62_

‫‪m‬‬

‫‪c‬‬

‫‪o‬‬

‫‪s‬‬

‫‪.‬‬

‫‪e‬‬

‫‪s‬‬

‫‪r‬‬

‫‪p‬‬

‫‪a‬‬

‫‪l‬‬

‫‪a‬‬

‫‪w‬‬

‫‪.‬‬

‫‪w‬‬

‫‪w‬‬

‫‪w‬‬

‫گۆڤارێكی سیاسییە‪ ،‬دەزگای وااڵ بیست رۆژ جارێك دەریدەكات ‪ .....‬ژمارە (‪2013/6/21 )62‬‬

‫ئەردۆگان بۆ چەند نووسەرێكی كورد‪:‬‬ ‫بەكەرەوە‪ ،‬كوللەی لە چوكلێت جێگری‬ ‫هێلكەئابووری‪:‬‬ ‫مێرولەومونتەدای‬ ‫سەرۆكی‬ ‫هەڵكێشراو‬

‫سەرنووسەر‬ ‫‪3291548 - 07701583203‬‬ ‫بەدالە‬ ‫‪3291542 - 3291532‬‬ ‫بەشی ریكالم‬ ‫‪07710159888‬‬

‫باری‬ ‫خواردنی ئیدارەی‬ ‫بەتامترینهەرێم خراپ‬ ‫«حكومەتی‬ ‫سەردەم»‬ ‫دارایی كوردستان دەكات‬

‫لە دەستووری توركیادا هەرگیز شتێك‬ ‫نانووسرێت كە بڵێت ئەمە مافی كوردەكانە‬

‫سەرۆكی دەزگای میتی توركی‪ :‬ئەگەر دەوڵەت هیچ هەنگاوێكی نەنا‪ ،‬ئەوا منیش دەچمە شاخ !‬

‫‪62‬‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬دەزگای وااڵ بۆ راگەیاندن و باڵوكردنەوە‬

‫طؤظاريكى روناكبيريي طشتيية‪،‬ذمارة ( ‪ )17‬ئايارى ‪2013‬‬ ‫َ‬

‫‪Price:1500 IQD‬‬

‫‪E-mail:walapress2011@gmail.com‬‬

‫‪Facebook: walapress‬‬

‫سەرنووسەر‪ :‬عەدالەت عەبدوڵاڵ‬

‫شەقامەكانی شاری‬ ‫كێ‬ ‫‪www.walapress.com‬‬ ‫سلێمانی ناونا؟‬

‫‪No. 62 June 2013‬‬

‫چۆن یانەی وەرزشی‬ ‫سەرۆكایەتی‬ ‫نە سیستمی‬ ‫سلێمانی دامەزرا؟‬ ‫ماڵی سینەما دەیەوێت چی‬ ‫پەرلەمانی!‬ ‫بكات؟‬ ‫نە سیستمی بۆ سینەماكاران‬

‫سكرتێری نووسین‪ :‬ئارام حسێن‬

‫ئەو جەڕاحە كوردەی‬

‫نزیكەی (‪ )10‬هەزار كەسی‬ ‫بەڕێوەیە‬ ‫رووداوە مەزنەكە‬ ‫لە كوردو عەرەب و فارس‬ ‫چارەسەر كردووە‬

‫پارك و گەنجەكانی كەركوك‪،‬‬ ‫لە لێواری وشك بووندان‬

‫كۆمەڵەی رەنجدەران و شێواندنی مێژوو!‬ ‫شەیدا مەعروفی شاعیر‬

‫هاوسەرگیریی لەگەڵ‬ ‫دەستوور‬ ‫لەسەر پڕۆژە یاسای‬ ‫شیعرو وشەدا ئەنجامداوە‪!..‬‬ ‫ملمالنێی یەكێتی و پارتی گەیشتە كەركوك‬

‫شاجوانی‬

‫سەربەستی لێسەندۆتەوە‪،‬‬ ‫چ شتێكی تری پێبەخشیوە؟‬ ‫كەپر وردەكارییەكانی‬

‫شاژنـ ــی جانسی‬

‫باڵودەكاتەوە‬

‫هەڵمەتە نێودەوڵەتییەكەی تاڵەبانی‬ ‫شیالن سەعدی‬ ‫بزێوەكەیبۆچی پەكی كەوت؟!‬ ‫ئازادكردنی ئۆجەالن‬ ‫بۆسینەماكارە‬ ‫شاری مەهاباد‬

‫دەستەی نووسەران‪ :‬لەتیف حسێن ‪ -‬دڵشاد خۆشناو‬ ‫بەڕێوەبەری هونەریی‪ :‬هەرێم عوسمان «میدیا گرافیك»‬

‫سلێمانی ‪ -‬گەرەكی ئاشتی ‪ -‬نزیك قوتابخانەی مەولەوی ‪ -‬بەرامبەر شیرینی تابان‬ ‫نرخ‪1500 :‬دینار‬

‫چاپ‪ :‬كۆمپانیای پیرەمێرد باڵوكردنەوە‪ :‬كۆمپانیای نێوەند‬

‫تاڵەبانی و‬ ‫ئێستاى یەكێتی‪!..‬‬

‫روحانی كێیە ؟‬

‫ئەو پیاوەی جڵەوی كۆماری‬ ‫ئیسالمی كەوتە دەست‬

‫وااڵپرێس‪ ،‬لەقاهیرەوە‪،‬‬ ‫دۆخی میسری پێش شۆڕش‬ ‫و دوای شۆڕش دەخاتەڕوو‬

‫هەڵبژاردنەكانی داهاتووی پەرلەمان ‪،‬‬ ‫خواست بۆ نەزاهەت و ترس لە ساختەكاریی‬ ‫بڵێسە جەبار فەرمان‪:‬‬

‫نەك تەنها لە ناوچە‬ ‫كوردستانییەكان‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لە هەموو هەرێمیشدا‬ ‫سەركەوتوو دەبین‬

‫لۆبیی بۆ كورد‪ ،‬كاری دیبۆماسی‪،‬‬ ‫پرسی پەیوەندی دەرەكی و‬ ‫نوێنەرایەتی‪..‬‬

‫‪2‬‬

‫ژمارەی قەوارە تۆماركراوەكان بۆ هەڵبژاردن دەگاتە نزیكەی ‪ 40‬قەوارە‪..‬‬

‫«ئەوانە هەموویان حزبی واقیعی نین»‬ ‫لە سایتی وااڵپرێس‪-‬ەوە‪:‬‬ ‫پەرلەمانتارێك پێیوایە چەند جۆرێك حزب هەیە لە كوردستاندا‪،‬‬ ‫جەماوەری‌و نوخبەو هەندێكیشیان هەر بەناو حزبن‪ .‬ئەندامێكی مەكتەبی‬ ‫سیاسی زەحمەتكێشانی كوردستان‪ ،‬لە دیمانەیەكیدا لەگەڵ گۆڤارێكی‬ ‫ناوخۆییدا ئاماژەی بەوە كردووە كە هەندێك حزب هەیە بۆ مەرامی‬ ‫سیاسی ‌و تایبەتی دروستبوون ‌و هیچ كاریگەرییەك لەسەر پێشهاتەكانی‬ ‫هەرێمی كوردستان دروست ناكەن‪.‬‬ ‫لەو بارەیەوە ئەندامێكی سەركردایەتی كۆمەڵی ئیسالمیش دەڵێت‪:‬‬ ‫هەندێك حزب هەیە كە وەك قەوارە ناوی خۆیان لە كۆمسیۆنی بااڵی‬ ‫هەڵبژاردنەكان تۆماركردووە‪ ،‬بەاڵم لەڕاستیدا حزبی واقیعی نین‪ ،‬شەخسین‪.‬‬ ‫ئەنوەر سەنگاوی بەوااڵپرێس‪-‬ی راگەیاند ئێستا كە (‪ )39‬قەوارەی سیاسی‬ ‫ناوی خۆیان تۆماركردووە لە كۆمسیۆنی بااڵی سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان‪،‬‬ ‫لەڕاستیدا ئەوانە هەموویان حزبی واقیعی نین‪ ،‬هەندێكیان حزبی شەخسین‬ ‫و هەندێكیان پێدەچێت لەالیەن هەردوو حزبی دەسەاڵتەوە دروستكرابێتن‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬خەڵك لەتوانایاندا هەیە حزبەكان هەڵبسەنگێنن بەپێی بەرنامەی‬ ‫كاری حزبەكە كە چ پڕۆژەیەكی هەیە بۆ خزمەتی هاوواڵتیان‪.‬‬ ‫سەبارەت بەبوونی حزبی پاشكۆ لە كوردستاندا‪ ،‬سەنگاوی ئاماژەی‬ ‫بەوەكرد‪ ،‬حزبی پاشكۆ لە كوردستاندا بوونی نییە‪ ،‬هەموو حزبێك كە‬ ‫دروستبووە بۆ ئامانجێك كار دەكات‪ ،‬بەبێ دوودڵی ئەوەی وت كە ئەو‬ ‫حزبانەی زیاتر دیارن لە ساحەی سیاسیدا ئەوانەن كە پێگەی جەماوەریان‬ ‫زیاترە لەچاو حزبەكانی تردا‪ .‬بۆچوونیشی وابوو ئەوە بەو مانایە نییە كە‬ ‫حزبەكانی تر پاشكۆ بن‪ ،‬بەوتەی ئەو رەنگە پڕۆژەو كارەكانیان لە ئاست‬ ‫داواكارییەكانی هاوواڵتیاندا نەبووبێت‪.‬‬ ‫سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان دەڵێت‪ :‬چەندین‬ ‫جۆری حزب لە كوردستاندا هەیە لەوانە حزبی جەماوەری‌و حزبی نوخبەو‬ ‫هەندێكیشیان هەربەناو حزبن‪ .‬كاردۆ محەمەد بە وااڵپرێس‪-‬ی راگەیاند‪:‬‬ ‫حزب هەیە لە كوردستاندا حزبی جەماوەرێكی بەرفراوانی كوردستانەو‬ ‫حزبیش هەیە حزبی نوخبەیە‪ ،‬حزبیش هەیە هەرناوی حزبە‪ ،‬حزب وەك‬ ‫‌و پێناسە گشتیی‌و نەزەرییەكە رەنگە كەموكورتی زۆر تێدابێت بە حوكمی‬ ‫شێوازی سیستماتیكی حزبی‌و جێبەجێنەكردنی یاساو ملمالنێی نا یاسایی‬ ‫‌و هەندێك حزب دروستبوون حزبی دیكۆرو بۆ پشتیوانی لە حزبەكانی‬ ‫دەسەاڵت‌و بەتەمویلی ئەوان دەژین‪.‬‬ ‫ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی حزبی شیوعی كوردستان سەبارەت‬ ‫بەدروستبوونی حزب بۆ مەرامی تایبەتی دەڵێت‪ :‬بەڵگەیەكی وام النییە كە‬ ‫بیسەلمێنم كە حزب هەیە بۆ مەسەلەیەك دروستبوون‪ ،‬چونكە ئەم بابەتانە‬ ‫پێویستیان بە بەڵگەی تەواوە بۆ سەلماندنیان‪.‬‬ ‫زیرەك كەمال‪ ،‬زانیاری ئەوەی نەبوو كە هەندێك حزب بۆ مەرامێكی‬ ‫سیاسی دروستكرابێتن و تەنانەت بەڵگەیەكیشی لەوبارەیەوە شك نەدەبرد‪،‬‬ ‫زیرەك كەمال‪ ،‬بەوپەڕی راشكاوییەوە بە وااڵپرێس‪-‬ی وت‪ :‬بەڵگەی وام‬ ‫النییە لەسەر ئەو بابەتە‪ ،‬چونكە ئێستا زەمەن زەمەنی بەڵگەیەو هەموو‬ ‫بابەتێكیش كە پێویست بكات بووترێت پێویستی بە بەڵگەی تەواو هەیە‪.‬‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪3‬‬

‫ئەگەر یەكێتی كاندیدی بۆ سەرۆكی هەرێم نەبێت‪،‬‬

‫ئۆپۆزسیۆن گرەو لەسەر دەنگی بەشێكی جەماوەری یەكێتی دەكەن‬

‫وااڵپرێس‬ ‫دوای زەقبوونەوەی هەندێ ناكۆكی لەنێوان یەكێتیی نیشتمانیی‬ ‫كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان‪ ،‬سەبارەت بەپرسی پڕۆژەی‬ ‫دەستوور‪ ،‬ئەگەری ئەوە هەیە كە ئەو ناكۆكییانە كاریگەرییان لەسەر دەنگی‬ ‫یەكێتییەكان هەبێت بۆ هەر كاندیدێكی داهاتووی پۆستی سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێم‪ ،‬الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن‪-‬یش گرەویان لەسەر ئەم ناكۆكییانە هەیە‪.‬‬ ‫دواب���ەدوای دەركەوتنی هەندێ ناكۆكی لەنێوان ه��ەردوو پارتە‬ ‫دەسەاڵتدارەكەی هەرێمدا سەبارەت بە پرسی دەستوور‪ ،‬الیەنەكانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن گرەویان لەسەر ئەوەیە ئەو ناكۆكییانە ببێتەهۆی ئەوەی‬ ‫بەشێك لە جەماوەری یەكێتیی نیشتمانی كوردستان‪ ،‬بەالی كاندیدی‬ ‫ئۆپۆزسیۆندا دایبشكێننەوەو دەنگی پێ بدەن‪ .‬ئەگەرچیش راسپاردنەوەی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان لەالیەن سەرۆكی هەرێمی كوردستان‪-‬ەوە بۆ‬ ‫هەمواركردنی هەندێ بڕگەی پڕۆژەی دەستوور پێش راپرسیكردن لەسەری‬ ‫بڕێك لەو ناكۆكییانەی نێوان یەكێتی و پارتی رەواندەوە‪ ،‬بەاڵم هێشتا‬

‫گرەوی الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن لەسەر دەنگی جەماوەری یەكێتی كۆتایی‬ ‫نەهاتووە بەتایبەتی ئەگەر یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان كاندیدی تایبەت‬ ‫بەخۆی نەبێت بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان‪.‬‬ ‫لەو بارەیەوە‪ ،‬حەمە سەعید پەرلەمانتارەكەی فراكسیۆنی یەكگرتوو‬ ‫لەچوارچێوەی راپۆرتێكی رۆژنامەنووسی وااڵپرێس‪-‬دا كە لەالپەڕە (‪)10‬‬ ‫باڵوبۆتەوە‪ ،‬دەڵێ‪ :‬مەرج نییە جەماوەرەكەی یەكێتی دەنگ بە پارتی‬ ‫بدەن‪ .‬ئەو پەرلەمانتارە بەمشێوەیە گوزارشتی لە بۆچوونەكەی خۆی كردو‬ ‫وتی‪ :‬ناڕەزاییەك هەیە لەناو جەماوەرو كادیرو قەواعیدی خوارەوەی‬ ‫یەكێتیی نیشتمانیدا‪ ،‬هەر بۆیە ئەو ئەگەرە بە بەهێز دەزانم كە ئەگەر‬ ‫ئۆپۆزسیۆن یەك كاندیدی هەبێت‪ ،‬ئەوا بەشی زۆری جەماوەری یەكێتیش‬ ‫لەگەڵ ئۆپۆزسیۆن دەنگ بەكاندیدەكەی ئۆپۆزسیۆن دەدەن‪ .‬الی خۆیەوە‬ ‫زانا رۆستایی‪-‬ش كە ئەندامی ئەنجومەنی چاودێرییە لە كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫ئەو گرەوەی ئۆپۆزسیۆن ناشارێتەوەو دەڵێ‪ :‬ئەگەر جەماوەری یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی كوردستان دەنگ بدەن بە هەرسێ كاندیدی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬ئەوا‬ ‫چانسی دەرچوونی زۆر زۆر دەبێت‪.‬‬

‫بەرپرسێكی پارتی لە كەركوك‪:‬‬ ‫لە سەرەتای نووسینەوەی دەستووردا كەركوك دانرابوو بە پایتەختی كوردستان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە دوایدا ئەو بڕگەیە البرا‬ ‫وااڵپرێس‬ ‫بەرپرسێكی پارتی لە كەركوك باس لەوە دەك��ات كە لە پڕۆژە‬ ‫دەستووری كوردستاندا دانانی كەركوك وەك پایتەختی كوردستان‬ ‫الدراوە‪ ،‬لە وەاڵمی بەرپرسێكی یەكێتیشدا لەو شارە‪ ،‬دەڵێ كەركوكییەكان‬ ‫بەشداربوون لە نووسینی پڕۆژە دەستوورەكەدا‪.‬‬ ‫وەك وەاڵم��دان��ەوەی��ەك بۆ جێگری لێپرسراوی مەڵبەندی (‪)2‬ی‬ ‫كەركوكی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان كە لەم ژمارەیەی وااڵپرێس‪-‬دا‪،‬‬ ‫ئاماژە بەوە دەكات پڕۆژەی دەستووری كوردستان لەكاتێكدا نووسراوەتەوە‬ ‫كە هێشتا ناوچە دابڕاوەكان ئازاد نەكرابوون‪ ،‬عەدنان كەركوكی كارگێڕی‬ ‫لقی (‪)3‬ی پارتی دیموكراتی كوردستان بەوااڵپرێس‪-‬ی وت‪ :‬خەڵكی‬

‫كەركوك بەشداربوون لە نووسینەوەی پڕۆژە دەستوورەكەداو خۆیشم‬ ‫یەكێك بووم لەو كەسانەی گروپێكمان پێكهێناو رەخنەمان لە پڕۆژەكە‬ ‫گرت و بەهەندیش وەرگیرا‪.‬‬ ‫ئەو بەرپرسەی پارتی دیموكرات لە كەركوك لە چوارچێوەی راپۆرتێكی‬ ‫وااڵپرێس‪-‬دا كە لەالپەڕە ( ‪ )22‬باڵوبۆتەوە‪ ،‬دەڵێ‪ :‬پڕۆژەی دەستووری‬ ‫كوردستان هەموو پارچەكان دەگرێتەوە‪ ،‬لە سەرەتای نووسینەوەیشیدا‬ ‫كەركوك دانرابوو بە پایتەختی كوردستان‪ ،‬بەاڵم لەدواییدا ئەو بڕگەیە‬ ‫البرا‪ .‬لەبەرامبەردا بەرپرسەكەی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬پێیوایە‬ ‫پڕۆژەی دەستوور كەموكورتی تێدایە بەرانبەر ناوچە جێناكۆكەكان و‬ ‫رەخنەی لێدەگرێت و تەئكید لەوە دەكاتەوە كە دەبێ هەموار بكرێت‪.‬‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪4‬‬

‫تاڵەبانی و ئێستاى یەكێتی‪!..‬‬ ‫راپۆرتی شیكاری‪ -‬سەربەست محەمەد‬ ‫ستراتیژی سێ الیەنە‬ ‫ئەو هێزە سیاسییەی كە لە ساڵی (‪)1975‬دا‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫كۆمەڵێك لە سەركردەی تری الودا دروستی كرد‪ ،‬لەسەر بنەمای‬ ‫ستراتیژێكی سێ الیەنەی بزوتنەوەی كوردایەتی دایمەزراند‬ ‫كە یەكەمیان رزگاریی نیشتمانی و دووەمیان دیموكراسییەو‬ ‫سێیەمیان مافی چارەی خۆنووسین‪ .‬پێكهاتەی ئەم ستراتیژەش‬ ‫لەسەرهەڵدانی شۆڕشی نوێی گەلی كوردەوە (‪1976‬ز) هەتا‬ ‫ئەمڕۆ لە دروشمەكانی پارتە سیاسییەكەیدا ماوەتەوە (ئاشتی‪،‬‬ ‫دیموكراسی‪ ،‬مافی مرۆڤ‪ ،‬چارەی خۆنووسین) ئەو دەیزانی‬ ‫كە ئەم ستراتیژە لێكدراو و دروشمە بنەڕەتییانە دەتوانێت‬ ‫جەمسەرە سیاسییەكانی گۆڕەپانی سیاسیی كوردستان لە دەوری‬ ‫پڕۆژەیەكی هاوبەشدا كۆبكاتەوە‪ ،‬بەتایبەتی كە لەدوای نسكۆی‬ ‫شۆڕشی ئەیلول (‪1975‬ز)و پەرتەوازەبوونی شۆڕشگێڕانی كورد‪،‬‬ ‫رووداوێكی چاوەڕوانكراو بوو كە چەند رەوت و هێزێكی‬ ‫سیاسی سەرهەڵبدەنەوەو شكست و ئاشبەتاڵی سیاسیی‬ ‫بزوتنەوەی سیاسیی كورد قبوڵ نەكەن‪ ،‬هاوكات ئەو رەوتە‬ ‫سیاسییانەش خۆیان ئاشكرا بكەن و دەست بە شۆڕش بكەنەوە‬ ‫كە پێشتر دروستببوون و خەریكی خەباتی سیاسیی نهێنیی‬ ‫ناوشارەكان بوون‪.‬‬ ‫كۆكردنەوەی جیاوازییەكان‬ ‫تاڵەبانی‪ ،‬سكرتێری گشتیی (ی‪.‬ن‪.‬ك) لەو سەركردە‬ ‫كاریزمییانەیە كە دەتوانێت دیمەنە سیاسییەكان بخوێنێتەوەو‬ ‫پێشبینیی سیاسییشی هەبێت كە ئەمە دوو خەسڵەتی گرنگەو‬ ‫تەنها لە سیاسەتمەدارە گەورەو بە ئەزموونەكاندا هەیە‪ .‬ئەو‬ ‫بە فیعلی توانی هێزێك دروست بكات كە هێزێكی بەرەیی‬ ‫بوو‪ ،‬لە كۆمەڵەی رەنجدەرانی كوردستان‪ ،‬شۆڕشگێڕان و‬ ‫بزوتنەوەی سۆشیالیستی كە هەموویان چەند رەوتێكی سیاسیی‬ ‫بوون و تاڵەبانی توانی لەژێر باڵ و ناوی هێزێكی گەورەدا‬ ‫كۆیان بكاتەوە بەناوی (ی‪.‬ن‪.‬ك)‪.‬‬ ‫خەسڵەتی كۆكردنەوەی جیاوازەكان و ناكۆكەكان لەناو‬ ‫یەك بۆتەی سیاسییدا‪ ،‬ئەو خەسڵەتە بەهێزەی تاڵەبانییە‬ ‫كە تاوەكو ئێستا هیچ سەركردەیەكی تری كورد نەیتوانیوە‬ ‫تیایدا سەركەوتوو بێت‪ .‬میكانیزمی گفتوگۆو دانوستان و‬ ‫دیپلۆماسییەت و راگرتنی بااڵنسەكان و بەخشینی رۆڵ بە گروپە‬ ‫جیاجیان و كەسایەتییە سیاسییە دیارەكانی رەوت و باڵەكانی‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪5‬‬

‫هەموو دۆخێكدا‪ ،‬پەیوەندیی‬ ‫ناو یەكێتی‪ ،‬لەو تەكتیكە سیاسییە‬ ‫تاڵەبانی‬ ‫ب��ە ئ��ەزم��وون و ش��ارەزای��ی و‬ ‫سەركەوتووانە ب��ووە كە تەنها‬ ‫تاڵەبانی خۆی دەزانێت بە چ دەتوانێت دیمەنە دانایی سكرتێرەكەیەوە هەیە‬ ‫ك��ە خ����اوەن كەسایەتییەكی‬ ‫جۆرێك و لە چ كاتێك و شوێنێكدا‬ ‫ب��ەك��اری هێناون و ب��ەڕێ��وەی سیاسییەكان‬ ‫كاریزمیی كەم وێنەیەو هێزێكی‬ ‫سیحریی كۆكەرەوەو رێكخستن‬ ‫ب���ردوون‪ .‬ك��ەم هێزی سیاسیی بخوێنێتەوەو‬ ‫و ئاراستەكردن و جڵەو كردنە‪.‬‬ ‫كوردی هەیە لە مێژووی خۆیدا‬ ‫دووچ���اری پارچە پارچەبوونی پێشبینیی‬ ‫ئەو تەنانەت لەسەر ئاستی عێراق‬ ‫و ناوچەكەش هەمان شارەزایی‬ ‫گەورە نەبووبێتەوەو هەندێجار سیاسییشی‬ ‫سیاسی و دیپلۆماسی و گەمەی‬ ‫الوازو بچووك نەبووبێتەوە‪ ،‬چ‬ ‫جای ئەو هێزە سیاسییانەی كە هەبێت كە ئەمە تەكتیكیی خۆی بەكاردەهێنێت‬ ‫و كاریگەریی گەورەشی لەسەر‬ ‫پێكهاتەیەكی ئاڵۆزی هەبووبێت‬ ‫خەسڵەتی‬ ‫دوو‬ ‫ه��اوك��ێ��ش��ە س��ی��اس��ی��ی��ەك��ان پێ‬ ‫وەك (ی‪.‬ن‪.‬ك) و لە ناوەوەشدا‬ ‫لە‬ ‫تەنها‬ ‫گرنگەو‬ ‫دروس��ت��ك��ردووە‪ ،‬ب��ەاڵم ئەمڕۆ‬ ‫دابەشبووبێت بەسەر چەندین‬ ‫كێشەیەكی گەورە كە بۆ یەكێتیی‬ ‫رەوت��ی سیاسیی جیاجیاداو لە‬ ‫سیاسەتمەدارە‬ ‫نیشتمانیی كوردستان دروستبووە‪،‬‬ ‫هەلومەرجێكدا لە كوردستان كە‬ ‫متمانەكردنی هێزو رێكخراوە گەورەو بە‬ ‫نەبوونی سەركردەیەكی ترە لەناو‬ ‫ریزەكانیدا كە توانای پەیڕەوكردنی‬ ‫سیاسییەكان بە یەكتر كارێكی‬ ‫ئەزموونەكاندا‬ ‫هەمان ئەو خەسڵەت و ستراتیژو‬ ‫زۆر ئەستەم بوو‪.‬‬ ‫تەكنیكانەی تاڵەبانی هەبێت‪.‬‬ ‫هەیە‬ ‫گرفتە هەرە گەورەكە ئەوەیە‬ ‫بەرگەگرتنی ئینشیقاق‬ ‫یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬ئەگەرچی كە تاڵەبانی بە تایبەتمەندییەكانی خۆیەوە‪،‬‬ ‫دووچ����اری چ��ەن��د ج��ارێ��ك ل��ە ئینشیقاق كەسێك نییە لەبەری بگیرێتەوەو ئیمكانی ئەوە‬ ‫و جیابوونەوە ب��ۆت��ەوە كە گەورەترینیان هەبێت كە السایی بكرێتەوە‪.‬‬ ‫جیابوونەوەی جێگری پێشووی سكرتێری‬ ‫ئەو كۆكەرەوەو ئەوان جیاكەرەوە!‬ ‫گشتیی یەكێتی بوو (نەوشیروان مستەفا)‬ ‫بەپێی بۆچوونی زۆرب���ەی چاودێرانی‬ ‫لەگەڵ كۆمەڵێك سەركردەو كادیری تری ئەم‬ ‫هێزەدا‪ ،‬بەاڵم بەهۆی حیكمەتی تاڵەبانییەوە سیاسی لەهەرێمی ك��وردس��ت��ان��دا‪ ،‬نهێنیی‬ ‫هیچ یەكێك لە ئینشیقاق و جیابوونەوەكان كەسایەتیی تاڵەبانیی لە توانا بێ سنوورەكانیدا‬ ‫نەیانتوانی كۆتایی بەڕۆڵی سەرەكیی ئەم خۆی دەبینێتەوە كە بریتین لە كۆكردنەوەو‬ ‫هێزە بهێنن لە گۆڕەپانی سیاسیدا‪ ،‬بەڵكو بە رێكخستن و جۆشدان و ئیرادەی سیاسیی‬ ‫ماوەیەكی كەم و لە سایەی ئەو ئەزموونەی كە بەهێز لەساتەوەختەكانی تەنگانەو قەیرانە‬ ‫تاڵەبانی هەیەتی لە چارەسەركردنی قەیرانەكان سیاسییەكاندا كە ئەمە وەك كۆمەڵێك توانا‬ ‫و زاڵبوون بەسەر شۆك و پاشەكشەكاندا‪ ،‬لە سەركردەكانی تری یەكێتیدا بەدی ناكرێن‪،‬‬ ‫توانراوە كە (ی‪.‬ن‪.‬ك) وەكو هێزێكی بەهێز لە بەڵكو بەپێچەوانەوە زۆربەی سەركردەكانی‬ ‫پڕۆسەی سیاسیی كوردستاندا بمێنێتەوەو زۆر ئ��ەم هێزە ل��ەم��ڕۆدا هەوڵی جیاكردنەوەی‬ ‫بڕیارو سیاسەتی یەكالكەرەوە لە كوردستاندا گروپی تایبەت و جەمسەربەندیی خۆیانن‬ ‫لەسەر هەڵوێست و بڕیارەكانی ئەو بوەستێت لەناو ئەم هێزەدا بەبێ ئ��ەوەی كە بزانن‬ ‫و خاڵی یەكالكەرەوە بێت لە تەرازوی هێزدا لە دەرەنجامەكانی ئەم هەڵوێستانە لە كۆتاییدا‬ ‫هەرێمی كوردستان و ناوچە كوردستانییەكانی دەبنەمایەی الوازبوون و ئەگەری لێكترازان بۆ‬ ‫دەرەوەی هەرێمیش كە تیایدا هێزی سەرەكی هێزەكەیان‪ ،‬ئەگەرێك كە لە هەموو سەردەمە‬ ‫جیاجیاكانی مێژووی ئەم هێزەدا تاڵەبانی وەك‬ ‫و بااڵدەستە‪.‬‬ ‫ئەندازیارێكی ش��ارەزا نەیهێشتووە بەپارچە‬ ‫پارچەبوونی حزبەكەی كۆتایی پێ بێت و لە‬ ‫كەسایەتیی كاریزمی‬ ‫نهێنیی م��ان��ەوەی یەكێتیی نیشتمانیی دواجاردا بەشێوازو تەكتیكی جیاواز بەری پێ‬ ‫ك��وردس��ت��ان وەك هێزێكی ب��ن��ەڕەت��ی‪ ،‬لە گرتووەو جڵەوی كردووە‪!..‬‬

‫هەرچەندە ماوەی مانگێك زیاتر‬ ‫دەبێت‪ ،‬كاركردن لەو خەندەقەی كە‬ ‫بەچواردەوری شاری كەركودا دەكرێت‬ ‫تێپەڕیوە‪ ،‬بەاڵم بە نووسراوێكی مالیكی‬ ‫س���ەرۆك وەزی��ران��ی ع��ێ��راق ك��ارك��ردن‬ ‫لەو خەندەقەدا وەستێندراوە‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بەهۆی نیگەرانی و ناڕەزایی عەرەبەكان‬ ‫و ئۆپەراسیۆنی دیجلەوە بووە‪ ،‬چونكە‬ ‫بارەگای ئەو ئۆپەراسیۆن و بەشێكی‬ ‫زۆری ئەو عەرەبانە دەكەونە دەرەوەی‬ ‫خەندەقەكە‪ .‬ب��ەاڵم زانیارییەكان باس‬ ‫ل��ەوە دەك���ەن‪ ،‬كە ئ��ی��دارەی شارەكە‬ ‫بەنیازن كار بەو نووسراوە نەكەن و‬ ‫دەست بەكاركردن بكەنەوە‪.‬‬

‫ل��ەپ��اش گ��ەڕان��دن��ەوەی راو‬ ‫پێشنیازەكانی ح��زب و الیەنە‬ ‫سیاسییەكان بۆ پەرلەمان‪ ،‬لەالیەن‬ ‫سەرۆكی هەرێمەوە‪ ،‬لە ئێستادا‬ ‫چ��ەن��د س��ەرچ��اوەی��ەك��ی ه���ەواڵ‬ ‫ب��اس ل��ەوە دەك���ەن ك��ە یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬رازی بووە بە‬ ‫درێژكردنەوەی ماوەی سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێم‪ ،‬لە بەرامبەر ئەمكارەی‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم‪ ،‬بەاڵم یەكێتی‬ ‫ئ��ەوە رەتدەكاتەوەو ئاماژە بەوە‬ ‫دەك��ات كە راو سەرنج و قسەی‬ ‫ئەوان لەمبارەیەوە‪ ،‬دەكەوێتە دوای‬ ‫دانیشتن و گفتوگۆی الیەنەكان و‬ ‫سازان لەسەر هەموو پرسەكان‪.‬‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪6‬‬

‫یەكێتی لەبەردەم موفاجەئەی هەڵبژاردندا‪!..‬‬ ‫چی كردووەو دەیەوێت چیش بكات؟‬

‫دوای سەركەوتنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی‬ ‫هەرێم‪ ،‬چاوەڕوانی چ ئەنجامێك دەكرێت بۆ یەكێتی لە هەڵبژاردنەكانی داهاتووی هەرێمی كوردستاندا‪ ،‬ئایا چاوەڕوانی‬ ‫بەرزبوونەوەی رێژەو نفوزی یەكێتی دەكرێت‪ ،‬بەتایبەتی بەهۆی دابەزینی بەلیستی جیاوازو پاشەكشەی ئەدای هەندێ حزبی‬ ‫سیاسی تر لە كوردستاندا؟‬ ‫ئا‪ /‬مەریوان ئەحمەد الوە‬

‫شااڵو عەلی عەسكەری‪:‬‬

‫ئەو دەنگە زۆرەی یەكێتی لە ناوچە كوردستانییەكان بە دەستیهێناوە دەنگە راستەقینەكانە‬

‫د‪ .‬ج���وان ئ��ی��ح��س��ان‪ ،‬ئ��ەن��دام��ی‬ ‫سەركردایەتیی یەكێتی‪ :‬ئەگەر وەكو‬ ‫هاوواڵتییەك و كادیرێك‪ ،‬سەرنج لە‬ ‫پێگە سیاسی و فكری و كۆمەاڵیەتییەكەی‬ ‫(ی‪.‬ن‪.‬ك) بدەین‪ ،‬هەست بەو پێشكەوتن‬ ‫و گۆڕانكارییە دەروون��ی و كۆمەاڵیەتی‬ ‫و رێكخراوەییەی یەكێتی دەكرێت كە‬ ‫لەناو خەڵكدا هەیەتی‪ ،‬دیوێكی تری‬ ‫ئەو مەسەلە گرنگەش ئەوەیە كە یەكێتی‬ ‫لەكاتی دروستبوونییەوە تا بە ئێستا دەگات‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫لەناو بزوتنەوەی سیاسی و چەكداری‬ ‫كوردستاندا قورساییەكی باشی هەیە‪ ،‬ئا‬ ‫لەم پێگە ف��راوان��ەوە ب��ەوە دەگەین كە‬ ‫یەكێتی ئەگەر بە لیستی جیا دابەزێت‬ ‫یان نا؟ ئەگەر بە لیستی داخ��راو بێت‬ ‫یان نیمچە كراوەو كراوە‪ ،‬ئەوا دڵنیام كە‬ ‫سەركەوتنێكی بەرچاو بەدەستدەهێنێت‪.‬‬ ‫مەحموودی حاجی ساڵح‪ ،‬بەرپرسی‬ ‫پەیوەندییە كوردستانییەكانی یەكێتی‪:‬‬

‫نابێت ئەو واقیعەمان لەبیربچێتەوە كە‬ ‫ل��ەڕاب��ردوودا یەكێتی چەندین گرفت و‬ ‫قەیرانی هەبووەو توانیویەتی بەسەریاندا‬ ‫زاڵ ببێ و گەشە بكات‪ ،‬ل��ەدوای ئەو‬ ‫گۆڕانكارییانەی لەم دواییانەدا بەسەر‬ ‫یەكێتیدا هات‪ ،‬لە ئێستادا زۆر بەڕوونی‬ ‫ه��ەس��ت ب��ەو گ��ەش��ەی��ەی ن��او یەكێتی‬ ‫دەكرێت لە هەموو ئاستەكاندا‪ ،‬دەتوانین‬ ‫بە بەڵگەش ئەو بەرەوپێشچوونەی یەكێتی‬ ‫بسەلمێنین‪ ،‬حزبێك ل��ە هەڵبژاردنە‬

‫‪7‬‬

‫د‪ .‬جوان مەعسوم‪:‬‬

‫پیشەییەكاندا رێ��ژەی دەنگەكانی‬ ‫ل��ەس��ەرەوە بووبێت بەتایبەتی لە‬ ‫هەڵبژاردنەكانی ئەمجارەی ناوچە‬ ‫كوردستانییەكاندا‪ ،‬من دڵنیام لەم‬ ‫هەڵبژاردنەی كە لەبەردەمیدایە‬ ‫دەنگی زۆر بەدەستدەهێنێت‪.‬‬ ‫بڵێسە جەبار فەرمان‪ ،‬ئەندامی‬ ‫سەركردایەتیی یەكێتی‪ :‬پێش هەموو‬ ‫شتێك بەالی منەوە زۆر گرنگە كە‬ ‫كۆمەڵگاكەمان لەسەر دیموكراتییەت‬ ‫رابێنین و فێربن خواستەكانیان لەڕێگای‬ ‫سندوقی دەنگدانەوە بەدەستبێنن‪،‬‬ ‫ئەركی سەرەكی ئێمە ئەوەیە خواستی‬ ‫گەل دەستەبەر بێت‪ ،‬ئێمە حزبێكین‬ ‫كە هەر لەسەرەتای دامەزراندنمانەوە‬ ‫دیموكراسییەت و مافی چ��ارەی‬ ‫خۆنووسینمان بەرزكردۆتەوە‪ ،‬ئێمە‬ ‫حزبێكین كە مافی هەموو تاكێك‬ ‫دەس��ت��ەب��ەر دەك���ات‪ ،‬ئێمە حزبی‬ ‫تێكۆشەرانی مەچەك بیر و بازوین‪،‬‬ ‫حزبی رۆشنبیرو خوێندەوارانین‪،‬‬ ‫ب��ێ��گ��وم��ان ب��ەش��ی ه����ەرە زۆری‬ ‫میللەتەكەمان ئێمە باش دەناسن و‬ ‫خۆیان لەئێمەدا دەبیننەوە‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫نەك تەنها لەناوچە دابڕێندراوەكان‬ ‫بەڵكو لە هەموو هەرێمدا سەركەوتوو‬ ‫دەبین‪.‬‬ ‫شااڵو عەلی عەسكەری‪ ،‬ئەندامی‬ ‫سەركردایەتیی یەكێتی‪ :‬بەگشتی‬ ‫خەڵكی ه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان لە‬ ‫دەنگدان خاوبوونەتەوە‪ ،‬چ دەسەاڵت‬ ‫و چ ئۆپۆزسیۆن كارێكی وەهامان‬ ‫نەكردووە كە خەڵك بەشێوەیەكی‬ ‫ف��راوان بهێنینە س��ەر سندوقەكانی‬ ‫دەن��گ��دان‪ ،‬ئ��ەوە واقیعێكە كە ئەو‬ ‫دەنگە زۆرەی یەكێتی لە ناوچە‬ ‫كوردستانییەكان بە دەستیهێناوە دەنگە‬ ‫راستەقینەكانە‪ ،‬بەاڵم لەڕاستیدا هەر‬ ‫ئەو رێژەیە یەكێتی نییەو ژمارەیەكی‬ ‫زۆرتر هەیە كە یەكێتین و دەنگیان‬ ‫نەداوە! وەكو باسم كرد بێزارییەك‬ ‫هەیە لە سیاسەت‪ ،‬ئ��ەو بێزارییە‬

