HENRI #6

N°6 – HENRI – DRIEMAANDELIJKS WINTER 2016

"Uw privéruimte bestaat niet meer" Moraalfilosofe Katleen Gabriels over big data

HENRI THE OPEN-MINDED AND BILINGUAL MAGAZINE OF VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL

De eerste werkstudenten blikken terug

Dirk Lefeber lives for his robots

Sophie De Schaepdrijver stuurt studenten de stad in

VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL

HENRI Poincaré. Henri Poincaré, French mathematician and philosopher of science of the past century, but also passionate defender of the ­principle of "Academic F ­ reedom".

This principle that sets out that thinking should be solely based on facts is embedded in the charter of our university.

VUB explicitly considers free research as the foundation of education and research.

2

HENRI WINTER 2016

"La pensée ne doit jamais se soumettre, ni à un dogme, ni à un parti, ni à une passion, ni à un intérêt, ni à une idée préconçue, ni à quoi que ce soit, si ce n'est aux faits eux-mêmes, parce que, pour elle, se soumettre, ce serait cesser d'être."

Henri Poincaré (1854-1912)

Foto Lies Willaert ©

WOORD VOORAF

Meer mildheid graag Als er iets uit het winternummer van Henri blijkt, dan wel dat de ­univ­ersi­teit een ongelooflijke schat aan ke­nnis, expertise en ervaringen herbergt. Een schat waartoe velen hebben bijgedragen, zoals alumna Sophie De Schaepdrijver, een wereld­ autoriteit inzake de ‘Groote Oorlog’ die even uit het buitenland naar haar alma mater is teruggekeerd om haar inzichten met ons te delen.

Maar een universiteit is meer dan kennis, expertise en ervaringen. ­­ Bij een universiteit draait het ook om waarden. Wij hebben eind november samen met onze zusteruniversiteit onze waarden nog eens benadrukt tijdens de jaarlijkse herdenking van de stichter van de universiteit, Pierre-­Théodore Verhaegen.

Ik heb toen een pleidooi gehouden voor mildheid als tegengewicht voor de destructieve brutaliteit die we

vandaag overal om ons heen zien.

We kunnen de academische vrijheid en het vrij onderzoek binnen de muren van de universiteit dan wel koesteren, maar wat schieten we ermee op als in de buitenwereld argumenten steeds vaker plaats ruimen voor kretologie, feiten het onderspit delven tegen vooroordelen en analyse geen kans en geen ruimte meer krijgt. En dat in een wereld die met zulke complexe problemen kampt, dat alleen een doordachte, beredeneerde en verstandige aanpak soelaas kan brengen.

We moeten daarom meer dan ooit vasthouden aan de waarden van de Verlichting, die ook vandaag bran­ dend­actueel zijn. We moeten tegen het destructieve discours vooral geen gelijkaardig discours ontwi­­kke­ len, geen brutale beledigende tweets beginnen sturen of iedereen met wie

­ evangenis we het oneens zijn in de g wensen. We moeten onze bood­ schap niet door de megafoon van de sociale­media uitschreeu­ wen. Want dat kan nooit A university is more than onze methode zijn. knowledge, expertise and experience. Values matter, too.

Laat mildheid de Today more than ever, in times basishouding zijn voor of sloganeering, brutality and universiteiten, voor populism, we must hold on to wetenschappers, voor the values of the Enlighten­ment. studenten. We zijn er niet Above all, let gentleness be our om te veroordelen, maar basis. We’re here not to judge om te begrijpen. Niet om but to understand. problemen te veroorzaken, Not to create problems but to maar om oplossingen aan find solutions.­Not to shout te reiken. Niet om luid ons about how right we are, but to eigen gelijk uit te roepen, put our insights to the test. maar om onze inzichten I wish everyone a gentle 2017. af te toetsen.

Ik wens iedereen alvast een mild 2017.

Caroline Pauwels ― H HENRI WINTER 2016

3

I n h o u d HENRI N° 06 Winter 2016

8

20

Je bent maar één keer 18 Historica Sophie de Schaepdrijver: "studenten, laat je opslokken door de stad!"

Big data, kleine mens

Het spanningsveld tussen technologie en ethiek

26 Foto Saskia Vanderstichele

De denkplek

4

Op de cover Moraalfilosofe Katleen Gabriels

HENRI WINTER 2016

Geologe Sophie Verheyden denkt in een grot

28

Research uncovered

Engineer Dirk Lefeber wants to improve the quality of life

COLOFON

HENRI is het eigenzinnige, tweetalige magazine van de Vrije Universiteit Brussel en verschijnt 4 keer per jaar.

Redactieadres Dienst Marketing, Communicatie en Evenementen VUB, Pleinlaan 9, 1050 Brussel, marcom@vub.ac.be Verantwoordelijke uitgever Caroline Pauwels, rector

36

40

Men is nooit te oud om te leren

Physicist Jean-Pierre De Greve and Walter Van Rensbergen still publish

No age limits

40 jaar werkstudenten

EN VERDER...

33

Fruitflies are the guinea pigs of epilepsy research, and more

Is it a cartoon? Is it poetry?

Is it a philosophical discourse?

Foto’s Bas Bogaerts, Saskia Vanderstichele, Lies Willaert

WOODY

48

INFOGRAPHIC Students at VUB

50

JONG BLOED Nevena Hristozova chaperones plant molecules

23

INTERVIEW Melinda Maris explains the American education system

Redactieraad Ann Van Driessche, Edgard Eeckman, Geert Goessaert, Goedele Nuyttens, Lies Feron, Peter Van Rompaey, Sofie Verkest, Sicco Wittermans Realisatie Aubrey Cornelis, Jozefien De Marrée, Lies Feron, Anja Otte, Packman & Corper, Dominique Soenens, Sue Somers, Linda A. Thompson

16

THINGS WE DISCOVERED

Hoofdredacteur Lies Feron

44

B-SPOT Geographer Lucas Melgaço researches the public space at the Beurs

Illustraties Pollet&Pollet, Frank Ramspott Vertalingen Tim Peeters, Sally Tipper Eindredactie Arnold Vonk, Hélène De Keyser, Lies Feron, Sally Tipper Drukker Albe de Coker. Gedrukt binnen een ecologisch productieproces en met plantaardige inkten op Cocoon (milieuvriendelijk papier: 100% gerecycleer­ de FSC pulp, Europees Ecolabel) Henri 4x per jaar thuis ontvangen? Schrijf je in op vub.ac.be/henri

XXX

18.11.2016 - 17:28 Het Beursgebouw in Brussel is onherkenbaar veranderd.

Een witte hel is het geworden, een inferno van bloem. Studenten bekogelen elkaar zingend en lachend met pakken bloem. Petten, jassen, gezichten, paraplu’s: niets blijft gespaard van het salvo dat uit alle richtingen vertrekt.

De regen gutst naar beneden, de bloem stuift naar alle kanten, maar het gejoel weerklinkt alleen maar luider over de verkeersvrije zone voor de Beurs.

Het is de apotheose van een dag lang St V vieren, een climax die de binnenstad doet opschrikken.

Op een veilige afstand kijken Spaanstalige toeristen geamuseerd naar het bijna apocalyptische tafereel.

“Saint-Vé? Kennen we niet, maar het ziet eruit alsof ze plezier hebben.”

EN

Our students celebrate St V, the founding day of their university.

And they do it joyfully, at the Grote Zavel and later on at the Beurs, where they end the day in a shower of flour.

Tekst Dominique Soenens Foto Bas Bogaerts

6

HENRI WINTER 2016

OPGEMERKT

ELK MOMENT GEBEURT ER IETS BIJZONDERS AAN DE VUB

HENRI WINTER 2016

7

HOOFDARTIKEL

BIG DATA, kleine mens

Technologische vooruitgang moet volgens experts altijd gepaard gaan met ethische vooruitgang Tekst Anja Otte

8

HENRI WINTER 2016

Illustraties Frank Ramspott

Big data, de massale verzameling, opslag en analyse van gegevens, bieden ongeziene kansen voor de wetenschap en voor het bedrijfs­ leven, maar waar blijft de mens? Wij spraken met big data experts over waarden als privacy, waardigheid en rechtvaardigheid, die soms wel erg gemakkelijk onder de mat worden geveegd.

HENRI WINTER 2016

9

HOOFDARTIKEL

W

e staan er zelden bij stil, maar van elk van ons worden ontzettend veel gegevens verzameld. Welke websites we bezoeken, welke tv-programma’s we bekijken, maar ook welke aanko­ pen we doen in de supermarkt, waar en wanneer we ons verplaatsen en zelfs hoe het gesteld is met onze gezondheid. Al deze data verdwijnen in een black box: een grote on­ bestemde massa waar we geen zicht op hebben, maar die op elk moment gebruikt kan worden. Voor ons, maar evengoed tegen ons.

Onze gegevens worden op drie manieren ingezameld, zegt communicatiewetenschapper Jo Pierson: - Een groot deel geven we zelf vrij, bijvoorbeeld op Facebook, maar ook doordat we een digitale klantenkaart aanvaarden.

- Daarnaast zijn er geobserveerde data: cookies volgen ons online gedrag en doordat we een smartphone op zak hebben kan onze locatie bepaald worden.

- Een derde, gevoeliger soort zijn de afgeleide data. Zo kan je aan de hand van iemands Facebooklikes met 88 procent zekerheid achterhalen of die persoon hetero is of niet.”

Veel keuze hebben we niet in het vrijgeven van data, zegt moraalfilosofe Katleen Gabriels.

Van Gabriels verscheen onlangs ΄Onlife. Hoe de digitale wereld je leven bepaalt.΄ “Je kan ervoor kiezen om weg te blijven van sociale media, maar wat andere zaken betreft, heb je veel minder opties: - Voor het werk moet je wel mail gebruiken.

- Je foto moet op de website van de organisatie.

- Niemand vraagt je toestemming voor zaken als de slimme stad.

- En als je cookies weigert, dan kan je sommige sites gewoon niet raadplegen.”

10

HENRI WINTER 2016

“Voor veel tieners is wegblijven van sociale media trouwens nauwe­ lijks een optie: ze zijn bang om ­uitgesloten te worden.”

Gabriels’ boek is een wake-up call, zegt ze, want er loopt wel degelijk van alles fout ten gevolge van de digitale revolutie. “Onze waardig­ heid en zelfstandigheid komen in het gedrang. Denk maar aan de

rusthuisverzorgers die foto’s van dementerende bejaarden uitwisselden.

Mensonterend, maar zelf zagen de verzorgers nauwelijks in wat ze verkeerd deden.”

“In de VS zijn onderzoekers zeer pessimistisch over big data”, zegt Paul De Hert, docent strafrecht en een autoriteit op het vlak van privacy.

Meer nog dan privacy vindt hij discriminatie een grote bekommernis.

“Discriminatie kan er op verschillende momenten in sluipen: - bij het ontwerp; - bij de toepassing van data; - bij de gevolgtrekking daaruit.

Neem software die cv’s koppelt aan vacatures. Wat gaan we doen als die software ingaat tegen bepaalde rechten, zoals non-discriminatie of het recht op arbeid?”

Digitale stappenteller “Iedereen kan ongevraagd v­ erschijnen in een filmpje op het internet”, vervolgt Gabriels. “Struikelen op straat kan volstaan. Zo’n filmpje doen verd­ wijnen is echter heel moeilijk, in bepaalde gevallen moet je er al een gespecialiseerde firma bij halen.

Maar hoe rechtvaardig is het dat het slachtoffer daarvoor moet betalen?”

Ook onze autonomie wordt bedreigd.

Sturende technologie, zoals digitale stappentellers, proberen ons gedrag te veranderen, maar "Burger en consument het kan ook subtiel­ worden alsmaar transer. Aan de hand van paranter, terwijl zij die gegevens die we vaak op ons toekijken zelf onbewust ­vrijgeven, niet transparant zijn. kunnen data­miners of Dat is de paradox van databrokers voor­ de openheid" spellingen doen.

Katleen Gabriels Gabriels: “Technolo­ gie wordt ook ingezet om te voorspellen.

Een bekend voorbeeld is de Ameri­ kaanse ­supermarkt Target, die een gezin bestookte met reclame voor babyartikelen, omdat de keten op basis van het aankoopgedrag een zwangerschap vermoedde. Toen de vader dat ging ontkennen, bleek de supermarkt het toch bij het rechte eind te hebben, al­

leen was het de tienerdochter die een kind ver­wachtte. Het bedrijf wist dat eerder dan haar naaste omgeving.”

“In Nederland worden big data gebruikt om te voorspellen wie het risico loopt op schooluitval. Op zich kan dat positief zijn, maar er rijzen ook ethische vragen. Op het moment dat de voorspelling gedaan wordt, is er namelijk nog niets gebeurd. In

"Platformen als Facebook en Uber zijn databedrijven.

De gebruikers zijn niet hun klant, maar hun product" Jo Pierson Eindhoven worden sensoren gebruikt om te kijken waar het kan ontaarden in de stad. Die data worden gecom­ bineerd met informatie uit publieke posts op Facebook en Twitter. Als gebruiker kan je dus zeer moeilijk weten waarvoor je publieke status­ updates allemaal gebruikt worden.”

Fatalistische houding “Platformen als Facebook, maar ook bijvoorbeeld Uber, zijn com­ merciële bedrijven, die nu eenmaal winst moeten maken”, vult Pierson aan. “Ultiem zijn het allemaal data­ bedrijven. De gebruikers zijn niet hun klant, maar hun product. Hoe meer privacy de gebruikers opgeven, hoe meer winst voor de platformen.

Als individu heb je daar allemaal weinig zicht op. Zelfs als je dat wel hebt, dan nog kun je er vaak weinig aan doen. Je kan met je privacy­ settings beletten dat bepaalde personen je foto’s zien, maar er is nergens een knop waarmee je kan verhinderen dat je gegevens worden doorgespeeld aan pakweg een farmaceutisch bedrijf. Dat leidt tot een fatalistische houding, ironisch genoeg vooral bij de meest geïn­ formeerde mensen. Doe maar, neem mijn gegevens maar, ik kan er toch niets aan doen.”

