HENRI #1 by Vrije Universiteit Brussel

N°1 – HENRI - DRIEMAANDELIJKS september-oktober-november 2015

“De campus blijft bestaan.” Chang Zhu over de universiteit van morgen.

HENRI THE OPEN-MINDED AND BILIN GUAL MAGAZINE OF VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL

Mathieu Vinken revealing his liver research

Alumnus Stefan Blommaert over zijn jaren aan de VUB

Op het nachtkastje van studente Aude Tournaye

HENRI Poincaré. Henri Poincaré, French mathematician and philosopher of science of the past century, but also passionate defender of the principle of ‘Free Research’. This principle sets out that thinking should be based on facts and cannot be subjected to dogmas, parties or prejudices.

"To be able to question anything and everything, time and again, is the best guarantee for a viable society." Eddy Van Gelder, Chairman of the VUB Board, finds Poincaré's words more relevant than ever. What do Poincaré's words mean to you? Let us know at today@vub.ac.be

the university’s foundation; published in Œuvres de Henri Poincaré (1956), p. 152

“La pensée ne doit jamais se soumettre, ni à un dogme, ni à un parti, ni à une passion, ni à un intérêt, ni à une idée préconçue, ni à quoi que ce soit, si ce n’est aux faits eux-mêmes, parce que, pour elle, se soumettre, ce serait cesser d’être.”

Speech, University of Brussels (19 November 1909), during the festival for the 75th anniversary of

This principle is embedded in the charter of our university, making it the only Flemish university to explicitly consider free research as the foundation of education and research.

WOORD VO O R A F

PAUL BEKNOPT

SEPTEMBER 2015

Het oude moet plaats ruimen voor het nieuwe. Zo gaat het altijd.

en wervelstorm gaat door de communicatieafdeling van deze universiteit: met groot elan wordt de verbinding met Brussel aangehaald, we hebben een nieuw digitaal nieuwsplatform opgezet, er wordt aan de huisstijl gewerkt en ons nieuwe magazine, ja, dat heb je nu in handen. En ik? Ik moest een appel schillen. Voor de camera. Jawel. “Toch niet vernieuwen, enkel om iets nieuws te hebben?”, dacht ik nog, en, “waar gaat het naartoe?” In gedachten schilde ik mijn appel verder – een mooie ronde schil zou het worden. Ja, mooi rond moet alles worden. En in één stuk. Verbinden.

Het klokhuis onze eigenste VUB-gemeenschap - studenten, wetenschappers, personeel. De kern. Het vruchtvlees dan die mensen, die een hart voor de VUB hebben - alumni, vroegere medewerkers, fellows en anderen. Dit willen we laten zien. Schil eraf. Immers, de samenleving daagt ons uit. Steeds opnieuw. Ze verwacht van ons wetenschappelijke antwoorden op maatschappelijke vragen. Ze verwacht dat we mensen, jong en oud, opleiden tot volwaardige burgers. En aangezien wij deel uitmaken van diezelfde maatschappij dagen wij haar zelf ook uit en stellen ook wij kritische vragen. Open en bloot is mijn appel nu. Stevig vlees. Hopelijk zo ook dit nieuwe magazine.

Ik ben blij dat we de stap hebben gezet naar een authentiek magazine dat 100% VUB is. Een magazine met weerhaken, dat hopelijk noch onopgemerkt blijft, noch onverschillig laat. En dat aansluit bij ons nieuwe digitale nieuwsplatform. Onze VUB-kern vroegen we al naar hun mening. Ja, ja, wees er maar zeker van, ze lieten van zich horen. Een bloemlezing van hun ongezouten opinies op het nulnummer van Henri vind je verderop. Het oude moet plaats ruimen voor het nieuwe. Zo gaat het altijd. 2015-2016 is mijn laatste academiejaar als rector. Dit is een zure. Daar moet ik doorbijten. Mag ik even? Ik zat daar graag, daarboven. Het was echt wel een geweldige tijd.

Wat nog meer? Mijn laatste jaar wordt een spetterend jaar! Als klap op de vuurpijl wil ik afronden door, met vereende krachten, alle in gang gezette projecten een vaste vorm te geven: XY, VUB2020, de renovatie van het zwembad, het Learning and Innovation Centre. Met zijn allen maken we de VUB futureproof! Blijft: Wat doe ik met de schil?― H

Henri is the brandnew magazine of VUB. It reflects the spirit of our university. Henri is open-minded, sometimes slightly provocative and always in search of new insights. EN

HENRI SEPTEMBER 2015

I n h o u d HENRI N° 01 September 2015

36 18

THINGS WE DISCOVERED Photonics, job satisfaction, elderly independence, plankton, lightning.

COVER

Professor Chang Zhu is de allereerste Henri. Zij werd geïnterviewd over de toekomst van de universiteit. Op pagina 8.

HENRI SEPTEMBER 2015

EEN AUTO MET EEN PRO-ABORTUS STICKER Wim Distelmans over het eredoctoraat voor Peers en Van Crombrugge: "Ze zijn lichtende voorbeelden."

HOE ZIET DE TOEKOMST ERUIT?

COVERVERHAAL — Bestaat de

universiteit als instelling nog over 20 jaar? In tijden als deze, waarin disruptie zowat het nieuwe modewoord is, beroert de vraag vele geesten. Een aantal van die geesten voelden we aan de tand.

OPEN EN VRIJ

DE DENKPLEK - Waar denken onze profs? De denkplek van Nele Adriaenssens is een denktank!

YUMMIE!

THE ANNUAL VUB STAFF BARBECUE Some traditions are so extraordinary! P. 34

MISSION HEALTHY LIVER

A 10-MINUTE DRIVE INTO

RESEARCH UNCOVERED ANOTHER DIMENSION Liver disease is the fifth most common cause of death worldwide. THE B-SPOT - Favourite locations in Professor Matthieu Vinken and his team are searching for ways Brussels. Professor Gutwirth about to tackle liver disease and save lives. bookshop Tropismes.

EN VERDER...

COLUMN DIE FRÖHLICHE WISSENSCHAFT Els Consuegra en de achterkant van het wetenschapsbedrijf.

LEESVOER Op het nachtkastje van studente Aude Tournaye. N°0 • JUN & AUG • 2015

Henri EIGENZINNIG MAGAZINE VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL

Who is watching you?

WIJ FRONSTEN DE WENKBRAUWEN HET DNA VAN DE VUB - waarom Stefan Blommaert voor de VUB koos.

KOT VAN TOEN Alumna Frieda Fiers op bezoek in haar kot van toen.

RESULTATEN VUB-500 ENQUÊTE Het 0-nummer van Henri gewikt en gewogen.

INFOGRAPHIC International students and where they come from.

DE ZAAK ELIAS Als een universiteit zich in vraag moet stellen.

48 33

WOODY Is it a cartoon? Is it poetry? Is it a philosophical discourse?

SIMPLY GREAT STUFF AI Lab researched the Benefits of Apologising.

BENOIT SMETS MET HET HOOFD IN DE WOLKEN JONG BLOED - waar zijn ze toch mee bezig, die jonge onderzoekers van ons?

COLOFON HENRI is het eigenzinnige, tweetalige magazine van de Vrije Universiteit Brussel en verschijnt 4 keer per jaar. Redactieadres Dienst Marketing, Communicatie en Evenementen VUB, Ann Van Driessche, Pleinlaan 9, 1050 Brussel, marcom@vub.ac.be Verantwoordelijke uitgever Paul De Knop, rector Coördinatie Lies Feron Redactie en realisatie Jozefien De Marrée, Lies Feron, Sicco Wittermans, Geert Goessaert, Lode Janssen, Marjan Keijzer, Anja Otte, Peter Van Rompaey, Sofie Verkest, Femke Coopmans, The Fat Lady, Kodevis Fotografie Greet De Gendt, Thomas De Boever, Zaza en Yann Bertrand, Michel Deveen, Károly Effenberger, David Plas, Saskia Vanderstichele, Jan Puttevils, Shutterstock Illustraties Pollet&Pollet, Serge Baeken Vertalingen Kate Meier, Minna Edel Holloway, Fiona Sandeman Hall Eindredactie Hélène De Keyser Drukker Daddy Kate. Gedrukt binnen een ecologisch productieproces en met plantaardige inkten op Cocoon (milieuvriendelijk papier: 100% gerecycleerde FSC pulp, Europees Ecolabel)

Henri 4x per jaar thuis ontvangen? Schrijf je in op vub.ac.be/henri

XXX

HENRI SEPTEMBER SEPTEMBER 2015 2015

XXX OPGEMERKT

01.07.15 04:52 EINDEJAARSFUIF VUB. Ze wilden samen op de foto: vijf uitgelaten studenten. Eigentijds gekleed, T-shirts, jeans, sportschoenen, … De eerste zittijd zit erop, de examens zijn voorbij. Tijd om de spanning met een goed feestje af te werpen. Setting: de VUB-campus. Het was warm, laat al. Op de achtergrond zie je het opkomende licht. Maar de studenten zien er nog vol leven uit. Het zijn de mors- en zweetplekken op de kleren die doen vermoeden dat het al een lange nacht was. Het meisje en de jongen in het midden op de foto lijken een koppel. De jongen doet in elk geval zijn best om haar stevig voor zich te houden. Zij zakt wat krampachtig door haar knieën. Even later poseert het koppel hevig zoenend voor onze fotograaf. Van krampachtigheid was geen sprake meer. Alsof ze ons wilden zeggen: Maak er ook een leuke zomer van! The last party of the semester, exams are over – five young students salute, saying: “enjoy your summer!”

Beeld: Michel Deveen

HENRI HENRI SEPTEMBER SEPTEMBER 2015

COVERVERHAAL

TOEKO DE

VAN DE UNIVERSITEIT Te kst W I L L E M - J A N V A N E K E R T

& GEERT GOESSAERT Be e ld S E R G E B A E K E N

“Hebben scholen en universiteiten het potentieel om mee te evolueren tot de sleutelinstellingen in een nieuwe maatschappij?” 8

HENRI SEPTEMBER 2015

OMST HENRI SEPTEMBER 2015

COVERVERHAAL

ESTAAT DE UNIVERSITEIT als instelling nog over twintig jaar? In deze tijden van digitale ontwrichting, beroert de vraag vele geesten. Een aantal van hen voelden we aan de tand. Chang Zhu verwacht als professor digitaal onderwijs dat de universiteit wel stand zal houden. “De campus zal haar nut behouden.” Thierry Geerts is CEO van Google Belgium, een van de grootste aanjagers van de ICTrevolutie. “De buitenwereld lijkt me sneller te gaan dan de universiteit.”

Thierry Geerts blijkt een bescheiden man te zijn. Gevraagd naar hoe hij de universiteit ziet evolueren in de komende vijftien jaar, antwoordt hij dat hij het niet weet. Of beter: dat het hem gevaarlijk lijkt daar iets over te zeggen. Zijn nederigheid verbaast. Houdt Google zich dan niet bij uitstek bezig met het vormgeven van die toekomst? Jawel, antwoordt de CEO van Google Belgium, “maar Google is pas vijftien jaar geleden gesticht. Niemand, ook niet de twee oprichters, had toen gedacht wat er uiteindelijk zou gebeuren. Het was in 2000 onmogelijk om deze toekomst nog maar te bedenken, we hadden daarvoor niet eens de nodige puzzelstukjes bij elkaar.” De UNESCO pakte 20 jaar geleden wel uit met een Policy Paper for Change and Development in Higher Education. De thema’s die daarin naar voor kwamen, lijken nog steeds op die van vandaag. Het ging toen, en gaat nog steeds, om de focus op economische en technologische ontwikkeling, om de relatie van hoger onderwijs tot arbeid, over financiering, onderwijsinhoud en onderwijsmethoden, kwaliteit, internationalisering, netwerking en vernieuwing. Het zijn interessante bevindingen, dat zeker. Maar ook heel abstracte. Riel Miller, foresight expert bij UNESCO, maakt het gelukkig concreter: instellingen en groepen veranderen zelf ook en daar ze in wisselwerking staan met hun omgeving, kunnen ze zowel motor als object van verandering zijn. Om er meteen een cruciale vraag op te laten volgen. Hebben scholen en universiteiten het potentieel om te evolueren tot de sleutelinstellingen in een nieuwe

HENRI SEPTEMBER 2015

maatschappij, zoals ze dat waren in de industriële maatschappij of zullen ze langzaam maar zeker naar de marge verdwijnen?”

Weg met de syllabus?

