Daarom Haspengouw by Wean International b.v.

Voorwoord Daarom Haspengouw

Haspengouw is een parel van een regio. Steeds meer mensen weten dat, alleen moeten we als Haspengouwers een beetje meer chauvinisme aan de dag leggen en het ook meer zeggen. Hoe vaak maken bezoekers uit een andere provincie ons niet het compliment dat Haspengouw de prachtigste streek is van BelgiĂŤ? Hun verwondering - en hun bewondering - zijn een teken dat we bijzonder veel te bieden hebben. Leven als God... in Frankrijk. Laten we daarvan maken: leven als God in Haspengouw. Onze Bourgondische levenssfeer, onze gastvrijheid en goedlachsheid zijn daarin sterke factoren. Steeds meer mensen genieten van onze lekkere streekproducten, onze stoofpotjes en onze met fruit bereide gerechten, gecombineerd met lekkere Haspengouwse wijnen of bieren. Onze B&Bâ&#x20AC;&#x2122;s zijn favoriete plaatsen om met familie of vrienden te logeren. Gezellige restaurantjes en cafeetjes zorgen voor de aangename noot. Liefhebbers van cultuur, geschiedenis, architectuur, kunstgeschiedenis komen aan hun trekken met Tongeren en het Gallo-Romeins Museum, met het religieuze erfgoed van Sint-Truiden, onze kastelen met daarbij het Versailles van het noorden : Alden Biesen, maar ook de mooie dorpen en gezellige steden. En dan hebben we het sportieve plezier nog niet vermeld: het wandelen, fietsen en mountainbiken. Als Haspengouwers zijn we trotse mensen die hun streek in het hart dragen. We zijn zelf het visitekaartje van de regio. Met onze gemoedelijke, Bourgondische, gastvrije karaktertrekken en het hart op de goede plaats zijn we de beste gastheren en -vrouwen die men zich kan wensen. Iets waar ik fier op ben, als Bilzense en Haspengouwse, is de passie waarmee Haspengouwers leven. Dat krijgen alle generaties mee, een gedrevenheid in alles wat we doen. Als rasechte Haspengouwse is mijn levensmotto : Wie zich verliest in zijn passie, heeft minder verloren dan wie zijn passie verliest. Als je ergens aan begint, doe je het met alle energie die je hebt en ga je er ten volle voor. Dat is een voortdurende uitdaging voor mijzelf en mijn streekgenoten. Erika Thijs, gedeputeerde van Welzijn Daarom Haspengouw 1

Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Inhoud Daarom Haspengouw

1. Een streek met karakter

2 Daarom Haspengouw

2. Steden van Haspengouw Intro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Tongeren, Romeinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Eburonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Frituur en mosselrestaurant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Bezienswaardigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 In goede samenwerking duurzaam bouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Doen en beleven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Eigentijds beleven in historisch perspectief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Het Gallo-Romeins Museum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Op zoek naar het wezen van een locatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 De Kroningsfeesten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Winkelen in Tongeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 “Ruim zes decennia de uitvalsbasis” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Een verzorgd voorkomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Eerlijkheid als fundament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Meer dan vijftig jaar vakmanschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Goede verzorging is belangrijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 “Drie generaties al gevoel voor goede smaak!” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Natuur in en rond Tongeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 De toekomst van Tongeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Alle wegen leiden naar Tongeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Verblijven in en rond Tongeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Onthaal met klasse voor iedereen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 De omgeving van Tongeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Oase aan de Demerbron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Bijzondere gastvrijheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Inhoud Daarom Haspengouw

Bilzen, De Duitse Orde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Bedrijvig Bilzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Professioneel in comfort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Het groeit naar mooier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Een venster op de wereld om ons heen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Al 25 jaar een begrip in de regio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Monumenten in Bilzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Spontaan en creatief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Een loper die op alle deuren past . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Bouwen aan de wereld in 3D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Een waarborg voor de toekomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Het culturele leven in Bilzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Recreëren in Bilzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Natuurrijk Bilzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Jazz en paarden maken Bilzen bekend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Bijdragen aan het welzijn van burgers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Sint-Truiden, Trudo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Château de la Motte Van historische residentie tot toeristische trekpleister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 “Er zit een appel in je flesje!” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Modern gemak, ouderwetse sfeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Monumentenstad Sint-Truiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Een oase voor alle seizoenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Een fabriek met open dak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Musea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Natuurlijk Sint-Truiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Fruit van wereldklasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Cultuurstad Sint-Truiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Recreatie en evenementen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Middelpunt van Sint-Truiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Voetbal, volk en vuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Aan de poort van Haspengouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Ambacht en gezelligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Beter werken met grote merken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Wij voorzien in de dromen van mensen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Winkelstad Sint-Truiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 Veelzijdig met oprecht vakmanschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Borgloon, De Graven van Loon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Kasteelrijk Borgloon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Waar uw dromen werkelijkheid worden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Stadswandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Fruitstad Borgloon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 Rondom Borgloon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Toerisme in Borgloon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Daarom Haspengouw 3

Inhoud Daarom Haspengouw

3. Gemeenten in het groen

4 Daarom Haspengouw

Intro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Alken, Een wandeling door Alken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 Watermolens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Gastvrijheid voor iedereen! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 De wereld bewoonbaar maken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 Zoe was Alleke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Wandeling door de omgeving van Alken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Bedrijvigheid in Alken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 Bouwstenen voor de toekomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Diepenbeek, Geschiedenis in vogelvlucht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 Wekkermuseum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Een wandeling door Diepenbeek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Waterrijk Diepenbeek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Meer dan sportief ontspannen alleen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Al het gemak binnen handbereik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Ideale balans tussen gezondheid en esthetiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Een gezellig ontmoetingscentrum voor jong en oud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Uitdaging voor de smaakpapillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 Het Groene Diepenbeek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 Campus Diepenbeek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Een venster op de wereld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Onze kracht zijn onze medewerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 Herstappe, De slag van Haspengouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 De kleinste gemeente van België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Bezienswaardigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 Kortessem, Filips van Montmorency . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 Kerken, heiligen en kapellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Andere bezienswaardigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Het Haspengouws sudderpotje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Hoeselt, Frankische wortels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Religieus erfgoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 Cultureel erfgoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Lambrecht Lambrechts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Een feest voor alle zintuigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 Ongerept Hoeselt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Gezellige B&B voor iedereen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Een uniek verblijf vol charme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 Ambachtelijk bereide gerechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Riemst, De slag van Lafelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 Kanne, een stukje buitenland in Riemst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 De pareltjes van Riemst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168

Inhoud Daarom Haspengouw

Natuurgebieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Onder het dak van de wereld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 Wijnkasteel Genoels-Elderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Nog meer bezienswaardigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 Wellen, Bokkenrijders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 Religieus erfgoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Het is mooi feesten in Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 Andere bezienswaardigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 Haspengouwse gastvrijheid op zijn best . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 Natuurgebieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Nieuwerkerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 Dorp der vogelvrijverklaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 Religieus erfgoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 Met gevoel voor culinaire finesse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 Kastelen, hoeves en een molen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Natuurrijk Nieuwerkerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 Heers, Prins-bisschop Karel van Velbrück . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 Religieus erfgoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Kastelen in Heers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Genieten van landelijk Heers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 Belgisch Toscane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 Beleef de authentieke gastvrijheid van Haspengouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 Bezienswaardigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Gingelom, Romeins verleden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Het eerste staatshoofd van België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 Religieus erfgoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Werelds erfgoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Chokierbier en groene asperges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Beter, Enig, extra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207

4. Industrie en bedrijvigheid Intro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Bedrijventerreinen in Tongeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 Bedrijventerreinen in Sint-Truiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 De Kieleberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 Ligging en bereikbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 Economische toekomst Haspengouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 Slotwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 Colofon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 Zakenregister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

Daarom Haspengouw 5

Inleiding Daarom Haspengouw

Inleiding Uitgeverij WEAN stelt zich al meerdere jaren de taak om steden, provincies en regio’s in binnenen buitenland helder en aantrekkelijk aan u te presenteren. Opererend vanuit Maastricht droomde WEAN er al geruime tijd van ook Haspengouw aan zijn indrukwekkende verzameling boeken toe te voegen, temeer omdat die streek praktisch in de eigen achtertuin ligt. Nu is eindelijk dat moment aangebroken! We hopen er in geslaagd te zijn u een compleet beeld van deze prachtige

6 Daarom Haspengouw

regio te bieden. Daarom hebben we bewust een indeling gemaakt waarbij de steden en de plattelandsgemeenten van Haspengouw apart aan bod komen, zonder dat daarbij de bestaande wederzijdse afhankelijkheid uit het oog wordt verloren. Om de geschiedenis van elke gemeente in zijn geheel weer te geven, hadden we wel tien boeken kunnen volschrijven, vandaar dat we er bij elke gemeente slechts één of twee belangrijke historische momenten hebben uitgelicht. De vier steden en tien plattelandsgemeenten worden in dit boek overzichtelijk aan u gepresenteerd met schetsen van hun geschiedenis, bezienswaardigheden en andere zaken die hen met de directe omgeving verbindt. U zult naast een scala aan weetjes ook de sfeer van elke gemeente kunnen absorberen, dankzij een beschrijving van het sociaal-culturele leven en, niet te vergeten, de bijdrage van plaatselijke ondernemers wiens betrokkenheid bij hun gemeente op persoonlijke wijze tot uitdrukking komt. Naast een rondleiding in de geschiedenis, cultuur, natuur en het toerisme biedt ‘Daarom Haspengouw’ u bovendien een overzicht van de bedrijvigheid in de regio en worden de belangrijkste industrieterreinen op een rijtje gezet. Zo hopen we u behalve een beschouwing over Haspengouw, ook het dynamische van deze streek te laten proeven... WEAN International b.v., uitgever DAAROM!

Daarom Haspengouw 7

Intro Hmmm... Haspengouw.

1. Een streek met karakter

Wie het nog niet kent weet niet wat hij mist: in de groenste provincie van Vlaanderen ligt een regio die men terecht het Toscane van België noemt en welke desondanks nog vele onontdekte plekjes telt. In het komende hoofdstuk nemen we u mee door de geschiedenis van deze streek om tot de conclusie te komen dat de aantrekkingskracht van Haspengouw er in ruim 2000 jaar niet op achteruit is gegaan. Ook wagen we ons aan een beetje geologie om het verschil tussen Droog en Vochtig Haspengouw te verduidelijken en beschrijven we verschillende aspecten van de fruitteelt, een van de belangrijke industrietakken van Haspengouw. En natuurlijk besteden we aandacht aan de vele producten die dankzij een nijvere fruitteelt échte lekkernijen blijken en Haspengouw gezond op de kaart zetten. Ten slotte vergeten we ook de mensen niet die Haspengouw bewonen: hoe doet men in de sterk agrarische gemeenschappen aan cultuurbeleving? En wat kan de bezoeker daarvan meekrijgen? Waarom is april zo’n belangrijke maand voor de streek? Het zijn allemaal vragen waarop we in Daarom Haspengouw een antwoord proberen te geven.

Markt, Sint-Truiden

8 Daarom Haspengouw

Daarom Haspengouw 9

Geschiedenis in vogelvlucht De vruchtbare gronden van Haspengouw oefenden al ver vóór onze jaartelling aantrekkingskracht uit op verschillende volkeren. Vuurstenen voorwerpen van 120.000 jaar geleden behoren tot de oudste archeologische vondsten in onze streek. In Rosmeer, een typisch Haspengouws dorp in de gemeente Bilzen, werden tussen 1952 en 1966 ook sporen gevonden van een primitieve, agrarische nederzetting gesticht door de Bandkeramiekers. Die naam dankt dit ‘volk’ aan het typisch versierde aardewerk waarmee het zich tussen 5300 en 4700 vóór Christus van andere volkeren onderscheidde.

Gouden sierring van drinkhoorn, Vorstengraf

Ook sporen uit de IJzertijd, tussen de 7e en 5e eeuw voor Christus, werden op verschillende plaatsen in Haspengouw teruggevonden. Het mooiste voorbeeld daarvan is misschien wel het zogenaamde ‘vorstengraf’ uit Eigenbilzen, waarvan replica’s te bewonderen zijn in het stadhuis van Bilzen. Maar er is natuurlijk geen periode zo ingrijpend geweest als die waarin de Romeinen hun intrede deden. Hun sporen zijn tot op heden zichtbaar in het landschap en ook sommige Haspengouwse plaatEtruskische snaveltuitkan, Vorstengraf

10 Daarom Haspengouw

sen dragen nog duidelijk hun stempel, denk bijvoorbeeld maar eens aan Tongeren. Ongeveer een halve eeuw vóór onze jaartelling bereikte de Romeinse expansiedrift een hoogtepunt onder het leiderschap van Gaius Julius Caesar en zagen de inheemse volkeren tot aan de Rijn opeens duizenden zwaarbewapende manschappen over hun gronden marcheren. Die vestigden zich ten zuiden van de Rijn en stichtten her en der nieuwe steden en pleisterplaatsen. Ondanks de soms hevige weerstand verspreidde de nieuwe Romeinse beschaving zich snel onder de inheemse volkeren. Met name de zogenaamde heerbanen, de Romeinse legerwegen, droegen bij tot de snelle verspreiding van deze nieuwe, Mediterrane cultuur. Tongeren stond via heerbanen in verbinding met Nijmegen in het noorden, met Keulen in het oosten én met de havenstad Boulogne-sur-Mer in het westen. De Romeinen brachten Haspengouw behalve steden en wegen ook agrarische infrastructuur (zogenaamde villae) en zelfs een aquaduct (de huidige Beukenberg nabij Widooie). Officieel verbleven de Romeinen hier tot 406 na Christus, toen de Germaanse volkeren de Rijn overstaken. Hun invloed zou echter nog lang nadien merkbaar blijven dankzij hun steden, het uitgestrekte wegennet én de organisatie van het bestuur.

Nieuwpoort

Nadat de Romeinen zich hadden teruggetrokken, werden onze streken voornamelijk herbevolkt door de Franken. In 485 na Christus riepen zij de jonge Clovis van het huis der Merovingers uit tot koning. Hij veroverde gigantische gebieden en heerste uiteindelijk over wat onder de Romeinen Gallië (Frankrijk) heette. In Haspengouw ontstonden versterkte nederzettingen, meestal in de buurt van water. Ook werd, in navolging van de bekeerde koning Clovis, geleidelijk aan het Christendom ingevoerd. Daardoor deden, naast burchten, ook kerken en kloosters hun intrede in het Haspengouwse landschap. Vanaf de 8e eeuw kwam de plaatselijke macht steeds meer in handen van zogenaamde leenheren en werden overal om ons heen rijkjes gevormd waardoor conflicten eerder toe- als afnamen. In een oorkonde uit 741 of 742 werd voor het eerst melding gemaakt van een ‘graaf van Haspengouw’, één van de titels waarmee een koning zijn leenman beloonde. Rond de 11e eeuw zien we het belang van steden toenemen als culturele, religieuze en handelscentra. De stadsrechten die onder andere aan Tongeren en Sint-Truiden werden verleend, manifesteerden zich bijvoorbeeld in nieuwe stadsmuren ter verdediging van de vrije burgers. De daaropvolgende eeuwen bleek herhaaldelijk hoe noodzakelijk die muren waren, al was het alleen maar ter afschrikking.

Comisgat

Aan de vele versnipperde rijkjes en invloedssferen kwam door de Franse bezetting (1795-1814) definitief een einde. Het hele Haspengouw ging vanaf dit moment op in het Franse departement Nedermaas. Toch houdt ook daar ons verhaal nog niet op: in 1839 werden de grenzen voor de laatste maal aangepast en werd Limburg verdeeld tussen het koninkrijk der Nederlanden en België. Het overwegend agrarische Haspengouw ontdekte tezelfdertijd de voordelen van de fruitteelt en langzamerhand ontstond daardoor het aantrekkelijke landschap waarvoor het vandaag de dag zo geroemd wordt.

Brustempoort

Daarom Haspengouw 11

Droog en Vochtig Haspengouw Over de omvang van Haspengouw bestaan nog al wat misverstanden. Officieel is deze ‘gouw’ of landstreek een geografisch gebied dat zich uitstrekt over delen van de provincies Waals- en Vlaams-Brabant, Limburg, Luik en zelfs een stukje Namen. Desondanks bestaat er een stilzwijgende afspraak dat wie “Haspengouw” zegt, de streek in het zuiden van Limburg bedoelt. Voor alle duidelijkheid: ook in dit boek beperken we ons tot die laatste omschrijving.

Alken, Borgloon, Nieuwerkerken, Diepenbeek, Sint-Truiden en gedeelten van Tongeren en Heers. Het is, zoals de naam al suggereert, een relatief vochtige streek. Dat komt doordat het een zandleemgebied is, met kleilagen onder het zandleem. Die zorgen ervoor dat het regenwater maar moeilijk in de ondergrond doordringt, waardoor de bodem vochtig blijft. Het overtollige water zocht al lang geleden een uitweg via geultjes die uitgroeiden tot beken zoals de Demer. Deze voedt op zijn beurt bijvoorbeeld de Herk die in Rukkelingen-Loon (gemeente Heers) ontspringt en waarlangs mooie kastelen en een aantal watermolens te bewonderen zijn. Ook de Mombeek die vanuit Widooie (Tongeren) vertrekt, is een zijarm van de Demer. De Romeinen gebruikten deze beek om Tongeren van water te voorzien door middel van een aquaduct op de kunstmatig aangelegde Beukenberg. De vele beekjes verklaren het heuvelachtige karakter van deze streek en zijn er ook de oorzaak van dat er veel afwisseling is in het landschap. De heuvelruggen worden meestal intensief gebruikt en bieden onder andere plaats aan grote maïsaanplantingen en veeteelt. De hellingen zijn vaak bebost óf met boomgaarden en minder intensief gebruikte weilanden ingevuld.

Wel dienen we onderscheid te maken tussen wat Droog en Vochtig Haspengouw wordt genoemd, aangezien daartussen de nodige verschillen bestaan. De grens tussen beide gebieden ligt min of meer op de lijn Sint-Truiden - Tongeren.

Hoogstamboomgaarden zijn er nog geen zeldzaamheid en je vindt ze vaak omzoomd door meidoornhagen. Daardoor lijkt het of de tijd stil is blijven staan en waant menig bezoeker zich even in de eerste helft van de vorige eeuw. Bovendien vormen ze een haast natuurlijke eenheid met de vele cultuurhistorische elementen in het landschap, zoals kastelen, holle wegen, watermolens, vierkantshoeves en dorpsgezichten.

Vochtig Haspengouw ligt boven die lijn en beslaat de gemeenten Kortessem, Hoeselt, Bilzen, Wellen,

De vruchtbare hellingen zijn ideaal voor het telen van verschillende soorten fruit, maar appels, peren, kersen en enkele pruimen vind je hier toch wel het meest.

De Jeker

De Demer

12 Daarom Haspengouw

De gemeenten Riemst, Gingelom, Herstappe, alsook gedeelten van de gemeenten Tongeren en Heers rekenen we tot Droog Haspengouw. De leemlaag, op sommige plekken wel tot 10 m dik, bevindt zich hier bovenop krijt- of mergellagen en is daardoor zeer waterdoorlatend. Daardoor is het landschap ook veel minder getekend door (water-) erosie en vormt het een min of meer aaneengesloten zacht golvend plateau, geleidelijk opklimmend van 100 m hoogte in het noordwesten naar 200 m in het zuidoosten. Wegens de uitzonderlijke vruchtbaarheid, wordt het gebied intensief gebruikt voor de landbouw. Suikerbieten, tarwe, haver, gerst en ook vlas en maïs bepalen hier een groot deel van het jaar het uitzicht. Ook de veeteelt speelt een belangrijke rol: je vindt er vooral rundvee en varkens. Droog Haspengouw kent maar weinig bronnen en beken, met uitzondering van de Jeker die door een groot deel van Haspengouw stroomt. De rivier was decennia lang behoorlijk vervuild, onder andere door lozingen van de suikerbietenindustrie maar ook door huishoudelijke lozingen op zowel Waals als Vlaams grondgebied. De voorbije jaren werd er fors geïnvesteerd in de sanering van de Jeker, met name door het Waals gewest dat waterzuiveringstations bouwde in Awans, Othée, Rosoux en Crenwick. Nog niet lang geleden werd de bever opgemerkt in de Jekervallei, een bemoedigend gegeven voor de toekomst van deze rivier.Ondanks de grootschaligheid van de landbouw, in de loop der jaren nog vergroot door ruilverkavelingen, kan je hier toch niet spreken van een monotoon landschap. Typische landschapselementen, zoals holle wegen, de Jekervallei en talloze historische bouwwerken maken ook dit deel van Haspengouw het ontdekken waard!

Hoogstamboomgaard

Typisch tarweveld

Daarom Haspengouw 13

Fruitige activiteit Zonder de fruitboomgaarden, fruittelers en fruitbedrijven zou Haspengouw er vandaag totaal anders hebben uitgezien. Toch maken de voor deze streek zo typerende boomgaarden nog maar nauwelijks twee eeuwen deel uit van het landschap. Oorspronkelijk diende de fruitteelt alleen als aanvulling op de traditionele landbouw, in onze streken overwegend aardappelteelt en graanbouw. De Romeinen introduceerden de techniek van enten en veredelen, dus vanaf de zomer tot en met de herfst kon de plaatselijke bevolking genieten van wat moeder natuur te bieden had. De bescheiden oogsten van kersen, krieken, aardbeien, allerlei bessensoorten, pruimen en natuurlijk appels en peren werden niet alleen gebruikt in gebak, compotes en confituren, maar ook voor de bereiding van siroop, likeur, cider en azijn. Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw zien we, mede dankzij de ontwikkeling van de spoorwegen en nieuwe koeltechnieken, het ontluiken van Haspengouwse fruitexport naar een land als Engeland. Tegelijkertijd zien we dat de toenemende concurrentie van de Amerikaanse graanproducenten haar effect op de boeren hier niet miste: meer en meer boomgaarden werden in Haspengouw aangelegd als alternatieve inkomstenbron. Uiteindelijk ook aangemoedigd door de overheid en de Boerenbond, stapten rond het begin van de 20ste eeuw veel Haspengouwse boeren over op de commerciële fruitteelt. Hoewel we over ogenschijnlijk hetzelfde eindproduct spreken, was de oorspronkelijke commerciële fruitteelt maar moeilijk met de huidige te vergelijken. Een boer plantte zoveel mogelijk hoogstamfruitbomen in een wei om optimaal rendement uit zijn grond te halen. Bovendien werden rondom de bomen bessen aangeplant, zodat ook daarvan ‘de vruchten konden worden geplukt’. Later werden de Appelgaard

14 Daarom Haspengouw

Belgische Fruitveiling

Overheerlijke appeltjes

bessenstruiken uit economische overwegingen vervangen door grasland waarop koeien konden grazen. Het moet een mooi gezicht zijn geweest, vooral wanneer de bomen in april in bloei stonden. Ook in nachten wanneer de vorst onverwacht toesloeg moeten die weiden met fruitbomen er spectaculair hebben uitgezien dankzij de gloed uit vuurpotten, bedoeld om de bloesems te beschermen.

onderzoek vindt onder andere plaats in het Proefcentrum Fruitteelt (pcfruit) te Sint-Truiden, een opvolger van het kort na de Tweede Wereldoorlog opgestarte Wetenschappelijk Opzoekingsstation van Gorsem. Er wordt daar gezocht naar nieuwe teelttechnieken en rassen, alsook naar nieuwe methoden en technologieën.

Vandaag de dag zijn hoogstamfruitbomen eerder een uitzondering in het landschap. En de bomen die er nog staan, zijn er vaak slecht aan toe wegens het ontbreken van regelmatig onderhoud. Dat is jammer, want naast de landschappelijke en cultuurhistorische waarden heeft een hoogstamboomgaard ook een belangrijke natuurwaarde. De bomen bieden plaats aan verschillende vogelsoorten en ook kleine zoogdieren houden zich graag op in hun nabijheid voor voedsel en beschutting. Gelukkig keert de Vlaamse overheid sinds 2008 subsidies uit voor nieuwe hoogstamfruitbomen, ter bevordering van genetische diversiteit. Laagstamfruitbomen deden omstreeks 1936 hun intrede in Haspengouw en bewezen al snel hun nut: ze waren makkelijker te onderhouden en te oogsten en hadden een hogere productiviteit. Daar staat tegenover dat het landschap er niet mooier door werd. Ook werden bij deze nieuwe vorm van fruitteelt nogal wat chemicaliën gebruikt, een landbouwmethode die de afgelopen jaren gelukkig plaats maakte voor milieuvriendelijke alternatieven. Vanaf 1960 ging Haspengouw over op laagstamfruitbomen, daarvoor aangemoedigd met de zogenaamde ‘rooipremie’ van de overheid. Dit was een geldbedrag voor elke gerooide hoogstamfruitboom, die overeen kwam met de opbrengst van enkele jaren oogst. Die massale overstap zorgde voor recordopbrengsten in de fruitteelt en ging sindsdien gepaard met verschillende innoverende ontwikkelingen in de fruitsector. Het daarvoor benodigde wetenschappelijk

De opgebouwde kennis wordt via voorlichting ter beschikking gesteld aan de fruittelers en heeft een duidelijke impact op de bedrijfsvoering van Haspengouwse fruitbedrijven die samen goed zijn voor meer dan de helft van de Belgische fruitproductie. Ook de drie veilinghuizen van Haspengouw spelen een belangrijke rol in de regionale fruitteelt. Veiling Borgloon, de Belgische Fruitveiling en Veiling Haspengouw zijn hypermoderne organisaties die een grote bekendheid en binding met Haspengouwse fruittelers hebben. Want al zul je het er vaak niet aan af zien, vele van die bedrijven zijn nog echte familiebedrijven en dus belangrijk voor de lokale economie. Daarom Haspengouw 15

Typisch Haspengouwse streekproducten Het zal niet verbazen dat het Haspengouws fruit een grote rol speelt in de samenstelling van de streekproducten. Dat zie je al bij een simpel appelsapje waarvoor men in Millen de ‘DelporteRenette’ en in Zepperen de ‘Jonagold’ (Jonapress) gebruikt: allebei prachtproducten en samen met het ‘Pipo-appelsap’ puur Haspengouws. Likeurtjes vind je in praktisch elke gemeente, natuurlijk gebaseerd op appel (de ‘Echte Loonse appeljenever’ en het Kortessemse ‘Eppelke’), peer (‘Perepritser’, Nieuwerkerkse perenjenever en ‘Edel Williabamps’), graan (‘Ne Stroese’), kersen (‘Likker’) en zelfs aardbeien (‘El Santé’).

eenlopend van het bekende ‘Cristal-Alken’, het amberkleurige ‘De Chokier’ en het ‘Grottenbier’ uit de grotten van Kanne, sieren menige bierkaart. Over de wijnen hoeft men in deze streek evenmin te klagen: tussen de zes wijnhuizen vind je zelfs een historisch wijnkasteel, dat van Genoels-Elderen. Haspengouwse wijnen staan bekend om hun goede kwaliteit. De op champagne gebaseerde mousserende wijn van Domein Schorpion (‘Vliermaal’) werd begin 2009 zelfs verkozen als beste Belgische wijn. Dan wordt er uiteraard ook nog gegeten: op de boterham doen de verschillende stroopvariëteiten het natuurlijk goed, maar ook hesp van tussen fruitbomen opgegroeide scharrelvarkens mag je gerust een delicatesse noemen. Die doet het overigens uitstekend in combinatie met de kazen van geitenboerderij ‘De Levende Aarde’ (Alken), maar ook met Grottenkaas uit Zichen-Zussen-Bolder, gebakken grotchampignons uit Kanne en ‘Binkkaas’, ‘Binkpaté’ en ‘Binkbrood’ van het kastelendorpje Kerkom. Je kunt zo’n maaltijd zelfs nog wat opsieren met frisse waterkers uit de speciale waterkerskwekerij in Lauw. Of wat dacht je van een combinatie met de groene ‘Regalys’ asperges van de Kamerijckhoeve in Gingelom?

Ook aan eigen bieren en wijnen kent Haspengouw geen tekort: maar liefst veertien biersoorten, uit-

Afblijven van zoete lekkernijen als ‘Briëmelevloj’, ‘Kattekop’, ‘Millerse moppen’, ‘Tattepoem’ of ‘Truiense Trukes’ zal hierna een moeilijke opgave worden, om maar te zwijgen van ‘Ambiorix’ chocolaatjes, ‘Bilzerse Lolly’s’ en ‘Smokkelvingers’, heerlijke kruidige speculaasjes in vingervorm. Maar ja, waarom zou je ook?

Stroopfabriek

Haspengouwse streekproducten

16 Daarom Haspengouw

Katarakt Op de Vlaamse zender Één werd tussen december 2007 en maart 2008 de dertiendelige familiesaga Katarakt uitgezonden. Zoals Kinderen van Dewindt de sfeer van de Antwerpse haven belichtte en Flikken Gent op de kaart zette, zo wist Katarakt de relatief onbekende Haspengouw moeiteloos in onze huiskamers te loodsen. Voor wie niet met de serie bekend is, hier nog even een korte inleiding tot het verhaal: hoofdpersoon Elisabeth, gespeeld door Karlijn Sileghem, zet alles opzij om het bijna bankroete fruitteeltbedrijf van haar schoonvader Roger Hendrickx (Jaak van Assche) te redden. Gaandeweg de serie zien we de schoonheid van de streek tijdens de vier seizoenen en zijn we getuige van het dagelijkse leven op een Haspengouws fruitbedrijf. Zoals het een echte familiekroniek betaamt, worden in dit verhaal langzaam de karakters van de personages uitgetekend, met soms opmerkelijke ontwikkelingen. Naast de vele familiegeheimen en bedrijfsperikelen speelt op de achtergrond ook de dreigende oogziekte (vandaar die titel!) van Elisabeth een belangrijke rol.

In het begijnhof van Sint-Truiden werd bijvoorbeeld een bezoekersonthaal Katarakt Info ingericht, een onthaalpunt waarbij alles rond de serie draait. Behalve achtergrondinformatie over Katarakt is hier ook het startpunt van de Katarakt-shuttle, één van de manieren om de belangrijkste locaties van de serie in Elisabeths voetsporen te bezoeken. Uiteraard voert de tocht ook langs de hoofdlocatie van de serie: het huis van Roger Hendrickx. De typisch Haspengouwse vierkantshoeve ligt aan de Daalstraat in Klein-Gelmen en komt compleet met pittoreske boomgaard. Een prachtig gezicht, vooral wanneer in april de fruitbomen in bloei staan en andermaal een hoofdrol spelen in het afwisselende Haspengouwse decor.

Hoe het verder afloopt, komt u misschien wel te weten wanneer u naar Haspengouw trekt, want die is sindsdien onlosmakelijk met deze serie verbonden.

Vierkantshoeve

Daarom Haspengouw 17

Het culturele leven in Haspengouw Omdat Haspengouw een bij uitstek rurale streek is, wordt wel eens gedacht dat het culturele leven er maar op een laag pitje staat. Dat is een misverstand: aandacht voor cultuurbeleving en expressie was bijvoorbeeld al duidelijk aanwezig in 1837, toen de Stedelijke Muziekacademie van Sint-Truiden werd opgericht. Daaruit groeide in 2001 Haspengouwse Academie voor Muziek, Woord en Dans, één van de meest toonaangevende culturele onderwijsinstellingen in Vlaanderen. Behalve in Sint-Truiden heeft de school filialen in Geetbets, Gingelom, Halen, Heers, Herk-de-Stad, Landen, Nieuwerkerken en Zoutleeuw en biedt daarmee een bevolking van 110.000 mensen de kans om dichtbij huis kunstonderwijs te volgen.

Openluchtspektakel ‘Theater op de Hoeve’

18 Daarom Haspengouw

Liefde voor theater vind je ook terug in de oogstfeesten van Metsteren (Sint-Truiden). Bij dit historische volksgebruik rond het binnenhalen van de oogst wordt de bezoeker opgevrolijkt met het openluchtspektakel ‘Theater op de hoeve’. Tussen de trekpaarden en oldtimertractoren bieden Sint-Truidense toneelgezelschappen het publiek dan ouderwets volkstheater waarin plaatselijke gebruiken en verhalen een hoofdrol spelen. Ook het Tongerse cultuurcentrum De Velinx is een bekend Haspengouws adres voor meerdere vormen van cultuurbeleving. De schouwburg is geschikt voor theater-, muziek- en dansuitvoeringen en ook de arthouse-bioscoop Zebracinema is een bekend adres in de hele regio. Natuurlijk speelt ook de imposante Landcommanderij van Alden Biesen een rol in het hedendaagse culturele leven, niet in het minst als cultuurcentrum voor verschillende prestigieuze evenementen. Aldjazz is de naam van het jaarlijkse jazzfestival waar jong jazztalent naast grote namen te bewonderen is tegen het unieke kasteeldecor. Ook opera is hier thuis: in 2010 vond alweer voor de twaalfde maal de Zomeropera plaats in de openlucht, traditiegetrouw vergezeld van een opvoering speciaal voor kinderen. Vooral jongeren zullen wellicht de voorkeur geven aan de terugkerende muzikale evenementen in het nabijgelegen Bilzen: jongerenfestival eMOTIONs en Bilzen by night.

Zomeropera

Bloesemfeesten Wanneer je door Haspengouw rijdt, wordt het al snel duidelijk: je zit hier midden in dé fruitstreek van België! Overal kom je fruitbomen tegen en elk seizoen ziet het er weer anders uit. Het beste tijdstip om de bomen te komen bezichtigen is wel de maand april, wanneer de bloesems in volle bloei staan. Intens wit en diep roze kleurt dan de hele Haspengouw, als in jubelstemming over de naderende lente. De bloesem luidt het nieuwe fruitseizoen in, al duurt het nog wel even voordat de miljoenen appels, peren en kersen kunnen worden geplukt. Tot die tijd mogen bezoekers van Haspengouw gebruik maken van de gastvrijheid die fruitbedrijven, veilingen en andere locaties bieden. Een kijkje achter de schermen van zo’n bedrijf doet je beseffen hoeveel werk er bij komt kijken voordat het eindproduct in de winkel ligt. Het blijft natuurlijk niet bij kijken alleen: elke zondag in april wordt de rondleiding bij een fruitbedrijf steevast afgesloten met bijvoorbeeld een Bloesembink-biertje of een stuk vruchtenvlaai, soms zelfs aangevuld met animatie of live muziek temidden van de boomgaarden.

Fruitstad Sint-Truiden draagt gedurende de bloesemmaand uiteraard ook bij aan de feestelijkheden en houdt de Grote Markt alle zondagen autovrij in het kader van ‘Siësta zondag’. Dan verandert de ruim twee hectare grote markt in één groot en gezellig terras. De bloesem beleven kan je op meerdere manieren. Bezoek bijvoorbeeld ook de streekproductenmarkten of maak een tochtje met de fruittoerbus. De mooiste manier, maar dan moet wel het zonnetje een beetje meewerken, is misschien wel één van de vele bloesemwandelingen.

De bloesemmaand gaat bovendien vergezeld van talloze activiteiten en evenementen. Zo kan je in het kerkje van Guvelingen naast tractoren, paarden en honden de zegening van de bloesems meemaken. Je kunt ook een appelboom reserveren die je met hulp van de fruitboer zelf mag oogsten of waarvan je de vruchten tot appelsap kunt laten persen.

Bloesemparade

Verwerking van het fruit

Daarom Haspengouw 19

2. Steden van Haspengouw

Intro Wanneer je een kaart van Haspengouw ter hand neemt, zie je dat de steden Tongeren, Bilzen, Sint-Truiden en Borgloon min of meer gelijkmatig over de streek liggen uitgespreid. Dat verklaart meteen ook de centrumfunctie die ze vervullen ten opzichte van andere, meer agrarische gemeenten. Toch houdt daar de vergelijking tussen de steden onderling groten-deels op: Tongeren, met zijn oude, compacte binnenstad, vertoont in veel opzichten dezelfde eigen-schappen die het had toen het van Romeinse legerplaats uitgroeide tot bloeiende handelsstad. Tegenover de gezellige drukte van Tongeren staat de ontspannen bedrijvigheid van Bilzen en het rijke culturele leven dat het vanuit het nabijgelegen Alden Biesen met de omgeving deelt. Sint-Truiden vormt het onbetwiste hart van de fruitstreek en kan bogen op een bewogen historie die zicht-baar is in de vele monumentale ge-bouwen en het gevarieerde culturele erfgoed. Borgloon, tot slot, is een gravenstad die temidden van de idyllische fruitboomgaarden boven de omgeving uittorent en waar men terecht trots is op de eigen stroop. We proberen in dit hoofdstuk iets meer over leven in de â&#x20AC;&#x2DC;Haspengouwse vierâ&#x20AC;&#x2122; te ontsluieren.

Luchtopname Alden Biesen

20 Daarom Haspengouw

Daarom Haspengouw 21

Tongeren Romeinen

Tongeren is de oudste stad van België. Zij dankt haar bestaan aan de Romeinen die er rond 15 voor Christus een legerplaats stichtten met de naam Atuatuca Tungrorum. Van hier uit konden zij langs de Rijn (de noordgrens van het Romeinse rijk) gelegen legerplaatsen bevoorraden met het graan dat in de vruchtbare Haspengouw verbouwd werd. De gekozen pleisterplaats lag bovendien ideaal ten opzichte van de heerbaan tussen Keulen en Boulogne-sur-Mer en zou daardoor uitgroeien tot een bloeiend marktcentrum. Nadat eerst de handelaren en ambachtslui zich nabij het kamp hadden gevestigd, volgden al snel meer mensen. Ze werden aangetrokken door de

Deel van de middeleeuwse stadswal

22 Daarom Haspengouw

veiligheid, maar ook door de uitstraling van de Romeinse cultuur. De nieuwe bezetters hielden er namelijk een luxueuze levensstijl op na en introduceerden onder andere theaters, de wijncultuur, tempels en badhuizen. Vooral de notabelen die al in 15 na Christus het bestuur uit handen van het vertrekkende Romeinse soldaten hadden overgenomen, waren fervente aanhangers van de Romeinse cultuur. In het Tongerse Gallo-Romeins Museum kan je een indruk opdoen van hoe die gegoede inwoners in het jonge Tongeren leefden: ontdek het wooncomfort dat aanwezig was in de stedelijke residenties, met mozaïeken vloeren, fresco’s en prachtig glaswerk. Naast de cultuur bleef ook de Romeinse bestuursstructuur nog lang na het vertrek van de troepen gehandhaafd. Bovendien kreeg Tongeren uit handen van het Romeinse gezag al in de 2e eeuw stadsrechten en werd de stad met 4500 m wallen versterkt. Tegenwoordig is daar nog 1500 m van zichtbaar. Eveneens zichtbaar buiten de stad zijn de overblijfselen van de Romeinse begraafcultuur, waaronder tot zestien meter hoge tumuli, waarvan er nog een drietal in de directe omgeving van de stad bewaard zijn. Samen met een opgegraven tempelcomplex, het aquaduct, de laat-Romeinse basilica en de tweede stadsmuur uit de 4e eeuw, bevestigen ze de Romeinse wortels van Tongeren. Daarbij werd Tongeren ook hoofdzetel van een bisdom dat toen bijna heel België omvatte.

Deel van Romeinse stadswal

Eburonen “Van alle Galliërs zijn de Belgen het dapperst”. Dat schreef Julius Caesar tussen 58 en 52 voor Christus in zijn Commentarii de bello Gallico (verslagen) aan de senaat. Bij die uitspraak dacht hij gegarandeerd ook aan de gevoelige nederlaag die hij in 54 voor Christus had geleden door toedoen van Ambiorix, leider van het sterk gegermaniseerde Keltische volk der Eburonen. Een deel van dit volk bewoonde het gebied tussen Luik, Maastricht en Aken en een stuk van BelgischLimburg. Het andere deel was te vinden tot rond Keulen. Ondanks hun heldhaftige reputatie nú, waren de Eburonen in de periode vóór Caesar ondergeschikt en schatplichtig aan de Aduatuken en de Treveren. Aanvankelijk had Ambiorix dan ook geen problemen met de Romeinen, temeer omdat die zijn volk onder het juk van de Aduatuken hadden uitgehaald. Maar na een mislukte graanoogst en de moord op de opstandige koning Dumnorix veranderde zijn houding.

manoeuvre had Ambiorix gewacht: samen met enkele naburige stammen viel hij het kwetsbare legioen van alle kanten aan en slachtte hij negenduizend Romeinse soldaten af. Caesars wraak was vreselijk: hij haalde tien legioenen uit het noorden van Italië naar hier en moordde praktisch alle Eburonen uit in 53 voor Christus. Ambiorix wist naar de overkant van de Rijn te ontsnappen, iets wat ongetwijfeld bijdroeg tot zijn heldenstatus. In Tongeren wordt hij daarom tot vandaag met een standbeeld geëerd en in de zoektocht naar de grootste Belg ooit, belandde hij in de top tien.

Hij liet de Romeinen geloven dat hij aan hun kant stond en waarschuwde hen voor een op handen zijnde opstand van alle Gallische stammen. De bevelhebbers Sabinus en Cotta van het hier gelegerde veertiende legioen geloofden hem en probeerden zich snel bij een ander legioen te vervoegen. Op deze paniekerige

Goudschat van Heers

Ambiorix

Daarom Haspengouw 23

Frituur en mosselrestaurant Het beeld van een stad verandert snel. Zo ook in Tongeren waar renovaties en nieuwbouw stilaan het gezicht een ander karakter geven. Maar er zijn plekken waar de tijd lijkt te hebben stil gestaan. Waar ouderwetse hartelijkheid en gezelligheid troef zijn. Zo ook bij Friture en Mosselrestaurant Stas-De Jong, waar sinds 1932 de lekkerste mosselen in Tongeren te vinden zijn. Sinds drie jaar staat Anne-Marie aan het roer in het familiebedrijf dat door de oma van haar vader

24 Daarom Haspengouw

is opgericht. “Dit is de derde locatie. Van de Muntstraat is de zaak naar de Vlasmarkt verhuisd en sinds 1958 zijn we hier aan de Grote Markt gevestigd. Mijn vader Hubert en mijn moeder Mia hebben zich 45 jaar lang met hart en ziel aan hun restaurant gegeven en er komt altijd een dag dat je met pensioen mag,” glimlacht Anne-Marie. Ondanks dat haar ouders niet meer op de voorgrond treden, helpen ze nog steeds mee. Want de zaak is en blijft hun leven. Stas-De Jong is niet zomaar een mosselrestaurant. Mensen zijn bereid om geduldig in de rij te staan wachten tot er weer een tafeltje vrijkomt. Traditiegetrouw wordt er namelijk nooit gereserveerd. De mensen komen ook echt van heinde en verre voor een flinke portie mosselen die op verschillende manieren worden klaargemaakt. “We serveren mosselen puur natuur op de traditionele wijze, maar ook bereid in wijn, knoflook, provençaalse kruiden en dragon. Gekookt in een weinig water met ui, selder en een beetje peper en zout is waar de meeste Vlamingen van houden,” zo weet Anne-Marie. En dat is ook meteen weer een sterke troef, want met zoveel vaste klanten weet je wie er een beetje extra zout lust, wie meer boter op het brood wilt en wie graag een extra schep groente ziet.

Behalve mosselen staan er ook gehaktballetjes in Luikse saus op het menu en enkele andere gerechten met vlees en vis. Maar mosselen is waar het allemaal om te doen is. “En de gezelligheid,” beaamt Anne-Marie. Met 62 zitplaatsen is het snel goed gevuld en is het ook flink doorwerken in de open keuken. Met een staf van vaste medewerkers blijft het echter een heel persoonlijk en familiaal restaurant, waar je in alle eenvoud van een goede keuken kunt genieten. Het brood wordt gebakken door een bakker uit Henis die al 84 jaar is, maar nog steeds met plezier zijn vak uitoefent. De mosselen worden al jarenlang dagvers bij dezelfde leverancier gekocht en zijn qua smaak en structuur niet te evenaren. Het recept van overgrootmoeder Stas maakt het dan compleet. Zoals gezegd, komen de klanten van heinde en verre. Van de kust in Oostende tot in Nederland en Duitsland, van Vlaanderen tot diep in Wallonië. De mosselen bij Stas-De Jong in Tongeren zijn echt een begrip. Daarbij worden er ook mooie wijnen geschonken die de smaak van de verschillende mosselrecepten juist benadrukken of aanvullen. Zo schenken ze een frisse Picpoul de Pinet van Domaine Félines Jourdan, onder kenners zeer gewaardeerd. Men zegt wel eens, goede wijn behoeft geen krans. Een goede keuken behoeft geen franje, dat is dan zonder meer van toepassing voor de familie StasDeJong. Juist hun respect voor de waarden van gedegen gastvrijheid zoals het ooit in 1932 begon, met vooral een goede bediening en eerlijke gerechten, dat is de grote aantrekkingskracht voor iedereen die bereid is om in de rij bij de deur aan te schuiven. Maar met de bouwplannen van de gemeente Tongeren zal het wachten ooit een stuk aangenamer worden, want dan is er ruimte voor een terras en kan men alvast genieten van een overheerlijke wijn terwijl de geur van verse mosselschotels tot een tevreden glimlach stemmen.

Daarom Haspengouw 25

Bezienswaardigheden

waan je jezelf zó weer terug in die tijd. Het staat dan ook niet voor niets al sinds 1998 op de lijst van het UNESCO werelderfgoed. Bezoek ook de Sint-Ursulakapel en de Sint-Catharinakerk in het begijnhof.

Van waaruit je Tongeren ook benadert, overal word je verwelkomd door de indrukwekkende, gotische toren van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek. Aan de bouw van de basiliek heeft men zo’n drie eeuwen gewerkt, van de 12e tot en met de 16e eeuw. Er zijn zelfs stijlen tot de 19e eeuw in terug te vinden, waaronder een romaanse kloostergang aan de oostkant van de kerk.

Tegen de achterkant van de begijnhof vind je nog een stuk van de vroegere Lakenmakerstoren. Het maakte deel uit van de middeleeuwse muur die ooit heel Tongeren omringde en die door twee (gedeeltelijk bewaarde) Romeinse stadsmuren was voorafgegaan.

Het interieur met zijn gewelven, glasramen, zijkapellen, altaren en niet te vergeten het Le Picardorgel is eveneens zeer de moeite waard. Het begijnhof is grotendeels 17e - 18e eeuws. Een echte aanrader. Het was één van de eerste begijnhoven in de Nederlanden en wanneer je door dit zorgvuldig bewaard miniatuurstadje wandelt,

Onze-Lieve-Vrouwebasiliek

26 Daarom Haspengouw

Ook één van de zes stadspoorten bleef bewaard. De Moerenpoort is gebouwd in 1379 op dezelfde plaats als een verwoeste poort uit de 13e eeuw en wordt al sinds 1949 beschermd. Tijdens de grote brand van 1677 ging een groot deel van Tongeren in vlammen op. Gelukkig ontsnapten enkele gebouwen aan dit lot, waaronder ook het laatgotische Munthuis uit omstreeks 1600. Tegenwoordig huisvest het prachtig gerestaureerde gebouw de diensten Archeologie/Monumentenzorg, de vzw Erfgoedcel Tongeren alsook de stedelijke dienst Onderwijs. Diezelfde brand legde ook de vroegere Tongerse lakenhal in de as. In het begin van de 18e eeuw verscheen op die plek het huidige stadhuis, onder andere vermaard om zijn originele Luikse meubelen uit de 18e eeuw. Vergeet ook het Tongeren buiten de stadsmuren niet: wandel aan het Romeinse aquaduct op de Beukenberg en daal af naar de Pliniusbron, al geroemd door de Romeinse natuurkundige Plinius de Oude.

Begijnhof

In goede samenwerking duurzaam bouwen Aannemersbedrijf ELTI Bouw uit Tongeren is in 1997 begonnen als een bouwbedrijf dat gespecialiseerd was in verbouwingen en renovaties, aanvankelijk onder een andere naam en met meerdere aandeelhouders. Jean-Luc Vrijens was er echter vanaf die eerste dagen al werkzaam en verwierf in 1999 een meerderheid van de aandelen. In de loop van 2005 volgden een naamsverandering en complete overname, met volledige ruimte voor een frisse kijk op de toekomst. Door heel Limburg zijn er projecten van ELTI Bouw te vinden. De expertise van verbouwen, renovatie en nieuwbouw berust op gedegen fundamenten en een duidelijke eigen visie. “Zeventig procent van ons werk bestaat uit openbare aanbestedingen en de overige dertig procent wordt ingevuld door onder andere utiliteitsbouw, industriebouw en business-to-business opdrachten,” aldus de gedreven Vlaming die binnen een vijftal jaren ook uitbreiding naar Nederland en Wallonië wilt realiseren. “We zien de toekomst met vertrouwen tegemoet omdat we ook voor 2010 al een aantal mooie opdrachten te vervullen hebben. Wij zijn in de loop der tijd gekend als veelzijdige onderneming die altijd correct werk levert en afspraken nakomt. We werken dan ook het liefst met vaste teams omdat dit voor de handhaving van de planning en het leveren van kwaliteit het beste is.

”Een volgende uitdaging is de eigen projectontwikkeling. “Nu wordt er gewerkt volgens dossiers waarin alles al door een architect bepaald is. Door reeds in de ontwerpfase betrokken te zijn, ontstaat er ruimte voor het uitwisselen van kennis en ideeën waarbij praktische toepasbaarheid prioriteit geniet. Daarnaast staan ook duurzaamheid en toegankelijkheid in bouwen voor ons centraal en nemen we bepaalde Nederlandse modellen in woningbouw als voorbeeld. Mooie woonprojecten die sociale integratie bevorderen, zoals senioren en jonge tweeverdieners in gelijksoortige type woningen bij elkaar in de buurt laten wonen, is in Nederland succesvol gebleken. Daar zie ik ook voor België een toekomst in!”

Daarom Haspengouw 27

Doen en beleven

toonstellingen en multimedia een beeld vormen van de wereld sinds de prehistorie. Daarnaast blijft er natuurlijk ruimte voor tijdelijke tentoonstellingen, workshops en evenementen.

Op 21 mei 2009 was het zover. Het Provinciaal Gallo-Romeins Museum opende officieel opnieuw de deuren. De sterk toegenomen bezoekersaantallen hadden er eerder voor gezorgd dat het museum al snel uit zijn voegen barstte, met de nodige infrastructurele problemen tot gevolg. Na drie jaar van verbouwingen en aanpassingen, staat het meest toonaangevende archeologisch museum van België weer ter beschikking van bezoekers uit binnenen buitenland.

Is het vooral de recente historie die je boeit, dan biedt wellicht de zondagse antiek- en brocantemarkt uitkomst. Het is de grootste van de Benelux met meer dan 350 stands en een veertigtal betrokken antiekzaken. Van zes uur ‘s morgens tot één in de middag vind je hier een ruim aanbod aan alles van ouderwetse lampenkappen tot kostbaar siermeubilair.

De belangrijkste verschillen met vroeger zijn misschien wel de omvang en de vorm: de oppervlakte is bijna vier maal zo groot en de architectuur sluit veel beter aan bij de rest van de binnenstad. Ook in het nieuwe complex kan het publiek zich via ten-

Wil je een bezoek aan Tongeren combineren met een evenement? Kom dan bijvoorbeeld tijdens de TungriRun, een sportieve stratenloop met meer dan drieduizend deelnemers.

Antiekmarkt

28 Daarom Haspengouw

Tussendoor staat de plaatselijke horeca tot je beschikking of kan je de compacte binnenstad bezoeken. Daar staan tussen april en september ook de deuren van de schatkamer in de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek open. Tussen de collectie waardevolle religieuze voorwerpen vormen een Merovingische mantelspeld uit de 6e eeuw, een Romaans Christushoofd en een evangeliarium met ivoorbeslag uit de 11e eeuw de absolute pronkstukken.

Voor de volgende Kroningsfeesten zul je echter nog tot 2016 moeten wachten, maar ook dan zullen een processie, avondspelen, missen en concerten weer deel uitmaken van de feestelijkheden.