“Dat is de paradox van de openheid”, voegt Gabriels toe. “Als burger en als

De overheid slaat de bal ook mis Wat privacy betreft, gaat het niet op om van bedrijven als Facebook de grote boeman te maken, stelt Paul De Hert, docent strafrecht.

Overheden gaan al even sterk in de fout. Hoezo?

“Het Europese Hof heeft de ­da­taretentiewet (die het bijhouden van telefoon- en internetgegevens toeliet) vernietigd, maar de lidstat­ en voeren nu één voor één toch varian­­ten met kleine aanpassingen in. Sommige staten, zoals de VS, kanten zich ook heel erg tegen encryptie of het versleutelen van smartphones. Maar het is toch maar normaal dat burgers daarnaar grij­ pen als dat het enige is wat rest?”

“De federale minister van Werk wou controleren of werklozen zich niet in het buitenland bevinden. Hoe ga je dat doen, door ze een enkelband te geven? Gelukkig heeft de staats­ secretaris voor Privacy ingegrepen tegen dat onzalige idee.”

“Nummerplaatherkenning werd ingevoerd in de strijd tegen zwaar banditisme, maar het is een typisch geval van function creep (het gebruik van een technologie, een systeem of data voor doelen waarvoor het oorspronkelijk niet bedoeld was, nvdr) geworden. Uiteindelijk wilden overheden het middel ook inzetten tegen onverzekerde voertuigen.

De burgemeester van Antwerpen overwoog zelfs om het te ge­ bruiken voor het controleren van de lage-emissiezone. Gelukkig is hij daarin teruggefloten. In Parijs plakken ze trouwens gewoon een stickertje op de voorruit. Een privacy­ winst van duizend op duizend.”

“Toen de minister van Binnenlandse Zaken geen databank met vinger­ afdrukken van alle inwoners kreeg, besliste hij maar een databank met alle pasfoto’s op identiteitskaarten op te zetten. In wezen is dat precies hetzelfde, namelijk het bijhouden van biometrische kenmerken van alle inwoners van dit land. Foto’s op identiteitskaarten hadden dit nooit als doelstelling.”

HENRI WINTER 2016

11

HOOFDARTIKEL

consument worden we alsmaar transparanter. Voor bedrijven, voor de overheid ook. Tegelijk zijn zij die op ons toekijken niet transparant over hun werkwijze. Dat bleek heel duidelijk uit de onthullingen van Edward Snowden: in naam van de staatsveiligheid hield NSA enorm veel informatie over Amerikaanse burgers bij en luisterde het zelfs buitenlandse staatshoofden zoals Angela Merkel af. Ook op het niveau van bedrijven worden we gestuurd zonder dat we het in de gaten hebben.”

Het merendeel was zich niet eens bewust van het feit dat de ranking gemanipuleerd was.”

De Hert: “Gegevens zijn niet neutraal, je kan er van alles uit afleiden.

Stel dat gender geen factor mag zijn, zoals het geval is bij verzekeringen, maar je kan wel nagaan wie een kind gebaard heeft. Of wat als je post­ adres Molenbeek is? Dat zegt ook iets over wie die persoon zou kunnen zijn.”

Barbie luistert mee Hoever transparantie kan gaan, toont een recente ontwikkeling in China Algoritmen zijn niet neutraal aan. Daar streeft de overheid naar Gabriels: “Dat heeft te maken met totale online transparantie, met als algoritmen. Voor zoekmachines doelstelling een sociale kredietscore, als Google zijn die uiterst belan­ die mensen als meer of minder grijk – zonder algoritmen zou je modelburgers markeert. Gabriels: nooit de weg vinden in de oceanen “Als je kritiek geeft op de overheid, ligt aan informatie. Maar algoritmen je score lager. Je kan zeggen dat dit zijn niet neutraal. Bij Google beslist enkel in China kan, maar onze eigen de ontwikkelaar welke resultaten liberale democratie is ook geen ver­ ­relevant zijn voor de gebruikers, worvenheid. Zo overweegt de Ameri­ op basis van woonplaats, surf­ kaanse overheid om op de verplichte geschiedenis… Dat is een technische Esta-formulieren die buitenlandse voorin­genomenheid. bezoekers moeten indienen ook te “Daarnaast sluipt in de resultaten vragen naar hun accounts op sociale ook een maatschappelijke voorin­ media. Waarom zou dat zijn? genomenheid. Als je “three black Toch ook alleen maar om je teenagers” googelt, krijg je vooral meningen te kunnen nagaan?” mugshots te zien, bij “three white Gabriels: “Nog niet zo lang geleden teenagers” vooral lachende tieners. legde de Oost-Duitse inlichtingen­ Google pleit hier onschuldig, maar dienst Stasi gigantische archieven als het commercieel beter uitkomt, aan over de eigen burgers. Nu leggen dan past Google wel de rankings aan. we die dossiers zelf aan en gaan we En omdat Google nauwelijks con­ ervan uit dat die nooit tegen ons ge­ currentie heeft, zijn die rankings niet bruikt worden. In reportages over het zo onschuldig. Uit een wetenschap­ vroegere Oost-Duitsland vertellen pelijke studie bleek dat onbesliste getuigen hoe ze zich alleen nog in de kiezers de voorkeur gaven aan de privéruimte durfden uit te drukken. kandidaat die het vaakst bovenaan Ondertussen brokkelt die privéruimte in een zoekmachine verscheen. in de traditionele betekenis af. We

hebben een slimme thermostaat, smart tv’s en zelfs Hello Barbie: een pop die antwoordt als kinderen ertegen praten. Daarvoor moet de producent natuurlijk meeluisteren naar wat het kind zegt. Zo gaat zelfs het onschuldige spel van een kind tot big data behoren.”

Bescherming vanuit Europa Ondanks alle doembeelden van een steeds strakker datanet dat zich rond de machteloze mens aanspant, is ons panel niet pessimistisch. De Hert: “In ons land is privacy een wijd gedeelde waarde, die politiek het spel van meerderheid en oppositie overstijgt. Ondanks alles gaat het goed met het privéleven, we hebben zelfs een staatssecretaris voor de bescherming ervan die het onder­ werp op de agenda houdt. Ook de privacycommissie, die het individu beschermt en het opneemt tegen bedrijven, is een wereldwijde best practice. Mijn analyse van de EU is er evenmin een van machteloosheid.

Alles wat met privacy te maken heeft, komt in aanmerking voor Europese wetgeving. Dat is mooi, op voor­ waarde dat we ons daar niet in slaap door laten wiegen. De VS kunnen nog heel wat leren van ons. Wij trouwens ook van de VS. Zo is een bedrijf dat een groot datalek heeft in Amerika verplicht dat te melden.”

“Er is geen quick fix”, zegt Gabriels.

“Niet alleen technologie en data moeten beschermd worden, maar ook ethische waarden. Neem de aansprakelijkheid. Die moet niet bij de individuele gebruiker liggen, maar bij de professionals die met big data bezig zijn. Big data verliezen geen

Win het boek van Katleen Gabriels Wij geven vijf exemplaren weg van Katleen Gabriels recente boek ′Onlife. Hoe de digitale wereld je leven bepaalt′ (uitgeverij Lannoo).

Mail naar marcom@vub.ac.be.

12

HENRI WINTER 2016

"Gegevens zijn niet neutraal.

Je geslacht en postadres zeggen iets over wie je bent" Paul De Hert

"Big data voor gebruiksgemak stoort mij niet" Data analytics expert Wouter Verbeke over de voordelen van big data: “Er zijn zeker problemen met big data, maar de technologie biedt ook enorme mogelijkheden.“ Verbeke ziet vooral de voordelen van big data en deelt minder de bedenkin­ gen van zijn collega’s. “Uitspraken die big data gelijkstellen met big brother vind ik te cliché. Ze geven de nuance niet weer.”

“De overheid, en dus de hele samenleving, kan veel voordelen uit big data halen. Ik denk dan aan de gezondheidszorg. Daar kunnen veel gegevens uitgewisseld worden, ook met farmaceutische bedrijven, zodat we bijvoorbeeld kunnen leren over geneesmiddelenverbruik: wat werkt en wat werkt niet afhankelijk van welke persoonskenmerken? Bij sommigen gaan hier dan alarmbellen af, maar we moeten de afweging maken: op welke manier kunnen we dit doen zonder dat het individu geschaad wordt en zo, dat we er als samenleving als geheel vruchten van plukken?”

Verbeke legt verder uit hoe binnen de VUB in het departement BUTO (Business Analytics team) en in de onderzoeksgroep MOBI (Mobility, Logistics and Automotive Technology Research Centre) onderzoek wordt gedaan naar het gebruik van big data.

“In het BUTO kijken we naar een toepassingsgebied dat nog in de kinderschoenen staat: het gebruik van big data voor human resources management. Big data kunnen ingezet worden om na te gaan welke factoren bijdragen tot geluk en welzijn op het werk. Daar kan je als werkgever op inspelen, bijvoorbeeld om burn-out te vermijden of om werknemers aan je te binden. In die zin is er een parallel met het behouden van klanten.”

Jobaanbiedingen op maat “Een andere toepassing is het matchen van profielen met jobaanbiedingen, wat ook de VDAB al doet. Het gebruik van gegevens van werknemers ligt natuurlijk erg gevoelig. Nog gevoeliger ligt het gebruik van data in verband met individuele prestaties van werknemers.”

Maar deelt hij dan niet de vrees die zijn collega’s uiten met betrekking tot privacy? “Het is een misvatting dat bedrijven geïnteresseerd zijn in individuen en gegevens analyseren over één specifieke klant in isolatie.

Niemand kijkt persoonlijk toe op waar je naar kijkt op tv of wat je koopt. Het gaat om een massa gegevens die in zijn geheel geanalyseerd wordt, om zo aanbiedingen op individuen te kunnen afstemmen. Als Amazon of Netflix mij gerichte aanbiedingen doet over boeken of series die me interesseren, dan verhoogt dat mijn gebruiksgemak.

Daar wil ik gerust informatie over mijn kijkgedrag voor prijsgeven.”

“Essentieel is dat gegevens niet doorgesluisd worden. Wij raden bedrijven die bezig zijn met big data daarom aan te werken met gemengde De onderzoeksgroep MOBI onderzoekt teams, met niet alleen IT-profielen, dan weer het inzetten van big data op maar zeker ook iemand met het gebied van mobiliteit. “Big data kun­ domeinkennis en iemand van de nen mensen en bedrijven helpen om de juridische dienst, die kan vertellen wat juiste mobiliteitskeuzes te maken, maar mag en wat niet mag. ook om het mobiliteitssysteem slimmer, efficiënter, veiliger en robuuster te Ethische commissies, zoals die maken. Met big data kan je bijvoorbeeld bestaan bij wetenschappelijk onder­ fietsgedrag in kaart brengen, door een zoek of in de medische wereld, kunnen gps in de Villo! fietsen in te bouwen. ook in het bedrijfsleven een waardevol Je kan het stadsmobiliteitsplan en de idee zijn.” infrastructuur afstemmen op de routes die fietsers vaak gebruiken, om zo het fietsgebruik te stimuleren maar ook veiliger te maken.”

HENRI WINTER 2016

13

waarde bij gebruik: ze kunnen uitentreuren hergebruikt worden.

Dat zet een principe als 'informed consent' (toestemming verkregen op basis van gerichte informatie nvdr) op de helling: hoe kan je als gebruiker toestemming geven om je data te gebruiken als je er geen idee van hebt wat er in de toekomst allemaal mee gaat gebeuren? Zelfs de bedrijven die data verzamelen zijn daar nog te vaak vrij onwetend over, waardoor de beveiliging soms te wensen overlaat.

Daarom moeten we ze verplichten die data goed te versleutelen, niet alleen tegen aanvallen van buitenaf, evengoed tegen menselijke fouten, zoals bij het datalek bij de NMBS (waarbij de persoonlijke gegevens van 700.000 klanten openlijk op het internet belandden, nvdr).”

Bewustwording dankzij Databait Meer en meer wordt technologie ingezet voor de bescherming van de privacy, relativeert Jo Pierson. Zo be­ staan er plug-ins voor webbrowsers die verhinderen dat je getrackt wordt.

De onderzoeksgroep imec-SMIT, die zich buigt over media, informatie en telecommunicatie, ontwikkelde in een Europees onderzoeksproject dan weer Databait, een tool die gebruikers bewustmaakt van wat ze allemaal vrijgeven. (www.databait.eu) Pierson: “Platformen als Picasa en Dropbox bieden gratis ruimte aan om je foto’s te bewaren. Daar is een

14

HENRI WINTER 2016

reden voor. In foto’s zit namelijk heel wat informatie: je geslacht, je beroep, je gemoedstoestand, je locatie, je gezondheid… Ben je een kettingroker of een zware drinker? Pakweg ver­ zekeringsmaatschappijen zijn daar zeker in geïnteresseerd. Databait legt bloot welke informatie onder meer uit je foto’s kan afgeleid worden.

Waarschijnlijk tonen we zelfs maar een fractie van wat bedrijven als Facebook achterhalen.”

Ethicus wordt knelpuntberoep “Vanuit een sterk Europa kunnen we privacy by design opleggen”, vervolgt Gabriels. “Van bij het ontwerp neem je daarbij bepaalde waarden in over­ weging. Een voorbeeld is enkel sterke paswoorden toelaten – waarmee je gebruikers tegen zichzelf beschermt.

Een van de meest voorkomende paswoorden is nog altijd ‘123456’.

Of de defaultsettings privé maken, zodat je enige moeite moet doen om je gegevens openbaar te maken.

Nu is dat bij pakweg Facebook precies andersom: alles staat publiek en je moet een inspanning doen om de privacysettings aan te passen.”