“Het is gewoon niet logisch, heel de maatschappij is veranderd, maar de manier waarop we leren veel minder.” Thierry Geerts

Het is een vraag waar Geerts zich in terugvindt. Net als Miller is hij van mening dat leren vandaag nog steeds op industriële lijst geschoeid is. Geerts: “Dat was nodig om van de agrarische maatschappij naar de industriële revolutie te gaan. Men moest miljoenen mensen gaan opleiden. Wat doe je dan? De technologie die ze toen hadden was de boekdrukkunst. Ik weet niet wat je nodig hebt om nu te leren maar wel dat de technologie die we vandaag het meest gebruiken, namelijk een boek, er een is van de vorige eeuw. Dat lijkt me niet te kloppen. Het is gewoon niet logisch, heel de maatschappij is veranderd, maar de manier waarop we leren veel minder.” Bovendien gaat het niet om kleine verschuivingen. Nee, we spreken over een fundamentele macrohistorische ontwikkeling: de digitale revolutie. We maken we een totaal nieuwe revolutie mee, waarbij de samenleving, het leren, de politiek, de democratie, werkelijk álles, compleet zal veranderen. De universiteit zou in zo’n transformatieproces van de ene maatschappelijke vorm naar de andere de spil moeten zijn. Die veranderingen begeleiden en de grote maatschappelijke problemen die ermee gepaard gaan helpen opvangen, is een geknipte rol voor haar. Alleen, ik heb de indruk dat de buitenwereld sneller gaat dan de universiteiten.”

Patenten inbegrepen

Professor Chang Zhu kijkt niet op van de woorden van Geerts. Zij voert onderzoek uit naar e-learning en het bouwen van online cursussen. “In de heel nabije toekomst zullen we inderdaad kunnen lesgeven en leren waar en wanneer we maar willen. Maar de campus zal niettemin belangrijk blijven. Je wordt er ondergedompeld in een welbepaalde cultuur. Alleen daarom al zal die fysieke plek blijven tellen.” Nu is ook Geerts die mening toegedaan. “Geen enkel menselijk project is groot geworden door iemand die alleen in zijn kelder blijft zitten.” Alleen interpreteert hij die plaats van samenkomst ruimer: niet enkel iets waar academici zich thuis voelen, maar waar ook het bedrijfsleven en de maatschappij bij betrokken zijn. “De campus moet worden opengetrokken, zich meer naar de stad richten en mensen uit het bedrijfsleven aantrekken.”

Economische fuik Sociaal geograaf professor Eric Corijn steigert bij deze redenering. Als student maakte hij de roerige jaren zestig mee. Nu maakt hij zich druk om de economische logica die de laatste jaren ook binnen de universiteit versneld om zich heen grijpt. Hij wijst met de vinger naar de outputfinanciering. Die meet de waarde van onderzoek in de eerste plaats af aan de mate waarin ze te gelde worden kan worden gemaakt.

“Artikels zijn nu beschermde kenniseenheden. En we worden betaald voor de succesvolle producten die we aan de universiteit afleveren: de gediplomeerde studenten, het aantal doctoraten en het aantal publicaties.”

“De grote uitdaging voor een universiteit moet het geven van antwoorden op maatschappelijke problemen zijn. ” Eric Corijn

”Je ziet de commercialisering daardoor toenemen. Ik kreeg onlangs een mail onder ogen waarin een farmaceutisch bedrijf onderzoekers aanbiedt om de research van het bedrijf zelf te citeren in een wetenschappelijk artikel in Science. Daar krijg je dan 3000 dollar voor. Dat maakt een universiteit afhankelijker van externe financiers.” Dat het geld toch ergens vandaan moet komen, vindt hij in dit kader van ondergeschikt belang. “De grote uitdaging voor een universiteit moet het geven van antwoorden op maatschappelijke problemen zijn. Dat is heel wat anders dan het inzetten van onderzoekers om de houdbaarheid van Danone yoghurt een aantal dagen te verlengen. Op die manier maakt de huidige universiteit zichzelf meer en meer irrelevant. Misschien niet als onderzoeksbureau voor de markteconomie, maar die maakt deel uit van het probleem en niet van de oplossing.” Met een groot gebaar weidse doelstellingen poneren, er gaat nog altijd een charme van uit. Maar het is maar wat je verstaat onder het ‘geven van antwoorden op maatschappelijke problemen’. Chang benadert het nuchterder. Voor haar is het essentieel dat universiteiten inspelen op levenslang leren. “We moeten professionals aantrekken, mensen die werken en hun batterijen HENRI SEPTEMBER 2015

COVERVERHAAL

“We moeten professionals aantrekken, mensen die werken en hun batterijen opnieuw kunnen opladen op de universiteit.” Chang Zhu

opnieuw kunnen opladen op de universiteit. Ook wie in zijn of haar eerste studies vroeg afviel, moet later in het leven opnieuw kunnen studeren. Het universiteitsbeleid moet die flexibiliteit ondersteunen.” Thierry Geerts pleit voor verschillende soorten diploma’s voor verschillende leervormen. Hij stelt zich ook voor hoe het aanbod dan in de loop van de tijd verankerd zou kunnen zijn. “In plaats van na vijf jaar universiteit gedropt te worden in het bedrijfsleven of elders, zou er een overvloeiing kunnen zijn. Ik denk eerder aan een aanbod van de universiteit over heel het leven gespreid. In plaats van een diploma te hebben behaald, kan men permanent certifiëren dat men mee is in zijn vak. Zo staat de universiteit nog meer in de maatschappij, mensen zijn er permanent mee verbonden, dat lijkt me een mooie visie.”

Huppakee, samenwerken De ideeën van Chang en Geerts sluiten op elkaar aan. Allebei hechten ze veel belang aan opleidingen die een breder palet bestrijken dan enkel het strikt vakwetenschappelijke. En allebei benadrukken ze het aanleren van technieken die passen bij ‘de nieuwe maatschappij’. Bij Chang heten die ICT- en digitale vaardigheden, Thierry Geerts pleit voor ‘omgaan met digitale technologie’. Maar ze vergeten evenmin het versterken van communicatieve vaardigheden. In de woorden van Geerts: “We gaan naar een samenwerkingsmaatschappij.” Chang legt het accent op ‘kritisch en probleemoplossend denken, communicatie en creativiteit.’ En natuurlijk - het kon niet uitblijven, met iemand als Geerts - valt de term ondernemerschap. “Ik zou iedereen een cursus onderne-

HENRI SEPTEMBER 2015

men geven, al in het eerste jaar,” zegt hij. “Er zijn heel wat studenten die vroeg afhaken aan de universiteit. Hoe fantastisch zou het zijn als al die mensen die aan de universiteit beginnen, zin krijgen om te ondernemen? Door die drie dingen te geven in het eerste jaar, is er volgens mij een dubbel effect. Je opent de geesten van alle universitairen naar drie belangwekkende zaken: de nieuwe wereld, de huidige technologie en het ondernemen.”

een gezamenlijk initiatief van Harvard University en MIT, 300.000 studenten in. In België organiseert nog geen enkele onderwijsinstelling MOOCS. “Glorieux zelf zet vooral bij zijn onderzoek het gebruik van technologie in. Tot voor kort was het onderzoeksmodel in sociale wetenschappen: een survey op papier, en enquêteurs die aanbellen. Niet echt waardevol. De toekomst ligt in het onderzoek aan de hand van big data. We gebruiken aan de VUB apps op smartphones in enquêtes naar bijvoorbeeld tijdsbesteding. Die meten wat de populatie doet, waar ze zich bevindt via een geïntegreerd gps-signaal en hoe dat allemaal gerelateerd is. De apps registreren het gedrag zodat we een accurater en rijper beeld krijgen. De software die we ontwikkelen, kunnen we in de toekomst commercialiseren, want het levert heel waardevolle gegevens op, over onder andere mediagebruik, mobiliteit of koopgedrag.”

Ho, even pauze… Leggen we niet te veel de nadruk op technologie die alles zal oplossen? Gaan we er bij toekomstscenario’s niet al te gemakshalve van uit dat elke nieuwste tool de wereld zal veranderen? Dat was ooit zo: tijdens de Expo in 1958 stonden er op de Heizel lange rijen aan te schuiven voor één van de eerste computers in het land. Alleen al de harde schijf van dat ding woog een ton en had een capaciteit van … 5 MB. Nu heeft een beetje smartphone in de achterzak van een student al 32 GB.

Financiering, het heikele punt

Boeien! Professor Ignace Glorieux is socioloog, en dus beroepshalve extra opmerkzaam voor veranderingen in de maatschappij. Maar het valt op hoe hij die meer op het persoonlijke vlak situeert - en dat dan vooral bij de huidige generatie studenten. “Een groot stuk van de kennisoverdracht vindt nog altijd plaats in collegezalen, alleen kunnen studenten dat nu veel minder verwerken dan vroeger.” Om meteen te verduidelijken dat de fout niet bij hen ligt. “Hoe wij vandaag colleges geven is gewoon niet meer van deze tijd. We staan daar twee tot drie uur voor soms duizend studenten op een soms boeiende maar meestal minder boeiende manier te debiteren. Terwijl op het internet de mooiste filmpjes passeren over zelfs saaie onderwerpen als de regressie in de statistiek.” Hij ziet de oplossing in een andere manier van lesgeven. “Een docent moet meer moderator worden en studenten leren alle info rondom hen te vergaren en samen te brengen tot een coherent verhaal, discussie of paper. En we moeten komen tot boeiende gastcolleges, in kleinere groepen waar dingen gebeuren, discussies plaatsvinden en mensen uitgedaagd worden. De werkvormen van de toekomst zijn er al hé! We hebben internet, we hebben tablets, YouTube.” Lesgeven via het internet. Het wordt wel al gedaan. MOOCS zijn er het voorbeeld van. De Massive Open Online Courses zijn gratis en voor iedereen toegankelijke universiteitscursussen over het internet. In 2012 schreven zich voor de MOOCS van edX,

Commercialisering. Het woord valt opnieuw. Corijn hekelt de marktprincipes die achter een dergelijk onderzoeksmodel schuilen. Maar is er wel een andere weg? Professor Jorgen D’Hondt, die in 2013 door het World Economic Forum werd verkozen tot ‘Young Scientist 2013’, heeft ook geen glazen bol. Hij is ondertussen voorzitter van de raad van bestuur van het CMS-experiment in CERN. Samenwerking en internationalisering ziet hij als een absolute voorwaarde voor het overleven van de universiteit. “Een docent moet meer moderator worden en studenten leren alle info rondom hen te vergaren en samen te brengen tot een coherent verhaal, discussie of paper.” Ignace Glorieux

“In CERN werd heel bewust een omgeving geschapen waarin wetenschappers ongedwongen met elkaar kunnen communiceren. Tijdens en na het avondeten bijvoorbeeld, vinden er heel wat interessante gesprekken plaats, daar komen heel veel ideeën uit. Dat samenbrengen mis ik aan onze universiteiten, ook aan de VUB”, vindt D’Hondt. “Als ik zie hoeveel meer uren wij aan de universiteit spenderen aan organisatie en administratie dan aan spreken over wetenschap, onderzoek of onderwijs, dan schrik ik. We zijn te veel bezig met het organiseren van de instelling an sich, dat geeft weinig tijd om als wetenschapper bezig te zijn.” Het valt D’Hondt op dat wetenschappers wel vaak naar congressen gaan, maar altijd in hun eigen discipline. “Terwijl er op onze universiteit zo veel verschillende disciplines zijn. Waar is het forum dat al die mensen samenbrengt? In CERN zitten meer dan 4.000 mensen samen. HENRI SEPTEMBER 2015

COVERVERHAAL

THE EXPERTS

➻ CHANG ZHU is Professor of Educational Sciences at VUB. Her

research focuses on the use of educational innovation in schools and in higher education and the study of related cultural, contextual and individual variables.

➻ THIERRY GEERTS was already an entrepreneur while studying business engineering at the Solvay Business School at VUB. After graduation he worked in the management and administration of successful media companies in Belgium. In 2011 he was appointed Country Director of Google Belgium.

Dat is één grote kruisbestuiving van ideeën. Ideeën die je niet zou krijgen wanneer je achter je bureau blijft zitten.” Hij vraagt zich af waarom een universiteit dat model niet zou kunnen adopteren en plaatsen creëren waar je kunt samenkomen. Dat kan voor zijn part in een soort faculty clubs. “We hebben het potentieel om elkaar te versterken. Eendracht maakt macht. Neem nu CERN. Er is geen enkele universiteit, zelfs geen enkel land, die dat onderzoek op eigen houtje kan organiseren. Dat is de kracht van het model. Binnen zo’n samenwerking kunnen wetenschappers excelleren.”