‫كاریگەری خراپی لەسەر هەموو حزبە‬ ‫كوردستانییەكان هەیە‪.‬‬ ‫ع���ارف ق��ورب��ان��ی‪ ،‬ن��وس��ەرو‬ ‫رۆژنامەنووس ‪ :‬لە ساڵی (‪)2010‬‬ ‫وە تا ئێستا رێ��ژەی دەنگدەر زۆر‬ ‫زیادی كردووە بەتایبەتی لە ناوچەی‬ ‫دیالە‪ ،‬چونكە دەن��گ��دان لە دیالە‬ ‫ك��راوە‪ ،‬پێموایە رێ��ژەی دەنگەكانی‬ ‫(ی‪.‬ن‪.‬ك) هاتۆتەخوارەوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئەو رێژەیە بەنموونە وەربگرین‪،‬‬ ‫رەنگە یەكێك لە هۆكارەكانی ئەوەش‬ ‫ئەوە بێت كە زۆربەی ئەو خەڵكانەی‬ ‫لەناوچە كوردستانییەكاندا نیشتەجێن‬ ‫گلەیی زۆری���ان بەگشتی لە حزبە‬ ‫كوردستانییەكان هەبێت بەتایبەتی لە‬ ‫یەكێتی‪ ،‬وای بۆدەچم ئەگەر بێت و‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان پڕۆژە‬ ‫خزمەتگوزارییەكانی خ��ۆی گەشە‬ ‫پێنەدات لەو ناوچە كوردستانییانە‪،‬‬ ‫رێژەی دەنگدەر ئەوەندەیتر دادەبەزێ‬ ‫و هەموو حزبە كوردستانییەكان بە‬ ‫یەكێتیشەوە زەرەر دەكەن‪.‬‬ ‫رۆژان حەمە رەش‪ ،‬ئەندامی‬ ‫ئەنجوومەنی ناوەند‪ :‬راستییەك هەیە‬ ‫كە ناتوانین خۆمانی لێ البدەین‬ ‫ئ��ەوی��ش ئ��ەوەی��ە ك��ە ل��ە هەموو‬ ‫هەڵبژاردنێكدا موفاجەئە روودەدات‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر سەرنج لە مەوقعییەتی‬ ‫(ی‪.‬ن‪.‬ك) بدەین بەتایبەتی لەم چەند‬ ‫ساڵەی كۆتاییدا كە هەیبووە‪ ،‬ئەوە‬ ‫ئاشكرایە زۆر لەبەرزی و تووندیدایە‪،‬‬ ‫ئ��ەو هەڵبژاردنە پیشەییانەی كە‬ ‫بەشداری تێیاندا ك��ردووەو رێژەی‬ ‫دەنگەكانی لەسەرەوە بووە باشترین‬ ‫راستییە‪ ،‬رێ���ژەی ئ��ەو دەنگانەی‬ ‫لەناوچە كوردستانییەكاندا بەدەستی‬ ‫هێناوە باشترین خاڵی گەشی یەكێتییە‬ ‫كە یەكێتی مل بۆ هیچ گرفت و‬ ‫قەیرانێكی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی‬ ‫ن��ادات‪ ،‬من دڵنیام لەم هەڵبژاردنە‬ ‫نوێیەی بەردەمیشماندا هەروا رێژەی‬ ‫دەنگەكانی لەسەرەوە دەبێت‪.‬‬

‫ئەگەر وەكو‬ ‫هاوواڵتییەك‬ ‫سەرنج لە پێگە‬ ‫سیاسیی و فكری و‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكەی‬ ‫(ی‪.‬ن‪.‬ك) بدەین‪،‬‬ ‫هەست بەو‬ ‫پێشكەوتن و‬ ‫گۆڕانكارییە دەروونی‬ ‫و كۆمەاڵیەتی‬ ‫و رێكخراوەییەی‬ ‫یەكێتی دەكرێت‬ ‫مەحموودی حاجی‬ ‫ساڵح‪:‬‬ ‫حزبێك لە‬ ‫هەڵبژاردنە‬ ‫پیشەییەكاندا‬ ‫رێژەی دەنگەكانی‬ ‫لەسەرەوە بووبێت‪،‬‬ ‫من دڵنیام لەم‬ ‫هەڵبژاردنەی كە‬ ‫لەبەردەمیدایە‬ ‫دەنگی زۆر‬ ‫بەدەستدەهێنێت‬ ‫بڵێسە جەبار‬ ‫فەرمان‪:‬‬ ‫بەشی هەرە زۆری‬ ‫میللەتەكەمان ئێمە‬ ‫باش دەناسن و‬ ‫خۆیان لەئێمەدا‬ ‫دەبیننەوە‬

‫شااڵو عەلی عەسكەری‬

‫بڵێسە جەبار فەرمان‬

‫د‪ .‬جوان ئیحسان‬

‫رۆژان حەمە رەش‬

‫مەحموودی حاجی ساڵح‬

‫عارف قوربانی‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪8‬‬

‫نە سیستمی سەرۆكایەتی و‬ ‫نە سیستمی پەرلەمانی!‬ ‫بەڕای بەڕێزتان وەك‬ ‫سۆسیۆلۆگێك‪ ،‬چ سیستمێكی‬ ‫حوكمڕانیی زیاتر لەگەڵ‬ ‫دیموكراتیانەی‬ ‫ژیانی‬ ‫كۆمەڵگاكاندا دەگونجێت‪،‬‬ ‫ئایا سیستمی سەرۆكایەتی‬ ‫یان پەرلەمانی‪ ،‬تۆ بۆ‬ ‫هەرێمی كوردستان كامیان‬ ‫بە گونجاوتر دەزانی لەم‬ ‫قۆناغە سیاسییە هەستیارەی‬ ‫هەرێمی كوردستاندا؟‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪9‬‬

‫پرسیارەكەی بەڕێزتان لەو گریمانەیەوە‬ ‫دەس��ت��پ��ێ��دەك��ات ك��ەه��ەر یەكێك ل��ەم دوو‬ ‫سیستمە ناسراوبن و پێویست نەكات كە‬ ‫سەرلەنوێ پێناسەیان بكەینەوە‪ .‬بێگومان‬ ‫ئەمەش ئەركێكی گەورەمان لە كۆڵدەكاتەوە‪.‬‬ ‫هەر كۆمەڵگەیەك تایبەتمەندیی خۆی هەیە‪،‬‬ ‫هەلومەرجی كۆمەاڵیەتی و سیاسی و كولتووری‬ ‫خ��ۆی ه��ەی��ەو لەنێو مێژوویەكی تایبەتدا‬ ‫كێڵگە جیاوازەكانی بینا دەك��ات‪ .‬بۆ نموونە‬ ‫بەراوردكردنی كۆمەڵگەی باشوری سودان بە‬ ‫كۆمەڵگەی ئەڵمانی وەك بەراوردكردنی بەردە‬ ‫بە ئاو‪ .‬ئەمە بەهیچ شێوەیەك مانای ئەوەنییە‬ ‫كە لە باشوری سودان و ئەڵمانیادا شتێكمان‬ ‫نییە بەناوی م��رۆڤ وەك كائینێكی جیهانی‬ ‫بە هەمان ماف و هەمان ئەركەوە‪ .‬نەخێر‪،‬‬ ‫مانای ئەوەیە كە ئەم مرۆڤە جیهانییە لكاوە‬ ‫بە مێژووی لۆكاڵی كۆمەڵگەكانەوەو هەموویان‬ ‫لەبەردەم ئەم پرەنسیپەدا یەك حیكایەتیان نییە‪.‬‬ ‫لەم گۆشەنیگایەوە باشتروایە‪ ،‬بۆ وەاڵمدانەوەی‬ ‫پرسیارەكەتان‪ ،‬واز لە كۆمەڵگەكانی دیكە بێنین‬ ‫و بەتەنها لەسەر كۆمەڵگەی كوردستانی قسە‬ ‫بكەین‪.‬‬ ‫مێژووی سیاسی كۆمەڵگەی كوردستانی‪،‬‬ ‫هەر لە سەردەمی ئیمپراتۆرییەتی عوسمانییەوە‬ ‫ت��ا دەگ��ات��ە ئێستای ن��وری مالیكی‪ ،‬بەپێی‬ ‫پرەنسیپێكی بااڵ بەڕێوە ب��راوە كە دەكرێت‬ ‫ناویبێنین بە «دوورخستنەوە» كاتێك لە ساڵی‬ ‫(‪)1637‬دا‪ ،‬سوننەكان‪ ،‬بەهاوكاری عوسمانییەكان‪،‬‬ ‫لە بەغدا دەسەاڵت دەگرنەدەست و دەبن بە‬ ‫فەرمانڕەوای ئەم رووب��ەرە سیاسییە‪ ،‬یەكەم‬ ‫فەرمانیان دەبێت بەدوورخستنەوەی كوردو‬ ‫شیعە لەیەككاتدا‪ .‬هەروەها كاتێك لە ساڵی‬ ‫(‪)2003‬دا‪ ،‬بەهاوكاری ئەمریكییەكان‪ ،‬شیعەكان‬ ‫دەگەنە دەسەاڵت‪ ،‬هەموو تواناكانیان دەخەنە‬ ‫كار بۆ ئەوەی لەیەككاتدا كوردو سوننە لە پێگە‬ ‫هەژمووندارەكان دووربخەنەوە‪ .‬لەپەنای ئەم‬ ‫پرەنسیپە سیاسییەدا‪ ،‬كۆمەڵگەی ئێمە خاوەنی‬ ‫كولتوورێكی فراوانە لە نالێبوردەیی‪ ،‬جەنگی‬ ‫ناوخۆ‪ ،‬حزبی پێشڕەو‪ ،‬سەركردەی هەمیشەیی‪،‬‬ ‫ه��ەژم��وون��ی پ��ی��رەك��ان‪ ،‬داخ��ران��ی ئەخالقی‪،‬‬ ‫لێكدانەوەی كۆنسێرڤاتۆرانە بۆ ئاین‪ ،‬بازاڕی‬ ‫ب��ەرەاڵ‪ ،... ،‬لە هەلومەرجێكی كۆمەڵگەیی‬ ‫ئاوادا چ سیستمێك بۆ كوردستانی ئێستاو ئێرە‬ ‫باشە؟ سەرۆكایەتی یان پەرلەمانی؟‬ ‫یەكێك لە بەڵگە نەویستەكانی زانستە‬ ‫سیاسی و كۆمەاڵیەتییەكان ئ��ەوەی��ە كە لە‬ ‫سیستمی پەرلەمانیدا‪ ،‬مەترسی پەڕینەوە‬

‫بینای پەرلەمانی كوردستان‬

‫بەرەو دیكتاتۆرییەت كەمترە وەك لە سیستمی‬ ‫سەرۆكایەتی‪ .‬ب��ەاڵم لەهەمانكاتدا مەترسی‬ ‫سیستمی پەرلەمانی بۆ ئێستای كۆمەڵگەی‬ ‫كوردستانی لەوەدایە كە ئێمە چەند حزبێك‬ ‫دەبەینە پەرلەمان و پاشان پەرلەمانتارەكانی‬ ‫ئەم حزبانە‪ ،‬لەبری ئێمەی كۆمەڵگە‪ ،‬سەرۆكی‬ ‫ه��ەرێ��م ه��ەڵ��دەب��ژێ��رن‪ .‬ل��ە دۆخێكی ئ��اوادا‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم دەبێت بە بابەتی دانوستانی‬ ‫بەرژەوەندی چەند حزبێك و قودسییەتەكانی‬ ‫خۆی وەك «مەرجەع « لەدەستدەدات‪ .‬هەر‬ ‫چركەساتێك ئەم سەرۆكە لە بەرژەوەندی ئەو‬ ‫حزبانە بڕواتەدەرەوە‪ ،‬پێگەكەی دەكەوێتە ژێر‬ ‫پرسیارو و هەڕەشەوە‪ .‬كۆمەڵگەی ئێمە كە ئێستا‬ ‫بە قۆناغی دڕانی بەشێكی زۆر لە سامبۆلەكاندا‬ ‫ت��ێ��دەپ��ەڕێ��ت‪ ،‬ل��ە سیستمی پەرلەمانیدا‪،‬‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێمیش وەك سامبۆلەكانی دیكە‬ ‫دەدڕێ��ت و دەبێت بە یاری نێوان‪ ،‬كۆمەڵ‪،‬‬ ‫پارتی‪ ،‬یەكگرتوو‪ ،‬یەكێتی و گۆڕان‪.‬‬ ‫بەاڵم لە هەمانكاتدا سیستمی سەرۆكایەتی‬ ‫وا لەسەرۆك دەك��ات كە خۆی لە دەرەوەی‬ ‫هەموو لێپرسینەوەكان ببینێت و پێیوابێت بە‬ ‫تەنها چوار ساڵ جارێك لەڕێگای هەڵبژاردنەوە‬ ‫گەل دەتوانێت لێپرسینەوەی لەگەڵدا بكات‪.‬‬ ‫بێگومان ئەم چوارچێوەیە لە سەرۆكایەتی نەك‬ ‫هەر مەترسییە بەسەر پڕۆسێسی دیموكراسی‬ ‫كوردستانییەوە‪ ،‬بەڵكو لەگەڵ قۆناغی پەڕینەوەی‬ ‫كۆمەڵگەیی ئێستاو ئێرەشماندا ناگونجێت‪.‬‬ ‫پێموایە ئەوەی كە بۆ ئێستای ئێمە گونجاوە‪،‬‬ ‫نە سیستمی سەرۆكایەتییە وەك ئەوەی كە‬ ‫لە ئەمریكادا هەیە‪ ،‬نە سیستمی پەرلەمانییە‬ ‫وەك ئەوەی كە لە ئیسرائیلدا هەیە‪ ،‬بەڵكو‬

‫سیستمی نیمچە سەرۆكایەتییە وەك ئەوەی كە‬ ‫لە فەرەنسادا هەیە‪.‬‬ ‫گەل پێویستی بە نمایش هەیە‪ .‬سیاسەت‬ ‫بەبێ نمایشكردن وەك یارییەكی بێ تام وایە!‬ ‫هەڵبژاردنی سەرۆك راستەوخۆ لەالیەن گەلەوە‬ ‫گەرەنتی نمایشێكی سەرنجڕاكێش بە هەموو‬ ‫الیەك دەدات‪ .‬بەاڵم سەرۆكی هەڵبژێردراو‬ ‫لە سیستمی نیمچە سەرۆكایەتیدا‪ ،‬بەچەندین‬ ‫دەزگای نیشتمانی كۆنترۆڵكراوەو لەژێر چاودێری‬ ‫بەردەوامدایە‪ .‬هەفتانە لەبەردەمی پەرلەماندا‪،‬‬ ‫وەزیرەكان یەك یەك لێپرسینەوەیان لەگەڵدا‬ ‫دەكرێت‪ .‬سەرۆكی وەزی��ران هەفتانە دێتە‬ ‫ب��ەردەم پەرلەمان و ناچارە لەسەر هەموو‬ ‫شتەكان قسە بكات‪.‬‬ ‫كێڵگەی سیاسی كوردستانی ناچار نییە‬ ‫بەوەی كە مۆدێلێك لە مۆدێلەكان بێنێت و‬ ‫دەق��او دەق جێبەجێیبكات‪ .‬نوخبەی سیاسی‬ ‫دەتوانێت مۆدێلێكی كوردستانی كە لەگەڵ‬ ‫س��روش��ت��ی پڕۆسێسی بەدیموكراتیكردنی‬ ‫كۆمەڵگەی كوردستانیدا بگونجێت‪ ،‬دروستبكات‪.‬‬ ‫مۆدێلێك لەیەككاتدا قودسییەتی پەرلەمان‬ ‫و قودسییەتی سەرۆكایەتی هەرێم بپارێزێت‪.‬‬ ‫بێگومان رەگ���ەزی یەكەمی قودسییەتیش‬ ‫بریتییە ل��ەڕووب��ەری جوگرافی! ئ��ەوەی كە‬ ‫جێگای سەرسوڕمانە بایەخنەدانی كێڵگەی‬ ‫رۆژنامەنووسی كوردییە بەم پرسیارە‪ :‬بۆچی‬ ‫پاش هەشت ساڵ لە سەرۆكایەتی هەرێم‪ ،‬تا‬ ‫ئێستاش رووبەرێكی جوگرافی نییە كە ئەم پێگە‬ ‫مەزنەی پێ بناسرێتەوە؟ گەر سبەینێ كەالرییەك‬ ‫وەك سەرۆكی هەرێم هەڵبژێردرا‪ ،‬لەكوێ‬ ‫دادەنیشێت؟ لە قەاڵی شێروانە؟!‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪10‬‬

‫كاندیدی ئۆپۆزسیۆن بۆ‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم و ئەگەرەكان‪!..‬‬

‫لەگەڵ نزیكبوونەوەی وادەی هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی كوردستاندا‪ ،‬هێشتا هیچ كام لەپارتە حوكمڕانەكانی هەرێم‬ ‫(یەكێتی و پارتی) كاندیدی خۆیان بەشێوەیەكی رەسمی بۆ پۆستی سەرۆكایەتی هەرێم دەستنیشان نەكردووە‪ ،‬بەهەمانشێوە الیەنەكانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنیش هێشتا لەسەر كاندیدێك یەكالیی نەبوونەتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی دەردەكەوێت الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن نایانەوێت هەریەكەو‬ ‫بەجیا كاندیدێك بۆ خۆیان دەستنیشان بكەن و دەنگەكانیان پەرت بكەن‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا لەسەر كاندیدێك ساغ نەبوونەتەوە بۆ‬ ‫پۆستی سەرۆكایەتی‪ ،‬هاوكات دەوترێت ئەگەر ئۆپۆزسیۆن لەسەر تاكە كاندیدی خۆی یەكالیی ببێتەوە‪ ،‬هێشتا كاندیدەكەی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ناتوانێت دەنگی تەواو بەدەستبهێنێت‪ ،‬ئەگەر یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان پشتگیریی لە كاندیدەكەی پارتی بكات‪ .‬لەم بەدواداچوونەدا‪،‬‬ ‫ژمارەیەك سەركردەو خەڵكی پەیوەندیداری پارتە سیاسییەكان وەاڵمی هەموو ئەم پرس و بابەتانە دەدەنەوە‪.‬‬ ‫بەدواداچوون‪ :‬هەورامان كامەران‬

‫حەمە سەعید حەمە عەلی‪ :‬رەنگە زۆربەی جەماوەری یەكێتی دەنگ بە كاندیدەكەی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بدەن‬ ‫د‪ .‬ئارامی حەمەی مینا‪ :‬رەوتە چەپەكەی ئۆپۆزسیۆن كە گۆڕانە كار بۆ كانديدێكی‬ ‫ئیسالمی ناكات‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪11‬‬

‫برزۆ مەجید‪:‬‬ ‫كاندیدكردن بۆ سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫لەنێوان الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆندا‬ ‫بەكراوەیی ماوەتەوە‬ ‫كاندیدەكەی ئۆپۆزسیۆن سەرناكەوێت‬ ‫د‪ .‬ئارامی حەمەی مینا‪ ،‬ی��اری��دەدەری لێپرسراوی‬ ‫مەكتەبی شەهیدانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪،‬‬ ‫بەدووری زانی هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن بگەنە رێككەوتنێك‬ ‫لەسەر یەكالكردنەوەو ساغكردنەوەی كارەكتەرێك بۆ‬ ‫پۆستی سەرۆكایەتی هەرێم‪ ،‬ئەوەشی بۆ دیدو بۆچوونی‬ ‫جیاوازی ئۆپۆزسیۆن گێڕایەوەو وتیشی‪ :‬ئیسالمییەكانی‬ ‫كوردستان پێیانوایە ناكرێت كار بۆ كارەكتەرێكی عەلمانی‬ ‫بكەن‪ ،‬هەروەها تەیارە چەپەكەی ناو ئۆپۆزسیۆنیش كە‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان‪-‬ە‪ ،‬جەماوەرەكەی رێگرە لەوەی كار‬ ‫بۆ كاندیدێكی ئیسالمی بكات‪ ،‬لەبەرئەوە رێككەوتنی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن لەسەر یەك كاندید بە ئەگەرێكی الواز وەسف‬ ‫دەكەم‪.‬‬ ‫ئەو یاریدەدەرەی مەكتەبی شەهیدان بەشێوەیەكی‬ ‫روونتر دواو وتی‪ :‬پێموانییە كاندیدەكەی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بتوانێت ل��ەم قۆناغەداو لەسەرتاسەری كوردستاندا‬ ‫سەركەوتن بەدەستبهێنێت‪ .‬الی خۆشیەوە برزۆ مەجید‪-‬ی‬ ‫باژێڕوانی بزوتنەوەی گ��ۆڕان لە هەولێر پێیوابوو كە‬ ‫كاندیدەكەی ئۆپۆزسیۆن و میللەت زۆر بەهێزتر دەبێت لە‬ ‫كاندیدی دەسەاڵت‪.‬‬

‫زانا رۆستایی‪:‬‬ ‫ئەگەر جەماوەری یەكێتیی دەنگ بدەن‬ ‫بە هەرسێ كاندیدی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬چانسی‬ ‫دەرچوونی زۆر زۆر دەبێت‬ ‫میللەت زۆر لە كاندیدەكەی دەسەاڵت بەهێزتر دەبن‪.‬‬

‫زانا رۆستایی‬

‫برزۆ مەجید‬

‫جەماوەری یەكێتی دەنگ بەئۆپۆزسیۆن دەدات‬ ‫حەمە سەعید حەمە عەلی‪ ،‬ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان لە فراكسیۆنی یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان‬ ‫و زانا رۆستایی‪ ،‬ئەندامی ئەنجومەنی چاودێری لەكۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬هەردووكیان پێیانوابوو كە فرەكاندیدی شتێكی‬ ‫ئاسایی و سروشتییە‪ ،‬بەاڵم بەیەك كاندیدی دەنگی‬ ‫زیاتر بەدەست دەهێندرێت و دەنگ بەفیڕۆ ناچێت‪،‬‬ ‫هاوكات هەردووكیان لەسەر ئەوە ساغ بووبوونەوە كە‬ ‫فرەكاندیدی زیان بەئۆپۆزسیۆن دەگەیەنێت‪.‬‬ ‫حەمە سەعید‪ ،‬پەرلەمانتارەكەی فراكسیۆنی یەكگرتوو‬ ‫ئەوەشی وت كە مەرج نییە جەماوەرەكەی یەكێتی دەنگ‬ ‫بە پارتی بدەن‪ .‬ئەو پەرلەمانتارە بەمشێوەیە گوزارشتی‬ ‫لە بۆچوونەكەی خۆی كرد‪ :‬دیارە ناڕەزاییەك هەیە‬ ‫لەناو جەماوەرو كادیرو قەواعیدی خوارەوەی یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیدا‪ ،‬هەر بۆیە ئەو ئەگەرە بە بەهێز دەزانم كە‬ ‫ئەگەر ئۆپۆزسیۆن یەك كاندیدی هەبێت‪ ،‬ئەوا بەشی‬ ‫زۆری جەماوەری یەكێتیش لەگەڵ ئۆپۆزسیۆن دەنگ‬ ‫بەكاندیدەكەی ئۆپۆزسیۆن دەدەن‪.‬‬

‫یەكێتی و ئۆپۆزسیۆن لەیەكتر دوورن‬ ‫كاندیدەكەی ئۆپۆزسیۆن بەهێزترە‬ ‫حەمە سەعید‬ ‫زانا رۆستایی‪ ،‬ئەندامی ئەنجومەنی چاودێریی لە‬ ‫ب��رزۆ مەجید‪ ،‬ئەو باژێڕوانەی بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی‪ ،‬سەبارەت بە پشتیوانیكردنی یەكێتی لە‬ ‫لەشاری هەولێر لەبارەی كاندیدكردن بۆ سەرۆكایەتی‬ ‫كاندیدەكەی پارتی لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی هەرێم‪،‬‬ ‫هەرێم لەنێوان الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆندا رایگەیاند هێشتا‬ ‫بەشێوازێكی پێچەوانە وەاڵم��ی داینەوەو لەبەشێكی‬ ‫ئەو پرسە بەكراوەیی ماوەتەوەو لەقۆناغی تاوتوێكردندایە‪.‬‬ ‫وتەكانیدا وتی‪ :‬ئەگەر جەماوەری یەكێتیی نیشتمانیی‬ ‫وتیشی‪ :‬یەكێتی و پارتی بەو هەموو تەزویرە زۆرەوە‬ ‫كوردستان دەنگ بدەن بە هەرسێ كاندیدی ئۆپۆزسیۆن‪،‬‬ ‫(‪)%59‬ی دەنگەكانیان بۆ پەرلەمانی كوردستان بەدەستهێنا‪،‬‬ ‫چانسی دەرچوونی زۆر زۆر دەبێت‪.‬‬ ‫هەڵبژاردنی (‪ )2009/7/25‬سەردەمێكی جیاواز بوو‪ ،‬ئێستاش‬ ‫ه��اوك��ات رەشبینی خ��ۆش��ی ن���ەش���اردەوە لەو‬ ‫جیاوازەو لەوكاتەشەوە تا ئێستا جۆرو رێژەی گەندەڵییەكان د‪ .‬ئارامی حەمەی مینا‬ ‫پەیوەندییەی لەنێوان الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن و یەكێتیدا‬ ‫زیاتر بوون‪ .‬پێشیوابوو كە قەبارەی حزبەكانی دەسەاڵت‬ ‫هەیەو وتی‪ :‬پێموانییە ئاستی پەیوەندییەكانی نێوان‬ ‫(پارتی و یەكێی) بچووكتر بوونەتەوەو قەبارەی حزبەكانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن و نوخبەی شەقام فراوانتر بووە‪ .‬زیاتر لەسەر ئەم پرسە الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن لەگەڵ یەكێتیی نیشتمانی كوردستان‪-‬دا‪،‬‬ ‫دواو وتی‪ :‬لەم حاڵەتەشدا یەكێتی پشتیوانی كاندیدەكەی پارتی ئەوەندە بەهێز بێت كە بتوانن لەسەر كاندیدێك رێكبكەون‪ ،‬لە‬ ‫بكات‪ ،‬لەوانەیە تۆزێك بەكەڵكی كاندیدەكەی پارتی بێت‪ .‬مەجید ئەگەری رێككەوتنێكی لەو جۆرەشدا وتی‪ :‬مەگەر لەچەند مانگی‬ ‫تەواو گەیشتبووە ئەوەی كە كاندیدەكەی ئۆپۆزسیۆن و كاندیدی داهاتوودا گۆڕانكاریی رووبدات‪ .‬‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪12‬‬

‫خەڵكی عێراق پێویستیان بە سەرۆكی پابەندو خاوەن بەڵێن هەیە‬

‫زەرورەتی گەڕانەوەی خێراتری‬ ‫پیاوە داربەدەستەكە بۆ عێراق‬

‫لە فارسییەوە‪ :‬ب‪.‬سۆما‬ ‫دوای مانەوەی تاڵەبانی لە نەخۆشخانەی ئەڵمانیا‪ ،‬بەكردەوە هەوڵەكانی واڵتە عەرەبییەكان بۆ ئاشتی كەوتە ژێر هەڕەشەوەو هەموو‬ ‫هەوڵەكانی مالیكی‪-‬ش بێ ئەنجام مانەوە‪ ،‬لەمال هەستی مەزهەبی لە هەرێمە سونی نشینەكان زیاتر بوو و لەوالش هەستی نەتەوەیی‬ ‫لەالیەن هەندێ گروپی كوردەوە پەرەی سەند‪.‬‬ ‫ئەم رۆژانە تیرۆریستەكان هەموو بێگوناهێك دەكەنە ئامانجی هێرشەكانیان‪ ،‬بە جۆرێك كە لە خۆشبینانەترین حاڵەتدا دەیان رۆڵەی‬ ‫عێراقی گیان دەسپێرن لە دەرەنجامی هێرشە كوێرانەكانی تیرۆریستەكان‪ ،‬تەواوی هەوڵەكانی دەوڵەتی نوری مالیكی چڕ كراوەتەوە لە‬ ‫دابینكردنی ئارامی و ئاسایش‪ ،‬لەسەرووی ئەم هەواڵنەوە دەكرێ ئاماژە بە نوێژی دەستەیی شیعەو سونییەكان بكەین پێكەوە‪ ،‬ئەم نوێژانە‬ ‫بوونەتە سیمبولی بەرقەراری ئاشتی و ئارامی لە عێراقدا‪ ،‬هەڵبەتە نابێ لەبیرمان بچێت كە گرفتی ئێستای عێراق نەبوونی رێككەوتن نییە‬ ‫لەنێوان هەردوو مەزهەبی شیعەو سوننی‪ ،‬بەڵكو گرفتەكە هەوڵی تیرۆریستانەی گروپە سەلەفی و جیهادییەكانی عێراقە بۆ لەناوبردنی‬ ‫شیعەكانی عێراق و بەدەستهێنانی دەسەاڵتە لەڕێگەی نامەشروعەوە كە بە هاوكاری و پشتیوانی دارایی واڵتە عەرەبییەكان و بە تایبەتی‬ ‫سعودیەو قەتەرو توركیا دەگاتە ئەنجام‪ .‬ئەم گروپانە هێشتا نەیانتوانیوە عێراقی نوێ قبوڵ بكەن‪ ،‬لەالیەكی تریش لەالی هەندێك گروپی‬ ‫سیاسی ناوخۆی عێراقیش پشتیوانیان لێ دەكرێ‪.‬‬ ‫بەگوێرەی راپۆرتی بولتن نیوز‪ ،‬لە هەلومەرجێكی مێژوویی ئاوەهادا كە خەڵكی عێراق پێش هەر شتێك پێویستیان بە سەركردەی‬ ‫پابەندو خاوەن بەڵێنە‪ ،‬ئامادەنەبوونی تاڵەبانی‪ ،‬سەرۆك كۆمار كە ئێستا لە نەخۆشخانە لەژێر چاودێری تەندروستیدایە‪ ،‬گرفتێكە كە‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪13‬‬

‫تا ئێستا عێراقییەكان نەیانتوانیوە كەسێكی‬ ‫شایستە بۆ شوێنی ئەو سەركردەیە بدۆزنەوە‬ ‫كە دوای رووخانی سەدام حسێن‪ ،‬نەك تەنیا‬ ‫بووەتە تاكە نیشانەی ئاشتی لە عێراقدا‪ ،‬بەڵكو‬ ‫هیچ كاتێك مەسەلەكانی عێراقی لە دەالقەی‬ ‫نەتەوەیی و مەزهەبی نەبینی و كەسایەتییە‬ ‫عێراقییەكانیش وەكو رێزێك بۆ ئەو هیچ كاتێك‬ ‫پێیان نەوت نەخێر‪ ،‬بەتاڵيی ئەم شوێنەی‬ ‫تاڵەبانی هێندە كاریگەر بووە لەسەر عێراق‪،‬‬ ‫گەیشتووەتە ئەو رادەیەی كە تا ئێستا چەندین‬ ‫جار عەلی سیستانی گەورە رێبەری شیعەكان‬ ‫لە عێراق داوای لە تاڵەبانی كرد كە ئەگەرچی‬ ‫نەخۆشیشە‪ ،‬بەاڵم پێویستە بگەڕێتەوە عێراق‬ ‫و هەنگاو بنێت بۆ بەرقەراركردنی ئاشتی لە‬ ‫عێراقدا‪.‬‬ ‫تاڵەبانی لە عێراق لەالیەك بووە سیمبولی‬ ‫رێككەوتنی شیعەو سوننەو لەالیەكی تریش‬ ‫بەرگری لە واقیعییەتی عێراقییەكان كرد‬ ‫بەڕەنگ و تایەفەو مەزهەبی جۆراوجۆرەوە‪.‬‬ ‫ئەم رۆژانە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪-‬یش‬ ‫یادی سی و هەشتەمین ساڵی دامەزراندنی‬ ‫خ��ۆی ك���ردەوە‪ ،‬لە حاڵێكدا كە تاڵەبانی‬ ‫لەناویاندا نییە‪ ،‬سیو هەشت ساڵ لەمەوبەر‬ ‫ل��ەڕۆژان��ێ��ك��ی ئ��اوەه��ادا‪ ،‬ل��ەگ��ەڵ ئ��ەوەی‬ ‫بزوتنەوەی كورد تووشی شكست هاتبوو لەژێر‬ ‫سەركردایەتی مەال مستەفای بارزانی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تاڵەبانی هێزە پەرتەوازەكەی كۆكردەوەو‬ ‫كەوتە سەركردایەتی كردنیان و خەباتی‬ ‫خۆی درێژە پێدا لەدژی رژێمی دیكتاتۆری‬ ‫عێراق‪ ،‬ئەمڕۆكەش پاشماوەكانی حزبی بەعس‬ ‫لە نەبوونی ئەودا دەیانەوێت عێراق بەرەو‬ ‫تووندڕەوی و شەڕی تایفی لێبخوڕن‪.‬‬ ‫دوای مانەوەی تاڵەبانی لە نەخۆشخانەیەكی‬ ‫ئەڵمانیا‪ ،‬بەكردەوە هەوڵەكانی ئاشتی زیاتر‬ ‫لەهەر كاتێكی تر كەوتنە بەر هەڕەشەی‬ ‫واڵتە عەرەبییەكان و ت��ەواوی هەوڵەكانی‬ ‫مالیكی بێ ئەنجام مانەوە‪ ،‬لەالیەك هەستی‬ ‫مەزهەبی لە هەرێمە سونی نشینەكان زیاتر‬ ‫بوو و لەالیەكی تریش هەستی نەتەوەیی‬ ‫لەالیەن هەندێ گروپی كوردی تەشەنەی كرد‪،‬‬

‫بەشێوەیەك كە دەوڵەتی مەركەزی عێراق لە‬ ‫هەوڵەكانیدا بۆ بەرقەراركردنی ئاشتی بە تەنیا‬ ‫بمێنێتەوە‪ ،‬هەرچەندە ناكرێت كە هەوڵەكانی‬ ‫عەمار حەكیم‪-‬یش لەبەرچاو نەگیرێن كە بەم‬ ‫دواییانە پڕۆژەیەكی ئامادەكردووە بۆ دیالۆگی‬ ‫نێوان سەركردەكانی عێراق‪ ،‬گومانی تێدا نییە‬ ‫كە رۆڵی تاڵەبانی لە عێراقی نوێدا جێگای‬ ‫سەرنجە‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬سایتی بوڵتن نیوز‬

‫هەندێ لە سەركردایەتی هەردوو‬ ‫حزبە ئیسالمییەكەی كوردستان لەسەر‬ ‫ت��ۆرو پەیجە تایبەتییەكانی خۆیان‪،‬‬ ‫گومانی خۆیان لە ناردنەوەی دەستوور‬ ‫بۆ پەرلەمان لەالیەن پارتی و سەرۆكی‬ ‫ه��ەرێ��م��ەوە خ��س��ت��ۆت��ەڕوو‪ .‬گومانی‬ ‫ئ��ەوەی��ان هەیە پارتی نیازی ئ��ەوەی‬ ‫هەبێت بە هێنانەپێشەوەی م��اددەی‬ ‫شەشی دەستووری هەرێم كە تایبەتە بە‬ ‫ئیسالم‪ ،‬كاربكات بۆ ئەوەی خەڵكی بەم‬ ‫بابەتەوە سەرقاڵ بكات و زۆر كێشەی‬ ‫ت��ری پێ پ��ەردەپ��ۆش بكات‪ ،‬ه��ەر بۆ‬ ‫ئەو مەبەستەش الیەنە ئیسالمییەكان لە‬ ‫ئێستاوە خۆیان بۆ ئەو ئەگەرە ئامادە‬ ‫كردووە‪.‬‬

‫ئەندامێكی س��ەرك��ردای��ەت��ی‬ ‫پ��ارت��ی دیموكراتی ك��وردس��ت��ان و‬ ‫بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەرەوەی‬ ‫ئ��ەو حزبە‪ ،‬ئ��ەوە رادەگەیەنێت‬ ‫ك��ە داب��ەزی��ن��ی یەكێتی بەلیستی‬ ‫سەربەخۆ شتێكی ئاساییە‪ ،‬بەپێی‬ ‫راگەیاندنەكەی ئەو بەرپرسە تەبایی‬ ‫نێوان پارتی و یەكێتی گرنگترە‪ .‬ئەو‬ ‫ئەندامەی سەركردایەتی پارتی ئاماژە‬ ‫بەوەش دەكات كە نابێت پەیوەندی‬ ‫یەكێتی و پ��ارت��ی خ��راپ ببێت‪،‬‬ ‫چونكە خراپبوونی پەیوەندی ئەو‬ ‫دووانە نا سەقامگیریی لە كوردستان‬ ‫دروست دەكات‪.‬‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪14‬‬

‫هەڵبژاردنەكانی داهاتووی پەرلەمـان‪ ،‬خواست بۆ نـــــ‬

‫رووداوە مەزنەكە بەڕێوەیە!‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪15‬‬

‫ـــەزاهـــەت و ترس لە ساختەكاریی‪..‬‬

‫ئەگەرچی ل��ەڕاب��ردوودا‪ ،‬مەسەلەی‬ ‫دی��اری��ك��ردن��ی وادەی ئەنجامدانی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫جێگەی مشتومڕی نێوان دەس��ەاڵت‬ ‫و ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب���وو‪ ،‬ب���ەاڵم پ��اش‬ ‫دیاریكردنی وادەی ئەنجامدانی هەرسێ‌‬ ‫هەڵبژاردنەكەی هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫ئێستا ئەوەی جێگەی مشتومڕەو تەنانەت‬ ‫بۆتەهۆی گومانیش لەنێوان ئۆپۆزسیۆن‬ ‫دەسەاڵتە‪ ،‬مەسەلەی پاكی و نەزاهەتی‬ ‫ئەو هەڵبژاردنانەیە‪.‬‬ ‫چاودێرانی سیاسی‪ ،‬هەڵبژاردنی‬ ‫ئەمجارەی كوردستان‪ ،‬بەهەڵبژاردنێكی‬ ‫ج��ی��اواز دەبینن و تەنانەت هەنێك‬ ‫پێیوایە ئەم هەڵبژاردنە وێنەی نییە‬ ‫لە كوردستاندا‪ ،‬ئ��ەوەی وای��ك��ردووە‬ ‫ئەم جیاوازییە بكات‪ ،‬بەشداریكردنی‬ ‫سەرجەم پارتە سیاسییەكانە بە لیستی‬ ‫ج��ی��اواز‪ ،‬بەتایبەتی بەشداریكردنی‬ ‫هەردوو حزبی دەسەاڵت و هاوپەیمانی‬ ‫یەكتری‪ ،‬الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن ئەمە‬ ‫بەهەنگاوێكی باش دەزانن و پێیانوایە‬ ‫ك��اری��گ��ەری ل��ەس��ەر ك��ەم��ك��ردن��ەوەی‬ ‫ساختەكاری دەبێت بەاڵم بەمەرج‪ ،‬جگە‬ ‫لەوەش الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن بەردەوام‬ ‫لە هەوڵ و كۆبوونەوەدا لەگەڵ یەكتری‬ ‫بۆ ئ��ەوەی میكانیزمێك ب��دۆزن��ەوە تا‬ ‫كۆمسیۆنی بااڵی هەڵبژاردنەكان كاری‬ ‫لەسەر بكات تا رێ‌ لە ساختەكاری‬ ‫بگرێت‪ ،‬لەم بەدواداچوونەی وااڵپرێس‪-‬‬ ‫دا‪ ،‬هەنگاوەكانی رێگرتن لە ساختەكاری‬ ‫و كاركردن بۆ بە نەزاهەت هێشتنەوەی‬ ‫هەڵبژاردنەكان و میكانیزمەكانی ئەو‬ ‫هەنگاوانە دەخەینەڕوو‪.‬‬ ‫بەدواداچوونی‪ :‬لەتیف حسێن‬