Maar is de wetgeving bij de steeds snellere evoluties niet gedoemd om achter te blijven? Niet als het privacy betreft, zegt De Hert. “Privacy is gebaseerd op beginselen: zaken als proportionaliteit, transparantie, beperkte toegang, toestemming…

Die beginselen zijn tijdsbestendiger

dan regels. Het recht om vergeten te worden is de toepassing van zo’n beginsel, namelijk dat data niet langer bewaard worden dan nodig. Dat de wetgever dit aan Google opgelegd heeft, bewijst dat het kan.”

Gabriels: “Een belangrijke taak ligt ook bij het onderwijs. Maak kinderen digitaal geletterd, leer ze programmeren, maar leidt ze ook op tot kritische burgers, van in de kleuterklas. Reclame rond kinderpro­ gramma’s is streng gereglementeerd op tv, maar vanaf jonge leeftijd zien peuters en kleuters volop reclame op YouTube. Laat toekomstige ingenieurs ook cursussen ethiek volgen, zodat ze zich bewust worden van de problematieken. ”Niet alleen ingenieurs, ook in management­ scholen moet dit besef ingeknuppeld worden”, voegt De Hert daaraan toe.

“Ethicus wordt nog een knelpunt­ beroep”, zegt Gabriels lachend.

“Serieus: technologische vooruit­ gang moet altijd gepaard gaan met ethische vooruitgang. Structurele oplossingen zijn mogelijk, vanuit de overheid, vanuit het onderwijs en op het niveau van het individu. Als we een concreet doel hebben, kunnen we rampscenario’s afwenden.

Het lijkt misschien onmogelijk nu, maar dat leek vrouwenstemrecht op een bepaald moment ook.” — H

HOOFDARTIKEL

Big data, big challenges Big data offers unprecedented opportunities for science and business alike. Data analytics expert Wouter Verbeke names just a few such as fraud prevention and smart mobility. But what about values like privacy, dignity, autonomy and justice?

Technological progress should always go hand in hand with ethical progress, says moral philosopher Katleen Gabriels. She sees a transparency paradox: citizens and consumers become more transparent by the day, but companies and governments are not equally transparent about how they handle our data.

Communications scientist Jo Pierson explains that online platforms such as Facebook and Uber are ultimately data companies.

Their users are not the customers: they are the product.

Moreover, ­algorithms used on these data are not neutral.

“In the US, there is a great concern about this, in relation to privacy, and even more in relation to discrimination.

What if an algorithm breaches principles such as the right to non-discrimination and the right to work,” law professor Paul De Hert elaborates.

Users should be aware of this, but the accountability lies with the data professionals. Governments can answer many of the challenges, for instance by demanding “privacy by design”.

Our big data experts Jo Pierson is a communication scientist.

He teaches the socio-technological aspects of media and ICT use, privacy, digital media marketing and innovation through use of technology. As senior researcher at VUBSMIT, he also leads the research ­project on data, privacy, ethics and literacy.

Katleen Gabriels is a Germanic philologist ­and holds a PhD in philosophy.

Her dissertation focused on virtual reality.

As a postdoctoral researcher she now specialises in media and computer ethics.

Her book ′Onlife. Hoe de digitale wereld je leven bepaalt′ (How the digital world determines your life) was recently published by Lannoo.

Paul De Hert teaches among others international and European criminal law at VUB. His research focuses on privacy and technology, human rights and criminal law.

He is the organiser of Computers, Privacy & Data Protection (CPDP), Europe’s largest conference about privacy and data protection.

Wouter Verbeke is a civil engineer and has a PhD in applied economic sciences.

His research looks into data science, ­predictive analysis and complex network analysis, with applications in marketing, finance, supply chain management as well as transport and mobility.

Dit is wat de VUB van jou weet Studentenadministratie en privacy Administratieve gegevens als naam, adres, geboorteplaats en -datum, e.a. worden opgeslagen in de VUB-database. Deze gegevens worden enkel intern gebruikt.

Een aantal gegevens zijn verplicht (door de overheid) gekoppeld met de Databank Hoger Onderwijs (leerkrediet, kinderbijslag, student@ work, ...)

Een student heeft het recht op toegang tot en verbetering van zijn/haar gegevens.

Toelating om administratieve gegevens door te geven aan derden wordt bij aanmelding gevraagd. Deze derden zijn: door VUB erkende alumniverenigingen en studenten organisaties, door de overheid erkende beroepsverenigingen, de voormalige school van de student, ambassades, ‘study abroad’ officers en sociaal-culturele verenigingen. my.vub.ac.be/privacy Nieuwe information security manager Vanaf 2 januari 2017 krijgt de VUB een information security manager die de universiteit moet klaarmaken voor de General Data Protection Regulation, de nieuwe regelgeving op Europees niveau die in werking treedt vanaf mei 2018.

HENRI WINTER 2016

15

MICROBIOLOGY

S(t)ick to me Researchers have developed a new strategy to describe how microbial pathogens – micro-organisms that can cause diseases – adhere to human cells, which is often the first step in infections.

The LGI network strategy allows re­ searchers to profile how the adhesins – cell-surface components of bacteria or others that facilitate adhesion to other surfaces – bind with human cells, thereby identifying the prioritisation of the most relevant interactions.

They were able to predict and Professors Ronnie Willaert and experimentally confirm new potential Hichem Sahli of the International targets for the selected adhesins.

Joint Research Group VUB-EPFL on Willaert and Sahli hope their dis­ BioNanotechnology & NanoMedicine covery will enhance understanding achieved this by creating a lectinglycan interaction (LGI) network. of pathogen adherence and lead to Their findings were published in mBIO, developments in medical treatments the journal of the American Society for a number of diseases. for Microbiology.

Researchers have developed a new strategy to describe how microorganisms adhere to human cells

Link to the article: vubtoday.be/stick-to-me

Fruit flies are the guinea pigs of epilepsy research

STRUCTURAL BIOLOGY

Breakthrough in epilepsy research Increasing the concentration of specific fats in the brain could suppress epileptic seizures.

This is evident from research carried out by Professor Wim Versées’ Structural Biology Brussels research group in collaboration with a team at KU Leuven. The results of this ground-breaking study have been published in the leading trade ­ journal Nature Structural & Molecular Biology.

The study builds on the discovery of the Skywalker protein in fruit

16

HENRI WINTER 2016

flies, which plays a crucial role in maintaining communication between brain cells and has an almost identical human counterpart: TBC1D24. Versées’ team succeeded in creating a 3D model of the human variant, making it possible to study the protein in microscopic detail for the first time. They discovered that it connects with specific brain fats and were able to show that genetic mutations of the TBC1D24 protein may lead to neurodegeneration, movement disorders and epilepsy.

On the basis of this discovery, the scientists increased the

concentration of specific brain fats in fruit flies that carry the Skywalker protein, completely suppressing ­epileptic seizures in the sick fruit flies.

Researchers hope their discovery could lead to a strategy for preventing epileptic seizures.

Read the article: vubtoday.be/suppressing-epilepsy

THINGS WE DISCOVERED

SOCIETY

You can tell a person’s class by the body Distinctions in the Flesh, by assistant professor of sociology Dieter Vandebroeck, has been published in Routledge’s Culture, Economy and the Social series.

In the book, Vandebroeck traces the various ways in which forms of class inequality shape how people perceive, use and manage their bodies.

He shows how bodies not only symbolise but also contribute to legitimising class divisions.

Vandebroeck has researched a wide array of survey data, from food preferences to sporting practices and from weight concern to tastes in clothing. He also scrutinised popular

notions like the obesity epidemic, questions the role of the media in shaping how people judge their bodies, and sheds doubt on sociological narratives that cast the body as a malleable object that is increasingly open to individual control and reflexive management.

This book can be of interest to scholars of class, lifestyle and identity, as well as to social epide­ miologists, health professionals and anyone interested in the way that social inequalities become, quite literally, inscribed in the body.

More info: vubtoday.be/body-and-class

HEALTH

Desks on wheels Cycling at a bike desk positively influences cognitive performance.

This is the most notable conclusion from a study led by Tine Torbeyns of the Human Physiology research group (MFYS) that has been pub­ lished in PLOSone, a multidisciplinary open-access journal. While typing performance and short-term memory did not deteriorate while a person was cycling at low intensity, the activ­ ity had a positive effect on response speed in tasks requiring variable amounts of attention and inhibition.

The benefits of exercise in lowering the risk of developing metabolic

syndrome, cardiovascular disease, diabetes, some types of cancer, hypertension, obesity and mental health problems have been repeat­ edly shown. However, our sedentary lifestyles – including a majority of people sitting at a desk for up to eight hours a day – have long been subject to scrutiny as a potential risk factor for some of these disorders. Could combining desk work and exercise be the answer?

Earlier studies have shown no or negative effects of working and exercising at the same time.

Torbeyns’ research is innovative,

however, in that it allowed ­ articipants a prolonged p familiarisation period, ­after which they were able to perform certain tasks faster than while sitting still. This leads Torbeyns to conclude that implementing bike desks in office settings could ­contribute not only to r­ educ­ing health risks associated with e ­ xcessive sitting, but also to improved cognitive (work) performance.

Link to the article: vubtoday.be/desk-on-wheels

HENRI WINTER 2016

17

THINGS WE DISCOVERED

MICROBIOLOGY

New bladder infection therapies Close collaboration between Professor Han Remaut of the Bio-Engineering Sciences department and his American colleagues at Washington University has led to fresh insight into the development of bladder infections, also known as cystitis.

The findings, offering advanced knowledge into the later stages of the disease, were published in the leading scientific journal Cell Host & Microbe. They may be crucial to the development of new non-antibiotic therapies for bladder infections.

Cystitis is a common infection, par­ ticularly in women. Although it can usually be treated with antibiotics, patients can be plagued with recur­ rent and chronic infections that may

18

HENRI WINTER 2016

have life-threatening complications. moreover, if The initial stages of a bladder F9 pili were infection are well documented: the not present, the Escherichia coli (E. coli) bacterium E. coli had much carries hair-like structures or pili, and less chance of uses one specific type of pili – type holding on in the bladder.

1 pili (fim) – to bind to the surface ­proteins of bladder cells.

Remaut is positive about the use The i­nteraction sets off an inflamma­ of these findings for alternative tory cascade that results in tissue treatments as E. coli becomes damage and the known painful multidrug-resistant. “The use of F9 symptoms. pilus inhibitor molecules may be The bacteria carry additional pilus particularly interesting during ad­ types. Professor Remaut and his vanced urinary tract infections and team explored the working of another in patients who suffer from recurrent E. coli pilus type, F9 or fim-like (fml). and chronic infections,” he said.

They discovered that E. coli bacteria “The next step is to find new inhibitor can anticipate infection-induced molecules – molecules that bind to changes in the bladder tissue, and F9 and decrease its activity – that that F9 pili adhere to bladder cells could be used as therapies when only in later stages of the infection; antibiotics are no longer efficient.”

You can read the article here: vubtoday.be/ bladder-infection

DIE FRÖHLICHE WISSENSCHAFT. DE ACHTERKANT VAN HET WETENSCHAPSBEDRIJF

Voel jij het verschil tussen 1 op 100 en 1 op 1 miljard?

Menig onderzoeker hoopt ooit aandacht te krijgen voor zijn of haar onder­ zoeksresultaten. Resultaten delen met andere weten­ schappers en met het grote publiek is tenslotte een van de meest belangrijke taken van de wetenschapper, van bachelor-student tot gewoon hoogleraar.

In mijn specialisatie, deel­ tjesfysica met de versneller op CERN, zijn er geregeld onderzoeksresultaten, die moeilijk te communiceren zijn, oneindig veel moeilijker dan de historische ontdekking van het Higgsdeeltje in 2012.

Een recent voorbeeld is de handvol ‘extra’ botsingen in 2015, waarbij twee lichtdeel­ tjes, twee fotonen, werden gemaakt. Die botsingen worden normaal ook geprodu­ ceerd, maar het waren er een beetje meer dan verwacht. De kans dat die extra deeltjes niet het resultaat waren van een statistische fluctuatie, lag bij ongeveer één op tweehonderd.

Door de gigantische datasets van de versneller op CERN is dit, ook voor experten, lastig interpreteren.

fluctuatie van één op tweehonderd opeens niet meer zo indrukwekkend.

FREYA BLEKMAN • Professor in elementaire deeltjesfysica • Werkzaam aan het Interuniversity Institute for High Energies - IIHE (ULB-VUB) en het CERN • Voorzitter PR-commissie faculteit WE • freyablekman

Het menselijke brein is gewoon van nature niet geschikt om intuïtief het verschil te ‘voelen’ tussen een kans van één op honderd en één op een miljard.

Deeltjesfysici zorgen er wel voor dat zulke kansbereke­ ningen consistent en juist behandeld worden. En bij de gigantische datasets van miljarden botsingen per jaar waarmee wij werken is een

In de media zijn zulke statistische details lastig te communiceren. De ‘extra’ botsingen leidden tot vele honderden speculatieve journal papers en kranten­ artikels. De wereld, inclusief talrijke collega’s die de data niet hadden geanalyseerd, speculeerde er wild op los.

Met de analyse van extra data bleek het aantal lichtdeeltjes toch consistent en waren een heleboel mensen teleurgesteld.

De experts waren minder ontmoedigd. Wetenschap bedrijven is nu eenmaal altijd een kwestie van vallen en opstaan. Het leven gaat door en de data blijven komen.

Elke wetenschapper weet dat onderzoek hoogst zelden uit eurekamomenten bestaat, maar daar gaat wel de meeste aandacht naartoe. Het is voor wetenschappers daarom essentieel, hoe ingewikkeld ook, om resultaten voor iedereen begrijpelijk te maken.

En daar horen ook de negatieve en teleurstellende resultaten bij. — H HENRI WINTER 2016

19

Sophie De Schaepdrijver in het Archief van de Stad Brussel

DNA VAN DE VUB

"Laat je opslokken door Brussel" Historica en VUB-fellow Sophie De Schaepdrijver raadt studenten aan de stad te verkennen. " Duik Brussel in!

Je bent maar één keer 18. De trein naar huis wacht wel."

Tekst Aubry Cornelis

Foto Saskia Vanderstichele

Anderlecht laat zich de Indian Summer Nu is dat er niet echt, vind ik.