Eigentijds beleven in historisch perspectief Een bezoek aan Tongeren is eigenlijk niet compleet zonder de unieke collectie kunstschatten van het Gallo-Romeins Museum te hebben gezien. In hetzelfde complex dat uitblinkt door fraaie, maar sobere architectuur, is tevens het Museumkafee gevestigd dat uiteraard niet alleen voor museumbezoekers toegankelijk is. In een stijlvolle brasserie met comfortabele leeshoek en riant buitenterras is het gemoedelijk genieten van een kopje koffie of meer, men kan er bijvoorbeeld een zakenlunch nuttigen of anderszins uit een gevarieerd menu kiezen. Voor elk moment van de dag is er namelijk wel een passend drankje of hapje. Wie Haspengouw en haar culinaire verrassingen graag wilt ontdekken, zal zich in het Museumkafee zeker goed bediend voelen, want met verscheidene ingrediĂŤnten uit de streek worden (h)eerlijke regionale gerechten bereid. Ook voor de allerjongste gasten is het absoluut smullen geblazen met enkele speciale kindergerechten. De keuken is voorzien van alle moderne gemakken en uitgerust voor de catering van diverse evenementen.

exposities en presentaties worden onder andere bedrijfsfeesten, symposia, huwelijksrecepties, productpresentaties, babyshowers en koffietafels ongetwijfeld een groot succes. Qua capaciteit bieden de verschillende ruimtes tal van mogelijkheden voor groepen vanaf 180 tot 400 personen. Het congrescentrum en de diverse evenementenzalen zijn voorzien van de laatste technische snufjes en er zijn naar wens en in overleg uiteenlopende en op maat verzorgde arrangementen beschikbaar. Moderne eigentijdse gastvrijheid in een door cultuur en historie omgeven ambiance van stad Tongeren, het Museumkafee verenigt daarom het beste van beide werelden en toont de gulle en vriendelijke aard van Haspengouw in al haar facetten.

Het Museumkafee biedt namelijk een scala aan diensten voor zowel zakelijke als particuliere activiteiten, verzorgd vanuit een uiterst professionele organisatie. Met ruimtes voor feesten, vergaderingen,

Daarom Haspengouw 29

Het Gallo-Romeins Museum Het in mei 2009 heropende Gallo-Romeins Museum is d茅 nieuwe blikvanger van Tongeren. De drie jaar durende verbouwingen zijn het wachten meer dan waard gebleken want naast een museum met internationale uitstraling beschikt de Tongerse binnenstad nu ook over een nieuwe cultuurtempel die letterlijk tussen de mensen staat. Was het museum vroeger een ietwat introvert gebouw waar je omheen liep, nu maakt het complex dankzij architectenkantoor De Gregorio & Partners duidelijk deel uit van de stedelijke ruimte. Dat komt zonder twijfel ook de bezoekersaantallen ten goede, al waren die de laatste tien jaar sowieso al gestegen van twintig- tot honderdduizend per jaar! Aan het succesvol gebleken concept heeft men wijselijk niet al te veel veranderd. Met hulp van 2.200 authentieke objecten, tentoongesteld in grote open ruimtes en ondersteund door diverse media, komt de bezoeker oog in oog met een half miljoen jaar geschiedenis, t贸t aan de vroege middeleeuwen. Voor de verschillende wisseltentoonstellingen kan het museum bovendien putten uit een collectie met wel 170.000 objecten, waaronder voorwerpen uit de prehistorie, het Gallo-Romeins verleden en de Merovingische periode.

Exterieur Gallo-Romeins Museum

30 Daarom Haspengouw

Interieur Gallo-Romeins Museum

Het museum is ook meer dan een tentoonstellingsruimte alleen: Publicaties over de prehistorie, de Gallo-Romeinse tijd en de vroege middeleeuwen liggen in het eigen documentatiecentrum ter inzage naast een uitgebreide verzameling vakliteratuur en tijdschriften. Bovendien profileert het museum zich via verschillende nieuwe media en kan je online een virtuele tour maken door de zalen. Het museum had altijd al een speciale relatie met de jeugd. Wie herinnert zich bijvoorbeeld niet die fameuze tentoonstelling over de wereld van Asterix en Obelix? Sinds 2000 kunnen (prettig gestoorde) jongeren tussen negen en vijftien jaar lid worden van het jongerenactieteam (JAT) en via het museum meedoen aan verschillende activiteiten. In 2005 belandde het team zo zelfs in de studioâ&#x20AC;&#x2122;s van Ketnet!

Interieur Gallo-Romeins Museum

Daarom Haspengouw 31

Op zoek naar het wezen van een locatie Het is een gevestigde naam in België. Architectenbureau De Gregorio & Partners onderscheidt zich dan ook met een opmerkelijke eigen visie op architectuur. Architectuur is namelijk geen kunst. Architectuur is bouwkunst vanuit de stedelijke of rurale context, in een streven naar samenhang met de plek waar gebouwd gaat worden. Architectuur is een gebruiksvoorwerp. De filosofie van De Gregorio & Partners is helder en transparant, net als hun werk dat zich over heel Limburg en Vlaanderen uitstrekt. “Wij gaan uit van research en niet vanuit het beeld,” licht grondlegger Alfredo De Gregorio toe. De zoektocht naar ‘stedelijke identiteit’ staat centraal. Maar het architectenbureau is tegelijk ook erg bezorgd om budget, flexibiliteit en beleving, waarbij de publieke ruimte centraal staat. Hasselt, Leuven, Bree, Turnhout, Genk, Sint-Truiden, Tongeren. Het is slechts een greep uit plaatsen en steden waar het architectenbureau uiteenlopende opdrachten verwezenlijkt. Van stedelijke woonprojecten tot kantoorgebouwen, appartementencomplexen en subtiele groenvoorzieningen in nieuwbouw en renovatie, maar ook herwaardering en niet te vergeten interieurarchitectuur. Ook een voetbaltribune, een kinderdagverblijf, een landelijk gelegen ontmoetingscentrum en renovatie van oude mijnschachten en mijngebouwen behoren tot het curriculum vitae, dat veelzijdigheid toont dankzij de overtuiging dat je als architect goed onderzoek verricht en werkt met elementen die bij een omgeving, de stad of het dorp, passen! In Tongeren onderging het Gallo-Romeins Museum een grondige metamorfose onder auspiciën van De Gregorio & Partners. Sinds 21 mei 2009 kan het publiek zich vol verwondering laven aan de nieuwe dimensies waarbinnen de archeologische rijkdommen gepresenteerd worden. Samen met 32 Daarom Haspengouw

Niek Kortekaas ontwierp Alfredo De Gregorio tevens de permanente tentoonstelling in een gebouw dat vloeiend integreert met omliggende bouwwerken in het historisch stadscentrum. Sober, maar krachtig, zo luidt de beschrijving van het nieuwe Gallo-Romeins Museum dat daarvoor al jaren leed onder haar immense populariteit. De Gregorio werkte niet voor de eerste keer aan het museum. “In 1990 kregen wij vanuit het Limburgse provinciebestuur de opdracht om het bestaande museum te verbouwen en aan te passen aan de wensen van de tijd. Door een niet aflatende stroom van bezoekers was het museum te klein geworden en was een verbouwing dringend nodig. Het was een complexe opdracht die binnen een bescheiden budget en binnen een ongelooflijk korte bouwperiode moest worden uitgevoerd . In 1994 was de taak volbracht. Door het grote succes drong zich in 2004 al een nieuwe uitbreiding op. De Bestendige Deputatie oordeelde dat er voor de keuze van de architect een wedstrijd nodig was. Ondanks onze grondige afkeer van wedstrijden, hebben we toch meegedaan. We hebben dan ook bewust geen prentjes getoond op de wedstrijd, maar een visie voorgesteld om te werken vanuit research niet vanuit het beeld, vanuit overleg en niet vanuit het ego van de architect. De jury heeft ons daarin gevolgd. En samen met de opdrachtgever zijn we dan van start gegaan vanuit de procesmatige benadering. Het is een pracht van een samenwerking geworden. Met een succesvolle voltooiing in 2009 en erg positieve reacties, ook van de Tongenaren. Ik heb echt het gevoel dat de Tongenaren het museum direct in hun hart gesloten hebben. En daar is het toch om te doen.”

Bouwen in Haspengouw, zowel stedelijk als landelijk. Hoe beziet De Gregorio deze typische regio met al zijn eigen kenmerken? “Wij gaan altijd uit van de kenmerken en het karakter van de stedelijke omgeving. Haspengouw is een typisch agrarische streek. Het is als het ware een streek die erg aardegericht is. En met oude steden erin, ieder met zijn eigen karakter, en specificiteit. In de verschijningsvorm van architectuur kom je dan snel tot een essentieel punt: het kiezen van de juiste materialen. Wij zijn altijd op zoek naar materialen die de authenticiteit van de stad benaderen, en liefst versterken. Het gaat voor ons om integratie. En dat is een behoedzame aanpak. Moet ook, want wij zien de stad als een levend wezen. De kans dat architecturale ingrepen door de bevolking in hun hart worden gesloten, is dan veel groter. Als architect sta je in dienst van je opdrachtgever, maar ook en misschien nog meer in dienst van de gemeenschap.” Daarom Haspengouw 33

De Kroningsfeesten Tongeren wordt beschouwd als de bakermat van het christendom in de Lage Landen. In 1390 werd er door deken Radulfus de Rivo voor het eerst een heiligdomsvaart georganiseerd. Daarbij werden zestien dagen lang relieken tentoongesteld, een evenement waar veel pelgrims op af kwamen. Het werd de eerste in een lange rij van heiligdomsvaarten die uitgroeiden tot een zevenjaarlijks religieus evenement. Vanaf 1479 werd de processie met reliekenvertoning vooruitgegaan door een nieuw Mariabeeld gesneden uit notenhout: Maria als Oorzaak Onzer Blijdschap. De heiligdomsvaarten bleven elke zeven jaar plaatsvinden totdat de Fransen het gebruik in 1790 verboden. Precies honderd jaar zou het duren aleer dit eeuwenoud gebruik in ere zou worden hersteld; ditmaal met een toevoeging, de kroning van Maria en het kindje Jezus. Dit had te maken met de toegenomen Mariaverering binnen de roomskatholieke kerk in de 19e eeuw. In 1889 richtte de Luikse bisschop Doutreloux een schriftelijk verzoek

34 Daarom Haspengouw

aan paus Leo XIII en al een jaar later vond de eerste kroning plaats. De bevolking van Tongeren had genoeg geld opgehaald voor twee prachtige kronen en de straten werden voor deze gelegenheid extra mooi versierd. Na de mis kwamen de priesters uit de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek met in hun midden het Mariabeeld. Dat werd op de Grote Markt op een verhoging geplaatst waar onder gewijde stilte de kroning van Maria en haar kindje Jezus plaatsvond. Daarna werd het beeld door de straten gevoerd tijdens de allereerste kroningsprocessie. Met uitzondering van het jaar 1918, tegen het eind van de Eerste Wereldoorlog, heeft in Tongeren sindsdien elke zeven jaar een kroningsfeest plaatsgevonden. Vanaf 1960 zou het leven van Maria als leidraad voor participerende groepen dienen en vond de eerste opvoering plaats van het avondspel. Ook in 2009, tijdens de zeventiende editie van de kroningsfeesten, waren weer honderdduizenden bezoekers getuige van het grootste processiefeest van BelgiĂŤ, dat weer tot stand kwam met de hulp van meer dan drieduizend Tongenaren.

Daarom Haspengouw 35

Winkelen in Tongeren Ruim tweeduizend jaar geleden kwamen de eerste handelaren naar Tongeren, dat toen bekend stond als Atuatuca Tungrorum. De stad gold als hét handelscentrum voor een gebied dat vandaag met tweederde van België overeenkomt. Door de eeuwen heen zag Tongeren dan ook behoorlijk wat volk binnen haar muren en ook de nieuwste snufjes vonden altijd probleemloos hun weg naar de stad. Het huidige Tongeren lijkt nog niets verloren te hebben van haar aantrekkingskracht als handelscentrum. Mensen komen nog steeds uit alle windrichtingen om te shoppen en er heerst altijd een gezellige drukte in het makkelijk bereikbare

Sint-Truiderstraat

36 Daarom Haspengouw

winkelhart. Van supermarkten tot exclusieve boetieks, van boekhandels tot delicatessen: alles is hier op slechts een paar honderd meter loopafstand van elkaar verwijderd. Bovendien nodigt de stad uit om een dagje winkelen te combineren met een drankje en een hapje in één van de vele horecagelegenheden die het straatbeeld completeren. Betekent dit nu dat Tongeren haar ziel verkocht en haar patrimonium heeft opgeofferd aan ongebreidelde handelswoede? Integendeel: de compactheid van de historische binnenstad maakte het mogelijk om een totaalvisie voor de hele publieke ruimte te ontwikkelen door middel van het Julianusproject dat in 2008 grotendeels werd voltooid. Dit hippe nieuwe winkelcentrum verbindt de openbare ruimte in de Schierveldstraat, Clarissestraat, Leopoldwal, Maastrichterstraat, Hospitaalplein en de Veemarkt via vijf gemeenschappelijke kwaliteitseisen: Ook is het parkeerprobleem aangepakt: onder het Julianuscomplex bevindt zich een parkeergarage en ook werden er vier zogenaamde randparkeerclusters gecreëerd met duidelijke voetgangersverbindingen op loopafstand van de binnenstad. Dus voor de dagelijkse boodschappen of een gezellig dagje shoppen is Tongeren eens te meer de ideale bestemming!

Maastrichterstraat

“Ruim zes decennia de uitvalsbasis” Verborgen achter Ambiorix’s rug kan je een charmante winkel-wandelstraat ontdekken... ruim zes decennia de uitvalsbasis van Huis Vroonen. Zonder meer een gevestigde waarde met een vakkundige reputatie op het gebied van vloerbekleding , verf en behang alsook de plaatsing hiervan. Nu het familiebedrijf met Danny Van Even en echtgenote Noëlla Tits aan zijn derde generatie toe is, besloten ze een nieuwe uitdaging aan te gaan in het verlengde van de bestaande zaak. Net dat stapje verder dan enkel kleur bekennen.Bijgevolg kan je slechts een boogscheut verderop terecht bij Vroonen Home. Wat alles in huis heeft om jouw woning te laten stralen. Meubilair, tapijten en allerhande decoratiespullen met een evenwichtige prijs-kwaliteitverhouding vormen een geknipte basis om nog meer sfeer in huis te halen. Zodoende zorgen beide winkels voor een knap totaalconcept.Je zou verwachten dat daar het verhaal ophoudt maar dan doen we XMAS Store Vroonen oneer aan. Wat aanvankelijk bedoeld was om de verkoopcijfers gedurende de maanden november en december bij te spijkeren, groeide in de loop der jaren uit tot een volwaardige kerstwinkel. Een verloop dat maar haalbaar is mits de samenwerking van exact een handvol gemotiveerde medewerkers. Een zevenkoppig team

dat gelijk staat voor een gemoedelijke sfeer en een bundeling van uiteenlopende generaties. Net die mix van verschillende visies en belevingen, maakt dat er geen rem staat op creativiteit. Wat de klant enkel ten goede komt. Het streefdoel is klanten te inspireren, mogelijkheden aan te reiken waar ze zich goed bij voelen. Opdat hun huis, hun thuis wordt geheel naar hun eigen smaak. Het is dus best wel aangenaam wonen en werken in Haspengouw met een landschap dat voortdurend aan verandering onderheven is. Tongeren met zijn historische bagage maakt het net dubbel zo fascinerend. Kortom, het is nooit een saaie boel. Misschien een treffend punt van vergelijk met een bedrijf als Vroonen...

Daarom Haspengouw 37

Een verzorgd voorkomen

er elke dag steeds meer plezier in. “Onze winkel is in 2002 opengegaan, met dames- en herenmode, maar wij waren vrij snel aan uitbreiding toe. Sedert 2004 zijn er twee aparte winkels, tegenover elkaar in de St-Truiderstraat.”

Als winkelstad heeft Tongeren de laatste jaren flink aan imago gewonnen met aantrekkelijke nieuwbouwprojecten. Voor de winkels die elders in het stadscentrum gevestigd zijn en daar al jaren een vaste cliëntèle genieten, is dat een mooie bijkomstigheid. Zo ligt de Sint-Truiderstraat in hartje Ton-

De styling, binnenhuisarchitectuur en decoratie van de winkels wordt ook door Caroline en haar mama verzorgd. De inrichting is bijzonder smaakvol, met passende accessoires die de stijl van Connection Fashion mooi weerspiegelen: gemoedelijk en toch elegant, eenvoudig maar toch rijk aan klasse. De collecties worden op een overzichtelijke manier gepresenteerd, met voldoende bewegingsruimte voor de klanten die op hun gemak in de winkel kunnen rondlopen. “In de loop der jaren bouw je een vaste klantenkring

geren, nabij de Markt waar Ambiorix statig over de stad waakt. Caroline Van Helleputte en haar mama Mijee zijn tot ver buiten Limburg gekend voor hun modezaken Connection Fashion, een herenmodeen een damesmodezaak. Sedert intussen acht jaar is Caroline in het modevak werkzaam en heeft zij

op en weet je precies wie het op prijs stelt dat je hen bijstaat met advies, of suggesties doet. Je leert hun eigen stijl en smaak kennen en ook waarderen. Bij ons gaat het niet in de eerste plaats alleen om verkopen. Ik vind het belangrijk dat wij er zelf ook een goed gevoel bij hebben, wat onze klanten dragen. Wat ze kiezen, moet ook echt goed staan en hun persoonlijkheid en uitstraling benadrukken. Het is een totaalplaatje in de verschijning wat voor ons waarde heeft. Dat weten onze klanten ook en dat vinden ze fijn. Qua collecties brengen ze een mix van topmerken uit Parijs, Milaan, Londen, New York en eigen Belgische

38 Daarom Haspengouw

labels die hun kwaliteit bewezen hebben dankzij design en materialen. Hedendaags, elegant, klassiek en draagbaar met toch dat ietsje meer, zo zijn de collecties het best te omschrijven. Om het aanbod up-todate te houden, wordt er meermaals per jaar aankopen gedaan op diverse internationale modebeurzen en streven Caroline en haar mama naar een zekere exclusiviteit. Zo genieten ze voor meerdere merken die exclusiviteit voor Limburg. De Sint-Truiderstraat is een rustige winkelwandelstraat in het centrum van Tongeren, waar het zeker voor de nog zoekende klant aangenaam lopen is. Wie stilhoudt voor een van de Connection Fashion etalages, kan er op het gemak blijven staan zonder drukke stromen mensen die zich haastig van plek naar plek

verplaatsen. De sfeer van de straat ademt ook de sfeer van de winkels, want er wordt rustig de tijd genomen en gegeven om een keuze te maken die bevalt. Caroline en haar mama worden bijgestaan door twee dames die goed bekend en gekend zijn bij de vaste klantenkring. In de ongedwongen sfeer kan het zeker voorkomen dat men twee tot drie uur in de winkel verblijft, om te passen, maar ook voor een gezellig praatje. “Soms komen mensen alleen even kijken naar een nieuwe collectie en drinken ze ondertussen een kop koffie mee. Dat geeft een goed gevoel, dat men zich bij ons thuis voelt,” vertelt Caroline.

Er worden ook regelmatig gezellige events georganiseerd om de klanten eens extra te verwennen, met een hapje en een drankje. Meedoen aan stadsevenementen hoort er ook bij, zo zijn ze elke eerste zondag van de maand open en willen ze elk goed initiatief graag ondersteunen. Voor de toekomst blijft Caroline rustig, bescheiden en met de beide voeten op de grond. “We hebben twee mooie zaken die we tot in perfectie willen verzorgen, want

de lat ligt hoog. Voor ons is het belangrijk om dat niveau te kunnen handhaven en daar gaat al onze inzet en energie naartoe.”

Daarom Haspengouw 39

Eerlijkheid als fundament De drukke Stationslaan in Tongeren is voor menig bezoeker van de stad een passage naar winkels en doorgangswegen. De zaken die er gevestigd zijn, weten zich verzekerd van een eigen cliëntèle. Zo ook Schoonheidsinstituut en Parfumerie Cleo, in 1969 opgericht en sinds 1988 gehuisvest aan de Stationslaan. Media augustus 2010 werd de zaak uitgebreid met Cleo Couture na aanvraag van klanten die op zoek waren naar een bepaalde stijl damesmode, maar dit in Tongeren niet konden vinden. In een fraai interieurconcept, bedacht door de Hasseltse interieurarchitect Vittorio Simoni, prijkt nu een mooie

40 Daarom Haspengouw

collectie mode voor een altijd verrassende garderobe. Achter in de winkel is een TV waar van tijd tot tijd modeshows op zullen worden vertoond, of waar het gezelschap van de klant rustig kan zitten wachten onder het genot van een kopje koffie. Gastvrijheid is ook hier troef en nu dus in een totaal concept van beauty parlor, parfums en couture. Janka Riskin: “De vrouw die zich kleedt bij Cleo Couture heeft een gezin, een eigen job en karakter. Ze houdt van mode, maar is niet merk en stijlgebonden. Onze collectie is opgebouwd uit internationale merken die een hedendaagse stijl met klassieke toets bieden. Het is de kunst om losse stukken eindeloos met elkaar te combineren, het is dus kleding die men jarenlang kan dragen. We kiezen dan ook bewust voor eenvoudig, tijdloos, klassiek, mooie basics en een goede snit. En de materialen zijn ook belangrijk, voor een fijn gevoel en soepele pasvorm. Zijde, cashmere en katoen voelen fijn aan en zijn onderhoudsvriendelijk. Ook jeans is bij ons te vinden, zoals Not Your Daughter’s Jeans dat door een gepatenteerde weeftechniek twee maten minder telt.” Cleo Couture kleedt dames van alle leeftijden, van maat 34 tot een maatje meer. Een professionele retouche-service maakt dit totaalconcept compleet en de winkel oogt zeer ruim en getuigend van goede smaak. De accessoires zoals sieraden, schoenen en tassen hebben elk een eigen verhaal. Door echte am-

bachtslieden of kunstenaars gemaakt is elk stuk of paar uniek of slechts in enkele exemplaren verkrijgbaar. Het is duidelijk dat de zorgvuldigheid van de parfumerie en het schoonheidsinstituut zijn doorgezet naar de couture afdeling. De parfumerie en het schoonheidsinstituut zijn na veertig jaar absoluut een bewezen waarde. Naar bekende geuren hoeft men hier niet te vragen, want in het assortiment zijn louter exclusieve en zogeheten “niche” parfums opgenomen die dierproefvrij en veelal artisanaal worden samengesteld. Janka en haar moeder gaan zelf op zoek naar deze parfums en doen, zoals het aanbod bewijst, telkens weer mooie ontdekkingen. “Het is voor ons de eerlijkheid van het product dat aanspreekt,” vertelt Janka, “en vaak ook het verhaal van de parfumier. Frapin is bijvoorbeeld gebaseerd op cognac en dat wordt door de familie Frapin al sinds 1270 gemaakt. De familie is gekend om haar beroemde familieleden en beste cognac en Pierre Frapin componeerde zijn eerste parfum zoals hij ook de cognac distilleerde.”

over geur, esthetiek en goed leven. Er zijn geuren voor zowel dames als heren en uiteraard inspireert ook de collectie kleding tot het kiezen van een bijpassend parfum, of vice versa. In ieder geval hebben Janka en haar moeder er erg veel plezier in om hun klanten nu ook met mode te kunnen behagen.

Les Parfumes de Rosine is bijvoorbeeld gespecialiseerd in rozenparfums, gemaakt door de nazaat van een parfumeur aan het hof van Napoleon. Marie-Hélène Rogeon, geboren in een familie van parfummakers, zocht naar haar eigen stijl en combineerde haar passie voor rozen met het vak van parfumeur. Achter elk parfum dat bij Cleo wordt aangeboden, schuilt een verhaal. Een eerlijk en vaak gepassioneerd verhaal

Daarom Haspengouw 41

Meer dan vijftig jaar vakmanschap De stad Tongeren zag er in de jaren vijftig van de vorige eeuw uiteraard heel anders uit dan nu. De lokale detailhandel en economie waren toen gebaseerd op andere voorwaarden en behoeften dan we nu kennen. In het stadscentrum kon men, bij wijze van spreken, op bijna elke hoek van een straat wel een beenhouwerij vinden. Nicolas Bovie van Charcuterie Bovie vertelt. Zijn ouders begonnen ooit op Plein 10 een beenhouwerij, dat was in 1956. “In die tijd waren er zeker vijfenzeventig slagers in Tongeren, het stadscentrum alleen al kende er zo’n zesenveertig. Bij

mijn ouders in de Plein en Putstraat waren er vijf beenhouwers gevestigd. Het assortiment was in die dagen uiteraard veel kleiner, maar iedereen had zo zijn eigen klantenkring en specialiteit, van hoofdkaas tot bloedworst.” Nico Bovie en echtgenote Lieve Roebben namen de zaak van zijn ouders over in 1975. Vijf jaar later, in 1980, kwam er een filiaal aan de Sint Truiderstraat, in 1986 werd een volgend filiaal aan de Maastrichterstraat verwezenlijkt. Sinds 1991 gaat het bedrijf als N.V. verder en wordt er in 1996 een filiaal in Hasselt geopend. Terwijl om hen heen andere slagerijen de deuren sluiten, blijft Charcuterie Bovie juist uitbreiden. Wat is hun geheim? “Hard werken, doorzettingsvermogen en bovenal kwaliteit aanbieden,” vertelt zaakvoerder Bovie die in zijn jonge jaren te Antwerpen een gespecialiseerde slagersschool heeft gevolgd. Een belangrijke rol voor het succes van de charcuterie is zeker weggelegd voor het personeel, waarvan sommigen al langer dan vijfentwintig jaar in dienst zijn. “In onze winkels zien klanten vertrouwde gezichten aan de toonbank, maar ook achter de schermen wordt met vakmanschap telkens dezelfde kwaliteit aangeleverd. Zo is er continuïteit in de traditionele receptuur en bereiding van vleeswaren, maar ook in onze kant-en-klare maaltijden, salades en specialiteiten.” Het assortiment breidde zich in de voorbije dertig jaar enorm uit met gerechten en charcuterie uit andere landen. Zo zijn Spaanse en Italiaanse worsten inmiddels helemaal ingeburgerd. 42 Daarom Haspengouw

groothandels en grootwinkelbedrijven in Limburg, daar zijn we zeker trots op. Maar onze eigen winkels genieten de meeste aandacht, want we willen onze klanten graag in de watten leggen,” vertelt zaakvoerder Bovie. Voor de toekomst zijn er nog volop plannen. Bij groei wordt in eerste instantie aan een nieuw filiaal gedacht om verder te bouwen. Nico Bovie onderstreept dat de volgorde van willen en doen heel bepalend is voor eventueel succes. “Veel bedrijven willen heel graag groeien en richten alles dan op die ambitie. Dat lukt dan niet altijd. Voor ons geldt dat we in eerste instantie keihard werken en als gevolg daarvan mogen groeien...”

Tradities van het vak worden makkelijk gecombineerd met de kennis van vandaag op het gebied van bedrijfsvoering en management. Het leven wordt ons weliswaar door techniek en automatisering heel makkelijk gemaakt, de consument stelt gedegen vakbekwaamheid ook nog steeds op prijs. Dat komt bij Charcuterie Bovie bijvoorbeeld tot uitdrukking in de populariteit van streekgerechten, gourmet- en fondueschotels en barbecuepakketten. Een typisch streekgerecht voor Tongeren is speenbig in gelei. Voor de klanten van Charcuterie Bovie zijn ook de gekookte hesp en zelfbereide patés zeer in trek. In de jaren tachtig en negentig werd er overigens geregeld meegedaan aan wedstrijden in zowel Nederland als België. “Gedurende een periode van zo’n vijftien jaar deden we mee aan vakwedstrijden. Het was niet alleen een uitdaging, maar ook een bijzonder goede gelegenheid om je als slager te kunnen profileren. We hebben in die jaren verschillende hoofdprijzen mogen winnen waaronder de Limburg Cup, Luikse cup, Antwerpen en meerdere onderscheidingen te Utrecht(NL), ” aldus Nico Bovie. Zorgen voor continuïteit is een van de belangrijkste pijlers waarop Charcuterie Bovie steunt. “Mijn dochters Annelies en Marleen zijn ook in de zaak, al houden zij zich vooral met de administratieve kanten van de onderneming bezig. We houden de groei van ons bedrijf nauwlettend in de gaten en beschikken over de EG -vergunning. Naast bevoorrading van onze eigen winkels leveren we ook aan enkele bekende

Goede verzorging is belangrijk Tegenover het standbeeld van Ambiorix op het bekendste plein van Tongeren, is sinds jaar en dag “Skincare Center en Parfumerie Steenmans” gevestigd. De zaak bestaat uit twee etages, met op de begane grond de parfumerie en op de eerste etage het skincare center. Els Vandermeer volgde in 1994 haar moeder op die de zaak van haar moeder had overgenomen. “Mijn overgrootvader van moeders kant had voor de oorlog reeds de zaak bij het station en werkte als kapper. Mijn overgrootmoeder stond er in de winkel met allerlei lotions en zo werd er stilaan uitgebreid naar eau-de-cologne en later ook parfums. Spijtig genoeg is in de oorlog alles platgebombardeerd. Na de oorlog zijn ze gaan heropbouwen en is mijn grootmoeder in dit pand op de Grote Markt verder gegaan.”

44 Daarom Haspengouw

De cosmetische behandelingen in het skincare centrum zijn gericht op zowel herstel als ondersteuning van de huid, maar ook als ontspanning en extra verzorging. Huidproblemen als acné of littekens, maar ook rimpels en wallen kunnen met diverse behandelingen worden bestreden. Skincare Center Steenmans kiest voor een aantal gekende cosmetica merken en werkt volgens de methode Shiseido, Guerlain, La Prairie en Environ. Deze bestaan uit speciale massagetechnieken. Hoofdhuid, gelaat, hals, décolleté en vaak ook rugmassage komen aan bod bij deze specifieke technieken. In de parfumerie op de begane grond treft men een selectie uit bijzondere niche-parfums aan. “Peter en ik kiezen bewust voor exclusievere geuren en merken op basis van onze ervaring in deze branche. We hebben ons aanbod meer dan gehalveerd en beschikken nu over een fijn assortiment voor zowel dames als heren.” Het is vooral de afwisseling in het werk dat het boeiend houdt, vindt Els. “We werken met een klein team van vaste medewerkers en overleggen altijd nauw samen met de klant, naargelang ieders behoefte. Elke klant heeft haar eigen schoonheidspecialiste. Alles is persoonlijk.”

“Drie generaties al gevoel voor goede smaak!” De Maastrichterstraat in Tongeren is gekend als een gezellige winkelstraat. Bij Patisserie Blanckaert gaat de deur zelfs om zeven uur ’s ochtends open, dus wie elke dag vers brood en koeken wenst voor het ontbijt, hoeft alleen maar zijn neus te volgen. De zaak bestaat al sinds 1903 en werd in 1986 door de familie Menten overgenomen die elders in Tongeren ook al een bakkerij bezat. In dat pand is inmiddels restaurant De Mijlpaal gevestigd dat door een van hun twee zonen wordt bestierd. In 1998 zetten de andere zoon Bart en dochter Ann de familietraditie aan de Maastrichterstraat voort, al blijven hun ouders nauw betrokken. Vader Menten maakt o.a. pralines en moeder Menten verzorgt de aankleding van Paaseieren en andere feestelijke versieringen en verpakkingen. Naast brood, broodjes, groot en klein gebak specialiseert de patisserie zich in het maken van dessertbuffetten, gelegenheidstaarten en ijs. Alles wordt honderd procent zelf gemaakt, ook de croissants worden nog met de hand gedraaid. Iets om naar uit te kijken zijn de seizoensgebonden artikelen als mikkemannetjes en worstenbroodjes die met feestdagen zeer gewild zijn. Terwijl Bart zich in het atelier buigt over brood, banket en zowel zoete als hartige specialiteiten als quiches en gateaus, neemt Ann de winkel en verbruiksalon onder haar hoede, alsook de administratie. Samen met een kleine staf medewerkers maken ze het hun klanten graag naar de zin. “We hebben sommige recepten en producten van patissier Blanckaert behouden, maar maken bijvoorbeeld ook twee soorten speculoos,” glimlacht Ann, “naar zowel een recept van Blanckaert als van mijn vader.” Dat het een echt

familiebedrijf is, blijkt vooral tijdens de weekenddrukte als een zus, schoonzus en tante komen helpen, ook de echtgenoot van Ann is patissier en werkt samen met Bart in het atelier. Brood, banket en gevoel voor gastronomie zit hen in het bloed, de vier grootouders van Bart en Ann waren namelijk ook banketbakkers. “Het is een mooi vak en als bakker werk je op uren dat anderen nog slapen. We zijn dan ook altijd op zoek naar goede mensen voor in ons atelier“, legt Ann uit.

Daarom Haspengouw 45

Natuur in en rond Tongeren De inwoners van het eeuwenoude Tongeren mogen, wat groen betreft, echt niet klagen: vlakbij het centrum ligt om te beginnen het stadspark De Motten, een heerlijk sport- en recreatiepark, ideaal voor het hele gezin. Naast sportfaciliteiten vind je er een minigolfpiste, een speeltuin en een dierenpark. Bovendien zijn er twee vijvers waarop geroeid en gevist kan worden. Wandelaars komen aardig aan hun trekken in het nabijgelegen do-

sinds 1945 een beschermd landschap. Ten oosten van Tongeren, rondom het stroomgebied van de Jeker, ligt een uitgestrekt natuurgebied verdeeld in vier reservaten. Van west naar oost zijn dat achtereenvolgens: De Beemden, voornamelijk bestaande uit met dichte meidoornhagen omzoomde, vochtige hooilanden. Deze liggen tussen de Jeker en de Oude Jeker. Vooral tijdens de lente barst het hier van het leven en zie je er naast vele diersoorten zeldzame bloemen als de brede, de gevlekte en de vleeskleurige orchis. Ook het Hardel, ten noorden van de Jeker, biedt als zompig broekbosgebied een ideale ondergrond voor talrijke zeldzame plantensoorten waaronder de gevlekte aronskelk en de breedbladige wespenorchis. Natuurpark De Kevie behoort omwille van haar bijzondere fauna en flora tot de meest waardevolle natuurparken in Limburg. Je vindt er meer dan driehonderd plantensoorten maar ook vele broedvogels,

Stadspark de Motten

Bever

mein Beukenberg, een kunstmatig opgeworpen, langgerekte heuvel die ten tijde van de Romeinen dienst deed als onderbouw voor het aquaduct dat Tongeren van water voorzag.

verschillende vissoorten en amfibieĂŤn. Sinds enkele jaren laat ook de eens fel bejaagde bever hier zich gelukkig weer zien (zie foto). Als zogenaamde â&#x20AC;&#x2DC;sleutelsoortâ&#x20AC;&#x2122; bevordert dit zoogdier de biodiversiteit rondom de Jekervallei.

De Beukenberg vormt een scheiding tussen de stroomgebieden van de Maas en de Schelde en is 46 Daarom Haspengouw

Reservaat De Meersen, gebied in het oostelijke deel van het landschapspark, daar vind u een grote variatie aan vegetatie. Waaronder rietvelden, elzenbosjes en een venige depressie. Vogelsoorten als de rietgors, rietzanger, spotvogel en de nachtegaal voelen zich hier uitstekend thuis.

De toekomst van Tongeren “Wie zijn verleden kent, kent ook zijn toekomst”. Het is een uitdrukking die goed bij Tongeren past. Het historisch erfgoed van deze Haspengouwse stad beperkt zich immers niet uitsluitend tot opgravingen, artefacten en stenen herinneringen aan de Romeinen. Ook de centrumfunctie van het vroegere Atuatuca Tungrorum maakt deel uit van het patrimonium en leeft voort in het collectieve bewustzijn van de eigen bevolking. De ambitie om die centrumfunctie verder te versterken naar de regio, is dan ook serieus te noemen.

Eveneens goed geïntegreerd in het straatbeeld en tegelijkertijd laagdrempelig van opzet is het vernieuwde en uitgebreide Provinciaal Gallo-Romeins Museum dat onder andere via een winkel met vitrines, een museumcafé met verdiept terras, diverse toegangen en openbare ruimten, direct aansluit bij de rest van de binnenstad.

We noemden al het Julianusproject dat gerust gezien mag worden als nieuwe hoofdattractie voor de winkelminnende bezoekers van Tongeren en omstreken. Het maakt de binnenstad beter toegankelijk en

Een stad met een beetje toekomstvisie zet natuurlijk ook in op de jeugd. Sportinfrastructuur speelt daarbij een belangrijke rol. Het nieuwe sport- en evenementencomplex aan de Vrijheidsweg in

Evenementencomplex Tongeren-Oost

Julianusproject

daardoor nog aantrekkelijker voor het publiek. De terugkerende elementen in het straatbeeld zorgen er bovendien voor dat men ongestoord een route kan aflopen om uiteindelijk weer terug te keren bij het punt van vertrek. Daardoor is de stad overzichtelijk en voelt de omgeving vertrouwd aan.

Tongeren-Oost biedt daarom alles op sportgebied, van een modern zwembad tot voetbalveld en zelfs een fitnesszaal. Ook de topsporthal met een capaciteit van 2500 toeschouwers zal een belangrijke bijdrage vormen aan de hernieuwde centrumfunctie van Tongeren. Kortom: ook het toekomstige Tongeren blijft een baken voor de regio!

Ook in de nabije toekomst wordt er alles aan gedaan om de uitstraling van Tongeren als handelscentrum te handhaven. Zo lanceerde het stadsbestuur in mei 2009 een aantal nieuwe plannen. Daaronder bijvoorbeeld gratis busvervoer en bijkomende parkeergelegenheden.

Daarom Haspengouw 47

Alle wegen leiden naar Tongeren

nis waakt er over diverse gebouwen en monumenten, in de wijze waarop de stad zich in haar omgeving beweegt, met het rijke Haspengouw en de Jeker als stille en loyale bondgenoten.

De oude Romeinen wisten het al. Tongeren schitterde als het kloppend hart van een bloeiende economie en gewichtige bestuurlijke taken, maar oefende daarnaast ook een grote aantrekkingskracht uit om er in alle weelde te komen wonen. Tongeren is een belangrijke stad en staat bekend als de oudste stad van België. Dat is een voorrecht, maar een dergelijk predikaat behelst ook een grote verantwoordelijkheid. Het rijke verleden speelt er namelijk een wezenlijke rol, op zowel cultureel als recreatief en ook economisch vlak. De geschiede-

Met de bouw van Julianus Shopping Tongeren wist eigenaar Intervest Retail, in samenwerking met de beheerder, de gemeente en architect Juul Vanleysen de kracht van het verleden naadloos te integreren met de wensen en eisen van onze moderne tijd. “Bouwen is een dialoog tussen wijsheid en kunde,” zo was de onderliggende gedachte van de architect bij het verwezenlijken van dit prestigieuze project. In 2008 opende Julianus Shopping haar deuren, vijf jaar na de ondertekening van een samenwerkingsverband met de Stad Tongeren. Het unieke shoppingcenter telt 24 winkels en meer dan 250 parkingplaatsen in een ondergrondse parkeergarage op de voormalige historische site van het Sint-Jacobshospitaal.

48 Daarom Haspengouw

Tot in details werd er rekening gehouden met historie en omgeving. Zo is Julianus grotendeels gebouwd met stenen die zijn samengesteld uit grondstoffen van eigen regio, in overleg met Onroerend Erfgoed Limburg. De ondergrondse parkeergarage is gesitueerd rondom een oude opgegraven Romeinse kelder en

zodanig ruim dat een deel van de bekende zondagse Tongerse antiekmarkt er voortaan domicilie vindt. Kubistische zuilen en een plafond dat van 4,50 m tot 6,30 m reikt op niveau -1 maken het absoluut een van de meest bijzondere parkeergarages en symboliseren de symbiose van traditie en moderne technologie. In alle opzichten is Julianus Shopping een geslaagd voorbeeld van stadskernvernieuwing en behalve winkels, werden er ook woningen gebouwd met daktuinen en zicht op de pleinen. Vanuit het Hospitaalplein wandelt men langs de Gasthuiskapel via een poort het gerenoveerde gebouw binnen. Daar tref je rondom het binnenplein een aantal winkels, hotel Eburon en brasserie restaurant Tinto waar een deel van de oude en fraai gewelfde kelders als wijnkelder fungeren. Het plein sluit aan op de nieuwbouw met winkels tot aan de Leopoldswal en de Veemarkt, waarmee oud en nieuw geruisloos in elkaar overvloeien tot een netwerk van straatjes en pleinen. Vooral het open en toegankelijke karakter van Julianus Shopping, waar mensen kunnen winkelen, genieten van een kopje koffie en vrijblijvend wandelen, past in de gastvrijheid waarmee Tongeren zich als oudste stad van BelgiĂŤ kenbaar maakt. Wie er voor het eerst een bezoek brengt, kijkt er zijn ogen uit. Wie er de weg kent of zich thuis voelt, prijst zich

tevreden en gelukkig met het brede winkelaanbod. De winkels organiseren gezamenlijk diverse evenementen voor jong en oud, zodat Julianus meer is dan slechts een paradijs voor shoppers en toeristen die er verblijven en verpozen in hotel en brasserie. Het zijn ook vooral de Tongenaren zelf die hier in het hart van hun eigen stad terecht kunnen voor al wat ze nodig hebben. Zoals er ook vroeger ten tijde van de Romeinen werd gezorgd voor de burgers toen Atuatuca Tungrorum, de Romeinse benaming van de stad, uitgroeide van een klein legerkamp tot een Gallo-Romeinse nederzetting die binnen het Romeins rijk een steeds grotere status verwierf.

Daarom Haspengouw 49

Verblijven in en rond Tongeren

geruste jeugdherberg ‘Begeinhof’, waar de bedden gegarandeerd goedkoop zijn zonder aan kwaliteit in te boeten. Het is de ideale ontmoetingsplaats en ligt dicht bij het stadscentrum.

Centraal gelegen in de regio en ideaal als uitvalsbasis, is Tongeren uitermate geschikt voor meer dan een kort verblijf. De oudste stad van België biedt een warm welkom aan eenieder die de tijd neemt de plaats te leren kennen. Zo kent de Haspengouwse gemeente een aantal prima gelegenheden om te overnachten, van accommodaties op het platteland waar onthaasten en contact met het omringende groen voorop staan, tot verblijven in hartje Tongeren in trendy hotels, voorzien van alle moderne comfort.

Wil je eens een geheel nieuwe woonervaring opdoen zonder daarvoor levensbepalende beslissingen te moeten nemen, huur dan eens voor een kort verblijf het uit hout, stro en leem gebouwde Casa Calida van de gelijknamige vzw. Tegen de rand van het Tongerse natuurgebied De Kevie gelegen, biedt het bovendien de mogelijkheid tot aangenaam en rustig verblijven midden tussen prachtig groen. Daarnaast vindt u in Tongeren natuurlijke meerdere B & B’s waar onder Berkenhof, de Open Poort, De Heurwinning, Lisa’s Weelde en Villa Esperanza. Natuurlijk zijn er nog meerdere, zoekt en u zult vinden. Wie Tongeren uitkiest als springplank naar evenementen in steden als Hasselt, Maastricht of zelfs het Duitse Aken, zal tot de aangename conclusie komen dat er ook voor nieuwe culinaire ervaringen niet ver buiten de deur behoeft te worden gegaan. Het gemakkelijk te belopen stadscentrum biedt namelijk genoeg eetgelegenheden, met een keus voor elke beurs. Dat varieert van eerlijke mosselgerechten tot de authentieke Franse of Italiaanse keuken.

Ook voor jongeren heeft de Ambiorix-stad prima overnachtingsmogelijkheden. Aan de rand van het historische begijnhof ligt bijvoorbeeld de goed uit-

Voor bezoekers van buiten de streek bevelen we bovendien altijd een ‘Haspengouws Hapje’ aan, een fruitof streekgerecht op basis van plukverse Haspengouwse ingrediënten.

Casa Calida

Jeugdherberg Begeinhof

50 Daarom Haspengouw

Onthaal met klasse voor iedereen De stad Tongeren staat al decennia lang bekend als een mooie Vlaamse stad waar historie, cultuur en gastvrijheid elkaar afwisselen en aanvullen. De laatste jaren heeft het stadscentrum op diverse plaatsen een ware metamorfose ondergaan waardoor het nog gezelliger is om er te winkelen, te wandelen en te genieten van de geneugten des levens. Voor Gerrit Michiels en Noémie Misseri ging op 13 maart 2008 een mooie droom in vervulling: de opening van hun eigen zaak aan de Via Julianus waar ook het Julianus Shopping Center gevestigd is op de voormalige hospitaalsite. Een warm ingerichte moderne brasserie, een fraaie gewelfde wijnkelder en sfeervolle terrassen bieden de gasten een veelzijdigheid aan beleving. Een goed glas wijn, smakelijk bereide (streek) gerechten uit de productkeuken of een kopje koffie met Belgische patisserie, er is voor iedere gast zeker iets naar zijn of haar gading. “We willen op toegankelijke manier toch een zekere klasse brengen en voor onze gasten een aangename sfeer creëren,” aldus zaakvoerder Gerrit Michiels. Met aantrekkelijke arrangementen doorheen het hele jaar en een keuzemenu dat elke twee maanden vernieuwd wordt, slaagt Brasserie Tinto daar absoluut

in. Tijdens de zomer kan men elke vrijdag genieten van een BBQ tegen een speciaal tarief en ook de zondagse ontbijtbrunch vormt met familie en vrienden een gezellig begin van de dag. Met ruim driehonderd wijnen uit twintig verschillende landen, zijn de wijndegustaties voor gezelschappen vanaf tien personen met recht een ontdekkingsreis te noemen. De sfeervolle ambiance van de gewelfde wijnkelder behoeft net als goede wijn eigenlijk geen krans, maar mag toch vernoemd. Fijne hapjes zoals Spaanse tapas maken de smaakbeleving compleet. Zeven dagen in de week geopend en met gasten uit zowel binnen- als buitenland, is Brasserie & Wine Bar Tinto een ware ambassadeur voor Belgische gastvrijheid.

Daarom Haspengouw 51

De omgeving van Tongeren Naast de stadskern maken ook nog zestien deelgemeenten deel uit van de gemeente Tongeren. Met de klok mee zijn dat: Riksingen, Henis, ’s Herenelderen, Berg (inclusief Ketsingen), Mal (met Kleinmal), Sluizen, Nerem, Vreren, Diets-Heur, Rutten (met Hamal), Lauw, Koninksem, Widooie, Piringen, Overrepen (met Kolmont) en Neerrepen. Samen vertegenwoordigen ze iets minder dan de helft van het aantal inwoners in de gemeente. Echt groot zijn de meeste deelgemeenten niet. Ideaal dus om per fiets of te voet te bezoeken. Enkele tips zullen we je dan ook niet onthouden. Vreren telt veruit de meeste inwoners en heeft als dorp een geschiedenis die teruggaat naar het jaar 1005. Dankzij opgravingen langs de oude heerweg Tongeren-Aken weten we nu ook dat hier al lang daarvóór mensen aanwezig waren.

De Ruttermolen

52 Daarom Haspengouw

In Hamal, een gehucht bij Rutten, ligt het gelijknamige kasteel. Het dateert uit 1770, maar de Romaanse donjon is een overblijfsel van de oorspronkelijke burcht uit de 12e eeuw. Ook het omringende landschapspark is een bezoek meer dan waard. Vlakbij vind je de Ruttermolen. Het is een van de weinige werkende watermolens in Limburg en er wordt sinds 2008 groene elektriciteit geproduceerd. Ook Neerrepen heeft een mooi kasteel. Het oudste deel dateert uit 1592 en is gedeeltelijk omgeven door water. Volgens oude volksverhalen zwierf hier vroeger een luchtgeest rond, in de vorm van een grote zwarte man met dito hoed. De monumentale Binkelhoeve, een typische vierkantshoeve, hoorde vroeger eveneens bij het kasteel. Kastelen en burchten zijn er genoeg te ontdekken rondom Tongeren. Kijk ook langs de Mombeek aan de rand van Widooie, bij Kolmont, Mulken en bij ‘s Herenelderen. Wie van jugendstil en art nouveau houdt, moet zeker ook het dorp Nerem in zijn route opnemen. Kasteel Rosmeulen heeft een prachtige oosters aandoende ronde koepel en ook het smeedijzeren traliehek dat het kasteel omheint, is een museumstuk. In de tegenwoordige tingieterij werd vanaf bouwjaar 1913 chocolade gemaakt. Bewonder de in glas, staal en baksteen opgetrokken entree: een echt pareltje!

Kasteel Kolmont

Oase aan de Demerbron Net buiten het centrum van Tongeren op enkele vleugelslagen van de bron van de Demer, ligt “De Open Poort”. Generaties lang was deze authentieke Haspengouwse vierkantshoeve in het bezit van een grote landbouwersfamilie, totdat in 1990 de cirkel doorbroken werd en het pand overging in de handen van de huidige eigenares, de kunstenares Tilly Gielen. Te midden van een golvende landschap waar landerijen, plantages en bossen zich als een kleurrijke lapjesdeken uitstrekken, was dit oord ooit het decor van hevige veldslagen. Nu is deze oase aan de Demerbron, een historisch, cultureel en toeristisch middelpunt geworden binnen de Euregio. Vanaf 1990 gooide Tilly haar huiskamer open voor optredens van diverse kunstenaars in woord en klank en vinden beeldende kunstenaars hier een uitgelezen platvorm. Al vrij snel werd “De Open Poort” een begrip. Met “Poëzie op vrijdagavond” vonden heel wat binnenlandse en buitenlandse liefhebbers van kleinkunst de weg naar “De Open Poort”.

Met heel veel respect voor zijn verleden, toverde de eigenares dit Haspengouwse Erfgoedpand tevens om tot een bijzondere bed & breakfast. Zo werd een start gemaakt om een nieuwe verantwoordde en hedendaagse invulling te geven aan dit pand dat in zijn behoud op termijn dreigde verloren te gaan. “de Open Poort” is het levensproject van deze kunstenares dat door zijn omvang, zich stapsgewijze verder zal ontplooien en ontwikkelen, er constant over wakend dat de ware ziel ervan nooit verloren gaat. Dit kan niet alleen met alle inzet en doorzettingsvermogen doch vooral met heel veel liefde...

Terwijl de oorspronkelijke architectuur van het gebouw een belangrijke rol mocht blijven spelen, krijgen de werken van Tilly volop ruimte om te ademen in haar atelier, de voormalige graanschuur. Regelmatig is dit atelier en de prachtige omliggende landschapstuin het centrum voor een groter gebeuren. In samenwerking met de Stad Tongeren en Culturele Verenigingen vinden hier diverse activiteiten plaats.