‫ئەركی كۆمسیۆن‬ ‫مانگی نۆی ئەمساڵ وادەی ئەنجامدانی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی پەرلەمان و سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێم و ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی‬ ‫كوردستانە‪ ،‬پارت و قەوارە سیاسییەكانیش‪،‬‬ ‫لە ئێستاوە لەهەوڵ و كاری بەردەوامی‬ ‫خۆیاندان‪ ،‬تا بتوانن بەشدارییەكی باشیان‬ ‫لە هەڵبژاردنەكاندا هەبێت و ئامادەكاری‬ ‫تەواوی بۆ بكەن‪ ،‬هەرچەندە بەردەوامی‬

‫الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن تانەو قسەیان‬ ‫لەسەر پاكی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان و‬ ‫چۆنێتی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەكان‬ ‫هەبووەو هەیە‪ ،‬بەاڵم لەبەرامبەریشدا‬ ‫دەسەاڵت رەتیكردۆتەوە‪ ،‬لەم ساڵیشدا‬ ‫مەسەلەی زیادبوونی نا ئاسایی رێژەو‬ ‫ژمارەی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫بەتایبەتی لە پارێزگای دهۆك‪ ،‬وایكردووە‬ ‫ئ��ەوەن��دەی ت��ر ت��رس الی ئۆپۆزسیۆن‬

‫سەبارەت بە هەڵبژاردنەكان دروست بكات‪،‬‬ ‫الیەن و قەوارە سیاسییەكان و چاودێرانی‬ ‫سیاسیش‪ ،‬پێیانوایە لەو میانەیەدا ئەركی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنە‪ ،‬كار بكات بۆ ئەوەی باشترین‬ ‫میكانیزم بگرنەبەر‪ ،‬تا بتوانن پارێزگاری‬ ‫لە نەزاهەتی هەڵبژاردنەكان بكات و رێگە‬ ‫بە ساختەكاری ن��ەدات و كار بكات بۆ‬ ‫رەواندنەوەی ترس لە ساختەكاریی‪ ،‬لێرەدا‬ ‫دەبێت بپرسین كەوایە دەبێت ئەركی‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪16‬‬

‫كۆمسیۆنی بااڵی سەربەخۆی‬ ‫هەڵبژاردنەكان دەبێت چی‬ ‫بێت‪ ،‬ب��ۆ ئ���ەوەی رێگە لە‬ ‫ساختەكاریی بگرێت؟ دەبێت‬ ‫كۆمسیۆن چی بكات بۆ ئەوەی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی كوردستان بە‬ ‫خاوێنی بەڕێوەبچن؟ ئایا ئەو‬ ‫عەبدولستار مەجید‬ ‫میكانیزمانە چین بۆ ئەوە‬ ‫كۆمسیۆن بیگرێتەبەر تا رێ لە‬ ‫ساختەكاری بگرێت و بەزوویی‬ ‫ئاشكرا بكرێت؟ لەمبارەیەوە‬ ‫دەكرا كۆمسیۆن وتەو قسەی‬ ‫خۆی هەبێت و بە هاوواڵتیان‬ ‫و الی���ەن���ە س��ی��اس��ی��ی��ەك��ان‬ ‫راب��گ��ەی��ەن��ێ��ت ك��ە چییان‬ ‫بەیان نوری‬ ‫لەوبارەیەوە كردووەو ئەوان‬ ‫خۆیان وەاڵمی ئەو پرسیارانە‬ ‫ب���دەن���ەوە ك��ە پ��ەی��وەس��ت��ە‬ ‫ب��ەك��اری كۆمسیۆنەكەیان‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم دوای چەندینجار‬ ‫پەیوەندیكردن‪ ،‬بە ه��اوڕێ‌‬ ‫تۆفیق بەپرسی نووسینگەی‬ ‫سلێمانی و ج��ێ��گ��رەك��ەی‪،‬‬ ‫ك��ەس��ی��ان ئ��ام��ادەن��ەب��وون د‪ .‬سەاڵحەدین بابەكر‬ ‫لێدوان لەوبارەیەوە بدەن‪،‬‬ ‫ج��ێ��گ��رەك��ەی ب��ەب��ی��ان��ووی ئ���ەوەی كە‬ ‫مەنعكراوە جگە لە بەڕێوەبەرەكان‬ ‫كەسی تر لێدوان بدات و بەرپرسەكەش‬ ‫بەبیانووی كۆبوونەوەو قسەنەكردنەوە‪،‬‬ ‫ئامادەنەبوون هیچ قسەیەك بكەن‪ ،‬هەر‬ ‫بۆ ئەو مەبەستەش پەیوەندی بە بەرپرسی‬ ‫نووسینگەی هەولێر عەلی قادر‪-‬ەوە كرا‪،‬‬ ‫ئەو بەرپرسەش ئامادەنەبوو بە تەلەفۆن‬ ‫وەاڵمی پرسیارەكانمان بداتەوە‪.‬‬ ‫ترس لە ساختەكاریی‬ ‫هەرسێ‌ الیەنی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬گۆڕان و‬ ‫یەكگرتوو كۆمەڵ و دەزگاكانی هەڵبژاردنیان‬ ‫لە تاوتوێكردنی ئەو هەنگاوانەن كە‬ ‫پێویستە بۆ رێگریكردن لە ساختەكاریی‬ ‫لە هەڵبژاردنی ئەمجارەدا بیگرنەبەرو‪،‬‬ ‫هەوڵەكانیان بەردەوامە تا بتوانن لەگەڵ‬ ‫كۆمسیۆنی بااڵی هەڵبژاردنەكاندا قسەی‬ ‫لەبارەوە بكەن‪ ،‬لەماوەی رابردووشدا‬ ‫سەرچاوەكانی هەواڵ باسیان لەوەكرد كە‬ ‫هەرسێ‌ الیەن بەنیازن سەردانی كۆمسیۆن‬ ‫بكەن و لەسەر مەسەلەی رێگریكردن‬ ‫لە ساختەكاریی قسەیان لەگەڵدا بكەن‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫و بۆ ئەو مەبەستەش پێشنیازیان‬ ‫ك��ردووە‪ ،‬تۆماری دەن��گ��دەران و‬ ‫دەنگدانەكانیان بكرێتە شێوازی‬ ‫ئەلكترۆنی تا بتواندرێت رێگە لە‬ ‫دەنگدانی چەندجارە بگیرێت‪،‬‬ ‫هەرچەندە الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بەشداریكردنی ه���ەردوو حزبی‬ ‫دەس��ەاڵت بە لیستی سەربەخۆو‬ ‫جیاواز بە هەنگاوی باش دەزانن و‬ ‫پێیانوایە ئەم بەشدارییەی حزبەكانی‬ ‫دەسەاڵت بە جیا‪ ،‬كاریگەری خۆی‬ ‫لەسەر كەمكردنەوەی ساختەكاری‬ ‫دەبێت‪ ،‬بەاڵم هێشتا ئەوان ترسیان‬ ‫لە ساختەكاریی نەڕەویوەتەوەو‬ ‫ترسەكەشیان لەوەیە كە رەنگە‬ ‫ه��ەردووال راستە بەجیا بەشداری‬ ‫دەك���ەن‪ ،‬ب��ەاڵم دەك��رێ��ت لەسەر‬ ‫چاوپۆشی كردن لە ساختەكاریی‬ ‫لە ناوچەكانیان رێكەوتبن‪ ،‬دەڵێن‬ ‫نابێت ئۆپۆزسیۆن تەنها بە جیا‬ ‫بەشداریكردنی یەكێتی و پارتی‬ ‫ببێتەهۆی ئ��ەوەی كە ترسیان لە‬ ‫ساختەكاری نەبێت‪.‬‬ ‫لەمبارەیەوە د‪ .‬سەاڵحەدین‬ ‫بابەكر ی��اری��دەدەری ئەمینداری‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی‪ ،‬بە وااڵپرێس‪-‬ی‬ ‫وت‪ :‬لەڕاستیدا من ئاگادارنیم كە دەزگای‬ ‫هەڵبژاردنی هەرسێ‌ الیەنی موعارەزە‬ ‫سەردانی ئۆپۆزسیۆنیان كردبێ‌ و پڕۆژەیان‬ ‫بە كۆمسیۆن دابێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەندە دەزانم‬ ‫كە كۆبوونەوەی ناوبەناوی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫و كۆمسیۆن هەیە‪ ،‬تا لەبارەی رێكارە‬ ‫یاساییەكانی هەڵبژاردن و نەزاهەتی‬ ‫هەڵبژاردن پێكەوە قسە بكەن‪.‬‬ ‫بەپێی وتەكانی یاریدەدەری ئەمینداری‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان‪ ،‬ئەوە‬ ‫دەرك��ەوت كە بەشداریكردنی یەكێتی‬ ‫و پ��ارت��ی ب��ە لیستی جیاو ه��ەروەه��ا‬ ‫بەشداری حزبەكانی تریش بە لیستی‬ ‫جیا وا دەكات كەمترین ساختەكاری لە‬ ‫هەڵبژاردنەكاندا رووبدات‪ .‬هەروەها د‪.‬‬ ‫سەاڵحەدین بابەكر ئاماژەی بەوەشكرد كە‬ ‫هەڵبژاردنی ئەمجارەی كوردستان‪ ،‬گەرم‬ ‫و گوڕترین و گرنگترین هەڵبژاردن دەبێت‬ ‫لەمێژووی هەڵبژاردنەكانی كوردستاندا‪،‬‬ ‫هۆكارەكەشی بۆ ئ��ەوە گ��ەڕان��دەوە كە‬ ‫هەموو حزبەكان بە لیستی سەربەخۆی‬ ‫خۆیان دەچنە هەڵبژاردنەوەو هەریەكەیان‬

‫نوێنەرو چ��اودێ��ری خ��ۆی��ان دەب��ێ��ت و‬ ‫دەب��ن��ە رەق��ی��ب ب��ەس��ەر یەكترییەوە‪.‬‬ ‫ی��اری��دەدەرەك��ەی ئەمینداری یەكگرتوو‬ ‫ئەوەی نەشاردەوە بەشداریكردنی هەردوو‬ ‫پ��ارت��ە دەس��ەاڵت��دارەك��ە هێشتا ترسی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی لە ئەنجامدانی ساختەكاریی‬ ‫لە هەڵبژاردنەكاندا ن��ەڕەوان��دۆت��ەوە‪.‬‬ ‫ئەوەشی وت‪ :‬بەاڵم ئەگەر بێت و وەكو‬ ‫چۆن هەردوو پارتی دەسەاڵت دەیانەوێ‌‬ ‫ل��ەم ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەدا حەجمی خۆیان‬ ‫بزانن‪ ،‬دەبێت ئاواش بەسەر یەكترییەوە‬ ‫چ��اودێ��رب��ن ت��ا ساختەكاریی نەكرێت‬ ‫و ئ��ەوان باشتر دەزان���ن ساختەكاریی‬ ‫لەكوێ و چۆنیش دەكرێت‪ ،‬بۆیە ئەگەر‬ ‫یەكێتی و پارتی رێككەوتنی پێشوەختیان‬ ‫نەبێت تا چاوپۆشی لەیەكتری بكەن لە‬ ‫ساختەكاریدا‪ ،‬ئەم هەڵبژاردنە كەمترین‬ ‫ساختەكاریی تێدا دەكرێت‪.‬‬ ‫دەبێت كۆمسیۆنێكی تر دروست‬ ‫بكرێت‬ ‫ئ��ەن��دام��ێ��ك��ی م��ەك��ت��ەب��ی سیاسی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی‪-‬ش پێیوایە‪ ،‬ئەنجامی‬ ‫هەڵبژاردنەكان‪ ،‬دەبێتە ئەو وێستگەیەی‬ ‫كە مەترسی و گومانێكی زۆر لەالی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن دروست بكات‪ ،‬ئەگەر بێت‬ ‫و بڕیاری ئەوە بدەن بەشداری نەكەن‬ ‫زۆر باشترە! عەبدولستار مەجید‪ ،‬ئەندامی‬ ‫مەكتەبی سیاسی كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬باسی لە ئەزموونی تاڵ كرد‬ ‫لە هەڵبژاردنەكاندا لەبەرئەوەی ئەوان لە‬ ‫كوردستانداو لە هەڵبژاردنەكانی رابردوودا‬ ‫بەوتەی ئەو ئەزموونی دورودرێژو تاڵیان‬ ‫لەگەڵ ساختەكاری و خروقاتی هەڵبژاردندا‬ ‫هەیە دانی بەوەدانا كە تا ئێستاش ئەو‬ ‫ترسەیان ه��ەر م��اوە‪ .‬ئ��ەو ئەندامەی‬ ‫مەكتەبی سیاسی كۆمەڵ زیاتر دواو وتی‪:‬‬ ‫بەتایبەتی لە ئێستادا كە هێشتا هیچ‬ ‫نەكراوە بەڵگەمان الیە كە بەشێوەیەكی‬ ‫گوماناوی ژمارەی دانیشتوان بەتایبەتی‬ ‫لە پارێزگای دهۆك و هەولێرو تەنانەت‬ ‫سلێمانیش زیادیكردووە‪ ،‬ئەو هاوواڵتییە‬ ‫كوردانەی رۆژئاواو تەنانەت عەرەبیش لە‬ ‫كوردستان رەگەزنامەو فۆڕمی خۆراكیان‬ ‫بۆ دروستكراوەو بەشداری دەنگدانیان‬ ‫پێدەكەن‪ ،‬بۆیە ئێمە چەندینجار داوای‬ ‫روونكردنەوەو وەاڵمی ئەم كارانەمان لە‬ ‫دەسەاڵت ك��ردووەو بەداخەوە تا ئێستا‬

‫‪17‬‬

‫وەاڵممان نەدراوەتەوە‪ ،‬بۆیە ئەگەر هەڵبژاردن‬ ‫بەمشێوەیە بكەن‪ ،‬هەر لە ئێستاوە هەوڵی‬ ‫تەزویرات و ساختەكاریی بدرێت‪ ،‬گومان لە‬ ‫نەزاهەتی هەڵبژاردن بكرێت‪ ،‬ئەوا من پێموایە‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بەشداری هەڵبژاردنەكان نەكات زۆر‬ ‫باشترە‪.‬‬ ‫ئ��ام��اژەی ب��ەوەش��ك��رد ك��ە راس��ت��ە بەجیا‬ ‫بەشداریكردنی یەكێتی و پارتی كاریگەريی‬ ‫لەسەر كەمكردنەوەی ساختەكاریی دەبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێشتا دڵنیانین لەوەی كە ئەم دوو هێزە لەسەر‬ ‫چاوپۆشیكردن لەیەكتری لە هەڵبژاردنەكاندا‬ ‫رێكنەكەوتوون‪ ،‬جارێكیتر لەسەر پەیامەكەی‬ ‫خۆی مكوڕ بوو كە دەبێت ئۆپۆزسیۆن لەوە‬ ‫دڵنیا بكرێتەوە كە نەزاهەتی هەڵبژاردنەكان‬ ‫پارێزراو دەبێت و لەسەر ئەو ژمارە زیادبوونەی‬ ‫هاوواڵتیانیش روونكردنەوە ب��دەن‪ ،‬تەئكیدی‬ ‫كردەوە كە نابێت ئەوە ببێتە كردەوەو واقیع‪،‬‬ ‫چونكە ئەگەر وابێت موعارەزە بە بەشداریكردنی‬ ‫لە هەڵبژاردنەكاندا زیان دەكات‪.‬‬ ‫عەبدولستار مەجید ئەوەشی راگەیاند كە‬ ‫نابێت ئەم كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەی عێراق كە‬ ‫ئێستا هەیەو برادەرانی یەكێتی و پارتی تێدان‪،‬‬ ‫سەرپەرشتی هەڵبژاردنەكانی كوردستان بكەن‪،‬‬ ‫بەپێی زانیارییەكانی ئەمان پێشترو ئێستاش داوایان‬ ‫كردووە كە پێویستە كوردستان خۆی كۆمسیۆنێكی‬ ‫هەبێت و سەرپەرشتی هەڵبژاردنەكانی كوردستان‬ ‫بكات و ئەو كۆمسیۆنەش دەبێت بە تەوافوقی‬ ‫هەموو الیەنەكان بێت و پێكەوە لەسەر كارەكانی‬ ‫رێكبكەون و میكانیزمی گونجاو بۆ كارەكانی‬ ‫بدۆزرێتەوە‪ .‬پێی لەسەر ئەوە داگرت ئەگەر‬ ‫كۆمسیۆن بەوشێوەیەی رابردوو كارەكانی بكات‬ ‫و كارمەندو كەسەكان بۆ هەڵبژاردنەكان دیاری‬ ‫بكات‪ ،‬ئ��ەوا گومانی ئەمان لەسەر كارەكانی‬ ‫ئەو كۆمسیۆنە دەمێنێتەوەو ناتوانن رێگری لە‬ ‫ساختەكاریی بكەن‪ .‬ئەوەشی بۆ زیاد كرد كە‬ ‫هەرچەندە مەكتەب و دەزگاكانی هەڵبژاردنی‬ ‫هەرسێ‌ الیەنی ئۆپۆزسیۆن میكانیزم و رێوشوێنی‬ ‫یاساییان س��ەب��ارەت بە چۆنێتی رێگرتن لە‬ ‫ساختەكاریی هەڵبژاردنەكان داوەتە كۆمسیۆن‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم عەبدولستار مەجید گومانی خۆیانی‬ ‫ن��ەش��اردەوە كە رەنگە ئ��ەو كۆمسیۆنە هەر‬ ‫بەگوێشیان نەكات‪.‬‬ ‫ئەركی كۆمسیۆنە‬ ‫بەیان نوری‪ ،‬بەرپرسی مەكتەبی هەڵبژاردنی‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان‪ ،‬رەتیكردەوە كە‬ ‫پێشنیازیان دابێتە كۆمسیۆن و كۆبوونەوەیان بۆ‬ ‫ئەو مەبەستە لەگەڵیاندا كردبێت‪ ،‬بەاڵم ئاماژەی‬

‫بەوەكرد هەرسێ‌ الیەنی ئۆپۆزسیۆن و دەزگای‬ ‫هەڵبژاردنەكانیان كۆبوونەوەو پێشنیازی خۆیان بۆ‬ ‫هەڵبژاردنەكان لە نێوان خۆیاندا تاوتوێكردووە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم نەیانداوەتە كۆمسیۆن‪ .‬بەیان نوری‬ ‫لەسەر پاكی و بێگەردی هەڵبژاردنەكان بە‬ ‫وااڵپرێس‪-‬ی وت‪ :‬ئێمە خۆمان كۆبوونەوەمان‬ ‫كردووەو باسمان لە میكانیزمەكانی رێگریكردن‬ ‫لە ساختەكاریی لە هەڵبژاردنەكان كردووە‪ ،‬ئەو‬ ‫كۆبوونەوانەشمان بەردەوام دەبێت‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ‬ ‫كۆمسیۆن دانەنیشتووین‪.‬‬ ‫گومان لە لیستی جیا‬ ‫هەروەها بەیان ن��وری ئەوەشی راگەیاند‬ ‫كە هەرچەندە ه���ەردوو پارتی دەس��ەاڵت��دار‬ ‫بەجیا ب��ەش��داری هەڵبژاردنەكان دەك��ەن و‬ ‫ئەمەش كاریگەری دەبێت لەسەر كەمكردنەوەی‬ ‫ساختەكاری‪ ،‬بەاڵم هێشتا ترسیان هەیەو ناتوانن‬ ‫ئەو گومانانەی هەیانە بەو بەشدارییەی دەسەاڵت‬ ‫و لیستە جیاكانیان نەمێنێت‪ ،‬تا ئێستاش گومانیان‬ ‫لە زۆرب��وون��ی رێ��ژەی دانیشتوان هەیەو ئەو‬ ‫ناوانەی دەنگدەران كە الی كۆمسیۆن و ئەمان‬ ‫هەیە دوو شتی جیاوازن و بەوتەی ئەم دەبێت‬ ‫روونكردنەوەی لەسەر بدرێت‪ ،‬ئەوەشی وت‬ ‫كە ئەگەر كار وا بڕوات ئەوە هەر لە ئێستاوە‬ ‫ساختەكارییەكی گەورەیە لەناو هەڵبژاردندا‪.‬‬ ‫رێگری لە ساختەكاری‬ ‫جگە ل��ەوە بەیان ن��وری ئ��ەوەش��ی بە‬ ‫وااڵپرێس وت كە كۆمسیۆنی سەربەخۆی‬ ‫هەڵبژاردنەكان‪ ،‬بۆ ئەوەی بتوانێت رێگری‬ ‫لە ساختەكاری بكات‪ ،‬دەبێت كار بكات بۆ‬ ‫ئەوەی ناو و ژمارەی دەنگدەرانی كوردستان‬ ‫رێك بخاتەوەو كارێك بكات ئەو كەسانەی‬ ‫هەویەو رەگەزنامەی ساختەیان بۆ كراوە‬ ‫نەتوانن بەشداری دەنگدان بكەن‪ .‬بەرپرسی‬ ‫مەكتەبی هەڵبژاردنی یەكگرتوو‪ ،‬زیاتر لەسەر‬ ‫كۆمسیۆن وەستاو وتی‪ :‬دەبێت كۆمسیۆن‬ ‫كار بكات بۆ ئەوەی كە فەرمانبەرەكانی بە‬ ‫پێوەرێكی گونجاو دابمەزرێنن‪ ،‬فەرمانبەرە‬ ‫سەرەكییەكان و ئەوانەشی لەڕۆژی دەنگداندا‬ ‫دای��ان دەنێن‪ ،‬هەروەها كاتی خۆشی كە‬ ‫هەموو حزبەكان لەگەڵ كۆمسیۆن كۆبووینەوە‬ ‫داوام����ان ك��رد ك��ە ل��ەك��ات��ی راگ��ەی��ان��دن��ی‬ ‫دەرئەنجامی راگەیاندنەكاندا‪ ،‬نووسخەیەكی‬ ‫م��ۆرك��راوی نەتیجەی ه��ەڵ��ب��ژاردن بدرێتە‬ ‫سەرجەم حزبەكان‪ ،‬ئەگەر كۆمسیۆن ئەمانە‬ ‫بكات‪ ،‬بێگومان رێگرییەكی باش دەبێت لە‬ ‫ئەنجامدانی ساختەكاری لە هەڵبژاردنەكاندا‪.‬‬

‫د‪ .‬سەاڵحەدین‬ ‫بابەكر یاریدەدەری‬ ‫ئەمینداری‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی‪:‬‬ ‫بەشداریكردنی‬ ‫یەكێتی و پارتی‬ ‫بە لیستی جیاو‬ ‫هەروەها بەشداریی‬ ‫حزبەكانی تریش بە‬ ‫لیستی جیا وا دەكات‬ ‫كەمترین ساختەكاری‬ ‫لە هەڵبژاردنەكاندا‬ ‫رووبدات‬ ‫هەڵبژاردنی‬ ‫ئەمجارەی كوردستان‪،‬‬ ‫گەرم و گوڕترین و‬ ‫گرنگترین هەڵبژاردن‬ ‫دەبێت لەمێژووی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی‬ ‫كوردستاندا‬ ‫عەبدولستار مەجید‪،‬‬ ‫ئەندامی مەكتەبی‬ ‫سیاسی كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی كوردستان‪:‬‬ ‫* هێشتا هەڵبژاردن‬ ‫نەكراوە بەڵگەمان‬ ‫الیە كە بەشێوەیەكی‬ ‫گوماناوی ژمارەی‬ ‫دانیشتوان‬ ‫بەتایبەتی لە‬ ‫پارێزگای دهۆك و‬ ‫هەولێر زیادیكردووە‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪18‬‬

‫قەرەیاڵن چی بە سەرۆكی میتی توركیا وت؟‬

‫بۆچی هەڵمەتە نێودەوڵەتییەكەی تاڵەبانی بۆ ئـــ‬ ‫سیاسەتمەدارێكی باشوورو نزیك‬ ‫لە ‪ PKK‬زانیاریی نوێ لەسەر‬ ‫پڕۆسەی ئاشتی باكور دەدركێنێت‬ ‫ئەگەر تەندروستی تێك نەچووبایە‬ ‫ئەندامی كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان محەمەد ئەمین‬ ‫پێنجوێنی‪ ،‬لە دیدارێكیدا لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی فورات‬ ‫دەڵێ‪ :‬ئەگەر سەرۆك كۆماری عێراق جەالل تاڵەبانی لە‬ ‫(‪٢٠‬ی كانوونی یەكەمی ساڵی ‪)2012‬دا‪ ،‬نەخۆش نەكەوتایە‪،‬‬ ‫ئەوا لەپێناوی ئازادیی بۆ ئۆجەالن‪ ،‬بە پشتگیریی چەند‬ ‫سەركردەیەكی جیهانی دەستی بە ئەنجامدانی هەڵمەتێكی‬ ‫نێودەوڵەتی فراوان دەكرد‪ .‬بەپێی زانیارییەكانی پێنجوێنی‬ ‫كە زۆر نزیكە لە سەركردایەتی پارتی كرێكارانی كوردستان‬ ‫‪ PKK‬ئەو ش��ەوەی كە بڕیاربووە تاڵەبانی دەست بەو‬ ‫هەڵمەتە بكات‪ ،‬نەخۆش كەوتووە‪ .‬لە هەمان چاوپێكەوتندا‬ ‫بۆ ئاژانسی فورات‪ ،‬پێنجوێنی باس لە كۆبوونەوەی تاڵەبانی‬ ‫و راوێژكاری دەزگ��ای هەواڵگری توركی میت‪ ،‬ئەمرە‬ ‫تانەر‪ ،‬دەكات كە بڕیار بووە تاڵەبانی لەپێناوی چۆنیەتی‬ ‫ئازادكردنی ئۆجەالندا ئەنجامی بدات‪.‬‬ ‫دركاندنی وردەكاریی‬ ‫ئ��ەن��دام��ی ك��ۆن��گ��رەی ن��ەت��ەوەی��ی ك��وردس��ت��ان و‬ ‫سیاسەتمەداری باشوری كوردستان محەمەد ئەمین پێنجوێنی‬ ‫كەسایەتییەكە ئاگای لە پشتی پەردەی ئەو رووداوانەیە‬ ‫كە لەگەڵ پاشەكشەكردنی گەریالكانی هەپەگە (هێزی‬ ‫چەكداری ‪ )PKK‬هاتنە ئاراوە‪ .‬ئەو دەڵێ‪ :‬قۆناغەكە لە‬ ‫ساڵی (‪)٢٠١٠‬دا‪ ،‬لە ئەنجامی دیالۆگ و دیداری سێ الیەندا‬ ‫هاتۆتەئاراوە ئەو سێ الیەنەش بریتیبوون لە هەولێرو‬ ‫بەغداو قەندیل دواییش كەسایەتیەكی ناوداری ئەنكەرە‬ ‫هاتە ناو دیدارەكانەوە‪.‬‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪19‬‬

‫ـازادكردنی ئۆجەالن پەكی كەوت؟‬ ‫پێنج ساڵ ئاگربەستی نێوان توركیاو ‪ PKK‬چی‬ ‫بەدوای خۆیدا دێنێت؟‬ ‫خانەنشین نەكرا!‬ ‫ئەمرە تانەر چی بە پێنجوێنی وتووە‪،‬‬ ‫لە دیدارێكی (‪ )٤‬كاتژمێریدا تانەر بە‬ ‫پێنجوێنی دەڵێت‪ :‬لەڕاستیدا من پێویست‬ ‫بوو خانەنشین بكرامایە‪ ،‬ب��ەاڵم لەسەر‬ ‫داوای س��ەرۆك وەزی��ران ئەردۆگان (‪)٦‬‬ ‫مانگ كارەكانم درێژكرانەوە‪ ،‬ئامانج لەوەدا‬ ‫بۆ پ��ڕۆژەی چارەسەری بوو‪ ،‬ئەو داوای‬ ‫لە من كرد ئەو پڕۆژەیە بخەمە بواری‬ ‫جێبەجێكردنەوەو داواكارییەكانی ‪PKK‬ی‬ ‫پێڕابگەیەنم‪.‬‬ ‫تانەر دەربارەی پڕۆژەكە بە پێنجوێنی‬ ‫دەڵێت‪ PKK :‬ئاگربەست رادەگەیەنێت‪،‬‬ ‫لە دەرەوەی لیستێك كە ن��اوی (‪)٧٥‬‬ ‫ك��ارب��ەدەس��ت��ی ‪PKK‬ی ت��ێ��دای��ە‪ ،‬یاسای‬ ‫لێبوردنی گشتی رادەگ��ەی��ەن��درێ‪ .‬دوای‬ ‫تێپەڕبوونی (‪ )٥‬ساڵ بەسەر ئاگربەست‪،‬‬ ‫ئەو یاسایە (‪ )٧٥‬كەسەكەش دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫ئەو كەسانە بۆ ماوەیەك یان لە باشوری‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ی��ان ل��ە واڵتێكی دیكەدا‬ ‫دەژین‪ ،‬ئەو كەسانەی كە یاسای لێبوردن‬ ‫دەیانگرێتەوە دەتوانن بەشداری لە ژیانی‬ ‫سیاسیدا بكەن و مافی پەروەردە بە زمانی‬ ‫كوردی دەكەوێتە ئەجندای توركیاو رێژەی‬ ‫لە (‪ )%10‬بۆ هەڵبژاردن دادەبەزێت‪.‬‬ ‫من بانگهێشتتان دەكەم!‬ ‫لەكاتێكدا كە پێنجوێنی پرسیار لە‬ ‫شێورمەندی میت دەك��ات ئەگەر هاتوو‬ ‫دوای پاشەكشێی گەریالكان‪ ،‬دەوڵەت هیچ‬

‫هەنگاوێكی جددی نەنا؟ تانەر پێی دەڵێت‪:‬‬ ‫ئەوكاتە من خۆم ئەچمە شاخ و ئەوكاتە‬ ‫بە عەرەبی دەڵێم (ئەهلەن وە سەهلەن)‬ ‫ئەوكاتە ئێوە بانگهێشتی چیا دەكەم‪ ،‬من‬ ‫لە پێناوی ئەو كارەدا سەردانی هەولێرم‬ ‫كردو لەگەڵ تاڵەبانی كۆبوومەوە‪ ،‬تاڵەبانی‬ ‫پێیووتم ئەگەر دەتانەوێ كێشەی كورد‬ ‫چارەسەر بكەن‪ ،‬نەك (‪ )٧٥‬كەس بەڵكو‬ ‫ئامادەم میوانداری لە (‪ )٧٥‬هەزار كەس‬ ‫بكەم‪.‬‬ ‫شێورمەندی میت بە پێنجوێنی وتووە‬ ‫كە لە س��ەرەت��ای قۆناغەكەدا سەردانی‬ ‫قەندیلی ك��ردووە بۆ ئ��ەوەی گفتوگۆی‬ ‫راستەوخۆ لەگەڵ كۆنسەی سەرۆكایەتی‬ ‫‪ PKK‬موراد قەرەیاڵن‪-‬دا‪ ،‬بكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫قەرەیاڵن پێیوتووە با دیدارو مفاوەزاتەكە‬ ‫لەڕێگای ئۆجەالنەوە بێ لە ئیمراڵی‪ ،‬تانەر‪-‬‬ ‫یش پێیوتووە ناكرێ دەوڵەت لە ئیمراڵی‬ ‫لەگەڵ ئۆجەالندا دابنیشێ‪ ،‬چونكە ئەوكاتە‬ ‫ئەگەری كودەتای سەربازی دێتە ئاراوە‪.‬‬ ‫ئامادەكاریی بۆ هەڵمەتەكە‬ ‫هەروەها پێنجوێنی لەو چاوپێكەوتنەیدا‬ ‫ك��ە ل��ەگ��ەڵ ئاژانسی ه��ەواڵ��ی ف��ورات��دا‬ ‫كردوویەتی‪ ،‬باس لەوە دەكات كە لە (‪٢٠‬ی‬ ‫كانونی یەكەمی ‪)٢٠١٢‬دا‪ ،‬تاڵەبانیش هاتۆتە‬ ‫ناو دیدارەكانی نێوان ‪PKK‬و ئەنكەرەوەو‬ ‫پڕۆژەیەكی پێشكەشكردووە‪ .‬پێنجوێنی لە‬ ‫بەشێكی ئەو چاوپێكەوتنەی كە لەگەڵ‬ ‫ئەو ئاژانسەدا بە ئەنجامی گەیاندووە‬

‫پ��اش ئ���ەوەی ئەمیری كۆمەڵی‬ ‫ئ��ی��س�لام��ی‪ ،‬ع��ەل��ی ب��اپ��ی��ر ل��ەڕێ��گ��ەی‬ ‫نووسینێكیەوە رەخ��ن��ە ئ��اراس��ت��ەی‬ ‫تێكەاڵوبوونی كچان و ك��وڕان دەكات‬ ‫لەناو زانكۆو پەیمانگاكاندا‪ ،‬كاردانەوەی‬ ‫جیاوازی لێدەكەوێتـەوەو لەوبارەیەوە‬ ‫توێژەرێكی ب��واری ئاینی ئاماژە بەوە‬ ‫دەك��ات‪ ،‬ئەگەر عەلی باپیر رەخنە لە‬ ‫تێكەاڵوبوونی كچان و كوڕانی زانكۆو‬ ‫پەیمانگاكان دەگ��رێ��ت‪ ،‬ئ��ەوا نابێت‬ ‫بشچێتە ناو هۆڵی پەرلەمانەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫لەوێش كچان و كوڕان تێكەاڵون‪.‬‬

‫بەپێی ئەو زانیاریانەی دەست‬ ‫وااڵپ��رێ��س ك��ەوت��وون‪ ،‬زی��ات��ر لە‬ ‫هەزار كادیری یەكێتیی نیشتمانیی‬ ‫كوردستان‪ ،‬سی ڤی خۆیان ئاراستەی‬ ‫مەكتەبی هەڵبژاردنی ئەو حزبە‬ ‫كردووە‪ ،‬بەمەبەستی خۆپااڵوتنیان‬ ‫ب��ۆ ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی پ��ەرل��ەم��ان و‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ئ��ەگ��ەرچ��ی یەكێتی‬ ‫بەنیازە لەڕێگەی راپرسی و پرس‬ ‫و راوێژەوە ئەندامانی پەرلەمان و‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاكان كاندیدەكانی‬ ‫دی��اری بكات‪ ،‬ب��ەاڵم هێشتا ترس‬ ‫لەوە هەیە كە بە تەسكیە خەڵكانی‬ ‫تر ببرێنە ناو ئەو شوێنانەوە‪.‬‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪20‬‬