Alledrie moeten het moment grijpen. van begin oktober welgevallen.

Ik ben me daar telkens heel erg van Er heerst veel meer pessimisme.”

De gemeente baadt in zacht zonlicht “Ik zie ook een sluipende beweging bewust wanneer ik doceer. Het heeft weg van de parlementaire democratie. bijna iets plechtigs, iets ritueels. wanneer we er cultuurhistorica Neem nu die Brexit. Eerst beloven Sophie De Schaepdrijver in haar Alleen al daarom mag de onderwijspolitici ongestraft luchtkastelen wan­ taak van een universiteit zich nooit appartement opzoeken. Ze doceert neer Groot-Brittannië de Europese sedert 1996 in Amerika, ze is thans laten wegdrummen door de Unie zou verlaten. Eén dag na zo’n hoogleraar nieuwste geschiedenis publicatiedruk voor haar docenten.” belangrijk referendum over het van Europa aan de Pennsylvania EU-lidmaatschap trekken ze die loze State University. Vóór die tijd werkte Heeft de VUB ook op u een ze negen jaar in Nederland. Dit acade- beloftes al even ongestraft weer in. stempel gedrukt? miejaar is De Schaepdrijver zelfs Dat is ongezien.”

“Mijn jaren aan de universiteit hebben "Of neem de slogan “war on terrorism”, me gemarkeerd, ja. De VUB is het even aan de slag aan de Universiteit pure volksverlakkerij: je kan geen van Kent, met een Visiting Professor startpunt van mijn verknochtheid óórlog voeren tegen terrorisme.

Grant van de Britse Leverhulme aan Brussel. Daarom is het in Een klassieke oorlog is: natiestaten, Trust. Toch heeft ze ook nog voet mijn ogen ook een leger tegen leger. “Landsverdediging” stadsunief. Natuurlijk aan de grond in haar geliefkoosde "Een universiteit is een vrij duidelijk begrip. Maar daar Brussel. Ze komt hier vaak om bron­ zaten ook in mijn tijd op heeft de leer je niet uit hoe je je verdedigen nen te raadplegen en te verzamelen. vrijdag veel studenten unieke kans om moet tegen een groep gasten met “Ik wou twee dingen bereiken: de kost met de reistas in de les. haar stempel te een doodswens, die ook ongewapen­ Maar een paar diehards, verdienen als historica en in Brussel drukken op een de burgers aanvallen. Wat is dan wel wonen. Het is allebei gelukt, al is het zoals Marcel Vanthilt en generatie" de oplossing? In elk geval niet het dan op een wat rare manier.”

Dominique Deruddere, grijpen naar snelle slogans.” bleven in het weekend De Schaepdrijver brak in 1997 door in Brussel. Die zwerf­ met 'De Groote Oorlog. Het koninkrijk Wat vermag een universiteit nog tochten door de hoofdstad hebben België tijdens de Eerste Wereldoorlog'. in deze turbulente tijden? me ontelbare mooie momenten Het boek werd al gauw het stan­ “Veel! Kijk, ik loop niet over van opgeleverd.” daardwerk over dit thema. optimisme, gezien het huidige “Wist je bijvoorbeeld dat VUB’ers de geopolitieke klimaat. Maar ik ben ook bezielers waren van de Dansaert­ Geregeld verschijnen analyses die niet pessimistisch. Er is voldoende straat? Nu is die straat een begrip, een parallel trekken tussen de huidige potentieel om hieruit te geraken. maar in de jaren ’80 was het even De universiteit kan en moet daar haar onbemind als de rest van Brussel. tijdsgeest en die vooroorlogse stempel op drukken. Ze heeft elk jaar periode aan het begin van de 20ste Dan had je bijvoorbeeld iemand als opnieuw een uniek contactmoment eeuw. Klopt dat, denkt u?

Sonja Noël, studente aan de VUB. “Ik begrijp de reflex wel. Net als toen met een generatie die maar één keer Die lanceerde daar een kleine boetiek, maken we nu ingrijpende technologi­ 18 is. Ze kan met andere woorden dat STIJL. Niemand geloofde dat het kon sche veranderingen mee – en stijgt, potentieel helpen ontsluiten.” slagen. ‘Nou, let maar eens op’, zei ondanks alles, de levensverwachting. ”Dat is voor de student, de docent en ze dan. Een fantastische dame. de onderwijsinstelling tegelijk een Toch is er een verschil. Velen geloof­ Ze zouden die straat gewoon naar privilege en een verantwoordelijkheid. haar moeten noemen!” den in vooruitgang en wereldvrede.

HENRI WINTER 2016

21

U moedigt studenten aan de stad in krijgen ook ingenieurs, dokters en te trekken? andere ‘harde’ wetenschappers in “Ja natuurlijk. Ik herinner me nog spe ooit weleens een geschiedenis­ levendig de massa mensen die vak voor de kiezen. Daar verkijken we door die lange metrotunnel naar de ons hier toch wat op.” vertrekhal van het Centraal Station stapte. Wij stapten daar in de andere In juni werd u fellow aan uw alma richting door, letterlijk tegen de mater. Nu bent u hier opnieuw ter stroom in. Brussel gelegenheid van uw in duiken in plaats inaugurale rede voor "In de VS krijgt van het de rug toe de Verhaeren Leerstoel elke student een te keren. Ik kan het (zie kader). Is er veel geschiedeniselke student aanra­ veranderd op de vak. Hier benutden. Je bent maar campus, vindt u? ten we de mens- “Natuurlijk. Toch ben één keer 18. De trein wetenschappen naar Opwijk, die ik vooral in de ban van onvoldoende" wacht wel. Laat die wat niét veranderd is. Ik trein voor wat hij is had als studente vroe­ en laat je opslokken ger veel les in gebouw door Brussel. Het is C. Toen ik er nu weer een stad met problemen, dat zeker. binnenwandelde via de esplanade, Maar de wereld heeft ook problemen. werd ik in een vingerknip terug in Daar studeer je net voor, om die te de tijd gekatapulteerd: die muren helpen begrijpen. Misschien zelfs en rotules, die liften… Alles had nog wel oplossen.” precies diezelfde … Brezjnev-charme zal ik het dan maar noemen (lacht).

De stad is een interessant studie­ Ik voelde me er in elk geval opnieuw "Geschiedenis scherpt het denken aan" object. Geschiedenis is dat ook. piepjong door!”

Toch staan de humane wetenschappen onder druk. Hoe kijkt u daar tegenaan?

“Menswetenschappen worden hier Historian Sophie De Schaepdrijver is a worldwide authority on World War I. Her academic nog steeds ondergewaardeerd. career has taken her to the US, but during her student days at VUB she forged a lasting Geschiedenis scherpt als vanzelf het connection with Brussels. She advises today’s students to discover their city too. Because denken aan, want ze hangt aaneen the impressions you form when you’re 18 can last a lifetime. van complexe verbanden. In de VS

De Emile Verhaeren leerstoel Dit jaar is het 100 jaar geleden dat Belgisch dichter en kunst­ criticus Emile Verhaeren stierf. Verhaeren (1855 - 1916) was een ­redelijk eigenzinnig figuur binnen de literaire en culturele wereld van rond de eeuwwis­seling. Zijn werk inspireerde onder meer avant-gardistische stromingen en is naar liefst 28 talen vertaald.

Zijn sociale engagement­en zijn geloof in kunst en wetenschap was een belangrijke reden om een leerstoel naar hem te vernoemen die de interdisciplinariteit binnen de Humane Wetenschappen wil bevorderen.

Historica Sophie De Schaepdrijver is dit jaar titularis en omdat zij de leerstoel exact 100 jaar na diens overlijden bekleedt, wijdde ze hem aan de Belgische literatuur tijdens de Eerste Wereldoorlog, die

22

HENRI WINTER 2016

merkwaardig genoeg niet het niveau van de oorlogsliteratuur in de ons omringende landen haalde. De Schaepdrijver: “Aan de vooravond van de oorlog was de Belgische literatuur was beroemd. Maurice Maeterlinck kreeg in 1911 de Nobelprijs voor de Literatuur. Emile Verhaeren stond zelf ook hoog aangeschre­ ven in het buitenland. In wezen was hij de verpersoonlijking van de­d ­ esillusie die in 1914 plaatsgreep. Toen de oorlog uitbrak was ­Verhaeren er echt het hart van in. Zijn geloof in de vooruitgang kreeg een flinke deuk. Hij voelde zich als het ware verraden door ­ de geschiedenis.” www.vub.ac.be/TALK

THE AMERICAN EDUCATION SYSTEM

"US universities don’t want to tell students what to think" With the US presidential elections just finished, it seems like a good time to take stock of the country’s higher education system.

Why is it that American universities are considered among the world’s best? Vesalius College professor Melinda Maris says it’s because the system promotes critical thinking.

Text Linda A Thompson

Photo Saskia Vanderstichele

Melinda Maris enjoys her coffee at Starbucks Montgomery, a place frequented by students.

For decades, American universities have exerted an unrelenting appeal to high-school graduates, dominating the influential, albeit much-criticised educational rankings released each autumn. Many have argued that the reason behind the excellence of US universities is quite simply that they are filthy rich. Annual tuition at a

private, Ivy League institution like Yale is now as high as $48,000 (€43,612), and is $28,000 ($25,524) on average at public colleges.

This type of money, critics say, allows American universities to attract the brightest faculty, provide state-ofthe-art research facilities and offer competitive curriculums.

Melinda Maris, director of student learning and educational develop­ ment as well as assistant professor of biology at Vesalius College, does not deny that their lavish financial resources contribute to the merit of American universities. “Money helps, of course.” she says. But she also says that the true roots of the HENRI WINTER 2016

23

THE AMERICAN EDUCATION SYSTEM

Students attending Higher education

FACTS & FIGURES OF THE US HIGHER EDUCATION SYSTEM 20.5 MILLION STUDENTS

2016

5.2 MILLION STUDENTS

2000

Source: National Center for Education Statistics nces.ed.gov/fastfacts

8.8

million

Males

excellence of today’s American universities and colleges were laid centuries ago, when the United States of America were founded in 1776. “America was founded on a spirit of innovation, and that has carried over into our universities, which promote a strong research "Obama was culture and en­ a tremendous courage students advocate for to explore their education" passions and different fields,” she says.

“In America we very much promote this idea of active learning and constructivist education. So what we’re trying to do is provide support for the students to construct knowledge on their own; we don’t want to tell them what to think,” she explains. “Everything about the American education system is really designed to foster the students’ own ability to solve problems.”

American universities were founded, Maris says, with the intention of being democratic, and offering students the foundation of a better life. “I think the American education system, once you get into it, is something that can elevate someone’s status, can lift them out of poverty, open doors to them and to new opportunities that might

24

HENRI WINTER 2016

11.7 students

million

Females

7.9

million

12.6 students

Part-time

not have been available to them before,” she says.

million

7.2

million

2 Full-time

will attend two-year institutions

13.3 students

million

4 will attend four-year institutions

research,” she explains.

“He proposed lots of incredible legislature that really would have The rising cost of tuition fees at put a stop to rising tuition costs, and universities large and small, however, would have made education more is calling that heritage into question, accessible.” she warns. Millions of students are now graduating with crippling Those legislative pro­ "I think the American amounts of debts that are forcing posals, however, never education system, them to push the pause button on came to fruition, as once you get into their lives, delaying such milestones Obama was met with it, elevates as buying a house and getting a highly obstructionist, someone’s status" married. “The costs are really Republican-controlled pushing the American education Congress, Maris says. system towards being something In a sense, it was that might not be accessible to hardly a surprise that Obama, was everyone anymore,” Maris says. such a champion for education.

He graduated with a magna cum Though there are many scholarship laude law degree from Harvard and financial aid opportunities that University and taught constitutional help students defray the exorbitant cost of a college education, legisla­ tive action to curb rising tuition fees is needed, Maris warns. “I would say that we really need to put policies into place that would return the American education system back to that place of being a pathway to a better life, and being something that everyone has access to if they want it, and we should put leaders into place who can advocate for these types of readjustments.”

America’s former leader, Barack Obama, tried to do just that, she says. “Obama was a tremendous advocate for education and

They experienced American higher education

law as a professor at the University of Chicago for 12 years. While he was in office, commentators incidentally often described Obama’s manner during addresses and speeches as “professorial” – and they didn’t mean it in a nice way. For Maris, such com­ ments were always puzzling.

“Of course, I think: Well, what’s wrong with that?”

She sees these types of comments as evidence of a worrying trend. “This anti-intel­ lectualism is a very ugly side of America, one that the Repub­ lican candidate unfortunately now has provided legitimacy to.”

MASTER’S OR HIGHER DEGREE

$60,000

BACHELOR’S DEGREE

$50,000

HIGH SCHOOL GRADUATES

$30,000

NO HIGH SCHOOL DIPLOMA

$25,000

PRIVATE NON-PROFIT INSTITUTIONS

Median earnings of young adults

$41,970 $23,372

$23,372

PRIVATE FOR-PROFIT $41,970 INSTITUTIONS

PUBLIC INSTITUTIONS $16,188

$16,188

Average annual cost of undergraduate tuition, fees, room and board

According to Maris Obama’s biggest legacy will ultimately be his advocacy for the value of research and education.

“He was a professor in his past life, he published an academic research paper while he was in office, and as a living example, he brought to the forefront the value of education, of critical thinking, of the research process,” she says. “So I hope that people will look at him and will think: Well, he was such a terrific president because he was an academic and a researcher.” ― H

De onderwijsmissie van de Amerikaanse universiteiten is er altijd een geweest van het ontwikkelen van kritische, onderzoekende geesten, zegt Melinda Maris, professor aan het Vesalius College, op onze vraag waarom dit systeem zo excelleert in de rankings. Het is volgens haar een overblijfsel van de pioniersmentaliteit waarmee de Verenigde Staten in 1776 werden opgericht. Almaar stijgende inschrijvingsgelden zorgen er echter voor dat steeds minder studenten hiervan de vruchten kunnen plukken. Hoewel president Barack Obama er tijdens zijn ambtstermijn niet in geslaagd is hervormingen door te voeren om het hoger onderwijs weer betaalbaarder maken, toch heeft hij het belang van onderwijs en onderzoek stevig in de schijnwerper geplaatst – door zijn “docentenuitstraling”.