Daarom Haspengouw 53

Bijzondere gastvrijheid Het mooie ’s Herenelderen is een deelgemeente van Tongeren in het groene Haspengouw. Als kasteeldorp vormde ’s Herenelderen in de middeleeuwen samen met Genoelselderen het domein Aldor of Heldren, zoals het in geschriften van 1157 vermeld staat. In 1840 werd in het kasteeldorp een kasteelhoeve opgetrokken ten noorden van Kasteel De Renesse. Deze vierkantshoeve wordt gekenmerkt door drie vleugels rond een ruime binnenplaats, met langs de poort mooi gesitueerd een statige hoevewoning. In 1992 werd de kasteelhoeve gekocht door de familie Senden en later gerestaureerd door de familie Senden-Thijs die de verwaarloosde hoeve met eigen middelen en noeste arbeid in een prachtig gerestaureerd gebouwencomplex transformeerde. Sinds drie jaar fungeert De Kleine Graaf als accommodatie voor verschillende activiteiten, met een brasserie, restaurant, fraai binnenterras en feestzalen annex vergaderruimten voor groepen van dertig tot tweehonderd mensen. Agnes Thijs: “Mijn schoonvader heeft de kasteelhoeve indertijd gekocht en vooral het buitenwerk opgeknapt, mijn man en ik hebben naderhand de inrichting van het interieur en de aankleding verzorgd. In het begin wilden we een klein brasserieke uitbaten, maar dat breidde zich in de loop van de tijd echter uit. Na de brasserie volgde een kleine vergaderzaal en toen besloten we om ook de grote schuur op te knappen en het totale complex gereed te maken, zodoende dat we nu een diversiteit aan activiteiten en evenementen kunnen aanbieden en verzorgen.” Wat opvalt aan De Kleine Graaf, is het gemoedelijke karakter en een smaakvolle maar ook huiselijke uitstraling van zowel brasserie als restaurant. “Daar hebben we met de inrichting bewust voor gekozen,” vertelt Agnes Thijs, “omdat we iedereen die hier komt het gevoel willen geven dat ze welkom zijn, alle leeftijden, jong en oud.” Met zo hier en daar gebrandschilderde ramen, veel licht en een fraai uitzicht over de knusse binnenplaats met terras zullen de gasten zich dan ook meteen gewonnen geven aan Haspengouwse en Bourgondische gastvrijheid. Toch staat het de mensen vrij om indien ze een zaal willen huren, deze naar eigen goeddunken en smaak aan te kleden. “Eigenlijk is alles in overleg mogelijk,” legt Agnes Thijs uit, “voor communiefeesten, bruiloften, recepties, workshops en jubileafeesten willen mensen soms nog iets persoonlijks toevoegen en dat kan gerust.” Voor vergaderingen, seminaries en andere bijeenkomsten met een zakelijke achtergrond beschikt De Kleine Graaf over draadloos internet en andere moderne communicatiemiddelen. Een projectiescherm voor presentaties bijvoorbeeld, prijkt niet storend aan de wand van de kleine zaal De Kamer der Heren die, 54 Daarom Haspengouw

indien nodig, nog tot een extra aparte onthaalruimte kan worden opgesplitst. Het is maar een van de vele mogelijkheden waarover deze sfeervolle locatie als tegemoetkoming aan haar gasten beschikt. Op de binnenplaats is het zonder meer goed toeven, zeker in de maanden wanneer het mooie weer de mensen naar buiten lokt. En zelfs al mocht er eens een bescheiden regenbui vallen, een fraaie tent biedt veilig en droog onderdak zonder dat de feestvreugde of gezelligheid tekort wordt gedaan. Wie goed kijkt, ontdekt er mooie verlichting, namelijk de oude lampen uit het Parijse station die na daar te zijn afgedankt in ’s Herenelderen een prachtige herbestemming kregen. De brasserie en het restaurant bieden onder andere typische Haspengouwse gerechten met producten uit de streek, waaronder uiteraard de appelen, peren, kersen en siroop die Haspengouw tot ver over de landsgrenzen beroemd maakt. Wie graag geniet van een mooie wijn zal dan zeker de huiswijn eens mogen proberen en ook de koffie wordt standaard geserveerd met een weldaad aan lekkernijen. Agnes Thijs: “Als gastvrouw vind ik het belangrijk dat mensen zich bij ons op hun gemak voelen en zich eens goed verwend voelen. Dat wordt dan ook duidelijk op prijs gesteld, want men weet het zeker te waarderen. Zoals we met de aankleding proberen om de ziel van deze oude kasteelhoeve te bewaren, zo zien we ook graag de ziel van ouderwetse gastvrijheid bewaard en hopen we dat onze gasten zich in De Kleine Graaf goed vermaken of indien het een zakelijke ontmoeting betreft, een prettige en toch ook zinvolle tijd doorbrengen.”

Daarom Haspengouw 55

Bilzen De Duitse Orde In de historie van Bilzen speelt de landcommanderij van Alden Biesen een belangrijke rol. Hier was oorspronkelijk de hoofdzetel van de Duitse Orde gevestigd voor de balije (of provincie) Alden Biesen, een grondgebied dat zich uitstrekte over heel het land van Maas en Rijn. De Duitse of Teutoonse Orde werd in 1189 opgericht tijdens de kruistochten naar het Heilig Land. In eerste instantie richtte de broederschap ziekenhuizen in om de kruisvaarders te verplegen die gewond waren geraakt in de strijd tegen de Saracenen. In 1198 werd de orde hervormd tot een geestelijke ridderorde die naast ziekenverzorgers vooral uit

De Duitse Orde

56 Daarom Haspengouw

vrome strijders bestond. De leden droegen een witte mantel met een zwart kruis. Ze waren dus een beetje vergelijkbaar met de Tempeliers of de Johannieters, twee belangrijke orden die eveneens in de 12e eeuw ontstonden. Door schenkingen nam het grondgebied van de orde snel toe, met name in de gebieden van het Duitse Keizerrijk, waartoe ook Pruisen en Zuid-ItaliĂŤ behoorden. Ook in de Oostzeegebieden, waar ze de bevolking met geweld had gekerstend, verwierf de orde veel grondgebied en politieke macht. Die macht is tot op heden zichtbaar door de vele burchten die werden nagelaten. De Duitse Orde verdeelde haar grondgebied in balijen en hield toezicht vanuit meerdere commanderijen. In de Nederlandse gewesten telde men twee balijen, die van Utrecht en die van Alden Biesen. Tegen het einde van de 14e eeuw kwam de macht van de orde tot een hoogtepunt. Daarna brokkelde haar invloed langzaam maar zeker af, met als dieptepunt de nederlaag bij Tannenberg in 1410. Vooral in het oosten verloor de orde veel politieke macht, met name onder invloed van het protestantisme. In 1809 werd de orde door Napoleon zelfs helemaal opgeheven en kwamen de bezittingen van de orde in Franse handen. Vanuit Oostenrijk bleef de Duitse Orde voortbestaan als een uitsluitend religieuze beweging die, net als de oorspronkelijke stichters, ziekenzorg en naastenliefde uitdroeg.

Landcommanderij Alden Biesen

Bedrijvig Bilzen Het centraal gelegen Bilzen trekt behalve toeristen ook heel wat kooplustig volk. Het Demerstadje telt daarom een behoorlijk aantal handelszaken. Ook de jaarlijkse foor, de avondmarkt en de wekelijkse woensdagmarkt rond het oude stadhuis zorgen steevast voor een grote toeloop. Een dagje winkelen wordt hier dankzij geregelde acties van de plaatselijke middenstand en een ontspannen sfeer gemakkelijk een recreatieve bezigheid. De gemeente Bilzen komt haar bezoekers bovendien ruimhartig tegemoet door het parkeren de eerste twee uur gratis aan te bieden (zelfs in de parkeergarage), ruim genoeg dus voor de noodzakelijke boodschappen. Dat is naar Vlaamse begrippen een unicum. De meeste lokale handelaars en kleine bedrijven bevinden zich in de kernen van Bilzen en de deelgemeenten Munsterbilzen, Beverst en Eigenbilzen. Ook langs de gewestwegen vind je her en der bedrijfjes en dienstencentra. Bovendien beschikt de gemeente over enkele goed bereikbare bedrijventerreinen waar heel wat bedrijven zijn gehuisvest. Bilzen vormt dankzij de nabijheid van het Albertkanaal zelfs een economisch knooppunt in de regio.

Bedrijvigheid in Bilzen

Afgezien van bedrijfsterrein De Kieleberg dat deel uitmaakt van het industrieterrein Genk-Zuid, telt Bilzen vier grotere bedrijventerreinen: De Spelver, met iets meer dan tien hectare; Eikaert, gelegen tussen de spoorweg Bilzen-Tongeren, de N700 en de Vrankrijk- en Zeepstraat waar onder andere ook Bilzer Karting gelegen is; Industrieterrein Vandersanden herbergt de gelijknamige steenfabriek en op de bedrijvenzone Intercompost vind je onder andere het gemeentelijk containerpark. Daarbuiten liggen her en der verspreid nog een aantal kleinere bedrijventerreinen. Denk bijvoorbeeld aan het bedrijf Gymna aan de Pasweg, het tegelbedrijf Gregoor aan de Eikerweg of DW Plastics aan de Nijverheidstraat in Beverst.

Industrieterrrein De Spelver

Daarom Haspengouw 57

Professioneel in comfort Het zijn de Grieken en Romeinen die met hun tradities en badcultuur aan de basis stonden van onze moderne badkamer. En wie zich een beetje in de geschiedenis van het baden verdiept, maakt een interessante ontdekkingsreis langs curieuze gewoonten en vernuftige vondsten. We kunnen het ons nu moeilijk voorstellen dat men zich aan het hof van Lodewijk de Veertiende zelden of nooit waste en heel veel parfum gebruikte om kwalijke lichaamsgeuren te verbergen. Gelukkig is dat in de loop der tijd veranderd, want baden is niet alleen hygiënisch, het is ook een weldaad aan ontspanning. Het dient ons welzijn. We besteden dan ook zorgvuldige aandacht aan de inrichting van onze badkamer. Natuurlijk is dat

58 Daarom Haspengouw

geheel afhankelijk van smaak en budget, maar een ding hebben alle badkamers gemeen: het verschoont lichaam en geest en is vaak een rustpunt als we ons voorbereiden op een nieuwe werkdag. De badkamer is een multifunctionele ruimte waar we ons in een druk huishouden even kunnen terugtrekken, of de allerkleinsten nog wat waterpret beloven voor het slapen gaan. En voor gedegen advies of een ruime keuze aan showroommodellen is Bastiaens in Bilzen de juiste badkamerspecialist! Jean Bastiaens is zo’n zesendertig jaar geleden begonnen met de overname van een kleine zaak aan de Zagerijstraat in Bilzen, firma Jacobs. Na twee jaar gaf hij er zijn eigen naam aan en in 1985 verhuisde hij naar het pand aan de Tongersestraat. Van klein bedrijfje was hij inmiddels gegroeid naar een grote zaak met 27 personeelsleden. Bastiaens specialiseert zich in badkamers en centrale verwarming, waarbij expertise op het gebied van alternatieve energie en verluchting vanzelfsprekend aanwezig is. “Voor de totaal inrichting van de badkamer bieden wij een waaier aan mogelijkheden. Het principe van “Sleutel op de deur” is er één van legt,” Jean Bastiaens uit. “We nemen alles voor onze rekening, van het uitbreken van de oude badkamer tot het plaatsen van tegels en leidingen.” Klanten kunnen in de ruime toonzaal kiezen uit een mooie selectie badkamers en accessoires die conform de wensen van deze tijd, voorzien zijn van alle moderne gemakken en technische snufjes, als men wilt. Energie besparende systemen, water besparende kranen en warmteketels met een hoog rendement, het is er allemaal aanwezig aan de Tongersestraat in Bilzen. Als badkamerspecialist heeft Bastiaens een

badkamer voor elk budget en voor elke ruimte, van klein naar groot. Er wordt veel zorg besteed aan service en wanneer een klant een badkamer heeft uitgezocht, zal een projectleider elke stap van de plaatsing en installatie begeleiden. Ervaren vakmensen en goede samenwerkingsverbanden met geregistreerde CV installateurs garanderen dan ook de beste resultaten. Jean Bastiaens: “Er zijn natuurlijk ook genoeg doehet-zelvers die van onze installatieservice geen gebruik hoeven maken. Wij bieden hen een gedetailleerd montageplan en speciale aankoopvoorwaarden voor doe-het-zelvers.” Van een bescheiden winkel naar een toonaangevende onderneming in de regio, met drie magazijnen, dat is een mooi succesverhaal. Aan de Tongersestraat ligt behalve de toonzaal ook een afhaalmagazijn waar zowel particulieren als installateurs vrij toegang hebben. In Hoeselt bevindt zich een groot-stock-magazijn en in Herenthout is het grote opslagmagazijn van de aankoopgroepering ALSAN waar Bastiaens met nog negen andere badkamerspecialisten bij aangesloten is. Voor Jean Bastiaens blijft het een interessant branche en heeft hij nog elke dag schik in het werk. “De sfeer is gemoedelijk en familiaal en dat maakt dat het na al die jaren nog steeds werk is dat je met plezier doet. Het is fijn om te weten dat onze klanten tevreden zijn met wat we voor ze kunnen betekenen. Na al die jaren bouw je goede contacten op met de mensen en ik mag ook zeker trots zijn op mijn kaderpersoneel dat toch al geruime tijd in het bedrijf werkt, zeker vijftien tot twintig jaar al. Als werkgever heb je toch een grote verantwoordelijkheid ook naar je personeel, want zij vormen de basis waarop je als bedrijf kunt groeien. Ik weet dat als ooit de dag komt dat ik een stapje terug wil doen, ik mijn zaak gerust kan overlaten aan mijn personeel. Wat ik heb opgebouwd is bij hen in goede handen.” Daarom Haspengouw 59

Het groeit naar mooier Vaak beseffen wij niet dat het weelderig groen dat ons in stad of dorp omringt, ooit is ontworpen en aangelegd. Dat moet met visie en een gevoel voor de toekomst zijn gebeurd, want aan een zaadje, kleine struiken en jonge bomen kan je nog weinig zien. Wie in Limburg zijn ogen de kost geeft, kan niet anders dan constateren dat men hart heeft voor de natuur en haar omgeving. De kans dat tuinaannemer Slegers aan zekere projecten heeft meegewerkt, is dan ook erg groot. In 1997 werd de onderneming uitgeroepen tot Vlaams Tuinaannemer van het Jaar, veertig jaar nadat tuinbouwkundige Leon Slegers zelfstandig begon. “Hij is inderdaad begonnen met het snoeien en enten van laagstambomen,” vertelt Walter Demey

60 Daarom Haspengouw

die in 1980 bij Slegers in dienst kwam als projectmanager. In 1982 nam hij de bedrijfsleiding over en in 1987 het bedrijf dat inmiddels de werkzaamheden had uitgebreid en zich in de daaropvolgende jaren nog veel weidser zou ontwikkelen. “Leon Slegers werkte bij zijn start samen met de toenmalige eigenaar van Alden Biesen, landbouwingenieur baron Roelants du Vivier. Deze introduceerde als eerste het kweken van fruit op laagstambomen en bracht daarmee iets kenmerkends voor Haspengouw op gang. Leon Slegers ging zich na enkele jaren ook richten op aanleg van omgevingswerken voor bedrijven en overheid. Zijn eerste belangrijke project in 1969 was de groenvoorziening rondom de nieuwe Fordfabrieken te Genk,” aldus Walter Demey. De jaren zeventig werden gedomineerd door het aanleggen van parken en sportcomplexen. Medio tachtiger jaren kwam daar geleidelijk het herwaarderen van dorps- en stadskernen bij, zo herinnert Demey zich. De hoofdactiviteit werd verschoven naar wegen- en rioleringswerken. “In 1989 zijn we beide disciplines apart gaan onderbrengen in een vennootschap voor wegenbouw en infrastructuurwerken enerzijds en een vennootschap voor groenaanleg en sportbouw anderzijds.” Binnen drie jaar, in 1992, werd NV Drion Glijbouw opgericht en na de overname van bvba Givako, waar men drainage en regeneratie van grasvelden uitvoert, vormen de vier bedrijven de Groep Wedem. In de volksmond blijft de onderneming echter bekend als Slegers. Terwijl de wegenbouw en tuinaanleg zich voornamelijk rondom de hoofdzetel in Bilzen concentreren, worden de werkzaamheden van de andere twee ondernemingen in heel Vlaanderen en zelfs de Benelux

uitgevoerd. “We zijn een KMO met nagenoeg tachtig medewerkers,” legt Demey uit. “Vooral met de wegen- en tuinbouw willen we onze mensen dicht bij huis laten werken”. Ook kenmerkt de onderneming zich als een vlakke en projectmatige organisatie, waarbij de projectmanager als aanspreekpunt en centrale figuur functioneert, die alle facetten op zowel bouwtechnisch als administratief gebied aanstuurt en beheerst. “Ja, wij werken niet zozeer met specialisten maar generalisten en gaan uit van de meerwaarde die één persoon kan bieden, voor zowel de klant, als zichzelf en de organisatie. Op deze manier ben je intensief betrokken bij het werk en weet je precies wat er speelt, dat geeft een grotere voldoening. Het is niet altijd gemakkelijk om zulke allround mensen te vinden, maar ze zijn er zeker nog,” besluit Walter Demey vol overtuiging. In het Limburgse landschap heeft Slegers zich inmiddels ruim bewezen. Onder andere in steden zoals Bree, Hasselt, Genk, Lommel, Maaseik, Tongeren en Sint-Truiden (met de grootste markt van Limburg) werden de stadcentra vernieuwd, telkens met de nodige groenaccenten. Recent werd het grote vernieuwde stadcentrum van Genk opgeleverd, evenals de winkelstraten en pleinen in Tongeren. Ook de aanleg of renovatie van begraafplaatsen staan op het palmares: Alken, Bree, Diepenbeek, Hasselt, Lommel en Nieuwerkerken. Referentieprojecten zijn natuurlijk de omgeving van het Provinciehuis te Hasselt, buiten de provincie Limburg onder andere het provinciehuis te Leuven, aan de ring te Zaventem de Airport Gardens (zeven fraaie kantoorgebouwen omringd door heel veel groen) en het nieuwe gerechtsgebouw te Antwerpen.

Voor de toekomst is Walter Demey heel helder. Groei van het bedrijf qua personeel en medewerkers is absoluut geen doelstelling. “De waarde van onze onderneming schuilt in de continuïteit van het ondernemen” zo zegt hij, “Zorgen dat wij onze opdrachten goed kunnen vervullen, met de juiste mensen op de juiste plaats. Ons werk is zichtbaar in het landschap, dat geeft enorme voldoening. Zoals de kruidentuin op Herkenrode en de Japanse Tuin van Hasselt. Als je ziet dat deze met de jaren mooier en groener worden, dan ben je fier op je betrokkenheid.”

Daarom Haspengouw 61

Een venster op de wereld om ons heen Er zijn genoeg redenen om kennis te maken met de imposante landcommanderij Alden Biesen, een boeiende locatie van uitzonderlijke historische betekenis. Ooit de hoofdzetel van de Duitse Ridderorde, tegenwoordig echter een schitterende erfgoedsite en een internationale ontmoetingsplaats onder auspiciën van de Vlaamse overheid. Wie er door de omgeving rijdt, fietst of wandelt, raakt onder de indruk van de historische site en het prachtig cultuurhistorisch landschap van Haspengouw. Om haar taak aan de grenzen van het christendom te financieren, kreeg de Duitse Orde over heel Europa tal van bezittingen. Zo schonken graaf Arnold III van Loon en zijn zus Mechtildis, abdis van Munsterbilzen, in 1220 de Rijkhovense kapel met aanhorige goederen op de plaats ‘Biesen’ genaamd. Het kerkje was gelegen in de nabijheid van de belangrijke verbindingen van het Maas-Rijnland met Brabant, Vlaanderen en andere gebieden. Zo groeide Alden Biesen uit tot de hoofdzetel van de Balije Biesen, die bestond uit 12 ondergeschikte commanderijen of provincies.

Landcommanderij Alden Biesen

Later confisqueerden de Franse revolutionairen al de bezittingen van de Duitse Orde en verkochten ze openbaar. Guillaume Claes, een Hasseltse ‘citoyen’, werd in 1797 de nieuwe eigenaar van Alden Biesen. De voormalige Landcommanderij verloor haar bestemming en takelde af. Ondanks de verwoestende brand van 1971, nam de overheid het domein van circa 54 hectare over. De gebouwen werden gerestaureerd en de site kreeg een nieuwe, Vlaamse en Europese bestemming. Ook de omliggende gronden, boomgaarden, weiden en de Engelse tuin worden beheerd door de Vlaamse overheid. De landcommanderij Alden Biesen, uniek gelegen in de Euregio Maas-Rijn, fungeert nu als internationaal cultuur- en ontmoetingscentrum. Franse tuin - foto J. Harsch

62 Daarom Haspengouw

In tegenstelling tot andere culturele centra, die zich op activiteiten in een stad of regio concentreren, richt Alden Biesen zich veelal op de Europese context van manifestaties, tentoonstellingen en programma’s. Directeur Lies Kerkhofs legt uit: “Wij halen onze inspiratie uit de geschiedenis van Alden Biesen waarbij de eerste bewoners eigenlijk al in een ‘Europees netwerk’ leefden. In feite berust ons werk op drie grote pijlers namelijk: de Europese werking (denk daarbij aan Europese seminaries, studie- en informatiedagen rond onderwijs en erfgoed), historische en hedendaagse culturele activiteiten en tenslotte onze rol als gastvrouw voor congressen en vergaderingen. Wat de Europese werking betreft, organiseren wij zelf projecten met buitenlandse partners en/of met medewerking van de Europese Commissie.” De tweede pijler heeft tot doel de gewezen Landcommanderij historisch te vertalen, deze als het ware leesbaar te maken en te fungeren als een ontmoetingsplaats voor sociale en culturele activiteiten. Lies Kerkhofs: “Ons eigen Internationaal Vertelfestival waar in verschillende talen verteld wordt, trekt zo’n 13 000 bezoekers”. Daarnaast vinden er tal van evenementen plaats in samenwerking met andere verenigingen of organisaties. “Bij de jaarlijkse Bloemschikhappening bijvoorbeeld, beperken onze taken zich tot kwaliteitsbewaking en logistieke ondersteuning. Verder heb je de Land- en Tuinbouwdag, de Kersenhappening, de Dag van de Oude Muziek, het Schots Weekend, de orgelconcerten en diverse tentoonstellingen en workshops.” Bijzonder is ook de Zomeropera: operaliefhebbers kunnen jaarlijks genieten van hun lievelingsmuziek op de erekoer van de waterburcht, waar de in het oog springende paraplu’s hen beschermen tegen regen en wind.

Waterburcht

Tenslotte stelt Alden Biesen haar infrastructuur ook ter beschikking van bedrijven en verenigingen voor het organiseren van congressen en vergaderingen. De historische gebouwen zijn zo ingericht dat zij voldoen aan de eisen van een hedendaags cultuur-, seminarie- en congrescentrum. Toeristen kunnen er, na afspraak, in groepen worden rondgeleid onder begeleiding van een deskundige gids. Het onthaalcentrum biedt een mooie overzichtstentoonstelling en interactieve documentatie over de geschiedenis van dit fraaie historische kasteelcomplex. Uiteraard spreekt Alden Biesen al jarenlang tot de verbeelding en doen diverse verhalen de ronde. Zo zou er een geheime gang geweest zijn die leidde van Alden Biesen naar Maastricht waar het Nieuwe Biesen gevestigd was. Dit is spijtig genoeg een fabel, ontstaan in de sprookjesachtige sfeer van dit waardevolle Haspengouwse erfgoed.

Vertelfestival

Landcommanderij Alden Biesen

Daarom Haspengouw 63

Al 25 jaar een begrip in de regio

en vestigde zich op het industrieterrein vlakbij Oben Building machines. Oben Verkoop levert een uitgebreid professioneel gamma aan van machines en gereedschappen voor de bouw en nijverheid.

Wie wilt bouwen, verbouwen of een tuin aanleggen heeft tegenwoordig machines nodig. De tijd dat alles nog met de hand en mankracht werd gedaan, is namelijk voorbij. De familie Oben in Bilzen levert al vijfentwintig jaar verschillende machines voor in de bouw, tuin en industrie. Vader Oben begon ooit met een winkel in professioneel materiaal voor de aannemer en ging op een gegeven moment over tot het verhuren van deze machines.

Een grote voorraad waaruit direct leverbaar is, vormt hun sterkste pijler, naast dat ze makkelijk bereikbaar zijn aan de Spelverstraat op het industrieterrein De Spelver.

De vraag naar het huren van machines werd steeds groter. Oben Renting en Service nv werd opgericht

64 Daarom Haspengouw

Maar ook via internet kan er 24 uur per dag besteld worden in de e-shop waar uitgebreide informatie over artikelen en producten te vinden is. Alle bekende merken van elektrische gereedschappen, groot materieel, handgereedschappen en veiligheidsproducten staan in de catalogus, net als ladders en stellingen, lasers en meetgerief, lijmen, tapes, markeer- en bevestigingssystemen, tegelgereedschappen, zaagbladen, boren, reiniging en onderhoud tot en met producten die met verwarming en airco te maken hebben. Deze zorgvuldigheid sluit nauw aan bij de vriendelijke en familiale sfeer die binnen het bedrijf heerst, waar persoonlijk contact en service hand in hand samen gaan.

Oben Verhuur verhuurt dan weer deze professionele machines voor de bouw, industrie, tuin en nijverheid. Met een uitgebreid machinepark van meer dan driehonderd soorten machines is geen enkele klus meer onmogelijk en kunnen zowel professionele als particuliere bouwers goed voorbereid aan de slag. Ook onderhoud en reparatie behoren tot de taken die door eigen technische diensten worden uitgevoerd, want elke machine moet bij verhuur meteen bedrijfsklaar zijn. Huren kent een aantal voordelen ten opzichte van kopen, vooral als een machine maar voor een bepaalde tijd of een enkel project nodig is. Om steeds voor een enkele keer een machine te kopen, dat zou een te grote investering zijn die niet elk bedrijf zich kan veroorloven. Daarnaast vergt ook het onderhoud van een machine de nodige technische knowhow en vaardigheden die niet binnen elk bouwbedrijf aanwezig is. Oben Verhuur kan dit met een eigen onderhoudsdienst wel garanderen. Verder voldoen alle machines aan de strenge wetten en normen ten aanzien van veiligheid, wat voor zowel het bouwbedrijf als de medewerkers een trefzekere garantie inhoudt.

Zoals vader Oben het bedrijf aan zijn kinderen over deed, zo zijn er ook veel bouwen aannemingsbedrijven die van vader op zoon, of schoonzoon gaan. Vandaar dat er door de jaren heen met de meeste klanten een sterke en persoonlijke band is opgebouwd. Meegroeien met de eisen van de markt, qua veiligheid, milieu en duurzaamheid is een van de stokpaardjes van het familiebedrijf Oben. En voor het oog vaak onzichtbaar, maar aan de meeste woningen, gebouwen en tuinen rondom Bilzen en de regio heeft ook Oben meegewerkt. Het zij door een graafmachine, het zij door het leveren van bouwliften, stellingen, houthakselaars en hoogwerkers.

Tenslotte speelt ook innovatie een grote rol in de machineverhuur en zullen de machines met de meest nieuwe technische snufjes niet in het machinepark ontbreken. Daarom Haspengouw 65

Monumenten in Bilzen Bij een bezoek aan het gezellige stadje Bilzen kom je automatisch op het stemmige marktplein terecht. De charme van dit plein wordt geheel bepaald door twee opvallende monumenten: het stadhuis en de Sint-Mauritiuskerk. Het stadhuis dateert van 1686 en is een prachtig voorbeeld van Maaslandse renaissance. Het werd ontworpen door bouwmeester Lambert Derrick uit Hoei en valt op door de dubbele trap. Daardoor hadden de beide burgemeesters tijdens het ancien rĂŠgime een eigen opgang naar het gebouw. Saillant detail: onder de trap bevond zich vroeger een gevangenis. In het stadhuis is tegenwoordig ook een klein, maar uniek taalmuseum ingericht.

sance, namelijk het oude gemeentehuis uit 1664. Het is bovendien het oude schoolgebouw van de uit de 12e eeuw daterende adellijke vrouwenabdij. Dat stond bekend als centrum van culturele en intellectuele activiteiten en wordt zelfs gezien als de bakermat van de Nederlandse literatuur. Direct achter het stadhuis ligt de Sint-Mauritiuskerk, een voor onze streek zeldzame hallenkerk. De oudste barokke elementen in de toren dateren van 1667 en werden ontworpen door architect Frans van Gulpen uit Maastricht. Inmiddels zijn er bewijzen gevonden dat het oorspronkelijke koor van de kerk op fundamenten uit de 11e eeuw rustte. Binnenin worden de tongewelven gedragen door zware zuilen die op hun beurt steunen op arduinen sokkels uit de 16e eeuw. Het interieur werd tussen 1993 en 1994 gerestaureerd in neogotische stijl. Vooral opvallend zijn daarbij het moderne schilderwerk en de kleurrijke glasramen. Het centrum van Bilzen en de deelgemeenten Beverst en Rijkhoven, liggen aan de Demer. Verscheidene watermolens maken daar al eeuwenlang gebruik van: de Bilzermolen in het park van Haffmans dateert oorspronkelijk van 1569 en is een graanmolen van het type onderslagmolen. Verder ligt aan de rivier de Biesenslagmolen die vroeger eigendom was van de Duitse Orde van Alden Biesen, de Meershovenmolen en, meer stroomafwaarts, de Renfortmolen die tegenwoordig op elektriciteit werkt.

In de deelgemeente Munsterbilzen vind je eveneens een mooi voorbeeld van Maaslandse renais-

Stadhuis en Sint-Mauritiuskerk

66 Daarom Haspengouw

Voormalige Abdissenschool in Munsterbilzen

Spontaan en creatief Spontaniteit, creativiteit en kwaliteit, deze drie basiswaarden kenmerken het werk van fotografe Els Verbakel. Zij studeerde fotografie aan de kunstacademie van Gent. De passie van haar leven vond ze eigenlijk al eerder: op haar vijftiende wist ze met volle overtuiging dat ze voor dit vak zou gaan. Intussen heeft ze al twintig jaar haar eigen zaak in Beverst bij Bilzen, met volledig uitgeruste studio. Fotografie biedt voor Els telkens een nieuwe uitdaging. Het is een manier om zichzelf steeds weer op proef te stellen om zo te komen tot een verrassend resultaat. Daarom kiest zij ook voor een veelzijdige portefeuille, met diverse soorten foto-opdrachten. Deze gaan van studiofotografie tot locatiewerk voor media en uitgeverijen, reportages, publiciteit, mode enzovoort. Els Verbakel vindt dat ze de beste foto’s maakt als ze zich kan verliezen in het moment. De rode draad voor haar: mensen. Zij maakt de tijd om de personen voor haar camera te leren kennen, hen te doorgronden. “Ik krijg een soort van rust over mij als ik iemand voor de lens haal. Ik vind het altijd fijn als die rust dan ook afstraalt op degene die ik wil fotograferen. Dat ze zichzelf kunnen zijn, alles los kunnen laten.” Pas dan krijg je de beste foto’s: beelden die weergeven hoe iemand écht is.

Daarom Haspengouw 67

Een loper die op alle deuren past P & A staat voor Pierre en André Lathouwers. De broers bogen al 20 jaar op een uitgebreide marktkennis en een goed uitgebouwd relatienetwerk in de immowereld. Ze zijn oorspronkelijk gestart als promotor van appartementen, maar ondertussen een vast begrip geworden voor uiteenlopende vastgoedactiviteiten. Dat mag u gerust interpreteren in de breedste zin van het woord: van het verhuren en verkopen van vastgoed tot realisatie en investeringen in nieuwbouw, maar ook bouwprojecten initiëren en

68 Daarom Haspengouw

ontwikkelen, of het (voort)verkopen van residentiële woningen, kantoren, winkels, panden voor retail, bedrijfsterreinen en zorginstellingen. Kortom, Immo P & A heeft een loper die op alle deuren past. Als vastgoedmakelaar zijn ze gespecialiseerd in nieuwbouw. Als consultant bij vastgoedtransacties tonen ze hun kennis en inzicht in bouwgronden, verkavelingen en beleggingspanden. André Lathouwers: “Bij ons kunt u terecht voor meer dan alleen de bemiddeling en opvolging van uw (ver)huur- of (ver)koopdossier. Onder de noemer ‘Construct’ worden nieuwbouwprojecten ontwikkeld die gebruiksklaar opgeleverd worden. De bouwheer krijgt daarbij de kans om het goed naar eigen smaak in te richten. Van vloerbekleding tot behang, de kleur van deuren en kozijnen, de inrichting van de keuken tot en met de tegels in de badkamer. Een interieur wordt volledig afgestemd op de woon- of werkcultuur van de opdrachtgever.” De thuisbasis van Immo P & A bevindt zich op een exclusieve toplocatie. Het kantoor werd recentelijk gehuisvest in een uiterst stijlvolle renovatie van het voormalig gemeentehuis van Munsterbilzen. Het pand is met recht een visitekaartje voor hun werk.

Als promotor zetten ze de schouders onder eigen verkavelingen en diverse renovatieprojecten in binnenen buitenland. Op Bilzense bodem bijvoorbeeld realiseerde het kantoor zo’n 130 woningen en appartementen. Hun aanpak blijft niet beperkt tot louter residentieel vastgoed. Zeker ook industriegebouwen of panden met centrumligging dan wel te saneren terreinen behoren tot de portefeuille voor aankoop, ontwikkeling en voortverkoop. Pierre Lathouwers: “Ons kantoor is daarom permanent op zoek naar locaties met een strategische ligging. We zoeken gronden en bedrijfspanden, zijn betrokken bij overnames van tankstations.” Door hun uitgebreid netwerk van zoekenden en een goed relatiebeheer is er een foutloze verhouding tussen vraag en aanbod.

Met name voor bedrijfsvastgoed en overnames heeft immo P & A de knowhow in huis, dat wordt door medewerker Luc Hermans geregeld. De volgende generatie is ook al actief in het kantoor. Dochter Katja Lathouwers, ondertussen een gediplomeerd vastgoedmakelaar, beheert samen met medewerkster Anouk Barbe de verhuur en verkoop van alle residentieel vastgoed.

Over de historisch lage rente hoeft geen boompje meer opgezet. P & A weet panden aan te bieden met een goed rendement. Het kantoor verankert zich daarvoor ondermeer ook in Duitsland met vastgoedfondsen en rendementspanden. De tak ‘Invest’ is speciaal afgestemd op de afhandeling van bedrijfsovernames, sale en leaseback formules en het vertrouwelijk afhandelen van complexere confidentiële dossiers.

Daarom Haspengouw 69

Bouwen aan de wereld in 3D Wie er niet mee bezig is, staat er niet bij stil. Elk gebouw, elke vierkante meter groenvoorziening en elk cluster woningen is van tevoren tot in details opgemeten. Dat is het werk van landmeters en ingenieurs die gebouwen en gronden in kaart brengen als voorbereiding op de projectontwikkeling die er later gaat plaatsvinden. In Bilzen is sinds 1999 ingenieursbureau Geotec gevestigd dat als eenmanszaak begon, maar in de loop der jaren uitgroeide tot een multidisciplinair ontwerpen adviesbureau met veertien enthousiaste medewerkers. “Mijn vader is als landmeter-

70 Daarom Haspengouw

expert gestart en heeft zijn interesse in het vak op mij overgedragen, want ook ik ben bouwkunde en landmeetkunde gaan studeren,” vertelt ingenieur – landmeter-expert Peter Gijsen. De werkzaamheden en opdrachten zijn zeer divers en afwisselend en niet alleen theoretisch of tekentechnisch, maar vooral ook praktisch op de terreinen buiten. “Daardoor blijf je voeling houden met de praktijk.” Het bedrijf is gesplitst in vier afdelingen met disciplines die elkaar overlappen en aanvullen: Infrastructuur, Ruimte en Omgeving, Topografie en Expertise Onroerend Goed. Onder infrastructuur vallen alle ontwerpen die te maken hebben met wegen, rioleringen, de aanleg van pleinen, voetbalvelden, industrie- en bedrijfsterreinen of verkavelingen. Het traditionele landmeten en technische metingen worden onder het werkdomein Topografie beheerd. Stedelijke ontwikkelingen en de opmaak van masterplannen staan onder invloed van de vraag in de markt en behoren tot het werkdomein Ruimte en Omgeving. “Wij werken bijvoorbeeld in opdracht van projectontwikkelaars die vanuit een visieplan metingen laten doen die vervolgens door ons tot in de details worden uitgewerkt.” Dat het vak veelzijdig is, blijkt wel uit het vierde werkdomein. Waardebepalingen van gronden en panden is belangrijk voor zowel de aankoop als verkoop, maar ook bij geschillen tussen buren of verschillende partijen.

Het is dan ook de grote verscheidenheid in opdrachten en de vrijheid van het buiten zijn die voor enorm veel werkplezier zorgen. Geotec heeft in Limburg en ook daarbuiten uiteraard een behoorlijk aandeel qua werkzaamheden. Het eerste grote project was Meerheim te Bilzen, een woonproject dat op de langere termijn berekend werd en nu een doorlopend dossier is. Verder zijn er diverse opdrachten in Bilzen, Voeren, Hasselt, Heers, Mol, Pellenberg, Kraainem, Diepenbeek en Tongeren maar ook in Brugge, het fraaie Groen Brugge project achter het station dat een terrein van zo’n 56.900 vierkante meter beslaat. Een ander project is het Ruvens-plan Steenfabrieken Vandersanden te Spouwen. Uitbreiding en capaciteitsvergroting van de fabrieken is volledig afhankelijk van de nauwkeurigheid en technische kennis van de landmeter. Omdat er verschillende aannemers bij betrokken zijn, spelen de meetgegevens een cruciale rol om tot een goed werkklimaat te komen. “Meten is weten,” zo legt dhr Peter Gijsen uit, “daar begint namelijk alles mee, want voorafgaand aan de bouwwerken dient de bestaande toestand exact ingemeten worden.” En dat gaat tot in de milimeters. Uiteraard heeft de vooruitgang in de technologie ook zijn weerslag op de landmeterij. Wat vroeger met manuele meettoestellen gebeurde, wordt nu met trefzekere precisie door een meetrobot uitgevoerd. Ook de tekentafel is van twee- naar driedimensionaal verschoven op de computer waar men tegenwoordig met 3D modellen werkt.

ten van gewassen en het plaatsen van grasgangen en dammen kan veel verschil maken. Voor ingenieursbureau Geotec hangt de groei van het bedrijf nauw samen met de conjunctuur van de bouwsector, qua omzet is er elk jaar een stijging waar te nemen. Maar groei is niet de drijfveer van de kleine onderneming. “We werken met een vaste groep mensen die elkaar al lang kennen, er heerst een goede werksfeer. Wat telt is dat we ons werk serieus nemen en met persoonlijke betrokkenheid, inlevingsvermogen en integriteit om elke opdracht zo goed mogelijk uit te kunnen voeren.

Ook milieu-aspecten wegen steeds vaker mee in herinrichtingsprojecten of samenwerkingsverbanden met landbouwers. In het kader van erosiebestrijding in de regio Tongeren-Bilzen worden gronden geanalyseerd en constructies bedacht om de schade van erosie zo veel mogelijk te beperken. Het juist aanplanDaarom Haspengouw 71

Een waarborg voor de toekomst “Machines Geurts” is een van oorsprong familiaal bedrijf gespecialiseerd in de verkoop en onderhoud van landen tuinbouwmachines van diverse merken, waarvan dhr Jos Geurts de huidige zaakvoerder is geworden. In 1962 opgericht door vader Herman Geurts als eenmanszaak en aanvankelijk enkel handelend in occasie landbouwmateriaal, groeide het bedrijf zeer snel uit tot een bloeiende n.v. waarin de opgroeiende kinderen snel hun weg vonden. Eind jaren zestig werd de firma verdeler van diverse merken landbouwtractoren en machines voor de regio Zuid-Limburg. Midden jaren zeventig kwam er een nieuwe afdeling bij : de tuinbouwmachines met enkele beken-

72 Daarom Haspengouw

de topmerken. De firma kon zich van dan af op een veel groter cliënteel richten, men had nu namelijk een volledig gamma voor landbouwers, tuinbouwers, tuinaanleggers, openbare besturen, hobbyisten en particulieren. Vanaf de jaren 90 werd er zelfs aan de kleinste klanten gedacht. Met een aantrekkelijk assortiment van go-carts en trampolines kon men vanaf nu iedere generatie bekoren. Sinds 2009 doen ook knikladers hun intrede die voor zowel de paardenliefhebbers als voor diverse industriële toepassingen zeer geschikt zijn. Van de zes kinderen Geurts zijn er vier binnen het bedrijf werkzaam. Jos Geurts en Sabine Smets staan aan het hoofd van een modern bedrijf met een twintigtal gemotiveerde medewerkers die service en klantvriendelijkheid als hoofddoel hebben. “Deze regio, het mooie Haspengouw, biedt onze firma goede doorgroeimogelijkheden. Het agrarische karakter van deze streek, met de vele moderne landen tuinbouwbedrijven, die elk op hun domein nood hebben aan degelijk advies en technische bijstand, is voor Machines Geurts een waarborg voor de toekomst.” “Ons gamma machines is zeer uitgebreid. Men kan hier terecht voor zowel een gewone grasschaar als een tractor van 370 pk. Tijdens de landen tuinbouwdag van begin juli op het domein van Alden-Biesen demonstreren we tal van machines met de minitractoren als absolute blikvangers. Minitractoren spreken tot de verbeelding, kunnen ongelooflijk veel taken aan en passen toch in vrijwel ieders budget.”

Het culturele leven in Bilzen

Een echt feest voor festivalgangers en terrasjeszitters!

Bilzen kent een druk en gevarieerd cultureel leven. Dat gaat al terug tot het adellijk damesstift van Munsterbilzen, zo’n negen eeuwen geleden. Het tegenwoordige Bilzen houdt die erfenis met trots in ere. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de vele tientallen verenigingen rond kunst, toneel en muziek, die overigens maar een fractie van het aantal verenigingen in Bilzen uitmaken.

Hetzelfde geldt voor Bilzen by night, het oudste Limburgse kroegenfestival.

De gemeente voert een actief cultuurbeleid, samengevat in het cultuurbeleidsplan 2008-2013. Daarin zijn vijf algemene doelstellingen uitgelijnd met als rode draad de kwaliteitsverbetering van de bestaande initiatieven, de ontwikkeling van een positief cultuurklimaat door profilering van kunst en cultuur in en rond Bilzen, alsook de bouw van een nieuwe vleugel aan De Kimpel, hét Bilzers cultuurcentrum en de belangrijke spil in het culturele leven van de stad.

‘Emotions’ is nóg zo’n festival: in 2010 vond alweer de zevende editie plaats en genoten drieëneenhalf duizend bezoekers van steengoede optredens van bands en deejays in een gezellige festivalweide en cosy loungeruimte. Kortom: genoeg te doen in Bilzen!

Bilzen genoot vroeger al internationale bekendheid door Jazz Bilzen, het eerste jazzfestival van België. Het kende sinds 1965 maar liefst zestien edities, vanaf 1968 bovendien aangevuld met pop en rock. Ook in het hedendaagse Bilzen speelt muziek een belangrijke rol. Zo is Alden Biesen o.m., het decor voor de Zomeropera en de dag van de oude muziek. Het stadscentrum staat sinds 1981 één weekend per jaar in het kader van Terras Bilzen, een gratis muziekfestival met bekende nationale en internationale artiesten.

Terras Bilzen

Festival Emotions

Daarom Haspengouw 73

Recreëren in Bilzen Een dagje zoekraken in Bilzen? Geen probleem hoor, er zijn hier recreatiemogelijkheden genoeg! Wie bijvoorbeeld van snelheid, spanning en sensatie houdt, moet echt eens binnenstappen bij Bilzer Karting, een indoor kartingcircuit met een lengte van 450 m. Behalve aan de snelheidsfanaten die er rondscheuren in 270 cc Sodi-karts, werd er ook aan familie en toeschouwers gedacht: die kunnen onder het genot van een drankje toekijken vanuit de gezellige cafetaria.

Aan de voet van de Katteberg, een recreatiepark in Bilzen, vind je onder andere het sport- en cultuurcentrum de Kimpel, een dierenpark, een skatepark en een zwembad. Vooral het zwembad is een populaire bestemming en geldt als regionale trekpleister. Al meer dan twee miljoen mensen hebben hier sinds de opening vele baantjes getrokken en de bezoekersaantallen stijgen nog steeds. In de zomer zijn ook de ligweide en een beachvolleyterrein voor publiek toegankelijk. De in 2007 gerenoveerde speeltuin bij kasteel Edelhof te Munsterbilzen is een waar paradijs voor de kleintjes. Ruim dertig speeltoestellen, waaronder een kabelbaan, een touwenparcours en een klimpiramide staan garant voor een zorgeloze middag met veel pret. Het laat zich perfect combineren met een bezoek aan ‘De Landschapsruiter’, waar naast een drankje en een hapje ook informatie over het dorp en het nabijgelegen Munsterbos beschikbaar zijn. Ben je niet zo’n wandelaar, dan hoef je de belangrijkste attracties van Bilzen toch niet te missen: in een rondrit met de toeristische shuttle kom je in het centrum van Bilzen, maar ook langs Alden Biesen en het Apostelhuis.

Ook voor paardenbezitters en -liefhebbers heeft Bilzen een echte attractie in petto: dwars door de Katteberg loopt een ruiterpad dat ideaal is voor een heerlijk rustige tocht voor ruiter én paard. De startplaats is bij manege Eyckaert Hippisch Centrum.

Dierenpark de Katteberg

74 Daarom Haspengouw

Speeltuin bij Kasteel Edelhof

Natuurrijk Bilzen De gemeente Bilzen ligt in een natuurrijke omgeving. De gevarieerde natuurelementen die deze gemeente typeren, zijn te danken aan een tweetal geologische feiten: het grootste deel van Bilzen maakt deel uit van het Scheldebekken, terwijl het oostelijk deel van de gemeente tot het Maasbekken behoort. Bovendien vormt de Demervallei hier een grens tussen de zandige Kempen en het leemhoudend, Haspengouw. Dit levert verschillende interessante natuurgebieden op. Op het grondgebied van de deelgemeenten Waltwilder, Hoelbeek en Eigenbilzen vind je bijvoorbeeld het unieke landschap GroenendaalZangerheide, gelegen in zoâ&#x20AC;&#x2122;n typisch overgangsgebied en gekenmerkt door een eigen dynamiek.

de andere keer over leembodems. Dat levert gemengde loof- en dennenbossen op, afgewisseld met waardevolle hooi- en weilanden en ook moerasgebieden met een grote verscheidenheid aan planten. De Hoefaert is bovendien het leefgebied van zeldzame prooivogels als de wespendief en de havik en heeft nog enorme potenties op het vlak van natuurontwikkeling.

Natuurreservaat De Hoefaert ligt tussen Bilzen, Lanaken en Zutendaal en beslaat maar liefst 142 ha. Ook hier lopen Kempen en Haspengouw in elkaar over en wandel je de ene keer over zandgronden en

Ten noordoosten van Munsterbilzen ligt Het Munsterbos, een gebied van ongeveer 80 ha. Centraal ligt het vijvergebied, bestaande uit negen vijvers die hier in de 17e eeuw werden aangelegd. Vanwege de hier broedende zeldzame water- en moerasvogels is dit deel niet toegankelijk, maar kan er wel naar gekeken worden vanuit een speciale vogeluitkijktoren. Naast moerassen en graslanden zijn hier ook oude eikenbossen en heidevelden gelegen. Een ideaal wandelgebied!

Kasteel van Groenendaal

Munsterbos

Je treft er vochtige hooi- en graslanden, vochtige struwelen, uitgestrekte rietlanden langs waterpartijen en meerdere soorten loof- en dennenbosjes. Daardoor vormt dit beschermde natuurgebied het broedgebied van wel 65 vogelsoorten, waaronder de zeldzame blauwborst maar ook de sperwer, havik, buizerd en zelfs de boomvalk. De oppervlakte van dit natuurgebied bedraagt ongeveer 123 ha.

Daarom Haspengouw 75

Jazz en paarden maken Bilzen bekend Bijna een halve eeuw geleden werd Bilzen overspoeld door jongeren, die van heinde en ver kwamen om te luisteren naar popgroepen en jazz. Bilzen groeide uit tot het “Woodstock” van de Euregio. Dertig jaar later ontstond in Bilzen de eerste Vlaamse paardenhumaniora! De relatie tussen welbevinden en succesvol studeren is door talrijke onderwijsexperten bewezen. Tevens staat vast dat de slaagkansen in het leven slechts voor 20% afhankelijk zijn van het IQ en vooral bepaald worden door de emotionele intelligentie van de student. Hoe kan een onderwijsinstelling beantwoorden aan een ideale voorbereiding op leven en werken in de 21ste eeuw? Het PPGO wordt beschouwd als het beste pedagogisch project! Voldoende diversiteit is noodzakelijk om hoog te scoren op het vlak van mensenkennis, ver-

76 Daarom Haspengouw

draagzaamheid, burgerzin, kritische geest, mondigheid, assertiviteit… Een goede school dient dus leerlingen te verzamelen uit alle mogelijke ideologische, culturele en sociaal-economische milieus, zodat we zeer jong leren hoe we onszelf en anderen kunnen optillen. De Martinusschool Bilzen beantwoordt aan dit profiel via een sterk gedifferentiëerde minimaatschappij vanaf de kleuterklas. Het secundair onderwijs kiest resoluut voor unieke studierichtingen, die studenten aantrekken uit alle provincies, zelfs uit de Euregio. Hierdoor kan dit Atheneum wereldburgers vormen, die in staat zijn om leiding te geven aan een zeer divers publiek. De helft van de huidige Bilzense schepenen werd in deze school opgeleid. Onder het motto “een gezonde geest in een gezond lichaam” kan men in deze onderwijsinstelling omnisport, paardrijden, voetbal en wielrennen combineren met studies in algemeenvormend, technisch en professioneel onderwijs. Dit begunstigt in hoge mate het welbevinden evenals het doorzettings- en samenwerkingsvermogen van de student. Talen en bedrijfsbeheer behoren tot het curriculum van elke Martinusstudent. Naast de gekende waaier van Latijnse, economische, wiskundige, humane en wetenschappelijke ASOstudierichtingen, werd deze school vooral bekend omwille van haar unieke opleidingsaanbod in TSO en BSO. Organisatiehulp en duurzaam wonen zijn studierichtingen die minstens uniek zijn voor Limburg. Moderealisatie en -presentatie biedt unieke studiekansen omwille van de brede invulling van leerinhouden. Hierdoor wint een studente een TV-wedstrijd, krijgt een andere een stage aangeboden bij Stijn Helsen of brengt een talentvolle ontwerper al een eigen T-shirtcollectie op de internationale modemarkt. De studierichting hout werd reeds bekend via artistieke prestaties in samenwerking met bekende kunste-

naars of auteurs. De opleiding tot manegehouderrijmeester lokt studenten van Oostende tot Aarlen, zelfs ver buiten de landsgrenzen. Afgestudeerde ruiters functioneren op internationaal niveau in alle hippische sectoren: dressuur, jumping, eventing, fokkerij… Als een reporter vragen stelt over de verstrekte hippische basisopleiding, antwoorden velen: ”Ik kom van de paardenschool in Bilzen”. In 2009 behaalde Sarah Van Hasselt bijvoorbeeld de titel van VLP AA-talent van het jaar en in 2010 werd Carmen Moors nationaal kampioen Zwaar bij de LRV. Jazz Bilzen ontstond in de pioniersgeest van creatieve Bilzenaren, die graag belangeloos de handen uit de mouwen staken om grootse muzikale evenementen te organiseren. Paardenhumaniora Bilzen werd eveneens opgericht dankzij een aantal pioniers, die hun spaarboekjes aanspraken om de nodige materiële en infrastructurele voorzieningen te verwezenlijken. Zowel de stad Bilzen als de inrichtende machten van het GO! ondersteunden dit unieke project. Twintig jaar lang werd gebouwd aan een hippische infrastructuur die vandaag een goed uitgeruste hippische locatie kan genoemd worden. De droom van Dirk Meylemans om Vlaanderen in Europa op de kaart van de hippische opleidingen te zetten is gelukt. De samenwerking met bekende stageplaatsen en hippische organisaties, zoals VLP, KBRSF, LRV, VTS, NAC…begunstigt de tewerkstelling van afgestudeerden uit paardrijden en -verzorgen en zorgt voor een up-to-date opleidingsprofiel. De tomeloze inzet van personeel en VZW Hippos, bestendigen de groei en bloei van deze unieke richting. Op dit ogenblik verblijven ongeveer honderd paarden en studenten uit de Euregio in het hippisch complex aan de Vrankrijkstraat te Bilzen. Dankzij talrijke schenkingen, onbezoldigde inzet en een goed beheer beschikt de Martinusschool Bilzen al twintig jaar over een gewaardeerde hippische opleiding voor jongeren van 12 tot 18 jaar. Jazz en paarden maakten de stad Bilzen bekend! Daarom Haspengouw 77

Bijdragen aan het welzijn van burgers Pal in de dorpskern van Munsterbilzen is het Medisch Centrum St.-Jozef gevestigd. Vandaag de dag is het een modern psychiatrisch ziekenhuis voor jongeren, volwassenen en senioren waar het verlenen van totale geestelijke gezondheidszorg tot de kerntaken hoort. Het Centrum manifesteert zich vooral als een ziekenhuis dat rekening houdt met de leefomgeving van haar patiënten en biedt totaalzorg met veel aandacht voor een individuele benadering. Centraal staan de bevordering van de levenskwaliteit, het herstel of creëren van het psychisch evenwicht, alsook het draaglijk maken van psychische stoornissen. Medisch Centrum St.-Jozef is gelegen op een terrein van ruim acht hectare en biedt onderdak aan meer dan 400 patiënten die overwegend afkomstig zijn uit de regio Midden-Oost-Zuid-Limburg. Het ziekenhuis behoort tevens tot de grootste werkgevers uit de regio met een personeelsbestand van zo’n 520 medewerkers. Het Medisch Centrum St.-Jozef kent een rijk historisch verleden, wat nog te zien is aan het oude ‘Abdissenhuis’ dat deel uitmaakt van de voormalige abdij van Munsterbilzen. De abdij was ooit gesticht door de Heilige Landrada omstreeks het midden van de 7e eeuw. De gemeenschap die er leefde bestond uit vrouwelijke kloosterlingen die onder leiding van de abdis de regel van Sint-Benedictus volgden. In de 12e eeuw werd die gemeenschap omgevormd tot een damesstift met adellijke kanunnikessen. De gebouwen werden vernield door de Fransen in de nasleep van de Franse revolutie en het adellijk kapittel hield op te bestaan. Het overblijvende abdissenkwartier werd tussen 1755 en 1759 herbouwd in Luikse Lodewijk XV-stijl, aansluitend bij een 17e eeuws gebouw in late Maasstijl door architect J. Couven. 78 Daarom Haspengouw

Aan het einde van de 19e eeuw vestigden enkele Franse zusters zich om veiligheidsredenen in België en wel in Munsterbilzen. Ze kochten het oude abdissenhuis, bouwden het zelfs uit en stonden bekend als “l’Asile Saint-Joseph pour des femmes aliénées.” Dat er behoefte was aan dergelijke opvang, bleek wel uit het feit dat er rond de eeuwwisseling 400 zieken waren en dat in de daaropvolgende decennia in 1960 zelfs 700 patiënten stonden geregistreerd. Zoals gebruikelijk voor die tijd was het ziekenhuis een gesloten instelling en werd contact met de buitenwereld vermeden. Er werd stelselmatig bijen aangebouwd en in 1958 was voor het eerst sprake van een modern psychiatrisch ziekenhuis dat de zusters met eigen middelen bekostigden. Deze Sint-Annakliniek was uniek voor België, omdat voor het eerst afstand werd gedaan van de opvatting om psychiatrische patiënten buiten de gewone samenleving te houden. De campus werd langzaamaan steeds meer open getrokken en er werd geïnvesteerd in nieuwe gebouwen die beter aansloten bij de ontwikkelingen en behoefte van moderne tijden.