‫مام جەالل و راوێژكاری پیشووی ئەڵمانیا‬

‫سەرۆكی دەزگای میتی توركیا‪:‬‬

‫ئەگەر دوای پاشەكشێی گەریالكان‪ ،‬دەوڵەت هیچ‬ ‫هەنگاوێكی نەنا‪ ،‬ئەو كات من خۆشم ئەچمە شاخ!‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫دەڵێت‪ :‬چەند كاتژمێرێك بەر لە‬ ‫نەخۆشكەوتنی تاڵەبانی ئامادەكاری‬ ‫بۆ هەڵمەتێكی نێودەوڵەتی دەكرد‬ ‫لە پێناوی ئازادكردنی ئۆجەالن‪ ،‬ئەو‬ ‫ئەیویست لەگەڵ سەرۆكی فەرەنساو‬ ‫سكرتێری نەتەوە یەكگرتووەكان‬ ‫كۆببێتەوەو ئ���ەوان بخاتە ناو‬ ‫هەڵمەتەكەوە‪ ،‬ئەو ئەیویست بۆ‬ ‫ئەو مەبەستە وەفدێك لەو كەسانەی‬ ‫وەك پ��اپ��ان��درەو و دەستمۆند‬ ‫توتو پێكبێنێت و بابەتی ئۆجەالن‬ ‫بخاتە ناو كۆبوونەوەی سۆسیال‬ ‫ئینتەرناسیۆنال‪-‬ەوە‪ .‬مام جەالل‬ ‫داوای لە من كرد كە ببمە سكرتێری‬ ‫ئەو وەفدە‪ ،‬ئەو ئامادەكاری دەكرد‬ ‫بۆ ئەوەی لەسەری ساڵدا بگەڕێتەوە‬ ‫شاری سلێمانی و لەگەڵ «كەجەكە»و‬ ‫«بەدەپە» و «دەتەپە» كۆببێتەوە‪.‬‬ ‫محەمەد ئەمین پێنجوێنی ئەو‬ ‫بەندە سەرەكییانەی لە پڕۆژەكەی‬ ‫مام جەاللدا بووە بۆ ئەو ئاژانسە‬ ‫دەخ��ات��ەڕوو ك��ە بریتیبوون لە‪:‬‬ ‫ئازادكردنی ئۆجەالن لە زیاندان‪،‬‬ ‫سڕینەوەی ناوی ‪ PKK‬لە لیستی‬ ‫تیرۆرو دەستپێكردنی مفاوەزات‬ ‫لە نێوان حكومەتی توركیاو ‪،PKK‬‬ ‫ئەوكاتە لە نەتەوە یەكگرتووەكان‬ ‫و هەندێك واڵت��ان��ی عەرەبیدا‬ ‫پشتگیریی باشی بەدەستهێنا‪ ،‬من‬ ‫لە (‪٢٠‬ی كانونی یەكەم)دا‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫تاڵەبانی كۆبوومەوەو كاتژمێر (‪)١١‬‬ ‫لەڕێگای ف��ڕۆك��ەوە هاتمەوە بۆ‬ ‫شاری سلێمانی‪ ،‬بەاڵم لە هەمان‬ ‫رۆژدا كاتژمێر (‪ )12:00‬مام جەالل‬ ‫چ���ووە ن��ەخ��ۆش��خ��ان��ەو پ��ڕۆژەك��ە‬ ‫نەكەوتە بواری جێبەجێكردنەوە‪،‬‬ ‫ئەگەر مام جەالل لەدەرەوە بوایە‬ ‫قۆناغەكە زۆر لەوەی ئێستا زیاتر‬ ‫پ��ەرەی دەس��ەن��دو دەوروب��ەران��ی‬ ‫نێودەوڵەتیش پشتگیریی تەواوی‬ ‫پڕۆژەكەیان دەكرد‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪:‬‬ ‫پەروەر یاش – بەرلین (‪-٥-٣١‬‬ ‫‪ )٢٠١٣‬ئاژانسی هەواڵی فورات‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫شێخ موعتەسەم‬ ‫پڕۆمیثوس یەكێكە لە‬ ‫خ��واوەن��دە میتۆلۆژییەكانی‬ ‫ئ���ەغ���ری���ق‪ ،‬ب��ەف��ەرم��ان��ی‬ ‫خواوەندی زیۆس «گەورەی‬ ‫خ��واوەن��دەك��ان» هەستا بە‬ ‫ئەركی خەلق كردنی توخمی‬ ‫مرۆڤ و بوویشە بەدۆستێكی‬ ‫خەمخۆری‪ ،‬لەسۆنگەی ئەو‬ ‫دۆستایەتییەوە‪ ،‬دڵی بەمرۆڤ‬ ‫دەس��ووت��ا كە مەحرومە لە‬ ‫گ��ەرم��ی و روون��اك��ی ئاگر‪،‬‬ ‫چونكە خواوەندی زیوس تەنیا‬ ‫بۆخۆی ئاگری قۆرخكردبوو‪،‬‬ ‫بۆ هیچ بوونەوەرێك نەبوو‬ ‫دەست بۆ ئاگر بەرێت‪ .‬بۆیە دۆستە غەمخۆرەكەی مرۆڤ‪،‬‬ ‫بڕیاریداو ئیرادەی كرد كە ئاگر لەزیۆس بدزێت و بۆ مرۆڤی‬ ‫بەرێت‪ .‬بێ ئەوەی گوێ بداتە ئاكامی ئەو كارە دزێوەی‪.‬‬ ‫پڕۆمیثوس ئیرادەكەی پیادەكردو كەوتە پەیجۆر بۆ دزینی‬ ‫ئاگر‪ ،‬دەرفەتی هێنا توانی ئاگری گەورە خواوەندەكەی بدزێت‬ ‫و بۆ مرۆڤی بەرێت‪ .‬ئیدی مرۆڤ ئاگری دەستكەوت لە دەوری‬ ‫خڕبوونەوە‪ ،‬لەو خڕبوونەوەدا فێری ئاخاوتن و گفتوگۆی نێوان‬ ‫یەكتر بوون‪ ،‬بەشەوقی ئاگر تاریكی ناو ئەشكەوتیان راونا‪،‬‬ ‫لەزمستانا گەرمیان بوویەوە‪ ،‬لەسایەی ئاگردانەكانیاندا چێژیان لە‬ ‫گۆشتی برژاو بینی‪ ،‬ئاگریان كردە چەكی دەستیان و دڕندەكانیان‬ ‫پێ راودەنا‪ ،...‬هێدی هێدی ئاگر رێگای شارستانییەتی بۆ مرۆڤ‬ ‫رووناك كردەوە‪..‬‬ ‫وەلێ‪ ،‬كاتێك زیۆس زانی ئاگرەكەی دزراوە‪ ،‬غەزەبی لە‬ ‫پڕۆمیثوسی ئاگردز گرت‪ ،‬بەتاشەبەردێكی چیای «قەوقاس»ەوە‬ ‫پڕۆمیثوسی بەزنجیر بەستەوە‪ ،‬هەموو رۆژێك بازێكی دەناردە‬ ‫سەری‪ ،‬بۆ خواردن و هەڵكۆڵینی جەرگی‪ ،‬هەر كە شەویش‬ ‫دەهات جەرگە خوارەكە دروست دەبوویەوە‪ ،‬كاتێكیش بۆ‬ ‫بەیانی رۆژ دەبوویەوە‪ ،‬دیسانەوە بازەكە دەهاتەوەو دەكەوتەوە‬ ‫هەڵكەندنی جەرگی پڕۆمیثوس‪ .‬داستانەكەی پڕۆمیثوس جەخت‬ ‫لەو راستییە دەكاتەوە كە دەڵێت‪(:‬گەر ئیرادە هەبێت دەتواندرێت‬ ‫دۆخی ژیان بۆ دۆخێكی چاكتر بگۆڕین)‪.‬‬ ‫ئیرادەی پڕۆمیثوس واتە یاخی بوون و بەرەنگاربوونەوەی‬ ‫نەریت و سیستمگەلێكی چەقبەستوو كە تەنیا لە بەرژەوەندی‬ ‫تاكە كەسێك یا بنەماڵەیەكدایە‪ ..‬زانای زیندەوەرناسی فەرەنسی‪،‬‬ ‫المارك (‪ )1829-1744‬لەئاقارێكی زانستییەوە‪ ،‬بۆمان دەگێڕێتەوە‪،‬‬ ‫كە «زەڕافە» پێشتر بوونەوەرێكی ملكورت بووە‪ ،‬تا بەئاسانی‬ ‫دەمی بگاتە لق و پۆپی درەختە بەرزەكان ئەو بوونەوەرە ئیرادەی‬

‫ك��ردو هەوڵیدا ملە كورتەكەی‬ ‫بكات بەو ملە درێژە كە ئێستا‬ ‫هەیەتی! بەدیوێكیدیكەدا ئیرادە‬ ‫ب��ەوات��ەی ب��ەگ��ژداچ��وون��ەوەی‬ ‫ئەگەری مەترسییەكان‪.‬‬ ‫ناپلیۆن (‪ )1821-1769‬هەرگیز‬ ‫لەژیانیدا بیری لە گریمان و ئەگەر‪،‬‬ ‫نەكردۆتەوە‪ ،‬بەگژی ئەگەرەكانی‬ ‫مەترسیدا چۆتەوە‪ ..‬ئەوكاتەی‬ ‫كە واڵتی میسری داگیركرد ساڵی‬ ‫(‪ )1798‬لەو واڵتەدا نەخۆشییەك‬ ‫باڵودەبێتەوە‪ ،‬زۆرێك لە سەربازە‬ ‫فەرەنسییەكان گرفتاری طاعون‬ ‫دەب��ن‪ ،‬ناپلیۆن بێ سڵكردنەوە‬ ‫لەو پەتا كوشندەیە‪ ،‬دەچێتە سەردانی سەربازە نەخۆشەكانی!‬ ‫ئەو ئیرادەی وابوو كە تووشی طاعون نابێت‪ ،‬لە هێرشەكەیدا‬ ‫بۆ سەر روسیای قەیسەری ساڵی (‪ )1812‬ناپلیۆن هیچ ئەگەرێكی‬ ‫بۆ مەترسی «مارشاڵ بەفر» دانەنا‪ ،‬ئەوەبوو مارشاڵ بەفر توانی‬ ‫پاشەكشەیەكی تراژیدی بە ناپلیۆن بكات و بیخاتە گریان!‬ ‫پاش شكستە سەربازییەكەی لەجەنگی (الیبرك) و هەڵهاتنی‬ ‫لەزیندانی دوورگەی «ئەلبا»و گەڕانەوەی بۆ فەرەنسا‪ ،‬دیسانەوە‬ ‫جەنگی واتەرلۆی هەڵگیرساند ساڵی (‪ )1815‬لەو جەنگەدا‬ ‫شكستێكی سیاسی و سەربازیی سەختی بەسەر فەرەنسادا هێنا‬ ‫كە بەگوێرەی كۆبوونەوەی ڤیناو پەیمانی پیرۆزی نەیارەكانی‬ ‫دەسەاڵتی پاشایەتی گەڕایەوە بۆ فەرەنسا‪ ،‬خودی ناپلیۆنیش‬ ‫دووچاری چارەنووسەكەی پڕۆمیپوس بوو‪ ،‬بەدورخستنەوەی‬ ‫بۆناو تاشەبەردەكانی دورگەی «سانت هیلینا» كە تا كۆتایی‬ ‫ژیانی لەو دوورگەیەدا مایەوە ساڵی (‪.)1821‬‬ ‫هەرچۆنێك بوو چارەنووسە پپڕۆمیثوسییەكەی ناپلیۆن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوە هێزی ئیرادەبوو كە ئەوی لە پلەی ئەفسەرێكی‬ ‫تۆپچییەوە گەیاندە ترۆپكی دەسەاڵت و س��ەروەری‪ ،‬بوو بە‬ ‫كەسایەتییەكی بلیمەتی ناو مێژوو كە هەردەم جێگای شانازی‬ ‫گەلی فەرەنسا دەبێت‪ .‬ئێمەش بۆخۆمان هەمانبوو خاوەن ئیرادە‬ ‫كە مێژوو هەرگیز لەبیری ناكات‪ ،‬ئیرادەكەی یەكی حوزەیرانی‬ ‫ساڵی (‪ )1975‬دوای نسكۆ‪ ،‬لە ساتەوەختی هەرەسهێنانا‪ ،‬لە‬ ‫شەوەزەنگێكی خامۆشی پڕ لە هەناسەی ساردی نا ئومێدیدا‪،‬‬ ‫هەڵۆ بەرزەفڕەكانی «ی‪.‬ن‪.‬ك» لە پێشەنگی شابازەكەی گەلی‬ ‫كوردستان‪ ،‬بێ گوێدانە قوربانیدان‪ ،‬بێ گوێدان بەهێزو لەشكرو‬ ‫جبەخانەی رژێمی بەعس‪ ،‬ئیرادەیان كرد بەرەو ئاسۆی رۆژێكی‬ ‫نوێ و شۆڕشێكی نوێ‪ ،‬رێگای سەختیان گرتەبەر لە ئاكامدا ئەو‬ ‫ئیرادەیە سەرفرازی بۆ كوردستان دەستەبەركرد‪.‬‬

‫پڕۆمیثوس ئیرادەیكرد‪،‬‬ ‫ئاگری بۆ هێناین!‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪22‬‬

‫لەسەر پڕۆژە یاسای دەستوور‬ ‫ملمالنێی یەكێتی و پارتی گەیشتە كەركوك‪!..‬‬ ‫بەرپرسێكی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لە شاری كەركوك رایگەیاند كە هاوشێوەی ناوچەكانی‬ ‫هەرێمی كوردستان هەڵوێستی نەگۆڕیان هەیە لەبارەی دەستوورەوەو دەڵێت‪ :‬پڕۆژەی دەستوور‬ ‫كەموكورتی تێدایە بەرانبەر ناوچە جێناكۆكەكان‪ .‬لە بەرانبەردا سەركردەیەكی پارتی لە كەركوك‬ ‫رایدەگەیەنێت كە كەركوكییەكان بەشداربوون لە نووسینەوەی دەستووردا‪.‬‬ ‫راپۆرتی‪ :‬عیماد جەباری‪ -‬كەركوك‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪23‬‬

‫جێگری مەڵبەندی كەركوكی‬ ‫یەكێتی‪:‬‬ ‫پڕۆژەی دەستووری كوردستان‬ ‫لە كاتێكدا نووسراوەتەوە كە‬ ‫هێشتا ناوچە دابڕاوەكان ئازاد‬ ‫نەكرابوون‬

‫لەسەر ئەوەی كە دەستوور پێش خستنە‬ ‫دەنگدانەوە لە پەرلەماندا هەمواربكرێتەوە‪.‬‬ ‫ئەمەیش ل��ە كاتێكدایە ئ��ەو پ��ڕۆژە‬ ‫دەس���ت���وورە ل����ەڕۆژی (‪ )2009/6/24‬لە‬ ‫پەرلەمانی كوردستان دەنگی لەسەردراوەو‬ ‫تەنها قۆناغی پڕۆسەی دەنگدانی خەڵكی‬ ‫لەسەر ماوە كە ئەنجامبدرێت‪ ،‬ئەگەرچی لە‬ ‫ئێستادا بەرەی ئۆپۆزسیۆن یەكێكن لە نەیارە‬ ‫سەرسەختەكانی خستنە دەنگدانی ئەو‬ ‫پڕۆژەیەوە‪ ،‬یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪-‬‬ ‫یش داوای سازانی نیشتمانی و گشتی‬ ‫لەسەر پرسی دەستوور دەك��ات‪ ،‬هاوكات‬ ‫رایدەگەیەنێت كە دەستوورەكە كەركوك و‬ ‫ناوچە دابڕاوەكانی تێدا نییە لەكاتێكدا ئەو‬ ‫ناوچانە كێشەی جەوهەری كوردن‪.‬‬

‫جگە لە پارتی دیموكرات!‬ ‫بەرزبوونەوەی كێرڤی ملمالنێی نێوان‬ ‫هەردوو حزبی هاوپەیمان لەبارەی پرسی‬ ‫پڕۆژەی یاسای دەستوورەوە لەشاری كەركوك‬ ‫درێژكردنەوەی ملمالنێكانی نێوان پارت و‬ ‫كوتلە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستانە كە‬ ‫جگە لە پارتی هەموویان جەختدەكەنەوە‬

‫دەكرێت بگەڕێتەوە‬ ‫جێگری لێپرسراوی مەڵبەندی (‪)2‬ی‬ ‫كەركوكی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‬ ‫بە وااڵپرێس‪-‬ی وت‪ :‬پڕۆژەی دەستووری‬ ‫كوردستان لەكاتێكدا نووسراوەتەوە كە‬ ‫هێشتا ناوچە دابڕاوەكان ئازاد نەكرابوون‪.‬‬ ‫رەوەن���د م��ەال مەحمود وت��ی‪ :‬پ��ڕۆژەی‬ ‫دەس��ت��وور كەموكورتی تێدایە بەرانبەر‬ ‫ناوچە جێناكۆكەكان كە دەكرێت بگەڕێتەوە‬ ‫پەرلەمان و ژمارەیەك بڕگەی لەو بارەیەوە‬ ‫بۆ زیاد بكرێت و دەمانەوێت دەستوور‬ ‫سازانی لەسەر بكرێت‪ ،‬چونكە پرسێكی‬ ‫نیشتمانییە‪.‬‬ ‫غەدر نەكراوە!‬ ‫ل��ە ب��ەران��ب��ەردا بەرپرسێكی پارتی‬ ‫رەتیدەكاتەوە ئ��ەو دەس��ت��وورە غ��ەدری‬

‫ك���ۆب���وون���ەوەی س��ەرۆك��ای��ەت��ی‬ ‫پەرلەمان لەگەڵ سەرۆكی فراكسیۆنەكانی‬ ‫پەرلەمانی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬بەبێ هیچ‬ ‫ئەنجامێك كۆتایی پێهات كە لەسەر‬ ‫راس��پ��اردەی سەرۆكایەتی هەرێم‪ ،‬بە‬ ‫مەبەستی س���ازان ل��ەس��ەر مەلەسەی‬ ‫دەستوور ئەنجامیان دابوو‪ .‬هەندێك لە‬ ‫چاودێرانیش پێیانوایە‪ ،‬ئەم مەسەلەیە‬ ‫پێویستی بەوە هەیە كەسی یەكەم و‬ ‫بڕیار بەدەستی حزبەكان كۆبوونەوە‬ ‫بكەن و بگەنە رێككەوتن‪ ،‬بەبۆچوونی‬ ‫ئ��ەو چاودێرانە ك��ۆب��وون��ەوەی كەسی‬ ‫یەكەمی حزبەكان ئەنجامی باشتر دەدات‬ ‫بەدەستەوە‪.‬‬

‫پ����اش ئ�����ەوەی س��ك��رت��ێ��ری‬ ‫مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬س��ەردان��ی پەرلەمان‬ ‫دەكات و لەگەڵ سەرۆكی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان كۆدەبێتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەندام‬ ‫پەرلەمانێكی كوردستان‪ ،‬لەسەر‬ ‫لیستی گ���ۆڕان‪ ،‬ئ��ەو س��ەردان��ەی‬ ‫میرانی لەم كاتەدا كە كاتی سازانی‬ ‫پەرلەمانە لەسەر مەسەلەی دەستوور‬ ‫بەبێ ئەهمیەتكردنی پەرلەمان‬ ‫دەبینێ و ئاماژە بەوە دەكات كە‬ ‫ئ��ەوك��ارەی پ��ارت��ی نییەتی باشی‬ ‫لەپشتەوە نییە‪ .‬ئەم وتانەی كوێستان‬ ‫محەمەد كە بۆ سایتی حزبەكەی‬ ‫لێدوانی ل��ەب��ارەوەداوە‪ ،‬هاوكاتە‬ ‫لەگەڵ كۆبوونەوەی پەرلەمان لەگەڵ‬ ‫حزبەكاندا بە مەبەستی گفتوگۆكردن‬ ‫لەسەر دەستوور‪.‬‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪24‬‬

‫لەناوچە دابڕاوەكان كردبێت و دەڵێت‪:‬‬ ‫خۆم یەكێك ب��ووم كە رەخنەمان لە‬ ‫پڕۆژەكە گرتووە لە سەرەتاداو بەهەند‬ ‫وەرگیراوە‪ .‬عەدنان كەركوكی كارگێری‬ ‫لقی (‪)3‬ی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫لەشاری كەركوك بە وااڵپرێس‪-‬ی وت‪:‬‬ ‫پڕۆژەی دەستووری كوردستان هەموو‬ ‫پارچەكان دەگرێتەوە‪ ،‬لە سەرەتای‬ ‫نووسینەوەیشیدا كەركوك دانرابوو‬ ‫بە پایتەختی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ب��ەاڵم لە‬ ‫دواییدا ئەو بڕگەیە البرا‪ .‬ئەو كارگێڕە‬ ‫ئ��ەوەش��ی وت‪ :‬خ��ەڵ��ك��ی ك��ەرك��وك‬ ‫لۆگۆی یەكێتی و پارتی‬ ‫بەشدار بوون لە نووسینەوەی پڕۆژە‬ ‫دەستوورەكەداو خۆم یەكێك بووم لەو خ��ۆی بۆ راپ��رس��ی لەسەر دەستوور‬ ‫دوپاتكردۆتەوە‪.‬‬ ‫كەسانەی گروپێكمان پێكهێناو‬ ‫رەخنەمان لە پڕۆژەكە گرت و بەرپرسێكی لقی‬ ‫بۆچوونی یەكێتیی‬ ‫بەهەندیش وەرگیرا‪.‬‬ ‫‪3‬ی پارتی‪:‬‬ ‫ل��ەب��ەران��ب��ەردا مەكتەبی‬ ‫ئ��ەو ب��ەرپ��رس��ەی پارتی‬ ‫سەرەتای‬ ‫لە‬ ‫س��ی��اس��ی و س��ەرك��ردای��ەت��ی‬ ‫خ��ەڵ��ك��ی ك��ەرك��وك��ی ل��ەوە‬ ‫دڵ��ن��ی��اك��ردەوە ك��ە جەنابی نووسینەوەی‬ ‫یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪،‬‬ ‫رای��ان��گ��ەی��ان��دووە ك��ە پ��ڕۆژە‬ ‫م��ەس��ع��ود ب��ەرزان��ی دەن��گ دەستووردا‬ ‫دەستوورەكە بگەڕێندرێتەوە‬ ‫لەسەر دەستوورێك نادات كە‬ ‫كەركوك‬ ‫پ����ەرل����ەم����ان و ل����ەوێ‬ ‫خەڵكەكەی نەزانێت سنووری‬ ‫جوگرافیای كوردستان هەموو دانرابوو بە‬ ‫هەمواربكرێتەوەو لە ئاهەنگی‬ ‫ساڵیادی یەكێتیدا لە هەولێر‬ ‫ناوچەكان دەگرێتەوە‪ .‬عەدنان پایتەختی‬ ‫ك��ۆس��رەت رەس���وڵ جێگری‬ ‫كەركوكی تەئكیدیكردەوە كوردستان‪،‬‬ ‫یەكەمی سكرتێری گشتی بە‬ ‫ك��ە دی��اری��ك��ردن��ی س��ن��ووری‬ ‫ج���وگ���راف���ی���ای ه��ەرێ��م��ی بەاڵم لە دوایدا دەنگێكی ب��ەرز لە بەرانبەر‬ ‫كوردستان لە چوارچێوەی ئەو بڕگەیە‬ ‫الیەنگرانی یەكێتیدا رایگەیاند‬ ‫كە دەبێت دەستوور بگەڕێتەوە‬ ‫ئ��ەو پ���ڕۆژە دەس���ت���وورەدا البرا‬ ‫پەرلەمان‪ .‬رۆژنامەنووسێكی‬ ‫كە ئێستا پارتی هەوڵی بۆ‬ ‫ش��اری كەركوكیش رەخنەی‬ ‫دەدات بیخاتە راپرسییەوە‪،‬‬ ‫بەوتەی ئەو لە مادەی (‪2‬ی نووسەرو‬ ‫ت��وون��د ل��ە دەس��ت��وورەك��ە‬ ‫بڕگەی ‪)2‬دا‪ ،‬جەختدەكاتەوە رۆژنامەنووسێكی دەگرێت و دەڵێ ئەگەر ئەو‬ ‫دەستوورە بچێتە راپرسییەوە‬ ‫كە سنووری سیاسی هەرێمی كەركوك‪:‬‬ ‫ئەوە مانای ئەوەیە كوردستان‬ ‫كوردستان بە پشتبەستن بە‬ ‫جێبەجێكردنی مادەی (‪ )140‬پڕۆژەی دەستوور دەس��ت��ب��ەرداری ل��ە (‪)%50‬ی‬ ‫ی دەستووری فیدراڵییەوە‪ ،‬دەستبەرداری‬ ‫خەڵك و خاكی كوردستان‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫دی���اری دەك��رێ��ن‪ .‬هاوكات لە ‪ %50‬ی‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ئ��ەو ملمالنێیانەدا خەڵك وخاكی‬ ‫كەموكورتییەكان گەورەن‬ ‫مەسعود بەرزانی سەرۆكی‬ ‫بووە‬ ‫كوردستان‬ ‫لەتیف فاتیح ف��ەرەج كە‬ ‫ه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬لە‬ ‫رۆژنامەنووسێكی دیاری شاری‬ ‫چەند بۆنەیەكدا سووربوونی‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫كەركوكە بە وااڵپ��رێ��س‪-‬ی راگەیاند‬ ‫كە پڕۆژە دەستوورەكەو خەلەلەكانی‬ ‫لە هەمواركردن بەدەرە‪ ،‬چونكە زۆر‬ ‫گەورەیە‪ .‬فاتیح روونیكردەوەو لەسەر‬ ‫ئەو خەلەالنە وتی‪ :‬لە ساڵی (‪)2009‬‬ ‫دا‪ ،‬كۆنفراسێكمان لەو بارەیەوە سازداو‬ ‫رامانگەیاند كە ئەوەی بەعس لەناوچە‬ ‫دابڕاوەكانی كوردستان كردوێتی بە‬ ‫هەمانشێوە لەو پ��ڕۆژە دەس��ت��وورەدا‬ ‫ئەنجامدراوە‪ ،‬چونكە مافی دەنگدان و‬ ‫بەشداریكردنی راپرسی لەو دەستوورە‬ ‫لێیان سەندۆتەوە‪ ،‬مافی كوردستانییەتی‬ ‫لێیان س��ەن��دۆت��ەوە‪ ،‬ئ��ەو پ��ڕۆژەی��ە‬ ‫دەس��ت��ب��ەرداری لە (‪)%50‬ی خەڵك و‬ ‫خاكی كوردستان بووە‪.‬‬ ‫ئەو رۆژنامەنووسە ئاماژەی بەوەدا‬ ‫كە هەموو ح��زب و پێكهاتەكان لە‬ ‫باسی پڕۆژە دەستوورەكەدا‪ ،‬باسی ئەو‬ ‫غەدرە گەورەیە ناكەن كە لە خەڵكی‬ ‫كەركوكی ك���ردووە‪ .‬لەمبارەیەشەوە‬ ‫وتی‪ :‬بۆ نموونە هەموو كێشەی كوردو‬ ‫خەڵكی ناوچە دابڕاوەكانی گرێداوەتەوە‬ ‫بە ماددەی (‪)140‬وە كە لە بنەڕەتدا ئەو‬ ‫ماددەیە لە ئێستادا بووەتە قومارو كەس‬ ‫پێی رازی نییە‪ .‬لە دوایین هەڵوێستیدا‬ ‫سلێمان عەبدوڵال یونس بۆ كەناڵی‬ ‫كەركوك وتی‪ :‬جەوهەری كێشەی كورد‬ ‫كەركوكە‪ ،‬خیالفی یەكێتی و پارتییە‪،‬‬ ‫دەستوورێك بخەینە دەنگدانەوە كە‬ ‫شاری كەركوك و خانەقینی تێدا نەبێت‪.‬‬

‫‪25‬‬

‫دەستووری هەرێم و كەموكوڕییەكانی‬ ‫رانانی‪ :‬لەتیف حسێن‬ ‫(پ��ڕۆژەی دەستووری هەرێمی كوردستان و پێشنیازی‬ ‫چاككردنی كەموكوڕییەكانی) ئەمە ناونیشانی نامیلكەیەكی‬ ‫تایبەت بە دەستووری هەرێمی كوردستان و دەستنیشانكردنی‬ ‫كەموكوڕییەكانی و پێشنیاز بۆ چاككردنیان كە لەالیەن د‪ .‬نوری‬ ‫تاڵەبانی نووسراوەو ئامادەكراوە‪.‬‬ ‫پەرلەمانی كوردستان پ��ڕۆژەی دەس��ت��ووری هەرێمی‬ ‫كوردستانی لە (‪)24‬ی حوزەیرانی (‪ )2009‬بە زۆرینەی دەنگی‬ ‫ئەندامەكانی پەسەندكرد‪ ،‬لەدوای پەسەندكردنی وەكو هەنگاوی‬ ‫دوای ئەمە دەبوایە لە مانگی تەمموزی ئەو ساڵەدا بخرایەتە‬ ‫راپرسییەوەو خەڵكی دەنگی لەسەر بدایە‪ ،‬بەاڵم تا ئێستاش‬ ‫ئەو كارە نەكراوەو لە ئێستادا زۆرترین مشتومڕی نێوان‬ ‫الیەنە سیاسییەكانی كوردستان لەسەر ئەم پرسەیە‪ ،‬لەسەر ئەو‬ ‫ماددەو بڕگانەی كە بوونەتە كێشەی نێوان الیەنە سیاسییەكان‪،‬‬ ‫ئەم نامیلكەیەی د‪ .‬نوری‪ ،‬دەستنیشانی زۆر ماددەو بڕگە‬ ‫دەكات كە پێویستیان بە دەستكاریكردن و چاككردنە‪ ،‬هەر‬ ‫لەو نامیلكەیەدا د‪ .‬نووری ئاماژە بەوە دەكات كە پڕۆژەی‬ ‫دەستووری هەرێمی كوردستان لەڕووی یاسایی و زمانەوانییەوە‬ ‫كەموكوڕی تێدایەو پێشتریش چەند جارێك قسەی لەبارەوە‬ ‫كردووەو پێشنیازی چاككردنیشیانی خستۆتەڕوو‪.‬‬ ‫دەس��ت��ووری ه��ەرێ��م ب��ە زم��ان��ی ع��ەرەب��ی ن��ووس��راو و‬ ‫ئامادەكراوە‪ ،‬لیژنەی ئامادەكاری دەستوور د‪ .‬نووری تاڵەبانی‬ ‫رادەسپێرێت بۆ ئەوەی دەستوور وەربگێڕێتە سەر زمانی‬ ‫كوردی و د‪ .‬نووری لە تەمموزی ساڵی (‪)2006‬دا‪ ،‬دەست‬ ‫دەكات بە وەرگێڕانی و لە كۆتایی ئابی هەمان ساڵدا بە‬ ‫وەرگێڕدراوی دەستوور رادەستی لیژنەكە دەكاتەوە‪.‬‬ ‫ئەوەی شایەنی وتنە ئەم نامیلكەیە سەرنج و پێشنیازەكانی‬ ‫د‪ .‬نووری تاڵەبانی دەخاتەڕوو كە لەسەر ماددەو بڕگەكانی‬ ‫دەستووری هەرێمی كوردستان هەیەتی‪ ،‬تێبینی و سەرنجەكان‬ ‫بە مەبەستی چاككردنی كەموكوڕییەكانی پڕۆژەكەیەو پێشتریش‬ ‫بەشێكیان باڵوكراونەتەوە‪ ،‬نامیلكەكە سەرجەم پێشنیازەكانی‬ ‫خۆی لە نێوان كەوانەداو بەڕەنگی رەش داناوە بۆ ئەوەی‬ ‫لەگەڵ پڕۆژەكەدا تێكەڵ نەبن‪ ،‬جگە لە تێبینییەكان‪ ،‬نووسەر‬ ‫كۆمەڵێك گلەیی لە لیژنەی ئامادەكاری دەستوور دەكات و باس‬ ‫لە گرنگی و بەهای ئەم دەستوورەو خاڵە باشەكانیشی دەكات‪.‬‬ ‫ماوەتەوە ئەوە بڵێین ئەم نامیلكەیە بەهاوكاری ئەكادیمیای‬ ‫كوردی چاپكراوەو لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی كتێبخانەكان‬ ‫ژمارە سپاردنی (‪)720‬ی دراوەتێ‌ و بەرهەمی ساڵی (‪)2013‬ە‪.‬‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪26‬‬

‫لۆبیی بۆ كورد‪ ،‬كاری دیپلۆماسی‪،‬‬ ‫پرسی پەیوەندی دەرەكی و نوێنەرایەتی‪..‬‬

‫گفتوگۆیەك لەگەڵ رزگار عەلی‬ ‫ئەندامی سەركردایەتی و بەرپرسی مەكتەبی پەیوەندییە گشتییەكانی ی‪.‬ن‪.‬ك‬

‫تا ئێستاش پارتی‬ ‫كۆمۆنیستی چین لەگەڵ‬ ‫یەكێتیدا پەیوەندیی‬ ‫بەهێزی هەیە‪ ،‬ئەندازیاری‬ ‫ئەو پەیوەندیەش جەنابی‬ ‫مام جەالل بوو‬

‫سەبارەت بەئاڵوگۆڕەكانی ناوچەكەو جیهان‌و سیاسەتی نوێی واڵتانی زلهێز لەخۆرهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست ‌و گۆڕانكارییەكانی واڵتانی عەرەبی ‌و بەهاری ئیسالمی سیاسی ‌و سیاسەتی‬ ‫نوێی حكومەتی عێراقی فیدراڵ لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان‌و كۆی كێشە سیاسییە‬ ‫ناوخۆییەكانی گۆڕەپانی سیاسی عێراق‪ .‬گۆڤاری وااڵپرێس دیدارێكی لەگەڵ رزگار عەلی‬ ‫بەرپرسی مەكتەبی پەیوەندییە گشتییەكانی ی‪.‬ن‪.‬ك و ئەندامی سەركردایەتی یەكێتیی نیشتمانیی‬ ‫كوردستان سازكردووە كە ئەمە بەشێكی ئەو چاوپێكەوتنەیە كە لەگەڵ ناوبراودا سازێندراوە‪..‬‬

‫سازدانی‪ :‬ئەنوەر حسێن‪ -‬هاشم ئەمین‬ ‫‪2-1‬‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪27‬‬

‫یەكێك لەوانەی‬ ‫كە نەیهێشتووە‬ ‫كورد لۆبی هەبێ‌ (‪ )165‬ح��زب تێيدا ئەندامن‬ ‫‌و كاریگەری زۆری هەبووە‬ ‫لە دەوڵەتاندا‪،‬‬ ‫ك��ە واب��ك��ات یەكێتی زیاتر‬ ‫ب��ن��اس��ر ‌ێ ‌و ل��ەو رێ��ی��ەش��ەوە‬ ‫نەبوونی‬ ‫زیاتر كێشەی كورد بناسر ‌ێ ‌و‬ ‫حكومەتێكی‬ ‫كاریگەری زۆری هەبێ‌‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رەسمی كوردییە لە قۆناغی دوات���ردا یەكێتی‬ ‫توانی بەشێوەیەكی سیستماتیك‬ ‫كە بتوانێ‌ ئەم نوێنەرایەتی خ��ۆی دابن ‌ێ ‌و‬ ‫رەوەندە ئاراستە ك��اری پەیوەندییەكان بكات‬ ‫لە ویالیەتە یەكگرتووەكانی‬ ‫بكات‬ ‫ئەمریكا‌و ئ��ەوروپ�ا‌و چەندین‬

‫* بەوپێیەی دیپلۆماسییەت‬ ‫لەدنیای سیاسەتی ئەمڕۆدا‬ ‫گرنگییەكی زۆری هەیە‪،‬‬ ‫ب��ەگ��ش��ت��ی ك����ورد ل��ەك��وێ��ی‬ ‫دیپلۆماسییەتی دنیادایە؟‬ ‫ خ��ەڵ��ك��ی ك��وردس��ت��ان‬‫قۆناغێكی دووردرێژی لەخەباتی‬ ‫رزگاریخوازیدا پێشكەشكردووە‌و‬ ‫ئەوەی پەیوەندی بە یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی ك��وردس��ت��ان‪-‬ەوە‬ ‫هەیە ئەوەیە كە یەكێتی پێش‬ ‫راپ��ەڕی��ن ل��ەچ��ەن��دی��ن واڵت‬ ‫پەیوەندیی لەگەاڵ حكومەت‬ ‫‌و ح��زب��ەك��ان��ی��دا ه��ەب��ووە‌و‬ ‫دۆستایەتییەكە هەندێكی لەسەر ئاستی‬ ‫شەخسی بووە‪ ،‬یان لەسەر ئاستی حكومەت‬ ‫‌و حزبەكان بووە‪ ،‬بەاڵم بەو سیستمەی ئێستا‬ ‫نەبووە كە ئۆفیس ‌و پەیوەندییەكی رەسمی‬ ‫بێت‪ ،‬چونكە ئەوكات كێشەی كورد كەمتر‬ ‫ناسراو بوو‪ ،‬بەاڵم دوای راپەڕین یەكێتی‬ ‫‌و حكومەتی هەرێم زیاتر بەرەوپێشچووە‌و‬ ‫زیاتر چووەتە ناو ك��اری دیپلۆماسییەوە‪،‬‬ ‫ئەمەش وایكرد كە یەكێتی پەیوەندییەكانی‬ ‫لەسەر ئاستی واڵتانی دەرەوە‪ ،‬رۆژب��ەڕۆژ‬ ‫لە گەشەكردندا بێت‪ ،‬بەتایبەتی بەوپێیەی‬ ‫كە یەكێتی حزبێكی سۆسیال دیموكراتە‪،‬‬ ‫پەیوەندییەكی بەهێزی لەگەڵ حزبە سۆسیال‬ ‫دیموكراتەكانی جیهاندا هەیە‪ ،‬بەجیهانی‬ ‫عەرەبی ‌و ئەفریقا‌و رۆژئ��اواوە‪ ،‬بۆ هەموو‬ ‫ئەمانە بەڕێز مام جەالل‪ ،‬رۆڵ و قورساییەكی‬ ‫گەورەی هەبوو كە بۆ ماوەیەكی زۆر خۆی‬ ‫سەرپەرشتی پەیوەندییەكانی دەرەوەی‬ ‫(ی‪.‬ن‪.‬ك)ی ك���ردووە‪ .‬جگەلەوەش ئەو‬ ‫پەیوەندییەی كە خ��ۆی هەیبووە‪ ،‬زیاتر‬ ‫سوودی بۆ یەكێتی هەبووە‪ ،‬چونكە وەك‬ ‫شەخس پەیوەندی لەگەڵ چەندین كەسایەتی‬ ‫جیهانی ‌و عەرەبی ‌و ئیسالمیدا هەبووە‪،‬‬ ‫ئەمەش وایكردووە زیاتر پەیوەندییەكانی‬ ‫یەكێتی گەشە بكات‪ ،‬بێینەوەسەر ئەوەی‬ ‫كە یەكێتی حزبێكی سۆسیال دیموكراتە كە‬

‫واڵتی تر كە بەشێكی زۆریان‬ ‫لەدوای راپەڕین كراونەتەوە‌و‬ ‫بەردەوامیش بەپێی هەلومەرجی سیاسی ‌و‬ ‫گەشەكردنی سیاسەتی (ی‪.‬ن‪.‬ك) چەندین‬ ‫نوێنەرایەتی تر نوێكراوەتەوە‪ ،‬بۆ نموونە‬ ‫لە لوبنان ‌و ئۆكرانیا‌و باكوری ئەمریكا كە‬ ‫نەمانبووە ئێستا هەیە‪ ،‬لە بەرنامەشماندا‬ ‫هەیە كە پەیوەندی بە چەندین واڵتی‬ ‫ترەوە بكەین وەك واڵتانی بولگاریاو واڵتانی‬ ‫ئەفریقا‪ ..‬ئەم نوێنەرایەتیانە كار لەسەر‬ ‫ناساندنی كوردو یەكێتی دەكەن‪ ،‬هەروەها‬ ‫یەكێك لە ئەركەكانی تریان ئەوەیە كە‬ ‫زەمینەی ئاوەدانی‌و ئابووری و وەبەرهێنان‬ ‫رێكبخەن لەگەڵ كۆمپانیاكانی كوردستاندا‌و‬ ‫توانیویانە سەرنجی كۆمپانیاكانی جیهان بەالی‬ ‫هەرێمی كوردستاندا رابكێشن‪.‬‬ ‫* ق��س��ە ل���ەس���ەر ئ����ەوە دەك���ر ‌ێ‬ ‫ك��ە دیپلۆماسییەتی ك���وردی هێندەی‬ ‫دیپلۆماسییەتی حزبییە هێندە دیپلۆماسییەتی‬ ‫نەتەوەیی نییە‪ ،‬یەكێتی‌و پارتی‌و حزبەكانی‬ ‫ت��ر وەك ح��زب مامەڵە دەك���ەن‪ ،‬نەك‬ ‫حكومەت؟‬ ‫ ل�����ەدوای ئ����ەوەی ك��ە دەس��ت��وور‬‫دەچەسپێندرێت‪ ،‬یەكێك لە مادەكانی ئەو‬ ‫دەستوورە ئەوەیە كە حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان دەتوانێ وەك حكومەت كاری‬ ‫نوێنەرایەتی بكات‪ ،‬پێش ئەو دەستوورە ئەم‬ ‫كارە بەو ئاسانی‌و زەمینەیە نەبراوە بەڕێوە‪.‬‬

‫س��ەرۆك��ی پێشووی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان و ئەندامی مەكتەبی سیاسی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‪ ،‬د‪ .‬كەمال‬ ‫كەركوكی‪ ،‬لە نوێترین دیمانەی خۆیدا‪،‬‬ ‫سووربوونی خۆی لەسەر نەگەڕاندنەوەی‬ ‫دەستوور بۆ پەرلەمان دووپاتكردەوەو‬ ‫ن��ی��ازی ح��زب��ەك��ەش��ی ل��ەوب��ارەی��ەوە‬ ‫خستۆتەڕوو‪ ،‬سەرۆكی پێشووی پەرلەمان‬ ‫باوەڕی وایە كە دەبێت دەستوور بخرێتە‬ ‫راپرسییەوە پاشان هەمواربكرێتەوە‪.‬‬