“Coming from Japan, the first thing that surprised me about Ohio State University was its size. The student enrolment is over 55,000, and the campus itself is physically so large that there are multiple bus lines running on campus.

Combined with the diversity of the students and the faculty, it allows you to find most things you would be interested in.”

Tongfi Kim, assistant professor at Vesalius College, completed a PhD in political science at Ohio State University in 2010

“I once heard someone say that the benefit of attending a prestigious university like Columbia is that you learn as much from your peers as from your teachers. Though the competition between us was fierce, unhealthy at times, I cannot deny that my fellow students, perhaps even more so than my teachers, taught me the steps of this weird dance we do with our sources and editors, and each individually showed me that there is no one, ‘right’ way to be a journalist.”

Linda A Thompson, VUB alumna and author of this article, obtained an MSc in journalism at Columbia University in 2012

“I teach at Pennsylvania State University. As its name says, a state university, which implies that it’s less selective than others. That’s relative in the US. Only 15% of a particular age group can start here.

At my university, education costs about $1,000 a month.

This high threshold has advantages. The students here realise that things won’t happen automatically. If you ask them to make a particular effort, to read this or that book, they do it right away. Education here is very intense.

If I am lecturing, I see my students three times a week.

I know them all. VUB has more of a social reflex and actively welcomes students with a more vulnerable social and financial profile. It’s selective, but in a different way.

Selection happens in the first year. Is that a better system?

It at least gives everyone a chance to start higher education.”

Sophie De Schaepdrijver, VUB alumna, professor at Pennsylvania State University

HENRI WINTER 2016

25

XXX

DE DENKPLEK VAN GEOLOGE EN SPELEOLOGE SOPHIE VERHEYDEN Foto Saskia Vanderstichele

Holbewoonster Onder de grond voel ik me goed. Het is er stil. De dagelijkse beslommeringen en de stress zijn ver weg.

Er is tijd om na te denken en om existentiële vragen te stellen. In een grot afdalen is ook een menselijk avontuur, dat je samen beleeft. Ondergronds kan je je niet anders voordoen.

De maskers vallen af in deze donkere, vijandige omgeving.

Laatst dacht ik hier na over hoe ‘flowstones’ doorheen de tijd evolueren en in welke vorm we ze bijvoorbeeld miljoenen jaren later zouden terugvinden. Om dit te kunnen bepalen moeten we de verwering van deze afzettingen bestuderen, vooral dan de bacteriële invloed op deze verwering en de mogelijke transformaties van het calciet.

Een volgend project.

EN

The thinking spot of professor Sophie Verheyden is a cave.

Where do you think?

Tell us: today@vub.ac.be

26

HENRI WINTER 2016

"Onder de grond voel ik me goed. Het is er stil."

HENRI WINTER 2016

27

28

HENRI WINTER 2016

RESEARCH UNCOVERED

Robots are coming… and it might be a good thing "The work we do here is too valuable to remain untouched," says Professor Dirk Lefeber, a pioneer in robotics for more than 20 years.

Text Jozefien De Marrée Photo Saskia Vanderstichele

HENRI WINTER 2016

29

"When you want to develop something for people, it is crucial to know what they want"

For more than 20 years, Professor Dirk Lefeber has been a pioneer in robotics. With the launch of the BruBotics multidisciplinary research group at the start of the year, he is even more determined to advance robot technology for everyday life: “The work we do here is too valuable to remain untouched.”

Robots with muscles A computer on two legs. The first walking robots "My kids would ask, showed very little genuinely disappointed: resemblance to ‘Is that all your robots their counterparts can do?" in movies and video games.

The breakthrough of those walking robots in the early 1990s coincides with the origin of the renewed robotics research group at VUB. “In analytical mechanics we worked on simulations for jumping robots, while colleagues in mecha­ nics were building an industrial robot to manipulate heavy loads.

The logical step was to bring everyone together,” says Professor Dirk Lefeber (60), who was already involved back then, as a young professor. Since the beginning of the year, his team has been a part of the BruBotics multidis­

30

HENRI WINTER 2016

ciplinary research group, for which he is the academic lead.

Back to the 90s. Robots are walking.

But what if engineers in the new robotics research group could make them jump and run? They try eve­ rything to construct hopping robots.

When they can’t quite get there, they start developing artificial muscles – which work pneumatically, with air.

This time, they are successful, leading to humanoid robots: ones that mimic human movement.

Building artificial muscles is time-consuming manual work that improves dramatically when one of the researchers hooks up an electric engine to a spring. “Today that is common practice,” says Lefeber, “but at the beginning of the century we were one of the few labs in the world to use this technique.”

Paraplegia When the founding father of the Engineering faculty, Professor Paul Janssens – Lefeber’s boss in his early years, as well as his mentor – be­ came a paraplegic and ended up in a wheelchair overnight, it left a serious impression on Lefeber. “That incident made me realise as an engineer that we can use robot technology to help

people. I immediately knew I wanted to focus on rehabilitative and assis­ tive robotics.” So his research evolved from multibody mechanics, through humanoid robots to rehabilitation and assistive social robots.

The fact that the research group was one of the first in the world to make that transition even resulted in its international advantage, something that persists today.

Definition of a robot So what exactly constitutes a robot?

Lefeber answers that question in his round office that’s flooded with daylight. It gives the impression of a tower room: not a high, ivory one, but one settled on the ground floor. It’s a nice analogy to who he is: head of the renowned BruBotics interdisciplinary research group, but with both feet firmly on the ground, as a mechanical engineer among his colleagues.

“By definition, a robot is comprised of a motor, a computer or central processor and sensors,” he explains.

When in the early 1980s the first industrial robots started popping up on assembly lines, some feared that robots would take over the world.

Lefeber reassures us: “That story was as much of a hoax back then as it is

RESEARCH UNCOVERED

today.” His belief in the complemen­ tarity of man and robot in many ap­ plications is strong. “It will be a long time before robots can compete with us on a cognitive level. But that fear is fed by movies, in which anything seems possible. When my kids used to visit me in my lab, they would ask, genuinely disappointed: ‘Is that all your robots can do?’”

Research into humanoid robots has decreased significantly over the last couple of years, especially in Japan.

One of the main reasons was the realisation that despite all their know­ ledge, none of their robots was able to close a valve at the Fukushima nuclear plant after disaster struck.

Despite this, there are humanoid robots today that can assist people with certain simple tasks. Help for the elderly is a well-known example, with social companion robots such as Nao or Pepper.

“Evolutions in robot technology ge­ nerally happen at a rate that allows humans to evolve with them,” Lefeber says. “More and more robots will pop up in our daily lives, so politicians and policy makers need to anticipate what we will need in ten to fifteen years.” He uses the example of robotic lawnmowers. “Ten years ago they looked futuristic, but today nobody even looks twice at them.”

Robot education in schools Learning how to work with robots is

equally important. “We have to train the next generation, such as through more, broader technology education in primary and secondary schools.

And since we are building robots for rehabilitation, we can already teach future physiotherapists in dedicated robotics courses, giving our students an advantage over others.” BruBotics clearly also has ambitions to affect the education of the future.

For Lefeber, BruBotics is truly an idea that became reality. He had already been part of multidisciplinary consortiums of experts with foreign universities when in 2013 he decided the time was ripe to bring every one of those disciplines at VUB around the same table. Together these experts founded a multidisciplinary centre of excellence in human and robot interaction. Thanks to finan­ cing from a GEAR grant (Groups of Expertise in Applied Research funding programme) that the consortium won in 2015, BruBotics came to see the light of day. It now comprises eight research groups (see insert).

Market possibilities With the funding Lefeber immediately appointed two business developers to make sure the BruBotics knowhow is applied in daily life. “The work we do here is too valuable to remain untouched,” he says. These deve­ lopers focus mainly on the market possibilities, from the early project

stages onwards. They estimate how advanced the technology will be at the end of a research project.

Towards the end you have to involve the industry or create a spin-off company. Nowadays "Learning how to there is more pressure work with robots is to look at that level too, important. Therefore, both internally and from we have to train the European funding next generation, in agencies. Then again, primary and seconwe go that way very dary schools" deliberately, otherwise your product will never reach the market.”

In 2017 BruBotics wants to launch a spin-off company around the ankle-foot prosthetic that was used at the Cybathlon in Zürich in October (see insert). Although it still needs some work, the team is nearing a marketable product. “This evolution also changed the selection process for researchers. They need to have an entrepreneurial spirit.”

Healthcare Of course, it is also important to know your end users. “When you want to develop something for people, it is crucial to know what those people want,” Lefeber says. The evolution towards rehabilitation and assistive robotics automatically leads to the healthcare sector, but also specialists in rehabilitation in hospitals will even­ tually use the machines. That is why researchers in rehabilitation

BruBotics is a multidisciplinary research consortium of 8 research groups: Robotics & Multibody Mechanics (R&MM): researches interaction between man and robot, through physical contact (prosthetics, orthetics, assistive exoskeletons) and cognitive contact (social robots) Industrial engineers (INDI): research for the application of robots in both industrial and other surroundings Human Physiology (MFYS): researches the effects of exercise on the brain with a focus on the added value of human robotics

Artificial Intelligence Lab (CoMo): develops artificial intelligence for self-learning and machine learning systems

Electronics & Informatics (ETRO): develops innovative electronics in e-health and other domains

Belgian Ageing Studies (BAS): amongst others research into how robots can assist the elderly

Neurological Revalidation (RERE Neuro): research into the effectiveness of robotics use in neurological revalidation, including the psychological effects

Studies on Media, Informatics and Telecommunication (SMIT): researching technological evolutions such as humanrobot interaction, from a socioeconomic perspective

More information: www.brubotics.eu

HENRI WINTER 2016

31

CYBATHLON science are also part of the remains an important source of On 8 October, 2016, the first championships inspiration. “People who end up in BruBotics team. Does that mean we for parathletes aided with the newest robota wheelchair experience secondary can expect patients to eventually assisted technologies was held in Zürich. effects such as bladder and lung walk around with the BruBotics pros­ BruBotics was the sole Belgian contestant, problems, often leading to their death. thetic foot? Lefeber: “That will always with two teams in the leg prosthetics race Even if we cannot ever help these be the decision of their prosthetist; along a course strewn with everyday obstathey will create prosthetics with parts people to walk, helping them to stand cles such as couches, ramps and stairways. from various brands. So if we want up using an exoskeleton – robotic devices that form an external skeleton to market our prosthetic foot, we will The two teams: – can help alleviate these issues.” have to convince them. That is why The AMP-FOOT team: Engineer Pierre As head of BruBotics and the research we plan to carry out a lot of clinical Cherelle, athlete Maher Latiri and human test with patients in the coming years. group Robotics & Multibody physiologist Kevin De Pauw Mechanics (R&MM) there is not a A young athlete will need a different Like a human foot, the Ankle Mimicking Pros­ lot of time for Lefeber to do any solution than a sedentary eightythesis or AMP-Foot adjusts to its surroundings: research of his own, but advising year-old.” What about the affordabi­ variations in step speed, lity of such a prosthetic? “Through his researchers is very much still terrain, stride length, BruBotics we also want to influence part of his job. “I give them plenty of gradient… The goal is the policy involved, to have certain freedom – following the principles of to have this foot on the products reimbursed in the end. free inquiry,” he says. “They shouldn’t market via a spin-off That could also happen through believe me blindly; they have to verify company within the next insurance companies: if someone is my suggestions. Occasionally I alter two to three years. able to work again with a prosthetic, their course a little, especially with it might be more interesting for an younger researchers who might focus too much on design as oppo­ insurance company to pay for the The CYBERLEGs-team: athlete Michel sed to functionality, for example.” prosthetic than to pay unemploy­ De Groote with engineers Joost Geeroms With the end of his career looming, ment benefit.” and Louis Flynn time is precious for Lefeber. His main CYBERLEGs is a knee-ankle-foot prosthesis.

Attractive project partner focus has therefore shifted to the Using multiple electric motors, this prototype BruBotics wants to initiate more creation of spin-off companies, “so literally gives its user a research projects in the future. our research can result in products little push in the back.

It manifests itself as one group in­ that improve the quality of life”.

The prototype has stead of a collection of groups. That Therein also lies the rationale of Bru­ already been worked on Botics: “The technology we develop makes it an attractive project partner, for four years and there can now be used by groups that work both on a national and a European will be at least another on rehabilitation. I absolutely love to scale. “There is an automatic base four years thanks to a see how we are evolving in that multi­ consortium to start with,” Lefeber new European grant. disciplinary way, another trait I owe to explains. “One of the biggest chal­ More information: www.cybathlon.ethz.ch my mentor. To me it is better to have lenges was to really understand wide knowledge of multiple domains each other, since certain words have different meanings in other discipli­ than to be the only one in the world nes. We have managed to make that to grasp that one small, deep piece of transition wonderfully and you can science.” ― H truly feel everyone’s commitment.”

Is there room for more groups?

Dirk Lefeber werd een man met een revalidatiemissie “We are definitely open to that. For op de dag dat zijn baas en mentor plots met dwarsinstance, we don’t currently have any laesie in een rolstoel terechtkwam. Hij besefte dat involvement from the university hos­ hij als ingenieur via robottechnologie mensen kon pital or ULB. There are of course limits helpen en focust sindsdien op revalidatie-, assistieve to manageability, since we already have more than 100 researchers.” en sociale robots. Om de opgebouwde kennis ter beschikking te stellen van samenleving en industrie, Improving quality of life richtte hij in 2015 BruBotics op, een multidisciplinair Lefeber’s mentor Janssens unfor­ onderzoeksconsortium van acht onderzoeksgroepen tunately died prematurely, but he met expertise in ‘Menselijke Robotica’.