Met woongroepen onder begeleiding in Groot-Bilzen, Hasselt en Tongeren slaat men een brug naar geleidelijke herintegratie waarbij ex-patiënten vooral een netwerk van geborgenheid en veiligheid om zich heen weten. Qua faciliteiten heeft het ziekenhuis een eigen zwembad voor therapie en recreatie, naast therapielokalen en dagverblijven voor creatieve activiteiten. De geestelijke gezondheidszorg is voortdurend in beweging en voor de toekomst zal Medisch Centrum St.-Jozef verder bouwen in samenwerking met partners in de regio, voor het beter afstemmen van de zorgbehoeften.

Vanuit het ziekenhuis worden diverse initiatieven ontwikkeld in het kader van een hedendaagse geestelijke gezondheidszorg, waaronder de projecten beschut wonen, waarmee in 1985 een start werd gemaakt.

Daarom Haspengouw 79

Sint-Truiden Trudo

Sint-Truiden dankt zijn naam aan de heilige Trudo, een van geboorte Frankische edelman uit de 7e eeuw. Hij was de zoon van Wickbolde, de graaf van Hesbania (Haspengouw) en Adela, zelf een heilige en patrones van het Limburgse dorpje Zelem. Op jonge leeftijd al viel Trudo op door zijn altruĂŻsme en schonk hij naast aalmoezen zelfs zijn eigen kleren weg. De legende gaat dat hij als kind op het erf met keien een kerkje knutselde en aan God beloofde later een echte kerk te zullen bouwen. Toen een boze vrouw daarop het bouwsel omschopte, strafte God haar met blindheid. Op voorspraak van Trudo kreeg zij evenwel haar zicht weer terug. Dit was het eerste van zeker drie wonderen waarin een blinde het zicht terugkreeg dankzij een bede van Trudo. Trudoâ&#x20AC;&#x2122;s roeping was al op jonge leeftijd duidelijk en rond 650 trok hij naar Metz voor een priesteropleiding onder toezicht van bisschop Clodulphus. Na zijn priesterwijding trok hij terug naar Haspengouw om het evangelie te verkondigen. Daarin werd hij bijgestaan door andere edele jongelingen met wie hij ook zijn eerdere belofte inloste: de bouw van een kerk ter ere van de heilige Guintinus en de heilige Remaclus. Rondom deze kerk ontstond een geestelijke gemeenschap, een abdij. Toen Trudo in 693 stierf, hing er in de kerk waarin hij werd begraven een dichte nevel die een aangename geur verspreidde. Tijdens zijn leven had Trudo vele wonderen verricht, maar ook na zijn dood bleef zijn naam opduiken met betrekking tot mirakels. Zo werd hij herhaaldelijk in verband gebracht met kreupelen die weer konden lopen, dieven die berouw toonden en blinden die weer konden zien. Na zijn heiligverklaring groeide de abdij dan ook uit tot een bedevaartsoord en verving men de oorspronkelijke naam Zerkingen door Sint-Truiden. De nederzetting kreeg in de 11e eeuw stadsrechten. De heilige Trudo

80 Daarom Haspengouw

Château de la Motte Van historische residentie tot toeristische trekpleister Haspengouw staat bekend om zijn kastelenrijkdom. Dat geldt ook voor de naaste omgeving van SintTruiden, waar een tiental kastelen en burchten het landschap sieren. In de deelgemeente Groot-Gelmen bijvoorbeeld, ligt het sprookjesachtige Château de la Motte temidden van een al evenzo ongekend mooie, natuurlijke setting. Het valt al van verre op, met name door de speelse hoektorentjes versierd met trapgevels. Maar liefst 6,5 ha groen omringt ‘la Motte’, in de vorm van een zorgvuldig onderhouden landschapspark met monumentale bomen rondom lieflijke beeken, slotgrachten en bruggen. Maar het mooiste van alles is toch wel dat al dit schoons gewoon voor iedereen toegankelijk is, doordat het kasteel op een kruispunt van verschillende wandelpaden en fietsroutes ligt. Zoals de naam al suggereert is de mottetoren een deel van het huidige Château. In het linker deel kunt u dit duidelijk zien. Voorheen werd de toren gebouwd op een kunstmatige heuvel omringd door water. Dit ter bescherming van de bewoners en de boeren van het landgoed. De toren zou hier al omstreeks 1015 hebben gestaan en behoorde toe aan de Graven van Loon. In zijn lange geschiedenis werd het kasteel meerdere malen ingenomen en in brand gestoken. Een van de laatste keren gebeurde dat nog door toedoen van Franse legers onder leiding van Napoleon Bonaparte. Het deel van het kasteel dat wordt gevormd door de poort met ophaalbrug is gebouwd tussen 1531 en 1581. Het tegenwoordige pseudo-gotische kasteel dateert hoofdzakelijk uit de 19e eeuw, ook vindt u in een van de bijgebouwen een jaarsteen uit 1734.

In 1994 is een uitgebreide restauratie uitgevoerd, en in samenwerking met de Provincie Limburg en de dienst voor monumenten en landschappen, is Château de la Motte in zijn huidige staat terug gebracht. Mede dankzij de exploitatie van de brasserie, feestzalen, logies- en congresfaciliteiten kan het Château in zijn eigen onderhoud voorzien en leunt daarom niet op gemeenschapsgeld. Onlangs is Château de la Motte genomineerd door de televisieserie Vlaanderen vakantieland als strafste locatie van Vlaanderen! Château de la Motte is uitgegroeid tot een toeristische trekpleister voor een breed publiek. Vele wandelaars en fietsers maken gebruik van de faciliteiten die geboden worden, zoals gratis sanitaire voorzieningen en het fietscafé met toeristische informatie en 12 luxe gastenkamers in de bijgebouwen.

Daarom Haspengouw 81

“Er zit een appel in je flesje!” Een land wordt vaak geduid door stereotypen waar men maar moeilijk van loskomen kan. Wie aan België denkt, zegt dan de Vlaamse patatten of Manneken Pis, de sympathieke tennisster Kim Clijsters en de onvergetelijke klanken van chansonnier Jacques Brel. België is echter ook een land met prachtig natuurgroene streken, waar flora en fauna onder goede zorg gedijen, waar akkerbouw en fruitteelt uitzonderlijk lekkere en gezonde producten voortbrengen. Haspengouw of La Hesbaye is zo’n gebied, rijk aan fruitbomen van divers allooi, fruit dat in principe anoniem en massaal geplukt en verwerkt wordt, vervolgens naar groothandels vertrekt en

uiteindelijk de consument bereikt. Als je in een peer of appel bijt, weet je doorgaans alleen dat het uit Haspengouw afkomstig is, maar niet wie de fruitteler is die de goede smaak aan die lekkere appel of peer toekende! Daar kwam verandering in met PIPO-appelsap uit Sint--Truiden, vernoemd naar fruitteler Piet Porreye. Voor hem en zijn echtgenote Veerle Van Hoof was het een samenloop van omstandigheden die ertoe leidde dat ze een zeer gekend en gewaardeerd assortiment appelsapjes op de markt brachten. Veerle had als moeder van vijf kinderen ook nog een andere deeltijdse baan en perste voor de kinderen en hun vriendjes appelsap in een kleine sapcentrifuge. Veel werk, maar de waardering was groot! Een uitgebreid gezin vraagt om prioriteiten, zodoende werd het persen van de appels na de jaarlijkse pluk aan iemand anders uitbesteed. Huize Porreye genoot in de nabije omgeving ondertussen al een vrolijke reputatie als het ‘appelsaphuis’. Dat stemde zonder meer tot creatief nadenken, maar het zou nog jaren duren eer er een knoop werd doorgehakt en PIPO-appelsap als product voor de commerciële markt het levenslicht zag, na zorgvuldig wikken en wegen! Veerle: “Mijn man is een echte fruitteler en veelal bezig met de technische elementen van het vak. We hebben vijf kinderen. Onze oudste zoon Dries werkt al voltijds in het bedrijf, hij rijdt de bestellingen naar onze klanten, doet prospectie en onderhoudt de contacten. Onze tweede zoon Brecht is ondertussen ook afgestudeerd en werkt naast zijn voltijdse job ook deeltijds bij ons. De 3 anderen, Dieter, Marie en Hendrik 82 Daarom Haspengouw

zijn nog op school maar springen steeds bij als we activiteiten organiseren. Het is dus een echt familiebedrijf dat zich langzaam aan het uitbouwen is.” In drie jaar tijd heeft PIPO vijf verschillende smaken ontwikkeld, namelijk helder appelsap, troebel appelsap, appelsinas, perensap en appelkers. Het zijn ecologisch verantwoorde ambachtelijke drankjes die professioneel worden gebotteld en door pasteurisatie een jaar houdbaar gemaakt. De sapjes worden vervaardigd uit 1,800 kg appels, per liter, per fles dus, 100% puur appelsap zonder toevoeging van suiker, water, zoetstoffen, kleurstoffen en andere additieven. “Voor het heldere appelsap gebruiken we alleen onze Jonagold appels,” legt Veerle uit, “terwijl de andere sappen uit verschillende appelrassen wordt geperst. Het troebele appelsap is rijk aan vezels en kent bovendien nog een extra bijkomstigheid, het bevat zogeheten polifenolen die een sterk antioxiderende werking hebben en ons lichaam beschermen tegen ziektes.” Lekker én gezond dus! De betere detailhandel en natuurwinkels verkopen de herkenbare PIPO-flessen met etiketten die ook zelf door het gezin bedacht en ontworpen zijn. “We doen echt nog heel veel zelf, alleen het persen wordt door een ander bedrijf gedaan,” zo licht ze toe. Plannen om zelf te persen zijn er nog niet, in ieder geval niet op korte termijn. Nieuwe smaakjes toevoegen staat echter wel op de lijst, zo zal de zesde PIPO een appelpeervariant worden. “Onze keuken gelijkt

soms op een waar laboratorium waar ideeën worden beproefd en er gezocht wordt naar de ultieme samenstelling van smaken. Authentiek, eerlijk, lekker en gezond zijn de voornaamste ingrediënten van onze sappen.” Als exportproduct maken de PIPO-flessen goed verpakt de lange reis naar o.a. Hong Kong, iets waar de Porreyefamilie uiteraard zeer fier op is. Thuis in Truilingen, op het Wit Kasteel, wordt aan de hand van bedrijfsbezoeken een mooie rondleiding en presentatie verzorgd. Een appel in de hand, een appel in de fles. Haspengouw op zijn best! Sinds enkele maanden zijn ze ook van start gegaan met gelei, jam en coulis van eerder vergeten fruitsoorten zoals kweeperen, vlierbessen en rabarber. Want “PIPO is meer dan appelsap alleen”, er zijn nog zoveel andere plannen! Daarom Haspengouw 83

Modern gemak, ouderwetse sfeer In 2005 werd GMG Meat & Meals uit Sint-Truiden overgenomen door Katrien Janssens. Gedreven door een passie voor puur ondernemerschap, laat Katrien GMG Meat & Meals verder groeien als dé specialist voor vers vlees en ambachtelijk bereide charcuterie in Zuid-Limburg. Een ambitie die ze verzoent met het behoud van het typerende familiale karakter van een bedrijf dat al meer dan 30 jaar bestaat.

84 Daarom Haspengouw

De ambachtelijke bereidingen zoals kipkap, spek, paté en bloedpens worden nog steeds gemaakt op basis van de oorspronkelijke recepten. In 2007 werd de winkel in Sint-Truiden uitgebreid met een nieuwe werkplaats, volledig ingericht volgens de eisen van HACCP. Dit controleplan is een kwaliteitsgarantie bij uitstek en bewijs dat er zorgvuldig wordt omgegaan met de productie, verwerking en distributie van de voedingswaren. Opmerkelijk is dat het vlees vers in de togen ligt en niet is voorverpakt, dit in tegenstelling tot veel supermarkten. “Het is een bewuste keuze, klanten kunnen vertrouwen op onze jarenlange ervaring,” zo licht Katrien Janssens toe. De zaak is tevens uitgegroeid tot dé barbecuespecialist in de regio. Behalve een uitgebreid assortiment barbecuevlees bieden ze ook aangepaste groentenschotels en sausjes. “Wij spelen graag in op de nieuwe trends. Voor de koude winteravonden bieden wij fondue, gourmet, steengrill en tepanyakischotels.

Persoonlijke en vriendelijke bediening blijft ons handelsmerk en als zaakvoerder onderhoud ik nauwe contacten met het personeel. ‘Kwaliteit, service en vriendelijkheid’ is en blijft de rode draad in de bedrijfsvoering van GMG Meat & Meals,” besluit Katrien Janssens.

mooie artikels, een initiatief waar GMG met trots van kan zeggen dat zij menige grote winkelketen hierin voorging!

Voor culinaire fijnproevers en hobbykoks worden er tal van kwalitatieve artikelen aangeboden, zoals bijzondere kruiden, bouillons of fonds. Alhoewel vlees en charcuterie steeds de corebusiness zijn gebleven, werd het aanbod uitgebreid met groenten, kaas, brood, gebak en culinaire schotels. Voor de klanten is er voldoende winkelruimte om rustig rond te kijken en hun keuze te maken.

Service staat hoog in het vaandel en is volledig gericht op een goede bediening van de klant. Behalve aan particulieren levert GMG ook nog aan de groothandel, instellingen en ondernemingen. Ondertussen zijn er nog twee vestigingen bijgekomen in Koersel en Beringen die ook zullen voldoen aan het bekende handelsmerk: ‘Kwaliteit, service en vriendelijkheid’.

De allerkleinste bezoekers maken dankbaar gebruik van het kinderhoekje voorzien van televisie en speeltjes. Hier wachten zij geduldig tot de ouders klaar zijn met winkelen. Bestellingen kunnen zowel telefonisch als via internet geplaatst worden. Klanten kunnen er met hun getrouwheidskaart sparen voor

Daarom Haspengouw 85

Monumentenstad Sint-Truiden Dat Sint-Truiden rijk aan monumenten is, wordt bij een bezoek aan de Grote Markt meteen duidelijk. Deze gigantische open ruimte (ruim 2 ha) ligt in de schaduw van drie torens. Eén daarvan behoort toe aan de hallentoren die deel uitmaakt van het stadhuis. De hal die sinds de 18e eeuw binnen het stadhuis verborgen gaat, werd in 1366 samen met de toren opgetrokken. De eerste toren waaide in 1606 om, waarna de huidige de oude verving. De toren is 46 m hoog en telt 50 klokken bovenin de achtkantige lantaarnspits. Sinds 1999 behoort de hallentoren tot het Unesco Werelderfgoed. Het classicistische stadhuis werd voltooid in 1755 en valt op door de voorgevel met het reliëfvormig fronton, een werk van de minderbroeder Johannes Bolgrez. Het stadhuis zelf is een ontwerp van de Luikse architect Etienne Fayn. De toren van de benedictijnenabdij, hier oorspronkelijk gesticht in de 7e eeuw door Trudo, is hét baken van Sint-Truiden en stamt gedeeltelijk uit de 11e eeuw. De spits ging in 1975 bij een brand verloren. In 2005 werden de restauratiewerkzaamheden afgerond en sindsdien doet de toren dienst als uitkijktoren. Voor het unieke uitzicht over SintTruiden en de verre omgeving moet je overigens wel eerst even 196 treden beklimmen!

Begijnhofkerk

86 Daarom Haspengouw

Abdijtorent

Vóór de abdijtoren ligt het Trudoplein met een standbeeld van de heilige en de Trudo-meridiaan, een zonnewijzer die uitsluitend het middaguur aangeeft. Van de abdij zelf bleven alleen het barokke poortgebouw, de crypte en een vleugel over. Op de plaats van de vroegere abdijkerk werd in 1843 een kleinere (neoclassicistische) seminariekerk gebouwd met daarnaast een achthoekige aula, bekend als de academiezaal. Opvallend stucwerk en een prima akoestiek maken dit een bijzondere concertzaal en opnamestudio. De derde toren op de Grote Markt behoort toe aan de Onze-Lieve-Vrouwekerk, een bouwwerk uit verschillende periodes, vanaf de 14e eeuw tot begin 20ste eeuw. De neogotische toren werd omstreeks 1853 gebouwd en diende ter vervanging van de in 1668 ingestorte voorganger. Het ontwerp voor de nieuwe toren kwam van Lodewijk Roelandt, die eveneens de architect van de academiezaal was en als één van de belangrijkste architecten in de 19e eeuw geldt. Ook niet-religieuze monumenten zijn er genoeg te vinden in Sint-Truiden. Een aantal oude woonhuizen rondom de Grote Markt bijvoorbeeld, verdienen het om niet zomaar te worden voorbij gelopen: op nummer 54 ligt ‘In den bonten Osch’, een huis uit 1760. Op nummer 45 is dat het classicistische dubbelhuis met opvallend fronton van De vier Heemskinderen.

Aan de zuidzijde van de markt, op nummer 20, ligt ‘De gulden Lelie’, eveneens gekenmerkt door een bijzonder fronton waarin jachtattributen en rankwerk werden verwerkt. Meer naar het noorden van het centrum ligt het Sint-Agnesbegijnhof uit 1258. Alleen de centraal gelegen begijnhofkerk, toegewijd aan de heilige Agnes, dateert nog uit het stichtingsjaar. Van de overige gebouwen zijn met name ‘het torenhuis’ uit 1619 alsook de begijnhofhoeve, de conventen en de infirmerie uit de 18e eeuw het bezichtigen waard.

Overzicht op de Grote Markt

Daarom Haspengouw 87

Een oase voor alle seizoenen Het domein van het neoclassicistische kasteel Peten ligt in Velm, midden in de rijke fruitstreek Haspengouw en vlak bij Sint-Truiden. Daar is ’t Hof van Halingen gevestigd dat midden juli van 2010 haar deuren opende en bezoekers de Haspengouwse gastvrijheid laat beleven. In het Grand Café kan men terecht voor een heerlijke kop koffie, thee of speciale bieren, maar ook genieten van een warme snack tot uitgebreid tafelen. In deze omgeving waar historisch en modern elkaar naadloos aanvullen krijgen kleine feesten, vergaderingen en presentaties precies de juiste uitstraling.

88 Daarom Haspengouw

Als B & B biedt ’t Hof van Halingen landelijke rust in een stijlvolle presentatie, voorzien van modern comfort zoals draadloos internet, elektronische betaalmogelijkheden en het is er rolstoelvriendelijk. Op het domein kunt u gebruik maken van een sauna en een zwembad voor de ideale wellness ervaring. In het voorjaar en de zomer vormen de zomerterrassen een perfect decor voor aangenaam verpozen op het prachtige binnenplein of met uitzicht over het heraangelegd kasteelpark en bomen die als beschermd landschap gekend zijn. Als de dagen korter worden en ook een warme trui weer welkom is, kan men zich in de Orangerie laven aan warme chocolademelk of een geurige cognac na een fikse wandeling in de buurt. Wie wil dineren, stapt in het restaurant ook weer midden in de verbazing dat oud en modern samen voor een prettige ambiance staan. De wijnkaart bevat enkele mooie wijnen en liefhebbers van wild zijn hier aan het juiste adres voor culinair genieten op zijn Haspengouws. Ook de eetkaart wordt regelmatig aangepast en uiteraard kunt u genieten

van de suggesties van het seizoen. Voor fietsers is het er natuurlijk ook ideaal. Omringd door fietsknooppunten en de Limburgse fietsroutes, is ’t Hof van Halingen voor de sportieve toerist een uitgelezen plek om even op adem te komen of er tijdens een fietsvakantie te logeren. Iedereen is er van harte welkom. Zaakvoerders Johan Festraerts en Johan Pluymers namen deze uitdaging met beide handen aan, mede omdat het een uniek project is. Op de site is namelijk ook Triamant gevestigd, een ultramodern woonproject met meegroeiwoningen in een heel eigentijdse sfeerbeleving. Als stralend middelpunt van het toekomstig woondorp waar alle generaties vertegenwoordigd zijn, zal het Grand Café gonzen van sociale activiteiten en gezellige ontmoetingen, wellicht met babyborrels en verjaardagsfeestjes. Kortom, een plaats waar iedereen welkom is!

haar gasten niet in teleurstellen. Afhankelijk van seizoen en weersomstandigheden mag men een variatie op het thema recreatie, ontspanning en genieten verwachten waarbij actieve deelname van het publiek zeker gewenst is: een BBQ-wedstrijd, oldtimer-treffen, jazz-avonden. Voor zowel particulieren als bedrijven is dit een mooie accommodatie waar beleving en charme zonder meer zullen gedijen.

Hoewel er flink gerenoveerd is en het kasteelgebouw als enige oorspronkelijke gebouw is overgebleven, zijn er voldoende elementen bewaard die ’t Hof van Halingen tot een karakteristieke accommodatie maken. Door een juiste mix van materialen ademen de verschillende ruimtes een eigen, warme sfeer. Zulk een ruimte inspireert tot het organiseren van allerlei evenementen en ook daar zal ’t Hof van Halingen

Daarom Haspengouw 89

Een fabriek met open dak Zelden heeft een klein land een enorme invloed op grote schaal. Maar België slaagt daarin met vlag en wimpel, dankzij de natuurlijke rijkdom die we in Haspengouw overal om ons heen zien. Immense boomgaarden in een glooiend landschap zorgen jaarlijks voor vele kilo’s fruit dat zowel vers als verwerkt in menig huishouden genuttigd wordt. De Belgische Fruitveiling (BFV) is een coöperatie van ruim 1500 professionele fruittelers met enkele sterke troeven die hen tot marktleider in België en trendsetter in Europa maken. Dat is uiteraard niet vanzelf zo gegroeid.

Het bedrijf kent zijn oorsprong in de Sint-Truidense Fruitcentrale die in 1952 door 34 leden werd opgericht. Het was een coöperatieve vereniging die haar jaaromzet in de jaren tachtig explosief zag groeien. Enkele jaren voordat de Fruitcentrale het levenslicht zag, werd in 1946 al de Veiling Hageland in Brabant opgericht. Deze fruitveiling zou later fuseren met de groenteveiling in Hasselt en als Veiling Demerland verder gaan. Uiteindelijk werden groente en fruit toch weer gesplitst, maar de afdeling in Glabbeek bleef werken onder de naam Veiling Demerland. Ook hun omzet bereikte in 1989 astronomische hoogten. Vandaar dat in 1990 besloten werd op gezamenlijke kracht verder te gaan. De Sint-Truidense Fruitcentrale en Veiling Demerland gingen toen met succes een nieuwe vennootschap aan: De Belgische Fruitveiling. Het kloppend hart van de BFV ligt in Sint-Truiden waar de aanvoer, commercialisering, administratie, verpakking en koeling van het fruit plaatsvindt. De vestiging in Glabbeek staat in voor aanvoer, koeling en verlading en in Zoutleeuw is het hypermodern voorsorterings- en koelcomplex ondergebracht. Ook in Hannuit worden de producten perfect koel gehouden en sinds februari 2010 werd Veiling Profruco te Vrasene door fusie opgeslorpt door de BFV. Hierdoor vertegenwoordigt de Belgische Fruitveiling “alle” fruitteeltgebieden in België, nl. Haspengouw, het Hageland, het Waasland en Wallonië. Jaarlijks vinden miljoenen kilo’s appels, peren, aardbeien, kersen en ander zacht fruit via de veiling een plek van bestemming. Maar de veiling biedt meer dan alleen maar de tussenhandel in fruit. Zo is Tru90 Daarom Haspengouw

In het beleid spelen de kwaliteit en voedselveiligheid van zowel product als dienstverlening een cruciale rol, mede om dit als meerwaarde aan de kopers te kunnen aanbieden. Innovatie en verbetering van werkprocessen horen daar ook bij. Zulke ambities en doelstellingen vergen betrokkenheid en inzet van iedereen, maar dat is bij de BFV geen enkel probleem. Er wordt met plezier aan wellicht het lekkerste visitekaartje van België gewerkt onder strenge voedselveilige controle en met milieuvriendelijke maatregelen. Dit alles scoort in resultaat, de BFV staat aan de top van de Belgische fruitmarkt.

val het keurmerk van het beste Belgische fruit dat milieubewust en geïntegreerd geteeld en het meest gecontroleerd wordt. Wie Truval op de verpakking leest, weet dat dit het beste van het beste is dat de Belgische boomgaarden te bieden hebben. Dat de Belgische Fruitveiling innoverend werkt, bewijzen het nieuwe appelras Belgica en nieuwe perenras Sweet Sensation. De Belgica appel werd zelfs in een heerlijk appelsap verwerkt. Zo combineert men creativiteit met wat de natuur te bieden heeft. Ook internationaal staat de BFV zeer sterk, Rusland ging allang overstag en importeert 40% van het exportproduct bij uitstek: de Conférence peer en ook China toont zeer veel interesse in deze populaire tafelpeer. Al gonst het er tijdens veilingochtenden niet meer zoals vroeger, nu ook het internet een deel van de veilingverkoop heeft overgenomen, toch proef je er tijdens de vroege uurtjes nog steeds iets van de sfeer van weleer: kopers en telers die er hun waar komen bekijken of aanprijzen, een kopje koffie er bij en even gezellig natafelen. De veilzaal waar het allemaal gebeurt heeft nog steeds een afslagklok, het zij gedigitaliseerd en aangesloten op een ingenieus computersysteem. Interessant is dat alle Belgische fruit- en groenteveilingen onderling verbonden zijn. Kopers kunnen vanuit willekeurige veilingzalen deelnemen aan een verkoop elders. En kopers die thuis blijven zijn aangesloten op het thuiskoopsysteem. De handelsgeest is namelijk nog steeds aanwezig, zelfs in een gemoderniseerd jasje. Vandaag de dag beweegt de BFV zich op diverse markten met verschillende producten, merken en concepten. Het hoofddoel staat bij alle activiteiten voorop, namelijk een duurzaam inkomen creëren voor al haar leden fruittelers. Daarom Haspengouw 91

Musea Sint-Truiden heeft al bijna 1000 jaar stadsrechten. Het erfgoed is daarom behoorlijk veelomvattend. Gelukkig voor de bezoekers telt de stad een royale hoeveelheid musea waar dit erfgoed kan worden bewonderd. Onder de sacristie van de Onze-Lieve-Vrouwekerk bevindt zich een te bezichtigen schatkamer. Tot de indrukwekkende inventaris behoren reliekhouders, kerkelijke gewaden, religieus vaatwerk en een bijzondere mooie monstrans (houder voor de geconsacreerde hostie) uit de 18e eeuw.

ten voor religieuze kunst, ook een vzw die het erfgoed van de franciscaner orde in heel Vlaanderen beheert. Tot de collectie van het museum behoren schilderijen uit verschillende perioden maar ook beelden, iconen, textiel, relieken en liturgisch zilver. Een goed bewaard handgeschreven koorboek uit 1515 met misgezangen behoort tot de absolute topstukken. Wie een stoffig museum verwacht, zal zich al snel de ogen uitwrijven want de ruimten zijn licht gehouden en werden eigentijds ingericht. Behalve als abdijstad staat Sint-Truiden ook bekend als fruitstad. In de voormalige bedrijfsgebouwen van de benedictijnenabdij is het Hoevemuseum ondergebracht. In de verschillende afdelingen van dit stedelijk museum wordt de bezoeker via werktuigen vertrouwd gemaakt met de evolutie van de plaatselijke landbouw, fruitteelt, veeteelt en het huishouden. Er vinden geregeld thematentoonstellingen plaats.

Het Museum Vlaamse Minderbroeders is, behalve een voormalig klooster met tentoonstellingsruim-

Ook Historisch centrum Luchtmachtbasis Brustem is gevestigd in voormalige bedrijfsgebouwen van de abdij. Voor iedereen die in militaire luchtvaart ge誰nteresseerd is, worden hier doorlopende en tijdelijke tentoonstellingen gehouden. De Festraetsstudio is een unieke tentoonstellingsruimte en voormalig atelier, gelegen naast de begijnhofkerk. Het verschaft onderdak aan het grootste astronomische uurwerk met compensatieslinger ter wereld en behoort tot de oudste toeristische attracties van Limburg. Het uurwerk is 6,16 m hoog, 4 m diep en 2,50 m breed en bestaat uit meer dan 20.000 onderdelen. Truienaar Kamiel Festraets werkte er aan van 1937 tot 1942.

Festraetsstudio

Museum Vlaamse Minderbroeders

92 Daarom Haspengouw

Natuurlijk Sint-Truiden Wie van groen houdt komt in Sint-Truiden zeker aan zijn trekken. Rond de stadskern liggen bijvoorbeeld de vernieuwde stadsvesten, een aangenaam wandelgebied dat het tracé van een oude verdedigingsgordel uit de 11e eeuw volgt. Het 4 ha grote stadspark werd aangelegd op die stadswallen. Je komt er tot rust tussen monumentale bomen en verschillende overbrugde vijvers waar watervogels de onbetwiste heersers zijn. Ook het stedelijk domein ’t Speelhof leent zich prima om te wandelen. Bovendien kruist het fietsroutenetwerk dit groengebied, dus is het een ideaal ontmoetingspunt voor sportieve recreanten. Je vindt er daarom een Finse looppiste en een petanquebaan. Op het terrein ligt verder nog een rozentuin en een moestuin waar andersvaliden bloemen, groenten en kruiden kweken en verkopen. Het overstromingsgebied aan de achterzijde van dit 38 ha grote gebied is een goed voorbeeld van integraal waterbeheer. Dit akkerland tussen de Trudobron, de oude spoorwegbedding en de Cicindriabeek is toegankelijk via een pad en staat inmiddels bekend als een paradijs voor wandelaars, joggers en vogelspotters. Meer naar het oosten ligt het provinciaal domein Nieuwenhoven, een oud parkbos van 161 ha. Er zijn drie bewegwijzerde wandelroutes en ook het fietsroutenetwerk loopt er aan voorbij. In dit grootste openbare bos van Zuid-Limburg gaan natuurbehoud en passieve recreatie hand in hand. Daarom biedt men hier,

Stedelijk domein ‘t Speelhof

naast een rustig toevluchtsoord voor verschillende dieren- en plantensoorten, diverse ontspanningsmogelijkheden. Je vindt er een cafetaria met speeltuin, een bezoekerscentrum, een visvijver en een hondenuitlaatgebied. In Gelinden, een deelgemeente van Sint-Truiden, ligt het sinds 1986 beschermde natuurreservaat Overbroek. Het is 30 ha groot en rijk aan rietvelden. Die vormen een ideale biotoop voor broedvogels. Dankzij de kalkrijke bodem komen hier ook bepaalde orchissoorten en planten als de knolsteenbreek en kattedoorn voor. Tot het terrein behoren ook de groeven van Overbroek waaruit vroeger mergel werd gewonnen, als meststof tegen verzuring van zware leemgronden.

Stadspark

Daarom Haspengouw 93

Fruit van wereldklasse In het voorjaar toont Haspengouw haar ongekende schoonheid in de vele boomgaarden die van gehucht tot dorp en stad de bezoekers welkom lijken te heten. Het fruitbedrijf van de familie Vanlangenaker in Gorsem bij Sint-Truiden vormt daarin een stralend middelpunt! In 1974 gingen de gebroeders Erik en Roger gezamenlijk aan de slag met fruitteelt, distributie en verkoop.

94 Daarom Haspengouw

Dankzij het microklimaat, de uitzonderlijke “terroir” van de boomgaarden en passie voor het vak, slaagt de familie er al meer dan veertig jaar in om authentieke streekvruchten van buitengewone kwaliteit te leveren. Zaakvoerder Erik Vanlangenaker vertelt: “Appels, peren met fantastische kleur, smaak, hardheid en uitstalleven worden geteeld op de uitmuntende en vruchtbare zandleemgrond van deze regio.” Bekende appelrassen als Jonagold, Golden Reinders, Granny Smith, Braeburn en de eigen gecultiveerde Vivista (een verbeterde Jonagold) vinden dan ook makkelijk hun weg naar internationale afzetmarkten. Maar ook peren van topkwaliteit zoals Conférence, Durondeau en Doyenné bereiken via Vanlangenaker de uiteindelijke consument. De kersen worden op stam verkocht aan gespecialiseerde handelaren. Hun fruit draagt een herkenbaar eigen label en rust in een gespecialiseerde verpakking. Het onderscheid blijkt ook door de bijzonder verzorgde afwerking, dit alles draagt bij aan een deugdelijke (h)erkenning en

synoniem voor een vaste waarde in de fruitsector. Oog voor constante kwaliteit geniet prioriteit, vandaar ook dat de fruitbomen zorgvuldig worden gecontroleerd en het fruit in aanwas op kwaliteit geselecteerd. Door de manuele, vakkundige en liefdevolle handelingen die het fruit ondergaat, duurt het hele verwerkingsproces misschien iets langer. Maar deze goede zorgen leiden naar een fenomenaal resultaat: het nec plus ultra onder de primeurs. Vakkennis van generaties in combinatie met geldende reglementeringen wordt nauwlettend toegepast. Planten, snoeien, dunnen, het aanbrengen van steunen paalmateriaal, gewasbescherming, plukken, sorteren, verpakken, het werk wordt steevast door mensen gedaan. “Dit is een familiebedrijf dat kan rekenen op de handen van heel wat vaste medewerkers en seizoensarbeiders. De aandacht mag nooit verslappen, anders is het eindresultaat niet optimaal! Kenners van kwaliteitsfruit vragen naar onze producten,” weet Erik Vanlangenaker. “Waar men vroeger nog kwam kijken en zelf het fruit selecteerde, vertrouwt men nu op ons merk, dus veel wordt tegenwoordig per telefoon afgehandeld. We mogen heel wat primeurhandels en gespecialiseerde groothandelaren maar ook warenhuizen, veilingen en aankoopcentrales tot onze klantenkring rekenen. Niet alleen in België, maar ook ver buiten de landsgrenzen.” Vooral de peren vinden gretig aftrek in het buitenland, terwijl de appels vooral in eigen land zeer geliefd zijn. Het fruit wordt geleverd en afgewerkt zoals de klant het belieft: eenlagig,

tweelagig, volgens maat of gewicht verpakt in gewenst materiaal. Zo is er de garantie dat er 24 uur per dag vers verpakt fruit geleverd kan worden. Werken aan de toekomst van de fruitteelt, dat doet de familie Vanlangenaker en haar equipe elke dag opnieuw. Om de tien tot elf jaar worden er nieuwe bomen aangeplant om de kwaliteit van het fruit te garanderen. Ook opereren zij vanuit drie locaties: met koelcellen in Sint-Truiden, Fernelmont en in hoofdzetel Gorsem. Uitbreiding en centraliseren met nieuwe koelruimte in Gorsem is een van de prioriteiten voor de nabije toekomst. Daardoor zal de beschikbare oppervlakte nagenoeg verdubbelen en de continuiteit verzekeren.

Daarom Haspengouw 95

Cultuurstad Sint-Truiden Sint-Truiden heeft wel wat met cultuur. Het is niet voor niets de thuisstad van de Haspengouwse Academie voor beeldende kunsten, muziek, woord en dans, een veelomvattende en gerenommeerde kunstopleiding met vestingen in verschillende andere gemeenten van Haspengouw. Maar aandacht voor het artistieke was er al in 1939, toen de Kunstkring Sint-Truiden het pand ‘De Zoutkist’ als cultureel centrum in gebruik nam. Tot begin jaren zeventig zouden uitsluitend hier de kunstenaars, dichters en artiesten van Sint-Truiden een thuis vinden en bijvoorbeeld de mogelijkheid tot exposeren benutten. Vanaf 1972 ging het nieuwe Cultureel Centrum De Bogaard de doelstellingen van de inmiddels Konin-

Graffitiproject op het Mentenplein

96 Daarom Haspengouw

klijke Kunstkring overnemen, uitbreiden en voortzetten. De Bogaard is stukken groter en biedt onder andere onderdak aan een schouwburg met meer dan vierhonderd zitplaatsen en een tweede zaal (‘club’) voor meer intieme optredens. Het cultuurcentrum vertoont vooral theater, muziek, cabaret en tentoonstellingen met hedendaagse beeldende kunst. Ook de achthoekige academiezaal die deel uitmaakt van de abdijsite, geldt als cultuurtempel in SintTruiden en is bijzonder geschikt voor kamermuziek, koormuziek en kameropera’s in de reeks ‘Klassiek in de academiezaal’. Cultuuruitingen beperken zich in Sint-Truiden niet uitsluitend tot de binnenruimten: in de buitenlucht vind je eveneens vele verwijzingen naar cultuurbeleving. Denk bijvoorbeeld aan kunstwerken in de openlucht, zoals het beeld van Ludo Boonen boven de ingang van De Bogaard en het graffitiproject op het Menten de Horneplein. Blijf ook even stil staan bij de gedenkplaat voor Aldous Huxley, de wereldberoemde schrijver van ‘Brave new world’. Hij vereeuwigde Sint-Truiden in zijn boek ‘Uncle Spencer’, uit 1924. Ook buiten de stad staat het culturele leven niet stil: in Zepperen, één van de deelgemeenten van Sint-Truiden, beschikt men al sinds de jaren vijftig over een eigen toneelzaal en sinds de jaren zestig over een cultureel centrum. Met een grondige renovatie en herinrichting voor de boeg, zal ook hier de cultuurbeleving voor komende generaties gegarandeerd blijven.

De Bogaard

Recreatie en evenementen Aan recreatiegebieden heeft Sint-Truiden geen gebrek. Ten zuiden van het centrum vind je bijvoorbeeld het Stedelijk Sportcomplex Sint-Pieter, één van de drie sportcomplexen in deze gemeente. In het overdekte gedeelte werden een sporthal, turnzaal, judozaal en vergaderaccommodatie ondergebracht. Er kan zowel binnen als buiten worden gezwommen en ook een voetbalveld, een polyvalent veld en een visvijver maken deel uit van het terrein. Sportief recreëren kan je verder in verschillende andere sportaccommodaties zoals de tennis- en fitnesscentra, of in de verschillende maneges die de gemeente rijk is. Na inspanning volgt ontspanning en ook daarvoor ben je in Sint-Truiden op de juiste plaats. Combineer de geneugten van lekker sportief bezig zijn met een gezellig avondje uit in het Beta Bowling en Squashcenter of laat je eens lekker verwennen in de thermen en sauna’s van Aquatron, een wellnesscenter in een typisch Haspengouwse hoeve.

plaatsvindt op de Grote Markt. Dit spetterend evenement vindt elk jaar plaats om het einde van het schooljaar te vieren en trekt traditioneel enkele duizenden bezoekers. Liefhebbers van volksverhalen en straattheater kunnen gedurende de zomermaanden de kunsten van de ‘Bòddelkèèr’ bewonderen. Het bonte gezelschap van vertellers, zangers en spelers vertoont zich op verschillende dorps- en stadspleinen met verhalen, komedie en zang in het plaatselijk dialect. Alles wat je nodig hebt is een klapstoel want het spektakel duurt maar liefst twee uur!

De allerkleinsten kunnen hun lol op in één van de drie speeltuinen van Sint-Truiden, zoals in die van het jeugdcentrum De Tochtgenoot. In het bijbehorende kabouterpark kunnen ze ook sprookjes beleven aan de hand van een brochure met voorleesverhalen en geïllustreerde borden langs een speciale wandelroute. Kinderen staan ook in het middelpunt tijdens Joy Joy: het grootste openluchtkinderfestival van Vlaanderen, dat

de Bòddelkèèr

JoyJoy

Daarom Haspengouw 97

Middelpunt van Sint-Truiden

goede keuken en ettelijke keren per jaar een metamorfose voor het nachtleven als discotheek, Club NC... zoveel uitstraling op een en dezelfde plek is uniek en het resultaat van pure betrokkenheid.

Men zegt wel eens dat de ziel van een café met de eigenaar mee vertrekt, maar dat is bij ’t Nieuwscafé niet het geval. Toen Pascal Vossius er na vijftien jaar mee stopte en de uitbating overliet aan medezaakvoerder Rik Geladé, ging er niets van de glans verloren.

Het laat zich nog het best omschrijven als een lifestyle-café, waar alle leeftijden welkom zijn. In Haspengouw weet men wat goed en bewust genieten is en dat is zeker het geval in ’t Nieuwscafé. In de weekends is het er bijvoorbeeld gezellig ontbijten met speciaal voor de kinderen een extra verrassing en een eigen menukaart met Yammi gerechten. Verder is er voor iedereen wat wils.

De place-to-be van de stad wist zich met innovatieve concepten tot ver buiten Sint-Truiden geliefd te maken en oefent nog steeds een grote aantrekkingskracht uit. Een mooie brasserie, een zeer

98 Daarom Haspengouw

Zowel zoetekauwen als liefhebbers van hartig kunnen hun hart ophalen aan wat het culinair team in de keuken weet te toveren. Van lekkere gevulde wraps tot gezonde waldkornbroodjes en pittige scampiburgers. Niet voor niets ligt de lat er in het restaurant hoog en is het motto van de chef-kok “een keer goed koken kan iedereen, elke dag goed koken is een kunst!” En kunst is het zonder twijfel. Klanten kunnen gebruik maken van de eigen parkingfaciliteiten en de parkingticket inruilen voor een gratis kop koffie in ’t Nieuwscafé of cocktailbar Barza dat naast ’t Nieuwscafé ligt en wel nog wordt uitgebaat door Pascal

Vossius. Overigens treden deze beide zaken geregeld samen naar buiten met gemeenschappelijke evenementen zoals de legendarische Midweekfeesten in de zomermaanden en andere acties. In twee maandelijkse nieuwsbrieven die via mail verstuurd wordt, blijven klanten en bezoekers op de hoogte van wat er allemaal te doen is, niet alleen in ’t Nieuwscafé maar ook in de regio op het gebied van culinair en nightlife. Wie een origineel geschenk zoekt, kan met een cadeaubon aan familie en vrienden een smakelijk culinaire ervaring cadeau geven en wie is er niet blij met zo’n feestelijke traktatie? Het de gasten naar de zin maken en vooral genieten van het leven is ook voor de nieuwe zaakvoerder Rik Geladé een belangrijk gegeven. Samen met zijn vader Danny zwaait hij er nu de scepter en blijven ze vooral dicht bij de basis. Uiteraard voegen ze er hun eigen accenten aan toe, maar wat de brasserie zo uniek maakt al vijftien jaar lang, daar zal niet aan worden gesleuteld. Als trendsetter ooit geopend en nu een gevestigde waarde, maar nog steeds met oog voor nieuws en nieuwtjes en vooral zelf nieuws maken!

Terwijl in de zomer de aandacht naar de Midweekfeesten gaat, is het wanneer de dagen korter worden vooral tijd voor Club NC. Elke zaterdag zijn er dan vanaf 22.00 uur exclusieve beats met Dandy DJ Lenny & Guests. Voor de liefhebbers is er elke week een nieuw drankje te proeven en de entree is vrij. Vraag het aan een willekeurige Sint-Truidenaar, ze zullen beamen dat de brasserie een begrip is. Een mooie plek om vrienden te ontmoeten en nieuwe vrienden te maken, om met de familie een feestelijke gebeurtenis te vieren of met zakenrelaties op een geslaagde deal te klinken.

Daarom Haspengouw 99

Voetbal, volk en vuur STVV, de Sint-Truidense Voetbal Vereniging is een begrip tot ver buiten Sint-Truiden. De Kanaries laten van zich zien en horen in een nieuw en modern stadioncomplex waar jong en oud zich thuis voelt. De club kent een bewogen geschiedenis en bracht vele voetbalhelden en persoonlijkheden voort. Er zijn ontelbaar veel verhalen die nog steeds vol vuur de ronde doen. Want vurig, dat zijn ze zeker bij STVV, al sinds de oprichting in 1924. Vier jaar na de oprichting debuteerden ze in de nationale reeksen en bouwden verder aan de toekomst. In 1949, het 25-jarig jubileumjaar, werd STVV kampioen en promoveerde naar de huidige tweede klasse. De jaren vijftig kenmerkten zich door enkele wapenfeiten. De club werd verheven tot Koninklijke Maatschappij, bereikte de halve fi-

nale van de beker van België en maakte een historisch debuut in de eerste klasse. Negen seizoenen later, midden jaren zestig, beleefde STVV wederom enkele hoogtepunten. Vier spelers werden door de Rode Duivels opgeroepen en het seizoen kon als vice-kampioen worden afgesloten. De Kanaries schitterden zowel bij STVV als bij de Rode Duivels en de finale van de beker van België werd weliswaar gehaald, maar niet gewonnen. De jaren zeventig waren woelig en met wisselende resultaten, waardoor de club in 1974 terug ging naar de tweede klasse. De daaropvolgende jaren werd er hard geknokt en met enkele seizoenen uitgezonderd, draagt STVV de kleuren geel-blauw met trots in de Jupiler Pro League (Eerste Klasse). Onder trainer Guido Brepoels gaan ze vurig de toekomst tegemoet. Voorzitter Roland Duchâtelet: “De club behoort tot een van de oudere clubs in het land en heeft het stamnummer 373. We komen uit een zeer rijke traditie en als ik in een paar woorden de waarde van STVV zou moeten omschrijven, dan denk ik meteen aan authenticiteit.” Voor trainer Guido Brepoels, die o.a. in zijn 100 Daarom Haspengouw

kampioen van België noemen en daarmee ook op Europees niveau gaan voetballen. Voor deze ploegen geldt dezelfde filosofie als voor de herenteams, er wordt gewerkt met jonge speelsters uit eigen opleiding. Stadion Stayen is als ontmoetingsplaats voor de inwoners van Sint-Truiden en omgeving onmisbaar en diep verankerd in het leven van de mensen, al sinds de bouw in 1927. En STVV? Dat trekt gemiddeld zo’n 8500 toeschouwers en daar komen telkens nog nieuwe fans bij. Want elke jongen in Sint-Truiden of omgeving die op het pleintje in de straat met voetbal begint, weet dat hij bij STVV altijd welkom zal zijn, omdat het een club is voor voetbal, volk en vuur.

jeugd bij MVV onder Sef Vergoossen de kneepjes van het voetbalvak leerde, is STVV een club naar zijn hart. Hij is er nu aan zijn derde seizoen bezig. Zijn spelers weten wat hij als trainer van ze verlangt: respect voor elkaar en 100% inzet. Als er een woord is dat hem typeert, dan is dat ‘duidelijkheid.’ “Wie niet serieus met voetbal bezig wilt zijn, hoort niet bij ons thuis.” Het lijken straffe woorden, maar ze komen niet uit de lucht gegrepen. Bij STVV wilt men voetballers, geen spelers met sterallures. De discussie over het (weg)halen van ervaren spelers bij andere clubs omdat dit meer zekerheid zou bieden, wordt bij STVV niet gevoerd. “Wij hebben de afspraak dat we jonge spelers uit eigen regio een kans willen geven,” zo zegt de voorzitter. “Het gaat dan wel meer met vallen en opstaan,” knikt dan de trainer, waarop Duchâtelet heel nuchter pleit dat als ze een keer verliezen, ze wel de eigen jeugd aan bod laten komen. “We proberen op langere termijn te denken.” En dat is een heel belangrijke waarde binnen STVV. De club bestaat uit een A en B-ploeg, een jeugdafdeling met onderbouw, middenbouw en bovenbouw, maar heeft ook twee volwaardige vrouwenselecties (A en B). Het eerste damesteam mag zich in 2010 Daarom Haspengouw 101

Aan de poort van Haspengouw

ook een hart voor voetbal en dan met name voor de eigen club STVV. Net als in menig Zuid-Europees land is een voetbalwedstrijd hier een heuse belevenis waar je met de hele familie naartoe gaat.

Inwoners van Sint-Truiden wisten het al langer. Met goede smaak en juiste keuzes komt iets bijzonders tot stand. Ruim een jaar na de bouw van Hotel Stayen in het voetbalstadion van STVV, is duidelijk dat de formule bij het publiek aanslaat. De combinatie van winkelen, vergaderen, recreatie, toerisme en sport blijkt een grote meerwaarde te zijn. Initiatiefnemer Luc Withofs is als uitbater van het succesvolle ‘t Veilinghuis geen onbekende in de regionale ondernemerswereld, maar heeft

Er werd ook goed geluisterd naar de wensen uit de zakelijke omgeving en naar wat Sint-Truiden en Haspengouw te bieden hebben, voor zowel de eigen bewoners als bezoekers van buitenaf. België genoot met de opening van Hotel Stayen een primeur, voor Sint-Truiden en Haspengouw een gelegenheid bij uitstek om hun beste beentjes te kunnen voorzetten!

102 Daarom Haspengouw

Het nuttige met het aangename verenigen is een win-win situatie voor alle betrokken partijen. Hotel Stayen mag terecht trots zijn op de stijlvolle inrichting van foyer, lounge, vergaderruimtes, hotelkamers en feestzaal, de uitnodigende ambiance van het Grand Café met fraai terras aan stadionzijde niet te vergeten. Participatie van regionale ondernemers, het zij voor de bouw of vormgeving en inrichting, versterkt het gevoel in beleving. De massale opkomst van publiek en bezoekers die alles tot leven brengen, is dan

wellicht ook het mooiste compliment dat Luc Withofs, zijn zakenrelaties en medewerkers voor dit geslaagd concept mogen ontvangen. Het multifunctionele complex waar Hotel Stayen deel van is, biedt onderdak aan enkele winkels en kantoren, maar staat ook vooral in het teken van de voetbalclub STVV. Ook in het hotel worden overlappende activiteiten facilitair ondersteund, met name in de meeting rooms met uitzicht over het voetbalplein. Er zijn drie ruimten die behalve voor vergaderen ook geschikt zijn voor feestjes met een gezelschap van maximaal 32 personen: de White, Silver of Gold Room. Op de eerste verdieping ligt de grote Raymond Goethals-feestzaal met een oppervlakte van 900 m2. De zaal is modulair en kan per feest in grootte worden aangepast. Uiteraard voorziet de keuken elk evenement van culinair plezier en staan een professionele en vriendelijke bediening garant voor een soepel verloop van de avond. Zaal 1924 ligt centraal in het complex en is geschikt voor verschillende toepassingen. Er zijn vijfenvijftig hotelkamers verdeeld over vijf etages. Twintig kamers hebben deels zicht op het voetbalplein en vierenveertig kamers zijn geclassificeerd als comfortkamers, waarvan er vier zelfs allergievrij zijn. Daarnaast beschikt het hotel over zeven standaardkamers, twee luxesuites, een volledig uitgeruste kamer voor mindervalide gasten en een studio met kitchenette.