Gevraagd: vertrouwen

➻ ERIC CORIJN is Professor of Social and Cultural Geography

at VUB. He is the founder of the Cosmopolis Centre for Urban Research, Vice-President of the Brussels Studies Institute and director of the Brussels Academy. On October 13, 2015 he will give the inaugural lecture at the launch of the VUB’s new interdisciplinary course ‘Reasonably Idiosyncratic’ [redelijk eigenzinnig]. www.redelijkeigenzinnig.be

➻ IGNACE GLORIEUX is Professor of Sociology at VUB and member

of the TOR research group. His main research area concerns the study of how time is used and spent. He is also involved in a longitudinal inter-university research into the transition from school to work (SONAR).

➻ JORGEN D’HONDT is Professor of Physics at VUB and Chairman of the Board of Directors of the CMS Collaboration at CERN. Since 2010 he has been a director at the Interuniversity Institute for High Energies (IIHE) in Brussels, a VUB-ULB collaboration. He coordinates the Strategic Research Programme "High-Energy Physics' that has more than 40 scientists.

➻ The conversations with Professor Chang Zhu and Thierry Geerts this article quotes from, were held by MAYA VAN LEEMPUT. She is the senior researcher of the knowledge centre ‘Applied Futures Research - Open Time’ recently created at the Erasmus University College Brussels. She is also a consultant and runs the non-profit organisation Agence Future. She earned a Ph.D. at the University of Westminster with her research on 'Visions of the Future on Television”. HENRI SEPTEMBER 2015

Wetenschappers die excelleren, allemaal goed en wel. Maar om tot excellent onderzoek te komen, is geld nodig. En D’Hondt is kort en bondig over de onderzoeksfinanciering in Vlaanderen: “Per onderzoeker bitter weinig”. Zondebok is het vlakke financieringsmodel. “Ik weet het wel, het is de meest eenvoudige manier van financieren. Iedereen evenveel, daar heb je weinig organisatie aan. Alleen, onze competitie is niet met de kerktoren in Leuven, Antwerpen of Gent. Wetenschap is universeel, globaal. De wetenschappelijke competitie dus ook. Ik moet mij wereldwijd kunnen vergelijken. Maar dan moet er geïnvesteerd worden in onderzoekers, of in teams van onderzoekers die internationale potentie in zich hebben. Die voor een doorbraak kunnen zorgen. We moeten dan ook naar een andere vorm van financiering, naar meer funding. Het huidige klimaat is daar niet klaar voor. Toch gebeurt het al op bepaalde universiteiten, vooral via hun contacten met alumni. Bij een jongere universiteit als de VUB heb je iets meer problemen omdat het korps alumni nog relatief klein is.” Een ander feilen van het huidige financieringsmodel is de obsessie met het aantal doctoraten en publicaties die worden afgeleverd. Zoals D’Hondt het zegt: “Als Peter Higgs op deze manier gefinancierd

werd, dan zou hij maar heel weinig middelen krijgen. Hij heeft namelijk maar een of twee publicaties van niveau geschreven op basis waarvan hij de Nobelprijs kreeg.” Maar wat moet er dan in de plaats komen? “Ik heb het gevoel dat het van vertrouwen moet komen. Als je een nieuwe prof aanneemt moet je die de ruimte geven en niet vragen naar zijn publicaties. Hoe je dat in de praktijk moet doen? In het buitenland bestaan er systemen voor. Harvard heeft goede voorbeelden op dat gebied. Daar wordt gekeken naar de wetenschappelijke impact en wordt het vertrouwen gegeven om over vijf of tien jaar met resultaten te komen.”

“Op onze universiteit zijn zo veel verschillende disciplines. Waar is het forum dat al die mensen samenbrengt?” Jorgen D'Hondt

Elke prof of expert heeft (een) eigen strategie(en) voor de toekomst uitgekiend. Vaak compleet met een digitale visie, waarmee ze op hun eigen vakgebied al driftig aan het werk zijn. De perspectieven zijn verschillend, andere klemtonen worden gelegd. Maar er bestaat wel een soort eensgezindheid over het feit dat de universiteit een belangrijke rol heeft op te nemen met betrekking tot de maatschappelijke veranderingen waarin we ons bevinden en die op ons afkomen. De discussie moet dus zeker worden voortgezet, en met meer belanghebbenden. Er is nood aan een strategisch plan zodat de universiteit haar vitale rol kan blijven spelen.

Will the university—as an institution—still exist in 20 years? This is a stirring question in these times of digital disruption. Professor of Digital Education Chang Zhu is certain that the university will retain its usefulness, but Thierry Geerts, CEO of Google Belgium, is not so certain, as: "the outside world seems to run at a faster pace than the university." According to Riel Miller, UNESCO foresight expert, the crucial question is “do universities have the potential to evolve into key institutions of a new society, as they were in the industrial society?” Zhu believes that universities are up to the challenge:” …the campus will remain important because there people are immersed in a specific culture.”Geerts agrees but adds that the university will need to further open up and attract the general public and representatives from the business world. Social geographer Professor Corijn is concerned about the economic logic that he feels has rapidly grown in recent years: “Articles are now protected intellectual property. And we are getting paid for the successful products that we deliver to the university: the graduate students, the number of PhD’s and the number of publications”. According to Corijn, the main challenge of the university is to solve problems relevant to society, not to do market based research. But how do we define ´problems relevant to society’? Zhu and Geerts see lifelong learning and finding flexible ways to EN

support many kinds of mature learners as an essential role of the university. Sociologist Professor Ignace Glorieux however sees not technology but the changing role of the teacher as a solution: "The teacher will have to become a sort of moderator and teach students how to gather the information surrounding them and bring it together into a coherent story, discussion or paper." Professor Jorgen D'Hondt, chairman of the CMS-experiment at CERN, sees cooperation and internationalisation as a prerequisite for the survival of the university. “At our university there are so many different disciplines. Where is the forum that brings all these people together? […] Unity is strength." D’Hondt also finds that current funding models stimulate competition rather than cooperation and are obsessed with the number of doctorates and publications rather than generating knowledge. D’Hondt suggests the university must have confidence in its staff. “Harvard is a good example in that area. There they look at the scientific impact and trust them to generate results in five or ten years.” There is no single, big, strategic plan to guide the universities through the digital revolution and to secure their future in the digital age. The discussion therefore has to continue. So that universities will be able to play a vital role in our changing society. HENRI SEPTEMBER 2015

WE ARE PARIS IS EEN KLIMAATACTIE VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL Eind november vindt in Parijs de belangrijkste klimaattop tot heden plaats. Een verdere temperatuurstijging van de aarde moĂŠt gestopt worden. De tijd raakt op en actie is dringend nodig. Wij, de studenten, professoren en medewerkers van de VUB, nemen als bewuste burgers onze maatschappelijke verantwoordelijkheid op. Mens en wetenschap hebben al heel wat gerealiseerd dat het klimaat ten goede komt. We Are Paris wil positieve verhalen in het licht stellen tussen 23 november en 7 december, rond de periode van de klimaattop in Parijs. Studenten on the road, een permanent hoofdkwartier op de campus met debatten, animaties en optredens, een redactie die alle interessante inhoud verzamelt, een digitale klimaatkaart, guerilla-acties en de site WeAreParis.be waarop alles te vinden is.

JIJ DOET TOCH OOK MEE? We kijken verder dan de VUB zelf. Naast studenten en medewerkers van de universiteit nodigen we ook alumni, scholen, bedrijven, de media en vele anderen uit om samen met ons aandacht te besteden aan het klimaat. We willen beleidsmakers oproepen om die maatregelen te nemen die nodig zijn om onze wereld ook voor toekomstige generaties veilig te stellen. We Are Paris rekent op jou om deze stem te helpen versterken. Wil je meer info of heb je zelf ideeĂŤn? Contacteer ons: info@weareparis.be

THE CLIMATE BELONGS TO US

DOE MEE OP WEAREP ARIS.BE

At the end of November the most important Climate Conference to date will take place in Paris. Our climate is changing and we need to act now! Students, professors and employees of VUB take up their responsibility.

JOIN US AT WEAREPARIS.BE

THINGS WE DISCOVERED

Photo: CAVA Vr

Prof. Roger Van Geen at work in the photonic lab, 10/05/1987

ije Universiteit

Brussel, fotocoll

ectie, nr. 163

HISTORY

The power of light Photonics: from niche to hot topic* * With special thanks to Irina Veretennicoff and the CAVA, the Centre for Academic and Free-Thinking Archives, for the historical information

ight and light technology, also known as photonics, is becoming increasingly important in modern-day society. The uses of photonics are ubiquitous: it forms the technology behind things we use every day from flat screens and optical internet communications, barcode scanners, remote control devices, laser surgery, to efficient solar cells and energy-saving LED lighting. In recognition of the ever increasing importance of this technology, the UN proclaimed 2015 the International Year of Light and Light-based Technologies (www.light2015.org), aiming to promote light science applications that might provide solutions for problems in areas as diverse as sustainable development, global challenges in energy, education, agriculture and health. Light science thus entered the 21st century at light speed and became a prominent and crosscutting discipline of science. The momentum began in the 1960’s with the invention of the laser. Other developments rapidly followed, with the key invention of optical fibres capable of transmitting information, forming the basis for the telecommunications revolution of the late 20th century and laying down the infrastructure of the internet. Early photonics was a field for visionaries, such as Robert Van Geen, the second rector of the VUB and a researcher with a genius for combining theoretical and applied physics with engineering and its industrial applications. In 1972 he started an optics’ labo, and was soon assisted by Irina Veretennicoff, who, along with Hugo Thienpont, are the key figures in photonics research at VUB. Both were pioneers at world level. For her innovative work in the research area of Plasma Physics, Veretennicoff even was awarded the Russian State Prize for Science in 1990, the first woman to

HENRI SEPTEMBER 2015

In close collaboration with the Atomium, B-PHOT presents the exhibition ‘Discover the power of light!’ Until 18/10/2015 atomium.be

receive this honour. Going against the prevailing belief that photonics could never become a full-fledged engineering discipline, VUB became the first university in Europe to offer a photonics curriculum for engineers. The research and education that has grown out of what is now known as the B-PHOT-group – today housing more than 50 scientists and engineers – has been recognised the world over and forms the hub of an extensive international network. This year, the B-PHOT has been recognised as an IYL 2015 ‘Golden Associate’ of the International Year of Light and is in this role also taking part in the Milan World Fair that runs until October 15th (www.b-phot.org). Photonics and beer The B-PHOT team has been in the news recently over a particularly interesting food safety application. Researchers Anna Grazia Mignani, Leonardo Ciaccheri, Heidi Ottevaere and Hugo Thienpont have developed a system that enables measurement of the absorption spectra of beverages in a simple way that uses samples in a natural state (i.e. without preliminary chemical treatment) and leaves the beer thus unchanged. Optical measuring technology seems up to the task of both monitoring quality during the brewing process and detecting fraud. You can see it in action on YouTube under B-PHOT food.  PRIZE WINNER In June of this year, Nathalie Vermeulen received the prestigious ‘Young Women in Photonics Award: Applied Engineering’ for her cutting-edge research on generating light with multiple wavelengths in optical chips and mid-infrared lasers.

Nathalie Vermeulen, Photo: David Plas

SOCIETY

Job satisfaction stressed by ‘flexibility’ RESEARCH BY Karen Van Aerden and Christophe Vanroelen shows that ‘non-standard’ jobs – now held by approximately 40% of the European work force – are linked to health and human welfare problems in comparison to full-time, contracted positions. Non-standard jobs are typically characterised by unpredictable hours, few opportunities for career advancement, temporary assignments, part-time schedules and

lack of union representation. The study also shows that the three main types of so-called ‘flexible’ non-standard jobs – ‘tenuous jobs’, ‘intensive/dangerous jobs’ and ‘portfolio jobs’ – can, for many workers, prevent a high-quality career and lead to job abandonment before retirement. READ MORE

vubtoday.be/job-satisfaction

SOCIETY

Elderly independence extended

ON 3 APRIL 2015, VUB united top researchers from Universiteit Antwerpen, KU Leuven, Universiteit Maastricht and HoGent for a research programme, D-SCOPE, that presents a new vision for elder care. VUB researcher Liesbeth De Donder discusses the uniqueness of this research, highlighting that it aims to help older people remain in their own homes for as long as possible by providing better tools and forms of support. These include

resources for senior individuals, families and caretakers that will help ensure a high-quality day-to-day experience. Both seniors and society in general are poised to benefit from this research, as its overarching goal is to raise seniors’ quality of life while reducing social expenditures. First reports are already expected in September. READ MORE

research.vub.ac.be/d-scope

HENRI SEPTEMBER 2015

THINGS WE DISCOVERED

A 22 May 2015 special issue of Science featured revolutionary research on plankton by an international scientific team including VUB microbiologist Jeroen Raes.