32

HENRI WINTER 2016

"Our research has to result in products that improve the quality of life"

WOODY

VUB DIGEST

Certificates of excellence The Science Beyond Boundaries Honours Programme began in November, giving 30 to 40 students from across all faculties the chance to add a little extra to their current studies, and receive a certificate of excellence. “We want to offer a

­ rogramme that provides a chal­ p lenge for students who are finding their studies relatively easy, so they can widen their horizons and come into contact with people who are working in other fields,” says ­organiser Vincent Ginis, professor

of physics. With this honours ­ rogramme, VUB is providing s p ­ pecial support not only for its weaker ­students, but also for those who ­ are stronger. vub.ac.be/honours-programme

Convivium transformed into lounge Thanks to an initiative by the Student Council, the university’s first Student Lounge opened in the former Convivium at Campus Humanities, Sciences & Engineering on 15 November. Students and staff can book the Loungebar 1050 (pronounced ‘mille cinquante’) for €35 to host small events.

There will be a similar event formula at the Brussels Health Campus in Jette, in the lounge area of Basic Fit. The project is off to a promising start, as the first week was fully booked. my.vub.ac.be/lounge-bar-1050

VUB organises Arabic classes for children With the Scholengroep Brussel, VUB is offering Arabic language lessons for children aged six to 15. The curriculum was designed by experts in Arabic linguistics, and the lessons will be academically supervised. Classes are offered until the end of May, with four hours of tuition in three locations in Brussels: GO! BS Plantzoentje in Laken, GO! Atheneum Anderlecht and GO! Atheneum Emanuel Hiel in Schaarbeek.

VUB Arabic class

New art wall In October, VUB uncovered a new colourful art wall facing the street side near its sports facilities. The wall was realised with artists from the Brussels organisation Urbana. The project was initiated by the Departments of Sports and Movement and Culture and the Arts Advisory Board. Rector Caroline Pauwels: “The artists of Urbana are giving our campus a young, artistic and open character. In return, we offer these and other young Brussels artists a way to develop their street art in a legal way.” vubtoday.be/artwall

34

HENRI WINTER 2016

VUB Social FOLLUW US @VUBRUSSEL VUB @VUBrussel · 4 september 2016

Big in Japan

Toekomstige leerkrachten leren omgaan met de uitdagingen van een grootstad | bit.lyr2byFEHR | Nieuw onderdeel lerarenopleiding

On 12 October, Professor Takeda Hiroshi, president of the University of Kobe in Japan, and rector Caroline Pauwels signed a Memorandum of Understanding relating to ­student exchange. The collaboration ­between the universities goes back years; Kobe University’s European office is on the Campus Humanities, Sciences & Engineering. The accord makes it easier for the two univer­ sities to work together and explore new research directions. vubtoday.be/vub-and-kobe

VUB @VUBrussel · 11 september 2016

VUB en ULB samen in zee voor een internationale

Master in Urban Studies.

vubtoday.be/urban-studies

VUB @VUBrussel · 17 september 2016 VUB-onderzoekers bepalen leeftijd van Trix de T. Rex Afgelopen weekend opende de nieuwe T.rex-tentoonstelling in Naturalis in Leiden. vubtoday.be/T-rex VUB @VUBrussel · 22 september 2016 Belangrijke EC-prijs voor VUB Spin-off Zensor.

I want to ride my bicycle

Volgens de Europese Commissie is Zensor "de rijzende ster van de blauwe economie." vubtoday.be/zensor

Travelling to class by bike?

Br(ik rents out bikes at low prices and with this Br(ik’s BikeTool, you can now carry out minor repairs yourself. brik.be

VUB @VUBrussel • 2 oktober 2016 VUB start nieuw traject voor jonge ondernemers! | bit.ly/2cGqh0P | Wie voelt zich geroepen?

VUB heeft geretweet UGent@ugent • 4 oktober 2016 #UGent en @VUBrussel gaan de komende jaren samen investeren in de Universiteit van de Verenigde Naties in Brugge: vubtoday.be/universiteit-verenigde-naties

INSTAGEM

VUB heeft geretweet BRUZZ @BRUZZbe • 13 oktober 2016 UZ Brussel gebruikt als eerste ter wereld nieuw bestralingstoestel. vubtoday.be/bestralingstoestel VUB @VUBrussel · 15. oktober 2016 Wat als een VUB-studente de VN toespreekt? | bit.ly/2e3qMH0 | Ines Swaelens deed het voor het UN Youth Delegate Program.

VUB @VUBrussel · 28 oktober 2016 Duurzame Dinsdagen vanaf november op de universiteit | bit.ly/2f4DuXH | Overgang naar een duurzame campus.

vubrussel Breaking: meet our new university mascot. The fox still needs an appropriate name... So please shoot! #vub #kickoff #givethefoxaname plant.a.house Reynaert isabelleville Theodoor? isabelleville Of Renaat naar meneer Braem. maximgeeroms Foxbuddy.

PS: I liked the previous mascot better kimmielot @nurayelcin123 Raf? anton_vanb Pros de vos multiplex It can only be Reynaert. hamoodi_fs @hammz "Jeirre" als naam, wa denkte? mattiasvos Misschien is het een vrouwtje...

A NAME! Our VUB mascot still needs a name!

Send your suggestions to info@vub.ac.be

mertens.tobias Foxy

VUB @VUBrussel · 10 november 2016 Hoe word ik official? | bit.ly/2fA4b3a | 13 studenten als vrijwilliger op WK zwemmen in Canada.

HENRI WINTER 2016

35

VEERTIG JAAR WERKSTUDENTEN

Veertig jaar werkstudenten Van toen en straks In 2016 viert de VUB vier decennia werkstudenten. Veertig jaar later is het avond- en weekendonderwijs volop in transitie: de universiteit implementeert nieuwe onderwijsmethoden en onderzoekt of het nog opportuun is om volledige bacheloropleidingen voor werkstudenten te organiseren. Een wereld van verschil met de beginjaren, maar wel nog steeds pionier.

Tekst Sue Somers

Een foto van de diploma-uitreiking van de eerste lichting werkstudenten in juli 1980. Alle negen afgestudeerden zijn present, inclusief familie en de toenmalige decaan van de faculteit rechten, M. Stroobant. Lucia Grisar is de eerste dame van rechts. Achter haar staat André Vanderwegen.

"De universiteit?

Daar waren wij thuis te arm voor" Lucia Grisar (71) en André Vanderwegen (76) studeerden af als eerste werkstudenten Hoe de dingen kunnen lopen: toen Lucia Grisar rechten ging studeren aan de VUB, kon ze nooit vermoeden dat ze jaren later als advocate een zaak zou pleiten voor een rechter bij het Hof van Beroep die samen met haar avond­onderwijs had gevolgd en wiens carrière begon in de kelder van het Leuvense gerechtshof.

“Ik wilde carrière maken”, zegt Lucia, bediende met een A1-diploma directiesecretariaat op zak, toen ze op haar dertigste besloot advocaat te

36

HENRI WINTER 2016

worden en opnieuw begon te stude­ ren.“Het waren de naweeën van mei '68. Ik wilde zelfstandig en onafhan­ kelijk zijn.”

De inspiratie kwam ook door haar man. “Hij was leraar, maar slechts tien uren per week. In zijn vrije tijd volgde hij cursussen recht aan de VUB, als dagstudent. Het statuut van werkstu­ dent bestond toen nog niet.” Nadat haar man het diploma had gehaald en zich als advocaat v­ estig­de, stond Lucia in voor zijn administra­ tie. “Overdag werkte mijn man op een advocatenkantoor, 's avonds ontving hij thuis zijn eigen cliënten. Het was

mijn taak om hun dossiers voor te bereiden en dat beviel me goed. Zo goed dat ik dacht: 'Dat kan ik ook'.”

Steun Lucia besloot haar kans te wagen. ­ Ze schreef zich in als dagstudent aan de VUB en nam de methode over die haar man had gevolgd: cursussen blokken zonder naar de les te gaan.

“Maar dat werkte niet voor mij: ik was niet geslaagd. Het jaar nadien kon je als werkstudent 's avonds naar de les gaan. Dat was mij op het lijf geschre­ ven – ik was immers voltijds aan het werk.”

Lucia werkte in Brussel als markt­

NOOIT TE OUD OM TE LEREN

onderzoeker bij Polysar, een Canadese firma die actief was in de chemische industrie. Vijf jaar lang nam Lucia vier avonden per week na haar werk de tram naar de VUB, waar ze tot half tien 's avonds lessen volgde. Soms waren er ook cursussen op zaterdag.

Ondertussen was er ook nog haar gezin: Lucia's kinderen waren vier en zes jaar toen ze begon te studeren.

“Dat heeft in het begin voor spannin­ gen gezorgd. De kinderen bleven tot zes uur op school, waar mijn man ze na zijn werk ging ophalen. Om tien uur 's avonds pikte hij mij op aan het sta­

"Ik wilde zelfstandig en onafhankelijk zijn. Ik wilde carrière maken. Het waren de naweeën van mei '68" Lucia Grisar tion – soms met een scheef gezicht, omdat hij liever televisie had gekeken of omdat een van de kinderen niet wilde slapen. Op een avond heb ik hem duidelijk gemaakt dat het zonder zijn steun niet zou lukken.

We hebben het uitgepraat en vanaf toen ging het beter.”

Ze is ook altijd blijven werken.

“Alleen in het vijfde jaar heb ik ontslag genomen om me volledig te kunnen toeleggen op de examens.”

Vrouwenemancipatie Na haar afstuderen in 1980 schreef Lucia zich in aan de balie. Ze vond meteen werk als advocaat, nota bene in hetzelfde kantoor als dat van haar echtgenoot, dat gespecialiseerd was in arbeidsrecht en fiscaal recht. Die job heeft ze gedaan tot aan haar pensioen.

Dat Lucia na het middelbaar on­ derwijs niet onmiddellijk voor de universiteit koos, komt door de tijd, haar familie, haar omgeving. “Ik had veel nichten die wel hoger onderwijs volgden, maar voor typisch vrou­

welijke richtingen kozen: regentaat, verpleegkunde. Vergeet niet: het was begin jaren zestig, vrouwen werden verondersteld thuis te blijven zodra ze kinderen hadden. Meisjes gingen niet naar de universiteit, ze volgden hoogstens een opleiding die hen van pas zou komen als er iets met hun man gebeurde.”

Daarom is mei 1968 zo belangrijk voor haar geweest, legt Lucia uit.

“Plots had iedereen de mond vol over vrouwenemancipatie. Ik heb daarvoor op de barricaden gestaan, nota bene toen ik ongepland zwanger was van mijn eerste kind. Na mei '68 heb ik de pil genomen, mijn tweede kind is bewust gepland – net zoals mijn universitaire studie nadien, die mij de kans gaf om een onafhankelijker en zelfstandiger leven te leiden.”

Raad en daad Van de negen werkstudenten die in 1980 afstudeerden als licentiaat in de rechten, schopte André Vanderwegen het wellicht het verst: hij werd kamervoorzitter bij het Hof van Beroep in Brussel.

“Ik ben begonnen als stagiair in het gerechtshof van Leuven en ben geëindigd in het Hof van Beroep.

Dat is niet mis, maar als ik eerlijk ben, moet ik zeggen dat ik altijd heb geweten dat het in mij zat.”

André werkte al zeventien jaar als griffier toen hij in 1975 rechten ging studeren. (Hoewel de eerste werk­ studenten zich al in het academie­ jaar 1975-1976 konden inschrijven, beschouwt de universiteit 1976 als het officiële startjaar, nvdr) “Advocaten kwamen mij om raad vragen, rechters lieten hun vonnissen door mij nalezen. Dat was ook mijn taak: een griffier is belast met het hele administratieve gebeuren rond een zitting. Zij tekenen alles op wat er in een rechtszaal wordt gezegd en bereiden vonnissen voor. Vaak waar­ schuwde ik rechters nog voor details,

maar met de inhoud van een vonnis heb ik me nooit bemoeid.”

Op zijn achttiende was de universiteit geen prioriteit voor André. “Wij waren een arm gezin, ik dacht dat het beter was om m­­eteen werk te gaan zoe­ ken. Zo ben ik op de griffie terechtgekomen.”

"Had ik mijn kans toen niet gegrepen, dan was ik misschien altijd in de kelder van het Leuvense gerechtshof blijven zitten" André Vanderwegen

André trouwde en kreeg kinderen, maar altijd was er dat stemmetje dat hem influisterde dat hij beter kon.

Toen hij van collega's hoorde dat je aan de VUB terechtkon als werkstu­ dent rechten, aarzelde hij niet.

“Na zeventien jaar wilde ik interessanter werk doen. Ik wilde zelf vonnissen maken.”

Geen privileges Gemakkelijk was het niet – ook André had een gezin te onderhouden. Vijf jaar lang leefde hij op het ritme van werken, kinderen van school halen, een hapje eten en naar Brussel rijden.

Bovendien waren er voor werkstudenten geen bijzon­ dere regelingen, laat staan privileges. Alleen dat ene: “Als werknemer bij Justitie word je geacht je vakantie in juli of augustus te nemen, ik mocht uitzonderlijk in juni thuisblijven.

Zo kon ik 's morgens exa­ mens gaan afleggen en 's namiddags studeren.”

On her 30th birthday, Lucia Grisar decided to study law.

The events of May 1968 had made her aware of the precarious situation of women in society. With two young children, it was no walk in the park to work full days and attend evening classes.

André Vanderwegen also grossly underestimated the impact his night-time law school efforts would have on his family. But he had always been convinced that he could do better than his clerk job. He ended his career as president of the Court of Appeal in Brussels.

In 1983, drie jaar na zijn afstuderen, werd André tot magistraat benoemd. Hij was een tijdje rech­ ter in eerste aanleg in Leuven, later verhuisde hij naar Brussel. “Dankzij de VUB heb ik een mooie carrière kunnen uitbouwen”, beseft André. “Had ik mijn kans niet gegrepen, dan was ik misschien altijd in de kelder van het Leuvense gerechtshof blijven zitten.”