Hotel Stayen biedt uiteraard ook enkele aantrekkelijke arrangementen aan. De Vespa B & B en Vespa Culinair zijn bij uitstek geschikt om Haspengouw zeer mobiel in al haar facetten te leren kennen, net als het niet minder verlokkelijke fietsarrangement voor hen die actief willen bewegen. Voor de voetballiefhebbers die zich graag laten verwennen als hun STVV thuis gewonnen heeft, of bij verlies de pijn willen verzachten, is het Geel en Blauw arrangement aan te bevelen. Op de zesde verdieping opende onlangs Zaal 6 haar deuren waar een 120 personen van de SintTruidense skyline kunnen genieten en een nieuwe dimensie betreden in dit succesverhaal. En of the sky the limit isâ&#x20AC;Ś

Alle kamers zijn voorzien van moderne gemakken waaronder de nieuwste domotica, airconditioning, een flatscreen TV en draadloos internet. Gratis koffie, thee en water op de kamer is een extra service van het huis. Daarom Haspengouw 103

Ambacht en gezelligheid België staat vooral bekend om haar bier dat een geliefd exportproduct is, maar het aantal brouwerijen is in de loop der decennia sterk gedaald. De brouwerij van Kerkom behoort tot de laatste zes die er in Limburg nog zijn en werd opgericht in 1878 door Evarist Clerinx, een medicijnenstudent die in zijn examenjaar afhaakte en een brouwerij begon. Tijdens de eerste wereldoorlog werd de brouwerij opgeëist door de Duitsers zodat het brouwen tijdelijk stilgelegd moest worden. In 1920 werd er opnieuw gestart en vanaf die dag werkte ook Paul, de zoon van Evarist, mee. Toen vader Evarist over-

104 Daarom Haspengouw

leed zette zoon Paul voort. Brouwerij Kerkom hield stand, overleefde de Tweede Wereldoorlog en in 1952 kwam er letterlijk nieuw leven in de brouwerij: Jean, de zoon van Paul trad toe tot het familiebedrijf. Jean geloofde in een streekbier, maar zou na vergeefse pogingen in dienst gaan bij de brouwerij van Alken tot aan zijn pensioen. In 1988 echter kwam Jean Clerinx terug met een kleine ambachtelijke brouwerij. Hij brouwde toen een donkerblond bitter bier van hoge gisting met een alcoholvolume van 5,5 procent. Hij noemde dit bier “BINK” dat verwijst naar de spotnaam van de Truienaar. Sinds 1999 staat Marc Limet aan het hoofd van de brouwerij in Kerkom en worden er verschillende investeringen gedaan om de kwaliteit van de bieren te verbeteren. Dit alles zonder het ambachtelijke uit het oog te verliezen. De bieren van Kerkom zijn: Bink blond, Bink bruin, Bloesem Bink, Winterkoninkske, Adelardus dubbel, Adelardus Tripel, Kerckomse Tripel en sinds 2009 een Winterkoninkske Grand Cru. De Binkfeesten van de brouwerij zijn tot ver in de regio bekend. Dit jaarlijks terugkerend zomerfestijn in augustus laat bezoekers kennis maken met de speciaal- en seizoensbieren en men krijgt een rondleiding in de brouwerij. In 2010 werd de achtste editie georganiseerd: een nieuwe traditie is geboren!

Beter werken met grote merken Het is zestig jaar geleden dat Adriën Pierard in hartje Sint-Truiden een winkel in ijzerwaren begon. Eerst verkocht hij hoofdzakelijk klinken en sloten van thuis uit, wat de basis werd voor de winkel aan de Diesterstraat. Nagels en schroeven gingen er over de toonbank, vergezeld van goed advies of een vriendelijk praatje. De zaken vorderden goed, het assortiment in de winkel groeide en behalve ijzerwaren en bouwbeslag kon men er ook handgereedschappen en elektrische machines vinden. Ook de cliëntèle groeide met de winkel mee, van de particulier die zelf een kleine vogelkooi in elkaar timmerde tot bouwbedrijven, schrijnwerkers, interieurbouwers en toeleveringsbedrijven. In 1982 verhuisde de zaak dan ook naar de industriezone Schurhovenveld waar men de klanten beter zou kunnen bedienen. Een ruime parking en een groot bedrijfsgebouw voldeden perfect aan de verwachtingen en het ruime magazijn zorgt dat er altijd uit voorraad geleverd kan worden. Zoon Jos kwam in de zaak en volgde zijn vader Adriën op, maar deze is ondanks zijn pensioen nog geregeld in de buurt zodat men hem altijd om advies kan vragen.

Voor de vakman in de bouwwereld is het motto van Pierard IJzerwaren duidelijk: beter werken met grote merken. Zodoende vindt men in de schappen dan ook artikelen en producten die garant staan voor wat het merk belooft. Met een eigen leverdienst per camion is de service van dit sympathieke familiebedrijf nauwelijks te evenaren. Het gros van de klanten is afkomstig uit de regio en er mag met zekerheid gesteld worden dat er in bijna elk huis of gebouw wel iets te vinden is dat bij Pierard IJzerwaren vandaan komt. Klaar voor de toekomst, met een aktieve webwinkel, zijn we ook klaar voor de nieuwe distributievormen van de volgende jaren.

Daarom Haspengouw 105

Markt, Sint-Truiden

Wij voorzien in de dromen van mensen In 2012 mag Grammen Lux een heus jubileum vieren, namelijk negentig jaar keukens en huishoud-electro. De wondere wereld van electro en techniek is met rasse schreden vooruitgegaan en bij Grammen Lux volgden ze die ontwikkelingen op de voet en pasten er hun handelswaar op aan. Inmiddels is de derde generatie in het bedrijf werkzaam en zijn de tijden van de ijzerwaren en kachels, wat het oorspronkelijk winkelaanbod was, al lang voorbij. Wat ooit een bescheiden winkel in de binnenstad van Sint-Truiden was, groeide uit tot een mooi magazijn met grote showroom waar keukens, badkamermeubelen en huishoudelectro voor het kopend publiek te bezichtigen zijn. Er is voor iedere doelgroep zeker iets te vinden uit 300 modellen, voor iedere smaak een eigen stijl of merk dat zijn waarde bewezen heeft. En ondanks dat de witgoedsector in de voorbije dertig jaar nauwelijks vernieuwend is geweest en men de artikelen en producten tegenwoordig op veel plaatsen kan krijgen, zorgen ze bij Grammen Lux net voor dat beetje extra in service, onderhoud en persoonlijke aanpak.

hun droom. Of het nu om hout dan wel kunststof gaat, juist felle of heel neutrale kleuren, liever praktisch of omdat het oog ook zeker gestreeld wilt zijn, alles is tegenwoordig mogelijk en een gratis offerte in 3D maakt de keuze dan vaak ook zeer makkelijk. De gemakken van alvast thuis winkelen voor huishoud-electro of het inwinnen van informatie over producten en artikelen via internet maakt het de klant steeds eenvoudiger om comfortabel en snel een keuze te bepalen. En het blijft ook na bijna negentig jaar nog mooi als mensen de winkel verlaten met het gevoel dat ze er hun droom hebben kunnen verwezenlijken.

De installatie van keukens en badkamers wordt door een eigen technische dienst verzorgd. Voor het samenstellen van de juiste keuken of badkamer, mag de klant alles bepalen naar wens en kopen ze dikwijls

Daarom Haspengouw 107

Winkelstad Sint-Truiden Sint-Truiden heeft een lange traditie als handelscentrum. Ook nu nog trekt de wekelijkse markt een grote schare kooplustigen naar de Grote Markt, de Groenmarkt en het Minderbroedersplein. Op weg naar het kloppend hart van de stad liggen de gezellige lange winkelstraten, een waar paradijs voor de doorgewinterde koopjesjager. Je vindt er kwaliteitswinkels, exclusieve boetieks en natuurlijk alle bekende winkelketens. Ter bevordering van samenwerking tussen de verenigde handelaars, marktkramers, horeca, Unizo en het stadsbestuur werd de vzw Trudâ&#x20AC;&#x2122;Or opgericht. Die ontwikkelt vanuit Toerisme Sint-Truiden op de Grote Markt nieuwe initiatieven en promoot

108 Daarom Haspengouw

Sint-Truiden als sfeervolle winkelen evenementenstad. Bovendien wordt bij bestaande initiatieven gekeken hoe ze kunnen worden verbeterd of aangepast. Ook brengt de vzw tijdens feestdagen de decoraties in het winkelhart aan. In de loop der jaren ontstond zo een gevarieerde en goedgevulde winkelagenda, met evenementen verspreid over het hele jaar. In het voorjaar is er bijvoorbeeld het winkelevenement Lentesferen en wordt de binnenstad opgefleurd met een paar honderd bloempotten. Traditioneel gaat dat gepaard met de paaseierenworp en worden duizenden chocolade eieren vanaf het stadhuisbalkon in de menigte geworpen. Daartussen zitten ook enkele gouden eieren gevuld met sieraden. Tijdens het bijzonder vrouwvriendelijke Nikon Ladies City Day mag het vrouwelijk winkelpubliek in elke winkel een speciale attentie verwachten en vinden er verschillende originele activiteiten en acties plaats. La Braderie du Soleil is een braderie door de gehele binnenstad, volledig in het teken van de zon en de sfeer van het zuiden, uiteraard in de zomer. De herfst staat traditioneel in het teken van de nieuwe modetrends. Tijdens Herfstsferen kan je de presentatie van de herfstcollectie van verschillende modebewuste winkels meebeleven maar ook een modeshow op een extra lange catwalk op de Grote Markt. Niet lang daarna is het weer tijd voor Halloween Shopping, â&#x20AC;&#x2DC;s avonds winkelen in griezelsferen. De gezellige kerstmarkt Wintermagie, op de Groenmarkt, sluit het jaar in gepaste, winterse sfeer af.

Veelzijdig met oprecht vakmanschap De ouders van Johan, Sabine en Katleen zijn ooit begonnen met de fabricatie van keukens. Nu zetten de kinderen de droom van hun ouders voort. Het familiebedrijf Jongen te Sint-Truiden kan met jarenlange ervaring dan ook moeiteloos voldoen aan de verwachtingen van hun klanten en in eigen atelier gestalte geven aan vrijwel iedere droomkeuken. Voor de meeste huishoudens is een goed uitgeruste en gezellig ingerichte keuken een belangrijk gegeven. De keuken heeft in elk opzicht een ware evolutie doorgemaakt en kent qua materiaal, toegepaste technologie en samenstelling onbegrensde mogelijkheden. Maar het zijn niet alleen keukens die ze fabriceren. Zij zijn breed georiënteerd en bieden naast inrichtingen van badkamers, slaapkamers, dressings, eet- en zitruimten, ook kantoor- en praktijkinrichtingen aan naar ieders wens. De grote showroom is representatief voor het gevarieerde aanbod en toont ook de nodige accessoires en apparatuur. Verschillende leefstijlen zijn er te vinden van klassiek tot alledaags en trendy. Ook wat de

materialen betreft,is er ruime keuze. Het paradepaardje van Keuken en Interieur Jongen is het verwerken van ‘Corian’ in eigen beheer. Een materiaal dat heel veel toepassingsmogelijkheden aanbiedt in elk interieur. Voor advies en een volledige inrichting kan men dus vol vertrouwen bij Keuken en Interieur Jongen terecht. Zij verzorgen de fabricatie, de installatie en montage in eigen beheer, werken met vaste mensen en leveren een aanvullende service voor een complete verbouwing. Exclusiviteit is altijd aan de orde, elke keuken of interieur wordt naar smaak en wens van de klant ontworpen en samengesteld. Elk project is dus uniek.

Daarom Haspengouw 109

Borgloon

De Graven van Loon De naam Borgloon verwijst naar de burcht (Borg) die toebehoorde aan de heren van Loon. Tussen de elfde en twaalfde eeuw domineerde het slot de omgeving vanaf een motte, een kunstmatige verhoging op een bestaande heuvel. De burchtheuvel ligt daardoor op 118 meter boven de zeespiegel en is alles wat nog herinnert aan het slot want de ruïne werd tussen 1870 en 1877 compleet afgegraven en gebruikt als vulling voor holle wegen.

naar zijn nieuwe burcht in Borgloon en de eerste graaf van Loon werd. Op het hoogtepunt van hun macht regeerden de heren van Loon over een gebied dat grofweg overeenkomt met het huidige Belgisch-Limburg en waartoe behalve Borgloon ook Beringen, Bilzen, Bree, Hamont, Hasselt, Herk-de-Stad, Maaseik, Peer en Stokkem behoorden. Regeren gebeurde overigens maar beperkte tijd vanuit Borgloon want dat werd al in 1095 verruild voor het centraler gelegen Kuringen bij Hasselt. Desondanks groeide Borgloon uit tot een bloeiende nederzetting en verwierf het in 1200 stadsrechten. In 1232 werd de burcht definitief verwoest tijdens een van de vele oorlogen met het prinsbisdom Luik en in 1366 werd het graafschap na een lange strijd zelfs ingelijfd bij het prinsbisdom. Zo werd de prins-bisschop ook graaf van Loon. Het betekende echter geen fusie. Rechten en privileges van het graafschap bleven relatief autonoom van Luik voortbestaan totdat beiden in 1794 door Frankrijk werden geannexeerd en tot het departement Basse-Meuse gingen behoren.

Schriftelijke aanwijzingen voor het ontstaan van het graafschap Loon gaan terug tot 1031 toen Giselbert, een afstammeling van de graven van Hocht (Lanaken), zijn grafelijke zetel verplaatste

In het ‘gravenstadje’ Borgloon herinneren nog enkele gebouwen aan de heren van Loon. Het markante stadhuis (of ’s Grevenhuis) bijvoorbeeld, diende ooit als woning voor de graven. En eind dertiende eeuw werd de vijfde graaf van Loon, Lodewijk I, samen met zijn vrouw Agnes bijgezet in de monumentale Graethemkapel.

‘s Grevenhuis of Stadhuis

De Graethemkapel

110 Daarom Haspengouw

Kasteelrijk Borgloon Liefhebbers van de Limburgse kastelenrijkdom weten het al langer: in Borgloon kan je meerdere eeuwen kasteelarchitectuur bij elkaar bewonderen. Er zijn hier welgeteld twaalf kastelen rondom de historische burchtheuvel te vinden. Daarom vormt deze gemeente de gedroomde bestemming voor het houden van een kastelentocht. We spraken eerder bijvoorbeeld al over het kasteel van Rullingen, gelegen op het gelijknamige domein in het gehucht Rullingen. Het is een typische waterburcht uit de 17e eeuw, in Maaslandse stijl. Ook het kasteel van Rijkel is een waterburcht uit de 17e eeuw, al zou de oostelijke vleugel gedeeltelijk uit de 16e eeuw stammen. Vandaar het laatgotische herenhuis met trapgevels. Daaruit groeide in de loop van de 17e eeuw de U-vormige waterburcht, compleet met ophaalbrug. Die verdween in 1785 als gevolg van aanpassing aan een nieuwe (Franse) mode. Dit met drie monumentale hoektorens uitgeruste kasteel geniet al sinds 1942 bescherming.

art-nouveaukenmerken. Het werd in 2004 tot beschermd monument geklasseerd. In het lieflijk gelegen Bommershoven vind je ook het gelijknamige kasteel. Het werd tussen 1759 en 1761 gebouwd in rococostijl en ligt temidden van een prachtig aangelegde Franse landschapstuin. Samen met de nabijgelegen Sint-Alfonskerk vormt het ĂŠĂŠn van die zeldzame inkijkjes in de 18e eeuw die gelukkig nog voorhanden zijn.

Van een geheel andere orde en stijl is kasteel De Klee in Kuttekoven: het bevindt zich op het vroegere domein van de abdij van Herkenrode, iets waarnaar de wapenschilden in de nabijgelegen vierkantshoeve nog verwijzen. Het kasteel zelf werd tussen 1904 en 1907 op een heuveltje gebouwd en vertoont duidelijk

Om redenen van stijlverschil en contrast moet je zeker ook eens langs het kasteel van Gors (ook wel kasteel Beaufort genoemd) gaan. Dat kreeg zijn huidige classicistische aanzicht tijdens verbouwingen in 1820 en lijkt in niets op de andere kastelen in Borgloon. Zowel het kasteel als de bijbehorende hoeve genieten sinds 1986 bescherming.

Kasteel van Rullingen

Kasteel De Klee

Daarom Haspengouw 111

Waar uw dromen werkelijkheid worden Wie Haspengouw kent, weet dat de streek enorm rijk is aan uitgestrekte fruitgaarden in een vaak glooiend landschap. Pittoreske gehuchten en kleine straatjes herinneren aan tijden van weleer, toen paard en wagen het dagelijks beeld beheersten en het leven eenvoudig, maar ook hard kon zijn. Vandaag de dag zijn we gewend aan de drukte en de snelheid van onze moderne wereld. Voor wie zoekt naar een stille plek om bijzondere momenten te vieren, zonder de bedrijvigheid van ons dagelijks bestaan, die maakt dan het beste kennis met een goed bewaard publiek geheim. De weelde van het platteland en de natuurlijke rust die het uitstraalt, dat proef je meteen zodra je

het Fonteinhof in Gotem bij Borgloon nadert. De prachtige vierkantshoeve dateert al vanuit de 13e eeuw en heeft een markante geschiedenis. Elk gebouw vertelt zo een eigen verhaal. De kasteelhoeve diende als woning voor burgemeesters en andere notabelen en het ooit 1500 hectare groot domein is de bakermat van een bekende fruitsappenproducent, al was het indertijd een stroopfabriek. De statige lindedreef verbindt het Fonteinhof met het Romaanse kerkje in het dorp en rondom de grachten leven wilde eenden, konijntjes en andere dieren in volkomen harmonie met de omgeving. Het zal dan ook niet verbazen dat eigenaren Hendrik en Hilde Reyskens-Vanholst tijdens hun eerste kennismaking met het Fonteinhof meteen wisten dat dit voor hen was weggelegd, zelfs al was het monumentaal landgoed zwaar verwaarloosd en zouden ze er veel werk aan moeten verrichten. We spreken anno 2003. Zeven jaar later opent Het Fonteinhof als herboren haar deuren en mag het charmehotel met feestzaal voor bruiloften, partijen en andere gelegenheden alvast tot een van de parels in Haspengouw gerekend worden. De familie Reyskens heeft het authentieke karakter van het Fonteinhof absoluut weten te bewaren en het moeiteloos gecombineerd met alle moderne gemakken van vandaag. De hotelkamers hebben geen nummer, maar dragen elk een eigen voor de kamer karakteristieke naam. Bijzonder zijn ook de grote feestzaal, de tuinkamer en de expositie- en seminarieruimte aan de andere kant van de binnenplaats. Tot 112 Daarom Haspengouw

bruidskoppel, samen met nog 26 andere genodigden, overnachten in een van de zéér mooie hotelkamers. “ ‘s Morgens kan men dan samen ontbijten, aan één grote ontbijtafel in de tuinkamer met uitzicht op de mooie tuinen, de zwemvijver en slotgracht. Zo eindigt het feest niet ‘s nachts maar pas de volgende dag ‘s middags. We willen dat iedereen een beetje een thuisgevoel heeft bij ons in het Fonteinhof,” besluit Hilde . Voor feesten en partijen worden ze in de keuken bijgestaan door een bekend traiteur uit Tongeren. Het ontbijt in het charmehotel bestaat vanzelfsprekend uit streekproducten en zelf afgebakken vers brood. Het Fonteinhof fungeerde in 2007 als decor in de bekroonde Vlaamse serie Katarakt en sinds de ontvangst van gasten medio 2010, zijn de reacties meer dan lovend.

meer dan 360 gasten kunnen zich vrij bewegen tijdens walking dinners, recepties of bruiloften en de architectuur accentueert transparantie, ruimtelijkheid en licht. Al met al draagt dit bij aan een zeer prettige en gemoedelijke uitstraling die elke feestelijke of zakelijke gelegenheid bij voorbaat tot een succes maken. “De hele familie heeft meegewerkt aan de totstandkoming van Het Fonteinhof,” zo legt Hilde uit die verantwoordelijk is voor de met zorg gekozen inrichting, stoffering en accessoires. “Zoon Michiel en ik staan nu in voor de dagelijkse leiding terwijl dochter Liselotte en mijn man Hendrik buiten hun studie en werk meehelpen.” Aanvankelijk was het slechts de bedoeling om vier hotelkamers en een expositieruimte in te richten, maar eenmaal aan het plannen, groeide het concept als vanzelf. Hendrik: “Zoals we ons bij de eerste aanblik van het Fonteinhof meteen thuis voelden, zo groeide tijdens de verbouwing ook het besef dat we er meer mee wilden doen dan we van plan waren. We droomden vroeger van het zuiden. Nu zijn we van Genk naar het mooie Gotem in Haspengouw verhuisd.” “En door ons hart te volgen en er rustig de tijd voor te nemen, zijn we er uiteindelijk in geslaagd om uitdrukking te geven aan hoe wij de ziel van het Fonteinhof ervaren,” zo vult Hilde aan. Een huwelijksfeest op het Fonteinhof is een uniek gebeuren. Het hele domein staat dan ter beschikking van het feestende gezelschap, van lunch naar fotoreportages en van recepties tot mooie dinners bij het avondfeest. Zelfs trouwen in de kerk aan de andere kant van de dreef is mogelijk. Na het feest kan het Daarom Haspengouw 113

Stadswandeling Een wandeling door Borgloon is als een reis door de tijd. De burcht van de graven van Loon mag dan verdwenen zijn, aandenkens aan de Loonse heerschappij vind je in dit stadje nog genoeg. Het al genoemde stadhuis dateert van oorsprong uit de elfde eeuw maar het huidige Maaslandse aanzicht dankt het aan een grondige verbouwing in 1680. De prachtige glasramen op de eerste verdiepingen werden versierd met de wapenschilden van de tien Loonse steden, het Duitse Keizerrijk en het prinsbisdom Luik. In een nis op de hoek van het gebouw staat een eikenhouten Mariabeeld met kind uit de zeventiende eeuw en binnen kan je een Romaanse kist uit de twaalfde en een pijnbank uit de zeventiende eeuw bezichtigen. De Sint-Odulfuskerk

Ook de Romaanse Sint-Odulfuskerk dateert oorspronkelijk uit de elfde eeuw maar verkreeg pas na een brand in 1180 haar definitieve vorm. De gotische toren werd er in 1406 aan toegevoegd en de neoromaanse zijbeuken en koor pas begin twintigste eeuw. In dit sobere kerkje kan je beelden uit de dertiende tot de negentiende eeuw bewonderen, waaronder een vroeggotisch triomfkruis met corpus uit de dertiende eeuw. Ook de muurschilderingen uit de zestiende eeuw die Petrus en Paulus verbeelden, behoren tot de kunstschatten van deze kerk. Op het plein voor de kerk, het Speelhof, staat het Kanunnikenhuis uit omstreeks 1670. Het heeft, net als het stadhuis, de typische kenmerken van de Maaslandse stijl: â&#x20AC;&#x2DC;speklagenâ&#x20AC;&#x2122; van baksteen, mergel en natuursteen en een toren aan de linkerkant. De Graethemkapel, die buiten de oorspronkelijke stadsomwalling (Graaf) ligt, heeft een Romaanse kern uit de twaalfde eeuw. Het was een van de gasthuizen die de Johannieters in onze contreien gebruikten voor de opvang van pelgrims. De kapel is al sinds 1936 een beschermd monument. Het Kanunnikenhuis

114 Daarom Haspengouw

Fruitstad Borgloon Wie Borgloon zegt, zegt fruit. Vanaf april tot oktober staat de regio rondom Borgloon geheel in het teken van versheid en frisse fruitigheid. Zo’n duizend fruittelers uit de regio zijn aangesloten bij de coöperatieve Veiling Borgloon, een verkooporganisatie voor fruit die met 150 personeelsleden tot de voornaamste werkgevers van Zuid-Haspengouw behoort en bekend is van het kwaliteitslabel Eburon.

peer: twee vruchten die van oudsher in de streek voorkomen en belangrijk zijn voor de productie van verschillende Loonse stroopvariëteiten.

Borgloon geldt ook als bakermat van de stroop. De karakteristieke stoomstroopfabriek dateert al van 1878 en hielp de Lonenaren aan hun bijnaam ‘strooplekkers’. In 2007 won het gebouw de eerste editie van ‘De Monumentenstrijd’ op de Vlaamse tv-zender Canvas waardoor er vandaag weer ambachtelijk gemaakte stroop uit de fabriek te koop is. Tijdens de jaarlijkse stroopfeesten op paasmaandag vinden er gratis rondleidingen plaats en kan je er heerlijke pannenkoeken met Loonse stroop eten. Het beeldje van De Strooplekker op het binnenpleintje van het Kanunnikenhuis, heeft een hoofd als een appel en het lijf van een

De omgeving van Borgloon staat overigens niet alleen bekend om zijn appels, peren en zomerfruit. Ook de naamsbekendheid van de wijnen uit deze streek neemt toe. Vreemd is dat trouwens niet want 2000 jaar geleden verbouwden de Romeinen hier al wijndruiven. Op de vruchtbare Haspengouwse hellingen vind je bijvoorbeeld het Domein Cohlenberg, producent van zowel witte als rode wijn en, net als de witte wijn van Domein Pirar, te koop onder de gecontroleerde oorsprongsbenaming ‘Haspengouw’. Het ‘Clos d’Opleeuw’ uit Gors-Opleeuw staat zelfs bekend als een topper die zich kan meten met de grote witte bourgognes. Te vinden op de wijnkaart van verschillende toprestaurants.

Het ‘Clos d’Opleeuw’

De Fruitveiling van Borgloon

De betekenis van fruit voor Borgloon wordt nog duidelijker wanneer je het Fruitstreekmuseum in de abdij Mariënlof bezoekt. Via verschillende oude gebruiksvoorwerpen en machines komt hier de geschiedenis van de fruitteelt tot leven. Zo staan hier onder andere de oudste sorteermachine van Europa en de oudste veilingklok van België tentoongesteld.

Daarom Haspengouw 115

Rondom Borgloon

een parkbos en een waardevolle hoogstamboomgaard beschikt dit domein over een eigen wijngaard en een weide voor Friese paarden en Arabische volbloedpaarden.

Borgloon is ideaal gesitueerd tussen Tongeren, Hasselt en Sint-Truiden en vormt dan ook een gedroomd vertrekpunt voor de ontdekking van Haspengouw. Dat kan zowel met de auto, per motor of, als het weer even meezit, met de fiets of de benenwagen. Rondom de oude gravenstad kan je je vergapen aan het prachtige natuurschoon met fruitbomen, welige weiden en vierkantshoeves.

Net als Domein Rullingen werd ook de karakteristieke Sint-Servaaskerk, bovenop de heuvel in Groot-Loon, tot beschermd dorpsgezicht uitgeroepen. Tussen verschillende hoeves uit de 18e eeuw krijg je op deze plek het gevoel alsof de tijd is stil blijven staan.

Ook heeft praktisch elke deelgemeente zijn eigen kasteel. Die geven vanaf de slingerende weggetjes extra glans aan het toch al zo mooie heuvellandschap. Gaat u zeker eens langs bij het Provinciaal Domein Rullingen, een natuurgebied rond het gelijknamige waterkasteel. Naast een Franse tuin,

Eveneens een plaatje en een plek beladen met historie, is de abdij Mariënlof te Kerniel. Ze werd in 1438 voor de kruisheren gesticht door Maria van Colen. In de volksmond wordt het daarom ook wel ‘Colen’ genoemd. Sinds 1822 wordt het witgekalkte complex bewoond door de cisterciënzerinnen. In de kloosterkerk kan je een van de vroegste voorbeelden van paneelschildering in de Nederlanden bewonderen. Het betreft de zogenaamde reliekschrijn van Sint-Odilia uit 1292, waarop haar legende staat afgebeeld. De deelgemeente Gors-Opleeuw werd in 2008 genomineerd als één van de mooiste dorpen van Vlaanderen en mag daarom zeker niet ontbreken bij een bezoek aan deze regio. Je vindt er maar liefst vier kastelen: kasteel Bellevue (1764), het kasteel van Opleeuw (1874), kasteel Haagsmeer (1890) en het kasteel van Gors (1820). Het dorpsplein van dit pittoreske dorpje werd in 1845 verfraaid met een neogotische waterpomp.

De Sint-Servaaskerk, bovenop de heuvel in Groot-Loon

116 Daarom Haspengouw

Toerisme in Borgloon Steeds meer bezoekers weten Borgloon te vinden dankzij de vriendelijke uitstraling van het landschap en haar bewoners. Met name stedelingen die op zoek zijn naar een aangename omgeving om te recreëren en te ontspannen, weten Borgloon en omgeving terecht op waarde te schatten. Die toegenomen aandacht dankt de gravenstad allereerst aan de eigen fotogenieke omgeving maar ook het effect van een televisieserie als ‘Katarakt’ mag niet worden onderschat. Bovendien helpt de Provincie Limburg een handje mee door het bevorderen van plattelandstoerisme als onderdeel van het Provinciaal Plattelandsbeleidsplan 2007-2013. Toerisme wordt daarin als speerpuntsector beschouwd en er wordt gewezen op de mogelijkheden van agro-, eco- en gezinstoerisme. Veel agrarische bedrijven zien wel wat in diversificatie van hun bedrijf en er is zodoende een toename van hoevetoerisme en directe verkoop van hoeveproducten merkbaar, ook in de gemeente Borgloon. Op de Servaeshoeve in Groot-Loon bijvoorbeeld, combineert men het runnen van een volwaardig agrarisch bedrijf met gastvrijheid in het eigen hoevehotel. Hetzelfde geldt voor de 200 jaar oude stadshoeve Het Loonderhof in hartje Borgloon, waar een gezellige binnenkoer en ecologische tuin garant staan voor een aangenaam en gezond verblijf. In Het Zoete Zijn, een gerestaureerde hoeve uit 1856 in Hoepertingen,

De Servaeshoeve in Groot-Loon

zijn ook ruiters en paarden welkom. Eveneens ideaal als uitvalsbasis voor een tocht per (eventueel eigen) paard is kasteelhoeve de Tornaco in Voort. Op kasteel Mariagaarde in Hoepertingen kan je met groepen terecht om bijvoorbeeld te mediteren maar ook om deel te nemen aan één van de creatieve zomercursussen. En vanaf herberg het Klokhuis, een tot gastenverblijf omgetoverd schooltje in Gors-Opleeuw, heeft de bezoeker direct aansluiting op het fietsroutenetwerk. Borgloon telt bovendien enkele fijne hotels: in hotel Pracha ligt het accent op rust en dragen het binnenzwembad, de sauna en het Turks stoombad bij tot een welverdiende wellness-ervaring. Hotel Het Klaphuis ligt middenin het centrum en beschikt over een eigen restaurant. Ook het al eerder vermelde kasteel van Rullingen herbergt zowel een hotel als een toprestaurant, dus een ideale locatie om je partner mee te verwennen! Dat fietsroutenetwerk is van groot belang voor de toeristische sector in de gehele regio. Rondom Borgloon kan je van knooppunt naar knooppunt fietsen en, al naar gelang de persoonlijke wensen, diverse themaroutes volgen.

Wandelen en fietsen in Borgloon

Daarom Haspengouw 117

3. Gemeenten in het groen

Intro Na de gezellige drukte van de Haspengouwse steden staan we natuurlijk ook stil bij de gemeenten die om die steden heen liggen: Alken, Diepenbeek, Herstappe, Kortessem, Hoeselt, Riemst, Wellen, Nieuwerkerken, Heers en Gingelom vertegenwoordigen samen meer dan vijftig dorpen en gehuchten die in de plooien van dit zacht glooiend heuvellandschap genesteld liggen. We zullen elk van de tien bovenstaande gemeenten onder een vergrootglas houden en verhelderen wat er te zien, te beleven ĂŠn op te steken is. Op die manier maken we kennis met een verlicht kastelenbouwer, een schrijver die zijn volk leerde zingen en het eerste staatshoofd van ons land. Ook struikelen we her en der over ons erfgoed, drinken we een glas in het enige wijnkasteel van BelgiĂŤ en zien we hoe een kanaal door een berg snijdt. Kijk in het volgende hoofdstuk met ons mee naar de schoonheid van het Haspengouwse platteland maar beleef ook zijn geschiedenis, zijn mensen en zijn monumenten!

118 Daarom Haspengouw

Daarom Haspengouw 119

Alken

Een wandeling door Alken Bij een bezoek aan Alken wordt al snel duidelijk dat dit een plaats is met een behoorlijk religieus verleden. In de middeleeuwen was Alken een Luikse enclave binnen het graafschap Loon en hadden veel prins-bisschoppen hier hun buitenverblijf. De Luikse prins-bisschop schonk in 1066 het patronaatsrecht van de Sint-Aldegondiskerk aan het Onze-Lieve-Vrouwekapittel van Hoei, een duidelijke aanwijzing voor de historische oorsprong van deze kerk en het belang daarvan voor Alken. Het huidige bouwwerk dateert grotendeels uit de zestiende eeuw, maar de vroeggotische toren al uit 1385. In de kerk zijn meerdere eeuwen van religieuze kunst vertegenwoordigd. Zo vind je er twee arduinen doopvonten uit de twaalfde eeuw die tegenwoordig in gebruik zijn als wijwatervat.

Hoeve aan de Bulsstraat

Ook aan interessante beelden is er geen gebrek: er staat een calvarie van omstreeks 1500, een SintRochusbeeld uit de zestiende eeuw en een SintSebastiaan van weer een eeuw later. Naast het kerkhof bevindt zich een Aldegondiskapel waar de beschermheilige onder andere wordt aanroepen om kanker te genezen. Alken is een behoorlijk godsvruchtige gemeente en telt maar liefst 39 kapelletjes. EĂŠn daarvan is de bakstenen Sint-Joriskapel uit 1712, ooit een hulpkapel van Sint-Aldegondis en sinds 1980 als monument en beschermd dorpsgezicht geklasseerd. Er staat nog een communiebank uit de late zeventiende eeuw en op het portiekaltaar kan je een Sint-Jorisbeeld uit dezelfde periode bewonderen. Alken is ook bekend om zijn vele vakwerkpanden. Dit zijn bouwwerken die bestaan uit met leem opgevulde houten geraamtes. In Alken zijn nog een 100-tal vakwerkpanden waarvan er een 25-tal beschermd zijn. In de Bulsstraat staat bijvoorbeeld een onlangs gerestaureerde hoeve uit de late zestiende eeuw waarvan de zuidgevel een uniek kruisvenster met acht vakken heeft. Ooit waren die gevuld met geoliede varkensblaas, een goedkoop alternatief voor glas. Sint-Joriskapel

120 Daarom Haspengouw

Watermolens

daag is de tot beschermd monument uitgeroepen Nieuwmolen nog maalvaardig.

De Herk bij Alken speelt al eeuwenlang een belangrijke rol in de lokale industrie. Zo vind je er een drietal watermolens die al in 1380 vermeld werden. Watermolens waren de feitelijke voorlopers van fabrieken en speelden een belangrijke rol in het leven van de dorpeling. De door water aangedreven installaties werden bediend door molenaars die tot een exclusieve gilde behoorden. Er konden maalstenen mee worden aangedreven voor het malen van meel, maar er bestonden zagerijen en andere maalderijen die op waterkracht werkten. Watermolens waren afhankelijk van de loop van de rivier. Als dus het stroomgebied op natuurlijke wijze afweek, raakte de originele molen in onbruik en werd er een nieuwe gebouwd.

De Groenmolen in de Meerdegatstraat is eveneens een onderslagwatermolen bestemd voor de productie van meel. Hij dateert van vóór 1775 en onderging tussen 1943 en 1944 een drastische restauratie. Daarbij werd het houten molenwiel vervangen door het huidige ijzeren. In deze Groenmolen kan er ook nog gemalen worden.

In de Molenstraat staat de in baksteen opgetrokken Nieuwmolen die waarschijnlijk al vóór 1566 gebouwd werd. Het beschikt over een metalen onderslagrad, hetgeen betekent dat de rivier het rad van onder in beweging zet. Er bestaan namelijk nog het middenslagrad en het bovenslagrad waarbij het water respectievelijk het midden en de bovenkant van het rad aandrijven. De Nieuwmolen, ook wel bekend als de Ter Koestermolen, deed dienst als korenmolen en heeft daarom één steenkoppel en haverpletter. Ernaast stond in de negentiende eeuw een waterhennepbraakmolen, maar die werd in 1884 afgebroken. Ook van-

De Dorpsmolen in de Koutermanstraat, tenslotte, is een turbinemolen. De zogenaamde Francisturbine verving al in 1870 het waterrad en is zichtbaar vanaf de straat. De molen zelf dateert uit 1650 en was ooit eigendom van de prins-bisschoppen van Luik.

De Dorpsmolen

De Groenmolen

Daarom Haspengouw 121

Gastvrijheid voor iedereen! In het mooie Alken ligt het Rubenshof, sinds jaar en dag gekend voor haar culinaire feesten. Gastheer Tom Govaerts en echtgenote Katrien Govaerts-Maes volgden in 2008 Toms ouders op en combineren innovatie met traditie. Wie als gast het Rubenshof betreedt, wordt er warm en persoonlijk onthaald. Wat ruim veertig jaar geleden bescheiden begon, groeide uit tot een bloeiende onderneming waar met plezier voor de gasten gewerkt wordt. Katrien organiseert samen met de mensen hun huwelijksfeest, receptie, babyborrel of jubileum, terwijl chef-kok Tom in de keuken de scepter zwaait. Betrokken medewerkers maken het compleet.

122 Daarom Haspengouw

Het Rubenshof biedt ruimte aan groepen van 25 tot 250 personen in sfeervol ingerichte zalen. De tuin is vooral in de zomerperiode bijzonder aantrekkelijk en met plaats voor 400 personen de ideale locatie voor recepties, barbecues en andere tuinfeesten. Ook kinderen hoeven zich er niet te vervelen in een kindveilige speeltuin, desgewenst is er ruimte voor andere animatie. Behalve voor feesten en partijen, is het Rubenshof ook gekend voor zijn catering aan huis en bij bedrijven. Uiteraard staat ook hier Tom Govaerts weer garant voor culinaire hoogstandjes die vaak in samenwerking met evenementenbureaus voor een thema of concept de weg naar de minste weerstand vinden. Wat evenementen betreft, mogen gasten en bezoekers zich verheugen op een goed gevuld programma doorheen het hele jaar. Van een speciale moederdag- en vaderdagbrunch tot herfst- en kersbrunch, maar ook op Valentijnsdag, met Pasen en de jaarwisseling mag men iets zeer feestelijks verwachten. Voor Tom en Katrien Govaerts is het geen enkele moeite om gepassioneerd en betrokken te blijven. De waardering van hun gasten is een kroon op hun inzet en werk en dat gastvrijheid echt een vak apart is, zal iedereen die ooit in het Rubenshof te gast is geweest, alleen maar kunnen beamen.

Zicht op Alken

Daarom Haspengouw 123

De wereld bewoonbaar maken Als bouwonderneming realiseert Vandebos nv al meer dan tachtig jaar uiteenlopende bouwprojecten, van ruwbouw tot en met complete afwerking. Al drie generaties lang beweegt het Limburgse familiebedrijf zich op de markt van nieuwbouw en renovatie, in zowel grote als kleine projecten. Met de wortels stevig verankerd in de regio en behoud van een familiale sfeer binnen het bedrijf, onderscheidt Vandebos zich als algemene bouwonderneming in een branche die zich door de jaren heen sterk ontwikkeld heeft. Het bedrijf werd in 1928 opgericht door August Vandebos, een schrijnwerker-timmerman met oog voor de toekomst. Aanvankelijk bestond het werk

vooral uit het vervangen van lemen woningen door metselwerk, maar al doende groeiden zijn taken en mocht hij zich een aannemer noemen. Zijn personeelsbestand groeide gestaag en telde een 30-tal medewerkers, tot de oorlog uitbrak en hij zijn werk tijdelijk moest verminderen. Na de oorlog ging hij echter verder en bouwde hij aan een florerend bedrijf. August Vandebos overleed in 1959 en het bedrijf werd voortgezet door zijn weduwe, kinderen en schoonzoon. In 1972 werd de bvba opgericht en breidden ze uit. Behalve de particuliere woningbouw nam Vandebos nu ook industriĂŤle en openbare gebouwen op in de portefeuille. Men ging volledig mee met de tijd, integreerde moderne technieken en breidde ook het machinepark uit. In 1988 werd Vandebos omgevormd tot een nv en werd er een aparte tak Vandebos Immo opgericht voor het beheer van gebouwen. In 1997 kwam een derde generatie aan boord en werd er in daaropvolgende jaren geĂŻnvesteerd in vernieuwing van het bedrijf. Een investering van 1,5 miljoen euro voor een nieuwe productiehal met zonnepanelen, moderne machines en renovatie van kantoren schetsen Vandebos Bouwonderneming in deze 21ste eeuw. Op een terrein van 15.000 m2 zijn de prefabhal, de ijzerhal, de schrijnwerkerij, het magazijn en de administratie gevestigd. Een grotere prefabhal werd pas recent gerealiseerd en is het paradepaardje van het bedrijf. Hier worden gebruiksklare materialen vervaardigd die vervolgens rechtstreeks naar de bouwwerven 124 Daarom Haspengouw

machinepark en innovatieve technieken belangrijke aandachtspunten blijven en is het ook zeker een streven dat het oorspronkelijke karakter van Vandebos bewaard blijft. Het familiale en de bereidwilligheid van personeel zijn belangrijke troeven naast het leveren van vakwerk en kwaliteit en de samenwerking met partners en andere bedrijven. De opgedane praktische kennis in het bedrijf wordt door de ervaren krachten aan de jongeren doorgegeven die dit dan kunnen combineren met de theorie. Serviceverlenend, flexibel en met uiterste aandacht voor milieuaspecten en veiligheid op de werkplek, mag Vandebos Bouwonderneming zich al ruim tachtig jaar ook een sympathiek werkgever noemen. Sterk verankerd in Haspengouw en verweven in de geschiedenis van de streek.

worden getransporteerd. Het werkgebied bevindt zich voornamelijk in de as Hasselt-St-Truiden-TienenLeuven-Brussel, maar strekt zich uit over heel Limburg, een deel van Vlaams-Brabant, Brussel en richting Antwerpen. Men probeert vanwege logistiek en planning wel de reistijd voor personeel en materieel tot gemiddeld 1 uur te beperken. In 2010 mocht het bedrijf uit Alken de Bouwschakel Award 2010 ontvangen voor de doortastende wijze waarop ze zich op de bouwmarkt begeeft. Het familiale karakter van de bouwonderneming heeft na al die jaren niets aan waarde ingeboet, waardoor de betrokkenheid van personeel met dertig tot vijfendertig dienstjaren een bijzondere status verkrijgt. Negentig procent van de medewerkers woont binnen een straal van tien kilometer en de projectleiders komen aan het eind van elke werkdag altijd samen op kantoor in Alken. Van oudsher ook heeft Vandebos een binding met projecten die in de regio staan voor het verbinden van of zorgen voor mensen, zoals kerken, kloosters, zorgen onderwijsinstellingen. De laatste jaren worden er ook veel opdrachten aangenomen voor het bouwen van appartementscomplexen en handelspanden in steden als Hasselt en Leuven, maar zich blijven richten op een brede markt staat voorop, van ruwbouw tot renovatie. De toekomst wordt verzekerd door o.a. te investeren in zowel interne als externe opleidingen voor het personeel in samenwerking met diverse partners. Om de vinger aan de pols te houden zullen ook het Daarom Haspengouw 125

Zoe was Alleke Het leven in het Westen is de laatste decennia behoorlijk veranderd: de meeste huishoudelijke taken worden tegenwoordig uitgevoerd met behulp van elektrische apparatuur en duren nog maar een fractie van de tijd die men er tot voor kort voor nodig had. Ook het dagelijks leven van mensen met fysiek zware beroepen, zoals bijvoorbeeld boeren, is in vele opzichten makkelijker geworden door aanpassingen aan het werkmateriaal. De veranderingen worden over het algemeen gezien als een zegen, maar toch zijn er aspecten die zeker in onze huidige tijd vragen oproepen. Zo is er de energiekwestie die ons aan het denken zet: al die toestellen moeten immers gevoed worden met steeds duurder wordende brandstoffen die bij verbranding ook nog eens zorgen voor de opwarming van onze planeet. Geen wonder dus dat we met zijn allen op zoek zijn naar alternatieven. In dat opzicht is een bezoek aan het Heemkundig en Ambachtelijk Museum ‘Zoe was Alleke’ een goed idee! Binnen de muren van de hoeve in de Alkerstraat 93 bus 1 vind je namelijk een uitgebreide collectie van oude huishoudelijke gebruiksvoorwerpen, oude landbouwwerktuigen en gerief van meerdere oude ambachten. Ook de geschiedenis van houtbewerking wordt er nader belicht. Op die manier kan je het verschil in comfort vergelijken tussen toen en nu maar ook ideeën opdoen die je helpen om bijvoorbeeld energie te sparen. ‘Zoe was Alleke’ staat natuurlijk voor ‘Zo was Alken’ en staat garant voor een plezierige en leerrijke ervaring voor zowel jong als oud. Van tijd tot tijd vinden er ook eenmalige tentoonstellingen en streekgerelateerde evenementen plaats in het museum. Het museum ‘Zoe was Alleke’ is buiten de openingszondagen altijd op aanvraag te bezoeken. Tijdens de maanden december, januari en februari, kan je hier niet terecht. Interieur Zoe was Alleke

126 Daarom Haspengouw

Wandeling door de omgeving van Alken Tussen Alken en Hasselt vind je een natuurreservaat van 20 hectare groot. Het maakt deel uit van de Mombeekvallei en heeft een ietwat veenachtige ondergrond waar planten als de moerasspirea het goed doen. Uniek is hier ook het bosje muskuskruid waarin tijdens het broedseizoen tot wel vijftig soorten vogels broeden. Er zijn hier aantrekkelijke, bewegwijzerde wandelroutes uitgezet van 5 en 8 km lang. Het vertrek vindt plaats vanaf het overzichtsbord in de Klinkstraat. Tevens worden er electrische fietsen verhuurd. Ook rondom Alken zelf valt van alles te zien. Zo vind je hier maar liefst zeven kastelen: kasteel Claes-dâ&#x20AC;&#x2122; Erckenteel, kasteel Roodstaert, kasteel Rodenpoel, kasteel Groot-Peeteren, kasteel Leva, kasteel Geuzentempel en kasteel Brandenpoel.

Mombeekvallei

De gemeente heeft geen deelgemeentes, maar naast Alken-Centrum vind je wel nog twee andere kernen: Terkoest en Sint-Joris. In Sint-Joris bouwde de Hasseltse architect Isidoor Lavigne tussen 1958 en 1961 de modern gotische Sint-Joriskerk, een opmerkelijk bouwwerk dat de plaatselijke skyline domineert. De buurt rondom het station van Alken groeide nooit echt uit tot een volwaardig dorp. Het huidige stationsgebouw dateert van 1900 en was een opvolger van het eerste uit 1847. Het wordt gebruikt door pendelaars naar Brussel, Leuven en Hasselt. Overigens leent Alken zich ook goed voor fietstochten. Zo kan je hier bijvoorbeeld aansluiten op het fietsroutenetwerk Limburg via de knooppunten 146, 174, 178, 144 en 173. Op het fietsinrijpunt biedt de gemeente Alken bezoekende fietsers een servicelocatie van waaruit zij hun tochten kunnen starten. Men biedt er fietsen wandelkaarten, draadloos internet, repareermogelijkheden voor de fiets en natuurlijk toeristische informatie en je kunt er ook fietsen huren.

Recreatiedomein De Alk

RecreĂŤren in de buurt van Alken kan onder andere op het Recreatiedomein De Alk. Naast minigolf, petanquebanen en een verkeerspark voor de kleintjes, kan er ook op het water plezier worden gemaakt met roeibootjes en waterfietsen.

Kasteel Leva

Daarom Haspengouw 127

Bedrijvigheid in Alken Voor een gemeente met maar elfduizend inwoners is Alken opvallend bedrijvig. Gedeeltelijk heeft dat natuurlijk te maken met de hier aanwezige brouwerij Alken-Maes waar onder andere het pilsbier Cristal-Alken gebrouwen wordt. Het bedrijf vierde in 2008 het tachtigjarig bestaan en herdacht het pionierswerk van Jozef Indekeu en Edward Boes, twee brouwers verantwoordelijk voor het eerste écht Belgische pilsje. In Alken vind je een aantal elementen die herinneren aan het belang van de brouwerij: zo staat in het centrum bijvoorbeeld een beeldengroep met twee mannen die een vat Cristal dragen. Ook zijn de wit-rood gestreepte silo’s van de brouwerij vanaf praktisch elk punt in Alken zichtbaar. Afgezien van de brouwerij is er ook bedrijvigheid in Alken op het regionaal bedrijventerrein Kolmen. Het gebied ligt ingesloten tussen de N80 en de spoorweg en kan zo gemakkelijk worden bereikt vanuit Hasselt en Sint-Truiden. Het 53 ha grote terrein is een gemengd regionaal bedrijventerrein hetgeen betekent dat er industriële bedrijven

Brouwerij Alken-Maes

128 Daarom Haspengouw

(waartoe ook de sectoren bouwnijverheid en transport worden gerekend), groothandelsbedrijven en dienstverlenende bedrijven naast elkaar bestaan. In totaal zijn hier zo’n zestig bedrijven gevestigd, waarvan zes met meer dan vijftig werknemers. In een tijd waarin de economie onder druk staat zijn het vaak de kleine ondernemers die het zwaar hebben. Ook in Alken staan daardoor meerdere handelspanden leeg. Samen met de Unie van Zelfstandige Ondernemers (UNIZO) van Alken zoekt de gemeente daarom naar verbetering van het ondernemingsklimaat, deels door Alken positief op de kaart te zetten. Zo steunden ze samen ook in 2009 weer de actie ‘Met belgerinkel naar de winkel’, een initiatief waarbij meer fietsgebruik wordt aangemoedigd. Alken is sinds februari 2009 ook een zogenaamde ‘Fair Trade gemeente’, een titel die aangeeft dat de inwoners van Alken eerlijke handel een warm hart toedragen en daar ook werk van maken. Meewerkende handelaars, horecazaken, jeugdverenigingen, een school en drie bedrijven ontvingen daarvoor van Steve Stevaert een oorkonde.

Industrieterrein Kolmen

Daarom Haspengouw 129

Bouwstenen voor de toekomst De naam Dethier is alom bekend in Vlaanderen. Het bedrijf werd in 1947 opgericht en bestaat al meer dan zestig jaar. Inmiddels is de derde generatie Dethier reeds werkzaam en is het einde van deze familiedynastie nog lang niet in zicht. Met een vaste kern van vijfenzeventig medewerkers en een groot netwerk van toeleveringsbedrijven en partners, beweegt Groep Dethier zich voornamelijk in de traditionele bouwsector, voor zowel openbare als privĂŠwerken. Joseph Dethier startte het bedrijf indertijd als een eenmanszaak, later kwamen daar zijn twee broers en een schoonbroer bij. Gedurende een periode van vijfentwintig jaar werkten er een twintigtal

130 Daarom Haspengouw

mensen die stelselmatig werden aangenomen naarmate de werkzaamheden zich uitbreidden. De drie broers en schoonbroer beschikten elk over een eigen werkploeg waarmee ze verschilende opdrachten uitvoerden. Dat waren toen voornamelijk woningen voor particulieren. Eind jaren zeventig breidden de werkzaamheden zich uit en waagde men zich aan meer dan woningbouw alleen. Ook het aantal medewerkers steeg gestaag. De aanloop naar de jaren tachtig werd gekenmerkt door grotere projecten als bedrijfsgebouwen en openbare aanbestedingen. Zodoende werd in 1987 een volgende stap gezet met projectontwikkeling en het zelf aankopen van bouwgronden. Immo Dethier werd een nieuwe tak binnen het bouwbedrijf. In 1989 verhuisde het bedrijf naar een nieuw bedrijfsgebouw aan het industrieterrein van Alken. Met tal van grote projecten verwierf Groep Dethier een gevestigde naam in Limburg en daarbuiten en bouwde industriehallen, bureelgebouwen, appartementscomplexen, onderwijsgebouwen en tal van openbare gebouwen. Om voortzetting voor de verschillende familieleden te garanderen, onderging Groep Dethier in 1992 weer een metamorfose. Het natuursteenbedrijf Marbor werd overgenomen en daarmee kwam de volgende generatie Dethier in beeld. Vier neven zetten de traditie van hun vaders voort en bouwden verder aan

een toekomst. In 2009 volgde wederom een splitsing om zo een basis voor de derde generatie Dethier te garanderen. Rob Dethier staat aan het hoofd van de bouwonderneming, neef Eric Dethier voert de leiding over de projecten samen met een team van ingenieurs en een eigen architect. Sinds twee jaar is Vicky Dethier dan ook werkzaam bij het bouwbedrijf waar haar vader Rob de taken van het dagelijks bestuur op zich neemt. Naar verwachting zullen ook de zonen van Rob en Eric binnen enkele jaren tot het familiebedrijf toetreden.

len houden, is één van onze belangrijkste doelstellingen. Onze ambitie is dan ook dat wat we doen, we goed doen. Het is ook een juiste motivatie voor onze mensen. Zij kunnen op deze manier doorgroeien in hun eigen werk en hun mogelijkheden binnen ons bedrijf.”