‫ی����اری����دەدەری ئ��ەم��ی��ن��داری‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی ئاماژە بەوە‬ ‫دەك��ات‪ ،‬ئەگەر یەكێتی و پارتی‬ ‫رێكنەكەوتبێتن ل��ەس��ەر ئ��ەوەی‬ ‫چاوپۆشی ل��ە ساختەكارییەكانی‬ ‫یەكتری بكەن‪ ،‬ئەوا بەشداریكردنیان‬ ‫ب��ە لیستی جیا ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەك��ە‬ ‫دەكاتە هەڵبژاردنێكی گرنگ و بێ‬ ‫وێنە لە مێژووی هەڵبژاردنەكانی‬ ‫كوردستانداو رەنگە هاوكێشەی هێزو‬ ‫دەسەاڵتیش لە كوردستاندا بگۆڕێت‪،‬‬ ‫بەاڵم هێشتا ئۆپۆزسیۆن گومانی لەم‬ ‫هەڵبژاردنەش هەر هەیە‪.‬‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪28‬‬

‫حكومەت زیاتر دەستی وااڵ بوو بۆ ئەوەی‬ ‫بەرنامە دابنێت كە ك��اری نوێ لەسەر‬ ‫نوێنەرایەتییەكانی بكات‪ .‬ئەو شوێنانەی كە‬ ‫حكومەت نوێنەرایەتی تێدا هەبێت‪ ،‬ئێمە‬ ‫هیچ دەستێوەردانێك ناكەین‪ ،‬حكومەتی‬ ‫هەرێم لە (‪ )14‬واڵتی جیهاندا نوێنەرایەتی‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆ زانیاری خوێنەرانیش ئەوەی كە‬ ‫ئێمە وەكو نوێنەرایەتی یەكێتی دەیكەین‪،‬‬ ‫م��ان��ای ئەوەنییە ك��ە ل��ەه��ەر شوێنێ‬ ‫نوێنەرایەتی حكومەت هەب ‌ێ نوێنەرایەتی‬ ‫یەكێتی نابێت هەبێت! بۆ نموونە لە‬ ‫واڵتی سوید نوێنەری حكومەتی هەرێم‌و‬ ‫الیەنە سیاسییە كوردستانییەكانیش هەیە‪،‬‬ ‫ئەم حزبانە كاری حكومەتی هەرێم ناكەن‪،‬‬ ‫زیاتر ئیش ‌و كاری سیاسی ‌و ناساندنی‬ ‫كێشەی رەوای ك��ورد دەك��ەن‪ .‬لەگەڵ‬ ‫هەموو ئەو چۆنێتیی مامەڵەكردنە سیاسی‬ ‫و یاساییەشدا یەكێتی بیری لەوە كردۆتەوە‬ ‫كە شەریكی دەسەاڵتەو هاوپەیمانە لەگەڵ‬ ‫ب��رادەران��ی پارتیدا‪ ،‬وات��ە هەوڵمانداوە‬ ‫رزگار عەلی‬ ‫راپەڕێنەری كارەكانی حكومەتی هەرێم‬ ‫بین لە هەموو بوارەكاندا‪ ،‬بەاڵم ناكر ‌ێ هەوڵدەدات لۆبی بۆ خۆی دروستبكات بەاڵم ئەو رەوەندە بەهێزە نییە كە بتوانن‬ ‫بەوشێوەیە تەعامول بكەین كە لەهەر ‌و سەركەوتنی گەورەشی ل��ەوڕووەوە لۆبی دروس��ت بكەن‪ .‬با سەرنج لەوە‬ ‫واڵتێكدا نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێم بەدەستهێناوە‪ ،‬ئەرمەنەكانیش توانیویانە بدەین كە لەهەند ‌ێ واڵتدا كورد چووتە‬ ‫هەبێت‪ ،‬بڵێین نابێت نوێنەری الیەنە لۆبییەكی گەورە بۆ خۆیان دروستبكەن‪ ،‬ناو دەس��ەاڵت��ەوە‪ ،‬بۆ نموونە لە واڵتی‬ ‫سیاسییە كوردستانییەكانی تێدا هەبێت‪ ،‬تاچەند كورد یان ئێوە وەكو الیەنێكی سوید پێنج ئەندام پەرلەمانی كورد هەیەو‬ ‫حكومەتی ه��ەرێ��م پالنی خ��ۆی هەیە دیپلۆماتكار هەوڵتانداوە بۆ دروستكردنی جێیی دڵخۆشییەو دڵسۆزانە كاریان بۆ ئەو‬ ‫حزبانە كردووە كە ئەمانی سەرخستووە‬ ‫چۆن كاربكاو نوێنەرایەتی الیەن سیاسییە ئەو لۆبییە؟‬ ‫كوردستانییەكانیش پالنی خۆیانیان هەیە‪.‬‬ ‫ لەدروستكردنی لۆبیدا پێویستیت بۆ پەرلەمان‪ ،‬نابێت ئەوەمان لەبیربچێت‬‫* پێتوایە نوێنەری حزب‌و حكومەت‪ ،‬بەچەند بنەمایەك هەیە‌و تەنها هەر كە ئەو ئەندام پەرلەمانانە بەدەنگی كورد‬ ‫تەواوكەری ئیشەكانی یەكترن؟‬ ‫دڵ��س��ۆزی نییە بۆ ن��ەت��ەوەو نیشتمان‪ ،‬نەچوونەتە ناو پەرلەمانەوە‪ ،‬بۆیە بوونی‬ ‫ ئ��ێ��م��ە پ���ەی���ام���ێ���ك���م���ان ب��ۆ یەكێك لە بنەماكانی لۆبی كردن بنەمای دەسەاڵت لەناو هەموو كایە جیاوازەكاندا‬‫نوێنەرایەتییەكانمان هەیە كە بەشێكی ئەو ئابوورییە‪ ،‬ئەو رەوەن��دە كوردییەی كە رۆڵ ‌و كاریگەری زۆری هەیە‪ .‬ئەرمەن‬ ‫پەیامە بەمشێوەیەیە‪ ،‬نوێنەری حكومەتی ل���ەدەرەوە هەمانە دەبێت توانایەكی ‌و جولەكە زۆر دەمێكە دەوڵەتیان هەیە‬ ‫هەرێم سونبولی پەیوەندییەكان دەبێت ‌و ئ��اب��ووری گ��ەورەی لەبەردەستدا بێ ‌و بەتایبەتی ئ��ەرم��ەن‪ .‬یەكێك لەوانەی‬ ‫خاوەنی ئەو بڕیارانە دەبێت كە حكومەتی دەبێت هۆشیارییەكی سیاسی گەورەی كە نەیهێشتووە ك��ورد لۆبی هەب ‌ێ لە‬ ‫هەرێمی كوردستان خۆی بە خاوەنیان هەبێت‪ .‬زۆربوونی كورد لە واڵتێك نیشانە واڵتاندا‪ ،‬نەبوونی حكومەتێكی رەسمی‬ ‫دەزانێت‪ .‬نوێنەری حزبەكانیش زەمینەسازی نییە بۆ لۆبی كردن! بەڵكو لۆبی كردن كوردییە كە بتوان ‌ێ ئەم رەوەند ئاراستە‬ ‫دەكەن ‌و رێ خۆشدەكەن ‌و ئەو واقیعە بریتییە لە كۆمەڵێك توانای ئابووری و بكات‪ ،‬بۆیە ئەمە بەشێكی دەكەوێتە سەر‬ ‫سیاسییەی كورد بەدنیا دەناسێنن ‌و ئەو كاری دیپلۆماسی‌و وەكو باسم كرد دەبێت الیەنە حكومییەكە‌و بەشێكیشی دەكەوێتە‬ ‫زوڵم‌و چەوساندنەوانەی كە لەسەر كورد ئاستی هۆشیاریان بەرزبێ و بتوانن بچنە سەر خەڵكەكە خۆی‪ ،‬جولەكە لە ساڵی‬ ‫بەڕێوەچووە‪ ،‬ئەو جینۆسایدەی كە بەسەر ناو جومگەكانی دەسەاڵتەوەو لە هەموو (‪)1948‬ەوە دەوڵەتن‌و دەوڵەمەندییەكەیان‬ ‫باشوری كوردستاندا هێندرا وەكو ئەنفال بوارەكاندا ئەگەر بكەری سەرەكیش نەبن توانیویەتی لۆبی ل��ەزۆرب��ەی واڵتاندا‬ ‫و كیمیابارانكردنی هەڵەبجە‪ ..‬بەو واڵتانە دەبێت بكەرێكی ئەكتیڤ بن‪ ،‬لۆبی كردن دروس����ت ب��ك��ات‪ ،‬ئێمە زۆرش����ت كە‬ ‫دەناسێنن كە نوێنەرایەتیان تێیدا هەیە‪.‬‬ ‫دەستمان پێكردووە لەدوای ساڵی (‪)2005‬‬ ‫بەمشێوەیە دروست دەبێت‪.‬‬ ‫* ج��ول��ەك��ە ب���ەوە ن��اس��راوە كە‬ ‫ژمارەی كورد لەواڵتاندا زۆر زۆرن‪ ،‬ەوە كردومانەو كراوینەتەوە ب��ەڕووی‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪29‬‬

‫دنیادا‪ ،‬پێش دەستووری عێراق نوێنەرایەتی‬ ‫حكومەتی هەرێم لەدەرەوە بوونی نەبووە‪،‬‬ ‫بۆیە ئێمە لەو بوارەدا زۆر تازەین‌و كۆمەڵێ‬ ‫موستەلزەماتی تایبەت بەخۆی دەوێ‌‪.‬‬ ‫* لەزۆر واڵتدا نووسینگەی نوێنەرایەتی‬ ‫یەكێتی كراوەتەوە‪ ،‬پەیوەندیی دیپلۆماسی‬ ‫ئێوەو ئەو واڵتانە گەیشتۆتە ئ��ەوەی كە‬ ‫مامەڵەی رەسمیتان لەگەڵدا بكەن؟‬ ‫ نوێنەرایەتییەكانی ئێمە زیاتر لەكاری‬‫حزبیدا كاردەكەن و پەیوەندیی رەسمیمان‬ ‫هەیە لەگەڵیاندا‪ ،‬ئەگەر كارێك پەیوەندیی‬ ‫بەحكومەتەوە هەبێت لەگەڵ حكومەتدا‬ ‫دەیكەن‪ ،‬بەاڵم ئەو دەوڵەتانە بەڕەسمی‬ ‫نووسینگەكە‌و كەسەكان دەناسن‌و دەزانن كە‬ ‫ئەو نوێنەرایەتیانە هەیە لە واڵتەكانیاندا‪.‬‬ ‫* بواری ئابووری وەك ئاماژەت پێكرد‬ ‫رۆڵی سەرەكی دەگێڕێت لەگشت بوارەكاندا‬ ‫بەتایبەتی لەدروستكردنی لۆبی دروستكردندا‪،‬‬ ‫ئایا دەرهێنانی نەوت ‌و هاتنی ئەو هەموو‬ ‫كۆمپانیا زەبەالحانە رۆڵێكی گەورەی دەبێت‬ ‫لە دروستكردنی لۆبی ‌و دروستكردنی‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ واڵتاندا؟‬ ‫ ئەگەر الیەنی ئابووریت الواز بێت‬‫خەڵك نایەت گوێت لێبگرێت‌و بزانێ‌ چیت‬ ‫بەسەرهاتووە‪ ،‬بۆیە كاریگەرییە سەرەكییەكە‬

‫ئابوورییە‪ ،‬مەسەلەی كولتووری ‌و سیاسی ‌و‬ ‫مێژووییەكەش كەم تا زۆر كاریگەری خۆی‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆیە لەو روانگەیەوە هەرێم دەتوان ‌ێ‬ ‫پەیوەندییەكانی بەهێز بكات‪ ،‬بۆ نموونە‬ ‫پەیوەندی نێوان هەرێمی كوردستان‌و توركیا‬ ‫رۆژ بەڕۆژ گەشە دەكات‪ ،‬بەشێكی پەیوەندیی‬ ‫ب��ەك��اری سیاسییەوە هەیە‪ ،‬ب��ەاڵم بەشە‬ ‫گرنگەكەی پەیوەندیی بەبواری ئابوورییەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬ج��اران توركەكان ئەم هەرێمەیان‬ ‫بەهەرێمی ئاغا‌و كوێخاكانیان لە قەڵەمدەدا‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێستا مامەڵەی رەسمی لەگەڵدا دەكەن‬ ‫‌و رۆژانە گەشتی ئاسمانی ئەنجام دەدرێت‬ ‫‌و بەسەدان كۆمپانیای توركی لە كوردستان‬ ‫كاردەكەن‪ .‬ئەم پەیوەندییە نابێت بە تەنها‬ ‫هەر لە چوارچێوەی توركیادا بمێنێتەوە‪،‬‬ ‫بەڵكو دەبێت هەوڵبدرێت لەگەڵ واڵتانی‬ ‫دیكەشدا دروست بكرێت‪.‬‬ ‫* ل��ەم��اوەی راب����ردوودا ه��ەن��دێ‌ لە‬ ‫پەرلەمانتارانی ئەوروپا هەوڵیاندا مەسەلەی‬ ‫ئەنفال بەجینۆساید بناسێنن‪ ،‬ئایا ئەمە‬ ‫هەرهەمان هەوڵی كورد نییە بۆ ناساندنی‬ ‫كێشەكەی‪ ،‬تاچەند رۆڵی ئێوە وەكو یەكێتی‬ ‫لەم نێوەندەدا هەیە؟‬ ‫ ئێمە بەردەوام رێنمایی پێویستمانداوە‬‫بە نوێنەرەكانی خۆمان ‌و ئەركەكانمان‬ ‫بریتییە ل��ە ناساندنی گەلی كوردستان‬ ‫لەهەموو بوارەكاندا‪ ،‬جاران ئەگەر لە ئەفریقا‬ ‫بتوتایە ك��ورد‪ ،‬نەیاندەزانی ك��ورد كێیە!‬ ‫ئێستا دۆستمان هەیە لەسەر ئاستی حزبی‬ ‫و حكومی‪ ،‬بۆیە هەریەكە لەئاستی واڵتاندا‬ ‫كار لەسەر بەجینۆساید ناساندنی ئەنفال ‌و‬ ‫هەڵەبجە دەكەن‪ .‬بۆ زانیاری هەموو الیەك‬ ‫لە هەند ‌ێ پەرلەمانی واڵتاندا كە مەسەلەیەك‬ ‫دەناسێندر ‌ێ م��ەرج نییە حكومەتەكانیان‬ ‫بەقسەیان ب��ك��ەن‪ .‬ئ��ەگ��ەر بەریتانیا بە‬ ‫نموونە وەربگرین رەنگە ئەگەر ئەو واڵتە‬ ‫جینۆسایدكردنی كورد بناسێنێت ئیلتیزامات‬ ‫بكەوێتە سەری‪ .‬بۆیە لەسەر ئەو هەواڵنە‬ ‫بەردەوامین‌و حكومەتیش هەر بەهەمانشێوە‬ ‫دەیەو ‌ێ‌و هەوڵی بۆ داوە‪.‬‬ ‫* كردنەوەی كونسوڵگەری لە كوردستان‬ ‫لەماوەی چەند ساڵی راب��ردوودا دەتوان ‌ێ‬ ‫رۆڵ ببینێ لە دروستكردنی دیپلۆماتییەكی‬ ‫بەهێز‪ ،‬دواتر بەو ئاڕاستەیە بێت كە سوود‬ ‫بە نەتەوەی كورد بگەیەنێ‌؟‬ ‫‪ -‬ئ��ەو كونسوڵگەریانە زۆر گرنگن‪،‬‬

‫ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی‪ ،‬لەلێدوانێكی‬ ‫تایبەتی خۆیدا كە بە راپۆرتێك‬ ‫ك��ە ل���ەم ژم���ارەی���ەی گ��ۆڤ��اری‬ ‫وااڵپ����رێ����س‪-‬دا‪ ،‬ب�ڵاوب��ۆت��ەوە‪،‬‬ ‫ئەوەی راگەیاندووە‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫ئەزمونێكی دوورودرێژیان لەگەڵ‬ ‫خ��روق��ات و ت��ەزوی��رات��دا هەیەو‬ ‫كۆمسیۆن نەیتوانیوە رێگرییان‬ ‫لێ بكات‪ ،‬بۆیە داوا دەكەن كە‬ ‫كۆمسیۆنێكی تایبەت سەرپەرشتی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی كوردستان بكات‪.‬‬

‫ئ��ەگ��ەرچ��ی هێشتا ه��ەردوو‬ ‫پ��ارت��ی دەس����ەاڵت����دارو ه��ەرس��ێ‬ ‫الی��ەن��ەك��ەی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬لەسەر‬ ‫ك��ان��دی��دی س��ەرۆك��ای��ەت��ی هەرێم‬ ‫یەكالنەبوونەتەوە‪ ،‬بەاڵم ئۆپۆزسیۆن‬ ‫س��وورە لەسەر ئ��ەوەی كاندیدێكی‬ ‫بەهێزیان بۆ سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫هەبێت‪ .‬لەم نێوانەشدا هەندێك‬ ‫لە سەركردەكانی ئۆپۆزسیۆن و‬ ‫ت��اڕادەی��ەك��ی��ش ج��ەم��اوەرەك��ەی��ان‪،‬‬ ‫گەشبینن ب���ەوەی ك��ە هەندێك‬ ‫ل��ە ج���ەم���اوەری یەكێتی دەن��گ‬ ‫بە كاندیدەكەی ئ��ەوان ب��دەن و‬ ‫كاندیدەكەیان دەنگی زۆر بهێنێت‪.‬‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪30‬‬

‫بەتایبەتی كونسوڵگەری پێنج ئەندامە‬ ‫هەمیشەییەكەی ئەنجومەنی ئاسایشی‬ ‫نەتەوە یەكگرتووەكان‪ ،‬ئەوە نیشانەی‬ ‫ئەوەیە كە پێگە ئابوورییەكەمان ‌و ناو‬ ‫ناوبانگمان لە جیهاندا بەهێزە‪ .‬دەكرێت‬ ‫لەسەر ئەو پرسیارەش بووەستین دەتوانن‬ ‫كونسوڵگەری لە شارەكانی تری عێراق‬ ‫بكەنەوە‪ ،‬بۆ نایكەنەوە؟ دیارە مەسەلەكە‬ ‫چییە‪.‬‬ ‫* پەیوەندی دیپلۆماسی حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان‌و چین چۆنە‪ ،‬چونكە‬ ‫چین واڵتێكی گەورەیە؟‬ ‫ چین دۆستێكی دێرینی كوردە‪ ،‬ئەو‬‫پەیوەندییە لە زەمانی ماوتسی تۆنگ‪-‬ەوە‬ ‫كە جەنابی مام جەالل دروستیكردووە‌و‬ ‫تا ئێستا درێ���ژەی هەیە‌و تا ئێستاش‬ ‫پارتی كۆمۆنیستی چین لەگەڵ یەكێتیدا‬ ‫پەیوەندی بەهێزی هەیە‪ ،‬ئەندازیاری‬ ‫ئەو پەیوەندییەش جەنابی مام جەالل‬ ‫بوو كە ئێستاش سااڵنە چەندین وەفدی‬ ‫یەكێتی سەردانی ئەو واڵت��ە دەك��ات و‬ ‫خولی ك��ادی��ران دەك��ەن��ەوە‌و ب��ەردەوام‬ ‫كادیرانی یەكێتی بانگهێشت دەكەن كە‬ ‫ئەو پێشكەوتنانە ببینن‪.‬‬ ‫* زۆرج��ار گلەیی ئەوە دەكر ‌ێ كە‬ ‫كورد ل��ەدەرەوە گوتارێكی یەكگرتووی‬ ‫نییە؟‬ ‫ ئێمە ل��ەس��ەر گ��وت��اری ك��وردی‬‫كەموكورتیمان هەیە‪ ،‬ب��ەاڵم بەوشێوە‬ ‫گەورەیەش نییە‪ ،‬چونكە گوتاری سیاسی‬ ‫لە هەرێمی كوردستاندا زۆر روون��ە‪،‬‬ ‫لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا كە‬ ‫هەرێمی كوردستان لەناو چوارچێوەی‬ ‫ئەو دەستوورەدا پێگەو جێگەی دیارە‪،‬‬ ‫بۆیە گوتاری سیاسی‌و گوتاری نەتەوەیی‬ ‫ج��ی��اوازە‪ ،‬راستە خەڵك ح��ەز دەك��ات‬ ‫كوردستان جیابێت‪ ،‬ب��ەاڵم قبوڵكردنی‬ ‫عێراق ‌و سیستمی فیدراڵی مانەوەی‬ ‫ك��وردی لەو چوارچێوەیەدا ئەوە خۆی‬ ‫بریتییە لە گوتاری سیاسی‪ ،‬بۆیە ئەم‬ ‫گوتارە لە گوتاری نەتەوەیی جیاوازە‪،‬‬ ‫گوتاری نەتەوەیی هەموو نەتەوەیەك‬ ‫دروستدەكات كە دەوڵ��ەت ‌و ئااڵ‌و ئەو‬ ‫بابەتانەی هەبێ‌ كە دەوڵەت هەیەتی‪،‬‬ ‫ئەوە گوتاری نەتەوەییە‪ ،‬بۆیە گوتاری‬ ‫سیاسی ئێمە روون���ە‪ ،‬چونكە ئێمە‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫حكومەتی هەرێم لەگەڵ‬ ‫واڵتەكانی دەرەوە‬ ‫پەیوەندی بەهێزتر نییە‬ ‫لەعێراق‪ ،‬چونكە ئێمە‬ ‫بودجە‌و بژێوی خەڵك‬ ‫لەناوەند وەردەگرین‬

‫جاران لە ئەفریقا‬ ‫نەیاندەزانی كورد كێیە‪،‬‬ ‫ئێستا دۆستمان هەیە‬ ‫لەسەر ئاستی حزبی و‬ ‫حكومی‬ ‫بەو سیستمە فیدراڵییەی‬

‫رازیبووین‬ ‫عێراق‪.‬‬ ‫* پەیوەست بەعێراقەوە‪ ،‬پەیوەندیی‬ ‫هەرێمی كوردستان لەگەاڵ واڵتانی‬ ‫دەرەوە‌و ناوچەكە زۆرب��اش��ە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەگەڵ حكومەتی عێراقدا بەوشێوە نییە‬ ‫كە دەبوو بەپێچەوانەوە بوایە‪ ،‬پێتوانییە‬ ‫ئەوە سیاسەتێكی هەڵەیە؟‬ ‫ ناتوانین بڵێین ئەمە سیاسەتێكی‬‫ه��ەڵ��ەی��ە‪ ،‬ب���ەاڵم ئ��ەم سیاسەتكردنە‬ ‫پێویستی بەكات هەیە‪ ،‬تا ئەم فیدراڵییە‬ ‫بچەسپێندرێت‪ ،‬ئەگەر سەیری رابردوی‬ ‫عێراق بكەین‪ ،‬دەستووری عێراق لەالیەن‬ ‫دەسەاڵتدارەكانەوە دانراوە‪ ،‬كاتی خۆی‬ ‫مەلیك‪ ،‬مەجلیسی ئەعیانی دان��اوە‌و‬ ‫شتێكیان رێكخستووە بەناوی دەستوورەوە!‬ ‫دواتر كە بەعسییەكان هاتن بە ئارەزووی‬ ‫خۆیان و بەشێوەیەكی تر دایانڕشتۆتەوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئەم دەس��ت��وورەی ئێستا هەموو‬

‫نەتەوەكانی عێراق چەسپاندوویانەو لە‬ ‫ئێستاشدا كاری پێدەكرێ‌‪.‬‬ ‫ئ��ەوەش��م��ان لەبیرنەچێت ك��ە ئەم‬ ‫دەستوورە نوێییە‌و بۆ ژیانی سیاسی ‌و‬ ‫دیموكراسییەكی نوێشە‪ ،‬چ بۆ كوردو چ‬ ‫بۆ عەرەبی شیعە‌و سوننە‪ .‬هێشتا ئێمە‬ ‫نەبووینەتە واڵتێك كە بتوانین رێز لە‬ ‫دەستووری خۆمان بەهەموو نەتەوەكانی‬ ‫عێراقەوە كە دەنگمان پێداوە بگرین‪،‬‬ ‫چونكە ئاستی هۆشیاریمان بەو رادەیە نییە‬ ‫كە خەڵك یەكەم پارێزەری دەستوور بێت‬ ‫لە عێراقدا‪ .‬لەكاتێكدا كە بەواڵتێك دەڵێی‬ ‫دیموكراسی‪ ،‬سەرەتاكەی لە هۆشیاری‬ ‫تاكەكانەوە دەستپێدەكات‪ ،‬رەنگە بتوانین‬ ‫ئیدیعای دیموكراسی بكەین‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫زەمینەی واقیعدا ئ��ەو دیموكراسییە‬ ‫بەوشێوەیە نییە كە ئێمە دەمانەوێت‪،‬‬ ‫بۆ نموونە ئەو ناكۆكیانەی كە لەناوچەی‬ ‫عەرەبی سوننەنشیندا بەرپاكرا‪ ،‬سەربازی‬ ‫وا هەیە هەموو ئیلتیزاماتێكی لەناو ئەو‬ ‫لیواو فەوجەدایە كە بۆی دیاریكراوە كە‬ ‫لەكاتێكدا شەڕ دروست دەبێت دژ بە پێگە‬ ‫دینییەكەی یەكسەر سوپا جێدێڵێ و دژ‬ ‫بەسوپا شەڕ دەكات! لە دنیادا شتی وانییە‪.‬‬ ‫تا ئەو رادەی��ە دەستووری قبوڵە كە‬ ‫موچە وەرب��گ��رێ‌‪ ،‬ب��ەاڵم ك��ە سیاسەت‬ ‫دێتە پێشەوە دەبینی دژی دەستوورەكە‬ ‫دەوەستێتەوە‪ ،‬ئەم كێشەیە هەموو عێراقی‬ ‫گرتۆتەوە‪ ،‬ب��ەاڵم لە هەمووی گرنگتر‬ ‫ئەوەیە كە حكومەت دەبێت سنگ فراوان‬ ‫بێ‌ ‌و باوكانە مامەڵە بكات‪ ،‬بەاڵم ئەم‬ ‫حكومەتە لەو ئاستەدا نەبووە‌و نەیتوانیوە‬ ‫ئەوە بكات‪ .‬بەاڵم حكومەتی هەرێم لەگەڵ‬ ‫واڵتەكانی دەرەوە پەیوەندی بەهێزتر نییە‬ ‫لە عێراق‪ ،‬چونكە ئێمە بودجە‌و بژێوی‬ ‫خەڵك لە ن��اوەن��د وەردەگ��ری��ن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئایا هیچ دەوڵەتێكی دراوس �ێ‌ ئەوەمان‬ ‫بۆ دەكات؟ ئێمە لە عێراق بەشێكین لە‬ ‫دەسەاڵت‪ ،‬بەاڵم پەیوەندییەكانمان لەگەڵ‬ ‫م��ەرك��ەزدا كەموكوڕی هەیە‌و پێویستی‬ ‫بەچارەسەركردن هەیە‪ ،‬نە ئێمە‌و نە ئەوان‬ ‫ناتوانن بەزەبری هێز مافمان لێبسێنن‪،‬‬ ‫ئێمەش ناتوانین بەزەبری هێز مافەكانمان‬ ‫وەربگرین‪ ،‬بۆیە ئەو سەردەمانە رۆیشتوون‬ ‫‌و ئێستا سەردەمی دیالۆگە‌و دەبێ‌ پشوو‬ ‫درێژ بین‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫«ئەگەر لەتوركیادا ‪ 20‬ملیۆن كورد هەبێت ‪3.8‬ی پشتگیریی لە‪ PKK‬بكات‪،‬‬ ‫مانای وایە ‪16.2‬ی پشتگیریی لە‪ PKK‬ناكات»‬

‫جێگری سەرۆكی پارتی دادو گەشەپێدان‬

‫لە گفتوگۆیەكی كراوەدا لەگەڵ ژمارەیەك نووسەرو ئەكادیمیی كورد‪:‬‬

‫حسێن چەلیك‪:‬‬ ‫لە دەستووری توركیادا قەت شتێك نا نووسرێت كە‬ ‫بڵێت مافی كوردەكان ئەمەیەو مافی توركەكان ئەوەیە‬

‫رۆژی (‪ )4/30‬لە هۆڵێكی یانەی كۆمەاڵیەتی شاری سلێمانی‪ ،‬حسێن چەلیك‪-‬ی جێگری سەرۆكی پارتی دادو گەشەپێدانی توركیا‬ ‫‪ AKP‬كە حزبی حوكمڕانی توركیایە‪ ،‬گفتوگۆیەكی كراوەی لەگەڵ ژمارەیەك لە نووسەرو ئەكادیمی و رۆژنامەنووسانی كورددا كرد‪،‬‬ ‫سەرنووسەری گۆڤاری وااڵپرێس‪-‬یش یەكێك بوو لەبەشداربوانی گفتوگۆكە‪.‬‬ ‫لەم گفتوگۆیەدا‪ ،‬بەپێی ئەو دەرفەتە دیاریكراوەی كە بۆی دانرابوو‪ ،‬چەند ئەكادیمی و رۆژنامەنووس و نووسەرێكی كورد كۆمەڵێك‬ ‫پرسیارو كۆمێنتی راشكاوانەیان ئاراستەی جێگری سەرۆكی ‪ AKP‬كردو ئەویش سەرنجی خۆی و حزبی حوكمڕانی توركیای لەبارەی‬ ‫مەسەلەكانی كوردو پڕۆسەی ئاشتی خستەڕوو‪ ..‬وااڵپرێس دەقی ئەو گفتوگۆیەی تۆماركردبوو‪ .‬لێرەدا بەشی دووەم و كۆتایی باڵو‬ ‫دەكاتەوە‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬وااڵپرێس‬ ‫‪2-2‬‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪32‬‬

‫هەیە كەواتە دەبێت الیەنێك‬ ‫س���ت���ران ع���ەب���دوڵ�ڵ�ا‪،‬‬ ‫هەبێت داوای ل��ێ بكات‬ ‫س��ەرن��ووس��ەری‪ :‬رۆژن��ام��ەی ستران‬ ‫چارەسەری بكات‪ ،‬ئیتر ئەو‬ ‫كوردستانی نوێ‬ ‫دەستخۆشیت لێدەكەم عەبدوڵاڵ‪،‬‬ ‫الیەنە ‪ PKK‬بێت ‪BDP‬‬ ‫بێت‪ ،‬كوردەكانی ناو دادو‬ ‫بۆ ئ��ەو خوێندنەوانەی كە سەرنووسەری‬ ‫گەشەپێدان بن‪ ،‬ئیتر خۆ ئەمە‬ ‫لەسەر سیاسەتی حزبەكەت‬ ‫روونتكردەوە لەسەر مەسەلەی كوردستانی‬ ‫دەبێت هەموو كێشەیەك‬ ‫بزوتنەوەیەكی هەبێت‪ ،‬یان‬ ‫ك��ورد‪ ،‬ئێمە لە كوردستانی نوێ‪:‬‬ ‫حەرەكەتێكی سیاسی هەبێت‬ ‫عێراق راستە خۆمان بەبرای‬ ‫زۆربەی‬ ‫تەعبیری لێ بكات‪ ،‬واتە‬ ‫كوردەكانی توركیا دەزانین‪،‬‬ ‫ب��ەڕای ئێوە سبەینێ كێ‬ ‫بەاڵم لە هەمانكاتدا پێمانخۆشە كوردی دنیا‬ ‫دەبێتە موخاتیب؟ كێ دەبێتە‬ ‫چ��اودێ��ری ئ��ەوە بكەین كە‬ ‫توركیایە‪،‬‬ ‫لە‬ ‫بزوتنەوەی كورد بۆ وەرگرتنی‬ ‫چەند مەسەلەی كورد دەچێتە‬ ‫مافەكانی لەڕێگای ئاشتی‬ ‫پێشەوە‪ ،‬چونكە زۆرب��ەی ئەگەر لەوێ‬ ‫و لەڕێگای دیموكراسی‪،‬‬ ‫كوردی دنیا لە توركیایە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫كێشەیە‬ ‫ئەو‬ ‫پێتانوانییە پێویست بكات‬ ‫لەوێ ئەو كێشەیە چارەسەر‬ ‫ببێت‪ ،‬بۆ ئێمەش ئاسانتر چارەسەر‬ ‫ئێوە بەجۆرێك لەجۆرەكان‬ ‫ئیعتیراف ب���ەوە بكەن‬ ‫دەبێت و پەیوەندییەكانیشتان ببێت‪ ،‬بۆ‬ ‫بزوتنەوەیەكی كوردی هەیە‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئێمەدا خۆشترو رێك و‬ ‫ئێمەش‬ ‫ئ��ەم بزوتنەوەیە دەبێت‬ ‫پێكترو تەندروست تر دەبێت‪،‬‬ ‫ئەوكاتە ئێمە دوو برامان ئاسانتر دەبێت رێگای بۆ بكرێتەوە كە داوا‬ ‫بكات‪ ،‬بێگومان ئاشتی رێگا‬ ‫دەب��ێ��ت‪ ،‬ه��ەم ك��وردو هەم‬ ‫بۆ گفتوگۆ خۆش دەك��ات‪،‬‬ ‫تورك‪.‬‬ ‫گفتوگۆ هەموو شتێك نییە‪،‬‬ ‫حسێن چەلیك‪:‬‬ ‫داواك��ان گرنگن‪ ،‬پێویست‬ ‫ئەی ئێستا هەر وا نییە؟‬ ‫دەكات ئەم شتانە زۆر روون‬ ‫ستران عەبدوڵاڵ‪:‬‬ ‫ببێتەوە‪ ،‬بۆئەوەی ئێمەش‬ ‫م��ەب��ەس��ت��م ل���ەوەی���ە‬ ‫بزانین كە ئەو سیاسەتەی‬ ‫برایەتییەكەمان قووڵتر دەبێت‪،‬‬ ‫ئێوە لەسەری دەڕۆن راستن‪،‬‬ ‫ئ��ەو ه��ەن��گ��اوان��ەی پارتی‬ ‫لەسەر ئەمانە دەستخۆشی‬ ‫دادو گەشەپێدان ناویەتی لە‬ ‫مەسەلەی كورددا شتی زۆر تازەن‪ ،‬واتە باسی بكەین و پشتگیریی لێ بكەین‪.‬‬ ‫حسێن چەلیك‪:‬‬ ‫زۆر گەورەن بەنیسبەت حوكمڕانیكردن لە‬ ‫بەر لەوەی وەاڵمی پرسیاری یەكەمت‬ ‫توركیاوەو بێگومان ئاشتیش دەتوانێت ئەم‬ ‫مەسەلەیە پێش بخات‪ ،‬بەس دوو پرسیارم ب��دەم��ەوە‪ ،‬دەم��ەوێ��ت دڵنیاییت بدەمێ‬ ‫هەیە‪ ،‬یەكێكیان ئەوەیە ئەو شتانەی ك��ە خ��ەم��ت نەبێت ئاكپارتی هیچ لە‬ ‫كە كراوەو ئەو شتانەش كە لە ئایندەدا هەڵبژاردنەكانی داهاتوو و داهاتووتریش‬ ‫دەكرێن‪ ،‬با پارتی دادو گەشەپێدان بیكات‪ ،‬لەدەست نادات‪ ،‬ئێمە بە لە (‪ )%50‬هاتین‪،‬‬ ‫توركیا واڵتێكی دیموكراسییە‪ ،‬ئەگەر پارتی حاڵی حازر ئەو راپرسیانەی كە دەكرێت‬ ‫دادو گەشەپێدان ئینتیخاباتی داهاتووی (‪)%53‬و زیاتریشین‪.‬‬ ‫ستران عەبدوڵاڵ‪:‬‬ ‫نەبردەوە‪ ،‬ئەم شتانە بەرەو پێشەوە ناچن‪،‬‬ ‫وایدابنێ چوار ئینتیخاباتی تر دەكاتە‬ ‫پێویستە ئەم شتانە لە دەستووردا جێگیر‬ ‫(‪ )20‬ساڵی تر‪ ،‬ب��ەاڵم مەسەلەی كورد‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫پرسیاری دووەم ئەوەیە‪ ،‬تەقریبەن لە ئەوەندە ئاڵۆزە (‪ )50‬ساڵی تری دەوێت‪.‬‬ ‫حسێن چەلیك‪:‬‬ ‫توركیادا دان بەوەدا دەنێن كە كێشەیەك‬ ‫پێویست دەك���ات ئ��ەوەت��ان ب��ۆ باس‬ ‫هەیە كێشەی كوردە‪ ،‬ئەم كێشەیە مادام‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫بكەم كە پڕۆسەی نووسینەوەی دەستووری‬ ‫هەمیشەیی توركیا‪ ،‬واتە دەستوورێكی نوێ‬ ‫بۆ توركیا‪ ،‬حاڵی حازر بەردەوامە لە توركیادا‪،‬‬ ‫ئەو كەسەی پێشڕەوی ئەو كارەیە‪ ،‬پارتی‬ ‫دادو گەشەپێدانە‪ ،‬ئەگەر ئەو كۆمسیۆنەی‬ ‫ئێستا لە پەرلەمانی توركیادا دروستكراوە‪،‬‬ ‫كۆمسیۆنی نووسینەوەی دەس��ت��وورە كە‬ ‫رێككەوتنی الیەنەكانە بۆ دەستوور‪ ،‬هەر‬ ‫ئەو چ��وار پارتەی لە پەرلەماندا ئەندام‬ ‫پەرلەمانیان هەیە بەشێكن لەم كۆمسیۆنە‪،‬‬ ‫ئەگەر ئ��ەم كۆمسیۆنە توانی كارەكانی‬ ‫بگەیەنێتە ئەنجام و دەستووری نوێی توركیا‬ ‫ئامادە بكات‪ ،‬ئەوە ئێمە حازرین‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئەم كۆمسیۆنەش نەیتوانی ئەركەكانی وەكو‬ ‫خۆی تەواو بكات‪ ،‬ئەوا ئێمە پالنی (‪ d‬و ‪c‬‬ ‫و ‪)b‬مان هەیە‪.‬‬ ‫ن��ووس��ی��ن��ەوەی دەس��ت��وور ئەركێكی‬ ‫ئ��ەوەن��دە ئاسان نییە‪ ،‬وەك��و ئ��ەوە نییە‬ ‫كێكێك دروس���ت بكەیت‪ ،‬ح��ەزدەك��ەم‬ ‫دڵنیابن لەوەی كە لە دەستووری توركیا‬ ‫قەت شتێك نانووسرێت كە بڵێت مافی‬ ‫كوردەكان ئەمەیەو مافی توركەكان ئەوەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم من دان بەوەدا دەنێم و قبوڵی ئەوە‬ ‫دەكەم كە ئەو دەستوورەی ئێستا هەمانە‬ ‫كێشەی تێدایەو كەموكوڕی هەیە‪ ،‬ئێمە بە‬ ‫مەبەستی ئەوەی كە یەكسانییەكی تەواو لە‬ ‫نێوان هەموو هاونیشتمانییەكان كە نزیكی‬ ‫(‪ )76‬ملیۆن ئینسانە لەواڵتی توركیادا‪،‬‬ ‫یەكسانییەكی ت��ەواو لەماف و لە ئەركدا‬ ‫دەستەبەر بكەین لە دەس��ت��ووردا‪ ،‬دینی‬ ‫هەرچییەك بێت‪ ،‬نەتەوەكەی هەرچییەك‬ ‫بێت‪ ،‬زمانی دایك لە هەرچی بەشێكی‬ ‫توركیاوە بێت‪ ،‬ئێمە لە هەوڵی ئەوەدا‬ ‫دەبین كە هەموو هاوواڵتییەك لەپلەیەكدا‬ ‫كۆبكەینەوە‪ ،‬ئەگەر لەم ژوورەدا كە ئێستا‬ ‫دانیشتووین ئەگەر ئۆكسجینی تەواو هەبێت‬ ‫بۆ هەموومان‪ ،‬ئەوا هەموومان ئیسراحەت‬ ‫دەكەین‪ ،‬ئەگەر موسڵمانیشی تێدا بێت‪ ،‬یان‬ ‫نا موسڵمانیشی تێدا بێت‪ ،‬ئەگەر سوننی‬ ‫تێدا بێت یان شیعی‪ ،‬هەر كەسێكی تێدابێت‬ ‫بەو ئۆكسجینە ئیسراحەت دەكات‪.‬‬ ‫ل��ەب��ارەی پرسیاری دووەم��ت��ەوە‪ ،‬كێ‬ ‫تەمسیلی ك��وردەك��ان دەك���ات؟ س��ەرۆك‬ ‫وەزیرانی توركیا چەند جارێك وتیەوە كە‬ ‫ئێمە لەگەڵ گروپە چەكدارەكاندا دەجەنگین‪،‬‬