SCIENCE

Planktonic world: the new frontier Rich ecosystems, vital for life on Earth? Rainforests! And what about the seventy-one percent of Earth's surface covered with water? Plankton! A 22 MAY 2015 special issue of Science featured revolutionary research on plankton by an international scientific team including VUB microbiologist Jeroen Raes. 35,000 samples taken from aboard the research schooner Tara have provided the scientific community with unprecedented resources. First analyses by European Molecular Biology

Laboratory high-power computing revealed +/- 40 million genes previously unknown to science. Tara Oceans’ unique approach during its 2009-2013 expedition was to sample the world’s oceans systematically across all domains of life, from viruses to animals, along with gathering a rich variety of environmental data. The data generated

SCIENCE

Exploding stars to investigate lightning HOW CAN researchers measure electric fields in a big, dangerously charged cloud? Current lightning research tools consist of airplanes, rockets and balloons, which lack accuracy, are expensive, and are frequently dangerous to employ. This could change in the future, however. More or less by chance, an interdisciplinary team of researchers, including VUB astronomer Stijn Buitink, has discovered that cosmic particles resulting from explosions in space can be used to measure the electric fields of thunderclouds. By analysing measurements taken during thunderstorms with the Dutch radio telescope LOFAR, the

HENRI SEPTEMBER 2015

team has discovered that cosmic particles pass through thunderclouds from top to bottom, and that analysis of these particles can be used to create a model of electric phenomena inside the clouds. These surprising findings have been published in the 24 April 2015 issue of Physical Review Letters, and this exceptional interdisciplinary cooperation between astronomers, particle physicists and geophysicists could eventually answer the still-open question of how lightning is formed. READ MORE AT

vubtoday.be/exploding-stars

sets a baseline, on a global scale, to evaluate the impact of climate changes on oceanic ecosystems in the future. VISIT THE TARA AT

oceans.taraexpeditions.org

DIE FRÖHLICHE WISSENSCHAFT

DE ACHTERKANT VAN HET WETENSCHAPSBEDRIJF

Onbetaalbaar @elsconsuegra Be e l d S A S K I A V A N D E R S T I C H E L E

ELS CONSUEGRA • Doctoraatsstudent vakgroep Educatiewetenschappen, onderwijs- en genderonderzoek. • Ondervoorzitter Raad van Bestuur VUB

VANUIT MIJN BUREAU kijk ik recht op een vernieuwd houten terras. Op 17 maart 2015 spotte ik er voor het eerst tortelduifjes. Niet de échte duiven maar een koppeltje studenten dat elkaar speels kusjes gaf. Later spotte ik er nog vele andere koppeltjes. Stuk voor stuk zo verliefd dat het hen geen moer kan schelen dat vijf verdiepingen aan personeel in gebouw B en C meekijken. Sterker nog, soms lijken de love birds het erom te doen: pronken met hun prille liefde en het etaleren van hun passie. Toeschouwers die zelf minder fortuinlijk zijn, vinden het teder liefdestafereel van de jeunesse misschien minder fijn. Met pronkerig gedrag – of dat nu om materiële of immateriële rijkdommen gaat – maak je je aan de VUB niet meteen sympathiek. Denk maar aan die ene VUB-beursstudent die zich in een Land Rover naar de universiteit verplaatst. Afgeschreven als profiteur en verstoten als aantaster van de credibiliteit van student-armoezaaiers. Niet alleen op onze rector maar ook op mij zou zo een blitse patserwagen omwille van zijn zeldzaamheid op onze campus een buitenproportioneel diepe indruk maken.

Professoren noch studenten lijken zich te willen manifesteren in sportieve luxeauto’s met chromen velgen, dikke spoilers, superturbo motoren of verlaagde bumpers. Echter, moet het bezigen van zo een ‘flashy car’ je het recht op kosteloos hoger onderwijs ontnemen? Ik zou kunnen argumenteren dat dat niet zo is. Want, is onderwijs (leerplicht én hoger) niet een recht dat we voor alle burgers willen garanderen? Zo dachten de Verenigde Naties er in 1966 althans over toen ze een internationaal verdrag schreven en ondertekenden dat stelt dat het hoger onderwijs “door de geleidelijke invoering van kosteloos onderwijs voor ieder op basis van bekwaamheid gelijkelijk toegankelijk dient te worden gemaakt”. ‘Kosteloos’ is later bij de ratificaties met een grote vrijheidsgraad geïnterpreteerd. Maar centraal in de tekst stond de conceptualisering van onderwijs (ook hoger onderwijs) als een recht en niet als een privilege; als een middel om te emanciperen en niet als een instrument om te selecteren; als een kost die de maatschappij collectief draagt en niet als een product dat de student individueel moet aankopen. Kosteloos of niet, onbetaalbaar zijn voor veel studenten hun jaren aan de universiteit als een tijd van plezier, ontdekking en experiment. Willen we iemand dit ontzeggen? ― H

HENRI SEPTEMBER 2015

XXX

HENRI SEPTEMBER 2015

HET DNA VAN DE VUB

STEFAN BLOMMAERT VOND DE VUB EEN DUBBEL INTERESSANTE KEUZE

“Vaneigens fronsten wij soms de wenkbrauwen bij wat in de lessen gezegd werd.” “Het is geen tijd waar ik lyrisch over kan doen”, waarschuwt VRT-journalist Stefan Blommaert. Maar dan blikt hij terug op revolutionaire vrienden, kritische VUB-studenten in de tweede helft van de jaren '70 en twee keer het journalistenexamen. Tekst F E M K E C O O P M A N S Beeld K Á R O L Y E F F E N B E R G E R

tefan Blommaert draaide in december vorig jaar een laatste keer de sleutel van het VRT-kantoor in China om. Van maart tot mei reisde hij via de Zijderoute naar huis, cameraman/zoon en klankman in het kielzog. En onlangs moest hij nog een laatste keer heen en weer om het kantoor ook administratief te sluiten. "Dat is in China niet zo simpel als je denkt". Stefan werkt 32 jaar voor dezelfde nationale omroep en werd in die jaren een soort prototype buitenlandcorrespondent, maar dat was geen jongensdroom. Ooit wou hij archeoloog worden. "Ik had een paar opgravingen meegedaan in Deurne, Antwerpen, en dacht er toen aan archeologie te gaan studeren. Uiteindelijk is dat vier jaar geschiedenis geworden." Was de VUB dan een vanzelfsprekende keuze voor een Antwerpse jongen? "Het was een dubbele keuze. In Antwerpen bestonden toen enkel nog de kandidaturen. De VUB had een goeie naam op het vlak van geschiedenis en bovendien was het heel interessant dat ik dan op kot kon. Héél interessant. Dan was ik thuis weg. Voilà (lacht). En de hoofdstad trok mij extra aan door mijn politieke engagement."

Volgden toen vier jaren waar je graag op terugkijkt? "Ik kan niet zo lyrisch doen over mijn studententijd als vele anderen. Ik had het zelfs best moeilijk. Ik zat op kot, kon mij verliezen in een paar razend interessante en bijna spectaculaire vakken en had een stevige vriendenkring onder de revolutionairen. Maar eigenlijk was ik vooral blij als het weekend was en ik thuis in Antwerpen op stap kon. Brussel was toen nog niet de aangename stad die ze vandaag is. Of ik kende de juiste plekjes niet..." Revolutionaire vrienden... Dat klinkt als een kritische student? "Vaneigens. Er waren toen weinig andere. Ik was politiek actief bij de trotskisten en wij konden absoluut de wenkbrauwen fronsen bij wat in sommige lessen gezegd werd. Bovendien was de VUB daar met het vrij onderzoek een perfecte universiteit voor. Kritisch denken werd er aangemoedigd." HENRI SEPTEMBER 2015

XXX

Merkte je dat als student ook echt? "Ik kreeg ooit een onvoldoende omdat ik dingen zei die ingingen tegen de theorieën van de prof, maar de algemene sfeer op de universiteit moedigde ons wel aan om niet alles zomaar te aanvaarden. En daar heb ik later mijn voordeel mee gedaan. Als journalist kan je niet anders dan kritisch zijn. Bij alles wat je hoort of ziet, moet je vraagtekens plaatsen. Geschiedenisstudenten zijn daar met vakken als Historische Kritiek dubbel in gedrild.” Is dat ook waarom jij niet de enige historicus in de journalistiek bent? “Het is in elk geval een ontzettend goede basis. Oorlogen, conflicten, situaties in het buitenland... Alles heeft een voorgeschiedenis die je moet kennen om te begrijpen hoe het zo ver is kunnen komen. Op onze redactie komt de meerderheid uit richtingen als Letteren en Wijsbegeerte, Rechten... En ik heb nog altijd het idee dat zo'n niet-journalistieke opleiding beter is om met het vak te beginnen. Waar we nu nood aan hebben, zijn mensen uit de exacte wetenschappen. Denk aan de klimaatproblematiek, journalistiek een hot topic. Zulke diploma's zijn meer dan welkom!” Is dat kritisch denken ook iets dat je als vader aan je kinderen meegeeft? “Absoluut. Met een achtergrond als de mijne vind ik wel dat ik die plicht heb. Mijn zonen zijn twee zeer kritische twintigers met allebei een groot maatschappelijk engagement. De oudste is cameraman, de jongste pas afgestudeerd aan de hogeschool, Sociaal en Cultureel Werk, en klaar om een master degree te gaan halen.” En om een thesis te schrijven? Wat denk jij als een studente pleit voor de afschaffing daarvan? "Ik begrijp dat niet goed. En nu wil ik niet als een ouwe mens klinken, maar vroeger waren die nog omvangrijker en werd er nog meer van verwacht. Ik heb het er de laatste weken met enkele proffen en vroegere collega-studenten over gehad. Zo'n thesis gaat tot in het kleinste detail in op een onderwerp en ga je daar later

Stefan Blommaert onderweg in zijn geliefde Antwerpse China-town

nog iets aan hebben? Waarschijnlijk niet. Maar je leert een onderwerp uitdiepen, je leert kritisch te zijn, je leert hoe je historische kritiek in de praktijk toepast, hoe je een enorme bronnenbasis herleidt tot 200 of 300 pagina's... Precies wat een journalist moet kunnen."

“De algemene sfeer op de universiteit moedigde ons aan om niet alles zomaar te aanvaarden.”

VRT-journalist Stefan Blommaert reminisces about his undergraduate days at VUB. A native of Antwerp, he chose VUB due to the History Faculty’s reputation and because he could live in a student room – though he still went home every weekend. He doesn’t wax lyrical about his student days, but made good friends and thrived on being able to immerse himself in his subject. Blommaert was politically active at university, joining the Trotskyites. In those days most VUB students held similarly revolutionEN

HENRI SEPTEMBER 2015

Waar ging jouw thesis over? "Over de Socialistische Jonge Wacht, de jongerenbeweging van de socialistische partij in de periode tussen de Tweede Wereldoorlog en 1964. In die periode probeerde de trotskistische beweging, de Vierde Internationale, invloed te krijgen op de sociaaldemocratische bewegingen. Inhoudelijk leerde ik niet alleen bij over die jongerenbeweging, maar over de hele tijdsgeest. De naoorlogse periode in België was er één met veel conflicten en veranderingen. Mijn kennis daarover is mij later nog bijzonder vaak van pas gekomen, al meteen tijdens het examen bij de VRT, toen nog BRT." Deed jij je journalistenexamen onmiddellijk na je studies? "Nog tijdens. In het laatste jaar. 1980. Maar toen was ik er niet door voor de stemtest. Ik ben gaan lesgeven en met plezier, hoor. Drie jaar later nam ik opnieuw deel aan het examen. Ik had intussen ervaring opgedaan bij een vrije radio in Antwerpen, Radio Centraal, en ik geloof dat dat mij over het laatste struikelblok hielp." ― H

ary ideas, which did not always chime with those of the teaching staff. He considers his degree in History to be an excellent foundation for journalism. Not only did it enable him to understand the historical background of current world issues, but it also encouraged critical thinking. This approach, embedded in the VUB ethos and explicitly taught in the Historical Criticism course, has continuously proved invaluable in his vocation. Blommaert is proud of having passed this critical thinking on to his two sons.