Het familiebedrijf handhaven voor volgende generaties is ook een belangrijk streven dat bovendien veel genoegdoening geeft.

Het werk in de bouwsector blijft door veranderingen in de samenleving altijd interessant. Een mooie opdracht was de Turkse moskee in Beringen, gebouwd in Ottomaanse stijl en uniek voor Europa. Behalve als gebedshuis, fungeert de moskee ook als een soort museum voor de Turkse bouwstijl van weleer en is het geopend voor bezichtigingen. De zorgsector biedt door een toename van zelfstandig wonen onder toezicht met diverse service faciliteiten, ook een interessant perspectief op toekomstige bouwprojecten.

De plannen en verwachtingen voor de toekomst zijn duidelijk. Er is een tweede zetel in Londerzeel om zo het werkgebied van Brussel en Antwerpen beter te kunnen bedienen in zowel administratief als operationeel opzicht. Daarnaast blijft een groot deel van het werk gericht op openbare aanbestedingen. Rob Dethier: “In principe verkeren wij in de luxe positie dat we zelf ons werk kunnen uitzoeken. We streven daarbij naar een goede mix van werken voor derden en investeren in eigen projecten. Dat laatste beslaat zo’n 25% van het totaal. Vaak fungeren wij als algemeen coördinator binnen een project en dat is een van onze sterke punten. Dat wij zorgvuldig te werk gaan en onze opdrachtgevers en klanten tevreden wil-

Daarom Haspengouw 131

Diepenbeek

Geschiedenis in vogelvlucht

ste leen- of laathoven. De Hof van Merel, de Hof ter Waarden en de Hof van Bouchout behoorden in die tijd toe aan boeren die tienden afdroegen aan hun vrijheer.

Diepenbeek ligt in de Demervallei op de grens tussen Haspengouw en Kempen. Behalve de Demer stromen hier onder andere ook de Stiemerbeek en de Kaatsbeek, dus het zal niemand verbazen dat dit vruchtbaar land al eeuwen bewoond is. Vondsten uit de prehistorie (megalieten) en de GalloRomeinse tijd (tombeveld) bevestigen dan ook de vroege aanwezigheid van mensen rondom de huidige gemeente.

In 1395 overleed de kinderloze Hendrik van Diepenbeek en ging de heerlijkheid over op Willem van Sombreffe. Al in 1412 ging de heerlijkheid weer over in handen van Jan van Schoonvorst, burggraaf van Montjoie. Na diens dood (1433) werd het gebied verdeeld over de families Schoonvorst en Van Gaver enerzijds en de families van Horne en De Merode anderzijds. Bovendien werd er een nieuwe burcht gebouwd. Daarvan bleef alleen de oude slottoren bewaard. Dat kan je tegenwoordig zien liggen in het park van het laatste kasteel Diepenbeek, een gebouw uit de zeventiende eeuw.

Door de strategisch gunstige ligging op weg naar Maastricht, werd Diepenbeek vanaf de elfde eeuw fel begeerd door de toenmalige grootmachten Brabant en Luik. Toch heeft het zich eeuwenlang weten te handhaven als vrijheerlijkheid. In 1063 stichtte vrijheer Albertus van Thienbecke er de eer-

In 1663 verkocht de barones De Merode de heerlijkheid aan de Landcommandeur van Alden-Biesen die het bestuur ervan overdroeg aan een rentmeester. Gedurende al die tijd wisten de heren van Diepenbeek op handige wijze de twee grootmachten Brabant en Luik tegen elkaar uit te spelen, ook al wisten die hier in de loop der tijd wel zekere rechten te krijgen. Aan die constant gespannen en onzekere situatie kwam door de komst van de Fransen in 1794 definitief een einde: Alle bestaande rijkjes werden opgeheven en Diepenbeek kon als zelfstandige gemeente voortaan zijn eigen weg gaan.

Slottoren

132 Daarom Haspengouw

Wekkermuseum

de jaren dertig van de vorige eeuw nog als revolutionair golden.

Als je in Diepenbeek het gemeentehuis binnenloopt, kan het gebeuren dat ritmisch getik je aandacht trekt. Wees in dat geval niet ongerust want het geluid behoort toe aan een onschuldige verzameling wekkers in de kelder! Dit voor België unieke wekkermuseum opende op 11 mei 2008 zijn deuren en is voor een groot deel te danken aan de verzamelwoede van Willy Billen. Zijn privécollectie, nu voor iedereen toegankelijk, omvat ruim driehonderd wekkers, waaronder een aantal zeer zeldzame.

Naast wekkers herbergt het museum ook andere tijdsmeters als schaakklokken, tachometers, zandlopers en dergelijke. Bijzondere trots blijkt ook uit de meerdere exemplaren uit ons eigen Limburg: plaatsen als Hamont-Achel, Meeuwen, Hasselt of Zutendaal speelden vroeger namelijk een toonaangevende rol op het gebied van wekkers. Uiteraard ontbreken ook de wekkers van Diepenbekenaar Florent Vanschoenwinkel-Vandegaer niet in de verzameling.

Willy begon zijn verzameling nadat de wekker van zijn grootmoeder was gevallen en hij tevergeefs probeerde het mechaniek weer aan de praat te krijgen. Geïntrigeerd door het complexe binnenwerk besloot hij een opleiding te volgen waardoor wekkers voor hem voortaan geen geheimen meer zouden hebben. Met de kennis kwam ook de passie en de volgende 25 jaar stroopte Willy stad en land af op zoek naar de meest uiteenlopende modellen. Tot de top van zijn collectie behoren nu de allereerste wekker van de Duitse firma Haas, een kersenhouten staande wekker uit 1860 in de vorm van een hoefijzer en een zogenaamde ‘meidenwekker’ die in 1815 gebruikt werd om meiden en knechten te wekken. Daarnaast omvat de verzameling de nodige gerenommeerde Franse modellen van Jaz, Japy, Bayard en Blangy, compleet met kastjes uit Belgisch bakeliet die in

Wekkermuseum

Het museum is iedere derde zondag van de maand geopend en ook een rondleiding door Willy zelf behoort tot de mogelijkheden.

Wekkermuseum

Daarom Haspengouw 133

Een wandeling door Diepenbeek Een van de eerste dingen die je in Diepenbeek opvallen, is de imposante toren van de Sint-Servaaskerk. Die is dan ook al meer dan vijfhonderd jaar oud en vormt hét baken van de gemeente. De kerk zelf werd in 1777 gebouwd en bezit enkele interessante bezienswaardigheden. Daaronder ook een barok hoofdaltaar met het schilderij Sint-Augustinus in aanbidding. Eén van de oudste gebedshuizen hier is de Sint-Rochuskapel, gewijd aan de patroonheilige tegen de pest, besmettelijke ziekten en ongelukken. Tijdens de feestelijkheden rondom de renovatie in 2006, barstte er een nooit eerder geziene hagelbui los. Misschien dat de heilige daarmee zijn versie van vuurwerk wou tonen?

Sint-Servaaskerk

134 Daarom Haspengouw

Het is overigens maar één van de tientallen kapelletjes die je in Diepenbeek tegenkomt. Minder oud maar minstens zo bezienswaardig zijn ook de Lourdeskapel in de Stationsstraat (1872), de Keizelkapel op het Keizel, de Onze-Lieve-Vrouwekapel op Lutselus, de kapel van het Crijt en de kapel op de Dijken in de Peperstraat. De hof van Bouchout, die al eerder beschreven werd in het hoofdstuk over de historie van Diepenbeek, bestaat ook vandaag nog. Maar anders dan de originele hoeve uit 1220, stamt de huidige versie op de Bouquetwinning uit de zeventiende eeuw. Toch blijft het een belangrijke bezienswaardigheid, met name door de bijbehorende tiendenschuur die met 45 meter lengte en 12 meter breedte behoorlijk imponeert. Verspreid langs de Demer en de Stiemer vind je her en der nog eeuwenoude watermolens. Zo ook hier in Diepenbeek: de Royer- of Rooiermolen bestond al vóór 1600 en was een zogenaamde banmolen. Dat betekende dat elke landbouwer verplicht was daar zijn graan te laten malen. De molen behoorde toe aan de heren van Diepenbeek maar ook aan de de heren van Alden Biesen. De Sapitelmolen, een verbastering van kapittelmolen, moet hier zelfs al vóór 1360 zijn gebouwd en droeg de opbrengst af aan het Sint-Lambertuskapittel van de kathedraal van Luik.

Lourdeskapel

Waterrijk Diepenbeek Eén blik op een plattegrond van Diepenbeek maakt meteen duidelijk dat dit een waterrijke gemeente is. Tussen de gemeentegrenzen van Genk en Diepenbeek stroomt om te beginnen het Albertkanaal, een van de belangrijkste waterwegen in België. De gemeente Diepenbeek is aangesloten bij het Economisch Netwerk Albertkanaal. Dat is een goed werkend netwerk waar met name het bedrijventerrein Termien, een terrein dat Diepenbeek deelt met Genk, profijt van heeft. Ook uit het sluizencomplex zal de gemeente in de toekomst mogelijk economisch gewin kunnen halen, vooral wanneer men het verval van tien meter gaat gebruiken voor de opwekking van energie. Er werd berekend dat hier genoeg waterkracht kan worden opgewekt voor de energiebehoefte van tweeduizend gezinnen! Diepenbeek ligt ook midden in de Demervallei: De Demer stroomt in het oosten vanaf het eerste Demerstadje Bilzen richting Diepenbeek waar het tegen het Kempens Plateau botst om vervolgens via Hasselt naar het westen te slingeren. Helemaal in Werchter verandert de Demer uiteindelijk in de Dijle. Bij Diepenbeek vormt de rivier letterlijk een grens tussen de vruchtbare Haspengouw en de zandige Kempen. Verbonden met de Demer zijn ook de Stiemer en de Kaatsbeek, twee grotere van de ruim dertig

natuurlijke stromen die op het grondgebied van de gemeente te vinden zijn. De Stiemer, die in OudWaterschei nabij de André Dumont kolenmijn ontspringt, mondt na een tocht van slechts zestien kilometer dicht bij de universitaire campus uit. De Kaatsbeek stroomt vanaf Genk-Zuid naar Diepenbeek en vormt een groene corridor tussen het Kempens Plateau en de bosgebieden en natuurreservaten in het zuidwesten, waaronder de Demervallei maar ook de Pomperik en de bossen van Schoonbeek. Net voordat de Stiemer in de Demer stroomt, mondt de Kaatsbeek op zijn beurt uit in de Stiemer.

De Demer

Daarom Haspengouw 135

Meer dan sportief ontspannen alleen Het is een sport die je met familie, vrienden en/of collegaâ&#x20AC;&#x2122;s kunt doen zonder het gevoel dat je fysiek uitgeput thuis komt. Zowel in teamverband als individueel is bowlen een klasse apart in de sportbeoefening en het bowlingcenter in Shopping Diepenbeek mag er met de hypermoderne Brunswick-installatie zeker zijn. Wie zich graag op competitieniveau wilt meten met anderen, wordt het best lid van de bowlingclub die regionaal en nationaal actief is. Ook de jongeren en andersvaliden worden door jeugdbowling en speciale voorzieningen niet vergeten. Zaakvoerders Filip Vankriekelsvenne en Christel Beertens zorgen dat het hun gasten aan niets ontbreekt!

136 Daarom Haspengouw

Al het gemak binnen handbereik Al ruim dertig jaar is Shopping Diepenbeek een bekend regionaal handelscentrum met een verscheidenheid aan winkels zodat er voor ieders gading iets te vinden is. In 1976 gaf de bouw van een NOPRI-supermarkt, thans GB, de aanzet tot een servicegericht middelpunt van handel waar uitstekende bereikbaarheid, gratis parking, goede dienstverlening en een breed gamma aan producten en diensten de belangrijkste troeven zijn. Men kan er terecht voor de dagelijkse boodschappen, maar ook andere facetten van het leven komen er volop aan bod. Doe-het-zelvers, sporters en dierenliefhebbers worden er in speciaalzaken op hun wenken bediend en wie een bloemetje, een luxe geschenk of nieuw en trendy mobiel telefoontje zoekt, hoeft ook alleen maar naar Shopping Diepenbeek te rijden. Kortom, aan alles is er gedacht! Zelfs een tankstation en carwash zijn present, honderd procent service dus voor wie graag compact uit winkelen gaat. Vakantieplannen? Met een reisbureau in de buurt kan je letterlijk ver komen! Daarnaast maken de aanwezigheid van een taverne, een zonnebankcenter en een fitnesszaak dit ideale winkelconcept bijna compleet. Want de finishing touch is toch wel het hypermoderne bowlingcenter waar men op 18 computergestuurde banen gegarandeerd enkele spannende maar vooral gezellige uurtjes beleeft.

Ideale balans tussen gezondheid en esthetiek Marjolein van der Tuin combineert personal coaching met gedegen consultancy die verder reiken dan alleen de uiterlijke mens. In haar wellnesscenter heeft ze een totaalconcept voor lichaam en gelaat. Gelaatsverzorgingen, anti-aging, cellulitisbehandelingen, afslanken, verstrakken en verjonging van de huid met wellnesstherapie, met behulp van geavanceerde toestellen zoals de Slimline en de Aquaspa Gold, zorgen ervoor dat u er jong uit gaat zien en het gewenste figuur bereikt. De Slimline is een toestel dat werkt met ledlicht, trillingen, warmte en zorgt voor een betere stofwisseling. De Aquaspa Gold is een wellnesstafel met infraroodlicht, stoom en een regendouche, waarop behandelingen worden gedaan, o.a. ontgifting, peelings en massages. Deze behandelingen zijn maar een greep uit de diensten van Healing Sun & Beauty, die ook met een kadobon in zonnebloemverpakking als kado gegeven kunnen worden. Kortom, bij Healing Sun & Beauty vindt u de innerlijke rust en uiterlijke schoonheid en wie wil er zich niet goed voelen in haar/zijn vel en er stralend uitzien ?

Een gezellig ontmoetingscentrum voor jong en oud Taverne het Binnenhof in Shopping Diepenbeek vormt al tien jaar een gezellig ontmoetingscentrum voor alle leeftijden. Je kunt er terecht voor een goed ontbijt, overheerlijke pannenkoeken en zelf bereide dagverse schotels uit een gevarieerd menu. De spaghetti en andere pastagerechten zijn er sinds jaar en dag favoriet. Uiteraard ontbreekt ook een lekker kopje koffie voor na het winkelen niet! De ruime en knus ingerichte zaak krijgt door de grote ramen veel licht binnen en heeft dan ook een heel uitnodigende uitstraling. Voor de vaste cliĂŤntĂ¨le is het Binnenhof een bekende plek waar men naar toe kan voor een babbeltje of fijn samenzijn met familie of vrienden. Er komt veel jeugd vanwege de school aan de overkant, maar ook voor de allerkleinsten en hun ouders is het, zeker na enkele uurtjes winkelen, altijd feest om er voor een traktatie binnen te lopen. En wie als alleenstaande om de hoek woont, hoeft nooit eenzaam te zijn want in het Binnenhof is sociaal zijn een echte troef. Uitbaatster mevrouw Cayet levert er met een vijftal vaste medewerkers al heel wat jaren Limburgse gastvrijheid en er is altijd wel iets leuks te beleven, in het Binnenhof. Daarom Haspengouw 137

Uitdaging voor de smaakpapillen Gedrevenheid komt in vele gedaanten, maar zelden zoals het zich bij Bart Claes manifesteert. Hij was 17 jaar jong toen hij na 12 kooklessen een jaarfeest voor 100 man aandurfde, gesterkt door zijn oom, tante en moeder die hem de liefde voor koken en bakken hebben bijgebracht. “Mijn mama is een Italiaanse in Limburg,” zo lacht de culinair entrepreneur waarmee hij zeker twee doorslaggevende bewijzen voor goede smaak en gastvrijheid aanreikt. Hij had pas twee maanden les aan de Hotelschool toen hij gevraagd werd om kooklessen te geven aan de mannen van het Landelijke Gilde. “Wat ik overdag op school leerde, gaf ik ’s avonds aan de mannen door. Zo is het hele verhaal begonnen. Daarna werd ik gevraagd voor het jaarfeest en vanaf toen bleef de telefoon maar gaan. Wat ik me vooral herinner is veel ‘ja’ zeggen en à la minute zien wat ik zou koken.” Nu, vijfentwintig jaar later is Bart Claes nog altijd vol durf en optimisme en is zijn cateringbedrijf gekend vanwege oorspronkelijke concepten en culinaire verfijning. Ook legt hij de lat telkens hoger. “Het is een groeiproces waarin je jezelf tot het uiterste brengt op creatief en vernieuwend vlak. Vanuit een nimmer aflatende passie is het me gelukt om bij de vijf grootste spelers in het land te behoren en dat niveau bereik je niet eenvoudig in de cateringwereld.” Een totaal concept voor gastvrijheid en gastronomie onder de vlag van Bart Claes zijn te vinden bij ’t Driessent, de Baenwinning, Faculty Club, de Beekhoeve, Hof ten Steen en Heerlijckyt van Elsmeren. Recepties, huwelijken, jubilea en ook zakelijke avonden worden elk in de eigen ambiance van de sfeervolle locaties een gegarandeerd succes. Bart Claes werkt verder samen met enkele gerenommeerde locaties voor feesten en partijen en ondersteunt in samenwerking met diverse concep138 Daarom Haspengouw

ten tijdens evenementen. Chips Tower, Only with Spoons, Oestermannen of Carrousel Culinair zijn maar een greep uit het culinair assortiment dat mensen verrast en nog lang zal heugen. De traiteur speelt als architect van een feest of bijeenkomst namelijk een wezenlijke rol en draagt zwaar bij aan het welslagen! “Wat mooi blijft in dit vak is dat je telkens iets nieuws kunt neerzetten, je ontmoet telkens andere mensen, bevindt je in een andere situatie en dat maakt elke opdracht heel persoonlijk,” aldus Bart Claes. Behalve het werken in opdracht, zijn er enkele vaste waarden voor het cateringbedrijf. Elke zondag zorgen Bart Claes en zijn team voor een mooi begin van de dag, in La Petite Cuisine te Genk en de Roerdomp in Diepenbeek. In De Barrier te Houthalen mogen gasten zich welkom heten voor een culinaire brunch à la Bart Claes. Uiteraard wordt er veel gewerkt met streekproducten uit Haspengouw, zoals de vermaarde appelstroop uit Vrolingen. Ook niet onbelangrijk is de overtuiging dat respect voor de wereld en het milieu bij jezelf begint. Zodoende produceert het bedrijf in het Concept Center te Genk zelf groene stroom, wordt het afval gerecycleerd en proberen ze zo CO-2 neutraal mogelijk te werken.

Door zijn innovatieve manier van werken en grenzeloos optimisme, draagt Bart Claes ook bij aan het stimuleren van initiatief, ondernemerschap en werkgelegenheid. Elk nieuw samenwerkingsverband creëert ook weer jobs voor gedreven en gemotiveerde medewerkers die net als deze culinaire entrepreneur een passie hebben voor het vak. Een van de mooiste herinneringen uit zijn loopbaan tot nu toe, is toch wel het 10-jarig jubileum van Proximus. Mogen koken voor 9000 mensen, verspreid over drie dagen, was een enorme belevenis. Voor de toekomst blijft de lat hoog, het enthousiasme aanstekelijk en groot en het ambassadeurschap voor Belgische goede smaak en gastvrijheid onbetwist. Daarom Haspengouw 139

Het Groene Diepenbeek Diepenbeek is gezegend met veel groen. Rondom de gemeente liggen bijvoorbeeld maar liefst vier natuurreservaten die samen goed zijn voor tenminste 250 ha. wandelplezier. Natuurgebied ‘De Maten’ maakt deel uit van het 300 ha. grote reservaat ‘De Maten Genk’ maar samen behoren ze ook tot een langgerekte streng vijvers tussen Genk en Hasselt, ook wel bekend als het Vijvercomplex Midden-Limburg. De vijvers werden hier vroeger aangelegd voor de viskweek. Het waterrijk natuurgebied wordt gekenmerkt door rietkragen, broekbossen maar ook droge heide en duinen en gelden als ideale biotoop voor talloze broedvogels, planten, amfibieën en zoogdieren. Anders als de vijvers in ‘De Maten’, ontstonden de ‘Dau-

te Weyers’ in de achttiende eeuw door ijzerertswinning. Het gebied is 11 ha. groot en toegankelijk via de SintServatiusstraat. Je vindt er elzenbroekbosjes en vochtige weilanden die worden begraasd door runderen. Deze vochtige omgeving is bovendien het thuis van de boomkikker, één van de zeldzaamste amfibieën in ons land. Ook het natuurreservaat de ‘Dorpsbemden’, zo’n 70 ha. groot, ligt rondom een visvijver: ‘De Pomperik’. Het gebied was vroeger voornamelijk in gebruik als gemeenschappelijke weidegrond en overstroomt regelmatig. Daardoor komt hier een hele verzameling bijzondere planten voor, waaronder de kranskarwei, de gevlekte orchis en het hondsviooltje. In Zuid-Diepenbeek, grensoverschrijdend met Kortessem en Hasselt, ligt het natuurgebied ‘De Nietelbroeken’. Het totale oppervlak van dit ongeschonden reservaat meet 66 ha. en staat onder beheer van Natuurpunt. Het gebied maakt deel uit van de waardevolle Mombeekvallei en kent, dankzij zijn ongereptheid, met name op de onbemeste graslanden een gevarieerde en zeldzame plantengroei. Vooral in het voorjaar zijn hier daarom onder andere de gele dovenetel, sleutelbloem, bosanemoon, bosviooltje en nagelkruid te bewonderen. Wellicht van een geheel andere orde maar niettemin zeker het bezoeken waard, is de zogenaamde ‘Keizelboomgaard’. Je vindt er oude hoogstamfruitbomen en klein fruit gekweekt, in totaal wel zo’n 1200 soorten en variëteiten.

De Maten

140 Daarom Haspengouw

Campus Diepenbeek Ten westen van Diepenbeek, min of meer ingeklemd tussen de Universiteitslaan en de Ginderoverstraat, ligt de Campus Diepenbeek. Het is, zoals de naam al doet vermoeden, een cluster van universitaire en hogeschoolopleidingen, ontstaan uit het Limburgs Universitair Centrum (LUC). De Campus opende in 1973 de poorten voor 322 studenten aan de opleidingen wiskunde, natuurkunde, scheikunde, biologie, tandheelkunde en geneeskunde. De ontwikkelingen op de campus volgden elkaar de afgelopen decennia in sneltreinvaart op en de compacte school groeide uit tot een uitgestrekte leergemeenschap waarin behalve de Universiteit Hasselt (zoals de LUC nu heet) ook drie hogescholen vertegenwoordigd zijn: de Katholieke Hogeschool Limburg (KHLim), de Provinciale Hogeschool Limburg (PHL) en de XIOS Hogeschool Limburg.

De toekomst van de campus ziet er goed uit: eind 2008 werd een globaal akkoord ondertekend waardoor de aanwezige opleidingsinstituten intensiever zullen gaan samenwerken en studenten straks in meerdere onderwijsinstellingen tegelijkertijd aan één bepaalde opleiding kunnen werken. Met andere woorden: het geheel aan kwalitatief hogere opleidingen groeit steeds vaster aaneen, waardoor hoger en universitair onderwijs van elkanders expertise kunnen profiteren en ‘dubbele opleidingen’ worden vermeden. Bovendien zullen de KHLim, PHL en XIOS vanaf 2012 alleen nog professionele bacheloropleidingen kunnen aanbieden.

Een andere belangrijke component van de campus is de n.v. Wetenschapspark Limburg. Deze werd in 1989 opgericht en rekent behalve de Universiteit Hasselt ook de overheid, verschillende onderzoeksinstellingen en de privésector tot de aandeelhouders. De doelstelling van het wetenschapspark ligt voor de hand: samenwerking en interactie tussen de hier gelegen wetenschappelijke bedrijven met de onderwijsinstellingen en onderzoekscentra op het terrein.

Ook het wetenschapspark zal voorlopig nog wel blijven groeien, vooral wanneer straks de voorgestelde sneltramverbinding uit Hasselt via de Campus Diepenbeek naar Maastricht tot stand komt.

Wetenschapspark

Katholieke Hogeschool Limburg

Daarom Haspengouw 141

Een venster op de wereld

burg (samen met de Provinciale Hogeschool Limburg en de Xios Hogeschool Limburg) is zij steviger dan ooit geworteld in het hedendaagse academische landschap.

Met haar 37 jaar is de Universiteit Hasselt een jonge universiteit, die op relatief korte tijd exponentieel is gegroeid tot een bloeiend centrum van onderwijs, onderzoek en dienstverlening aan de bedrijfswereld. Niet alleen voor Limburg, maar met vertakkingen tot ver over de landsgrenzen heen.

Een zo volledig mogelijke vorming, zoals het woord ‘universitas’ weergeeft, is een fundamenteel aspect van de opleiding die de Universiteit Hasselt zich tot doel stelt: niet alleen vakopleidingen, maar ook taal-, communicatie-, en andere humane vaardigheden worden in elke wetenschappelijke of economische opleiding geïntegreerd. Immers, alleen een zo volledig mogelijk gevormd persoon is in staat algemene oplossingsmethoden aan te reiken en over te dragen.

In 1973 openden de deuren van de unief met 56 leden academisch en administratief personeel. Het feit dat er dat anno 2010 ruim 800 zijn, is tekenend voor de groei die de Limburgse universiteit gedurende drie decennia doormaakte. Met de oprichting van de transnationale Universiteit Limburg, een uniek samenwerkingsverband met de Universiteit Maastricht en de Associatie Universiteit-Hogescholen Lim-

142 Daarom Haspengouw

De innovatieve ideeën van de Universiteit Hasselt op het vlak van dynamisch en interactief onderwijs in kleinere groepen en de indeling van het academiejaar vonden bij vele universiteiten navolging. De UHasselt kenmerkt zich verder door zijn actief onderzoeksbeleid, dat geleid heeft tot honderden onderzoekers en acht onderzoeksinstituten die nu op de campus en op het nabijgelegen wetenschapspark zijn gevestigd. Zij vormen de ruggengraat voor de uitstekende contacten met het bedrijfsleven, op vraag waarvan programma’s op maat gemaakt worden die de broodnodige technologietransfer verzekeren. Ten slotte heeft de universiteit een sterk internationaliseringbeleid gevoerd, heeft netwerken opgebouwd in Vlaanderen en de rest van Europa, waarmee aan de studenten en onderzoekers een venster op de wereld wordt geboden.

Studenten op de campus

Onze kracht zijn onze medewerkers In het Wetenschapspark te Diepenbeek is ICASA gevestigd, een veelzijdig ICT bedrijf dat sinds de oprichting in 1997 grote sprongen vooruit maakte. In 1990 besloot Rudi Bollen als freelance AS400 consultant te gaan werken, wat meteen de start was van ICASA. Om te kunnen voldoen aan de toenemende vraag, richtte hij in 1997 een bvba op, wat in 2000 werd omgevormd tot de huidige NV. Naast een sterke organische groei, kende ICASA ook uitbreiding door de overname in 2008 van LSA Delta te Zutendaal. Anno 2010 is ICASA Group gefocust op 4 hoofdactiviteiten, zijnde detachering, projecten, productontwikkeling en business consultancy. De tak detachering is gespecialiseerd in het beschikbaar stellen van IT consultants bij klanten waar omwille van projecten of gestegen workload nood is aan tijdelijke resources. In de projectafdeling worden development en infrastructuurprojecten uitgevoerd waarbij gebruikt wordt gemaakt van verschillende technologieĂŤn en tools. Qua productontwikkeling heeft ICASA 2 eigen oplossingen in portefeuille: een planningstool voor de gezondheidssector en een totaaloplossing voor de petroleumsector. De tak business consultancy tot slot is gericht op het algemene functioneren en optimaliseren van bedrijfsprocessen, waarbij IT een onderdeel van het geheel kan vormen. Voor elke specifieke dienst beschikt ICASA over gekwalificeerde medewerkers met de vereiste kennis en ervaring. CEO Rudi Bollen is er dan ook van overtuigd dat de kracht van het bedrijf bij de medewerkers ligt. Sales Manager David Vanoppen wijst er bovendien op dat er een grote vraag is naar hoog opgeleide consultants en dat het niet altijd makkelijk is om de juiste mensen aan te trekken. Er is dan ook een continu aanwervingsproces en er worden interne opleidingen voorzien. Opleidingen 144 Daarom Haspengouw

zijn voor ICASA en zijn medewerkers van groot belang omdat de IT sector constant in beweging is. Naast een up to date kennis worden ook hoge eisen gesteld op vlak van mentaliteit, verantwoordelijkheidsbesef en motivatie.

te groeien vanwege een tekort aan capabele IT consultants, streven we ernaar om ook op andere manieren deze groei te kunnen realiseren.”

ICASA telt momenteel een 100-tal medewerkers die grotendeels afkomstig zijn uit de driehoek Antwerpen, Brussel, Hasselt. Een aanzienlijk deel daarvan woont zelfs in de onmiddellijke omgeving.

Rudi Bollen: “Toen ik als freelancer begon, had ik niet durven denken dat de ontwikkelingen zo snel zouden gaan. We zijn stapsgewijs gegroeid in onze business en hebben die nog versterkt door samenwerking met verschillende partners en door een aantal gerichte overnames. We zijn actief in KMO’s en multinationals en kunnen rekenen op goede producten, systemen en vooral goede medewerkers. Als we willen groeien is dat alleen mogelijk door het verruimen van ons werkgebied en dat zien we als een mooie uitdaging.”

Door de uitgebreide dienstverlening, het streven naar solide oplossingen en de samenwerking met partners zoals IBM, Microsoft en HP, heeft het bedrijf van Rudi Bollen zich een vaste plek in de ICT-sector weten te verwerven. De klantenportefeuille omvat heel wat lokale Limburgse bedrijven maar ICASA is actief bij zowel kleine als grote bedrijven in de Benelux. Op korte termijn zal het werkterrein bovendien verbreed worden naar gans Europa, waarmee ICASA klaar is voor een volgende fase. David Vanoppen: “Vandaag de dag hebben klanten nood aan ondersteuning op diverse IT-vlakken. Vandaar dat we ons niet zozeer focussen op een niche maar ons zo breed mogelijk profileren. Op die manier kunnen we een totaalpartner zijn voor onze klanten. Enkel op vlak van productontwikkeling richten we ons wel specifiek op 2 niches om het product zo goed mogelijk op de noden van onze klanten te kunnen afstemmen. Onze doelstelling? ICASA verder uitbouwen. Maar omdat het moeilijk is om enkel organisch

Daarom Haspengouw 145

Herstappe De slag van Haspengouw Op 23 september 1408 vond in de vallei van de Ezelsbeek, tussen Herstappe en Othée, de zogenaamde slag van Haspengouw plaats. In deze bloedige strijd stonden twee partijen tegenover elkaar: Jan I, hertog van Bourgondië en ook wel Jan zonder vrees genoemd, kwam de prins-bisschop van Luik, Jan van Beieren, te hulp tegen de opstandelingen in zijn land. De Luikse rebellen waren het er namelijk niet mee eens dat ze bestuurd werden door een prins-bisschop die niet eens tot bisschop gewijd was. Bovendien heerste Jan van Beieren met ijzeren vuist, iets wat hem bijzonder gehaat maakte en hem de bijnaam Jean sans pitié (Jan zonder medelijden) bezorgde. Het duurde dan ook niet lang voordat er een opstand uitbrak: in Tongeren, een van de opstandige steden binnen het prinsbisdom, werd bijvoorbeeld de schepen van de prins-bisschop de stad uitgejaagd. In die stad vonden de Luikse rebellen ook hulp onder de bevolking bij de vorming van een leger. Maar de 50.000 ongetrainde manschappen bleken geen partij voor het 35.000 man sterke Bourgondische beroepsleger: het gevecht eindigde al na anderhalf uur en zo’n 6.000 Luikse opstandelingen vonden de dood. Diezelfde avond werden ook nog eens honderden opstandige edelen en geestelijken van de Luikse Pont des Arches in de Maas gegooid, waar ze op ellendige wijze verdronken. Jan zonder medelijden maakte zijn bijnaam andermaal waar! Ook Tongeren werd gestraft en moest lijdzaam toezien hoe de Maastrichterpoort en een deel van de omwalling werden gesloopt. In 2008 vierde Herstappe alweer de zeshonderdste verjaardag van deze slag. De kleine gemeente stond voor die gelegenheid geheel in het teken van de middeleeuwen, compleet met ridders, troubadours en steekspelen. Ter afsluiting van de feestelijkheden vertrok een hele stoet ’s avonds met fakkels naar Othée, waar een feestelijke verbroedering plaatsvond. De Ezelsbeek

146 Daarom Haspengouw

De kleinste gemeente van België Twee straten, de Dorpsstraat en de Kerkstraat, vormen samen de gemeente Herstappe. Het dorp beslaat een oppervlakte van 1,35 km2, waardoor het letterlijk de kleinste gemeente van België is. Bovendien telt de gemeente nog geen 85 inwoners en ook dat is een Belgisch record! Je vindt hier geen winkels, maar er is wel de gemeenschapszaal ‘Jan zonder vrees’ waar de dorps- en familiefeesten plaatsvinden. In het monumentale Tolhuys is sinds enkele jaren een eetcafeetje gevestigd. Ook de basisschool, waar jarenlang tweetalig werd lesgegeven, moest er bij gebrek aan leerlingen mee ophouden. De huidige situatie is het gevolg van een aantal ontwikkelingen: net na de Tweede Wereldoorlog telde de gemeente iets meer dan 130 inwoners, voor het overgrote deel werkzaam bij één van de 8 grote landbouwbedrijven die het dorp toen nog telde. De opleving van de zware industrie in Luik zorgde echter voor een geleidelijke leegstroom van Herstappe.

wal en schip: Tongeren, de voor de hand liggende fusiepartner, zou gezien de samenstelling van Herstappe eveneens een faciliteitengemeente moeten worden. Daarvoor bestond echter niet genoeg politiek draagvlak en Herstappe moest het daarom maar in zijn eentje zien te redden. De beperkte grootte van een gemeente als Herstappe heeft zowel voor- als nadelen. Iedereen kent elkaar en dat is bijvoorbeeld handig bij het nemen van gemeentelijke beslissingen. Tegelijkertijd worden bepaalde vanzelfsprekende voorzieningen al snel erg kostbaar, denk bijvoorbeeld maar eens aan politie en brandweer, voorzieningen die Herstappe daarom deelt met Tongeren.

In 1962, toen in België de taalgrens werd afgebakend, hoorde Herstappe bij het Nederlandstalig deel. Maar omdat tenminste 30% van de bevolking Frans sprak, moest dat deel zijn eigen faciliteiten krijgen. Toen daarop in de jaren zeventig veel gemeenten fuseerden, viel Herstappe dan ook een beetje tussen

Of de huidige situatie ooit zal veranderen, blijft vooralsnog de vraag. Voor de inwoners die gehecht zijn aan het heersende levensritme, hoeft dat misschien ook helemaal niet.

‘t Tolhuys

De Haspenhoeve

Daarom Haspengouw 147

Bezienswaardigheden In een gemeente met zo’n beperkt oppervlak verwacht je uiteraard geen werelderfgoed. Toch heeft ook Herstappe een aantal interessante bezienswaardigheden, dus sla het zeker niet over wanneer je in de buurt bent. Hoog boven de 28 huizen die de gemeente telt, zie je de toren van de SintJan-Baptistkerk uitsteken. Het is een éénbeukig, neogotisch gebedshuis dat hier in 1869 gebouwd werd ter vervanging van de oorspronkelijke kerk. Binnenin vind je voornamelijk meubilair uit de 19e eeuw, maar ook het beeld van ‘Sint-Jans hoofd op de schotel’ uit de 17e eeuw. Het orgel, vroeger al een publiekstrekker, is beschermd.

Heilig huisje

148 Daarom Haspengouw

Net over de gemeentegrens, op Tongers gebied, staat het Heilig Huisje, een kapel geflankeerd door twee enorme lindebomen en opgetrokken uit baksteen en silex. Het dateert uit de 15e eeuw en dient ter herinnering aan de slag van Haspengouw in 1408. Het was vroeger een bedevaartsoord en speelde ook een rol tijdens kruisdagenprocessies. Je bent hier meteen ook op het hoogste punt in de omgeving met uitzicht over de vallei van de Ezelsbeek, buurdorp Rutten en, in de verte, Tongeren. Langs de Hoeise Kassei (N614), die gedeeltelijk parallel loopt met de vroegere Romeinse heerbaan tussen Tongeren en Aarlen, ligt de zogenaamde Herstappetom, een van de grootste tumuli in Haspengouw. Ook hier gooit de gemeentegrens weer roet in het eten, want technisch gezien hoort de tumulus bij Lauw. Het monumentale Tolhuis staat midden in Herstappe, dus dat is geen reden voor verwarring. Het werd in 1770 gebouwd om reizigers tussen Luik en Borgloon tol op te leggen. Op die manier kon het prinsbisdom de weg onderhouden. Het is het oudste gebouw van Herstappe en herbergt tegenwoordig een gezellig eetcafĂŠ. Bijna net zo oud is ook de Haspenhoeve, een vierkantshoeve uit 1782 met een toegangspoort in Lodewijk XVI-stijl. Vanaf 2010 hoopt men er gasten te mogen ontvangen voor overnachtingen en verblijf.

Sint-Jan-Baptistkerk

Daarom Haspengouw 149

Kortessem Filips van Montmorency Kortessem wordt in 741 voor het eerst vermeld en was van oorsprong een Loonse heerlijkheid met de titel van baronie. Rond 1225 stichtte het huis van Altena er een kapittel met zes kanunniken en vanaf 1242 ging de heerlijkheid over in handen van Willem, heer van Horne en Altena. De voortzetting van dit roemruchte geslacht kwam in 1531 onder druk toen de laatste heer kinderloos stierf. Zijn broer Jan, die proost van Luik was, trouwde daarop met Anna van Egmont om de familienaam te redden. Anna was de weduwe van Josef van Montmorency met wie ze een zoon had: Filips, geboren in 1524. Die erfde nu de titel graaf van Horne en kwam aldus in het bezit van het graafschap.

Filips van Montmorency

150 Daarom Haspengouw

De jonge Filips had aanvankelijk alles meezitten: hij werd page en later kamerheer aan het hof van keizer Karel V. Daarna bekleedde hij verschillende prominente militaire en civiele posten onder Karel V en Filips II, diens zoon en opvolger. Samen met Willem van Nassau, de prins van Oranje, en zijn vriend Lamoraal, graaf van Egmont, vormde hij in de Raad van State een driemanschap tegen kardinaal Antoine Perrenot Granvelle, een streng katholieke bisschop die de inquisitie invoerde in Vlaanderen. Ze verzetten zich tegen de vervolging van de protestanten en ondertekenden daarom een smeekschrift, het zogenaamde ‘compromis der edelen’, gericht aan Filips II. Maar dan gaat het mis. Koning Filips II is laaiend om dit ‘verraad’ en schuwt er niet voor terug de als onschendbaar geldende ‘vliesridders’ te laten vervolgen door zijn rechterhand, de landvoogd Alva. Prins Willem had de bui waarschijnlijk al zien hangen en vluchtte in april 1567 naar Duitsland. Zowel de graaf van Egmont als Filips van Montmorency werden tijdens een etentje in Brussel gearresteerd en voor de ‘bloedraad’ terechtgesteld voor verraad en majesteitsschennis. Op 5 juni 1568 werden beide edellieden op de Grote Markt in Brussel onthoofd en was de Tachtigjarige Oorlog een feit.

De executie van de graaf van Egmond en Filips van Montmorency

Kerken, heiligen en kapellen Al in de zevende eeuw werd Kortessem gekerstend door de heilige Amandus. Op de plaats waar nu de Sint-Pieterskerk staat, moet toen ook al een houten kapel hebben gestaan, eveneens gewijd aan Petrus. Het schip van deze niet te missen kerk in het centrum van Kortessem dateert uit de elfde eeuw, de vestingtoren (inclusief schietgaten) uit de tweede helft van de twaalfde eeuw. Het bouwwerk vertoont zowel Romaanse als gotische bouwelementen maar bij binnenkomst vormen vooral de uit silexsteen opgetrokken toren en de plafondgewelven een aangename bezienswaardigheid. De silex is afkomstig uit de Romeinse omwalling van Tongeren. Ook de Sint-Pietersbandenkerk in Wintershoven verving in de elfde eeuw een oorspronkelijk houten kerkje, van waaruit Sint-Amandus met zijn volgelingen de bekering van deze omgeving organiseerde. Volgens de legende zouden zowel hij als Landoaldus, die hier een klooster bouwde, heilige bronnen hebben doen ontspringen. Het mooie kerkje werd tussen 1891 en 1893 ingrijpend gerestaureerd door de Leuvense architect Pieter Langerock en is sinds 1936 een beschermd monument.

relieken van Wintershoven te vieren. Naast opmerkelijke, monumentale kerken telt deze gemeente ook enkele bezienswaardige kapelletjes. De kapel van Mersenhoven was in de achttiende eeuw gewijd aan Sint-Rochus en herdenkt de vele slachtoffers van de pest. In de zogenaamde kerkhofkapel te Guigoven bevinden zich zeven grafstenen uit de dertiende- tot de zeventiende eeuw, alsook drie grafkruisen. Ze behoren toe aan de heren van Guigoven die vroeger het Rood kasteel bewoonden. Een van de oudste en mooiste kapellen in deze gemeente is gewijd aan Sint-Anna, de patrones van de vruchtbaarheid. Het dateert uit de zeventiende eeuw en ligt in Wintershoven.

Een van de heilige bronnen die de tand des tijds overleefden is gewijd aan Sint-Lambertus die een leerling van Landoaldus was. Het monument boven de Lambertusbron werd in 1894 onthuld om de terugkeer der

De Sint-Pietersbandenkerk in Wintershoven

De Sint-Pieterskerk in Kortessem

Daarom Haspengouw 151

Andere bezienswaardigheden Kortessem telt maar liefst acht kastelen. Het Rood Kasteel in hartje Guigoven bestaat al minstens sinds de elfde eeuw maar de voorgevel uit 1619, deels uitgevoerd in Maaslandse stijl, is het oudst. Het was oorspronkelijk een waterburcht en vormde eeuwenlang de residentie van de heren van Guigoven. Geheel anders is dan ook het Kasteel de Donnea, eveneens in Guigoven. Het werd omstreeks 1800 gebouwd en verenigt drie Franse bouwstijlen: directoire-, Louis XVI- en empirestijl. Boven de poorten van de zijvleugels beeldt stucwerk in rococostijl de vier jaargetijden af.

‘Greenspot’ te Zammelen

Wintershoven behoorde eeuwenlang toe aan de heren van Dessener. Van het oorspronkelijke kasteel Dessener uit de dertiende eeuw is alleen een deel van de schanstoren overgebleven. De vleugels en torentjes in Maaslandse stijl, de aansluitende hoeve uit dezelfde periode en hoeve Schoonwinckel uit 1679 maken tegenwoordig deel uit van het beschermde dorpsgezicht van Wintershoven. Een absolute aanrader is ook Zammelen, een gehucht bij Vliermaal. Het pittoreske dorpje ligt middenin het natuurschoon en is niet voor niets een ‘greenspot’. Het lijkt alsof alles wat Haspengouw aan moois te bieden heeft, hier bij elkaar komt: mooie dorpsgezichten, hoogstamboomgaarden en een afwisselende natuur nabij de kronkelende Mombeek. Zeker een bezoekje waard! Sinds 20 juli 2009, na een laatste windvlaag, is de gemeente Kortessem een geliefd monument armer: de Lievehereboom was een eik die hier, op de grens tussen de Loonse heerlijkheden Kortessem en Wellen, omstreeks 800 geplant werd. Volgens de overlevering deed het ooit dienst als schuiloord van de bokkenrijders en was er binnenin plaats voor een tafel en vier stoelen. Wie van vakwerkbouw houdt, kijkt in deze gemeente zijn ogen uit: het huis Houbrechts aan de Dorpstraat in Kortessem bijvoorbeeld, werd omstreeks 1640 gebouwd. Ook de Croesmolen, een watermolen aan de Mombeek in Vliermaal, is een mooi voorbeeld van vakwerkbouw. De oorspronkelijke bouw vond moet nog ouder zijn dan 1380. Het Rood Kasteel in Guigoven

152 Daarom Haspengouw

Het Haspengouws sudderpotje In 1993 organiseerde de Confrérie van het Kortessems fruit en haar gastronomie voor het eerst het ‘Haspengouws Sudderpotje’, een streekreceptenwedstrijd voor eenpansgerechten. De ingezonden recepten werden beoordeeld naar smaak, opmaak, geur, kostprijs, creativiteit, originaliteit, toeristvriendelijkheid en naar hun verwantschap aan de streek. Die eerste editie werd gewonnen door François Noben, uitbater van taverne-restaurant De Castelijn te Bilzen. Hij triomfeerde met zijn ‘Haspengouwse veldstoverij’, een gerecht op basis van mager spek, sjalotjes, aardappelen, droge witte (Haspengouwse) wijn, blanke fond en een flinke portie room op een bedje van geblancheerde veldsla. Het gerecht staat nog tot vandaag op het menu bij menig streekrestaurant en wordt nog regelmatig aangeboden tijdens toeristische evenementen. Na dit eerste succes volgden de edities 1994, 1996, 1997 en 1998 waar heerlijke gerechten als ‘kip met Binkbier en fruit’, ‘Haspengouwse rundsstoverij’, ‘varkensribben met bier, appel en stroop’ en ‘lamsribbetjes met aardappelen en groenten’ als winnaars kwamen bovendrijven. Na de sudderpotten besloot de confrérie de lat iets hoger te leggen en met name de fijne Limburgse keuken aan het werk te zetten met Haspengouwse producten. ‘Culinair

Haspengouw’, zoals deze nieuwe, tweejaarlijkse wedstrijd wordt genoemd, ging in 2003 voor het eerst van start. Anders als bij de vorige kookwedstrijd worden drie basisingrediënten verplicht gesteld bij de bereiding van een, voor het overige, geheel eigen creatie. In 2009 waren die ingrediënten varkenswangetjes, Haspengouws fruit en een Limburgse geestrijke drank zoals Hasseltse jenever. De jury van ‘Culinair Haspengouw’ wordt altijd aangevoerd door Christian Denis, tot voor kort chef van sterrenrestaurant Clos Sint-Denis in Kortessem en ook winnaar van het Haspengouws Sudderpotje 1996. Hij wordt verder bijgestaan door een andere gerenommeerde kok, een culinair journalist en twee leden van de Confrerie. Daarom Haspengouw 153

Hoeselt

driehoekige dorpsplein en de omliggende woningen sporen van het oorspronkelijke Frankische dorp. De driehoek geeft de contouren van een nederzetting van boerderijen aan waarbinnen men gemakkelijk vee bij elkaar kon drijven. Men noemt ze ook wel herdgangen of Frankische driehoeken.

Frankische wortels Hoewel Gallo-Romeinse opgravingen en vondsten aangeven dat er al vroeg mensen in Hoeselt verbleven, zijn er pas sinds de achtste eeuw tekenen die duiden op het bestaan van een echte leefgemeenschap. Bekend is in elk geval dat de Hoeselaren nog v贸贸r 800 tot het Christendom waren bekeerd en dat Hoeselt een zelfstandige parochie was, los van het Tongerse bisdom. Dit is de tijd waarin Karel de Grote, de legendarische Frankische koning, als keizer de gehele Westerse Christenheid onder zijn kroon verenigt. De invloed van zijn nalatenschap is nog steeds merkbaar in onze huidige samenleving, zowel op kerkelijk als op sociaal-cultureel vlak. In Hoeselt vertonen het

Kerk Romershoven

154 Daarom Haspengouw

Vanuit de moederparochie Hoeselt ontstonden maar liefst zeven afhankelijke kerken: Sint-HuibrechtsHern, Vliermaal, Beverst, Romershoven, Schalkhoven, Werm en Althoeselt. Die zouden tot aan de Franse revolutie bij de parochie Hoeselt blijven horen, een periode van bijna duizend jaar! Hoeselt maakte aanvankelijk deel uit van het Frankisch fiscus- of kroongebied, totdat het een vrijgemaakt kerkelijk leen onder direct bestuur van het prinsbisdom Luik werd. In 1066 schonk de prins-bisschop van Luik de parochie aan de kapittelheren van Hoei, al bleef hij er nog zelf goederen en rechten bezitten. Ook toen de Graven van Loon Hoeselt in de dertiende eeuw onder voogdij hadden, bleef Hoeselt Luiks territorium en handhaafde men er het Luiks recht. Vanaf 1619 werd de heerlijkheid verpand aan de landcommanderij van Aldenbiesen maar het Sint-Lambertuskapittel van Luik nam Hoeselt al in 1683 weer terug. In 1706 werd Hoeselt met al zijn heerlijke rechten gekocht door Willem-Gerard Moffarts en bleef het tot aan de Franse revolutie eigendom van diens nazaten.

Interieur kerk Hoeselt

Religieus erfgoed Het kerkelijk verleden van Hoeselt wordt duidelijk weerspiegeld in de religieuze monumenten die er verspreid liggen. Van de zeven kerken die de gemeente rijk is, is de Sint-Hubertuskerk van Hern wellicht de meest opmerkelijke. In 1905 verving men er het éénbeukige schip door eentje met drie beuken. In 1965 werd dit afgebroken en vervangen door een moderne zaalkerk. Bij de bouwwerken doken in het koor fresco’s uit de tweede helft van de dertiende eeuw op. Ze verbeelden de legende van de heilige Hubertus (655-727), de laatste bisschop van Maastricht en tevens de eerste van Luik. Volgens de legende zou de jonge Hubertus op jacht een groot wit hert zijn tegengekomen die tussen zijn enorme gewei een lichtend kruis vertoonde. Vanaf dat moment nam zijn leven een compleet nieuwe wending en wijdde hij zich geheel aan de Kerk.

kluiskapel bij, een exacte replica van de Mariakapel in Loreto, Italië. Die zou, volgens de legende, door engelen zijn overbracht vanuit Nazareth. De ‘kluis van Vrijhern’ is één van de laatst overgebleven kluizen in Limburg en behoort terecht tot de ‘greenspots’ van het Regionaal Landschap Haspengouw. Ook de pittoreske Jeugdkapel, opgericht door de Hoeseltse jeugdbewegingen in 1938, is zeker een wandeling waard. Er komen hier twee holle wegen samen waardoor het lijkt alsof de kapel op een eilandje staat.