‫‪33‬‬

‫رووبەڕوویان دەبینەوە‪ ،‬لەگەڵ ئەو كەسانەش‬ ‫كە چەكیان پێ نییە دادەنیشین و گفتوگۆ‬ ‫دەكەین‪ ،‬موخاتەبی حكومەتی توركیا دوای‬ ‫ئەوەی ئەم ئاشتییە بەرقەرار بوو‪ ،‬ئەندام‬ ‫پەرلەمانە ك��وردەك��ان��ی ن��او ئەكپارتییەو‬ ‫بەدەپەو كەسانی رۆشنبیری كوردە‪ ،‬هەموو‬ ‫ئەو رێكخراوانەیە كە لە كۆمەڵگای مەدەنیدا‬ ‫كاردەكەن‪ .‬دەبێت دڵنیابن لەوەی كە هیچ‬ ‫كاتێك بەدەپەو ‪ PKK‬بەتەنها خۆیان نابن‬ ‫بەالیەنی ك��وردی لەسەر مێزەكە بەتەنها‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی بابەتەكە مافی مرۆڤە‪ ،‬ئێمە‬ ‫دانانیشین لەسەر مێز موجادەلەو موناقەشەی‬ ‫ئەوە بكەین كە تۆ تۆزێك دابەزەو تۆ تۆزێك‬ ‫سەركەوەو بگەینە ئەنجامێك‪ ،‬چونكە مافی‬ ‫مرۆڤ ئەو جۆرە ب��ازاڕ گەرمییەی لەسەر‬ ‫نەكرێت باشە‪ ،‬من پرسیارێك لە كاك ستران‬ ‫عەبدوڵاڵ دەكەم‪ ،‬لە توركیا چەند كورد هەیە؟‬ ‫من لە برادەرانی ‪ BDP‬دەپرسم دەڵێن (‪)20‬‬ ‫ملیۆن بە ‪ )2.6( BDP‬ملیۆن دەنگی هەیە‪،‬‬ ‫لە توركیا لە سێ كەس دوو كەس مافی‬ ‫دەنگدانی هەیەو ئەو دەنگەی كە لە ‪BDP‬‬ ‫دەهێندرێت (‪ )3.8‬ملیۆنە‪.‬‬ ‫ستران عەبدوڵاڵ‪:‬‬ ‫وەكو بیرمەندێك لێت دەپرسم‪ ،‬پێتوانییە‬ ‫بەشێكی ئەو كێشەیە پەیوەندی بەوەوە‬ ‫هەبێت كە كورد لە توركیادا تواوەتەوە؟‬ ‫تەڤگەری كوردی ئەگەر گەدەپە بێت یان‬ ‫‪ BDP‬بێت‪ ،‬تەنانەت ئەگەر كوردەكانی ناو‬ ‫ئاكپارتیش بێت‪ ،‬لە (‪ )90‬ساڵ لەمەوبەردا‬ ‫لەتەڤگەرێكدا الواز كراوە‪.‬‬ ‫حسێن چەلیك‪:‬‬ ‫ئێستا ئەوە نەماوە‪.‬‬ ‫ستران عەبدوڵاڵ‪:‬‬ ‫بەڵێ ئێستا ئەوە نەماوە‪ ،‬بەاڵم ئایا‬ ‫كاریگەریی نییە‪ ،‬پرسیارەكەم بۆ موجادەلە‬ ‫نییە‪ ،‬بۆ موغادەرەیە‪.‬‬ ‫حسێن چەلیك‪:‬‬ ‫ب��ەاڵم رەنگە كوردانێك هەبن كە لە‬ ‫ئەنجامی سیاسەتی ئاسياالسون‪ ،‬بۆ نموونە‬ ‫من كوردم و دەڵێم نەتواومەتەوە‪ ،‬با ئەو‬ ‫حسابەی تۆزێك بۆ روون بكەمەوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫لە توركیادا (‪ )20‬ملیۆن كورد هەبێت (‪)3.8‬‬ ‫ی پشتگیریی ل��ە‪ PKK‬بكات‪ ،‬مانای وایە‬ ‫(‪)16.2‬ی پشتگیریی لە ‪ PKK‬ناكات‪ ،‬پارتی‬ ‫دادو گەشەپێدان لەڕۆژهەاڵتی توركیا لە‬

‫دیمەنێك لە گفتوگۆكە‬

‫حسێن چەلیك‪:‬‬ ‫دەبێ دڵنیابن لەوەی كە‬ ‫هیچ كاتێك ‪ BDP‬و‬ ‫‪ PKK‬بەتەنها خۆیان‬ ‫نابن بەالیەنی كوردی‬ ‫لەسەر مێزەكە‬

‫باشووری رۆژهەاڵتی توركیا لە ئەستەمبوڵ‬ ‫كە نفووسێكی زۆری كوردی تێدایە‪ ،‬یەكەم‬ ‫پارتە‪ ،‬بۆچی دەنگ دەدەم بە ئاكپارتی؟‬ ‫لەبەرئەوەی ئاكپارتی نەژاد پەرست نییە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی ئاكپارتی شەفەقەتی دەوڵەتی‬ ‫هەیە ب��ۆ ه��ەم��وو ه��اوواڵت��ی��ان‪ ،‬هەموو‬ ‫هەوڵێكی بۆئەوەیە كە ئەو خەڵكە لەڕووی‬ ‫ماددی و مەعنەوییەوە ببوژێتەوە‪ ،‬دەمەوێ‬ ‫سەرئەنجام ئەوە بڵێم كە بڵێی موخاتەب‬ ‫تەنها ‪ PKK‬یەو ‪ PKK‬دادەنیشێت‪ ،‬جارێكیتر‬ ‫ناچین ئەمریكا كەشف بكەینەوە‪ ،‬شتەكە زۆر‬ ‫قورس نییە (‪ )90‬ساڵە دەزانین كە كوردەكان‬ ‫چییان دەوێت لە توركیادا‪ ،‬پڕۆسەیەكی ئاوا‬ ‫باش دەستی پێكردووە‪ ،‬ئینشائەڵاڵ نییەتەكە‬ ‫خێرەو عاقیبەتەكەیشی خێر دەبێت‪.‬‬ ‫د‪ .‬شێركۆ مەنگوڕی‪ ،‬مامۆستا لەزانكۆی‬ ‫سلێمانی‪:‬‬

‫د‪ .‬شێركۆ مەنگوڕی‪:‬‬ ‫سیاسەتی برا گەورەیی‬ ‫توركیا وایكردووە كە‬ ‫هەڵوێستی دیاری توركیا‬ ‫لە هەرێمی كوردستانی‬ ‫عێراقدا‪ ،‬زۆر روون نەبێت‬ ‫بەڕاستی ئەو سیاسەت و نەهجەی كە‬ ‫ئێستا لە توركیا هەیە‪ ،‬هێندەی كە لێرە‬ ‫تێبینی دەكرێت‪ ،‬من وەكو میدیاكارێك‬ ‫دەتوانم قسە بكەم‪ ،‬دوو سیاسەتی روونی‬ ‫توركیا دیارە لێرە لەسەر دەستی حزبەكەی‬ ‫جەنابت‪ ،‬سیاسەتێكیان سیاسەتێكی كرانەوە‬ ‫بەڕووی كورددا كە بەمێژووی (‪ )90‬ساڵ‬ ‫بە مێژووی (‪ )30‬ساڵی شەڕی كوردو تورك‬ ‫شتی وا نەبووە‪ ،‬سیاسەتێكی تر سیاسەتی برا‬ ‫گەورەیی توركیا لە ناوچەكەو كێشەی لەگەڵ‬ ‫بەغدایا‪ ،‬كە ئەمە وایكردووە سیاسەتی‬ ‫دیاری توركیا لە هەرێمی كوردستانی عێراق‬ ‫زۆر روون نەبێت‪.‬‬ ‫دواج��ار پرسیارێكی تایبەت كە لەمن‬ ‫كراوە‪ ،‬رەنگە لەتۆش بكرێت‪ ،‬چونكە تۆ‬ ‫وتت من ك��وردم‪ ،‬من وەك��و شێركۆ كە‬ ‫دەچمە كوردستانی توركیا یان بۆ توركیا یان‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪34‬‬

‫بۆ ئێران یان بۆ واڵتانی عەرەبی كە لێم‬ ‫دەپرسن تۆ كێیت‪ ،‬من دەڵێم كوردم‪ ،‬ئینجا‬ ‫دەڵێم عێراقیم‪ ،‬ئینجا دەڵێم موسڵمانم‪ ،‬جا‬ ‫نازانم كاك چەلیك كامیان پێش دەخات؟‬ ‫حسێن چەلیك‪:‬‬ ‫بەڕای من ئەم شتانەی جەنابت باست‬ ‫كرد‪ ،‬ئەولەوییەتیان نییە‪ ،‬هیچ یەكێكیان نییە‬ ‫لەپێشی ئەویتریانەوە بۆ ئەوی تریان لەدوای‬ ‫ئەوی تریانەوە‪ ،‬من كوڕی ئەو دایك و‬ ‫باوكەم‪ ،‬عیلمی قەوم‪ ،‬عیلمێك هەیە لەسەر‬ ‫ئیتنیكی شتەكان‪ ،‬لەو عیلمەدا باس لەوە‬ ‫دەكرێت قەوم لەپیاز دەچێت‪ ،‬لەناوەڕاستی‬ ‫پیازدا شتێك هەیە كە پێی دەوترێت كرۆكی‬ ‫پیاز (لوبی پیاز) ئەوە من و تۆین (شەخصە‬ ‫ئەوە) چینی سەرو ئەو‪ ،‬دایك و باوكمانە‪،‬‬ ‫چینی دواتریش عەشیرەتەكەمانە یان ئەو‬ ‫گروپەیە كە ئێمە مەسئولین‪ ،‬دوای ئەوە‬ ‫قەوممان وەكو تورك و كورد‪ ،‬چینی دوای‬ ‫ئەویش ئەو ب��اوەڕەی��ە كە ئێمە هەمانە‬ ‫(موسڵمان‪ ،‬یەهودی‪ ،‬نەصرانی) چینی دوای‬ ‫ئەویش مەزهەبەكەمانە‪ ،‬دەتوانین بڵێین‬ ‫مەزهەب لەژێر دینەكەدا بێت‪ ،‬ئەخیر چین‬ ‫كە لەسەروو هەموویانەوەیە ئێمە تاكێكی‬ ‫جیهانی مرۆڤایەتین‪ ،‬من لەجەنابت دەپرسم‬ ‫كامەی لەپێشەوەیەو كامەی لەدواوەیە؟‬ ‫ئ��ەوان��ە ه��ەر ه��ەم��ووی پیازێكی ت��ەواو‬ ‫دروست دەك��ەن‪ ،‬دەتوانیت توێكڵەكەشی‬ ‫قبوڵ بكەیت وەكو نەتەوە یەكگرتووەكان‪،‬‬ ‫توركیا پارچەیەكە لەجیهانی توركی‪،‬‬ ‫كوردەكانیش لە توركیا ئەوانیش بەشێكن‬ ‫لەجیهانی كوردی‪ ،‬ئێمە پارچەیەكی جیهانی‬ ‫ئیسالمیشین و لەگەڵ یەكێتی ئەوروپاشدا‬ ‫لە گفتوگۆداین بۆئەوەی ببین بە بەشێك‬ ‫لەیەكێتی ئ��ەوروپ��ا‪ ،‬ئەندامین لە (ناتۆ)‬ ‫ئەو رێكخراوانەی كە باسمكرد كامەیان‬ ‫لەپێش كامەیانەوەیە یاخود كامەیان لەدوای‬ ‫كامەیانەوەیە‪ ،‬ناتوانیت ریزبەندی بكەیت‪.‬‬ ‫مەزووعی تەلەفزیۆنی تەڕەتەشەش‪،‬‬ ‫تەڕەتەشەش كەناڵێكی كولتوورییە كەناڵێك‬ ‫نییە كە ئێمە پڕوپاگەندەی بۆ خۆمان لێوە‬ ‫بكەین‪ ،‬بۆ مەوزوعی براگەورەیی توركیا‪،‬‬ ‫ئێمە لە ئیدیعای ئ��ەوەدا نین كە ببین‬ ‫بەبرا گەورە‪ ،‬ئێمە دەڵێین هەموو براین‪،‬‬ ‫رەنگە برایەك خیبرەی زیاتر هەبێت یان‬ ‫دەوڵەمەندتر بێت لەبراكەی ت��ر‪ ،‬ئێمە‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫حسێن چەلیك‪:‬‬ ‫‪ 90‬ساڵە دەزانین‬ ‫كە كوردەكان چییان‬ ‫دەوێت لە توركیادا‪،‬‬ ‫پڕۆسەیەكی ئاوا باش‬ ‫دەستی پێكردووە‪،‬‬ ‫ئینشائەڵاڵ نیازەكە‬ ‫خێرەو عاقیبەتەكەیشی‬ ‫خێر دەبێت‬ ‫حازرین كە هەموو خیبرەكانی خۆمان‬ ‫لەگەڵتاندا بەش بكەین‪ ،‬بەعزە جارێك‬ ‫كە دەڵێیت من برا گەورەم رەنگە الیەنی‬ ‫بەرامبەر پێی خۆش نەبێت‪ ،‬دەمەوێت‬ ‫ئەوە بزانن كە توركیا‪ ،‬توركیای (‪ )10‬ساڵ‬ ‫لەمەوبەر نییە‪ ،‬ئەو زهنییەتەی لە توركیادا‬ ‫هەبوو یان زهنییەتی دەوڵەتی قووڵ بێت‪،‬‬ ‫ئەوا پارتەكەی ئێمەشی پێ قبوڵ نەبوو‪،‬‬ ‫هەوڵیاندا پارتەكەی ئێمەش دابخەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێستا هیچ كێشەیەك نییە‪.‬‬ ‫عەدالەت عەبدوڵاڵ‪ ،‬سەرنووسەری‬ ‫گۆڤاری وااڵپرێس (بە پێوە)‪:‬‬ ‫بوارتان نەدامێ قسەكانم بكەم‪ ،‬من‬ ‫یەك پرسیارم هەیە‪ ،‬ئایا ئێوە وەك ئاكپارتی‬ ‫حسابتان بۆ ئەوە كردووە كە بەبێ پێدانی‬

‫مافی ئۆتۆنۆمی بە كوردەكانی خۆتان ئەوا‬ ‫زەحمەتە پڕۆسەی ئاشتیش لە واڵتەكەتاندا‬ ‫بچێتە پێشەوەو بێتە دی؟‬ ‫حسێن چەلیك (بە پێوە)‪:‬‬ ‫ئۆتۆنۆمی بۆ كورد لە عێراق گونجاوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بۆ كورد لە توركیا گونجاو نییە‪ ،‬ئێمە‬ ‫ئۆتۆنۆمی نادەین بە كورد‪ ،‬چونكە هەموویان‬ ‫لەیەك ناوچەی جوگرافی دیاریكراودا نین‬ ‫و بە توركیادا باڵوبوونەتەوەو زۆریان لە‬ ‫ئیستەمبولن!‬ ‫عەدالەت عەبدوڵاڵ‪:‬‬ ‫ئ��اخ��ر خ��ۆ ل��ە س��ەردەم��ی رژێمی‬ ‫عێراقیشداو لە هەشتاكاندا یەك ملیۆن زیاتر‬ ‫لە كورد لە ناو شاری بەغدادا دەژیان‪،‬‬ ‫بەو حسابە بێت نەدەبوو ئێمەش ناوچەی‬ ‫خۆمان هەبێت و حوكمی بكەین‪.‬‬ ‫حسێن چەلیك (بە پێكەنینەوە)‪:‬‬ ‫ئێستا با بیر لەوە بكەینەوە كە چۆن‬ ‫دەتوانین پێكەوە بژین‪ ،‬چۆن بۆ نموونە‬ ‫تۆ لە سلێمانییەوە سەربكەویت و بەبێ‬ ‫حسابكردن بۆ سنوورەكان بێیتە ئیستەمبول‬ ‫و توركیاو ئێمەش لەوێوە بێین بۆ الی ئێوە‪.‬‬ ‫عەدالەت عەبدوڵاڵ‪:‬‬ ‫ئەوە ئاسانە‪ ..‬كەس نییە حەز بەوە‬ ‫نەكات‪.‬‬ ‫حسێن چەلیك (بە پێكەنینەوە)‪:‬‬ ‫كەواتە با ئیش بۆ ئەوە بكەین ‪ ..‬خوات‬ ‫لەگەڵ‪..‬‬

‫‪35‬‬

‫وااڵپرێس‪ ،‬لە قاهیرەوە چاودێری دەكات‪..‬‬

‫میسرو میسرییەكان‪ ،‬پێش شۆڕش و دوای شۆڕش‬

‫زۆرجار ئەنجامی شۆڕش و سەرهەڵدانەكان بە پێچەوانەی خواستی هاوواڵتیانەوە دەسوڕێت‪ ،‬مەرج نییە هەر شۆڕشێك یان‬ ‫گۆڕانكارییەكی جەماوەری لە بەرژەوەندیی هاوواڵتیاندا بێت! چونكە دنیای سیاسەت مەرج نییە بگونجێت لەگەڵ داواكاری و خواستی‬ ‫هاوواڵتیاندا‪ .‬هەندێكجاریش بەدەستهێنانی ئازادی و دیموكراسی كە خواستی هەموو تاكێكە لە جیهاندا‪ ،‬ببێتەمایەی خۆشی و ئەنجامی‬ ‫باشی هەبێت‪ ،‬گەورەترین بەڵگە لەسەر ئەوە شۆڕشی واڵتی میسر‪-‬ە‪ ،‬كە بە شۆڕشی (‪)25‬ی یەنایر دەناسرێت! لەم راپۆرتەدا گەشتێك‬ ‫بەناو شۆڕشی (‪)25‬ی یەنایەرو دەرئەنجامەكانیدا دەكەین‪..‬‬ ‫راپۆرتی‪ :‬میران حسێن*‬ ‫میسر‪ ،‬واڵتێكی ئاسایی نییە‬ ‫میسر هەرگیز واڵتێكی ئاسایی نەبووە لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بەهۆی پێگەی جوگرافی و ستراتیژی و مرۆیی ئەو واڵتەوە بووە لە ناوچەكەدا‪،‬‬ ‫هەمیشە پێگەیەكی زۆر بەهێزی لەسەر ئاستی واڵتانی عەرەبی و ئیسالمی‬ ‫و رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا هەبووە‪ ،‬بەاڵم پاش شۆڕشی (‪)25‬ی یەنایر هەمیشە‬ ‫بارودۆخی ئەو واڵتە بەرەو پاشەكشێ دەچێت لەسەرجەم بوارەكاندا!‬ ‫بەشێوەیەكی گشتی میسر لەسەردەمی موبارەك‪-‬دا‪ ،‬یەكێك بووە لەو‬ ‫واڵتانەی كە هەماهەنگی بەهێزی هەبووە لەگەڵ ئەمریكاو خۆرئاواو ئیسرائیل‬ ‫و كەنداودا‪ ،‬ئەم پەیوەندییانەش پێگەیەكی بەهێزیدا بوو بەمیسر‪ ،‬زۆرجار‬ ‫بە پشتبەستن بەو پەیوەندییانە موبارەك هەڕەشەی یان فشاری بەكاردەهێنا‬ ‫لەدژی واڵتەكانی ترو ناوبراو توانی ناوچەی تابا لە ئیسرائیل وەربگرێتەوە‪،‬‬

‫ئەمە جگە لەوەی ئەمریكا سااڵنە نزیكەی (‪ )5‬ملیار دۆالر یارمەتی بەخشیوە بە‬ ‫میسر كە خۆی لە هاوكاری گەنمدا بینیوەتەوە‪ ،‬جگە لە هاوكاری تەكنۆلۆژی و‬ ‫سەربازی‪ ،‬هاوكاری جۆراوجۆری تریشی پێشكەش بە میسر دەكرد‪ ،‬بەرامبەر‬ ‫بەو هاوكاریانە میسریش هەوڵەكانی خۆی چڕ دەك��ردەوە بۆ لەناوبردنی‬ ‫تیرۆرو رێگادان بە كەشتییە سەربازییەكانی ئەمریكاو خۆرئاوا كە كەناڵی‬ ‫سویس بەكاربهێنن‪..‬‬ ‫پێگەی میسر‬ ‫پێگەی نێودەوڵەتی میسر هەمیشە رێگر ب��ووە ل��ەب��ەردەم واڵتە‬ ‫ئەفریقییەكاندا كە پڕۆژەی بەنداو و ئاوسازی دروست بكەن لەسەر رووباری‬ ‫نیل‪ ،‬هەروەها لەڕووی ئابوورییەوە بارودۆخی میسر پێشكەوتنێكی بەرچاوی‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪36‬‬

‫خۆپیشاندانەكانی میسر‬

‫بەخۆیەوە بینیبوو‪ ،‬بەهۆی سەقامگیریی بارودۆخی‬ ‫ئەو واڵتەوە رێژەی گەشە لە میسر (‪ )%8,5‬بووە‬ ‫لەسەردەمی موبارەكدا‪ ،‬سااڵنە پێشوازیان لە (‪-18‬‬ ‫‪ )20‬ملیۆن گەشتیار كردووە‪ ،‬لەڕووی سیاسیشەوە‬ ‫سەرەڕای ئەوەی ئۆپۆزسیۆنی میسری هەمیشە‬ ‫سیستمی حوكمڕانی میسریان بەدیكتاتۆری‬ ‫وەسفدەكردو تۆمەتباریان دەكرد كە موبارەك رێگا‬ ‫خۆش دەكات كە جەمال‪-‬ی كوڕی جێگرەوەی‬ ‫بێت‪ ،‬سەرباری پێشێلكردنی مافی م��رۆڤ لە‬ ‫زیندانەكانی میسرو رێگریكردن لەكاری سیاسی‬ ‫لەو واڵتەدا‪ ..‬بەاڵم بارودۆخی سیاسی سەقامگیر‬ ‫بوو و هیچ كێشەیەكی سیاسی یان پشێوییەك لەو‬ ‫واڵتەدا تێبینی نەدەكرا‪.‬‬ ‫میسری دوای شۆڕش‬ ‫پاش شۆڕشی (‪)25‬ی یەنایر‪ ،‬بارودۆخی میسر‬ ‫گۆڕانكاری زۆری بەخۆیەوە بینی لەسەرجەم‬ ‫بوارەكاندا‪ ،‬بەاڵم زۆرجار ئەو گۆڕانكارییانە لە‬ ‫ب��ەرژەوەن��دی میسرو هاوواڵتیانی ئەو واڵت��ەدا‬ ‫نەبوون‪ .‬سەبارەت بەبارودۆخی ئابووری ئەو‬ ‫واڵت��ە‪ ،‬ئێستا رێ��ژەی گەشتیار كەمی ك��ردووەو‬ ‫وەبەرهێنان بەشێوەیەكی بەرچاو كەمبوونەوەی‬ ‫بەخۆوە بینیوە‪ ،‬گەیشتۆتە ئەو ئاستەی سەرۆكی‬ ‫دەستەی ئاماری میسری ئاماژەی بۆ ئەوە كرد كە‬ ‫داهاتی كەرتی گەشتیاری و وەبەرهێنان لە میسر‬ ‫بەڕێژەی لە (‪ )%60‬كەمبۆتەوە بە بەراورد بە پێش‬ ‫شۆڕش‪ ،‬هۆكاری سەرەكی ئەو دابەزینەش بەهۆی‬ ‫خراپبوونی باری ئەمنی و سیاسی و ئابووری ئەو‬ ‫واڵتەوەیە‪ .‬خاڵێكی گرنگی ناو بەرنامەی كاری‬ ‫حكومەتەكەی محەمەد مورسی سەرۆكی ئێستای‬ ‫میسر‪ ،‬بریتیی بوو لە پڕۆژەی «نەهزە» بەاڵم یەك‬ ‫هەنگاو لەو بەرنامەو پڕۆژەیە نەكەوتۆتە بواری‬ ‫جێبەجێكردنەوە‪ ،‬بەهۆی نەبوونی سەرچاوەی‬ ‫دارایی پێویست بۆ جێبەجێكردنی‪.‬‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ه��ەم��وو ئ��ەو كێشانەشدا نرخی‬ ‫جونەیهی میسری بەشێوەیەكی بەرچاو داڕمانی‬ ‫بەخۆیەوەبینی و بەهای یەك دۆالری ئەمریكی‬ ‫گەیشتە (‪ )7,5‬جونەیهی میسری پاش ئەوەی‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫لە سەردەمی موبارەكدا (‪ )5‬جونەی بوو‪ ،‬واتە‬ ‫ب��ەڕێ��ژەی لە (‪ )%50‬بەهای دراوی ئ��ەو واڵتە‬ ‫دابەزیوە‪.‬‬ ‫لەڕووی سیاسی و ئەمنییەوە‪ ،‬پاش گەیشتنی‬ ‫ئیسالمییەكان بە دەس���ەاڵت‪ ،‬ب��ارودۆخ��ی ئەو‬ ‫واڵتە لە حاڵەتێكی نالەباردایەو بە بەردەوامی‬ ‫ب��ارودۆخ��ی ئەمنی و ئ��اب��ووری ئ��ەو واڵت��ە لە‬ ‫شڵەژانێكی ب��ەردەوام��دای��ە! دەسەاڵتی میسری‬ ‫لە توانایدا نییە سەرجەم ناوچەكانی ئەو واڵتە‬ ‫كۆنترۆڵ بكات‪ ،‬ئەو نا ئەمنییە بۆتە هۆكارێك‬ ‫بۆ زیادبوونی رێژەی تاوان و فڕاندنی سەربازو‬ ‫یاخیبوونی هاوواڵتیانی ناوچە دوورە دەستەكان و‬ ‫بڕینی هێڵی شەمەندۆفێرو قەیرانی سووتەمەنی‪،‬‬ ‫ئەو چەند قەیرانە رۆژ بەڕۆژ لە هەڵئاوساندان و‬ ‫زەحمەتە وا بەزوویی و ئاسانی چارەسەر بكرێن‪.‬‬ ‫گەیشتنی ئیسالمییەكان بە دەسەاڵت‬ ‫گەیشتنی ئیسالمییەكان ب��ە دەس���ەاڵت‬ ‫و ه��ەڕەش��ەی��ەك��ی ب����ەردەوام ل��ە نەیارانیان‪،‬‬ ‫شێوازێكی تریان گرتۆتەبەر ئەویش پارە رشتنە‬ ‫بۆ لە خشتەبردنی نەیارو نزیكەكانی خۆیان‪،‬‬ ‫بەكارهێنانی ئەو شێوازەش بۆتەهۆی دابەشبوونی‬ ‫واڵت بۆ دووجەمسەر‪ ،‬جەمسەری ئیسالمییەكان و‬ ‫جەمسەری لیبراڵ و چەپ و پاشماوی موبارەك‬ ‫و بێالیەنەكان‪ .‬مەیدانی تەحریری شاری قاهیرە‬ ‫هەرگیز چۆڵی بەخۆوەنەبینیوە لەالیەك حزبی‬ ‫(حوریە) و (عەدالەی میسری) لە ملمالنێیەكی‬ ‫تووندان‪ ،‬خۆپیشاندەرانی ه��ەردووال سڵ لەوە‬ ‫ناكەنەوە كە سەروگوێالكی یەكتری خوێناوی‬ ‫بكەن و نا تەبایی مەیدانە سیاسییەكەی میسری‬ ‫داگیركردووە‪ ،‬حزبی (حوریە)و (عەدالەی میسری)‬ ‫كە باڵی سیاسی ئیخوان موسلمینەو حزبی نوور‬ ‫كە نوێنەرایەتی سەلەفییەكان دەك��ات مەیدانە‬ ‫سیاسییەكەیان ئەوەندەیتر جۆشداوە‪.‬‬ ‫ل��ەب��ەرام��ب��ەردا ب��ەرەی لیبراڵ و چ��ەپ و‬ ‫موبارەكییەكان كە بەفلول لە قەڵەمدەدرێن بە‬ ‫هەمانشێوە تووشی دابەشبوون بوون و تا ئێستا‬ ‫نەیانتوانیوە بەرەیەكی بەهێز دژی ئیسالمییەكان‬

‫دروستبكەن‪ .‬جگە لەوەش هەوڵەكانی محەمەد‬ ‫مورسی س��ەرۆك��ی میسر‪ ،‬بۆ كۆنترۆڵكردنی‬ ‫ئەزهەرو رۆژنامە نیشتمانییەكان وەكو ئەهرام و‬ ‫جمهورییەو كەناڵە تەلەفزیۆنییە رەسمییەكان و‬ ‫كۆنترۆڵكردنی دادگای دەستووری و ئەنجومەنی‬ ‫ب��ااڵی دادو داواك����اری گشتی و دام����ەزراوە‬ ‫سەربازی و ئەمنی و پۆلیسییەكانی ئەو واڵتە‪،‬‬ ‫بۆتەهۆی نیگەرانی هاوواڵتیانی میسرو هەمیشە‬ ‫دادوەرانی ئەو واڵتە چەند بڕیارێكی ناوبراویان‬ ‫هەڵوەشاندۆتەوە‪ ،‬ئەمەش بارودۆخی سیاسی ئەو‬ ‫واڵتەی زیاتر ئاڵۆزتر كردووە‪.‬‬ ‫سیاسەتی ئێستای میسر‬ ‫بەهۆی ئەوەی كە ئێستا میسر پشتگیریی‬ ‫نێودەوڵەتی لەدەستداوە‪ ،‬ئەوەندەیتر میسری‬ ‫خستووەتە ناو تەنگژەی سیاسی و ناوخۆیی و‬ ‫ئەمنی و سەربازییەوە‪ ،‬پێگەی میسری تووشی‬ ‫گرفتێكی گ���ەورە ك��ردۆت��ەوەو ئ��ەم��ەش خۆی‬ ‫بینییەوە ل��ەوەی هیچ واڵتێك‪ ،‬ق��ەرز بەمیسر‬ ‫نەدات جگە لە توركیاو قەتەر‪ ،‬ئەمەش میسری‬ ‫ناچار كرد كە پەنا ببات بۆ بانكی نێودەوڵەتی‬ ‫بۆ داواكردنی قەرز‪ .‬لەالیەك داواك��اری سۆدان‬ ‫بۆ گەڕاندنەوەی سێگۆشەی حەالیب‪ .‬لەالیەكیتر‬ ‫خراپبوونی پەیوندییەكانی میسر لەگەڵ ژمارەیەك‬ ‫واڵت وەكو ئیمارات و هەڕەشەی عەرەبستانی‬ ‫سعودی بۆ ناردنەوەی دوو میلۆن میسری كە‬ ‫لەو واڵتەدا كاردەكەن‪ ،‬گەورەترین زیانی بە پێگە‬ ‫نێودەوڵەتی و ئابوورییەكەی ئەو واڵتە گەیاندووە‪،‬‬ ‫چونكە نزیكەی (‪ )18‬ملیار دۆالر لە داهاتی‬ ‫ئەو واڵتە پێكدێت لەو پارانەی كە میسرییەكان‬ ‫دەینێرنەوە بۆ ناو میسرو گرنگترین رووداویش‬ ‫بڕیاری ئەسیوبیا بوو بەوەی كە بەنداوی نەهزە‬ ‫دروستبكات لەسەر رووباری نیلی شین كە یەكێكە‬ ‫لەو دوو رووبارەی كە رووباری نیل پێكدەهێنن‬ ‫و س��ەرەڕای هەوڵەكانی میسر بۆ شكستهێنانی‬ ‫ئەو پڕۆژەیە كە دەبێتەهۆی كەمبوونەوەی ئاوی‬ ‫رووباری نیل بەڕێژەی لە (‪ )%40-30‬ئەمەش بە‬ ‫گەورەترین كارەسات دەژمێردرێت لە مێژووی‬ ‫ئەو واڵت��ەدا‪ ،‬چونكە بەشێوەیەكی گشتی ئەو‬ ‫واڵتە پشت بە رووباری نیل دەبەستێت لەزۆربەی‬ ‫بوارەكاندا‪.‬‬ ‫دەرەنجام بۆمان دەردەكەوێت كە بارودۆخی‬ ‫میسر سەرەڕای ئەوەی شۆڕشی (‪ )25‬یەنایر لەالیەن‬ ‫هاوواڵتیانەوە ئەنجامدراو بە گۆڕانكارییەكی بەرەو‬ ‫دیموكراسی لە قەڵەمدرا‪ ،‬بەاڵم پێشبینی ئەوە‬ ‫دەكرێت كە لە سەرجەم بوارەكاندا بارودۆخەكان‬ ‫بەشێوەیەكی خراپتر رێ بگرن‪.‬‬ ‫* ئەم راپۆرتە تایبەتە بە گۆڤاری «وااڵپرێس»و نووسەریش‬ ‫خوێندكاری ماستەرە لە زانستە ساسییەكان‪ -‬قاهیرە‪.‬‬

‫‪37‬‬

‫رۆحانی كێیە؟‬

‫ئەو پیاوەی جڵەوی كۆماری ئیسالمی كەوتە دەست‬

‫ئا‪ :‬دڵشاد خۆشناو‬ ‫د‪ .‬حەسەن رۆحانی‪ ،‬بە بەدەستهێنانی‬ ‫(‪ )18‬ملیۆن دەنگ كە دەكاتە لە (‪)%51‬ی‬ ‫دەنگەكان‪ ،‬بوو بە سەرۆكی یانزەیەمی‬ ‫كۆماری ئیسالمی‪ .‬حەسەن فەرەیدون‬ ‫رۆحانی‪ ،‬لەڕۆژی (‪ )1327/8/21‬كە دەكاتە‬ ‫(‪ )1948/11/12‬لە شارۆچكەی (سورخە)ی‬ ‫سەر بە پارێزگای (سمنان) لە دایكبووە‪،‬‬ ‫قۆناغەكانی سەرەتایی و ناوەندی هەر‬ ‫لە هەمان شارۆچكە ت��ەواو ك��ردووە‪،‬‬ ‫پاشان خوێندنی حوجرەی لە حەوزەی‬ ‫حوجرەی (سادقیە) دەستپێكردووە لە‬ ‫سمنان‪.‬‬ ‫لە ساڵی (‪ )1961‬چۆتە ح��ەوزەی‬ ‫حوجرەی قوم لەوێ خوێندنی مەالیەتی‬ ‫خوێندووە‪ ،‬لە ساڵی (‪ )1969‬هاوكات‬ ‫دەچێتە زان��ك��ۆی ت���اران و ل��ە ساڵی‬ ‫(‪ )1972‬بەكالۆریۆسی لە بەشی ماف و‬ ‫یاسا وەرگرتووە‪ ،‬دوات��ر بۆ درێ��ژەدان‬ ‫بە خوێندن‪ ،‬چۆتە زانكۆی (كلدونیان‬ ‫گالسكۆ)و ل��ەوێ بڕوانامەی ماستەرو‬ ‫دكتۆراكەشی وەرگ��رت��ووە لە هەمان‬ ‫بەشی ماف‪.‬‬ ‫رۆحانی پێش شۆڕشی گەالنی ئێران‪،‬‬ ‫الیەنگری خومەینی بووەو بەهۆی ئەو‬

‫الیەنگرییەوە چەندینجار زیندانی كراوەو‬ ‫دەستبەسەركراوەو مینبەری مەالیەتی‬ ‫لێ قەدەغەكراوە‪ ،‬لە ساڵی (‪ )1977‬لە‬ ‫یەكێك لە وتارەكانی خۆیدا بە ئاشكرا‬ ‫نازناوی (بنیاتنەری كۆماری ئیسالمی)‬ ‫بۆ خومەینی بەكارهێناوە‪ ،‬ئەوكاتەی‬ ‫كە خومەینی دەچێتە پاریس لە ساڵی‬ ‫(‪ )1978‬رۆحانی چاالكی سیاسی خۆی لە‬ ‫ئەوروپا درێژە پێدەدات‪ ،‬لە فەرەنساو‬ ‫بەریتانیا خەریكی چاالكی دەبێت لەناو‬ ‫قوتابیانی ئێرانی‪.‬‬ ‫لەسەرەتای شۆڕشی گەالنی ئێران‪،‬‬ ‫رۆحانی كەوتە رێكخستنەوەی سەربازگە‬ ‫خاپوورەكان و سوپا هەڵوەشاوەكەی‬ ‫شا‪ ،‬لە ساڵی (‪)1980‬داو لە یەكەمین‬ ‫خولی ئەنجومەنی نوێنەرانی كۆماری‬ ‫ئیسالمی بە نوێنەرایەتی خەڵكی سمنان‬ ‫هەڵبژێردرا بۆ ئەنجومەنی شورای ئێران‪،‬‬ ‫لە پێنج خولی یاساداناندا بەشداربوو‪،‬‬ ‫واتە ماوەی بیست ساڵ لە ساڵی (‪1980‬‬ ‫تا ‪ )2000‬هەروەها لە خولەكانی چوارەم‬ ‫و پێنجەمدا ماوەیەك جێگری سەرۆكی‬ ‫ئەنجومەن و ماوەیەكیش وەكو سەرۆكی‬ ‫لیژنەی یاسایی لە پەرلەمانی ئێران‬ ‫چ��االك ب��ووە‪ .‬م��اوەی دوان��زە ساڵیش‬