KOT VAN TOEN

Dit kot heeft veel bepaald voor mijn verdere leven: mijn studie, mijn instelling tegenover het leven en niet te vergeten: vriendschap.

Foto: uit c

ollectie C

AVA

ALUMNA FRIEDA FIERS OP BEZOEK IN HAAR KOT VAN TOEN:

“Het was de VUB in haar prille begin. Toen was er echt nog niets.” Tek s t LIES FERON Beel d SASKIA VA N D E R S T I C H E L E

Toon ons jouw kot van toen! Mail naar today@ vub.ac.be

“Oei, die trap staat er nog. Helemaal verroest. Die is al veertig jaar oud. Dat daar nog niets mee gebeurd is.” Frieda staat onderaan haar vroegere kot. We moeten naar boven, naar kamer IR71, waar ze haar studententijd heeft doorgebracht. “Oh, kijk, de kastjes zijn nog allemaal hetzelfde. En aan die ronde witte keukentafel hier met de oranje stoelen hebben we uren versleten. Gebabbeld, gegeten, gelachen. Een heerlijke tijd.” We moeten over een horde mannelijke studenten kruipen, die zich in de zetels hebben breed gemaakt.

We accompanied VUB alumna Frieda Fiers on a visit to her former dorm room, IR71, in the iconic Van Der Meeren-designed Etterbeek campus dormitories. Frieda, as one of the first students to have ever lived in the dorms, was moved to find that so little has changed. EN

Daaronder ook Thomas, de huidige kotbewoner. De sfeer is open, nieuwsgierig, een beetje gegeneerd ook. In haar oude kamer komen vele herinneringen terug. “Het student zijn? Het was toch een geweldige tijd hoor. Het was de VUB in haar prille begin. Toen was er echt nog niets. Alle lessen vonden plaats op de ULB-campus Solbosch. Op Campus Oefenplein stonden de koten van architect Willy Van Der Meeren met de betonnen paadjes ertussen – die er nog steeds liggen – en verder enkel modder... Vanuit mijn kamer kon ik naar de bouw van F-G kijken.

Die koten hier creëerden een gevoel van verbondenheid. Dat voel je nu toch ook nog. Ik heb hier spaghetti bolognese leren kennen, mannen, verschillende dialecten, heerlijk was dat." "Studeren werd er natuurlijk niet altijd eenvoudiger door. Dat moest je dan toch ook leren, je op tijd afzonderen. Dit kot heeft veel bepaald voor mijn verdere leven: mijn studie, mijn instelling tegenover het leven en niet te vergeten: vriendschap. Met bijna alle kotgenoten heb ik nog regelmatig contact; het zijn vrienden voor het leven geworden.” ― H

‘Being a student here was wonderful. I learned to make spaghetti bolognese, had my first experiences with men, and was exposed to many different dialects. The dorm had a big influence: my studies, my attitude toward life, and the fact that most of my dorm mates are still friends.’ HENRI SEPTEMBER 2015

“De beste ideeën stromen binnen als ik onder mijn helm zit.” 26

HENRI SEPTEMBER 2015

DE DENKPLEK PROFESSOR NELE ADRIAENSSENS Beeld SASKIA VA N D E R S T I C H E L E

Het gebeurt automatisch als ik mijn helm opzet, het afdwalen van mijn gedachten. Mijn hersenen zijn helemaal afgesloten, maar ik ben zelf in de open lucht. De beste ideeën stromen binnen als ik onder mijn helm zit. Zo dacht ik laatst tijdens een rit in het natte weer aan hoe regenwater wordt afgevoerd. Tegenwoordig bijna overal via een opsplitsing van regenwater en rioleringswater. Ze werken los van elkaar, maar toch ook samen… Misschien zo ook bloedvaten en lymfevaten? Die liggen namelijk zij-aan-zij in het lichaam en staan beide in voor de vochthuishouding. Ik wil nu een samenwerking met de cardiologie opzetten om te onderzoeken of hun connectie niet belangrijker is dan eerst gedacht … ― H Where do our professors think? We asked Nele Adriaenssens, professor in vascular pathology and onco-rehabilitation. Where do you think? Let us know: today@vub.ac.be EN

HENRI SEPTEMBER 2015

RESEARCH UNCOVERED

TOP SCIENTIST MATHIEU VINKEN STRIDES OUT TOWARDS BETTER DIAGNOSIS AND TREATMENT OF LIVER DISEASE

➻

HENRI SEPTEMBER 2015

Mission healthy liver LIVER DISEASE is the fifth most common cause of death worldwide*. Transplantation offers a treatment, but not enough livers are available for transplantation. Scientists are therefore searching for other ways to tackle liver disease and save lives. Professor Mathieu Vinken and his team on VUBâ&#x20AC;&#x2122;s Jette Campus are a driving force behind this lofty ambition.

Te x t J O Z E F I E N D E M A R R Ă&#x2030; E Photography G R E E T D E G E N D T

Blachier M. et al. (2013) European Association for the Study of the Liver report: 1-62.

HENRI SEPTEMBER 2015

RESEARCHXXX UNCOVERED

T’S 5.30 AM at the VUB Life Science Campus in northwest Brussels. Silence reigns. A dim light gleams through the darkness. It shines from the window of the Department of In Vitro Toxicology and Dermato-Cosmetology. This is the most productive time of the day for 37-year-old Professor Mathieu Vinken. Solitary laboratory work in the early hours of the morning, hectic trips around the world, meetings and conferences in Canada, France, Denmark, the US, Chile and Brazil: welcome to the world of liver research! “We try to identify pharmacological possibilities to treat liver disease. We also look for new biomarkers that would help us to improve the accuracy of diagnoses and prognoses.” Currently Vinken and his team are focusing on the small channels alongside the cell plasma membrane. It's all about cell communication

Vinken and his team were the first to demonstrate that some cell channels are open during the liver cell death process, a key trigger of many liver diseases.

Our body’s many cells communicate with each other using channels called gap junctions. A gap junction is formed by hemichannels, or connexons, pores in the cell membrane of each adjoining cell. Each connexon is constructed from six connexin proteins. Gap junctions control and ensure the communication necessary for many of our cells’ regular and critical maintenance procedures. Until the end of the 1990s it was understood that gap junctions were open during good health (making communication possible) and closed during disease (preventing communication and impacting cell functionality). However, it was subsequently discovered that in the diseased state an individual connexon can open independently, thereby enabling a cell to communicate directly with the extracellular space. This discovery also led to the identification of new structures called pannexins, the proteins that form these individual transmembrane channels. Pannexins strongly resemble connexin proteins, and seem to be primarily, though certainly not uniquely, active during disease.

Leverziektes vormen de vijfde belangrijkste doodsoorzaak ter wereld. Omdat organen voor transplantatie schaars zijn, wordt er druk gezocht naar andere oplossingen om leverziektes aan te pakken. Professor Mathieu Vinken en zijn collega’s van de VUB-onderzoeksgroep In Vitro Toxicologie en Dermato-Cosmetologie leveren hieraan een belangrijke bijdrage. Zij onderzoeken nieuwe farmacologische doelwitten om leverziektes te behandelen alsook nieuwe biomarkers die helpen om meer accurate NL

HENRI SEPTEMBER 2015

“The discovery of the novel functioning of connexons and newly identified pannexin proteins created quite a stir in our research field. Yet there is still much that we do not understand about pannexins, mainly because we lack the technology to examine them closely. What is the exact purpose of these tiny channels? Which substances and mechanisms stimulate or inhibit their activities?” Vinken and his team were the first to demonstrate that some cell channels are open during the liver cell death process, a key trigger of many liver diseases. They are now working on developing substances that can act specifically to close the individual hemichannels without impacting gap junctions. If successful, the generic principle of closing ‘bad’ channels and opening ‘good’ ones will have a substantial impact on research into diabetes, heart disease, cancer…

Recognition for a top researcher These remarkable findings are not purely the result of laboratory work; they are also about ‘thinking outside

diagnoses en prognoses te stellen. Momenteel focust het team vooral op de kanaaltjes die tussen de levercellen liggen. Als eerste toonden ze aan dat bepaalde van die kanaaltjes openstaan tijdens het afsterven van levercellen. Nu produceren ze stoffen om deze kanaaltjes te sluiten, in de hoop zo leverziektes te kunnen behandelen. Even belangrijk als het onderzoek zelf is de financiering ervan, evenals het opbouwen van internationale netwerken. Hiervoor reist Vinken meer dan de helft van het jaar de wereld rond.

and buy equipment. That’s why, contrary to many other labs, we haven’t had to abandon tests due to lack of funds. I’m only too aware that this is a rare privilege and that it can all change quickly. One way or another it turns out that ERC funding is a key asset on one’s CV. I’ve enjoyed an incredible snowball effect since then.”

Networking around the globe

“I travel globally both to initiate collaborative ventures and to attend conferences. For a scientist, this is just as important as publishing.”

the box’ and networking. Then there’s the role of funding. In 2013, Vinken was awarded a 1.47 million euro Starting Grant from the European Research Council (ERC). It wasn’t an instant result. In June 2013, the reviewers of Vinken’s application bluntly confronted him with the shortcomings of his CV, putting him at the top of the reserve list. “They were positive about my large scientific output, but highlighted a lack of independence and mobility. It turns out I made an error in not working in a foreign lab for an extended period during my doctorate and post-doc years. Apart from the volume of publications, mobility has become one of the major parameters used to screen a scientific CV.” Although the first reserves usually do receive a grant, it is not a foregone conclusion. But Vinken got lucky: one fine day a message dropped into his mailbox, “We are now in the position to start the ERC granting procedure. I still get goose bumps just thinking about that moment. The Starting Grant enabled me to hire four assistants

Shortly before substantial grants made his scientific work possible, Vinken secured contacts: yet another major trump card in the scientific world. Research nowadays often occurs simultaneously in different places. Active networking, coincidences and luck can bring projects together. That’s how great science works, and Mathieu Vinken knows it! “As an in vitro lab, we mainly have to base our findings on tests with liver cells in cell culture dishes. We are always faced with the question of whether cells in a dish are truly representative of an entire liver, a living animal, let alone a human being. By chance, a Brazilian in vivo lab, which works with animals and is active in exactly the same research area, was asking the reverse question. Many factors can affect animal testing: with in vitro research we have far better control over the parameters. Just when I was looking for someone with in vivo expertise in 2012, the Universidade de São Paulo (USP) approached us for in vitro expertise.” The Brussels and São Paulo projects turned out to be broadly complementary and this led to an invitation from the Brazilian research group. Since 2013 and until 2018 Vinken spends three months a year as visiting professor at USP. The day-to-day coordination of two research teams on different continents, mostly supported by Skype and email, is quite a challenge. “I’m someone who likes to get a move on. Everything must be structured, quick and efficient which is not how things work in Brazil!” Vinken smiles, “I have to reset my brain each time I go there. People live and work differently in Brazil.” The Brazil experience has nevertheless proved to Vinken that networking is the way to get ahead in the scientific world. “I travel globally both to initiate collaborative ventures and to attend conferences. For a scientist, this is just as important as publishing.” HENRI SEPTEMBER 2015

RESEARCH UNCOVERED

Surfing the wave of success Money breeds money in the same way that success breeds success. Vinken is surfing the biggest waves he can find. In 2013 the Flemish Fund for Scientific Research gave the goahead to two of his project applications. In addition, the São Paulo Research Foundation awarded him a São Paulo Excellence Chair, which came with a grant of about 700,000 euro and enabled him to expand his Brazilian team. This team now consists of two post-docs, two post-grads and two bursary students. Three VUB doctoral students also carry out research at USP in Brazil three months each year, which will result in a double VUB-USP PhD diploma. Vinken is currently also working on an application for a European Cooperation in Science and Technology (COST) action involving more than 100 partners from 22 European countries, the US, Canada, New Zealand, Singapore and Brazil. “Connexin and pannexin research is happening throughout the world and we really need a European research network.” LIVER FAILURE

Liver failure can be divided into two types: acute and chronic. Acute liver failure develops in days to weeks. It usually follows a significant insult to the liver, such as trauma or drug overdose. The availability without prescription of large doses of hepatotoxic drugs, such as paracetamol, is causing a rise in the incidence of acute liver failure. The number of cases of liver damage caused by paracetamol overdoses indeed has quadrupled in Belgium over the

past five years. Chronic liver failure develops over a period of months to years. It has many causes and manifests itself in a variety of ways. In the case of alcohol abuse or obesity, fat deposits build up in the liver to unmanageable levels. If the patient does not adopt a healthier lifestyle the liver often shrinks, leading to fibrosis and, in the irreversible phase, cirrhosis. If not treated, this may burgeon into liver cancer.