HENRI WINTER 2016

37

VEERTIG JAAR WERKSTUDENTEN

"Het was zwaar, zowel voor de proffen als voor de studenten" Socioloog Mark Elchardus over de pioniersjaren van de werkstudenten Geen studiepuntensysteem, geen specifiek secretariaat, geen betaald educatief verlof, amper syllabi: de eerste generatie werkstudenten had het hard te verduren. Maar ook voor de lesgevers was het zoeken. 'Een cursus van vierhonderd bladzijden op één derde van de normale tijd geven: begin er maar eens aan.'

Veel keuze hadden de eerste werk­ studenten niet: het aanbod bestond aanvankelijk slechts uit een licen­ tiaatsstudie rechten. “Omdat daar veel vraag naar was”, zegt socioloog Mark Elchardus, al enkele jaren met emeritaat maar nog altijd in de weer voor zijn alma mater. Elchardus gaf in de eerste jaren nog geen les aan werkstudenten, maar de socioloog bevroeg als onderzoeker wél de eerste cohorte werkstudenten.

Voor het eerste academiejaar, een­ enveertig jaar geleden (Hoewel de eerste werkstudenten zich al in het academiejaar 1975-1976 konden in­ schrijven, beschouwt de universiteit 1976 als het officiële startjaar, nvdr), schreef een zestigtal werkstudenten zich in, een succes. “Het hing in de lucht”, zegt Elchardus. “Heel wat talenten gingen om verschillende redenen niet naar de universiteit, hen wilden we een tweede kans geven.

Het idee van een leven lang leren begon ook op te komen, samen met de vaststelling dat er op het hoogste onderwijsniveau weinig moge­ lijkheden waren voor permanente vorming.”

38

HENRI WINTER 2016

Weinig enthousiasme Het enthousiasme bij de proffen om na de gewone uren en tijdens week­ ends les te geven aan werkstudenten was niet erg groot, zegt Elchardus.

“Het vroeg een inspanning. Je moest op een derde van de normale tijd je cursus zien te geven. Syntheseles­ sen werkten niet goed, zo bleek al snel. Probeer maar eens een cursus van vierhonderd bladzijden te redu­ ceren tot honderd pagina's. Dat vergt behoorlijk wat vindingrijkheid!”

Klasbakken In 1982 publiceerde Elchardus een studie over de eerste vijf generaties werkstudenten. Samen met zijn collega-statisticus Marcel Geivaerts bevroeg hij verschillende proffen en sprak hij met 56 personen die zich in het academiejaar 1975-1976 als werkstudent hadden ingeschreven.

“We wilden weten of het statuut mensen effectief een tweede kans gaf en of het systeem de toegang tot het onderwijs verbreedde. Dat bleek het geval te zijn: in 1974 was 14% van de dagstudenten afkomstig uit een arbeidersgezin. Aan de faculteit Rechtsgeleerdheid lag die proportie met 7% zelfs nog veel lager. Bij de

werkstudenten ging het om 23%.”

Drie vierde van de werkstudenten had nooit naar de unief kunnen gaan, voor hen was het effectief een tweede kans.

De helft van de werkstudenten was gehuwd, een derde had kinderen.

“Studieverlof bestond nog niet”, be­ nadrukt Mark Elchardus. “De eerste studenten ervoeren dus niet alleen de "De eerste werkstudenten druk van hun werk, ervoeren niet alleen de de meesten moesten druk van hun werk, maar ook nog een gezin hadden ook een gezin. draaiende houden.

Het verbaast me dan ook Het verbaast me dan niet dat de eerste groep ook niet dat de eerste vooral mannen waren" groep werkstudenten voor drie vierde uit mannen bestond.”

Na vijf jaar had amper 12% van de werkstudenten het diploma behaald, 11% had een studieachterstand en een overweldigende 77% had zijn studies gestaakt. “Het was hard”, aldus Elchardus over de pioniers­ jaren. “Degenen die het gehaald hebben, waren talentrijke klasbakken die de klus wellicht ook in hun eentje geklaard zouden hebben. Gelukkig is dat sindsdien verbeterd.”

In the academic year 1975-1976, VUB became the first Flemish university to offer a system of evening classes for working students. The first generations had a tough time: there were hardly any syllabuses, the system of paid educational leave did not yet exist, and administrative services were not open when evening students were on campus. Professor emeritus Mark Elchardus: “Those who made it were extremely talented students who would probably have succeeded on their own anyway.”

Jan Danckaert, vice-rector for Education and Student Policy

© Lies Willaert

© Lies Willaert

NOOIT TE OUD OM TE LEREN

More and more students want to embark in an entirely new field Geen uitzonderingen Wat het de eerste werkstudenten behalve het gebrek aan studietijd bijzonder lastig maakte, was dat de administratie niet op hen was afgestemd. Secretariaten waren niet voorzien op studenten die na de werkuren of op zaterdag langs­ kwamen – een euvel waar dankzij de studie van Elchardus en Geivaerts snel iets aan werd gedaan. “De werk­ "Heel wat talenten studenten hebben er gingen om diverse ook voor gezorgd dat redenen niet naar er goed studiemate­ de universiteit; hen riaal ontstond. Dank­ wilden we een zij hen zijn er voor tweede kans geven" vrijwel alle vakken syllabi gekomen.”

Elchardus heeft dag- en werkstu­ denten zelf altijd op dezelfde manier behandeld. “Géén uitzonderingen: mijn werkstudenten hebben voor de inleidende cursus sociologie altijd samen met de dagstudenten in de­zelfde aula hetzelfde multiple choice­-examen afgelegd.

Werkstudenten zien slagen is een mooie beloning. Het is nu misschien beter geregeld dan in de beginjaren, maar gemakkelijker? Gemakkelijk is het voor hen nooit geweest.” — H

“Education never stands still, and that’s true for the education of working students too. Because of that, VUB has decided to focus on master’s programmes, given that more and more incoming working students already have a degree.“ There is also a focus on blended learning, according to Jan Danckaert, the new vice-rector for Education and Student Policy.

The system of evening and weekend education for working students is in transition, says Danckaert.

“Before, lots of working students ­didn’t have a higher education ­diploma. Today, most of them already have a degree. Some of them still need that additional master’s degree to go further, but we also see more students who choose to embark in an entirely new field.”

“In the future, therefore, we will put more emphasis on master’s ­programmes and programmes­providing access to them. As for complete bachelor’s courses for working students, I’m not sure if we will continue offering that. We need to see if there will be enough demand to justify these evening classes, which have a big effect on staff,” Danckaert says.

What most certainly will not change is the quality of training and ­guidance VUB offers working students, he says. “More than other universities, we are committed to intensive supervision.”

“We also commit to blended learning for working students,” says ­Danckaert. “Contact education will remain important, but we want more variety, such as online tasks, distance learning and filmed lessons.”

LEREN VOOR HET LEVEN?

Wil jij vooruit of zelfs een heel andere richting uitgaan?

Try VUB: nergens anders vind je zo’n groot aanbod van opleidingen die je kan combineren met jouw baan. www.vub.ac.be/werken-studeren HENRI WINTER 2016

39

SIMPLY GREAT STUFF

REDELIJK (EIGEN)WIJS

“Er blijven vragen in ons opkomen” Jean-Pierre De Greve en Walter Van Rensbergen blijven naar antwoorden zoeken Astrofysici Jean-Pierre De Greve (°1948) en Walter Van Rensbergen (°1941) publiceerden in juni samen een artikel in het weten­ schappelijke tijdschrift Astronomy & Astrophysics. En ze houden het nog wel even vol. “Er blijven vragen in ons opkomen en we hebben gelukkig nog altijd de mentale en fysieke mogelijkheden om naar antwoorden te zoeken.”

Tekst Jozefien De Marrée

Vroeger was zeker niet alles beter, daar zijn ze het over eens. Maar pro­ fessor emeritus in de sterrenkunde Walter Van Rensbergen beklaagt de huidige onderzoekers weleens.

“Ze worden gedwongen om snel te publiceren. Bij ons bestond die druk niet, we publiceerden wanneer we er klaar voor waren.” Ook de methode verschilt, zegt zijn collega-ster­ renkundige en eveneens emeritus, Jean-Pierre De Greve: “Nu ben je je eigen uitgever, je levert een volledig afgewerkte tekst aan. Wij bezorgden onze geschreven teksten aan een secretaresse die ze uittypte, en onze potloodtekeningen aan een teke­ naar die er grafieken van maakte.

Wetenschappers moeten nu veel meer doen dan alleen wetenschap bedrijven.” Veelzijdigheid bleek anderzijds ook wel een troef destijds: sterrenkundigen waren bijvoorbeeld ook beeldhouwers, wiskundigen, kosmologen… Walter Van Rensber­ gen: “Nu hebben onderzoekers zo’n ver doorgedreven specialisatie dat ze vaak maar één ding doen.”

40

HENRI WINTER 2016

Foto Saskia Vanderstichele

Dubbelsterren met een schijfje Het artikel in Astronomy & Astro­ physics grijpt terug naar een oude liefde van beiden: interagerende dubbelsterren - twee of meer sterren die rond een gemeenschappelijk massacentrum roteren. Het doel is om nog juistere modellen te maken van die dubbelsterren. De Greve: “Het artikel focust op dubbelsterren met een materieschijfje, dat ontstaat als de ster die de massa moet ontvan­ gen niet alles kan opnemen en de materie rond zich hangt in de vorm van een schijf. De aanwezigheid van dat extra schijfje legt nog dwingen­ dere voorwaarden op om dubbel­ "We worden er net sterren te mo­ kalm van, telkens delleren. Enerzijds we een nieuw stukje is de theoretische hebben afgelegd" kennis hierover be­ Jean-Pierre De Greve perkt, maar ook de waarnemingen zijn nog altijd onvolledig.”

Van Rensbergen vult aan: “Eigenlijk is de astrofysica de enige wetenschap in dit gebouw die noch theoretisch

RESEARCH KNOWS NO AGE LIMITS

noch experimenteel is, het is zuiver observationeel: je moet de waarne­ mingen uitleggen. We hadden al een code om de evolutie van dubbelster­ ren uit te rekenen waarmee we tot nu toe de waarnemingen "Huidige onderzoekers van twee sterren worden gedwongen probeerden te ver­ om snel te publiceren. klaren. Als we nu ook Wij publiceerden nog de waarden van vroeger wanneer we er de eigenschappen klaar voor waren" van die schijf kunnen Walter Van Rensbergen verklaren, is het aantal mogelijkheden om tot een resultaat te komen veel beter gedefinieerd dan wanneer we die schijf niet hadden.”

De studenten veranderen niet Vroeger kon je aan de VUB naast theoretische wiskunde ook toege­ paste wiskunde (mechanica & sterrenkunde) studeren – wat beide heren deden. Die toegepaste wiskunde is ondertussen verdwenen uit het wiskundecurriculum, tot spijt van Van Rensbergen. “Nu moeten alle studenten die sterrenkunde doen via de natuurkunde komen. We zijn in de loop van de jaren wat minoritair geworden, maar reden te meer om er hard aan te werken want er is nog zo verschrikkelijk veel te doen in de klassieke sterrenkunde!”

De vraag naar de reden waarom ze nog steeds onderzoek doen, beant­ woordt De Greve met een enthousi­ aste: “Maar het is gewoon leuk!”. “Er blijven vragen in ons opkomen en we hebben gelukkig nog altijd de men­ tale en fysieke mogelijkheden om naar antwoorden te zoeken”, vervolgt hij. Van Rensbergen vergelijkt het met een artistieke carrière. “Een kun­ stenaar stopt toch ook niet omdat hij toevallig 93 jaar wordt? Die mens doet niets liever, en dat is bij ons niet anders. Zolang een getal niet hele­ maal klopt, zoeken we verder.” Een voordeel aan hun huidige leeftijd is dat ze tijd hebben, om het misschien zelfs beter te doen dan vroeger. “Als je werkt op projecten met deadlines

en naar congressen moet, publiceer je op een andere manier.”

De Greve benadrukt wel dat wat ze publiceren relevant moet blijven, moet innoveren.

Frisse lucht De meeste energie halen beiden uit hun niet-aflatende nieuwsgierig­ heid, maar ook frisse lucht blijkt een cruciaal element. Zo is Van Rensber­ gen een fanatieke sporter en loopt hij sinds jaar en dag met collega’s, studenten en vroeger ook rijkswach­ ters door de bossen en parken rond de campus. “Ik heb dat nodig om te kunnen nadenken. Er zijn trou­ Research knows no age wens ook al heel goede limits. Astrophysicists atleten uit gekomen.” De Jean-Pierre De Greve Greve bracht jarenlang (°1948) and Walter Van zijn border collie Senta Rensbergen (°1941) know mee en ging er elke dag this, as only recently, in mee wandelen. “Die June 2016, they published hond is hier beroemd an article together about geworden. Ik nam hem interacting binary stars in overal mee, ook als ik the science journal Astrolesgaf of een vergade­ nomy & Astrophysics. And ring had met de rector.” research still plays a big part in both men’s plans.

Toekomstplannen “New questions come up Onderzoek blijft ook in all the time and fortunately de toekomstplannen we still have the mental van beiden een grote rol and physical ability to seek spelen. Van Rensbergen: answers to them.”

“Binnen structuur en evo­ lutie van dubbelsterren blijven er nog altijd veel nieuwe dingen te ont­ dekken.” Maakt die oneindigheid hen niet onrustig? De Greve: “Nee, we worden er net kalm van, omdat we een nieuw stukje hebben afgelegd.”

Waarop Van Rensbergen, wijzend naar zijn enthousiaste kompaan, concludeert: “Kijk hoe hij spreekt, hij gaat er duidelijk niet snel mee ophouden!”— H Link to the article: vubtoday.be/binary-stars

HENRI WINTER 2016

41

SPOT ON

r e n n i w is …

Thierry VandenDriessche and Marinee KL Chuah win career award

Professor emeritus Henri­ Eisendrath has been awarded the yearly Science Communication ­career prize for 2016 from the ­Royal Flemish Academy of Belgium for Science and the Arts (KVAB) and the Young Academy.