De Sint-Domitianuskerk te Werm kwam oorspronkelijk tot stand in 1638 maar werd in 1766 vervangen door de huidige classicistische zaalkerk. Naast de patroonheilige Domitianus was deze kerk ook de Heilige Brigitta toegewijd. In 1740 was zij naar verluidt verantwoordelijk voor ‘het mirakel van Werm’, waarbij alle vóór haar altaar geleidde runderen van de runderpest bespaard bleven. Omstreeks 1660 vestigde de kluizenaar Geurt van Elst zich in een primitieve kluis te Vrijhern. Een halve eeuw later bouwde men er een

De Lindekapel in Hoeselt is al eeuwenlang gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw Behoudenis der Kranken en gold als bijzondere inspiratiebron voor het werk van Hoeselaar Lambrecht Lambrechts. De kapel wordt sinds 1985 als monument beschermd.

Sint-Domitianuskerk

Mariakapel

Daarom Haspengouw 155

Cultureel erfgoed De gemeente Hoeselt telt zo’n twintig beschermde monumenten, dorpsgezichten en landschappen. Ze wordt daarom bijgestaan door de Hoeseltse Geschiedkundige Studie Groep (HGSG), die allerlei informatie over Hoeseltse gebouwen, monumenten, landschappen, volksverhalen, voorwerpen, het eigen dialect en dergelijke verzamelt, verwerkt en publiceert op de website www.hoeseltvrugger.be. Die aandacht voor het eigen patrimonium is geheel terecht want deze gemeente heeft behoorlijk wat in huis. Aan de Dorpstraat in Hoeselt ligt het kasteel van Bockrijck met daaraan vast het prachtige park ‘Les Vieux Arbres’. Het leengoed was aanvankelijk bewoond door een ‘bastaard’ uit het hoogadellijke

kasteel van Bockrijck

geslacht de Corswarem maar werd in 1625 verkocht aan de familie Moffarts. Het wapenschild van de de Moffarts geldt tot vandaag als het gemeentewapen van Hoeselt. Het kasteel vertoont nog delen uit de zeventiende eeuw maar met name de vleugel aan de kant van de Dorpstraat werd omstreeks 1780 verbouwd. Het bouwwerk dankt zijn huidige naam aan de familie van Bockrijck die het na de Eerste Wereldoorlog kocht. In diezelfde Dorpstraat ligt eveneens het domein Burghof en de Bethaniatoren, een restant van het vierkantige waterkasteel uit 1622. De toren en een deel van de slotgracht liggen midden in een idyllisch parkje met onder andere een ginkgo en een sequoia. Mogelijk zullen het park en de toren in de nabije toekomst worden opengesteld voor het publiek. Daar dichtbij ligt ook een omwaterde motheuvel, het restant van een versterkte woning uit de tiende eeuw. De Mot, de gracht en de directe omgeving zijn sinds 1982 beschermd. In Schalkhoven, de kleinste deelgemeente van Hoeselt, ligt het gelijknamige kasteel met erachter een grote kasteelhoeve in Maaslandse stijl. Het oorspronkelijke waterkasteel van Rijkaard van Elderen dateert uit 1588 maar rond 1770 onderging het complex een omvangrijke metamorfose waarbij ook het interieur aan de toen heersende classicistische mode werd aangepast. Ook bij dit kasteel hoort een uitgestrekt park met zeldzame, monumentale bomen. Bethaniatoren

156 Daarom Haspengouw

omschreven monument draagt het jaartal 1567 en werd geplaatst ter herinnering aan Ghys Pouwels de Jonghe uit Althoeselt die werd vermoord door Gillis van Heze. Het andere kruis, uit 1592, werd gestolen. Aan de nabijgelegen Demer liggen verder nog twee watermolens: De geschiedenis van de Volmolen, ook wel de Akermolen genoemd, gaat terug tot de dertiende eeuw. Het geldt als beschermd dorpsgezicht maar is ook een beschermd monument. De Althoeseltsemolen is waarschijnlijk nog ouder, al werd ook die meerdere malen herbouwd.

kasteel Schalkhoven

Het is niet altijd even duidelijk waarom een gebouw beschermd wordt. De reden waarom het ‘Hof ter Poorten’ als monument én dorpsgezicht bescherming geniet, is echter zo klaar als een klontje. Het is een prachtig voorbeeld van een Haspengouwse vierkantshoeve met imposante tiendenschuur. Het huidige hoevecomplex werd volgens de wapensteen boven de inrijpoort in 1626 gebouwd, maar de oorsprong van de hoeve gaat terug tot 1247. Toen werden de bijbehorende gronden door Diederik II, Graaf van Valkenburg, geschonken aan de Duitse Orde van Alden Biesen. Dat verklaart ook het wapen van landcommandeur Edmond Huyn van Amstenraedt, de eerste van drie opeenvolgende landcommandeurs van Alden Biesen die zich ook (pand)heer van Hoeselt mochten noemen. Ook het Hof van Oprode behoorde in de dertiende eeuw toe aan de Orde van Alden Biesen. Het oudste deel dateert van 1620 maar de muurankers van het woonhuis vermelden het jaar 1742. De geschiedenis van de hoeve van Bivelen speelde zich zowel op Hoeselts (Groot-Bivelen) als op Bilzens (Klein-Bivelen) grondgebied af. Toen die in de dertiende eeuw als leengoed van de Graaf van Loon gebouwd werd, waren de grenzen nog niet zo precies omschreven. Daardoor kwam het leengoed min of meer per ongeluk op twee grondgebieden te liggen. De belastingen kwamen in die tijd toe aan de gemeente op wiens grondgebied de ‘inschuring der vruchten’ gebeurde. Om die reden werd de locatie van de schuur herhaaldelijk veranderd, al naar gelang de gunstigste belastingen. Op het Twee Kruisenveld in het verlengde van de Hooilingenstraat, is één van de twee kruisen blijven staan. Het als ‘kalkstenen kruis’ Hof ter Poorten

Daarom Haspengouw 157

Lambrecht Lambrechts Lambrecht Lambrechts (1865-1932) wordt ook wel eens omschreven als de schrijver die zijn volk leerde zingen. Hij werd op 24 september 1865 in Hoeselt geboren als zoon van de plaatselijke hoofdonderwijzer. Hij drukte onder andere een duidelijke stempel op het literaire leven in Limburg met zijn Limburgse novellen: ‘Uit de Demergouw’, ‘De paaseieren’, ‘Het mirakelfeest’, ‘Dierennovellen’ en ‘Uit Belgisch Limburg’. In zijn tijd was er een duidelijke opleving van het Vlaams cultuurgoed merkbaar, iets waarin ook zijn liederen een belangrijke rol speelden. Zo’n vierhonderd van zijn liederen werden op muziek gezet door praktisch alle toen bekende Vlaamse componisten. Ook tekende hij oude liederen op, zoals die alleen nog in de volksmond voortleefden. Vele van die liederen werden samengebundeld in de uitgave ‘De Vlaemsche Zanger’. Bekend is onder andere zijn lied ‘Moeder’. Samen met zijn vrouw, de pianiste Maria van den Doorne, reisde hij stad en land af om zijn ‘hits’ ten gehore te brengen. Tevens hield hij voordrachten want naast liederen bleef hij toneelstukken, proza en gedichten schrijven. Bekende dichtbundels zijn: ‘Rond het klavier’, ‘De vroolijke Limburger’ en ‘Mate en Minne’. Samen met collega Emiel Hullebroeck was hij betrokken bij het eerste Nederlandstalig muziektijdschrift in Vlaanderen: ‘Muziekwarande’ (1922-1931). Hij was medeoprichter van een auteursrechtenvereniging,want ook destijds kon men als kunstenaar maar zelden rondkomen van eigen werk. Daarom was Lambrecht, net als zijn vader, leraar. In Gent, waar hij aan de Normaalschool lesgaf, herinnert een gedenkplaat aan de muur van zijn woonhuis in de Kunstlaan nog aan zijn verblijf daar. Na Lambrechts dood in juli 1932 werd het stoffelijk overschot overgebracht naar zijn geboortedorp Hoeselt. Zijn grafmonument is te bezichtigen op de gemeentelijke begraafplaats. Grafmonument van Lambrecht Lambrechts

158 Daarom Haspengouw

Kiosk in Hoeselt

Een feest voor alle zintuigen Voor Dirk Valkeners en echtgenote Ilse Vrijens ging er drie jaar geleden een droom in vervulling, namelijk het openen van een eigen restaurant en feestzalen. Feestzalen De Vrije Valk en restaurant Loreline zijn gevestigd in een uit 1812 stammende vierkantshoeve in het landelijke Alt-Hoeselt. Na een fikse renovatie met de nodige verbouwingen, maar steeds met behoud van het autenthieke kader, kreeg het pand een sfeervol karakter. Naast het gastronomisch restaurant beschikt het echtpaar ook over een romantisch feestzalencomplex met een capaciteit van 250 personen. Met een idylische binnen-

160 Daarom Haspengouw

koer, diverse terrassen, een riante tuin met speeltuin en eigen parking bieden ze hun gasten veel meer dan alleen een gastronomisch genoegen. Een goede Franse keuken met moderne en eigen variaties en vertrouwde Vlaamse gastvrijheid staan garant voor op en top gezelligheid. Dirk Valkeners van restaurant Loreline: “We zijn altijd op zoek naar vernieuwing en bieden ook vooral onze vaste klanten graag iets om naar uit te zien, vandaar dat we onze kaart maandelijks wijzigen. Ook combineren we graag gevoel voor smaak met iets speciaals voor het oog. Bij de gerechten probeer ik vertrouwde ingrediënten naast de klassieke bereiding ook op één of meerdere eigentijdse manieren te bereiden, waardoor er telkens een ander mondgevoel is. En dat wordt gewaardeerd.” Ilse Vrijens van feestzalen De Vrije Valk. “Net als mijn man ben ik steeds op zoek naar het ultieme om mijn klanten in de watten te leggen. Voor elk feest wordt elke schakel gecontroleerd. Er wordt niets aan het toeval overgelaten. Zowel mijn diners en buffetten, maar ook op maat gemaakte personeelsfeesten, babyborrels, en communiefeesten moeten een feest zijn voor alle zintuigen en voor alle leeftijden, van jong tot oud. Mijn stokpaardje is de huwelijken. Het mooiste compliment dat ik kan krijgen is dat koppels hun grote dag vol vertrouwen in mijn handen leggen. Daar doe je het toch voor.”

Ongerept Hoeselt De aantrekkelijkheid van Hoeselts schilderachtige dorpjes wordt, zo mogelijk, alleen geëvenaard door het gevarieerde natuurlandschap in en rondom de gemeente. Samen met Tongeren en Riemst deelt Hoeselt bijvoorbeeld de Wijngaerdbossen, een natuurgebied met sterk hellende, bronhoudende loofbossen afgewisseld door holle wegen, graasweiden, akkerlanden en graften. Tot de bewoners behoren onder andere de das, steenmarter, vos, ree, wezel, bunzing, hermelijn, haas, konijn, eekhoorn, eikelmuis, rosse woelmuis en dwergmuis. Zowel de kleinere zoogdieren als de vele insectensoorten trekken roofvogels als de rans-, steen-, bos- en zelfs kerkuil, alsook de torenvalk, wespendief en buizerd naar dit gulle bosgebied. De bossen zijn voor een groot deel in eigendom en beheer van Natuurpunt. Tenminste even divers en waardevol is ook het natuurgebied Hardelingen, behorende tot het gelijknamige kasteel in de deelgemeente Sint-Huibrechts-Hern. Het is grotendeels in privé-bezit maar wordt desondanks goed ontsloten door weggetjes en paden. Je vindt er zowel beuken- als eikenbossen, afgewisseld door hooilanden en vochtige beekgebieden. Met name de Winterbeekvallei ontspringt er. Naast zoogdieren en vogels vind je hier daarom ook verschillende soorten amfibieën en een rijke flora.

Zo komen er verschillende stinzenplanten voor, bloemrijke planten die ooit werden ingevoerd maar inmiddels in verwilderde vorm voorkomen in de vrije natuur. Ook het Engels park rondom het kasteel herbergt een schat aan flora en fauna. Hardelingen sluit tevens aan bij het natuurgebied Teugelen, bestaande uit hellingbossen met vijvers aan de voet. In het kader van de zorg om hoogstambomen werd het Steenbroek, een gebied vlakbij Vrijhern, in beheer van de Nationale Boomgaarden Stichting omgevormd tot een fraai stukje natuur. Daar zie je hoogstamboomgaarden floreren temidden van gemengde hagen, houtkanten en hooiweiden. Een nieuw en ongerept stukje Hoeselt!

Daarom Haspengouw 161

Gezellige B&B voor iedereen Voor wie op de fiets het Vlaamse land verkent en zich in Haspengouw verbaast over verborgen schatten in kleine dorpjes, zal zeker aangenaam verrast zijn als de fiets hen naar het landelijk gelegen Sint-Huibrechts-Hern te Hoeselt brengt. Daar mag u een warm onthaal verwachten in Brasserie De Tommen dat met een ruim zonneterras en een grote speelweide voor de kinderen meer dan alleen een korte pitstop belooft. Want deze fraai gerenoveerde hoeve beschikt over vier gastenkamers met aparte sanitaire voorzieningen en een eigen douche. Uiteraard zijn deze kamers niet alleen voor vakantiegangers bedoeld. Denk eens aan

een romantisch weekend of zomaar even ertussen uit. Ook voor gasten die om zakelijke redenen naar de regio komen, is B & B De Tommen vanwege de rustige omgeving een ideale verblijfplaats. Nathalie Breepoels en Frank Meyers kochten de hoeve tien jaar geleden. Aangezien Frank als schrijnwerker een eigen bedrijf heeft, wist hij het pand mooi te renoveren. De taverne of brasserie opende in 2003 haar deuren, de gastenkamers werden twee jaar later geïntroduceerd. Er heerst een huiselijke en ontspannen sfeer en dat is precies wat Nathalie en Frank voor ogen hadden toen ze ermee begonnen. “Toen wij dit kochten, was het een boerderij en waar hier de taverne is, dat waren vroeger de varkensstallen maar daar zie je nu helemaal niets meer van,” vertelt Nathalie zichtbaar trots op haar partner Frank die als schrijnwerker goud in de handen heeft. “Iedereen voelt zich hier op zijn gemak en er worden dan ook geregeld feestjes gehouden, wat met een grote speelweide ideaal is. Vanaf mei kan er voor de kinderen een groot springkasteel geplaatst worden. We hebben een verwarmd en overdekt terras en kunnen groepen van 35 tot maximaal 120 personen ontvangen.” Door de week logeren er veelal zakenmensen die op hun kamer de beschikking hebben over internet. Sinds 2010 is De Tommen officieel erkend als fietscafé door Toerisme Limburg en gedurende de seizoenen 162 Daarom Haspengouw

nog tal van plannen en ideeën, wat vooral voor gasten van Nathalie en Frank erg interessant is. “We gaan een sauna en jacuzzi bouwen om er hier een kleine wellness accommodatie van te maken,” zo zegt Nathalie, “want dat past hier perfect in de landelijke en rustige omgeving. Dan kunnen we onze gasten nog meer service bieden.” Er zijn drie vaste krachten werkzaam, met afwisselend in de weekends en drukke seizoenen twaalf medewerkers. “We werken het liefst met vast personeel, omdat dit prettig is voor onze gasten vanwege het persoonlijke en de herkenbaarheid.”

vijf dagen open voor fietsers die er een consumptie en hun eigen boterhammen willen nuttigen. “Het informele maakt het juist zo gezellig hier,” legt Nathalie uit. “Voor ons is de afwisseling in bezoekers en gasten ook leuk, je ontmoet telkens nieuwe mensen die overal vandaag komen.” Het zijn niet alleen de rust, de speelweide of het ruime terras waarvoor mensen komen. Ook de keuken geniet een goede reputatie en vooral de ‘Steak de Tommen’ is een populair menu. De kaart bestaat uit typisch Belgische gerechten en wordt om de paar maanden aangepast, maar belangrijk is dat alles vers, gezond en vooral lekker is! Jaarlijks terugkerende evenementen smeden een band met lokale en regionale bewoners, zo is er in januari een winterBBQ, in februari een speciaal Valentijnsmenu en in november een kermis- en mosselweekend. Vanzelfsprekend wordt ook Oud en Nieuw met een feestelijk menu gevierd. De Tommen speelt goed in op wensen van bezoekers en biedt in samenwerking met ondernemers uit de regio aantrekkelijke arrangementen aan. Zo kan men in Hoeselt bijvoorbeeld een Vespa huren in combinatie met overnachtingen in De Tommen. Voor trouwparen is er de gelegenheid om in combinatie met een bruidskamer plus ontbijt gebruik te maken van een prachtige oude Ford Mustang. Voor de toekomst zijn er

Een uniek verblijf vol charme Uniek in het aanbod van guesthouses en Bed & Breakfast accommodaties is zeker De Vrijheerlyckheid in Hoeselt. De gerestaureerde vierkantshoeve van Bart wordt volledig ondersteund door zogeheten ‘alternatieve energie’ via onder andere zonnepanelen en een warmtepomp. Het afvalwater wordt in een nabijgelegen rietveld gezuiverd en hergebruikt. Dit was niet zozeer een bewuste keuze, maar eerder een gelukkige samenloop van omstandigheden. Dat duurzaamheid heel goed samen kan met exclusieve luxe laat zich in de schitterende ambiance van De Vrijheerlyckheid dan ook verrassend gelden. Voor Bart is Haspengouw als een Toscane of Provence van Vlaanderen. Anderhalf jaar geleden

164 Daarom Haspengouw

wilde hij zijn leven een andere richting geven. Hij liep tegen de vierkantshoeve aan die ‘in staat van ontbinding’ was en besloot het pand op te knappen om er te gaan wonen. “Haspengouw is heel mooi, met de vele slapende dorpjes, de landbouw en afwezigheid van industrie. Het levensritme hier is heel zuiders en dat spreekt me aan.” Zo rijpte ook het idee om enkele kamers voor gasten beschikbaar te stellen en een verblijf in de weelderige natuur van Haspengouw te omringen met stijlvolle luxe en modern comfort. Naast de prachtige kamers, een mooi terras en een fijne ligweide staan een sauna, haman, jacuzzi en fietsen vrij ter beschikking van de gasten. Ook de inwendige mens zal het aan niets ontbreken. Het ontbijt wordt samengesteld uit typische streekgebonden producten, met dagverse eieren van eigen kippen en zelfgemaakte confituur van eigen fruitbomen. Je zou het haast niet verwachten, maar ook grote en kleine viervoeters zoals paarden en honden zijn in overleg van harte welkom bij De Vrijheerlyckheid. Of zoals Bart het omschrijft: “We bieden onze gasten de service die we zelf ook graag zouden ontvangen!” Vandaar dat deze oase van rust, comfort en gastvrijheid ook geregeld gasten ontvangt die een paar keer per jaar de sfeer van Haspengouw komen genieten. Omdat er een band is met de mooiste regio van Vlaanderen en met B & B De Vrijheerlyckheid.

Ambachtelijk bereide gerechten Wie in Hoeselt bekend is, weet dat restaurant De Weijers Hoven een bijzondere familiezaak is, waar chefkok Xavier met zijn vrouw Wendy en ouders Jean en Anne hun gasten op echt Belgische wijze welkom heten. Met een twintigtal zitplaatsen blijft de ambiance knus en gezellig. Wendy en Ann fungeren als gastvrouw, vader Jean spreekt als sommelier de taal van echte wijnliefhebbers. In de keuken voelt Xavier zich al van jongs af aan thuis. De keuken van de Weijers Hoven kan men best omschrijven als verfijnde streekgastronomie. Ambachtelijk bereide gerechten met eerlijke producten en ingrediënten is wat de kaart siert. De gast mag er genieten van pure smaken, zoals zelfgerookte vis op eikenhout, zelf gekweekte tomaten, venkel en andere vaak al lang vergeten groenten. Xavier’s visie op koken werd menigmaal bekroond met prestigieuze prijzen waar zijn voorkeur voor ‘naturelle’ door de jury gedeeld werd. En wie met een smakelijke bereiding van een gewone appel ieders goesting aanwakkert, mag zich met recht een chef de cuisine noemen!

Daarom Haspengouw 165

Riemst

De slag van Lafelt Hoewel de gemeente Riemst kan bogen op een lange en rijke geschiedenis, is er één historische gebeurtenis die alle andere in de schaduw stelt: de slag van Lafelt. Lafelt is een gehucht bij Vlijtingen, één van de tien deelgemeenten van Riemst. Dat werd op 2 juli 1747 ongewild het epicentrum van de Oostenrijkse Successieoorlog toen zowel de Franse als Oostenrijkse legers probeerden de Zuidelijke Nederlanden te veroveren. Het eigenlijke doel was het nabijgelegen Maastricht maar de verschillende legers kruisten al enkele kilometers daarvóór elkanders pad. 150.000 manschappen, bestaande uit verschillende nationaliteiten, kwamen er tegenover elkaar te staan.

Iers kruis

166 Daarom Haspengouw

De Fransen en hun bevriende Spaanse, Pruisische en Beierse legers bezetten de linie vanaf Genoelselderen tot Vroenhoven en stonden al bijna voor de poorten van Maastricht. De geallieerden, waartoe ook de legers van de Nederlandse republiek behoorden, namen het meer noordelijk gelegen Alden Biesen en de dorpen tussen Rosmeer, Hees en Kesselt in. Vlijtingen en Lafelt werden voor de zekerheid in brand gestoken. Het hele gebied tussen beide linies werd gekenmerkt door zacht glooiende heuvels en dorpen die achter quasi ondoordringbare hagen en holle wegen verborgen gingen. Die natuurlijke verdedigingslinie bemoeilijkte en verhevigde de strijd en kwam vooral rondom Lafelt tot een hoogtepunt. Een Ierse brigade die aan de kant van de Fransen vocht, wist daar uiteindelijk door de linie der geallieerden te breken. Daardoor sloeg de balans door in het voordeel van de Franse koning Lodewijk XV, die de slag vanaf de Sieberg bij Herderen had gevolgd. De slag van Lafelt geldt als de bloedigste uit de geschiedenis van Belgisch-Limburg en eiste een hoge tol: zo waren er 10.971 doden aan Franse, en 6.707 aan geallieerde kant te betreuren. Vooral tijdens het intensieve kanonnenvuur kwamen ook nog eens 3.112 paarden om. Een monument in Lafelt herdenkt de slag, evenals een Iers kruis, ter ere van de ruim 800 Ieren die hier hun leven lieten.

Monument Slag van Lafelt

Kanne, een stukje buitenland in Riemst

het gebrek aan licht. Aan Avergat vind je er zelfs een feestzaal in.

Ingeklemd tussen Nederland en Wallonië ligt het pittoreske dorpje Kanne. Dwars er doorheen stroomt het Albertkanaal dat Luik met Antwerpen verbindt. Dat doet het met veel gevoel voor drama want het snijdt dwars door de Sint-Pietersberg en het plateau van Caestert. Begin jaren dertig startte men de werkzaamheden om een verbinding te maken met het al bestaande kanaal Maastricht-Luik, bij Ternaaien.

Kanne zelf ligt in het dal van de Jeker. Die stroomt zowel op Nederlands, Vlaams als Waals grondgebied. Zelfs het kanaal houdt dit meanderend riviertje niet tegen: men pompt het gewoon er onderdoor!

Het eerste dat opvalt aan het afgegraven deel is de kleur. Die duidt op mergel, een afzettingsgesteente bestaande uit een mengsel van klei en fijne kalk. De Romeinen maakten er al gebruik van, bijvoorbeeld als bouwsteen voor huizen. Ook nu zijn er in Kanne en omgeving nog talloze huisjes en andere bouwwerken te vinden die geheel of gedeeltelijk met mergelblokken werden gebouwd. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de Heilig Grafkapel of, schuin daar tegenover, het Huis Poswick. De blokken van deze monumenten werden in nabijgelegen groeven uitgezaagd en daarna een tijd te drogen gelegd. Contact met de drogere buitenlucht maakt de zandsteen hard en beter geschikt om mee te bouwen.

De toeristen ontdekten dit dorp al jaren geleden. Vooral in de weekenden en de vakanties zie je hier Vlamingen, Walen én Nederlanders, allemaal op zoek naar een stukje buitenland.

De toegangen tot de ‘grotten’ zijn her en der zichtbaar, zoals bijvoorbeeld in de kanaalwand tussen Kanne en Vroenhoven. De gemeente Riemst telt een tachtigtal van dit soort groeven, met tezamen 300 km aan gangen. Sommige zijn tegenwoordig nog in gebruik als champignonkwekerij, vanwege de vochtigheid en

Kanne aan de Maas

Heilig graf (kapel)

Daarom Haspengouw 167

De pareltjes van Riemst De meest zuidoostelijke gemeente in Haspengouw leent zich bij uitstek om per fiets te verkennen. Een ideale bestemming tijdens zo’n tocht is de waterburcht van Millen, eens een stevige vesting en al vermeld in 1365. Het werd in 1972 praktisch als ruïne door de gemeente aangekocht. Sindsdien is het één van de vier bezoekerscentra die de steunpunten vormen van het fietsen autoroutenetwerk ‘Burchten en versterkingen in de Euregio Maas-Rijn’. Tot de burcht behoren ook een muse-

Niet ver daar vandaan maar toch ver genoeg voor een pitstop, ligt het wijnkasteel van Genoelselderen. Het huidige U-vormige complex dateert van 1859, maar het eerste kasteel, gebouwd in opdracht van Godenoel van Elderen, stond hier al in de dertiende eeuw. De familie van Rennes die het kasteel in 1990 kocht, begon in 1991 met de aanplant van wijnstokken. Tegenwoordig beschikt men over 20 ha wijngaard op leem en kalkrijke mergel. Die ondergrond levert zeer goede wijnen die regelmatig prestigieuze prijzen in de wacht slepen. Onder leiding van een gids kan men het hele jaar door het kasteel, de tuinen, de wijngaarden en het wijnhuis bezoeken. Natuurlijk kan er ook een glaasje wijn worden geproefd. Op een warme dag kan je verkoeling zoeken in de grotten van Zichen-Zussen-Bolder. Die zijn aantrekkelijk ingericht met beeldhouwwerken van mergelzandsteen en houtskooltekeningen op de wanden. Je kunt er je licht opsteken over de prehistorische krijtzee en daaruit geviste fossielen, maar ook over de ambach-

Waterburcht Millen

Wijnkasteel Genoelselderen

um over het leven van de adel in de zestiende en zeventiende eeuw, een bezoekerscentrum met informatie over de routes en een toeristisch eetcafé waar je (h)eerlijke streekgerechten kunt bestellen.

telijke ontginning van mergelblokken en het kweken van witloof en champignons. De donkere, vochtige gangen even verderop zijn het exclusieve domein van vleermuizen, al ligt hier en daar waarschijnlijk ook nog wel een grottenkaasje te rijpen!

168 Daarom Haspengouw

Natuurgebieden

ra- en fauna en zelfs schraalheidegrasland (uniek in Vlaanderen!) ontwikkelen.

Riemst is een groene gemeente met verrassende kanten. Binnen de gemeentegrenzen liggen bijvoorbeeld twee belangrijke natuurgebieden die in niets op elkaar lijken:

Dat zie je ook in de zavelkuil, een voormalige open groeve op de Tiendeberg aan de andere kant van het kanaal. Doordat deze natuurlijke kom op het zuiden staat, vormt het een ideale biotoop voor zeldzame

In de vallei van de Molenbeek bij Genoelselderen en Membruggen ligt het natuurreservaat Molenbeemd. Dat is een rijk gevarieerd beemdgebied, gekenmerkt door vochtige rietvelden, waterplassen en moerassige gebieden. De natte gedeelten zijn een paradijs voor de bruine kikker en ook padden en salamanders zijn hier geen vreemden. De natte weilanden vormen een ideale ondergrond voor verschillende kruidachtige planten maar ook margrieten, klaprozen en andere wilde bloemen

Het plateau van Caestert.

Natuurreservaat Molenbeemd

vlinders en insecten als de graafwesp. Veel van de werkzaamheden ter bevordering van het natuurbehoud op deze plek zijn te danken aan de jarenlange inspanningen van Leon Erens en zijn zonen. Samen met vrijwilligers van de Jeugdbond voor Natuur- en Milieustudie (JNM) houden zij de hellingen vrij van bomen en struiken zodat er schapen en geiten kunnen grazen. Daardoor kunnen zich hier kalkgraslandflo-

groeien hier â&#x20AC;&#x2122;s zomers bij de vleet. De zeldzame moerasvegetatie wordt zorgvuldig in stand gehouden door natuurvereniging Orchis die hier samen met Econet vzw het maaibeheer voert.

Het plateau van Caestert is het Belgische deel van de Sint-Pietersberg, een 8 km lang plateau dat zich uitstrekt van Maastricht tot het Waalse VisĂŠ. Je komt er wanneer je het dorpje Kanne uitloopt, bijvoorbeeld via het kerkhof. Het is een gevarieerd en rijk natuurgebied met spectaculaire uitzichten over de Jekervallei en het Albertkanaal. De kalkbodem biedt voeding aan unieke flora en fauna.

Daarom Haspengouw 169

Onder het dak van de wereld Wie na een drukke werkdag heerlijk wilt ontspannen, voelt zich de koning te rijk in eigen tuin met mooi tuinmeubilair dat weer en wind doorstaat. Tuinmeubelen van deze tijd zijn fraai vormgegeven van duurzame materialen, in smaakvolle dessins of natuurgetrouw geurend naar buiten en Moeder Aarde. Warm. Gastvrij. Voor zorgeloze momenten. Langs de grote weg van Maastricht naar Tongeren, omringd door akkers en fruitbomen in het landelijke Riemst, is Francoverdi gevestigd dat met 1000 m2 tuinmeubelen en accessoires meteen indruk maakt. Zaakvoerder Franck Bijnens vertaalt zijn filosofie over kwaliteit van leven in een boeiende

170 Daarom Haspengouw

collectie met gerenommeerde topmerken zoals Gloster, Manutti, Rausch, Joli en andere. Teakhout, glas, steen en inox garanderen het hele jaar door een prettig verpozen in tuin, veranda, loggia, op het terras of zelfs een tweede verblijf. Maar Francoverdi biedt meer. Zo zijn er ook stijlvolle en levensechte replicaâ&#x20AC;&#x2122;s van dieren in kunsthars om stille plekjes in de tuin op te sieren, of luxe uitgeruste barbecuetoestellen en complete buitenkeukens. Naast de specialisatie voor buitenshuis, is Francoverdi ook gericht op decoratie voor binnen. Met name rond de kerstperiode mogen bezoekers van de zaak een bijzonder kerstshow verwachten met mooie objecten en aankleding voor een sfeervolle Kerst. Accessoires als glaswerk, plaids en kaarsen lenen zich ook perfect als geschenk. Het behoeft weinig toelichting dat een voorproefje van het goede leven u tegemoet treedt wanneer u omringd door zoveel moois in de showroom staat. Francoverdi heeft ook een uitgebreide wineshop: Francovini. En u kunt er zelfs letterlijk proeven! Franck Bijnens presenteert met Francovini namelijk zijn jarenlange passie voor wijnen, want genieten van een mooie wijn is onlosmakelijk verbonden met het buitenleven thuis. Francovini biedt een zorgvuldig samengesteld assortiment van kwalitatief hoogstaande wereldwijnen voor ware liefhebbers en smaakavonturiers.

Natuurreservaat Molenbeemd

Daarom Haspengouw 171

Wijnkasteel Genoels-Elderen Wie voor de eerste keer het rustige Genoels-Elderen binnen rijdt, verwacht daar niet direct een authentiek wijnkasteel. Toch is het waar: in deze typisch Haspengouwse landbouwgemeenschap met nog geen vijfhonderd zielen ligt het enige wijnkasteel van België! Samen met zijn wijngaarden, rozentuin, stokerij, pershuis en wijnkelders vormt kasteel Genoels-Elderen een publieksmagneet waar jaarlijks tenminste vijftienduizend bezoekers op af komen. Om er te komen rijd je eenvoudigweg de Kasteelstraat in, niet ver van waar ooit de oude Romeinse heirbaan tussen Maastricht en Tongeren lag. Het feit dat in 2007 vlakbij een Romeinse wijnzeef werd gevonden, geeft een extra dimensie aan de hier heroplevende wijnproductie. Vanaf de oprit vertoont het fris ogende kasteel nog duidelijk de classicistische kenmerken die het in 1754 meekreeg, al dankt het zijn huidige aanzicht voornamelijk aan restauratiewerken die plaatsvonden in 1859. Het U-vormig gebouw is deels uit baksteen en deels uit mergel opgetrokken en kijkt

uit op een grote vijver en het bijbehorende park. Rondom liggen meerdere symmetrisch opgestelde bijgebouwen, een koetshuis, een monumentale kasteelhoeve en natuurlijk de wijngaarden. Al in de 13e eeuw lag hier een donjon die later tot een burcht uitgroeide. Zijn bouwer en heer was Godenoel van Elderen, de naamgever van dit dorp. Ook wordt al langer dan vandaag wijn rondom dit kasteel geproduceerd. Oude namen als ‘het wijngaardbos’ en de ‘Wijnstraat’ verwijzen daar duidelijk naar. Nog maar twee eeuwen geleden staakte men de wijnproductie in onze streken, voornamelijk omdat Napoleon het als ongewenste concurrentie voor ‘zijn’ Franse wijnen beschouwde. Sinds enkele decennia waagt men zich weer voorzichtig maar zeker aan deze nobele bedrijfstak. En daar zijn goede redenen voor: De kalkrijke bodem en ons milder wordend klimaat maken de gronden rondom kasteel Genoels-Elderen voldoende geschikt voor de wijndruif. Dat zagen ook de huidige bewoners, de familie Van Rennes, toen ze het landgoed in 1990 overnamen. Tegelijkertijd met de restauratie van het complex gingen ze op zoek naar een geschikte druivensoort want van de oorspronkelijke aanplant was helaas niets meer over. Er 172 Daarom Haspengouw

norm en de Chardonnay Wit, Blauw en Goud prijken inmiddels in vele Belgische toprestaurants op de wijnkaart. Omdat de grond een beetje op die in de Champagnestreek lijkt, brengt de familie Van Rennes ook een drietal mousserende wijnen op de markt, de Zwarte, Zilveren en Rose Parel. Zowel de witte, de rode als de mousserende wijnen, vielen de afgelopen jaren herhaaldelijk in de prijzen. Van de geperste druiven blijft uiteindelijk alleen het zogenaamde druivendraf over. Het druivendraf van de Chardonnay druiven werd als té kostbaar beschouwd om als mest te eindigen en kreeg daarom een nieuwe bestemming als Limburgs Levenswater. Dit is een voor België uniek en eerlijk product waarvan jaarlijks ongeveer 12.000 flessen over de toonbank gaan. Ben je geïntrigeerd geraakt door het succesverhaal van kasteel Genoels-Elderen? Meld je dan aan voor een rondleiding en proef zelf waar het allemaal om te doen is!

werd gekozen voor twee ‘Chardonnay klonen’ die goed bij ons noordelijk klimaat en de kalkrijke bodem passen. Bovendien besloot men, tegen de gangbare gewoonte in, de wijnstokken verder uit elkaar te zetten. Daardoor krijgt men per hectare wel minder opbrengst, maar het geeft de planten tegelijkertijd de ruimte die ze nodig hebben om genoeg zonlicht te absorberen. Zo stijgt het natuurlijk suikergehalte en hoeft men geen extra suikers toe te voegen. Dankzij deze unieke werkwijze levert het wijngoed een aantal fijne wijnen: mooi droog, met een rijk aroma en een karakter vergelijkbaar met een goede Bourgogne. Uit de oorspronkelijke 1315 druivenstokken groeide een wijngoed van 20 ha. Samen leveren die jaarlijks 80.000 flessen Chardonnay op, hetgeen overeenkomt met 90% van de totale productie. Daarnaast wordt op het goed ook de Pinot Blanc verbouwd, een druivensoort die men van oudsher in geringe mate aan Chardonnay toevoegt om de wijn meer diepte te geven. ‘De Vogelsanck’, een helling met een eigen microklimaat, wordt sinds 1999 ook gebruikt voor de aanplant van Pinot Noir. Die levert een mooie rode wijn op, de Pinot Noir Rood. Witte wijn blijft hier voorlopig de Daarom Haspengouw 173

Nog meer bezienswaardigheden Riemst bestaat uit de deelgemeenten: Genoelselderen, Herderen, Kanne, Membruggen, Millen, Riemst, Val-Meer, Vlijtingen, Vroenhoven en Zichen-Zussen-Bolder. Dit zijn stuk voor stuk dorpen met een eeuwenlange geschiedenis en een soms opvallend cultureel of religieus erfgoed. In Val-Meer vinden we bijvoorbeeld één van de oudste gebouwen uit de regio, de Sint-Severinuskapel. Dit gotische zaalkerkje uit mergel werd hier in 1611 gebouwd ter vervanging van het oorspronkelijke kerkje. De originele romaanse toren uit 1193 bleef daarbij behouden. Vanaf 1856, Val en Meer waren intussen samengevoegd, werd tegen de kapel een klooster opgetrokken. Ook Millen heeft meer bezienswaardigheden dan de waterburcht alleen. De Motheuvel bijvoorbeeld, in de volksmond beter bekend als ‘De Toem’, is een typisch overblijfsel uit de vroege middeleeuwen. De kunstmatige verdedigingsheuvel in de koeienwei is 7 m hoog en 20 m breed en wordt omgeven door een droge gracht. Waarschijnlijk stond er ooit ook een torengebouw op. Millen telt ook een aantal bezienswaardige hoeves, zoals hoeve De Lexhy, hoeve De Barrier en de zogenaamde ‘Spaanse Hoeve’ die zijn naam dankt aan de Sint-Andrieskruisen op de voorgevel, een volgens de plaatselijke bevolking typisch Spaans element. Achter en gedeeltelijk onder de Spaanse Hoeve liggen nog de overblijfselen van een donjon uit de dertiende eeuw: het Hof van Eggertingen. Bolder, de kleinste van het drietal Zichen-ZussenBolder, was vanaf 1588 eigendom van de familie De Méan. Die liet er in de eerste helft van de zeventiende eeuw een monumentale kasteelhoeve bouwen. Het gebouw in de Bolderstraat is een mooi voorbeeld van Maaslandse stijl, compleet met speklagen. Aan de rand van het dorp staat De smokkeleire van Montenaoke

174 Daarom Haspengouw

een sober kruis, omgeven door een mergelmuurtje. Het werd opgericht ter nagedachtenis van de achttien slachtoffers die op 23 december 1958 omkwamen na instorting van de Roosburg, een ondergrondse champignonkwekerij. De 5 m diepe krater heeft men zo gelaten, als om aan te geven hoe hard deze gemeenschap getroffen werd. De Sint-Genovevakerk in Zussen bezit een Sint-Rochusbeeld uit de late achttiende eeuw en een kerkschat met liturgisch zilverwerk. Daaronder een kelk uit omstreeks 1700. Het kerkgebouw zelf stamt deels uit 1896, deels uit 1926 en werd geheel uit mergelzandsteen opgetrokken. De oorsprong van de gotische Sint-Pieter en Laurentiuskerk in Zichen, ook uit mergel, gaat terug naar de veertiende eeuw. De kerk kreeg echter haar huidige aanzicht na ingrijpende verbouwingen in 1929. Gevelsteen Kasteelhoeve ‘Hof de Mean’

Ook de Gallo-Romeinse cultuur komt in deze gemeente soms nog aan de oppervlakte: in Herderen ligt nabij de oude heirbaan tussen Tongeren en Maastricht bijvoorbeeld een tumulus die de naam ‘Gentombe’ draagt. De grafheuvel dateert uit de eerste of tweede eeuw na Christus en wordt sinds 1976 beschermd. In de buurt werden eveneens sporen van een Gallo-Romeinse villa aangetroffen. In Herderen kan je bovendien ‘Het museum van de Dynastie en België’ bezoeken. Aan de hand van illustratief materiaal en uniformen, wandelt de bezoeker langs het Belgisch vorstenhuis en het militaire verleden. Vlijtingen geniet vooral bekendheid door de slag van Lafelt. In het Heemkundig Museum, ondergebracht in het parochiaal centrum, kan je verschillende vondsten uit die slag bewonderen. Daaronder historische kaartdocumenten, wapens en krijgsuitrustingen, maar ook gedenkpenningen van de Oostenrijkse Successieoorlog. Romeinse voorwerpen zoals glas, munten en aardewerk, alsook artefacten uit de steen- en ijzertijd, maken eveneens deel uit van de collectie. De centraal gelegen Sint-Albanuskerk domineert de hele omgeving met zijn markante neoclassicistische toren uit 1840.

Kasteelhoeve in de Bolderstraat

Vroenhoven ligt op slechts een steenworp afstand van Maastricht. Vandaar dat hier vroeger behoorlijk wat smokkelwaar de grens passeerde. Het standbeeld ‘De Smokkeleire van Montenaoke’ verwijst naar die gewoonte. Het beeld bevindt zich vlak voor herberg ‘De Smokkelhoeve’. Het gehucht Heukelom maakt eveneens deel uit van Vroenhoven. Dankzij een bochtig stratenpatroon en het vrijwel onveranderde karakter van de dorpskern, is het een plezier daar rond te fietsen. Het dorp Riemst is het administratieve centrum van de gelijknamige gemeente en een kruispunt tussen Maastricht-Tongeren en Visé-Bilzen. Het Swaenhof is een monumentaal herenhuis, genoemd naar een kasteel dat ooit nabij de Sint-Martinuskerk stond. Volgens de legende zou in de tuin het kruisbeeld met de zwarte Christus zijn aangetroffen die al sinds de dertiende eeuw in Maastricht verblijft.

Sint-Severinuskapel in Val-Meer

Daarom Haspengouw 175

Wellen

Bokkenrijders

Desondanks zou vooral het Haspengouwse dorpje Wellen, een heerlijkheid van de abdis van Munsterbilzen, centraal staan tijdens het historisch bokkenrijderproces tussen 1774 en 1776.

“De duivel jaagt ons...nu kunt gij weeten hoe de bockereijders leven; door duijvels ingegeven, regeeren wij”.

Van de 36 bokkenrijders die er werden veroordeeld, kwamen er 31 uit Wellen. Zij werden beschuldigd van inbraken en diefstallen, het dreigen door middel van brandbrieven en brandstichting. De brandbrieven werden opgesteld in Herberg ‘De Pluim’, uitgebaat door Jan Lycops en zijn vrouw Katrien Billen die als spilfiguren van de Wellense bende golden. Ook bekenden de verdachten na gruwelijke folteringen ergere misdaden zoals moord, al is daarvoor nadien geen enkel bewijs teruggevonden.

Bovenstaande regels komen uit de brandbrief die Jan Wouters op 2 januari 1774 op zijn hoeve in Wellen ontving van bokkenrijder en plaatsgenoot Jan van Muysen. Het is tevens de enige door de bende zelf geschreven verwijzing naar de naam ‘bokkenrijders’ en daarom van belang voor de geschiedenis van deze roemruchte groepering.

De misdaden van de Wellense bokkenrijders werden in verschillende Haspengouwse dorpen, waaronder Alken, Gelinden, Vroenhoven, Herten, Brustem en Kortessem gepleegd. In Wellen ging de hoeve van Jan Corfs in vlammen op nadat hij een brandbrief met de eis van 400 gulden onbeantwoord had gelaten. De brand die waarschijnlijk onbedoeld uit de hand was gelopen, geldt als de zwaarste misdaad van de Wellense bokkenrijders.

Het fenomeen ‘bokkenrijders’ manifesteerde zich met tussenpozen vanaf 1734 tot circa 1795 op het grondgebied van de beide Limburgen. In het land van Loon, voorloper van de huidige provincie Belgisch-Limburg, lag het werkterrein van deze beruchte roversbende voornamelijk in de Kempen en het Maasland.

Er wordt tegenwoordig steeds vaker gedacht dat de bokkenrijders vooral uit armoede handelden en dat ‘feiten’ als het ontheiligen van hosties uitsluitend afkomstig zijn uit de processtukken van een repressieve, kerkelijke overheid. Die veroordeelde het merendeel van de Wellense bokkenrijders ter dood in de zogenaamde Bonderkuil, een lugubere plek op de grens met Kortessem en Alken.

Onze lieve Hereboom (vergaderplaats Bokkenrijders)

Standbeeld Bokkenrijder, rotonde Veerstraat-Russeltstraat-Herenstraat-Daalstraat

176 Daarom Haspengouw

Religieus erfgoed In de vier dorpskernen Berlingen, Herten, Ulbeek en Wellen ligt een aantal monumentale gebouwen die bij een bezoek aan deze gemeente zeker niet mogen worden gemist. Daartussen bevinden zich een aantal mooie parochiekerken en kapellen, elk met een eigen verhaal. De kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Smarten te Oetersloven (Berlingen) staat op een plek waar al vóór de komst der Romeinen aan verering werd gedaan. De heer van Berlingen zou hier later een kapel gebouwd hebben toen hij terugkeerde uit het Heilige Land. De huidige barokke kluiskapel dateert echter uit de 17e eeuw en werd in de loop van de 18e en 19e eeuw bewoond door een tiental kluizenaars. Elk jaar op 1 mei komen hier nog bedevaarders naar toe. Op het kerkhof vindt u een grote grafsteen met voorstelling in vol ridderornaat van één van de bastaardzonen van Raes van Heers. De neogotische kapel in Wellen maakte tot 1975 deel uit van de meisjesschool van de zusters Ursulinen, een internaat dat ver buiten de landsgrenzen bekend stond. Alleen de kapel uit 1899 bleef overeind en werd na restauratie als beschermd monument geklasseerd. Het interieur valt op door kleurrijke glas-inloodramen en een aantal decoratieve muur- en plafondschilderingen. Ook vindt u hier een uniek doksaal uit ca. 1550 - 1600 met prachtige beelden van de Christus-Zaligmaker en de 12 apostellen. Ook de Sint-Jan-de-Doperkerk in hartje Wellen is een beschermd monument. De Romaanse toren dateert van 1172 en de dikke muren verraden duidelijk een dubbele functie als verdedigingsbolwerk. De rest van

Sint-Jan-de-Doperkerk

het gebouw werd geleidelijk vervangen en toegevoegd in gotische- (15e en 16e eeuw) en neogotische (19e en 20ste eeuw) stijl. Ook vindt u hier een uniek doksaal uit circa 1550-1600 met prachtige beelden van de Christus-Zaligmaker en de 12 apostelen. De Sint-Agathakerk van Berlingen werd gedeeltelijk gebouwd op een kunstmatige heuvel en heeft een gotisch koor uit natuursteen uit de 13e en 14e eeuw. Het bakstenen schip en de toren dateren uit 1851-1865 en werden opgetrokken in neogotische stijl. In deze kerk vindt u een grote grafsteen met voorstelling in vol ridderornaat van één van de bastaardzonen van Raes van Heers. Vanaf het aanpalende kerkhof heb je een prachtig uitzicht over de Herkvallei en de historische site van kasteel Rullingen. De Sint-Lambertuskerk in Herten mag evenmin ontbreken tijdens een bezoek aan deze gemeente. Ook hierin zijn weer vele stijlen te herkennen, beginnende vanaf 1693, toen ze werd gebouwd. Hier vindt u drie zeer mooie uitgewerkte grafstenen van de vroegere heren van Herten. Van de Sint-Rochuskerk in Ulbeek bestaan maar liefst twee versies! Deze kerken bezitten een unieke Romaanse doopvont én een wondermooi retabel over het leven van Sint-Rochus.

Neogotische Kapel Wellen

Daarom Haspengouw 177

Het is mooi feesten in Wellen De gemeente Wellen ligt fraai gelegen in fruitstreek Haspengouw en biedt voor bezoekers en toeristen enkele mooie bezienswaardigheden. Het staat bekend als Bokkerijdersgemeente en is zeker rijk aan historie. Wie er een bezoek brengt, kan genieten van de lokale gastvrijheid en producten zoals de befaamde stroop van Vrolingen. Ook voor feesten en evenementen is het er goed toeven! Aan de Russelstraat is namelijk Café Majestic gevestigd, bij eerste aanblik een gezellige plek om te buurten en om op het terras te zitten als het mooi weer is. Maar er is ook een mooie zaal aan verbonden voor driehonderd gasten, met een gesloten parking die als het om kinderen gaat, ultieme veiligheid garandeert.

178 Daarom Haspengouw

Virginie Timmermans is goed gekend in de omgeving en al heel wat jaren werkzaam in de horeca. Zij baat iets verderop in dezelfde straat Café Welkom uit waar gastvrijheid ook hoog in het vaandel staat. Voor Café Majestic heeft zij een duidelijke visie. De mogelijkheid om er grote feesten en gezellige evenementen te organiseren is een belangrijke trekpleister voor in de regio. “Daarbij denk ik aan onder andere communiefeesten, kinderfeestjes, bruiloften en ook rommelmarkten,” licht de nog altijd vitale dame toe. “De parking kan met mooi weer ook worden gebruikt om leuke tenten te plaatsen en is geschikt voor allerlei andere buitenactiviteiten!” Het is dan ook niet moeilijk om je een heerlijk geurende BBQ voor te stellen en schaterende kinderen die zich op springkastelen kunnen laten gaan, terwijl de ouders met een glimlach toekijken, zelf van een pintje of ander drankje genietend. Virginie Timmermans: “Majestic heeft twee keukens waar mensen zelf hun eigen snacks kunnen opwarmen of eten kunnen maken, dus er is veel vrijheid om er een geslaagd feest van te maken.” In de toekomst kan Café Majestic uitgroeien tot een mooie Bed & Breakfast, met gezellig restaurant Iets wat in het mooie Haspengouw volledig tot zijn recht zal komen.

Andere bezienswaardigheden Naast het duidelijk zichtbare religieuze erfgoed biedt de bruisende bokkenrijdersgemeente Wellen nog verrassend veel andere bezienswaardigheden. Wist je bijvoorbeeld dat het historische dorpsplein van Ulbeek model stond voor het Haspengouws dorp in Bokrijk? Het openluchtmuseum beschouwde het vierzijdige plein, met kerk, pastorie, twee boerderijen en twee hoeve-brouwerijcomplexen als een typisch voorbeeld voor dorpen uit de regio, zoals die er halverwege de 19e eeuw moeten hebben uitgezien. Tot het dorpsgezicht behoort ook de Sint-Rochus brouwerij van Athur Hayen met de karakteristieke mouttoren, tegenwoordig een gewaardeerd stukje industrieel erfgoed. Het familiebedrijf stamt uit 1892 en werd wegens het succes van zijn bieren keer op keer uitgebreid. Op het hoogtepunt van het bedrijf, omstreeks 1925, werkten hier veertig mensen en brouwde men er naast het aanvankelijke ‘Bock’ en ‘Brune’ ook de bieren ‘Salvator’, ‘Blonde’ en ‘Bavière’. Ook werden er tijdelijk jenever en zelfs limonade (‘Phi-Phi’) gemaakt. Een stukje verder ligt kasteel Trockaert, een classicistisch bouwwerk met een Franse tuin, een ringgracht en een bosrijk kasteelpark. Van boven af gezien wordt duidelijk dat het geïsoleerde kasteel in feite een grote vierkantshoeve is. Daarmee sluit het mooi aan bij de rest van die interessante vierkantshoeves in de gemeente: de Canadawinning, de Boswinning en de Borgtwinning.

Wellens Bokkenreydertje

Ook in Wellen ligt een opvallend voorbeeld van ruraal industrieel erfgoed: de stroopstokerij van Vrolingen dateert van 1843 en geldt als de enige nog bestaande ambachtelijke stroopstokerij. Sinds 2007 maakt Ivo Bleus, oom van de ‘Bleus broers’ uit Borgloon, hier weer heerlijke stroop zonder suikers, bewaarmiddelen of kleurstoffen. De stroopstokerij geldt sinds 1995 als beschermd monument en is te bezichtigen na afspraak. Mooi gelegen tussen het centrum van Wellen en natuurgebied de Broekbeemd, ligt de Wellenmolen, een graanwatermolen uit 1775. De molen wordt gevoed door de Herk die de gemeente van noord naar zuid doorkruist. Daaraan ligt verder eveneens de Graetmolen, een voormalige watermolen zonder waterrad. Een stukje verder in Berlingen vinden we nog een volledig maalvaardige molen “de Oude Molen”, daarbij is er in Berlingen nog een tweede molen, “de Widdingenmolen” hiervan is het waterrad echter verdwenen. Mouttoren van Sint-Rochus (brouwerij)

Daarom Haspengouw 179

Haspengouwse gastvrijheid op zijn best Dat een plaats niet groot hoeft te zijn om iets bijzonders te kunnen bieden, wordt in het gehucht Vrolingen ruimschoots bewezen. Er is een zeer bekende oude stroopstokerij en het ligt aan een populair fietsroutenetwerk. De fruitstreek Haspengouw en de gemeente Wellen oefenen dan ook een grote aantrekkingskracht uit op eenieder die van weelderig natuurschoon en boeiende geschiedenis houdt. Temidden van al deze rijkdom ontvangt de familie Nulens in hun Bed & Breakfast De Vroling het hele jaar door tevreden gasten. Er zijn zes comfortabele themakamers die voorzien zijn van alle moderne gemakken. Maar er wordt niet alleen een rijkelijk ontbijt geserveerd.