HENRI SEPTEMBER 2015

Early findings and technology transfer The hard work and energy Vinken has invested in filling in application forms, travelling around the world, setting up teams and connecting scientific research projects is beginning to pay off. The preliminary outcomes of the animal experiments at USP confirm the in vitro tests at VUB. “When we administer substances that close the connexin and pannexin channels in mice with a diseased liver, the disease is suppressed.” The next step is to determine the extent to which this applies to humans. “To find out, we try to simulate reality as closely as possible. Recently we have started to test liver samples from human patients with liver disease. We are collaborating with the University Hospital of São Paulo and the General City Hospital in Aalst for this.” Vinken also got in touch with Zealand Pharma in Denmark, one of the only pharmaceutical companies working on connexin and pannexin channels. “I’m really pleased with this first step towards technology transfer. Ultimately, you have to do something useful with the end result. Though it’s true that we’ve only just got the first test results, you have to act as quickly as possible where patents are concerned.”

Getting out there “Go abroad!” Vinken advises young PhD students who are looking to stay in research. “Mainly because you will find expertise that is lacking in Belgium, but also because it will give you the chance to mature: it’s your first step towards independence. Two years ago, one of the PhD students I am supervising left for Brazil as a newly graduated kid; he returned as a man. A foreign experience like that helps you to develop and mature as a person.” ― H

“Connexin and pannexin research is happening throughout the world and we really need a European research network.”

HENRI SEPTEMBER 2015

VUB'S DIGEST

VUB welcomes 27 new fellows

JUST BEFORE the onset of summer, the university has awarded 27 new fellowships to individuals who have left their mark on the world outside university. This year, the ‘Academia meets Society’ initiative gained extra kudos because the ceremony took place in the Brussels Town Hall, instead of in the auditorium on campus. The new fellows are all active leaders in industry and business, in the world of politics and policy-making, at leading organisations and institutions. They have committed themselves to sharing their experience and knowledge with VUB and its faculties over a three-year period. vub.ac.be/fellowship

BUILDING THE FUTURE

VUB.AC.BE/2020 OUR CAMPUSES in Etterbeek and Jette will be modernised in 2020. The new look will be greener and more airy. Most importantly, the campuses will be equipped to meet the needs of our growing student body.

COME & EAT Some traditions should be upheld – especially when they are so extraordinary. The annual VUB staff barbecue was once again held at the beginning of July under a radiantly blue sky. The dining festival took place on the lawns around the rectorate building. vubtoday.be/bbq-heroes

HENRI SEPTEMBER 2015

500 TABLES

BARBECUES

XY FOR A NEW GENERATION THE NUMBER of students at VUB is constantly growing. As a result we need more student accommodation, additional teaching space and a centre for recreation and culture. The ambitious building project XY will fulfill these requirements. Project XY will provide no fewer than 650 modern student rooms. Its state-of-the-art classrooms will be equipped for new learning models. A new concert hall and exhibition space will act as a cultural hub for the campus. The new project will add value both for campus visitors and for VUB residents: its unique structure and position gives a new focus to the campus and unites VUB with its surroundings. vub.ac.be/2020

1000 KILOS OF CHARCOAL

2000 GUESTS

VUB SOCIAL FOLLOW US @VUBBRUSSEL VUB @freyablekman • May 28

I see J/Ψ and Z bosons, b mesons too. I see them decay, for me and you. And I think to myself, what a wonderful magnet. © Alistair G VUB @VUBrussel • May 28

Wiskundeprofessor @PhilippeCara trekt aan de alarmbel: “Dringend meer wiskundigen nodig voor de klas.” ow.ly/NwZOc VUB @VUBrussel • May 28

VUB-rector De Knop op voorstelling project kazernes van ULB/VUB: afspraak in 2020, bij opening site!

Chinese Ambassador to Belgium Qu Xing, Rector Paul De Knop, and ViceRector Internationalisation Jan Cornelis signed the agreement on June 30.

VUB TO OPEN CONFUCIUS INSTITUTE Chinese language teaching.

Ablynx @AblynxABLX • July 22

WHAT A FESTIVE START TO THE SUMMER!

#Ablynx significantly expands immunooncology collaboration with US Merck & Co worth up to €4bn plus royalties http://ow.ly/PVlRI VUB-VIB spin-off Ablynx is a biopharmaceutical company engaged in the discovery and development of Nanobodies. VUB @VUBrussel • Aug 25, 12:15pm

Mentale inspanning is besmettelijk: ow.ly/Ri6ed | Toch maar samen hokken en blokken voor die tweede zit dan? VUB @VUBrussel • Aug 11, 11:35am

Wat doen lange ruimtereizen met lichaam en geest? ow.ly/QKiB7 | Professor Nathalie Pattyn onderzoekt het deze zomer op Antarctica.

DURING CHINESE Premier Li Keqiang’s visit to Belgium an agreement was signed to establish a Confucius Institute at VUB. The new institute, a joint project of the Confucius Institute of China and VUB, aims to increase mutual understanding between the people of China and Belgium by strengthening the educational and research cooperation between the two countries, while also supporting and promoting the study of Chinese language and culture. The VUB Confucius Institute will provide Chinese language teaching at an academic and professional level. Key research areas will be

the interplay between European and Chinese culture, contemporary China and China-EU related topics. The Institute will build on and extend existing VUB expertise.Academic research conducted by the Confucius Institute will exploit Brussels’ strategic importance. The Institute will promote intercontinental research cooperation and exchange of information from within the heart of Europe. This will ensure that policy makers, scientists and students have greater scope to voice their ideas, and can freely engage in critical debate. vubtoday.be/confucius-institute

HENRI SEPTEMBER 2015

EREDOCTORAAT

WIM DISTELMANS OVER EREDOCTORATEN PEERS EN VAN CROMBRUGGE

“Ik reed in een auto met een pro-abortussticker” Op vrijdag 29 mei reikte de VUB in haar aula Q een eredoctoraat uit aan twee abortusactivisten: dokter Willy Peers (1924-1984) en Lucie Van Crombrugge. In de jaren ’60 en ’70 leverden Peers en Crombrugge een bitse strijd die dertig jaar later resulteerde in een abortuswetgeving. Euthanasievoorvechter professor Wim Distelmans betuigt zijn bijval. “Ze waren voor mij lichtende voorbeelden.” Tekst J O R E N S A N D E R S

ind jaren ’60, toen ik nog student geneeskunde was, ging het er redelijk pittig aan toe tussen het pro- en contraabortuskamp. Willy Peers was in die tijd een zeer toegewijde en vurige verdediger van het ‘baas in eigen buik’-principe. Tijdens zijn lezingen, waar ik ook nog naartoe ben geweest, kwam hij resoluut op voor de rechten van de vrouw. Ik reed in die tijd rond in een auto met een pro-abortussticker op. Het ging zelfs zo ver dat mijn wagen in Brussel op een dag zwaar werd toegetakeld. Het was een debat dat niemand koud liet. Op een bepaald moment is Willy Peers ook opgepakt en tot een celstraf veroordeeld, omdat hij clandestiene abortussen uitvoerde. Hij beriep zich op de noodsituatie en zijn plicht als dokter, maar vond bij het gerecht geen gehoor.

Bee ld Y A N N B E R T R A N D

Ook Lucie Van Crombrugge, die in het kielzog van Peers op de barricades stond, heeft zich steeds onvermoeibaar ingezet voor het recht op abortus. Zij heeft een actieve rol gespeeld bij de oprichting van de abortuskliniek. Van Crombrugge zag vele jaren van vruchteloos strijden in 1990 beloond worden in de abortuswetgeving. Van Crombrugge en Peers waren voor mij lichtende voorbeelden. De strijd die ik lever in het euthanasiedebat is dan misschien vergelijkbaar, maar het klimaat waarin Peers en Van Crombrugge strijd leverden, was anders dan dat van nu: meer bevoogdend en met een katholicisme dat nog zeer sterk aanwezig was. Toch zie ik ook een aantal gelijkenissen. In de aanloop naar de euthanasiewet van 2002 werden heel wat artsen opgepakt op verdenking van moord. Ik herinner mij een arts die zes maanden in voorhechtenis zat en uiteindelijk zes jaar

Professor Wim Distelmans, a long-time advocate for euthanasia, applauds the recently honoured Dr. Willy Peers (1924-1984) and Lucie Van Combrugge whose tireless campaigns for the legalisation of abortion in Belgium finally bore fruit in 1990. According to Distelmans, EN

HENRI SEPTEMBER 2015

DE ACTIVISTEN

1 ➻ WILLY PEERS Dr. Willy Peers (1924 – 1984) verwierf bekendheid door zijn strijd voor de legalisering van abortus in België, waarvoor hij zelfs een tijd de cel in moest.

2 ➻ LUCIE VAN CROMBRUGGE Lucie Van Crombrugge is sinds de jaren 70 actief in de strijd voor het recht op abortus.

heeft moeten wachten op een definitieve uitspraak. Ze had de machines bij een longpatiënt afgezet. De patiënt was terminaal. Hij leed enorm. Gelukkig kwam er duidelijkheid met de euthanasiewet van 2002. Alle beschuldigde artsen werden vrijgesproken. Of de strijd nu voorgoed gestreden is? Ik denk het niet. De euthanasiewetgeving waar ik voor ijver kan je zien als een uitloper van dat abortusdebat. Het gaat in beide gevallen om zelfbeschikkingsrecht; kan een mens zelf oordelen over leven en dood? Een moeilijke discussie die we tot op het bot moeten voeren. Daarom is dit eredoctoraat zo van belang: het is een maatschappelijke en officiële erkenning voor de lange en bijzonder felle strijd die Peers en Van Crombrugge geleverd hebben. En een hoopgevend voorbeeld voor de strijden die we nog moeten strijden. ― H

the pro-abortion and euthanasia movements are both about our rights to self-determination. Though times have changed since the struggles of the pro-choice movement, the struggles of Peers and Van Crombrugge are a reminder that those difficult discussions are not yet behind us.

XXX

"Of de strijd nu voorgoed gestreden is? Ik denk het niet. De euthanasiewetgeving waar ik voor ijver kan je zien als een uitloper van dat abortusdebat. Het gaat in beide gevallen om zelfbeschikkingsrecht; kan een mens zelf oordelen over leven en dood?"

HENRI SEPTEMBER 2015

LEESVOER

VUB PRESS

OP HET NACHTKASTJE VAN KUNSTGESCHIEDENISSTUDENT

Aude Tournaye

lle boeken die ik momenteel lees gaan over de visie op Afrikaanse en Oceanische kunsten, de zgn. ‘primitieve kunsten’, doorheen de 20e eeuw. Over dit thema schrijf ik ook mijn thesis. Ik loop momenteel stage bij MUZEE, dat een tentoonstelling over dit thema, ‘Europese spoken’, voorbereidt. Het boek ‘Personne et les autres’ kocht ik tijdens mijn stage

in Venetië. Het boek is de catalogus van het huidige Belgische paviljoen, en verzamelt teksten over het werk van verschillende Afrikaanse artiesten die aan het paviljoen meegewerkt hebben. Het is een interessante uitgave omdat het, in contrast met de 20e-eeuwse visie, hedendaagse Afrikaanse artiesten een platform geeft.” www.personne-et-les-autres.be

“It's an interesting edition, because it gives contemporary African artists a platform”.

WIN GRATIS BOEKEN! Wij geven 3 exemplaren weg van DrancyAuschwitz1942-1944 en 5 exemplaren van respectievelijk Het syndroom van Verkavelingsvlaanderen en van Taal en identiteit in de Rand. Ontvang je graag een van deze boeken? Stuur dan een e-mail naar marcom@vub.ac.be en vermeld voor welk boek je mailt. Begin oktober verloten we ze onder alle inzenders. www.aspeditions.be ➻ Filip Canfyn: Het syndroom van Verkavelingsvlaanderen Een van de uitdagingen van Vlaanderen beweegt zich op het gebied van de ruimtelijke ordening. Waar nog bouwen? Hoe omgaan met energie, milieu en mobiliteit? Filip Canfyn onderzoekt het Verkavelingsvlaanderen vanuit verschillende invalshoeken en voert een pleidooi voor stedelijk wonen. ➻ Onderzoeksteam Kazerne Dossin: Drancy-Auschwitz 1942-1944. Joden uit België, gedeporteerd via Frankrijk Op 10 mei 1940 viel Duitsland België aan. Als reactie hierop ging de Belgische Staatsveiligheid over tot de internering van Duitsers, nazigezinde Belgen en communisten. Veruit de meesten van hen waren echter Joden, die nazi-Duitsland waren ontvlucht. Ze werden allen weggevoerd naar Frankrijk. Deze publicatie volgt het lot van de Joodse gedeporteerden vanaf mei ‘40.