He received the award for “the sys­ tematic way in which throughout his career, even as emeritus, he has intertwined fundamental research with communication about physics and its history”. The jury praised his study days, lessons, debates, lectures, science shows and demonstrations for their extraordi­ nary impact and wide reach.

Professors Thierry VandenDriessche and Marinee KL Chuah received the Henri Chaigneau Award at this year’s World Federation of Hemophilia (WFH) World Congress, which took place in July in Orlando. The WFH Awards Ceremony recognises people who give their time, exper­ tise and passion to the topic of inherited bleeding disorders. The Henri Chaigneau Award rewards scientific research and is one of the most presti­ gious international awards in its field.

VandenDriessche and Chuah received the award for their 25-year career, that focuses on gene therapy for haemophilia A and B and von Willebrand’s disease.

www.kvab.be

www.hemophiliaworld.org

Henri Eisendrath wins KVAB career prize

We are giving away

five copies of Kwantumrevolutie (in Dutch). Just email marcom@vub.ac.be.

Winners will be notified in March 2017. Want it sooner? Order it from www.kwantumrevolutie.be/actie for only €10 (incl postage)

Congrats on for Sanneke Don VUB@Brussel • 7 november PhD student ©sannekedon elected as Physiotherapist of the Year in the Netherlands!

Congratulalions l #KNGF_Fysio #PaininMotion

42

HENRI WINTER 2016

IES among Europe’s best law schools According to Study International, the international s ­ tudent site, law is one of the world’s most prestigious fields of study, and Europe is the most attractive place to study it.

The organisation named the IES as one of the five leading law schools in Europe. www.studyinternational.com

Heleen Dewitte takes second place in first PhD Cup Heleen Dewitte of VUB and UGent took second place in the first ­Flemish PhD Cup. In her doctorate, she is testing new methods for immunotherapy. www.phdcup.be/nieuws

© Kevin Faignaert

e h t d n A

Liefde in evolutie Op date met Darwin i.s.m Science bar door wtnschp.be

ZO. 12 FEBRUARI 2017

Op stap met Darwin in Brussel

Meer info op www.deMens.nu/darwindag

XXX

Halfway down the stairs The favourite spot of Assistant Professor Lucas Melgaรงo is more than just a place he enjoys going to. His B-spot is his domain of research, it is his Living Lab. "I really like the steps of the Beurs and Anspachlaan, because a lot goes on here."

Text Lies Feron

44

HENRI WINTER 2016

Photo Saskia Vanderstichele

B-SPOT

HENRI WINTER 2016

45

"To me the Beurs is the most symbolic place in Brussels"

Assistant Professor Lucas Melgaço of the Department of Criminology teaches “Crime and the City” and “Police and Security” to master stu­ dents in criminology, and is resear­ ching public order and protests in Brussels. On the steps of the Beurs and its immediate surroundings, he is constantly taking pictures, obser­ ving and interviewing citizens.

“When you ask people what the most symbolic place in Brussels is, most of them will say the Grote Markt. But I think it is the Beurs and the space in front of it. To me this is more representative of the diversity of Brussels. If you just think of a few events that have taken place here lately, you can see how rich it is,” Melgaço explains: “Historically, this has been a symbolic point for de­ monstrations. Until the installation of the pedestrian zone, most marches used to pass by here. After the ter­ rorist attacks in March, this was the place the people chose to honour the victims and to grieve together. That was a spontaneous and bottom-up initiative. It’s the place chosen by Picnic the Streets, a sit-in protest in favour of not only a pedestrian zone but better transport alternatives for

46

HENRI WINTER 2016

the city. They might be just steps, mere piles of bricks, but if you add the many layers of history to it you can make a movie.”

Stock market That movie could start at its beginnings, when in the middle of the 19th century the city decided to liven up the economic activity of the downtown area by covering the river Zenne to prevent it from flooding, creating a central axis from north to south, and building a stock mar­ ket. It was built on the ruins of the 13th-century monastery of the Friars Minor, which can still be seen in the underground museum in Beursstraat.

The stock market was designed by architect Léon Suys in a neo-Pal­ ladian style, after the example of the Renaissance architect Andrea Palladio. The two giant lions at the entrance hall represent the young nation; with a little imagination they also symbolise the bull and bear of the stock markets.

With the recent relocating of Euro­ next – the merged stock exchange of the Netherlands, Belgium and France – to a building next to the cathedral, 142 years of stock exchange history

came to an end. A new life for the inside of the building is now being discussed.

But it has never been its interior that has made the Beurs such an inte­ resting place. Its significance stems from its exterior. Melgaço knows why it’s so special: “It is the entrance to downtown Brussels, which is in fact the connection between the tou­ rist Brussels and the Brussels of the locals. It is a central meeting point, it is a place of protest but it is also a place where people sit "They might be just and contemplate the steps, but if you city. I like that thought. add the history to It is a strong image.”

it you can make a movie"

We meet at 9am. It’s rainy and cold, and the steps of the Beurs are nothing like the vibrant place they might become later that day or night.

The only disturbance we encounter is the city’s cleaning force. They clean the steps every two months, only to find them dirty again a few days later.

But they go about their Sisyphean task with humour and patiently let us shoot some photos first.

Melgaço explains his Living Lab: ­ “I always bring my students here.

B-SPOT

The Beurs is one of the most impor­ tant stops in our city walks. They are master students in criminology, but from next year I will also teach students in the new master in urban studies. We use the pedestrian zone as a study case.”

With his PhD in social geography, Melgaço combines research fields such as surveillance, public order, protests, urban conflicts and the relationship between ICT and secu­ rity. “I do research on the conflicts in public space,” he says. “I study why certain people are allowed to occupy certain streets while other people are not. What is behind the negotiation of public space? To whom does public space belong? Who has the right to the city?”

Table tennis Melgaço names some of the con­ flicts he has been observing. “The municipality installed table tennis tables in the pedestrian zone, and I observed how they are being hogged by certain groups, who block access to other groups wanting to use them.

I observe the negotiations that go along with these interactions. The dynamics in this place also change during the course of day. That’s why I come here with my students at dif­ ferent times, including at night. Time is an important variable: Delivery vans are allowed until 11am, and at weekends there are tourists and a lot of public events organised by the city. During the night there are divergences between the people who

live here and the groups who use the streets for partying.”

Melgaço also studies the police.

“The police have the concept of defending public order. I want to find out why they expel one group and not the other. For instance, the police were somewhat lenient with the right-wing protesters who marched to the steps of the Beurs after the terror attacks. Some people critici­ sed that, but in the eyes of the police they were not acting against the law and public order. It was only when a confrontation broke out between right-wing and pro-migrant groups about who has the right to protest on the steps of the Beurs that police­ ac­ted by expelling the right-wing group (link to video: vubtoday.be/ protest). A week later, the president of the human rights league was ar­ rested in front of the steps because the police had not allowed any pro­ test that day and they considered his presence here a sort of protest, even though he was there as an individual.

There is a thin line between using the city for protest and using the city as a mere public space– it is not black and white, and the police have the discretion to choose how to deal with that.”

In the past, Melgaço would come here at least every two weeks, to observe a demonstration and to see how the police reacted. Today, he comes less, as fewer demonstra­ tions have been allowed since the pedestrian zone was installed.

Peace temple The future of the Beurs building remains uncertain. Euronext has leased the building to the city of Brussels. An early thought was to install a beer museum. But since the terrorist attacks, there "It is a place where are also thoughts of people meet, making a peace tem­ but also sit and ple, and thus in a way contemplate the unifying the insides of city.

It’s a strong the building with what image" has been happening on the streets. It was the people who asked for a pedestrian zone between the Grote Markt and downtown. The city followed. It was the people who made the steps of the Beurs into a national memorial place of solidari­ ty. Will the city follow, or will it – as some other plans suggest – even close the steps so people have no access to them anymore?

Whatever happens, Melgaço will be there to observe.

Follow Melgaço on twitter: @lucas_melgaco

Win this book!

Lucas Megaço has just published his book Order and Conflict in Public Space (as co-editor) www.routledge.com/Order-and-Conflict Join the raffle and win this book!

Email us at marcom@vub.ac.be.

Show us your B-spot Your Living Lab! Mail us at today@vub.ac.be

HOW TO GET THERE? 25'

1. Bus 95 from Etterbeek Station (direction Grote Markt) 2. Alight at Beurs Journey time ca 25 minutes or take train from Etterbeek Station to Brussels Central HENRI WINTER 2016

47

XXX

STUDENTS Facts AT VUB & figures Total

+6,3% students 15,865

First-time college students

+1%

STUDENTS BY FACULTY 2000 1750 1500

1,602

1250 1000 750 500 250

54%

46%

*EEA – European Economic Area

TOTAL STUDENTS

Economic and Social Sciences & Solvay Business School: Total

+7% students 3,489

First-time college students

Law and Criminology: 400

+56%

444

350 300 250

10,198

2010-11

11,011

2011-12

11,712

2012-13

12,577

2013-14

13,200

2014-15

13,930

2015-16

14,900

2016-17

15,685

Students in study programmes Bachelors

6,762

Masters

5,550

Advanced Masters PhD Postgraduates Teacher Training Other

(credit students, Erasmus students, …)

159

350 300

-2%

250

Total students

1,704

200

First-time college students

First-time college students

400

-39%

130

350 300 250 200

150

150

100

100

50

50 International 17%

80%

EEA 9%

20%

Non-EEA 8%

Science and Bio-Engineering Sciences: 400

+5%

152

350 300 250

Total

+5% students 1,197

200

First-time college students

400

+6%

166

350 300 250 200 150

100

100

50

50

95 112

61%

1,185

39%

International 16%

Master Advanced master Postgraduate

48

Master Advanced master Postgraduate

1 27

Non-EEA 19%

Physical Education and Physiotherapy:

Engineering: First-time college students

400

-8%

156

350 300

0%

250

Total students

957

First-time college students

400

-18%

156

350 300 250

7

200

11

150

150

100

100

50

50

46 study programmes in English

HENRI WINTER 2016

EEA 10%

61%

Non-EEA 7%

+8% students 971

International 29%

39%

EEA 9%

Total

Bachelor

48

400

-13%

1,448

29

99 study programmes in Dutch

Psychology and Educational Sciences:

150

Bachelor

9

Non-EEA 3%

713

145 study programmes

13

EEA 5%

36%

Arts and Philosophy: Total

International 8%

64%

Non-EEA 4%

-11% students 1,209

200

50

EEA 12%

37%

250

100

International 16%

63%

Student Growth over the past 10 years

First-time college students

300

50

Non-EEA 14%

+8% students 1,827

240

350

150

EEA 13%

Total

9,687

2009-10

400

0%

100

Medicine and Pharmacy: 2008-09

1,986

First-time college students

150

International 27%

51%

Total students

200

+56% due to the new Bachelor Social Sciences

49%

-1%

22% 78%

International 31% EEA 9% Non-EEA 22%

48% 52%

200

International 12% EEA 9% Non-EEA 3%

INTERNATIONAL STUDENTS

WORKING STUDENTS 9%

Total

21,5% students 3,411

55%

Total students

1,460

57% 43%

45% Age

128

Nationalities

EEA* countries

52%

Non-EEA countries

48%

TOP 5 - EEA countries: 1,111 of 1,774 EEA-students The Netherlands

548

Germany

223

Italy

131

Spain

123

Romania

0-25

310

25-35

782

35-45

270

45-55

82

55-65

15

65+

1

Working students in study programmes Bachelors Masters

86

Advanced Masters

TOP 5 – Non-EEA countries: 516 of 1,637 non-EEA students

Other

261

Turkey

82

BEL

61

EEA (excl. BEL)

Iran

57

Non-EEA

Vietnam

55

Masters

831

109 6

1,236 146 78

Faculty

International students in study programmes Bachelors

1,130

Nationality

China India

424

24,4%

1,306 38,3%

Advanced Masters

159

4,7%

PhD

649

19%

Other

466

13,7%

Psychology & Educational Sciences Medicine & Pharmacy Law & Criminology Arts & Philosophy Economic & Social Sciences & Solvay Business School Sciences & BioEngineering Physical Education and Physiotherapy Engineering Others

180 230 300 139 538 70 1 0 6

WITH SPECIAL THANKS TO THE STUDENT ADMINISTRATION CENTER AND THE INTERNATIONAL RELATIONS AND MOBILITY CENTER

HENRI WINTER 2016

49

JONG BLOED

50

HENRI WINTER 2016

Nevena Hristozova

Looking for protection Unfolding the secrets of molecular chaperones Bulgarian researcher Nevena Hristozova (º1987) obtained a Master’s degree in Biotechnology of Natural Resources at the University of Helsinki, Finland.

Today, she is pursuing her doctorate in molecular biology in a research project funded by the FWO. She is studying the molecular properties of intrinsically disordered proteins (IDPs) in plants.

Arabidopsis thaliana is the model plant for plant genetics, molecular biology and physiology.

Hristozova works in the greenhouses on the roof of Building E, where the team grow their experimental plants.

Recent evidence shows that these proteins can assist the folding of other proteins and prevent their aggregation. Protein aggregations are often correlated with diseases, so those IDPs might be able to act as chaperones.

Hristozova is investigating at the molecular level; at a later stage, the IDPs might eventually be translated to agriculturally important plants.

Once isolated from the plant, the proteins are studied in a tube. It takes many of them in many studies to find out how they work on a molecular level.

Mingling with like- and differently-minded people to get inspiration: that is what going to conferences abroad means to Hristozova. Here she is in Cambridge, UK.

HENRI WINTER 2016

51

Fall in love with science

Broaden your view of the world

Push your limits

Vrije Universiteit Brussel There is more to your education than studying vub.ac.be

Sprout to be Brussels

Learn critical thinking

Make friends from all over the world

Stimulate your entrepreneurial skills

VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL IS ALSO • • • •

Create bonds that will last a lifetime

46 English-taught programmes

• •

3 international campuses & 8 faculties 30 bachelor & 75 master programmes 15,900 students & 770 professors 22% international students & 128 nationalities 1 university hospital 160 research groups with 35 inventions a year