‫ئەندام ب��ووە لە لیژنەی سەرپەرشتی‬ ‫رادیۆو تەلەفزیۆنەكانی ئێران‪.‬‬ ‫لە سەردەمی شەڕی عێراق و ئێرانیشدا‬ ‫چەندین بەرپرسیارێتی سەربازی لەئەستۆ‬ ‫گرتووە وەكو سەرۆكی قەرارگای خاتەم‬ ‫ئەنبیاو ئەندامی لیژنەی بااڵی بەرگریی‬ ‫و سەرۆكی گشتی هێزە هەواییەكان و‬ ‫لە كۆتاییشدا بووە بە جێگری سەرۆكی‬ ‫هێزە چەكدارییەكانی ئێران‪.‬‬ ‫بۆ ماوەی (‪ )16‬ساڵ و لە سەردەمی‬ ‫سەرۆكایەتی رەفسەنجانی و خاتەمیدا‬ ‫سەرۆكی ئەنجومەنی میللی ئێران بووە‪،‬‬ ‫ماوەی (‪ )13‬ساڵیش راوێژكاری ئاسایشی‬ ‫سەرۆك وەزیران بووە لە هەردوو خولی‬ ‫سەرۆكایەتی رەفسەنجانی و خاتەمیدا‪.‬‬ ‫لە ساڵی (‪)2010‬ەوە تا ئێستا‪ ،‬ئەندامی‬ ‫(كۆڕی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی‬ ‫نیزام) ب��ووە‪ ،‬لەوێشدا سەرۆكایەتی‬ ‫لیژنەی سیاسی و ئاسایشی و بەرگری‬ ‫لە ئەستۆدا بووە‪ ،‬دواتر لە هەڵبژاردنی‬ ‫س��اڵ��ی (‪ )1999‬دا‪ ،‬وەك���و ئەندامی‬ ‫ئەنجومەنی پسپۆڕانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫هەڵبژێردراوە وەكو نوێنەری پارێزگای‬ ‫سمنان و دوات��ر وەكو نوێنەری تاران‬ ‫بۆ هەمان ئەنجومەن هەڵبژێردراو تا‬ ‫ئێستاش لە هەمان پۆستدا ماوەتەوە‪،‬‬ ‫جگە لەو بەرپرسیارێتییانەش‪ ،‬لە ساڵی‬ ‫(‪)1992‬ەوە مەڵبەندێكی لێكۆڵینەوەی‬ ‫گرنگی دروستكردووەو خۆی سەرۆكی‬ ‫ئەو مەڵبەندەیە كە ناوی (مەڵبەندی‬ ‫لێكۆڵینەوەی ستراتیژی)یەو یەكێكە‬ ‫لە مەڵبەندە جێی باوەڕەكانی كۆماری‬ ‫ئیسالمی‪.‬‬ ‫رۆحانی‪ ،‬جگە لە زمانی زگماكی‬ ‫خ��ۆی ك��ە فارسییە‪ ،‬زۆر ش���ارەزای‬ ‫زمانەكانی ئینگلیزی و عەرەبییەو‬ ‫چەندین كتێب و وتارو لێكۆڵینەوەی بە‬ ‫زمانەكانی فارسی و عەرەبی و ئینگلیزی‬ ‫باڵوكردۆتەوە‪ ،‬لە ئێستادا سێ وەرزنامە‬ ‫لە بوارەكانی ستراتیژی و سیاسەتی‬ ‫دەرەوەو پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان‬ ‫لەژێر بەرپرسیارێتی رۆحانیدا دەردەچن‪.‬‬ ‫خاوەنی (‪ )17‬كتێبی چاپكراوە لە بوارە‬ ‫جیاجیاكانی یاساو پەیوەندی نێودەوڵەتی‬ ‫و ئەندێشەی سیاسی و بیرەوەری و‬ ‫ستراتیژ‪.‬‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

38

No. 62 June. 2013 4th years

‫‪39‬‬

‫تادێت هاوواڵتیان متمانەیان بەبانكەكان الوازتر دەبێت‬

‫شكستی بانكەكان‪ ،‬زیانی گەورەی‬ ‫بە ئابووری كوردستان گەیاندووە‬

‫د‪ .‬عیزەت سابیر‪ ،‬مامۆستای زانكۆی سلێمانی‪:‬‬ ‫نەمانی متمانەی هاوواڵتیان بەبانكەكان‪ ،‬قەیرانێكە كاریگەری خراپی لەسەر‬ ‫ئابووری عێراق و كوردستان داناوە‬ ‫دوای شكستهێنانی هەندێ بانكی ئەهلی لە عێراق و كوردستان‪ ،‬نەمانی پارەش لەم دواییانەدا لەزۆربەی بانكەكانی حكومەت‪،‬‬ ‫جارێكیتر بێ متمانەیی هاوواڵتیان لەبەرامبەر بانكە حكومی و ئەهلییەكاندا سەری هەڵداوەتەوە‪ ،‬ئەوەش وادەكات بانكە حكومی و‬ ‫ئەهلییەكان رووبەڕووی زیان بكاتەوە ئەگەر رێژەی ئەو هاوواڵتیانەی پارەكانیان لەبانكەكاندا دادەنێن رۆژ بەڕۆژ بەرەو كەمبوونەوە‬ ‫بڕوات‪.‬‬ ‫دابەشنەكردنی پێشینەی خانوبەرەو هاوسەرگیریی‪ ،‬كشتوكاڵ و پیشەسازی بۆ ساڵی (‪ )2013‬دەمانگەیەنێتە ئەو بڕوایەی بانكەكان‬ ‫لە ئەگەری مایە پوچی نزیك بووبنەوە‪ ،‬ئەگەرچی بەرپرسە بانكییەكان جگە لە مایەپووچی بانكی وەركا لە شاری سلێمانی و بانكێك‬ ‫لەشاری بەسرە‪ ،‬باس لەهیچ مایە پوچییەكی دیكە ناكەن و بەشێوەیەكی هەمیشەییش پەنجەی كەمتەرخەمی بۆ بانكی ناوەندی عێراقی‬ ‫درێژ دەكەن‪ ،‬ئەمە لەكاتێكدایە پسپۆڕانی بواری ئابووری وایدەبینن كە حكومەتی هەرێم نەیتوانیوە لە ئیدارەدانی سیاسەتی ئابووریدا‬ ‫سەركەوتووبێت و بریكاری وەزیری دارایی عێراقیش پێیوایە لەدوای درەنگخستنی مانگێكی بەشە بودجەی هەرێم‪ ،‬ئیدی بانكەكانی‬ ‫هەرێم تووشی ئیفلیجی دەبن و پەكیان دەكەوێت‪..‬‬ ‫راپۆرتی‪ ،‬هەورامان كامەران‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪40‬‬

‫و ئابووری بەبێ بانك ناڕوات‬ ‫لەسەردەمی رژێمەوە‬ ‫فەیسەڵ‬ ‫بەڕێوەو كۆمپانیا بیانییەكانیش‬ ‫د‪ .‬عیزەت سابیر ئیسماعیل‪،‬‬ ‫سەرۆكی‬ ‫عەلی‪،‬‬ ‫بەبێ بوونی بانك لە هەرێمدا‬ ‫مامۆستای زانكۆی سلێمانی بەشی‬ ‫ئابووری‪ ،‬پێیوابوو كە نەمانی مونتەدای ئابووری نایەنە هەرێمەوە‪.‬‬ ‫ئەو پسپۆڕەی بواری ئابووری‬ ‫متمانەی هاوواڵتیان بەبانكەكان‪،‬‬ ‫كوردستان‪:‬‬ ‫پێشیوابوو كە حكومەتی هەرێم‬ ‫قەیرانێكە كاریگەرییەكی خراپی‬ ‫و عێراق بەئاسانی دەتوانن‬ ‫ل��ەس��ەر ئ���اب���ووری‬ ‫ع��ێ��راق�اوە‪.‬و حكومەتی‬ ‫وا لەخەڵك بكەن كە خەڵك‬ ‫بەتایبەتیش كوردستان دان�‬ ‫ئەو پسپۆڕە ئەوەی بە نموونە هەرێمی‬ ‫متمانە بەبانكەكان بكەن‪،‬‬ ‫چەند رێوشوێنێكی بە نموونە‬ ‫هێنایەوە كە ئەو بێ‬ ‫متمانەییە كوردستان‬ ‫هێنایەوە وەكو ئەوەی سەرجەم‬ ‫لەوەوە سەرچاوەی گرتووە كە‬ ‫كاتێك حكومەتی عێراق لە ساڵی خراپ ئیدارەی فەرمانبەرانی حكومەتی هەرێم‬ ‫كارتی ئەلیكترۆنییان بۆ دروست‬ ‫(‪)1991‬دا‪ ،‬كوردستانی بەجێهێشت‬ ‫داراییەكەی‬ ‫بكرێ و مانگانە موچەكەیان‬ ‫ه��ەرچ��ی پ���ارەو پولی خەڵك‬ ‫بچێتە سەر حسابەكەیان‪ ،‬باسی‬ ‫هەبووە لەگەڵ خۆیدا بەتااڵن‬ ‫دەكات‬ ‫لەڕێوشوێن و فشاری تر كرد‬ ‫بردوویەتی و كاتێكیش حكومەتی‬ ‫وەك���و ئ���ەوەی هەركەسێك‬ ‫هەرێم دام���ەزرا‪ ،‬بەوتەی ئەو‬ ‫حسابی بانكی نەبوو پاسپۆرتی‬ ‫نەیتوانی ئەو پارانە بداتەوە‪.‬‬ ‫پێ ن��ەدرێ‪ ،‬یاخود خوێندكار‬ ‫ئ��ەو مامۆستایەی ب��واری‬ ‫لەزانكۆ وەرنەگیرێت ئەگەر‬ ‫ئابووری ئەو زانیارییەی داینێ‬ ‫نە بانكەكان وەكو پێویست یەدەگ لەبانكی حسابی بانكی نەبێت‪ .‬هەروەها ئاماژەی‬ ‫ناوەندی عێراق دادەنێن و نە بانكی عێراقیش بەوەش كرد كە ئەو فشارە دەتواندرێت زۆر‬ ‫وەكو پێویست هاوكاری بانكەكان دەكات‪ ،‬لە چین و توێژەكانی تریش بگرێتەوە وەكو‬ ‫ئەوەشی رون��ك��ردەوە كە هەموو بانكێك پێشانگاكانی ئۆتۆمبێل و دوكاندارو بازرگان‬ ‫لەكاتی دام��ەزران��دن��ی��دا پێویستە ی��ەدەگ و كۆمپانیاكان‪ ،‬بەپێی لێكدانەوەكانی ئەو‬ ‫لەبانكی ناوەندی عێراق دابنێت و بانكی حكومەت دەتوانێت بەپالنی یەك ساڵەو‬ ‫وەركا‪-‬شی بەنموونە هێنایەوەو وتی‪ :‬كاتێك دووس��اڵ��ە وابكات كە ه��ەم��ووان لەسەرو‬ ‫بانكی ئەهلی وەركا ئیعالنی ئیفالس بوونی تەمەنی (‪ )18‬ساڵییەوە حسابی بانكی خۆیان‬ ‫خۆی كرد‪ ،‬پارەی نەدەدایەوە بەو خەڵكەی هەبێت‪.‬‬ ‫كە پ��ارەی لە بانكەكە دان��اب��وو‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بەرگەی مانگێك ناگرین‬ ‫وایكرد كێشە بۆ بانكەكانی دیكە دروست‬ ‫فەیسەڵ عەلی‪ ،‬سەرۆكی مونتەدای‬ ‫بكات‪ ،‬دڵنیام ئەگەر سیستمەكە بەمشێوەیە‬ ‫بڕوات‪ ،‬بانكەكانی دیكەش رووبەڕووی ئەم ئ��اب��ووری ك��وردس��ت��ان‪ ،‬پێیباش ب��وو ئەو‬ ‫كێشانە دەبنەوە‪ ،‬ئەمە كاریگەریی خراپی خاڵە سەرەكییە باس بكات كە لەواڵتانی‬ ‫لەسەر ئابووری هەیە‪ ،‬چونكە بانك كارێكی هاوشێوەی واڵتی خۆمان‪ ،‬خەڵك متمانەی‬ ‫بەبانكەكان كەمترە‪ ،‬ه��ۆك��اری ئەوەشی‬ ‫زۆر گەورە دەكات لە ئابووریدا‪.‬‬ ‫بۆئەوە گێڕایەوە كە بەشێكی زۆری پارەكان‬ ‫لەماڵەوە هەڵدەگیرێت‪ ،‬وردتر چووە ناو‬ ‫بەهای دراو كەمدەبێتەوە‬ ‫سەبارەت بەزیانی بانكەكان لێكدانەوەی باسەكەوەو وای بۆچووبوو ئەو هۆكارەش‬ ‫عیزەت سابیر بەوشێوەیە بوو‪ ،‬ئەگەر خەڵك بەتەنها بێ متمانەیی دروس��ت ناكات‪،‬‬ ‫پارەی لەبانكدا دانەنا‪ ،‬بانكیش سەرچاوەی نموونەی ئ��ەوەی هێنایەوە كە لەكاتێكدا‬ ‫دارای��ی نابێت و ئیفالس دەك��او خەڵكیش بانكەكان پارەیان تێدا نامێنێت‪ ،‬یان خەڵكی‬ ‫سوود نابینێت‪ .‬وتیشی‪ :‬ئەگەر پارە لەبانكدا پارە دادەنێن و بانكەكان بەدرەنگ پێیان‬ ‫دانەنرێت بەهاكەی كەم دەبێتەوە‪ ،‬ئەوكاتەش دەدەن��ەوە‪ ،‬س��ەرەڕای ئەو رۆتینە زۆرەی‬ ‫سەروەت و سامانی خەڵك كەم دەبێتەوە لەبانكەكاندایە‪ ،‬بەوتەی ئەو ئەوەش بۆ خۆی‬ ‫كە بەهۆیەوە گەشەی ئابووری كز دەبێ جارێكی دیكە ئەو بێ متمانەییە لەنێوان‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫پ��اش س��ەردان��ی خانمی یەكەمی‬ ‫عێراق بۆ تارانی پایتەخت‪ ،‬لەهەندێك‬ ‫كەناڵی راگەیاندنەوە باس لەوە كرا كە‬ ‫لە كۆبوونەوەكانی خانمی یەكەمی عێراق‬ ‫لەگەڵ بەرپرسانی ئێرانیدا‪ ،‬یەكێك لەو‬ ‫تەوەرانەی باسی لێوەكراوە‪ ،‬مەسەلەی‬ ‫پۆستی س��ەرۆك ك��ۆم��ارە‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫ئەو بابەتەی كە ئێران داوای لە هێرۆ‬ ‫ئیبراهیم ئەحمەد كردبێت ئەو پۆستە‬ ‫وەرب��گ��رێ��ت‪ ،‬ب��ەاڵم ن��اوب��راو هەموو‬ ‫ئ��ەو قسانەی رەت��ك��ردەوەو ئاماژەی‬ ‫بەوەكردووە‪ ،‬كاتی خۆی كە مام جەالل‬ ‫پۆستی س��ەرۆك كۆماری وەرگرتووە‪،‬‬ ‫بەوتەی خۆی ئەو لەگەڵ ئەوە نەبووە‬ ‫كە ئ��ەو پۆستە وەربگرێت‪ ،‬چ جای‬ ‫ئەوەی كە خۆی وەری بگرێت‪.‬‬

‫دوای ئ�����ەوەی گ�����رژی و‬ ‫ئاڵۆزییەكانی حەویجە هێوربوونەوەو‬ ‫چەندین ق��ورب��ان��ی لێكەوتەوەو‬ ‫سووننەكان بە قەتڵوعامی خۆیان‬ ‫ناویان برد‪ ،‬تا ئێستاش نایانەوێت‬ ‫ئەو مەسەلەیە هەر وا بەئاسانی‬ ‫تێپەڕ بكات‪ ،‬بەاڵم مالیكی لەپاش‬ ‫ئەو رووداوانە كەوتۆتە گواستنەوەی‬ ‫فەرماندەو ئەفسەرە كوردەكانی‬ ‫كەركوك بۆ ناوچەكانی خ��واروی‬ ‫عێراق بەتایبەتی لە لیوای (‪)16‬‬ ‫ب��ەاڵم ك��ورد تا ئێستا ئەو بڕیاری‬ ‫گواستنەوەیەی جێبەجێ نەكردووەو‬ ‫پارێزگاریش داوای هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫ك����ردووە‪ ،‬ب���ەاڵم مالیكی وەك��و‬ ‫سەرۆكی هێزە چەكدارەكان سوورە‬ ‫لەسەر بڕیارەكەی‪.‬‬

‫‪41‬‬

‫خەڵك و بانكەكاندا زیاتر دەكات‪.‬‬ ‫سەرۆكی مونتەدا ئەوەی نەشاردەوە‬ ‫كە بانكەكان گیرۆدەی بێ پارەیی بوون و‬ ‫وتی‪ :‬ئەوەی ئێستا روویداوە‪ ،‬بانكەكانی‬ ‫حكومەت ماوەیەكی زۆرە بەدەست بێ‬ ‫پارەییەوە دەناڵێنن‪ ،‬مووچەی فەرمانبەران‬ ‫دوادەك��ەوێ��ت‪ ،‬ئ��ەم كێشەیە بەتایبەت‬ ‫لەدوای ئەوەوە دروستبوو كە بەڵێندەرەكان‬ ‫پارەی خۆیان لەبانكدا دادەن��ا بەئاستەم‬ ‫پ��ارەك��ان��ی��ان دەس��ت��دەك��ەوت��ەوەو ئەمە‬ ‫هۆكارێكی دیكە بوو بۆ قووڵبوونەوەی بێ‬ ‫متمانەیی‪ .‬وتیشی‪ :‬خۆ ئەگەر بەڵێندەرو‬ ‫پیاوانی كار متمانەیان بە بانك نەمێنێت‪،‬‬ ‫حەتمەن خەڵكی ئاسایی متمانەی كەمتر‬ ‫دەبێتەوەو لەهەمووی سەیر تر ئەوەیە‬ ‫حكومەت دوای ئەو هەموو هەڵاڵیەی لە‬ ‫میدیاكانەوە بەڕێیخست‪ ،‬كەچی حكومەت‬ ‫تاوانەكە دەخاتە پاڵ عێراق و دەڵێت ئەوە‬ ‫خەتای عێراقە پارە ناگات‪ ،‬ئەمە لەكاتێكدا‬ ‫بریكاری وەزیری دارایی عێراق كە كوردە‬ ‫وتوویەتی ئ��ەو قسانەی كە حكومەتی‬ ‫هەرێم كردوویەتی ناڕاستن‪ ،‬چونكە ئێمە‬ ‫بەهەمان میكانیزمی جاران بەشە بودجەی‬ ‫هەرێمی كوردستان لەعێراقدا رەوان��ەی‬ ‫كوردستان دەكەین‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەو گرفتەی بۆچی پارە لە‬ ‫بانكەكانی حكومەتدا نامێنێت؟ بەبڕوای‬ ‫ئەو كێشە گەورەكە لەو شوێنەدایە كە‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان خراپ‬ ‫ئیدارەی داراییەكەی دەكات‪ ،‬ئەوەشی وت‬ ‫كە حكومەتی هەرێم دەبێت بەردەوام ئەو‬ ‫هەلومەرجەی لەبەرچاو بێت كە لەكێشمە‬ ‫كێشی سیاسی نێوان حكومەتی عێراق و‬ ‫هەرێمی كوردستاندا بەشە بودجەكەی‬ ‫هەرێم دوابكەوێت و حكومەتی هەرێم‬ ‫بتوانێت یەدەگێكی وای هەبێت كە‬ ‫رووبەڕووی قەیران ببێتەوەو خۆی لەبەردا‬ ‫رابگرێت‪ .‬لەدوایین وتەشیدا فەیسەڵ عەلی‬ ‫ئەو وتەیەی بایز تاڵەبانی وەزیری دارایی‬ ‫هەرێمی كوردستانی بیرخستینەوە كە‬ ‫دەڵێت‪ :‬ئەگەر عێراق پارەمان بۆ نەنێرێت‪،‬‬ ‫بەرگەی مانگێك ناگرین‪ ،‬ناتوانین مووچەی‬ ‫ئەو هەموو خەڵكە بدەین‪.‬‬ ‫زووتر لەوادەی خۆی دابەش دەكرێت‬ ‫ل��ەب��ارەی شكستهێنانی بانكەكان و‬

‫سەاڵح محەمەد‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەری بانكی گۆیژە‪:‬‬ ‫تائێستا هەستم‬ ‫بەكەمی پارە نەكردووە‬ ‫لەبانكەكاندا‪ ،‬ئەگەر ئەوە‬ ‫روویدابێت هەر پەیوەندی‬ ‫بەبانكی ناوەندی‬ ‫عێراقەوە هەیە‬ ‫درەنگخستنی مووچەو ئ��ەو قەیرانەی‬ ‫بەم دواییانە دروستبوو‪ ،‬سەاڵح محەمەد‬ ‫ئەمین‪ ،‬بەڕێوەبەری بانكی گۆیژە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫پ��ێ راگەیاندین ك��ە تەنها دوو بانك‬ ‫شكستی هێناوە‪ ،‬یەكێكیان بانكی وەركایە‬ ‫لە ش��اری سلێمانی و ئ��ەوی دیكەیان‬ ‫لەبەسرەیەو هۆكاری ئەو شكستهێنانەشی‬ ‫بۆ بانكی ناوەندی عێراق گەڕاندەوە‪ .‬ئەو‬ ‫بەڕێوەبەری بانكە پێشیوابوو كە كشانەوەی‬ ‫پ��ارە لە بانكەكان و نەمانی متمانەی‬ ‫هاوواڵتیان بەبانكەكان زیان بەبانكەكان‬ ‫دەگەیەنێت‪ ،‬چونكە بانك پارە دەدات بەو‬ ‫پارەیەش فائیز دەدات‪ .‬وتیشی‪ :‬پێویستە‬ ‫ئێمە ئەو پارەیە ئیستیسمار بكەین‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئ��ەوان پ��ارە رابكێشنەوە فائیزەكە كەم‬

‫دەكاتەوە‪ ،‬من تائێستا هەستم بەكەمی‬ ‫پ��ارە ن��ەك��ردووە لەبانكەكاندا‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئ��ەوەش ببێت هەر پەیوەندی بەبانكی‬ ‫ناوەندی عێراقەوە هەیە‪ .‬باسی لەوەشكرد‬ ‫كە بانكی ناوەند بەچەند وەجبەیەك ئینجا‬ ‫پارەی مانگێك دەنێرێت‪.‬‬ ‫ساالر غەریب قادر‪ ،‬بەڕێوەبەری بانكی‬ ‫ئاشتی كە بانكێكی حكومییەو دەكەوێتە‬ ‫گەڕەكی چوار ب��اخ‪-‬ەوە‪ ،‬لەسەر كەمی‬ ‫پارە لەناو بانكەكەیدا وتی‪ :‬وەكو بانكی‬ ‫ئاشتی هیچ كێشەیەكی پ��ارەم نەبووەو‬ ‫لە ئێستاشدا نیمە‪ ،‬ئەم قسەیە دەكەم و‬ ‫بەرپرسیارێتی هەڵدەگرم‪ ،‬خەڵكی وەكو‬ ‫ج��اری ج��اران پ��ارە دەهێنن و پ��ارەش‬ ‫رادەكێشنەوەو رۆژانەش خەڵك پارە بۆ‬ ‫بانكەكە دەهێنێت‪.‬‬ ‫سەبارەت بەدرەنگ كەوتنی مووچەی‬ ‫مانگانەش وتی‪ :‬جاری وا هەیە لیستەكە‬ ‫درەنگ دەڕوات‪ ،‬یان جاری وا هەیە (‪)20‬‬ ‫ملیار دینار بەسەر یەكەوە دێت‪ ،‬دەبێت‬ ‫هەمووی حساب بكرێت و ئەژمار بكرێت‬ ‫كە ئەمە رەنگە وابكات بۆ ماوەی یەك‬ ‫دوو رۆژ لەهەندێ بانكدا دوابكەوێت‪.‬‬ ‫جەختیشی كردەوە كە هەموو مووچەیان‬ ‫وەرگرتووەو ئەم مانگەو مانگی پێشووش‬ ‫مووچەی پێش خستووە‪ ،‬نموونەی چەند‬ ‫شوێنێكی هێنایەوە وەك��و وەزارەت���ی‬ ‫كارەباو وەزارەتی تەندروستی و وەزارەتی‬ ‫پێشمەرگە‪.‬‬

‫بانكی ناوەندی عیراق‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪42‬‬

‫كوردستان‬ ‫واڵتی راپەڕین و ئەفسانەو هیوا‬

‫رانان‪ :‬لەتیف حسێن‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫«كوردستان‪ ،‬واڵتی راپەڕین و ئەفسانەو‬ ‫هیوا» ناونیشانی كتێبێكە كە ه��ەردوو‬ ‫گ��ەڕی��دە (میرۆسالڤ زیكموندو ژیری‬ ‫هانزێلكا) نووسیویانەو تایبەتە بەناسینی‬ ‫گەلی كوردو فەرهەنگ و شارستانێتییەكەی‪.‬‬ ‫میرۆسالڤ زیكمۆند لە ساڵی (‪)1919‬‬ ‫دا‪ ،‬لەدایكبووەو ژیری هانزلێكا‪-‬ش لە‬ ‫ساڵی (‪)1920‬دا‪ ،‬لەدایكبووەو لە ساڵی‬ ‫(‪)2003‬وە كۆچی دوایی كردووە‪ .‬ئەم دوو‬ ‫گەڕیدەیە دوو گەشتی درێژخایەنیان بۆ‬ ‫ناوچە جیاجیاكانی دونیا كردووە‪ ،‬گەشتی‬ ‫یەكەمیان لە نێوان سااڵنی (‪)1950-1947‬دا‪،‬‬ ‫بووە بە سواریی ئۆتۆمبێلێكی جۆری تاترا‬ ‫كە بە هەموو ئەفریقیاو ئەمریكای باشوورو‬ ‫ناوەنددا گ��ەڕاون‪ ،‬گەشتی دووەمیشیان‬ ‫لە نێوان سااڵنی (‪)1964-1959‬دا‪ ،‬بووە‬ ‫بەدوو ئۆتۆمبێلی تاترا‪ ،‬لەم گەشتەیاندا‬ ‫واڵتانی رۆژهەاڵتی نزیك و خواروی ئاسیاو‬ ‫ئیندۆنیزیاو دوورگەكانی یابان و بەشێكی‬ ‫زۆری ئاسیای سەر بە یەكێتی سۆڤیەتی‬ ‫ئەوكات گەڕاون‪.‬‬ ‫لەم گەشتەیاندا زیكمۆندو ژیری‪ ،‬سەدان‬ ‫ریپۆرتاژیان بۆ رۆژنامەو رادیۆكان نووسیوە‪،‬‬ ‫دەیان نامیلكەی گەشتنامەیان باڵوكردۆتەوەو‬ ‫چەندین فیلمیان بەرهەمهێناوەو دەیان هەزار‬ ‫وێنەیان گرتووە‪ .‬ئەم دوو گەڕیدەیە چاویان‬ ‫بە كەسانی ناوداری واڵتان و سیاسەتمەدارو‬ ‫رووناكبیرو كەسانی كۆمەاڵیەتی كەوتووە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم لەپێش ه��ەم��وو شتێكدا ئ��ەوان‬ ‫ویستویانە سەرنجی ژیانی خەڵكی ئاسایی‬ ‫بدەن‪ ،‬تەنانەت وەها دەگێڕنەوە كە ئەم‬ ‫دوو كەسە لەكاتی گەڕانەكانیاندا چاویان بە‬ ‫كەسانی وا كەتووە كە ئەو كەسانە پێشتر‬ ‫چاویان بەكەسانی بیانی نەكەوتووە‪.‬‬

‫‪43‬‬

‫جگە لە گێڕانەوەی‬ ‫چەندین وتەو‬ ‫دیالۆگی ئاساییانەی‬ ‫خۆیان لەگەڵ‬ ‫خەڵكی كورد‪ ،‬ئەو‬ ‫كتێبە چەندین‬ ‫وێنەی نایابی‬ ‫لەخۆگرتووە‬ ‫كە سەرجەمیان‬ ‫گوزارشتە لەژیان‬ ‫و فەرهەنگ و‬ ‫ئەفسانەی ئەم گەلە‬

‫لە ساڵەكانی (‪)1960 -1950‬‬ ‫دا‪ ،‬ئەم دوو گەڕیدەیە (‪)10‬‬ ‫كتێبی گەشتنامەیان باڵوكردەوە‬ ‫ك��ە ل����ەڕووی ئ��ەدەب��ی��ی��ەوە‬ ‫بایەخێكی زۆری هەبوو‪،‬‬ ‫بەرهەمەكانیان تا ئێستاش‬ ‫ب��وون��ەت��ە س��ەرچ��اوەی��ەك��ی‬ ‫گ��رن��گ ب��ۆ ناسینی گ��ەالن‬ ‫و ن��اوچ��ەو ف��ەره��ەن��گ و‬ ‫شارستانێتییەكانیان‪ .‬هەموو ئەو‬ ‫بەرهەمانەشیان الی خۆیان‬ ‫ئەرشیف كردبوو تا بتوانن رێ‬ ‫لە فەوتاندنیان بگرن‪ .‬كاتێ‌ لە ساڵی (‪)1968‬‬ ‫دا‪ ،‬سوپای پەیمانی وارشۆ چیكۆسلۆڤاكیا‪-‬یان‬ ‫داگیركرد‪ ،‬ئەم دوو گەڕیدەیە لەالیەن ئەو‬ ‫سوپایەوە كەوتنە ژێر فشارێكی زۆرەوەو‬ ‫هەموو بەرهەمەكانیان لێ قەدەغەكردن‬ ‫و نەیانهێشت ئیتر قسە لەبارەی فەرهەنگ‬ ‫و شارستانێتی هیچ گەل و ناوچەیەكەوە‬ ‫بكەن‪ ،‬تا رووخانی بەرەی كۆمۆنیزم رێگایان‬ ‫پێنەدان هیچ شتێك باڵوبكەنەوەو تەنانەت‬ ‫ئەو ئۆتۆمبێلەی ئەو دوو گەڕیدەیە گەشتیان‬ ‫پێكردبوو لێیان شاردنەوەو فەوتانیان كە‬ ‫ئەوكات لە مۆزەخانە دانرابوو‪.‬‬ ‫لەپاش ساڵی (‪ )1989‬ب��ارودۆخ گۆڕاو‬ ‫ساڵی (‪ )1995‬ئەرشیفی دەوڵەمەندی خۆیان‬ ‫پێشكەش بە مۆزەخانەی باشووری رۆژهەاڵتی‬ ‫مۆراڤیا لە (زڵین) كردو كرا بە پێشانگایەك‬ ‫بۆ گێڕانەوەی ژیانی زیكمۆندو ژیری‪ ،‬ژیری‬ ‫هانزلێكا لە ساڵی (‪)2003‬دا‪ ،‬پاش ملمالنێیەكی‬ ‫زۆری لەگەڵ نەخۆشیدا كۆچی دوایی كرد‪،‬‬ ‫بەاڵم زیكمۆند تا ئێستا لەژیاندا ماوەو لە‬

‫(زڵ��ی��ن) دەژی و ئێستاش‬ ‫نووسین و چاالكی هەر ماوە‪.‬‬ ‫ی��ەك��ێ��ك ل��ەب��ەره��ەم��ە‬ ‫ناوازەكانی ئەم دوو گەڕیدەیە‬ ‫ئەم كتێبەی بەردەستانە كە‬ ‫بەناوی (كوردستان‪ ،‬واڵتی‬ ‫راپەڕین و ئەفسانەو هیوا)یە‪،‬‬ ‫جگە لە گێڕانەوەی چەندین‬ ‫وت��ەو دیالۆگی ئاساییانەی‬ ‫خۆیان لەگەڵ خەڵكی كورد‪،‬‬ ‫چ��ەن��دی��ن وێ��ن��ەی نایابی‬ ‫لەخۆگرتووە كە سەرجەمیان‬ ‫گوزارشتە لەژیان و فەرهەنگ و ئەفسانەی‬ ‫ئەم گەلە‪ ،‬هەروەها بیروبۆچوونی خۆشیان‬ ‫سەبارەت بە نەتەوەی ك��ورد تێدا بەیان‬ ‫كردووە‪ ،‬ئەم پەڕتووكە بە زمانەكانی ئینگلیزی‬ ‫و ئەڵمانی و رووسی‪ ،‬باڵوكراوەتەوە‪ ،‬مامۆستا‬ ‫فەرهاد شاكەلی لە ئینگلیزییەوە كردوویەتی‬ ‫بەكوردی‪ ،‬وەرگێڕ ئەوەی لە پێشەكییەكەی‬ ‫خۆیدا ئاماژەی پێكردووە ئەوەیە كە بەڕاستی‬ ‫نەزانراوە سەردانی ئەو دوو گەڕیدەیە بۆ‬ ‫كوردستان لەكەیدا بووە‪ ،‬بەاڵم وەكو باسی‬ ‫دەكات پێدەچێت گەشتەكەیان بۆ كوردستان لە‬ ‫ساڵی (‪)1960‬دا‪ ،‬بووبێت‪ .‬شاكەلی هەرچەندە‬ ‫بەم وەرگێڕانە كارێكی ناوازەی خستووەتە‬ ‫ناو كتێبخانەی كوردییەوە‪ ،‬بەاڵم وەكو خۆی‬ ‫ئاماژەی بۆكردووە دەبوایە سەردانی زیكمۆندی‬ ‫بكردایە تا لەڕێگەی چاوپێكەوتنێكەوە لەگەڵیدا‬ ‫كۆمەڵێك شتی باڵونەكراوەی دەست بكەوتایە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو چاوپێكەوتنە رێك نەكەوتووەو ژیان‬ ‫رێگەی بەم نووسەرو رووناكبیرو وەرگێڕەی‬ ‫كورد نەداوە‪.‬‬

‫ب���ەپ���ێ���ی وت������ەی ب���ەرپ���رس���ی‬ ‫پەیوەندییەكانی دەرەوەی یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬دیپلۆماسییەتی‬ ‫ك���ورد‪ ،‬خ��ەری��ك��ە گ��ەش��ە دەسێنێت‪،‬‬ ‫ئەگەرچی كۆمەڵێك كۆسپ و تەگەرەشی‬ ‫لەبەردەمدایە كە دیارترینیان نەبوونی‬ ‫دەوڵ��ەت��ە‪ .‬بەرپرسی پەیوەندییەكانی‬ ‫دەرەوەی یەكێتی ئاماژەشی بەوەكردووە‬ ‫كە یەكێتی پەیوەندییەكانی خۆی لەگەڵ‬ ‫چەندین واڵتی تری دنیا گەشە پێداوەو‬ ‫نوێنەرایەتی نوێی كردۆتەوە كە پیشتر‬ ‫نەبووە‪ ،‬لەمبارەیەوە‪ ،‬لەم ژمارەیەی‬ ‫گۆڤاری وااڵپرێس‪-‬دا‪ ،‬چاوپێكەوتنێكی‬ ‫تایبەت دەخوێنیتەوە‪.‬‬

‫ئەگەرچی مەسەلەی دەستوور‬ ‫بۆتە جێگەی مشتومڕی ه��ەردوو‬ ‫پ���ارت���ەك���ەی دەس�����ەاڵت و سێ‬ ‫الیەنەكەی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬بەاڵم حزب‬ ‫و الیەنەكانی تریش دەی��ان��ەوێ‬ ‫بەشداری لەو پرسەدا بكەن و رای‬ ‫خۆیان هەبێت و لە چوارچێوەی‬ ‫سازانەكەدا ئەوانیش بەشداربن‪،‬‬ ‫بەاڵم بەپێی ئەو زانیارییانەی دەست‬ ‫وااڵپرێس كەوتووە‪ ،‬هەرسێ الیەنی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن ئاماژە بەوە دەكەن كە‬ ‫دەستوور كێشەی ئەوان و دەسەاڵتە‬ ‫نەك الیەنەكانی تر‪.‬‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪44‬‬

‫سەبارەت بە كۆمەڵەی رەنجدەران و‬ ‫‪ ..‬شێواندنی مێژوو‬ ‫لەنێوان من و كاك ئاوات عەبدولغەفوردا‬

‫ئەشــرەف تاڵەبـانی‬

‫لەژمارە (‪)60‬ی گۆڤاری وااڵپرێس‪-‬دا‪،‬‬ ‫كاك ئاوات عەبدولغەفور‪ ،‬وتارێكی نووسیبوو‬ ‫لەژێر ن��اوی «م��ێ��ژووی كۆمەڵە لەبەردەم‬ ‫شێواندن ‌و بێ‌ ویژدانیدا» لەو نووسینەدا‬ ‫قسە لەسەر ئەو چاوپێكەوتنەی من دەكات‬ ‫كە لەگەڵم كرابوو بۆ ناو كتێبی «كۆمەڵە لە‬ ‫سێدارەوە بەرەو راپەڕین» لەبری ئەوەی بە‬ ‫قەولی خۆی هەڵەكانم بۆ راست بكاتەوە‪،‬‬ ‫كەچی خۆی كەوتۆتە هەڵەی مێژووییەوە‪.‬‬ ‫لەپێناوی ئەوەی راستییەكان ئەوەندەیتر‬ ‫نەشێوێندرێن لە ژمارە (‪)61‬ی هەمان گۆڤاردا‬ ‫وەاڵمێكم دای��ەوەو نا راستییەكانم راست‬ ‫كردەوە‪ ،‬بەاڵم هەر لە هەمان ژمارەدا (‪)61‬‬ ‫دیسانەوە مێژوو دەشێوێنێت و جارێكیتر‬ ‫ناچار بەوەی كردم قسەی خۆم بكەمەوە‪..‬‬ ‫بۆ ئەوەی كاك كاك ئاوات لەفۆبیا رزگاری‬ ‫ببێت‪ ،‬ئاماژە بۆ پێنج كتێب دەكەم كە لەم‬ ‫سااڵنەی دواییدا بە چاپ گەیەندراون كە‬ ‫ئەو پێنج نووسەرەش تێكۆشەری سەردەمی‬ ‫س��ەرەت��ای دروستبوونی «ك��ۆم��ەڵ��ە»ن ئەو‬ ‫پێنج نووسەرە كە كاتێك دێنەسەر ملمالنێی‬ ‫گروپی عێراقی‪ -‬كوردستانی ناوی من وەك‬ ‫ئەندامێكی سەرەكی رێكخستنەكانی كۆمەڵە لە‬ ‫ساڵی (‪ 1970‬ــ ‪ )1971‬باس دەكەن‪.‬‬ ‫ك��اك ئ��اوات لەبری ئ��ەوەی هەڵەكانی‬ ‫راست بكاتەوەو جارێكیتر بابەتیانە مێژوو‬ ‫بنووسێتەوە‪ ،‬بەهەناسە‌و لۆژیكی سەرەتای‬ ‫ملمالنێی ئ��ەم دوو گروپە خ��ۆی تووشی‬ ‫كۆمەڵێك هەڵەی ت��ازەك��ردووە‪ .‬بۆ ئەوەی‬ ‫خوێنەری خۆشەویست سەری رووداوەكانی‬ ‫لـێ‌ ون نەبێت‪ ،‬من بە چەند خاڵێكی كورت‬ ‫وەاڵمی نووسینەكەی كاك ئاوات دەدەمەوە‬ ‫كە ل��ەژم��ارە (‪)61‬ی گۆڤاری وااڵپ��رێ��س‪-‬ی‬ ‫ئازیزدا دووبارەی كردۆتەوە‪..‬‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫كاك ئاوات لەالپەڕە (‪)16‬ی ئەم گۆڤارەدا‬ ‫دەنووسێت‪(:‬ژیانی سیاسی ‌و رێكخراوەیی‬ ‫ئەشرەف تاڵەبانی كە كوردستانی بوونی‬ ‫كۆمەڵەی قبوڵ نەبوو لەگەڵ برادەرەكانیدا‬ ‫بەهەمووی یەك هەفتە ب��ووە) وات��ە كاك‬ ‫ئاوات ئەم جارەیان نەك هەر خۆم بەڵكو ئەو‬ ‫چواردە ئەندامەی كە لەناو «كۆمەڵە»دا‪ ،‬بووین‬ ‫‌و هەمووشمان لەیەك مێژوودا كۆمەڵەمان‬ ‫بەجێهێشت زەڕب��ی سفر دەك��ات‪ .‬چ��واردە‬ ‫كەس لەیەك هەفتەدا كۆمەڵە بەجێبهێڵن ‌و‬ ‫لەڕێكخستن بچنەدەرەوەو ببن بەئەندامی‬ ‫رێكخراوێكی سیاسی نهێنی‪ ،‬دەبێت لەسەری‬ ‫رابوەسترێت!‬ ‫پێمباشە ئاماژە بە چاوپێكەوتنی كاك فوئاد‬ ‫قەرەداغی بكەم كە لە كتێبی «لەسێدارە بەرەو‬ ‫راپەڕین»و لەالپەڕە (‪)153‬دا‪ ،‬نووسیوێتی‪(:‬ئێمە‬ ‫لە سەرەتای دروستبوونی كۆمەڵەوە واتە لە‬ ‫ساڵی «‪ 1970‬تا ئابی ‪ »1971‬لەڕێكخستنەكانی‬ ‫كۆمەڵەدا بووین) كاك ئاوات لە شوێنێكی تری‬ ‫ئەو نووسینەدا دەڵێت‪(:‬هەرگیز خاڵە شیهاب‬ ‫لێپرسراوی ئەشرەف نەبووە‌و بگرە نەشی‬ ‫ناسیوە) بەاڵم هەر دوای ئەوە دەڵێت‪(:‬خاڵە‬ ‫شیهاب پەیوەندی بە ش��اری سلێمانیەوە‬ ‫لەڕێگەی شەهید ئارام ‌و بەندەوە كرد نەك‬ ‫ئەشرەف تاڵەبانی‪ ،‬چونكە دەیزانی ئەشرەف‬ ‫عێراقییە) ك��اك ف��ەرەی��دون عەبدولقادر‬ ‫ل��ەالپ��ەڕەی (‪)83‬ی كتێبی «ل��ە س��ێ��دارەوە‬ ‫بەرەو راپەڕین» دەنووسێت‪(:‬ئیتر بەرە بەرە‬ ‫هاتینە سەر ئەوەی چاالكی خۆمان لەبەغداوە‬ ‫بگوێزینەوە بۆ شارەكانی تر ئیتر كاك شیهاب‬ ‫سەرپەرشتی رێكخستنەكانی سلێمانی كەوتە‬ ‫ئەستۆ) وات��ا ئ��ەم سااڵنەی باسی دەك��ەم‪،‬‬ ‫خاڵە شیهاب لێپرسراوی سلێمانی بوو منیشی‬ ‫ناسیوە‌و لەمیانەی ئەم گفتوگۆیانەدا منی بۆ‬ ‫دەركەوت كە من عێراقیانە بیر دەكەمەوە‪.‬‬