Beeld Saskia Vanderstichele

HENRI SEPTEMBER 2015

➻ Rudi Janssens: Taal en identiteit in de Rand Brussel en de Vlaamse Rand zijn essentieel verschillend, maar toch onlosmakelijk met elkaar verbonden. Rudi Janssens belicht deze wisselwerking vanuit een taalsociologisch perspectief.

RESULTATEN VUB500-ENQUÊTE

NAAMSUGGESTIES

Het 0-nummer getest In mei richtte de Dienst Communicatie, Marketing en Evenementen (MARCOM) een panel op, dat hij op geregelde tijdstippen over VUB-communicatie wil raadplegen. Het panel werd VUB500 genoemd, naar analogie van het concept van burgerinitiatieven zoals de G1000. Op die manier wil de dienst openheid

7,24

Naam is heel goed gevonden en wekt nieuwsgierigheid.

“De Gazette van de VUB” “De corporate Moeial” “VUB-XL”, "VUBXL" “Redelijk eigenzinnig” “Henriette” “Poincaré” “Elias” “Ma VUB”

creëren en verbindend werken. Het panel mag zijn ongezouten mening geven over de inhoud, vorm en identiteit van de VUB-communicatie. We lieten de VUB500 het 0-nummer van ons vernieuwde magazine voorproeven. Hun input heeft dit magazine zeker mee gevormd. Henri is de braafheid in het kwadraat, de VUB onwaardig!

Het 0-nummer kreeg een gemiddelde score van 7,24/10.

327

Goede keuze maar het heeft een tijdje geduurd vooraleer ik er vrede mee had.

personen namen deel aan de enquête, waarvan 285 NL- en 42 EN-talig.

Henri is a male name….female students, researchers, staff are not directly addressed, or may feel ignored…

I think it does a nice job in addressing researchers and alumni, but fails completely to address student issues.

Ik vond het wat gender onevenwichtig. Henriëtte was dus misschien wel beter geweest, nog gedurfder, nog meer grensverleggend, ... en even ouderwets.

Mag voor mij nog iets cassanter en - vooral de grotere artikels mogen iets controversiëler. Nu nog een tikkel te braaf.

61%

Het nulnummer van Henri verscheen in juni en werd rondgestuurd naar meer dan 600 personen.

vond de nieuwe naam Henri een goede keuze.

Met betrekking tot de humanistische insteek vind ik de naam absoluut een schitterende keuze. It is missing an innovative change, it is almost the same as the old one. It is indeed graphically better, but still quite boring.

Inspired by the example of citizen initiatives such as ‘the G1000’, the Communications, Marketing and Events department (MARCOM) sought to develop the community-building capacity of our communication strategy. To this end we set up a panel of VUB students, academic and support staff as well as alumni, which we intend to consult on a regular basis EN

Als men uitdagend onderzoek/onderwijs levert, geef daar dan op een uitdagende manier voorbeelden van, met eigenzinnige en uitdagende foto's. 'Jong bloed' en 'de denkplek' zijn daar wel mooie voorbeelden van. Dit attendeert, doet vragen stellen.

BEKIJK OP VUB TODAY DE TEASERFILMPJES DIE WE GEBRUIKTEN BIJ DE OPRICHTING VAN HET VUB500-PANEL.

about VUB publications and communications. This was achieved through the "VUB500" campaign (watch the teaser videos that were used to recruit the panel on vubtoday.be). We were pleasantly surprised by the large number of you who took part and by the many responses to our first consultation on the pilot version of our new magazine Henri. HENRI SEPTEMBER 2015

THE B-SPOT

A 10-minute drive into another dimension Tex t L I E S F E R O N Photogra p h y G R E E T D E G E N D T

Professor Gutwirth about bookshop Tropismes â&#x20AC;&#x153;I never fail to spot a book here that I want to read or do I really just want to read it because I spot it here?â&#x20AC;?

HENRI SEPTEMBER 2015

â&#x20AC;&#x153;It may sound classical and not all that original, but it is what it is.â&#x20AC;? Serge Gutwirth, professor in the theory and philosophy of law, comparative law and human rights, sounds apologetic while he takes us along to his favourite place in the Brussels Galeries des Princes. There is no need for apologies though. Tropismes is without a doubt one of the most beautiful bookstores of Belgium.

HENRI SEPTEMBER 2015

THE B-SPOT

umping on his motorbike, leaving the academic world of the campus and heading for the inner city: Gutwirth calls this "a typical Tropismes moment". The drive takes only 10 minutes, but takes us to another dimension of time and space, to another universe altogether. "Picking up the books, thumbing through them, caressing and smelling them" as an antidote to the virtualisation to which our world - the world of books included - has succumbed. In the wink of an eye we have lost our guide. Glittering eyes avidly scan titles, eager hands slide over covers, nostrils quiver with the joy of the hunt.

Jazz for the mind Of course, the impressive interior of the bookshop plays a large part in the experience. Tropismes is located in the Galeries Saint-Hubert, which immediately after their construction became the place to be for romantics of all varieties. Its premises moreover used to house the Belgian headquarters of the famous record label Blue Note. The impressive ballroom with its mirrored walls, the backdrop for many a 1960’s jazz happening, is still intact and now provides the stunning decor for hundreds of books exposed on tables. Yet, there is more to Tropismes than just the exclusiveness of its glamorous interior, as witnessed by our subsequent search for the lost Gutwirth, who turns out to have disappeared down a staircase into a basement with naked, unadorned walls - the very negation, as it were, of its upstairs counterpart.

7 TRAM STOP VUB

HENRI SEPTEMBER 2015

TRAM 7 (HEIZEL) OR TRAM 25 (ROGIER) ›

find that the selection of Tropismes focuses on quality and not on whatever Amazon would recommend or on what Thomson Reuters decides I should read.”

Form and content As it turns out, it is not just the form that counts for Tropismes. Content is equally important. The shop is famed internationally for its collection of literature and works on the social sciences and the arts. This is the place to look for rare editions that are difficult to get hold of elsewhere. Professor Gutwirth also appreciates the fact that the booksellers at Tropismes are true bibliophiles: “They are bibliomaniacs in the most literal sense of the word and are damn choosy in what they put on display on the tables and in the windows. Whether it is literature, social sciences or humanities, I always find a book that I want to read - or is it the other way around? Do I want to read it just because it is displayed here? In any case, it is a liberating experience to

The Francophile in the cosmopolitan

The shop is famed internationally for its collection of literature and works on the social sciences and the arts.

Most books in Tropismes are in French, which does not deter Serge Gutwirth, although originally Dutch speaking. “It just goes to show that the French language is still alive and kicking and in no way inferior, despite global anglicisation and local Flemish pressure.” What happens next, of course, is what we knew to be inevitable: we find ourselves enjoying a nice coffee outdoors of the famous café Mokka near Tropismes. There, the professor with his unruly shock of hair takes time out to thumb, smell and caress his newest purchase. “These are moments of sheer happiness,” he says absent-mindedly, as if to apologise for already letting us and the rest of the world slip from his consciousness. ― H

SERGE GUTWIRTH “They are bibliomaniacs in the most literal sense of the word and are damn choosy in what they put on display on the tables and in the windows.”

SHOPPING

What's in the shopping bag of Serge Gutwirth? A NOS AMIS Comité Invisible This book by Comité Invisible was on my wish list for a long time and is a springboard for worldwide resistance against capitalism.

LETTRE OUVERTE AUX GOUROUS DE L'ÉCONOMIE QUI NOUS PRENNENT POUR DES IMBÉCILES Bernard Maris

1 MONTGOMERY

METRO 1 (WESTSTATION) › CENTRAAL STATION

Biting piece by Bernard Maris, strengthening my conviction that we need to reject economy as the supra-constitutional organisational principle of society.

3 MIN. › SINT-HUBERTUSGALERIJEN

How to get there? VUB, Pleinlaan 2, 1050 Brussels Tropismes, Galerie des Princes 11, 1000 Brussels

Montgomery Brussels Central Station

Welke romantische, geheime, leuke plekjes kennen onze professoren in Brussel? Professor Serge Gutwirth neemt ons mee naar zijn favoriete boekenwinkel Tropismes in de Koninklijke SintHubertusgalerijen. NL

Route options

CARNETS DE THÈSE Tiphaine Rivière Sharp-witted cartoon by Tiphaine Rivière on the life of a PhD student in the academic world of Sorbonne.



SHOW US YOUR FAVOURITE B-SPOT! The most peculiar, remarkable, romantic, funny and/or secret sites will appear in our next editions. Mail us at today@vub.ac.be HENRI SEPTEMBER 2015

INFOGRAPHICS

5.856 BACHELOR 4.677 MASTER 807 ADVANCED MASTER 1.443 PHD 1.137 OTHER* *such as Erasmus exchange students, etc.

=13.920 STUDENTS IN TOTAL

MOST FOREIGN STUDENTS COME FROM NETHERLANDS 586 GERMANY 267 CHINA 150 ROMANIA 109 ITALY 104 SPAIN 100 GREECE 84 TURKEY 77 IRAN 71 CAMEROON 65 POLAND 64 VIETNAM 55 BULGARIA 50

123

NATIO

NALIT

IES

23 USA

MEXICO

DOMINICAN REPUBLIC

HONDURAS HAITI GUATEMALA

SAINT LUCIA TRINIDAD &TOBAGO

AMERICAS

INTERNATIONAL STUDENTS PER PROGRAMME

1.443

42%

ADVANCED MASTER STUDENTS

807

26%

MASTER STUDENTS

4.677

24%

BACHELOR STUDENTS

5.856

10%

HENRI SEPTEMBER 2015

ENGLISH LANGUAGE PROGRAMMES

75% INTERNATIONAL

DUTCH LANGUAGE PROGRAMMES

16% INTERNATIONAL

1.332

12.588

BRAS

COLOMBIA

BOLIVIA

PhD STUDENTS

143

992

1.973

PARAGUAY

2.965 INTERNATIONAL STUDENTS (21%) AT V UB 1.634 EEA*-Students 1.331 Non-EEA*-students

AND WHERE THEY COME FROM 55% 45%

*EEA – European Economic Area – EU-countries + Iceland, Norway and Liechtenstein

267 GERMANY

ICELAND

586

NETHERLANDS

109

POLAND

RUSSIA

ROMANIA

1.921

WHITE-RUSSIA

EUROPE

150

CHINA

UZBEKISTAN

TURKEY

BOSNIA-HERZEGOVINA

GEORGIA

100 104 SPAIN

LIBYA

ITALY

84 GREECE

SIERRA LEONE TOGO

IRAN

UNITED ARAB EMIRATES

YEMEN ERITREA

SIL

NIGERIA

CAMBODIA

ETHIOPIA MALAWI

VIETNAM

EGYPT

HONG KONG

INDIA

CAMEROON

BENIN

37 594

MALAYSIA

ASIA

SEYCHELLES

KENYA

305

AFRICA

AUSTRALIA

2.817 1.912 1.861 1.494 1.390 1.368 1.186 1.031 861 13.920

I N T E R N AT I O N A L

TOTAL STUDENTS

PER FACULTY

ONE STUDENT - ONE COUNTRY

ECONOMIC & SOCIAL SCIENCES AND SOLVAY BUSINESS SCHOOL LAW & CRIMINOLOGY MEDICINE & PHARMACY PSYCHOLOGY & EDUCATIONAL SCIENCES ARTS &PHILOSOPHY SCIENCE & BIO-ENGINEERING SCIENCES ENGINEERING SCIENCES TEACHER EDUCATION / CENTRAL REGISTRATIONS (such as some PhD’s) PHYSICAL EDUCATION & PHYSIOTHERAPY GRAND TOTAL

746 193 352 269 152 413 283 467 90 2.965

26% 10% 19% 18% 10% 30% 24% 45% 10% 21%

HENRI SEPTEMBER 2015

DE ZAAK ELIAS

ALS EEN UNIVERSITEIT ZICHZELF IN VRAAG MOET STELLEN

“Als je van crisiscommunicatie moet spreken is het kalf eigenlijk al verdronken” De Facebook-uitspraak van professor Elias de dag na het overlijden van zijn vriend Steve Stevaert veroorzaakte in Vlaanderen een golf van verontwaardiging. Zijn ontslag als decaan werd geëist en een paar weken later zette Willem Elias ook zelf die stap. Ook de Britse biochemicus en Nobelprijswinnaar Tim Hunt nam ontslag bij de universiteit waaraan hij verbonden was, eveneens na een mediastorm. Tekst L I E S F E R O N

Be e ld T H O M A S D E B O E V E R

et is goed dat je voor extreem beledigende opmerkingen terecht wordt gewezen. Dat vandaag uitspraken niet getolereerd worden die vroeger onproblematisch leken, kan namelijk ook op emancipatie van de geviseerde groep(en) duiden. En dat is op zich een positieve zaak. Maar het gaat wel allemaal zo ongelooflijk snel. Tijd voor bezinning, reflectie en kritisch denken is er nauwelijks. En als de traditionele media de zaak opnemen is het hek algauw van de dam. Dan worden mensen misschien ook wel te snel opzij gezet door hun uitspraken, hoe verwerpelijk die ook mogen zijn. De vraag die nu in beide vernoemde gevallen rijst, is hoe een universiteit hierop moet reageren. Zeker als je een instelling bent die zich uitdrukkelijk laat voorstaan op het uitdragen van het recht op vrije meningsuiting. De VUB nam officieel afstand van de uitspraken van haar decaan. Er was een debat of hij al dan niet examens mocht afnemen. Sindsdien is het stil.