‫‪45‬‬

‫ك��اك ئ���اوات دەن��ووس��ێ��ت‪(:‬ش��ەه��ی��د‬ ‫شیهابی شێخ نوری پەیوەندی كرد بەشاری‬ ‫سلێمانییەوە لەڕێگەی بەندەوە) جا با بزانین‬ ‫كاك فەرەیدون عەبدولقادر كە دەستەی‬ ‫دام��ەزرێ��ن��ەری كۆمەڵە ب��وو‪ .‬لەماڵەكەی‬ ‫ئەویش لەبەغداد لە گ��ەڕەك��ی (راغیبە‬ ‫خاتوون) لە (‪ )1970/6/10‬كۆمەڵەی ماركسی‬ ‫كوردستان راگەیەندراوە كە ئاگاداری هەموو‬ ‫وردەكارییەكانی رێكخستن بووە‪ .‬لەالپەڕە‬ ‫(‪ )88‬هەمان كتێبدا دەڵێت چی‪(:‬كۆتایی‬ ‫ساڵی ‪ 1972‬رۆژگارێكی سەخت رووی تێكردم‬ ‫‌و ناوەندی كۆمەڵە پاش كێشەی عێراقییەكان‬ ‫مابووینەوە مام جەالل ‌و كاك شیهاب ‌و‬ ‫دلێر سدیق‌و من‪ .‬كە كاك شیهاب سەفەری‬ ‫كرد زۆری نەخایاند دلێر سدیق كشایەوە‌و‬ ‫بەتەنها جێیهێشتم‪ ،‬ئەركێكی زۆرو سەختم‬ ‫لە ئەستۆدا بوو بە تەنهاش زۆر گران بوو‪،‬‬ ‫كەوتمە تەنگانەیەكی گرانەوەو بە ناچاری‬ ‫‌و پاش راوێ��ژك��ردن لەگەڵ مام ج��ەالل ‌و‬ ‫خاڵە شیهابدا‪ ،‬كاك ئاوات عەبدولغەفور‌و‬ ‫دوو هاوڕێی ترمان هێنایە ناوەندی كۆمەڵە‪،‬‬ ‫سەركردایەتی كۆمەڵە)‬ ‫جا خوێنەری ئازیز دیقەت بدە كە دوای‬ ‫دوو ساڵ لە دامەزراندنی كۆمەڵە كاك ئاوات‬ ‫بۆتە ئەندامی سەركردایەتی ‌و لێپرسراوی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬ئەویش بەناچاری ‌و لەبەربێ‌‬ ‫كەسی‪ .‬كەواتە ئەو بەرپرسیارێتییەی كە‬ ‫ك��اك ئ��اوات باسی لێوە دەك��ات وانییە!‬ ‫لەالیەكیتری نووسینەكەیداو لەهەمان بابەت‬ ‫و لەالپەڕەی (‪)16‬دا‪ ،‬دەڵێت‪(:‬دووبارەی‬ ‫دەكەمەوە هەرگیز شانەی سەرەكی لەو‬ ‫كەسانە پێكنەهاتووە كە ئەشرەف ناوی‬ ‫بردوون‌و بەردەوامیش فەوزی مەال مەحمود‬ ‫بەرپرسی ئەشرەف بووە) لەشوێنێكی ترداو‬

‫لەالپەڕەی (‪)17‬دا‪ ،‬دەنووسێت‪(:‬بۆ زانیاری‪،‬‬ ‫ئەو كەسانەی كە ئاگاداری ورد‌و درشتی‬ ‫دام��ەزران��دن��ی ك��ۆم��ەڵ��ەن‪ ،‬هەرگیز كاك‬ ‫شیهاب باسی ئەشرەف تاڵەبانی نەكردووە‪،‬‬ ‫چونكە بە بەردەوامی فازیلی مەال مەحمود‬ ‫بەرپرسی ئەشرەف بووە‪ ،‬ئیتر بۆچی كاك‬ ‫شیهاب گفتوگۆ لەسەر كورستانی‌و عێراقێتی‬ ‫كۆمەڵە لەگەڵ ئەشرەفدا بكات!) ماوەیەك‬ ‫لەمەوبەر یەكێك لە ئەندامانی سەركردایەتی‬ ‫ئەوسای كۆمەڵە‪ ،‬لەڕوونكردنەوەیەكدا‬ ‫باس له سەرەتای دروستبوونی كۆمەڵە‌و‬ ‫ملمالنێكانی كوردستانی ‌و عێراقی دەكات‪.‬‬ ‫لەو روونكردنەوەیەدا دەردەك��ەوێ��ت كە‬ ‫پێش دەرچوونمان لەڕێكخستنی كۆمەڵە‪،‬‬ ‫بەرپرسی شانەی سەرەكی سلێمانی بووم‬ ‫یان نا؟ دیارە كێش مێژوو بەئارەزووی خۆی‬ ‫دەنووسێتەوە‪.‬‬ ‫لێرەدا سەرنجی خوێنەرانی بەڕێز بۆ ئەو‬ ‫بەهەڵەدا بردنەی كاك ئاوات رادەكێشم كە‬ ‫لەالپەڕە (‪)16‬دا‪ ،‬خۆی بە بەرپرسی هەموو‬ ‫شاری سلێمانی داناوە‪ .‬بەاڵم لەالپەڕە (‪‌)17‬و‬ ‫دوای چەند رستەیەك دەڵێت‪(:‬كاك فەوزی‬ ‫مەال مەحمود بەردەوام لێپرسراوی ئەشرەف‬ ‫ب��ووە) جا خوێنەری بەڕێز مانای وشەی‬ ‫«بەردەوام» بۆ كارێك بەكاردێت كە النیكەم‬ ‫ئەو كارە چەند مانگ و ساڵێكی خایاندبێت‬ ‫نەك تاكە هەفتەكەی كاك ئ��اوات كە بە‬ ‫ئارەزووی خۆی تەمەنمانی لە «كۆمەڵە»دا‪،‬‬ ‫كورت كردۆتەوە! ئەگینا چۆن دەبێت من‬ ‫لەیەككاتدا سـێ‌ لێپرسراوێتیم هەبێت كە‬ ‫ئەوانیش بەقسەی كاك ئاوات جگە لەخۆی‬ ‫هەردوو برایان كاك فەوزی مەال مەحمود‌و‬ ‫شەهید فازیلی مەال مەحمودی بە بەرپرسی‬ ‫من داناوە‌و منیش بۆ مێژوو دەڵێم لەگەڵ‬

‫رێكنەكەوتنی الیەنە ئیسالمییەكان‪،‬‬ ‫بە پێكهێنانی بەرەیەكی ئیسالمی و‬ ‫بەشداریكردنیان بەیەك لیستی ئیسالمی‬ ‫بۆ هەڵبژاردنەكان‪ ،‬بەپێی هەندێك لە‬ ‫ج��ەم��اوەرو س��ەرك��ردەی ئ��ەو حزبانە‪،‬‬ ‫زیانێكی زۆر بە دەنگی ئیسالمییەكان‬ ‫دەگات لەم هەڵبژاردنەی ئەمجارەداو‬ ‫وەك��و هەڵبژاردنەكانی پێشوو دەنگی‬ ‫ئیسالمییەكان پ��ەرش و باڵودەبێت!‬ ‫سەرچاوەكانی هەواڵیش ب��اس لەوە‬ ‫دەك��ەن شكستهێنانی پێكهێنانی ئەو‬ ‫بەرەیە لەالیەن یەكگرتووی ئیسالمییەوە‬ ‫بووە‪.‬‬

‫ی���ەك���گ���رت���ووی ئ��ی��س�لام��ی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬پ��ێ��وەری ئەنجامی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراقی‬ ‫كردۆتە بنەمای پێشبینی دەنگەكانی‬ ‫ئ��ەم��ج��ارەی خ��ۆی��ی و پێیوایە‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان لە‬ ‫هەڵبژاردنی ئەمجارەی كوردستاندا‪،‬‬ ‫بەپێی پ��ێ��وەرو ئەنجامی دوای��ن‬ ‫هەڵبژاردن لەسەر ئاستی كوردستان‪،‬‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان‬ ‫دەبێتە خ��اوەن��ی (‪ )12‬كورسی و‬ ‫خۆشی بۆ ئەوە ئامادە دەكات‪.‬‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪46‬‬

‫شانازیم بۆ هاوڕێیەتی ئەو دوو برایە‪،‬‬ ‫هیچ كامێكیان لەسەرەتای كۆمەڵەوە‬ ‫لێپرسراوی من نەبوون‌و لەگەڵ هاوڕێی‬ ‫خۆشەویستم مامۆستا ف���ەوزی مەال‬ ‫مەحمود (زاوای كاك ئ��اوات) لەیەك‬ ‫شانەی سەرەكیدا بووین ‌و زۆرب��ەی‬ ‫كۆبوونەوەكانیشمان لەماڵی ئەو بەڕێزەدا‬ ‫س��ازدەدا‪ .‬ئێستایش دەیڵێم و شانازی‬ ‫بەوەوە دەكەم كە فازیلی مەال مەحمود‬ ‫لێپرسراوم بوایە‪ ،‬بەاڵم ئەوكاتە ئەو لە‬ ‫سەركردایەتی كۆمەڵە بوو‪.‬‬ ‫هەر لە ژمارە (‪)61‬و لەالپەڕە (‪)16‬‬ ‫دا‪ ،‬دەن��ووس��ێ��ت‪(:‬ب��رادەران نامەیەكی‬ ‫مام جەاللیان دامـێ‌ كە بیبەم بۆ كاك‬ ‫نەوشیروان مستەفا) دوای چەند دێڕێك‬ ‫دەڵێت‪(:‬كاك نەوشیروان ناوی هەموو‬

‫باڵوكراوەكانی كۆمەڵە‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫هاوڕێكانی خۆی پێدام‌و دواجار زۆربەیان‬ ‫هاتنە ناو كۆمەڵەوە) با بزانین كاك‬ ‫فەرەیدون عەبدولقادر بۆ ئەو نامەیەی‬ ‫كاك ئاوات دەڵێت چی‪(:‬لەبەرئەوەی مام‬ ‫بەحەماسەوە هاتە پێشەوە‪ ،‬ئەوەبوو كاك‬ ‫نەوشیروان بەحەماسەوە نەهاتە پێشەوە‪،‬‬ ‫بۆیە بڕیارماندا فازیلی مەال مەحمود‬ ‫بچێت قسەی لەگەڵدا بكات) واتا كاك‬ ‫ئاوات ئەو كارەی نەكردووەو فازیلی مەال‬ ‫مەحمود كردوویەتی‪ ،‬چونكە كاك ئاوات‬ ‫ئەوە ئاشكرا ناكات یان هەر نایزانێت كە‬ ‫ئەو نامەیەی لەكـێ‌ وەرگرتووە! چونكە‬ ‫ئەوكاتە ئەو لە سەركردایەتی «كۆمەڵە»دا‪،‬‬ ‫نەبووە تا ساڵی (‪ )1972‬ئەی بۆچی ئەو‬ ‫ئەركە بەو سپێردراوە بە قەولی خۆی؟‬ ‫گێڕانەوەكەی ف��ەرەی��دون عەبدولقادر‬

‫رێك پێچەوانەی قسەكانی كاك ئاواتن‬ ‫‌و نووسینەكەی كاك فەرەیدون لەالپەڕە‬ ‫(‪)79‬ی كتێبی «كۆمەڵە لەسێدارەوە بەرەو‬ ‫راپ��ەڕی��ن»دا‪ ،‬باڵوبۆتەوە هەركەسێك‬ ‫ئارەزوو بكات و بچێتەوەسەری و راستی‬ ‫و دروستی قسەكانی كاك ئاواتی بۆ‬ ‫دەردەكەوێت‪.‬‬ ‫ك���اك ف���ەرەی���دون ل���ەو كتێبەدا‬ ‫دەڵ��ێ��ت‪(:‬ك��اك نەوشیروان بە فازیڵی‬ ‫مەال مەحموود‪-‬ی وتووە‪ :‬مادام بە مام‬ ‫جەاللتان وت��ووە‪ ،‬من ئیش لەگەڵ مام‬ ‫جەاللدا ناكەم‪ ،‬هەرچەندە مام جەالل‬ ‫كەسێكی گرنگە‪ ،‬ب��ەاڵم لەم قۆناغەدا‬ ‫باش نییە مام جەاللمان لەگەڵدا بێت‪،‬‬ ‫چونكە مام جەالل لەهەر رێكخستنێكدا‬ ‫بێت دواجار بەشێنەیی دەبینەوە بەڕەنگی‬ ‫ئەو‪ ،‬بەاڵم هاوڕێكانم ئ��ازادن كە بێنە‬ ‫ناو كۆمەڵەوە‪ .‬ئەوەش بوو لەسەرەتادا‬ ‫محەمەد سابیر‌و حەمە چاوشین‌و عومەر‬ ‫فەتاح‌و شانەكەیان هاتنە ناو یەكێتییەوە‪.‬‬ ‫دواجار راستی قسەكەی من دەردەكەوێت‬ ‫كە وتوومە حەمە سابیر‌و شەهید ئەحمەد‬ ‫ئاباڵخی‌و مامۆستا جەبار جاف لەسەرەتای‬ ‫كۆمەڵەوە هاتوونەتە ناو ریزی كۆمەڵە‬ ‫نەك دوای دەرچوونی ئێمەی عێراقی‪.‬‬ ‫بۆ زیاتر رۆشنكردنەوەی ئەو خاڵە‬ ‫گرنگەش كە كاك ئ��اوات هەڵەی تێدا‬ ‫كردووە ئاماژە بە چاوپێكەوتنێكی كاك‬ ‫عومەر فەتاح دەك��ەم كە دەڵـێ‌‪(:‬ئێمە‬ ‫لەگەڵ شانەكەی المان‪ .‬دوای دروستبوونی‬ ‫رێكخستنەكانی سلێمانی بەماوەیەك‬ ‫چووینە ری��زی كۆمەڵەوە لەسەرەتادا‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ئ��ەش��رەف تاڵەبانی لەشانەدا‬ ‫بووین‪ .‬دواج��ار شەهید جەمال تاهیر‬ ‫بوو بە لێپرسراومان) دیارە ئەوەی كاك‬ ‫عومەریش دەیڵـێ‌ هەر لەو هەفتەیەدایە‬ ‫كە ك��اك ك ئ��اوات بۆ ئێمەی دی��اری‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫كاك ئاوات لەالپەڕەی (‪)17‬ی گۆڤاری‬ ‫وااڵپ���رێ���س‪-‬دا‪ ،‬دەن��ووس��ێ‪(:‬ئ��ەش��رەف‬ ‫خشتەیەك بۆ ئەو چەند كەسەی ناو ئەو‬ ‫گروپە دروس��ت دەك��ات‪ ،‬ئەو گروپەی‬ ‫كە كوردستانی بوونی كۆمەڵەیان قبوڵ‬ ‫نەبوو ل��ەدوای فازیلی مەال مەحمود‌و‬ ‫فوئاد قەرەداغییەوە ئەشرەف دێت‪،‬‬

‫‪47‬‬

‫ئەوەشیان وانییە) منیش لەوەاڵمدا دەڵێم من‬ ‫لیستی ناوی (‪ )18‬تێكۆشەری ئەو سەردەمەی‬ ‫سەرەتایی كۆمەڵەم نووسیوە كە بەیەكەوە‬ ‫ریزەكانیمان بەجێهێشت‪ .‬زنجیرەكەشم‬ ‫وا دەس��ت پێكردووە كە لەپێشدا فوئاد‬ ‫قەرەداغی‌و دووەم فازیلی مەال مەحمود كە‬ ‫ئەو دووانە ئەندامی سەركردایەتی كۆمەڵەی‬ ‫ئەوسابوون‌و سێیەم ناو ناوی خۆم نووسیوە‪،‬‬ ‫جا منیش لە كاك كاك ئ��اوات دەپرسم‪،‬‬ ‫ئەگەر ئێمە تەنها یەك هەفتە لەڕێكخستنی‬ ‫كۆمەڵەدا بووبێتین؟ چۆن دەزانێ زنجیرەی‬ ‫ئەو كەسانە راست نییە‪ ،‬خۆ تەنها ناوی‬ ‫شەش كەس لەو گروپەی ب��ردووە‌و (‪)12‬‬ ‫كەسی پەڕاندووە؟ ئەی كاك ئاوات بۆ ئەوە‬ ‫دەڵـێ‌ چی؟ كە لەدوای جیابوونەوەمان و‬ ‫دروستكردنی رێكخراوی شیوعییەكانی عێراق‬ ‫لەبەرئەوەی كاك فازیل خۆی نەپااڵوت ‌و‬ ‫كاك فوئاد یەكەم دەنگ‌و من دووەم دەنگ‪،‬‬ ‫ئەندازیار سلێمان عومەر‪-‬ی خوالێخۆشبووش‬ ‫سێیەم دەنگی هێنا‪ .‬كاك فوئاد بوو بە‬ ‫سكرتێر‌و من ‌و سلێمان‪-‬یش بووین بە‬ ‫ئەندامی ئەڵقەی ناوەند (واتە سەركردایەتی)‬ ‫نازانم كاك ئاوات بۆ ئەوەش گومانی هەیە‬ ‫یاخود نا؟ چونكە (‪ )11‬كەس لەو هاوڕێیانە‬ ‫خۆشبەختانە لەژیاندا ماون‪.‬‬ ‫كاك ئ��اوات لە ژم��ارە (‪)61‬و لەالپەڕە‬ ‫(‪)17‬ی وااڵپرێس‪-‬دا‪ ،‬دەنووسێت‪(:‬كۆمەڵە‬ ‫كە كوردستانی خ��ۆی چەسپاند‪ ،‬بڕیاری‬ ‫یەكالكەرەوەی نەداوە بۆ ئەوەی لەدەرەوەی‬ ‫كۆمەڵەدا رێكخستنی خۆیان دروست بكەن‪،‬‬ ‫كۆمەڵە بڕیاری ئەوەیدا كە لەشانەدا ملمالنێی‬ ‫خۆیان بكەن) جا بەڕاستی سەیرە كاك‬ ‫ئاواتێك كە بەشێكی ژیانی لەڕێكخستنەكاندا‬ ‫بەسەربردبێت‪ ،‬بكەوێتە هەڵەیەكی وا‌وەو‬ ‫هەوڵیش بدات خوێنەریش بڕوای پێ‌ بهێنێت!‬ ‫لەكاتێكدا كە «كۆمەڵە» لە كوردستاندا خۆی‬ ‫چەسپاند سەركردایەتییەك لە كوردستانییەكان‬ ‫پێكهێندرا‪ ،‬ئایا لە دۆخێكی ئاوەهاییداو‬ ‫لە شانەكانی خ��وارەوەدا بوار بۆ ملمالنـێ‌‬ ‫دەهێڵدرێتەوە؟ با وەاڵم بەوە بداتەوە‪ .‬بۆ‬ ‫زانیاری كاك ئاوات‪ ،‬ئەوەی ئەلف ‌و بای‬ ‫حزبایەتی بزانێت‪ ،‬دەبێ تێبگات كە رێكخراو‬ ‫لەسەر بنچینەی ئایدیۆلۆژی‌و فكری پێكدێت‬ ‫‌و دواجار بەرنامەی كار دادەنرێت ‌و ئیتر‬ ‫پەیڕەو پڕۆگرام دادەڕێژێت بۆ بەدیهێنانی‬

‫ئامانجەكانی‪ .‬چۆن رێیتێدەچێت رێكخراوێك‬ ‫لە فكرو بەرنامەیدا كوردستانی بێت ‌و لە‬ ‫خ��وارەوە دووفاقە بێت‪ ،‬فاقێكی عێراقی‬ ‫ئ��ەوی تریان كوردستانی بێت! بەڕاستی‬ ‫من رێكخراوی ماركسی وام بەس لە الی‬ ‫كاك ئاوات‪-‬دا دیوە كە رێگەی داوە ئێمەی‬ ‫عێراقییەكان لە خوارەوە ملمالنێی خۆمان‬ ‫بكەین‌و بەكوردی ئاسنی سارد بكوتین‪.‬‬ ‫ه������ەر ل������ەالپ������ەڕە (‪)17‬دا‪،‬‬ ‫دەنووسێت‪(:‬ئەشرەف باسی بینینی خۆی و‬ ‫شەهید ئارام دەكات كە لەسەر كوردستانێتی‬ ‫و عێراقێتی «كۆمەڵە» وتووێژیان كردووە‪،‬‬ ‫ت��ەواو گومانم ل��ەوە هەیە كە ئەشرەف‬ ‫تاڵەبانی وتوویەتی‪ ،‬لەبەرئەوەی لەوكاتەدا‬ ‫شەهید ئارام ئیختیفا بوو لە شاری سلێمانیداو‬ ‫سەركردایەتی كۆمەڵەی ك��ردووە) منیش‬ ‫دەڵێم جا كاك ئاوات گومانی لەچی نییە؟‬ ‫بەاڵم وەاڵمێكی تەواوی ئەوەش دەدەمەوە‪.‬‬ ‫ناوی (‪ )4‬شاهیدی زیندوو دەنووسم كە‬ ‫ئ��اگ��اداری ئەو رووداوەن‪ ،‬من نەموتووە‬ ‫ك��ە ك��اك ئ��ارام��م ل��ە شەقامی م��ەول��ەوی‬ ‫یاخود لە چایخانەی اللەمین بینیوە! بەڵكو‬ ‫نووسیوومە لە گەڕەكی برایم پاشا لە نزیك‬ ‫دوكانی نەوبەهار‪ ،‬لەماڵی شەهید سەردار‬ ‫مەحمود ئەحمەد چ��اوم پێكەوتووە‪ .‬تۆ‬ ‫بڵێی كاك ئ��اوات ئێمە ئەوەندە ب��ەدوور‬ ‫لەڕووداوەكان سەیر بكات كە من نەمزانی‬ ‫بێت‪ ،‬ئەندامەكانی تری كۆمەڵە ئەوەی‬ ‫دەستگیرنەكرابوون‪ ،‬زۆرب��ەی��ان خۆیان‬ ‫شاردبۆوە‪ .‬ناوی شاهیدەكانیش ئەمانەن‪:‬‬ ‫ئەكبەر مەحمود ئەحمەد برای شەهید‬ ‫دك��ت��ۆر س���ەردار مەحمود ئەحمەد كە‬ ‫بەیەكەوە چووینە ماڵی براكەی ‌و شەهید‬ ‫ئارام (كە ئەوسا شاسوار جەالل بوو) ئێمەی‬ ‫بینی و هەر بەیەكیشەوە چووین دوو پیتی‬ ‫تابیعەكەمان بۆ پەیداكرد‪ .‬ئەو ناوبراوەش‬ ‫ئێستا لە فەرمانگەی تەلەفۆناتی سلێمانییەو‬ ‫دەتوانن چاوپێكەوتنی لەگەڵ بكەن‪ .‬كاك‬ ‫وشیار قەفتان خاوەنی چاپخانەی كامەرانی كە‬ ‫مەخزەنەكەی بۆ كردینەوە‪ .‬ئەم دوو پیتەی‬ ‫پێداین‪ .‬خوشكە رەعنا رەشید خێزانی شەهید‬ ‫د‪ .‬س��ەردار مەحمود كە ئەو دەرگ��ای لـێ‌‬ ‫كردینەوە‌و هەرخۆشی چوكلێت ‌و چای بۆ‬ ‫هێناین‪ .‬سەاڵحی شێخ ئەشرەف‪ ،‬كە برامە‪،‬‬ ‫ئەوكاتە لەگەڵ د‪ .‬پێشەوای برام لەڕێكخستنی‬

‫گەڕانەوەی دەستووری هەرێم بۆ‬ ‫پەرلەمان‪ ،‬ئەگەرچی داواك��اری یەكێتی‬ ‫و الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆنە‪ ،‬بەاڵم هەر‬ ‫لەئێستاوە كە بڕیاری كۆتایی لەبارەی‬ ‫گ��ەڕان��ەوەی دەس��ت��وور ب��ۆ پەرلەمان‬ ‫نەدراوە‪ ،‬مشتومڕەكان لەسەر گەڕانەوەیی‬ ‫و دەستكاریكردنی هەندێك ماددەی ئەو‬ ‫دەستوورە دەستی پێكردووە‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫م����اددەی ش��ەش��ی دەس���ت���وور‪ ،‬جگە‬ ‫لەالیەنە ئیسالمییەكان‪ ،‬یەكێتی زانایانی‬ ‫ئیسالمیش‪ ،‬دەستكاریكردنی ئەو ماددەیە‬ ‫بە یاریكردنێكی مەترسیدار دەزانن‪.‬‬

‫ئەندامێكی س��ەرك��ردای��ەت��ی‬ ‫یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬لە‬ ‫پەیجی تایبەتی خۆی لە فەیسبووك‪،‬‬ ‫وت��ارێ��ك ب�ڵاودەك��ات��ەوەو دەبێتە‬ ‫مانشێتی زۆری راگەیاندنەكانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ب��ەوەی كە ئاماژەی‬ ‫بەوە ك��ردووە لە هەڵبژاردنەكانی‬ ‫داهاتوودا یەكێتی زۆرشت دەگۆڕێ‪،‬‬ ‫ئ��ەو ئ��ەن��دام��ەی س��ەرك��ردای��ەت��ی‬ ‫یەكێتی ئاماژەشی ب��ەوەك��ردووە‬ ‫بەهۆی ئ��ەوەی حزبەكەی گوێی‬ ‫ل��ەڕاو پێشنیازی ج��ەم��اوەرەك��ەی‬ ‫گ��رت��ووەو ب��ە حەكیمانە مامەڵە‬ ‫ل��ەگ��ەڵ رووداوەك���ان���دا دەك���ات‪،‬‬ ‫ئەنجامی ئەم هەڵبژاردنەی زۆر شت‬ ‫یەكالدەكاتەوە‪.‬‬

‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫‪48‬‬

‫«كۆمەڵە» لەباڵی كوردستانی بوون‪ .‬چەند‬ ‫رۆژ لەدوای ئەو بینینە بانگهێشتی من‌و‬ ‫سەاڵحی برامی كرد لە ماڵی د‪ .‬سەردار‪،‬‬ ‫لەوكاتەشدا فەرمانبەرانی باجی خانوبەرە‬ ‫دەگەڕان‪ ،‬شەهید ئارام و شێخ سەاڵحی‬ ‫برام ‌و دكتۆر س��ەردار زۆر ترسان كە‬ ‫پیاوی رژێمی بەعس بن‪ ،‬بەاڵم دواجار‬ ‫دەركەوت كە هاتوون بزانن كـێ‌ خاوەنی‬ ‫ماڵە‌و كـێ‌ كرێچییە؟ ئیتر نازانم ئێستاش‬ ‫هەر لەگوماندا دەمێنێتەوە یان نا؟‬ ‫ل��ە بەشێكی ت��ری نووسینەكەیدا‬ ‫دەڵـێت‪(:‬ئەشرەف ب��اس ل��ەوە دەك��ات‬ ‫دووجاری تریش شەهید شیهاب‪-‬ی بینیوە‬ ‫بۆ ئ��اگ��اداری هەموو الی��ەك ئەوكاتەی‬ ‫شەهیدی سەركرده «ئارام»‬ ‫كە ئەو باسی دەك��ات ئێمە بەشیهاب‪ -‬سەركردە ئەنوەر زۆراب دەستگیركرا‌و‬ ‫یشەوە هەموومان لەزینداندا بووین) دواتر لە سەرەتای ساڵی (‪)1976‬دا‪ ،‬خاڵە‬ ‫منیش لەوەاڵمدا دەڵێم مانگ ‌و ساڵیشی شیهاب‌و هاوڕ ‌ێ‌و سەركردە‌و تێكۆشەكانی‬ ‫لـێ‌ تێكچووە‪ .‬ئەوەی نووسراوەكەی من تر دەستگیركراون ‌و لەناویشیاندا كاك‬ ‫ببینێت بێگومان كە ئەوەندە كارێكی ئاوات‪ ،‬ئیتر نازانم كاك ئاوات باس لە‬ ‫قورسیش نییە بەڕوونی لەوە تێدەگات كە چ كاتێك دەكات كە من وتوومە‪ ،‬شەهید‬ ‫من باس لە ساڵی (‪ 1970‬ـ‪ )1971‬دەكەم‪ .‬شیهابم بینیوە‪ ،‬چونكە تەمەنی سیاسی و‬ ‫هەموو جارێكیش دووپاتم كردۆتەوە كە رێكخراوەییم لەناو كۆمەڵەدا لە ساڵێك‬ ‫من جگە لەو ساڵ‌و چەند مانگەی ساڵی تێناپەڕێت‪ .‬پێمخۆشە كاك ئاوات ئەوە‬ ‫(‪ )1970‬كە لەناو «كۆمەڵە»دا‪ ،‬نەماوم‪ ،‬ئیتر روون بكاتەوە لەسااڵنی (‪ 1970‬ـ ‪)1971‬‬ ‫بێگومان باسكردنی بینینی خاڵە شیهابیش خۆی و هاوڕێكانی لە چ زیندانێكدا بوون؟‬ ‫بۆ ئەو سەردەمە دەگەڕێتەوە‪ .‬بەڵـێ‌ خاڵە‬ ‫لەجێگایەكی تردا نووسیویەتی‪(:‬ئەوەی‬ ‫شیهابم دیوە‌و پێشنیازی سەردانی بەڕێز نووسینەكانی ئەشرەف بخوێنێتەوە وا‬ ‫مام جەاللیشی بۆ كردووم كە لەكاتێكدا كە دەزانی ئەشرەف كۆمەڵەی دامەزراندووە!‬ ‫لەڕایات بوون‪ .‬ئەم سەردانەشم كردووە‌و كەچی لەواقیعدا ی��ەك رۆژ كۆمەڵە‬ ‫شەوێكیش لەخزمەت مام ج��ەالل‪-‬دا‪ ،‬تا نەبووە‪ .‬ب��ەاڵم لە حەلقە فكرییەكاندا‬ ‫بەیانی گفتوگۆمان لەسەر كوردستانی ساڵێك بەشداربووە‪ .‬وەك تێكۆشەرێك‬ ‫و عێراقێتی ك��ردووە‪ ،‬بێگومان خەڵكی كاری كردووە‪ .‬ئەوەشمان لەبیر نەچێت‬ ‫كوردستان دەزانێت كە لە ساڵی (‪ 1970‬ـ زۆر لەخۆباییانە قسەی دەكرد تەنانەت‬ ‫‪ )1974‬كە شەڕ دەستی پێكردەوە‪ ،‬نە كاك وازهێنانەكەشی گەیشتبووە ئەو ئاستەی‬ ‫ئاوات‌و نە خاڵە شیهاب دەستگیرنەكراون ك��ە ئ��ام��ادە ن��ەب��وو لەڕێكخستنێكدا‬ ‫‌و لەساڵی (‪ )1974‬خاڵە شیهاب ‌و كاك كاربكات كە جەالل تاڵەبانی تێیدا بێت‬ ‫ئاوات پێشمەرگەبوون ‌و خاڵە شیهاب لە ‌و بیانووەكەیشی ئەوەبوو كە سەركردە‬ ‫فرۆشگایەكی «بیارە» بووە كە خێزانەكەی جەاللییەكان دەكاتەوە بە سەركردەی‬ ‫س��ەردان��ی ك���ردووە‪ ،‬لە نووسراوەكەی كۆمەڵە) ل��ەوت��اری پێشوومدا وەاڵم��م‬ ‫كاكە سۆرانی خاڵە شیهاب‪-‬یشدا‪ ،‬ئەوە بەوە داوەت��ەوە كە من لە (‪ )22‬ساڵی‬ ‫زۆر بەجوانی دەردەك��ەوێ��ت بەتایبەتی خەباتی پڕ فیداكاری «كۆمەڵە»دا‪ ،‬تەنیا‬ ‫لە كتێبی»كۆمەڵە لە سێدارەوە بەرەو باسی ساڵێك ‌و چەند مانگێكم كردووە‬ ‫راپەڕین»‬ ‫كە بەشداربووم تێیدا‪ .‬ئیتر كـێ‌ بەقسەی‬ ‫یەكەم ئاشكرابوونی كۆمەڵە لە ئەیلولی كاك ئ��اوات ب��ڕوا دەك��ات كە من خۆم‬ ‫(‪)1975‬دا‪ ،‬دەست پێدەكات كە شەهیدی بەدامەزرێنەری «كۆمەڵە» لەقەڵەم بدەم؟‬ ‫‪No. 62 June. 2013 4th years‬‬

‫بەاڵم بۆ مێژووش ئەوە دەڵێم كە كاك‬ ‫ئاوات دەستەی دامەزرێنەری «كۆمەڵە»‬ ‫نەبووە‪ ،‬من وتومە شەرەفی بەشداری‬ ‫سەرەتای دروستبوونی كۆمەڵەم هەبووە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو خۆی بە یەكێك لە دامەزرێنەر‬ ‫دەداتە قەڵەم!‬ ‫م��ن وی��ژدان��ی ك��ەس��ە راستگۆكان‬ ‫ئ��ەوان��ەی م��ن ل��ە نزیكەوە دەن��اس��م‪،‬‬ ‫دەكەمە ناوبژیوان كە ئایا من كەسێكی‬ ‫س��ادە‌و س��اك��ارم ی��ان لە خۆبایی؟ من‬ ‫هەمیشە بڕوام بەخۆم ‌و بیروباوەڕەكەم‬ ‫بەهێز ب��ووەو بۆ ئ��ەوەش كە وتوومە‬ ‫ئەگەر مام جەالل كەسی یەكەمی ئەو‬ ‫رێكخستنە بێت‪ ..‬بەڵـێ‌ وتوومە ئێستاش‬ ‫دووپاتی دەكەمەوە‪ .‬سەركردەیەك لەهەر‬ ‫شوێنێك كار بكات مۆركی خۆی پێوە‬ ‫دەلكێنێت ‌و من ئەوسا پێمباش نەبوو‬ ‫كە ئێمە درێژكەرەوەی جەاللییەكان بین‪،‬‬ ‫بەڵكو بەهیوای ئەوەبووم رێكخراوێكی‬ ‫سەربەخۆ‌و پشت بەخۆبەستوو دروست‬ ‫بكەین‪ ،‬بۆچوونەكەشم ژیان سەلماندی كە‬ ‫راستە‪ .‬بەهاوئاهەنگی دوو سەركردەی‬ ‫دیاری جەاللی ‌و كۆمەڵە هەڵوەشایەوە‌و‬ ‫زیندەبەچاڵكرا‌و بەبێ‌ ئەوەی كاك ئاوات‬ ‫‌و هاوڕێكانی تری بتوانن پەنجەیەكی‬ ‫ناڕەزایی بەرزبكەنەوە‪.‬‬ ‫پێمخۆشە لە كۆتایی نووسینەكەمدا‬ ‫ئەوەش بڵێم بۆ هەموو ئەو هاوڕێ و‬ ‫هەڤااڵنەی كە لەسەرەتاوە لە كۆمەڵەدا‬ ‫بوون‪ ،‬گیانی خۆم لە حەوت رووداودا‬ ‫خستووەتە مەترسییەوە بۆ دەربازبوونی‬ ‫هاوڕێیانی كۆمەڵە كە من ئەوسا دەمێك‬ ‫بوو لەكۆمەڵەشدا نەمابووم‪ .‬بەاڵم وەكو‬ ‫كوردێك‌و نیشتمانپەروەرێك ئەو كارانەم‬ ‫بەجێهێناوە‪ .‬ئ��ەوەش جێگای دڵخۆشی‬ ‫منە كە لەو حەوت چاالكییەدا سیانیان‬ ‫بەكتێب باڵوبوونەتەوە‌و بەدوورودرێژی‬ ‫باسی هەڵوێستی منیان كردووەو گرنگ‬ ‫ئەوەیە توانیوومە كەسێك و تێكۆشەرێك‬ ‫بم نەك خۆم بە كەسی یەكەم و پاڵەوانی‬ ‫هەموو ئەو رووداوانە بزانم كە هەڤاڵە‬ ‫شەهیدو ه���اوڕێ ماندوونەناسەكانم‬ ‫دروستیان كردووە‪.‬‬