Een sterk merk Yves Desmet, opiniërend hoofdredacteur van De Morgen, vindt het voor een academisch milieu eigenlijk “niet passen om toe te geven aan die druk van de sociale media.” En hoewel hij zich perfect kan aansluiten bij de uitspraak van de rector, die vond dat het imago van de universiteit beschadigd werd, is dat voor hem “ onvoldoende reden voor ontslag, […] omdat dit voor een universiteit die de vrijheid van onderzoek als haar levensmotto, haar mission statement heeft, niet nodig zou zijn geweest.” Daarmee is Yves Van Seters, woordvoerder van IBM Benelux, het niet onverdeeld eens: “Voor een universiteit is de

HENRI SEPTEMBER 2015

zaak toch tweeledig. Een universiteit is inderdaad de plaats bij uitstek waar er ruimte moet zijn voor een rationeel en wetenschappelijk onderbouwde – maatschappelijke – discussie. Maar tegelijk is een universiteit ook een merk en heeft ze een reputatie hoog te houden. De VUB is een sterk merk, met een stevige reputatie. Het kost altijd meer moeite om een reputatie herop te bouwen dan om ze te onderhouden.'

Tell the truth, tell it all, tell it fast Yves Van Seters brengt de communicatie in geval van crisis onder een eenvoudige noemer: “tell the truth, tell it all, tell it fast! Media, ook de sociale, moeten zo snel mogelijk weten welk standpunt je als organisatie inneemt. Je geeft context, duidt de zaak of - worst case scenario neemt er afstand van.” Maar de eigenlijke raad van deze communicatieverantwoordelijke is een andere, een oeroude: beter voorkomen dan genezen. “Als je over crisiscommunicatie spreekt, is het kalf eigenlijk al verdronken. Je moet je als organisatie de vraag stellen hoe je aan reputatiemanagement kan gaan doen en hoe je die kan laten matchen met de waarden die je als instelling wil uitdragen. En ook hoe je iedereen binnen je organisatie een ambassadeur van je reputatie maakt.” “Investeren is een must. Je moet je mensen bijvoorbeeld gaan opleiden in de omgang met sociale media. Docenten zijn stuk voor stuk experten in hun vakgebied, maar zouden toch baat kunnen hebben bij een soort coaching, zonder dat de vrijheid van meningsuiting hierdoor bedreigd wordt, welteverstaan.”

Vrijheid van meningsuiting Dit is een belangrijk gegeven, zeker als de reputatie van je huis op dit recht gestoeld is: waar precies begint die vrijheid van meningsuiting dan, en waar houdt ze op? “Als je de vrijheid van meningsuiting beperkt tot wat politiek correct is en wat bevallig in de oren klinkt, dan wordt het wel heel makkelijk om voor die vrijheid op te komen”, vindt Yves Desmet. “Het wordt pas moeilijk als je die wil toepassen op meningen die choquerend zijn, die verontrustend zijn. Toch heeft het Europees Hof van de Rechten van de Mens al bij herhaling gezegd: freedom of speech geldt net ‘for those who shock and disturb.’ En dan zeg ik: Willem Elias heeft van zijn recht op vrijheid van meningsuiting gebruikgemaakt. Dat ik het niet eens ben met die mening en dat ik die dom, ongepast en kwetsend vind mag ik dan ook weer zeggen.” Tegelijkertijd pleit Desmet ook voor een vrijwillige zelfcensuur: “Ik leg mezelf normen op: wat doet dit met andere mensen, valt dit binnen de normen die ik stel aan het toelaatbare van wat ik wel of niet kan schrijven? Bij die vrijwillige zelfcensuur bepaal ik zelf waar die grens ligt. Dat is nu net een onderdeel van de vrijheid van meningsuiting.” Vrijheid en zelfcensuur, eerlijkheid en snelheid, én een coaching in de omgang met sociale media. Een boodschap van algemeen nut. Het voorval spoorde de VUB aan om haar procedure voor crisiscommunicatie te herwerken, een code of conduct te laten goedkeuren, evenals een meldpunt op te zetten.

Inappropriate speech on the internet can quickly lead to serious consequences. How should a university react when staff make offensive or insensitive comments in the public sphere? According to Yves Desmet, quoting the European Court of Human Rights, freedom of speech is not only a right for the politically correct but also for those who shock and disturb. He also pleads for a nuanced view of freedom of speech that includes voluntary self-censure, the conscious setting of EN

LEARNING TO DEAL WITH SOCIAL MEDIA - AN ISSUE FROM THE CRADLE TO THE GRAVE Don’t we teach pre-schoolers to look left and right before crossing the street? Doctor of Philosophy and Ethics Katleen Gabriels suggests that our education still focuses far too little on digital and media literacy: "One cannot start early enough; Don’t we teach pre-schoolers to look left and right before crossing the street?" Her course 'Philosophy and ethics of technological culture", taught together with Prof. Karl Verstrynge, addresses themes of our algorithmic culture: "Online experiences are part of the perceived reality. One does not 'leave' reality when one posts something online; we are constantly moving between online and offline interactions. It is an illusion to think that Facebook is a private space. Many people have already underestimated the speed, immediacy and the irreversibility of what they post online. "Data does not disappear, whatever they say. Consider Snap Chat: they promise that the photos disappear after a few seconds, but they were all intercepted by hackers. “Focusing on critical thinking is therefore very important, not only about how to handle yourself and these new technologies, but also daring to be critical and to question what you see. Many people do not think and they contribute to out of control virtual witch-hunts." EN

one’s own boundaries of the permissible, taking into account other people and their reactions. Yves Van Seters, spokesperson for IBM Benelux, suggests that in a crisis a university should “tell the truth, tell it all, tell it fast!” However, following the old adage that ‘prevention is better than a cure’, he recommends that universities invest in media skills training and proactively identify what reputation management strategies align with the values of the institution. HENRI SEPTEMBER 2015

REDELIJK (EIGEN)WIJS — SIMPLY GREAT STUFF

VUB’S ARTIFICIAL INTELLIGENCE LAB RESEARCHES THE BENEFITS OF APOLOGISING

People are not just friends for a day To commit a blunder, say ‘I’m sorry!’ and be forgiven – this is a daily experience common to us all. But why do we do this? The team at the Artificial Intelligence Lab of the VUB, led by Professor Tom Lenaerts, has researched this question using a mathematical game-theory model. Te x t J O R E N S A N D E R S Ph o to g raphy Y A N N B E R T R A N D

rofessor Lenaerts reports that, while his team’s experiments show that apologies and forgiveness are extremely valuable to maintaining peaceful relationships, the results also demonstrate that ‘an insincere apology leads to abuse and exploitation.’ “This undertaking is linked to a long argument, which has raged

HENRI SEPTEMBER 2015

since the 1950s, about the origins of cooperative behaviour,” says Lenaerts. “If we start from Darwin’s ‘survival of the fittest’ principle, it is astonishing to see how many relationships we form. These relationships are, almost by definition, long-term projects, as people are not just friends for a day. But ‘long-term’ also implies that some mistakes will inevitably be made within the re-

lationship. The question is, then, why people still opt for cooperation, instead of abandoning their relationships immediately once a fault has been committed.” Game-theory model To help explain this, Lenaerts’ team developed an evolution-based game-theory model. Using this model, the team created mathematical scenarios in which cooperation took precedence over competition, then analysed how evolutionary circumstances could have motivated the choice for cooperation. “In the prehistoric era, most social groups were very small tribes, and if conflicts were not resolved the tribe fell apart. In order to survive, however, it was more interesting for tribes to stay together. Successful conflict resolution was therefore, even at the dawn of humankind, very important.”

Sincere apology But forgiveness is not for ‘free’. The VUB team’s research further demonstrated that an apology must be sincere to produce its intended result. Adds Lenaerts, “In the game-theory model, we attach a certain ‘cost’ to each apology; otherwise the apology is not ‘good enough’ for the person to whom you are offering your excuses. An insincere apology leads to abuse and exploitation of the situation.” The mathematical model thus offers a scientific framework: if the sincerity of the apology is shallow – that is, if it ‘costs’ very little to the person who is apologising – the relationship receives an enormous blow. “The cost of an apology hangs, in large part, on taking responsibility. Therefore, if an apology is sincere, both parties stand only to benefit from it.” Forgiveness instead of revenge “We also based our research on a scientific article that advocates apology and forgiveness in place of revenge. Revenge is another mechanism that, throughout the ages, has made others think twice before repeating a relationship-damaging error. However, forgiveness and apologising are essential replacements for revenge in that they help build relationships constructively. They are, therefore, crucial mechanisms for maintaining functional societies.” ― H

Het Artificial Intelligence Lab zocht aan de hand van een speltheoretisch model uit waarom en in welke situaties mensen voor coöperatie kiezen in hun relaties. Verontschuldiging en vergeving zijn gewoon betere mechanismen, zo blijkt, maar moeten wel gepaard gaan met verantwoordelijkheid. De ‘sorry’ moet oprecht zijn. NL

Think of it as a HENRI. Fresh. Daily. VUBTODAY.BE All the VUB news, all the time

PREFER PRINT NEWS? Get HENRI delivered to your door, four times a year by registering here: vub.ac.be/henri HENRI SEPTEMBER 2015

JONG BLOED

DOCTORAATSTUDENT BRENGT VULKAAN IN BEELD

IN DE WOLKEN*

Het Congolese Virunga National Park ligt aan het Kivumeer en dicht tegen de grens met Rwanda. Hier doet Benoît zijn onderzoek naar de vulkanen Nyiragongo en Nyamulagira.

VUB-doctoraatsstudent Benoît Smets (°1983) vloog in juli 2014 met een team vulkanologen in een VN-helikopter naar de top van de Nyamulagira. Hij kwam terug met spectaculaire beelden en het hoofd in de wolken. *Met dank aan wtnschp.be

HENRI SEPTEMBER 2015

De nieuwe lavafonteinen verschenen in de 500 meter diepe instortingskrater, aan de top van de vulkaan. Foto © N. d'Oreye, 2014

De benadering van de Nyamulagira per helikopter. Tijdens de vlucht neemt Benoît gegeotagde foto's voor topgrafische 3d-modellering. Foto © N. d'Oreye, 2014

WHO IS BENOIT SMETS? Geologist specialised in geo-hazard assessment and risk management. His research is mainly focused on the combined use of 2D/3D remote sensing, GIS and field surveys to study and monitor volcanic activity and related hazards in the Virunga Volcanic Province. He worked from 2007 to 2011 as a junior scientist at the Royal Museum for Central Africa in Belgium and is currently developing a PhD research, funded by the National Research Fund of Luxembourg. EN

HENRI SEPTEMBER 2015







Vlinders krijgen voor wetenschap

Desarrollar el pensamiento critico

Stimuler ton esprit d’entreprise

Vrije Universiteit Brussel Zó veel meer dan studeren vub.ac.be





友谊长存

Sustainable learning





Redéfinir ses propres frontières

Je blik op de wereld verruimen

 Brüssel entdecken und erleben

 Poter scegliere il proprio percorso

DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL IS OOK: • 30 bachelors en 75 masters • 13.920 studenten en 750 proffen • 21% internationale studenten/ doctorandi • 3 campussen en alles binnen handbereik • Sterk aanbod voor werkstudenten