180 Daarom Haspengouw

In 2004 werd het pand, dat voorheen als cafĂŠ-restaurant werd uitgebaat, overgenomen met de bedoeling om er een ijssalon in te bouwen. Deze ging medio 2005 open. Het pand bood echter nog zoveel meer mogelijkheden vanwege de ruimte. Vandaar dat het lumineus idee om er een Bed & Breakfast te vestigen al snel werd opgevolgd. En met succes! Gasten kunnen er naast hun ontbijt ook heerlijk ontspannen en zich terugtrekken op een rustig terras, er uiteraard genieten van een ijsje uit de ijssalon en zelfs voor de avond alvast een keuze maken uit enkele streekgerechten die in de bistro van De Vroling vervaardigd worden. Daarnaast zijn er tal van leuke en ludieke arrangementen om de omgeving te verkennen met o.a. de eigen brommers van Italiaanse makelij, de bekende Vespa. De inwendige mens wordt verwend met vooral veel lokale producten uit Haspengouw die als fruitstreek een breed palet aan smaak en gezondheid te bieden heeft. Voor bezoekers en gasten van B&B De Vroling is de eerste kennismaking altijd aangenaam en verrassend, waarbij elk seizoen zo haar eigen specifieke charme uitstraalt. Voor fietsers, wandelaars of liefhebbers van rust en verpozing is De Vroling absoluut een oase in het natuurrijk paradijs Haspengouw.

Natuurgebieden Natuurliefhebbers met een passie voor wandelen of fietsen vallen in Wellen met hun neus in de boter. De fietsroute ‘De Bokkenrijders achterna’, bijvoorbeeld, is een 26 km lange tocht waarbij de plaatselijke bokkenrijdersgeschiedenis centraal staat. Met behulp van een zogenaamde verhalenfluisteraar worden verschillende belangrijke plekken op de route nader verklaard. Voor het overige verloopt de aangenaam afwisselende fietstocht natuurlijk ook langs de dorpskernen, akkers en twee natuurgebieden.

hebben ervoor gezorgd dat hier een fraai natuurgebied ontstond met een aantrekkingskracht op zowel mensen, dieren als planten. Een groot deel van het terrein wordt begraasd door de Schotse Hooglandrunderen, een dikbehaard en winterhard rund, voorzien van indrukwekkende hoorns. Je kunt tussen de dieren door lopen.

De Grote Beemd is het grootste aaneengesloten natuurgebied van Wellen, gelegen in de vallei van de Herk. Het is een voornamelijk open terrein met kalkrijke grond, die bij tijd en wijle door de Herk wordt overstroomd. De moerasbosjes vormen een ideale voedingsbodem voor planten als de moerasspirea maar ook de knolsteenbreek en de gevlekte orchidee. Ook voor vogels is de Grote Beemd een Eldorado: zo’n zestig soorten, waaronder de sperwer, ijsvogel, grote gele kwikstaart en boomkruiper brengen hier jaarlijks hun jongen groot. De rest van het terrein blijft voldoende begaanbaar voor mensen en zoogdieren als reeën, hazen en wezels. Ten zuiden hiervan ligt de Broekbeemd, een waterrijk natuurreservaat met natte graslanden en bosjes. Het is een geliefd wandelgebied bij de bewoners van Wellen en Herten die hier op een steenworp vandaan wonen. Jaren van intensief beheer door de Wellense natuurvereniging ’t Bokje

Bewegwijzerde paden, op vochtige plekken vervangen door planken, voeren verder langs meerdere poelen die werden aangelegd om de diversiteit aan flora en fauna te vergroten. Die zijn het domein van verschillende soorten libellen, zoals de zeldzame tengere grasjuffer, en amfibieën als de groene kikker. Ook de grootste in Limburg voorkomende watersalamander, de kamsalamander, is ondertussen al een vaste bewoner geworden van het natuurgebied.

Broekbeemd

Verhalenfluisteraar ‘de Bokkenrijders achterna’

Daarom Haspengouw 181

Nieuwerkerken Dorp der vogelvrijverklaarden

Gorsem ressorteerde. Tichelrij, het hoger en noordelijker gelegen gehucht dat ruim driekwart van Nieuwerkerken besloeg, behoorde tot het graafschap én beschikte over een aparte schepenbank.

In het noordwesten van Haspengouw, halfweg tussen Hasselt en Sint-Truiden, ligt het landelijke Nieuwerkerken. Het is een van de kleinste gemeenten van Limburg, bestaande uit de deelgemeenten Binderveld, Nieuwerkerken, Wijer en Kozen. Bewijzen voor de ontstaansgeschiedenis gaan terug tot 1139, toen het voor het eerst onder de naam Nova Eclessia (Latijn voor ‘nieuwe kerk’) vermeld werd.

Het onduidelijke statuut in een deel van het dorp maakte het een gedroomd toevluchtsoord voor iedereen die op de vlucht was voor het gerecht. Men spreekt daarom ook nu nog wel over Nieuwerkerken als ‘het dorp der vogelvrijverklaarden’.

Omdat de kern van het dorp Nieuwenhoven tot 1785 bij het Brabantse dorp Attenhoven (tegenwoordig een deelgemeente van Landen) hoorde, had het graafschap Loon in dat deel geen rechterlijke bevoegdheid. Iets dergelijks gold ook voor de wijk Schelfheide dat wel een Loonse heerlijkheid was, maar juridisch weer onder het nabijgelegen

Hoewel ook destijds een uitzondering, staat de bovenstaande absurde situatie symbool voor de versnippering en complexiteit van de verschillende invloedssferen in de periode vóór de komst van de Fransen. Die waren een direct gevolg van de eeuwenlange expansiedrift der volkeren, kasteelheren en plunderende bendes. In Binderveld zag men gedurende de 17e eeuw bijvoorbeeld maar liefst drie verschillende legers al plunderend voorbijtrekken! Natuurlijk is het huidige Nieuwerkerken niet langer een vrijplaats voor criminelen en ook zijn de machtsverhoudingen totaal anders als tijdens de Loonse periode. Toch zou je kunnen zeggen dat er wel de nodige lessen uit het verleden werden getrokken. Toen Sint-Truiden in de jaren zeventig verwoed aan het fuseren sloeg en bijvoorbeeld Kortenbos van Kozen losweekte, besloot Nieuwerkerken dan ook als enige grensgemeente om zelfstandig te blijven voortbestaan.

Panorama Nieuwerkerken

182 Daarom Haspengouw

Religieus erfgoed Op het grondgebied van Nieuwerkerken hoef je niet lang te zoeken aleer je op kerkelijk erfgoed stuit. Kozen, waar in 1230 al een kerk stond, was lange tijd een patronaat van de abdij van Averbode. Na afbraak van de eerste kerk, in 1763, werd naast de pastorie een nieuwe gebouwd, maar ook die werd intussen al weer vervangen door de huidige Sint-Laurentiuskerk. In deze, geheel uit baksteen opgetrokken neoromaanse kerk uit 1914-1920, werd het meubilair uit de vorige kerk als het ware gerecycleerd. Daartoe behoort ook een geschilderd drieluik uit de Vlaamse school van 1650-1700. Tegenover de kerk ligt de pastorie, gebouwd in 1718 en thans een beschermd monument. Deze wordt gekenmerkt door met name mooie schouw- en plafondschilderingen die sinds de restauratie in 1991 nog beter tot hun recht komen. Een jaar eerder had ook de zeshoekige Sint-Antoniuskapel al een opknapbeurt ondergaan. Deze dateert van 1667 en werd waarschijnlijk opgericht als bezwering tegen de toen heersende pestepidemie.

De Sint-Pieterskerk in Nieuwerkerken dateert voornamelijk uit 1910, maar de toren is een overblijfsel van de voormalige neoclassicistische kerk uit 1828. Tot het interieur behoren een preekstoel uit de 17e eeuw, een communiebank van 1725-1750 en een beeld van Sint-Antonius Abt uit de 16e eeuw. Aan de oprijlaan tot het kasteel van Nieuwerkerken herinnert een kapel aan de periode dat de zusters van Mielen uit Sint-Truiden hier hun toevlucht vonden, na de Franse Revolutie eind 18e eeuw.

In Binderveld overheerst de Sint-Jan Baptistkerk (of Sint-Jan de Doperkerk) het dorpshart. In dit neoclassicistische zaalkerkje uit 1782 maken onder andere een reliekhouder van Sint-Appolonia, een gepolychromeerde houten Sint-Sebastiaan en een houten Sint-Jan de Doper deel uit van het interieur.

Ook in Wijer, de laatste deelgemeente van Nieuwerkerken, vind je een bezienswaardige kerk: de SintPietersbandenkerk. Deze classicistische bakstenen kerk uit 1824 bezit een aantal interessante oude beelden, waaronder dat van de Heilige Lucia uit de 15e eeuw. Voor de kerk herinnert een oorlogsmonument aan het heldhaftig verzet van de familie Lambrechts tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Pastorie van Kozen

Sint-Pieterskerk

Daarom Haspengouw 183

Met gevoel voor culinaire finesse Chef Geert Boonen en echtgenote Anne Kemps leerden elkaar tijdens hun horecaopleiding kennen en openden na het afstuderen samen een restaurant. Dat was in 1991. Bijna twintig jaar later is Restaurant Kelsbekerhof uitgegroeid tot een wijds gekende oase voor bijzonder culinair tafelen en meer. Want wat ooit bescheiden begon met een overheerlijke chocolademousse bij de koffie, mag zich inmiddels een volwassen en gerijpt concept noemen waarbij gastvrijheid, vakkennis en gedrevenheid tot de meest wezenlijke ingrediënten behoren. De Kelsbekerhof ligt in het landelijke Nieuwerkerken dat tot een van de kleinste gemeenten van Limburg behoort. Het is Haspengouw in al haar pracht en praal, met fruitrijke boomgaarden, vruchtbare akkers en grazige weiden. Geert en Anne vonden er een vervallen boerderij om hun droom waar te ma-

184 Daarom Haspengouw

ken. Met veel doorzettingsvermogen, creativiteit en visie gingen ze stap voor stap aan de slag. Niet alleen werd de boerderij grondig gerenoveerd tot een mooie accommodatie dat zowel historie als hedendaags gemak uitstraalt, ook de keuken groeide. Van eenvoudige snacks, pannenkoekjes en kleine fijne gerechten tot smaakvol gebalanceerde menu’s voor levensgenieters, fijnproevers en liefhebbers van culinaire hoogstandjes die niet alleen de smaakpapillen maar ook het oog strelen. Naast het restaurant biedt de Kelsbekerhof ruimte aan feesten, recepties en partijen in diverse arrangementen. Voor groepen vanaf tien tot honderdzeventig personen mag men rekenen op een tot in de puntjes verzorgd geheel, voor zowel particuliere als zakelijke doeleinden. Trouwerijen, communies, familiefeesten, babyborrels, seminars of gezellig tafelen met collega’s van het werk, de Kelsbekerhof staat bij elk evenement garant voor een unieke belevenis. Er is een privé-parking voor circa vijftig wagens en een mooi aangelegde tuin met speelgelegenheid voor kinderen. Gratis tafelbloemen, tafellinnen en standaardmenu’s zijn inbegrepen en speciale wensen worden altijd gehonoreerd. Culinair tafelen in groen Haspengouw, dat vergeet je na de Kelsbekerhof niet zomaar! Natuurlijk doen Geert en Anne het vele werk het niet alleen. Ze kunnen vertrouwen op een vaste kern van bekwame medewerkers die samen met hen de Limburgse gastvrijheid tot een ware kunst verheffen. Want wat chef Geert in de keuken weet te bereiden, is met recht een feestje voor het oog. Zelfs aan de allerkleinsten is gedacht, tegen de onweerstaanbare kindermenu’s kan niemand ‘neen’ zeggen. Wie zich overigens in het restaurant wilt laten verrassen, kan elke vrijdag kiezen voor het zes gangen surprise-menu. Hoe bijzonder creativiteit in de keuken vertaald kan worden, zal dan zeker duidelijk zijn. Op maandag, donder-

dag en vrijdag zorgt het lunchmenu voor tevreden gasten die genieten van gerechten die altijd bereid worden uit dagvers aangeleverde producten zoals zuivel, groente, fruit, vis, wild en gevogelte. Ook mooie wijnen ontbreken niet in de Kelsbekerhof. Geert en Anne weten zich verzekerd van de fijnste geuren en kleuren die hen door de betere wijnhuizen worden aangereikt. Want Limburgers houden van het goede leven en genieten graag tot in detail. Terwijl Geert heer en meester is in zijn keuken, neemt Anne haar taak als gastvrouw met ernst en vriendelijkheid waar. Zorgen dat elke gast zich op zijn gemak voelt en in de watten gelegd wordt, dat is een credo waarmee de Kelsbekerhof zich een gedegen reputatie wist te verwerven. Met feestelijk en sfeervol aangeklede zalen en een heerlijk ruim buitenterras voor aperitieven en zelfs diners, is het echt goed toeven op haast paradijselijk niveau.

Daarom Haspengouw 185

Kastelen, hoeves en een molen Bepaalde monumenten voeren je terug naar de tijd waarin ze gebouwd werden. Het resterende deel van het waterkasteel in Binderveld is zo’n monument. Op het riante oppervlak bleven alleen een poorthuis uit 1661 en het herenhuis uit 1772 bewaard. Toch accentueren die, samen met de slotgracht, het silhouet van de oorspronkelijke burcht dat hier in de 12e eeuw gebouwd werd. De Elsbroekmolen aan de Melsterbeek behoorde vanaf de oprichting in 1379 tot het kasteel, maar het huidige bouwwerk dateert uit 1910. Toch geniet het sinds 1993, vanwege de historische oorsprong, samen met de omliggende gronden bescherming als dorpsgezicht. Kasteel van Nieuwerkerken

Kozen en Wijer vormden tot het einde van de 18e eeuw één leengoed en werden geregeerd vanuit het kasteel van Wijer. De prachtige vestingtoren met zijn opvallende neogotische kantelen verraadt een grandeur die het kasteel moet hebben uitgestraald toen het hier in 1657 werd opgetrokken. Voor dit bouwwerk ligt de Kerckemhoeve die ooit tot het kasteel behoorde. Een opmerkelijk gegeven is dat het kasteel tegenwoordig tot Wijer, de kasteelhoeve tot Kozen en de schuur met bijgebouwen tot de gemeente Stevoort behoren. Hoeve De Kazerne, eveneens in Wijer, werd omstreeks 1800 gebouwd in vakwerkstijl en bestaat uit losstaande gebouwen. De Schans, een wit classicistisch gebouw uit 1782, deed ooit dienst als vluchthuis en werd oorspronkelijk zelfs door een ringgracht omgeven. Zowel de Mooshoekwinning uit 1782, als het Duivenhuishof uit 1593 zijn gesloten hoeves in Kozen. Boven de deur van de laatste vind je een ingemetselde stenen kelk, een traditionele bescherming tegen heksen en boze geesten. Ook Nieuwerkerken heeft zijn eigen kasteel, gedurende de 17e en 18e eeuw gebouwd in Maaslandse stijl. Het is eigenlijk een gesloten kasteelhoeve en werd oorspronkelijk omringd door water. Samen met het kapelletje en het omringende landschap werd het in 1985 tot beschermd dorpsgezicht verklaard.

Vestingstoren van Kasteel van Wijer

186 Daarom Haspengouw

Natuurrijk Nieuwerkerken De gemeente Nieuwerkerken ligt in een bijzonder bosrijke omgeving. Dat komt voornamelijk doordat het provinciaal domein Nieuwenhoven er zijn meest noordelijke uitloper in de vorm van het Mierhoopbos heeft. Nieuwenhoven is een voormalig kasteelbos boven Sint-Truiden en het grootste aaneengesloten bosgebied van Zuid-Limburg. Het Mierhoopbos wordt doorstroomd door de raasbeek die hier een van zijn bronnen heeft en is daardoor op bepaalde plekken nat en zompig. Het gebied staat bekend als een belangrijke broedplaats voor roofvogels en men ziet er dan ook bijvoorbeeld geregeld de havik, een vogel die gebonden is aan grote boscomplexen. Ook aan plantenvariëteiten is geen gebrek: zo kan je onder andere de blauwe rapunzel en verscheidene braamsoorten tegenkomen. Binnen het gebied liggen twee kleine maar waardevolle natuurreservaten: De vallei van de Zijp deed jarenlang dienst als gemeentelijk stort maar werd met steun van het Vlaamse Gewest en EFRO veranderd in een ware oase voor natuurgenieters. Er ligt een vijver met uitzicht op de heuvel en een bos waar je heerlijk tot rust kunt komen in het gezelschap van diverse soorten watervogels. Vallei van de Zijp

De Zijp is ook de thuishaven van imkervereniging ‘De Heidingers’, die hier een bevruchtingsstation voor bijen hebben. Daar kan je van dichtbij zien hoe het leven in een bijenkolonie er uitziet en krijg je uitleg over de cruciale rol die bijen spelen in de Haspengouwse fruitteelt. Natuurreservaat Het Muggenbosken wordt sinds 1993 als landschap beschermd. Het is slechts 1,68 ha groot en behoorde vroeger tot het kasteel van Nieuwerkerken. De uitzonderlijke bescherming die het geniet, is te danken aan de zeldzame voorjaarsbloeiers die hier voorkomen. Kunstenaar Raf Timmermans richtte er in 1993 het natuurmonument ‘De Naald’ op.

Vallei van de Zijp

Daarom Haspengouw 187

Heers

Prins-bisschop Karel van Velbrück Eén van de boeiendste figuren uit de geschiedenis van de gemeente Heers is Franz Karl von Velbrück, de jongste telg van een adellijk geslacht uit de buurt van Düsseldorf. Hij werd in 1719 geboren als zoon van Maximilian Heinrich, graaf van Velbrück, en Marie-Anne de Wachtendonk de Germenseil. Al op zestienjarige leeftijd werd Karel van Velbrück kanunnik van het prinsbisdom Luik, een titel die hij kreeg toegewezen door de toenmalige prins-bisschop, Johan XI Theodoor van Beieren. De prins-bisschop vertegenwoordigde in die tijd zowel de wereldlijke macht over het Luikse grondgebied als de macht van de rooms-katholieke kerk. Die vermenging van het

geestelijke met het wereldlijke kwam ook tot uiting in het gedrag van de clerici. Vaak toonden die meer aandacht voor wijn, vrouwen en geld dan voor de Kerk en het geloof, in decadentie deden ze niet onder voor de rest van de adel. De jonge Karl, Karel of ook wel Charles genoemd, studeerde overigens aanvankelijk rechten in Douai en Reims en zou pas vanaf 1743 daadwerkelijk aan zijn plichten van kanunnik herinnerd worden. De aanleiding daarvoor was het overlijden van de toenmalige prins-bisschop, Georges-Louis de Berghes. Karel van Velbrück werd na acht jaar afwezigheid naar Luik teruggeroepen zodat er een nieuwe prins-bisschop kon worden gekozen. Op vraag van zijn schoonbroers, de graven van Horion, stemde hij voor de Franse kandidaat Jean-Théodore de Bavière. Die won de verkiezingen en toonde zijn dankbaarheid door Karel te helpen bij zijn carrière: in 1745 trad de nog jonge edelman aan als lid van de geheime raad (conseil privé) en een jaar later ging hij aan de slag als minister van de Luikse staat. Zijn ster bleef gestaag rijzen en tussen 1757 en 1763 werd hij eerste minister van het prinsbisdom. Op 14 maart 1772, op voorspraak van Maria Theresia van Oostenrijk, werd hij gekozen tot prins-bisschop van Luik. Zijn regeerperiode ging, net als bij zijn voorgangers, gepaard met de nodige schandaaltjes, eigen aan de decadente levensstijl van de adel in die tijd. Zo had hij een aantal buitenechtelijke relaties en ook meerdere buitenechtelijke kinderen.

Kasteel van Hex

188 Daarom Haspengouw

Het feit dat hij de kinderen niet verwaarloosde maakte hem echter bij velen geliefd. Het getuigde immers van een menselijkheid die bij vele andere geestelijken vaak niet te bespeuren was. Bovendien was hij gemakkelijk in de omgang en stond hij bekend als verzoeningsgezind, twee kwaliteiten die hem van pas kwamen om een einde te maken aan de Luikse twisten met Frankrijk en de Habsburgse Nederlanden. Twee jaar voor zijn benoeming tot prins-bisschop was hij in Heks, een deelgemeente van Heers, begonnen met het bouwen van zijn zomerverblijf en jachtslot, het kasteel van Hex. Het slot geniet tot op de dag van vandaag een goede reputatie vanwege de uitbundige tuinen die de graaf liet aanleggen. Zo introduceerde hij als een van de eersten in Europa, Chinese rozen in zijn tuin. Ook had hij een privé-tuin, de prinsentuin, die hij vanuit zijn appartementen op de begane grond kon inlopen. Dat mag voor ons heel normaal lijken maar een landschapstuin deed vroeger uitsluitend dienst als een soort decor, niet als een ruimte om in te vertoeven! De tuinen zijn elk jaar tijdens de planten-, rozen- en moestuinfestivals te bezoeken. Het is niet moeilijk voor te stellen dat hier, tussen al die weelderig ingerichte tuinen, vele van zijn verlichte ideeën vorm kregen. Zoals zijn maatregelen om geconfisqueerde landhuizen van geestelijken te gebruiken als scholen, zodat de armen kosteloos lager onderwijs konden genieten. Ook een nieuwe gevangenis, een gemoderniseerd gevangeniswezen en de oprichting van het geleerd genootschap ‘Socièté d’Emulation’ worden tot zijn nalatenschap gerekend. Dankzij zijn niet aflatende inzet voor de verspreiding van het verlichte gedachtegoed stond het prinsbisdom Luik destijds bekend als één van de meest open en vrije samenlevingen in Europa. Karel van Velbrück stierf op 30 april 1784, getroffen door een beroerte, op zijn geliefde kasteel te Heks. De rozentuin van Hex

Daarom Haspengouw 189

Religieus erfgoed De gemeente Heers telt twaalf deelgemeenten, te weten: Batsheers, Gutschoven, Heers, Heks, Horpmaal, Klein-Gelmen, Mechelen-Bovelingen, Mettekoven, Opheers, Rukkelingen-Loon, Vechmaal en Veulen. De kernen tellen gemiddeld slechts enkele honderden inwoners, maar beschikken desondanks allemaal over een parochiekerk. Het is dus niet verwonderlijk dat het religieus erfgoed van de gemeente erg gewaardeerd wordt. Die waardering is zeker terecht wanneer je bijvoorbeeld oog in oog komt met de Sint-Martinuskerk in Heers. Samen met de pastorie en het kasteel maakt de kerk deel uit van het beschermde dorpsgezicht van Heers. In het laatgotisch koor uit de 15e eeuw bevindt zich een grafmonument bestaande uit drie praalgraven uit de 16e en 17e eeuw, waaronder het in zwart marmer uitgevoerde graf van de familie Rivière. De laatste telg van deze familie, Barbara de Rivière d’Arschot, was tot haar dood in 1744 abdis van de abdij van Herkenrode. Naast het koor staat de in classicistische stijl uitgevoerde Herenkapel uit de 18e eeuw en tegenover de kerk de pastorie, eveneens uit de 18e eeuw. Beide gebouwen worden als monument beschermd. Ook de Onze-Lieve-Vrouw-ten-hemel-Opnemingkerk in Veulen verdient het predikaat ‘bijzonder’. Deze gotische kruiskerk werd in 1450 gebouwd op de resten van een kapel uit de 13e eeuw en is vooral uniek dankzij zijn beschilderde plafondpanelen uit de 17e eeuw. Op de met olieverf beschilderde panelen herkennen we taferelen uit het leven van Onze-LieveVrouw, enkele heiligenfiguren en de zestien blazoenen van het geslacht d’Argenteau. Volgens de Sint-Lambertuskerk, Horpmaal

190 Daarom Haspengouw

Onze-Lieve-Vrouwekerk, Veulen

Sint-Martinuskerk, Heers

overlevering zou gravin Marie d’Argenteau zelf nog hebben meegeschilderd aan dit religieuze meesterwerk. Een zelfportret, waarin zij vroom geknield zit voor Onze-Lieve-Vrouw met kind, siert tot op heden het kerkinterieur. De gehele zoldering onderging onlangs een gedegen restauratie waardoor het lijkt alsof de ruim driehonderd jaar oude schilderingen nog maar net werden aangebracht.

de vloer bevinden zich drie grafstenen, waaronder die van Daniël van Hinnisdael, de eerste heer van Horne.

In de kerk vind je bovendien een aantal beelden uit de 16e eeuw, waaronder een Sint-Appolonia en een Sint-Jan de Doper, een Sint-Anna te drieën en een geklede Maria. Klein maar fijn is het Sint-Stefanuskerkje in Batsheers. Dit éénbeukige, classicistische gebouwtje dateert uit 1727 en heeft een ingebouwde toren. Boven de hoofdingang prijkt het wapen van Fredericus van den Panhuysen, de toenmalige abt van Averbode. De pastorie in Maaslandse stijl werd een jaar later gebouwd en draagt eveneens het wapenschild van de hier bovengenoemde abt. Het wordt sinds 1981 als monument én als dorpsgezicht beschermd. In de Cartuyvelstraat te Horpmaal krijg je een goede indruk hoe de dorpen er in de 19e eeuw gebouwd zijn. Op één lijn met de typische vierkantshoeves vind je de Sint-Lambertuskerk, gekenmerkt door een neoromaanse westertoren uit 1860. Binnenin de kerk kan je onder andere een orgelkast uit 1735, een Sint-Lambertusbeeld uit omstreeks 1700 en een Sint-Anna te drieënbeeld uit de eerste helft van de 16e eeuw bewonderen. Loop ook het kerkhof eens over om, naast de grafkruisen uit de 17e en 18e eeuw, ook die ene grafsteen uit de vroege 14e eeuw te bezichtigen.

De Heilige Drie Morenkerk (of Sint-Mauruskerk) in Gutschoven verdient alleen al aandacht door zijn naam: die verwijst namelijk naar de drie Moorse legeraanvoerders Candidus, Exsuperius en Mauritius, Romeinse legionairs die een bevel om christenen te vervolgen zouden hebben geweigerd. Ook nadat hun zesduizend man tellend leger tot tweemaal toe gedecimeerd werd (het willekeurig doden van 10% van de soldaten), gaven ze niet toe. Uiteindelijk stierven de drie aanvoerders met al hun soldaten de marteldood. Volgens nog een legende vonden diezelfde drie Moren in Gutschoven een bron waarmee ze de bevolking van de watersnood wisten te redden. In de kerk hangt daarom een glasraam ter hunner nagedachtenis.

Behalve kerken vind je in Heers ook de nodige kapellen. Eén daarvan is de Sint-Pieterskapel te Vechmaal, opgericht omstreeks 1296 op de resten van een Romeinse villa en toegewijd aan de heilige Petrus. In Daarom Haspengouw 191

Kastelen in Heers

geniet eveneens bekendheid vanwege de landschapstuin met zeldzame rozensoorten, waaronder de Velbrück Indica Centifolia, genoemd naar de eerste bewoner van het kasteel.

Op het grondgebied van de gemeente Heers getuigen nog enkele prachtige kastelen van een lang vervlogen, adellijk verleden.

Het kasteel van Heers is een flink stuk ouder: het dateert uit de 15e eeuw, al zijn er aanwijzingen voor een burcht ver vóór die tijd omdat de heren van Heers al in 1034 vermeld werden. Het gebouw is een mooi voorbeeld van Maaslandse renaissance, met speklagen uit mergelbanden en rode baksteen. Rondom het kasteel staan de eveneens laat-middeleeuwse bijgebouwen, waaronder een opvallend grote tiendenschuur uit 1661. Het kasteelcomplex wordt al sinds 1943 beschermd, maar verkrotte de laatste jaren door een gebrek aan onderhoud. Het is momenteel in handen van de Vlaamse overheid die er een nieuwe bestemming voor zoekt.

Het best bekend is natuurlijk het jachtslot en zomerverblijf van graaf Karel van Velbrück in de deelgemeente Heks. Het kasteel van Hex, zoals het ook wel genoemd wordt, is een U-vormig gebouw in rococostijl dat waarschijnlijk ontworpen werd door de Luikse architect Etienne Fayen. Er zijn zes salons, bewaard gebleven in originele staat met de rococo lambrisering en decoratief stucwerk, en ook de centrale hal is een sprookje op zich. Het zomerverblijf heeft een Chinese kamer, een Saksische kamer, een bibliotheek en een eigen kapel. Het slot

Sint-Pieterskapel, Horn

192 Daarom Haspengouw

In de deelgemeente Veulen staat het gelijknamige kasteel met kasteelhoeve. Het dateert oorspronkelijk uit de 13e eeuw en deed aanvankelijk dienst als zetel van de heerlijkheid van Hendrik I, hertog van Brabant. De meest beroemde bewoner van het kasteel was echter de legendarische graaf de Mercy d’Argenteau (1724-1794), Oostenrijks ambassadeur aan het Franse hof die bekend stond als vertrouweling van Marie-Antoinette. Vanaf de 15e eeuw wordt het slot achtereenvolgens bewoond door de graaf van Loon, de families Van der Aa, de Merode en d’Argenteau en vanaf 1809 door de familie De Donnéa. Het complex kreeg op de helft van de 18e eeuw zijn huidige vorm en vertoont duidelijk classicistische

Kasteel van Hex

kenmerken. De omgeving van het kasteel is beschermd en omvat onder meer een park met vijvers, een moestuin en grachten. In 2001 deed het hardnekkige, maar onterechte gerucht de ronde dat het kasteel zou worden verkocht aan prins Filip en prinses Mathilde. Daarbij zou graaf Ghislain d’Ursel, de huidige eigenaar van het kasteel van Hex, als tussenpersoon fungeren.

Het kasteel van Sint-Pieters-Horn, ook wel Sint-Pieters-Heurne genoemd, werd omstreeks 1660 gebouwd, maar de bijbehorende hoeve pas in 1743. De site duikt op als decor in Monsieur Hawarden, een boek van Filip de Pillecijn en verfilmd in 1967 door Harry Kümel.

De deelgemeente Mechelen-Bovelingen bestond tijdens de middeleeuwen uit verschillende heerlijkheden want Pepingen, Mechelen, Bovelingen en Rukkelingen waren tot aan de komst van de Fransen nog onafhankelijke gemeentes. Het kasteel van Bovelingen dateert oorspronkelijk uit omstreeks 1550, maar de huidige versie werd tegen het einde van de 18e eeuw gebouwd. Het werd opnieuw opgebouwd na een brand in 1948. Je kunt het herkennen aan de vierkante toren en via de kasteelpoort kom je zó in het dorpscentrum. Tot het grondstuk behoren ook een ommuurde kasteeltuin, bossen, een manege en een kasteelhoeve uit de 18e eeuw die in 1841 verbouwd werd.

Op de plaats van het herenhuis ‘Henisdaal’, eveneens in Vechmaal, stond vroeger een kasteel met hoeve dat toebehoorde aan het geslacht Hinnisdael. Het geslacht wordt al in de 11e eeuw genoemd en leverde, gesteund door de graven van Loon, onder andere strijd tegen het prins-bisdom Luik en het hertogdom Brabant.

Tussen het groen aan de rand van de deelgemeente Vechmaal, ten slotte, ligt een opvallend wit kasteel dat deel uitmaakt van een site waartoe ook een kapel en enkele hoeves behoren. De Sint-Pieterskapel van Horn wordt sinds 1974 beschermd en heeft muren uit de 13e en 14e eeuw alsook een portaal uit 1554.

Kasteel van Veulen

Daarom Haspengouw 193

Genieten van landelijk Heers De eens zo rustige gemeente Heers kreeg al kort ná de eerste paar afleveringen van de populaire Vlaamse serie Katarakt (2008) te maken met een toevloed aan bezoekers. Aangetrokken door de schoonheid van het landschap in de televisiereeks kon dit toegestroomde publiek niet anders dan tot de conclusie komen dat alleen de werkelijkheid nóg indrukwekkender was. Het landschap waarin deze gemeente ligt uitgestrekt spreekt dan ook moeiteloos tot ieders verbeelding en lijkt een soort ideaalbeeld op te roepen waaraan een landelijke gemeente dient te voldoen. Zo wordt het uitzicht hier nooit echt saai en lijkt achter elke bocht weer een nieuwe verrassing op de loer te liggen. Soms rijd je bergop over een holle weg en ontvouwen zich, eenmaal boven aanbeland, ineens weidse vergezichten. Of je daalt nietsvermoedend een slingerende weg af en bevind je je ineens in één van de vele komdorpjes, gekenmerkt door prachtige monumentale hoeves, pleinen en de typische parochiekerkjes. Overal lijkt een perfecte balans tussen natuur, cultuurgronden en bebouwing te bestaan die met elkaar worden verbonden door strakke, maar beweeglijke verkavelde wegen waarop de gebruiker als het ware een eigen richting en ritme krijgt opgelegd. Heers blijft natuurlijk vooral een agrarische gemeenschap. Overal zie je boerenbedrijven van verschillende omvang, zowel in oude monumentale vierkantshoeves als in nieuwbouw gevestigd. Daaromheen liggen akkers, boomgaarden en sappige groene weiden waarin het vee ’s zomers zijn poten strekt. De grond in dit deel van het ‘droge’ Haspengouw is behoorlijk vruchtbaar, dus uitgestrekte akkers zijn hier geen zeldzaamheid. De 194 Daarom Haspengouw

Landschap, Opheers

agrarische sector onderging de laatste decennia flink wat veranderingen, ook hier in Heers. Door beter materiaal, schaalvergroting, ruilverkaveling en een afnemende boerengemeenschap (lees: minder opvolgers in het familiebedrijf), veranderde uiteindelijk ook het landschap. Een goed voorbeeld daarvan zie je bij Mettekoven, een van oudsher typisch Haspengouws landbouwdorpje gelegen in een ‘kom’ aan de Herk. De ooit typische versnipperde lappendeken veranderde hier in grote, rechthoekige stukken landbouwgrond die snel en rendabel kunnen worden bewerkt. Dat bracht overigens niet alleen maar nadelen voor het landschap, want er bleef nog genoeg grond over waarop drie mooie natuurgebieden en wandelgebieden konden worden ingericht. De tochten van 1,5 tot 7 km geven de bezoeker een goede indruk van het natuurschoon in deze deelgemeente. Wandelaars komen eveneens aan hun trekken in het 80 ha grote Hornebos in de deelgemeente Rukkelingen-Loon. Dit unieke moerasbos werd in 2000 opengesteld voor publiek en wordt gekenmerkt door verschillende interessante natuurelementen. Zo passeer je er een grote vijver waarin ijsvogels, reigers en

waterhoentjes voorkomen. Ook herbergt het bos de bronnen van de Herk, dus zorg voor waterbestendig schoeisel. Na de nattigheid kom je tot rust in een oud bos met inheemse boomsoorten als de es, de zomereik en de zoete kers. Deze worden bevolkt met onder andere boomklevers, spechten en roofvogels en in de vroege ochtend kan een voorzichtige wandelaar hier met een beetje geluk zelfs een eekhoorntje of een roedel reeën tegen het lijf lopen... In het hoger gelegen deel van het bos kijk je uit over het Haspengouwse landschap door de ogen van de roofvogels die hier op de thermiek zweven. Bij goed weer is zelfs Genk duidelijk te zien.

behoorlijk moerassig en vind je hier dan ook grote stukken rietland, populieren en knotwilgen. Egoven vormt samen met het natuurreservaat Overbroek (30 ha) onder Sint-Truiden één aaneengesloten natuurgebied waarin diverse levensvormen een thuishaven hebben. Dat biedt een gezonde afwisseling op de omliggende landbouwgebieden. Zoals eerder gezegd: in Heers vind je een perfecte balans tussen natuur en cultuur!

Op slechts 4 km van het Hornebos, te Mechelen-Bovelingen, wordt de nog bescheiden Herk aangevuld met water van de Grondelingenbeek, de Fonteinbeek, de Molenbeek en de Kasteelbeek. Tezamen levert dat een groot beemdgebied op, beter bekend als het natuurgebied Egoven. Dit door Natuurpunt beheerde gebied beslaat ongeveer 17 ha en heeft een hoefijzervorm. Dankzij het vele water is het natuurgebied Daarom Haspengouw 195

Belgisch Toscane De gemeente Heers bestaat uit twaalf deelgemeenten: Batsheers, Gutschoven, Heers, Heks, Horpmaal, Klein-Gelmen, Mechelen-Bovelingen, Mettekoven, Opheers, Rukkelingen-Loon, Vechmaal en Veulen. In totaal wonen hier ruim zevenduizend mensen, dus al met al kan je spreken van een rustige plattelandsgemeente, omgeven door veel groen. De karakteristieke omgeving van Heers staat al sinds mensenheugenis bekend als een geliefde woonomgeving. Een in 2000 opgegraven goudschat in een boomgaard duidt bijvoorbeeld op de aanwezigheid van Eburonen in deze gemeente rond het jaar 57 voor Christus. De vruchtbare gronden bleken door de eeuwen heen eveneens goud waard en zorgden voor generaties van welstand. Dat zie je onder andere af aan de imposante vierkantshoeven die in praktisch elk dorp te vinden zijn. Ze zijn groot en statig en de binnenplaats is meestal toegankelijk via een poortgebouw, voorzien van een grote houten poort. Ze vormen een immens contrast met de lemen Kempense hoeven die je in het noorden van Limburg tegenkomt en die beduidend kleiner zijn.

Hoeve Renwa

Wanneer zo’n vierkantshoeve alleen ligt en via een slingerende holle weg verbonden is met de akkers en boomgaarden in het glooiende achterland, waan je je op een mooie zomerdag zó in het Italiaanse Toscane! Als je in deze omgeving lichtjes je ogen dichtknijpt en een beetje je fantasie gebruikt, dan zou je de af en toe opduikende populieren misschien zelfs met Mediterrane cipressen kunnen verwarren. Reken daarbij de rust die uitgaat van de langgerekte akkers, de sporadische bosjes en de her en der in het landschap geïntegreerde cultuurelementen als kapelletjes, wegkruisen en natuurlijk al die prachtige kastelen... en je beseft dat er maar weinig aangenamere plekken kunnen Portretfoto

196 Daarom Haspengouw

Monnikenhof

Hoeve Herckenrode

bestaan om te wonen. De jaarlijkse bloesemperiode vervolledigt dit sprookjeslandschap en doet zowel bewoner als bezoeker verstomd staan, zó mooi kan het hier zijn. Een goed voorbeeld van deze sprookjesachtige sfeer vind je in de kasteelhoeve `Monnikenhof` te Vechmaal, een vierkantshoeve uit de vroege 17e eeuw, gebouwd in Maaslandse stijl. Tot aan de toegangspoort loopt een mooie laan die aan beide zijden bewaakt wordt door monumentale, schaduwgevende bomen. Op de uitzonderlijk grote binnenplaats werden recentelijk een aantal vroegere bijgebouwen vakkundig omgebouwd tot appartementen. Ook de ‘Hoeve Renwa’ te Horpmaal dateert oorspronkelijk uit de eerste helft van de 17e eeuw (1626) en is gigantisch qua omvang. Dat hier nooit arme boeren in gewoond hebben kan je onder andere aflezen aan de duiventil in het poorthuis. Die kwamen alleen voor in de belangrijkste hoeves en dienden om de postduiven in te huisvesten. De vierkantshoeve is sinds 1986 een beschermd monument en onderging in 2008 een restauratie waardoor het thans over een feestzaal en een brasserie beschikt.

1639 door abdis Barbara van Hinnisdael gebouwd, al werd het al omstreeks 1200 door de Cisterciënzers gesticht. In 1976 werd het complex tot beschermd monument verklaard en in 1989 werd het gehele bouwwerk aangekocht door de architect Frans Vandueren. Sindsdien onderging het restauratie na restauratie, met een mooi resultaat tot gevolg. In de kantoren, binnenplaats en tuin is sinds 2004 een permanente tentoonstelling van de internationaal bekende kunstenaar Robert Vandereycken (Hasselt 1933) te zien en ook is er tegenwoordig een kenniscentrum voor gezond wonen in ondergebracht.

In Mettekoven vind je, niet ver uit elkaar, maar liefst drie van dit soort hoeves. Eén daarvan, het Martenshof, doet dienst als taverne én als vakantiehoeve. Hier kan je, op slechts 2,5 km van het Katarakthuis van Roger, zelf de nostalgische sfeer van het Haspengouwse boerenleven komen proeven. Hetzelfde geldt min of meer ook voor ’t Wijngaardhof in de deelgemeente Gutschoven en de vierkantshoeve ‘Karrehof’ in het sfeervolle dorpje Batsheers. Op beide locaties kan je in rust genieten van het heerlijke buitenleven in een setting die niet onderdoet voor die van de befaamde televisieserie. Eén van de grootste vierkanthoeves in Vlaanderen vind je dan weer in Opheers: de huidige Herckenrodehoeve werd in Daarom Haspengouw 197

De witte kapel van Veulen

Beleef de authentieke gastvrijheid van Haspengouw Wie Haspengouw nog niet kent, zal in Horne bij Vechmaal een bijzondere ervaring tegemoet gaan. Herberg De Horne was er reeds zo’n anderhalve eeuw al gekend. Enkele bezoekers doopten de herberg om tot “au passage du Jourdain,” vanwege een inmiddels gedempte beek die toentertijd echter tot de verbeelding sprak. Het pand raakte in de jaren veertig jammer genoeg in verval, maar werd eind jaren tachtig met vereende kracht en visie gerestaureerd. Zaakvoerder Stijn Vanormelingen en echtgenote Michelle zorgen inmiddels voor een breed gewaaierde gastvrijheid met een restaurant, een banketzaal, een bistro met terras en een romantische zomertuin. De Horne is voor verschillende feestelijke gelegenheden geschikt, juist door de veelzijdigheid aan accommodatie en sfeer. De banketzaal biedt plaats voor honderd personen, maar de capaciteit kan worden vergroot naar tweehonderd personen door het hele pand er bij te betrekken. Van intieme familiediners tot babyborrels, recepties en huwelijksfeesten, in de bijzondere ambiance van herberg De Horne mag elk feest op voorhand al een geslaagd evenement heten.

Zo zijn er enkele aantrekkelijke arrangementen die het de gasten qua organisatie van hun feestelijke bijeenkomst een stuk makkelijker maakt. Een walking dinner bijvoorbeeld, of een kraampjesfeest dat niet alleen tot de verbeelding spreekt maar ook nog culinaire verrassingen in petto heeft. De keuken serveert zowel menu’s als a la carte herberg gerechten. In de bistro kan men op informele wijze de smaakpapillen laten verwennen, terwijl het restaurant uitnodigt tot lang en genoegzaam tafelen. Een mooie wijnkaart en karakteristieke single malts uit Schotland en Ierland maken dat de beleving van de Haspengouwse gastvrijheid ten volste tot zijn recht zal komen in herberg De Horne.

Daarom Haspengouw 199

Bezienswaardigheden Op het grondgebied van de gemeente Heers vind je niet alleen maar kastelen, kerken en vierkantshoeves die een kijkje waard zijn: tussen Gutschoven en Horpmaal ligt bijvoorbeeld een Romeinse grafheuvel die bekend staat als de Tumulus ‘Verloren Kost’. In 1985 werden daar bij opgravingen borden en schaaltjes gevonden die meer dan tweeduizend jaar oud bleken. In Horpmaal is bovendien een goed bewaarde motheuvel te bezichtigen. De bijbehorende houten toren werd al in 1424 beschreven als ‘turris’ maar werd in de loop van de 18e eeuw afgebroken. Echo’s uit het verleden steken geregeld de kop op in Heers: aan het voormalig gemeentehuis in Heks vind je bijvoorbeeld een gedenkplaat die de Vlaamse toeristenbond daar liet aanbrengen in 1967 ter herinnering aan de jeugdschrijver Ludovic van Winkel (Heks, 10 januari 1893- Hasselt, 25 juli 1954). Lod Lavki, het Russisch voor Van Winkel en het alter ego van de schrijver, schreef vanaf 1923 ruim zestig jeugdboeken. Bekende titels zijn onder andere De kleine koning en Siee-Krath, dat bekroond werd met de prijs der Vlaamse Provincies voor het beste jeugdboek. Van Winkel, die ook priester was, zal zeker bij de oudere garde van deze gemeente nog in het geheugen gegrift staan dankzij zijn werk als leraar aan het Sint-Jozefscollege én voor zijn werk bij de scouting. In het verhaal Heks van Lod Lavki spelen onder andere de mergelgrotten van Vechmaal een belangrijke rol. Die bevinden zich, in tegenstelling tot de grotten in Riemst, in jongere krijtlagen (zestig miljoen jaar oud!). Hieruit werd eeuwen geleden al de zogenaamde Maastrichtersteen, silex en tauw ontgonnen voor de Haspengouwse huizenbouw. Ook dienden ze ooit voor de paddestoelenkweek, maar na de ramp van de Roosberg in 1958 werden zulke activiteiten definitief gestaakt. De ‘grotten’ vormen thans een bijzondere geosite en staan bekend als unieke biotoop voor vleermuizen. Tjenne

200 Daarom Haspengouw

Motheuvel

Dorpsplein van Mettekoven

Aan de voormalige bietenfabriek (Mechelen-Bovelingen) uit 1872 kan je het belang van de suikerbiet voor deze streek aflezen. Zo’n veertig dorpelingen waren hier vroeger tijdens de wintermaanden te werk gesteld om dagelijks zo’n 200.000 kilo bieten tot suiker te verwerken. Eigenaar ‘de Tiensche suikerraffinaderij’ sloot in 1956 de poorten vanwege toenemende concurrentie, maar de gebouwen bleven in al hun glorie overeind en kregen een nieuwe functie.

het enige schrijfmachinemuseum van België mee in. Het oudste aanwezige model dateert uit 1881. Meer dan een eeuw lang waren schrijfmachines onontbeerlijk voor tal van bedrijven en instellingen, alvorens de computer zijn intrede deed. Daarom valt er vooral voor de huidige jonge generatie in het Schrijfmachinemuseum nog een hele wereld te ontdekken!

Tegenover de Sint-Martinuskapel, in het parkje aan de Bovelingenstraat, vind je een gedenksteen ter ere van de plaatselijke slachtoffers van de twee wereldoorlogen. Vanaf hier vindt jaarlijks een herdenking en een fakkeloptocht plaats. Langs de Romeinse kassei in Mettekoven staat het beeld waarmee Tjenne, ‘de heks van Mettekoven’, wordt herdacht. Net als vele andere ongelukkige tijdsgenoten werd zij in 1667 levend verbrand omdat ze, volgens ooggetuigen, de gedaante van een kat kon aannemen. In tegenstelling tot de stereotiepe lelijke oude heks, toont dit standbeeld van kunstenaar Gerard Moonen een mooie, jonge vrouw. Het beeld dient ter eerherstel van de betreurenswaardige Tjenne maar ook als symbool tegen onverdraagzaamheid in het algemeen. En als je dan toch in Mettekoven bent, loop dan ook even naar het mooie dorpsplein: in 2006 werd dat door de luisteraars van Radio 2 Limburg uitgeroepen tot het beste plein van Limburg! Mocht tijdens een bezoek aan deze gemeente het weer even niet meewerken, dan kunnen we van harte het Schrijfmachinemuseum in Heers aanbevelen. Het museum opende in 1999 zijn deuren in de voormalige provinciale school en is het geesteskind van de Haspengouwse Fruitdichter Boudewijn Knevels die er tegenwoordig nog wel rondleidingen geeft. Hij verzamelde in dertig jaar tijd meer dan 150 schrijfmachines die hij vond op vlooienmarkten in heel West-Europa. Het gemeentebestuur nam de verzameling over en richtte er

Schrijfmachinemuseum

Daarom Haspengouw 201

Gingelom

(Nijvelse baan) kwam deze sterk geromaniseerde nederzetting al in de 2e eeuw tot bloei. Dat het niet uitsluitend eenvoudige boeren en handelaren betrof, bewijst een al in 1863 gedeeltelijk opgegraven Romeinse villa.

Romeins verleden Als je door het rustige en onverpeste landschap van de gemeente Gingelom wandelt, zul je niet snel vermoeden dat er onder je voeten bijna tweeduizend jaar geschiedenis verborgen gaat. Toch werden in deze taalgrensgemeente al genoeg sporen van de Gallo-Romeinse beschaving ontdekt om een bescheiden museum mee te vullen. Zo zou in de deelgemeente Jeuk een tempel ter ere van Hercules hebben gestaan, waarschijnlijk op de plek van de huidige parochiekerk. Rondom de tempel, zo suggereren verschillende archeologische vondsten, bevond zich toen ook al een nederzetting.

Ook werden in dezelfde deelgemeente vijf zogenaamde â&#x20AC;&#x2DC;tumuliâ&#x20AC;&#x2122; ontdekt, grafheuvels die destijds boven het crematiegraf van een vooraanstaand burger werden opgetrokken. In de 19e eeuw werden er twee met de grond gelijk gemaakt, maar de Avernassetombe en de Twee Tommen zijn nog duidelijk in het landschap zichtbaar. Tumuli zijn ondanks veel begroeiing vaak niet te overzien vanwege de afmetingen: Zo heeft de Avernassetombe een doorsnede van maar liefst 23 m en een hoogte van 7,80 m. Onderzoek wees uit dat zowel de Avernassetombe als de Twee Tommen al eerder waren opgegraven en geplunderd. Op de grens tussen de deelgemeenten Kortijs en Vorsen, even ten zuiden van Montenaken, vind je de tumulisite van de Drie Tommen. Daar had men meer geluk: ten tijde van de blootlegging in de 19e eeuw kwamen hier tientallen voorwerpen boven de grond, waaronder een prachtig paarsglazen flesje in de vorm van een druiventros, een duidelijke verwijzing naar de wijncultuur van de Romeinen.

Het nabijgelegen Montenaken heeft eveneens een duidelijk Gallo-Romeins verleden. Dankzij de ligging aan de Romeinse heerbaan Tongeren-Nijvel

Indien je dus een wandeling over de holle wegen van de gemeente Gingelom hebt gepland, bedenk dan dat je er niet als eerste loopt!

Sint-Joriskerk Jeuk

Tumulisite van de Drie Tommen

202 Daarom Haspengouw

Het eerste staatshoofd van België Bij een bezoek aan Gingelom hoort, volgens de bewoners, tenminste één glaasje lokaal gebrouwen ‘De Chokier’. Dit amberkleurig bier draagt de naam van Erasme Louis Surlet de Chokier, een Limburgse politicus die gedurende zijn leven (1769-1839) het kasteel van Gingelom bewoonde en bekend zou worden als het eerste staatshoofd van België. Hij begon zijn politieke loopbaan als administrateur départementale van het departement Nedermaas (Basse-Meuse), onder Franse overheersing. Daarna werkte hij zich achtereenvolgens op tot burgemeester van Gingelom (1800), lid van de departements- en arrondissementsraad en uiteindelijk zelfs tot parlementslid (1812). Na Napoleons nederlaag bij Waterloo (1815), werd Surlet de Chokier leider van de Zuidelijke oppositie in de Tweede Kamer van de Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden. Een jaar later kreeg hij de titel van baron. Zijn onversneden kritiek in de Tweede kamer leverde hem echter al snel de bijnaam ‘Surlet de Choquant’ op en koning Willem I zorgde er uiteindelijk zelf voor dat hij niet meer verkozen werd. Het zou tot de Belgische opstand van 1830 duren voordat de twee weer tegenover elkaar kwamen te staan maar ditmaal

Kasteel van Gingelom

stond er meer op het spel: de vorming van België en daarmee de afsplitsing van het Koninkrijk der Nederlanden. Surlet de Chokier werd afgevaardigde in het Nationaal Congres (voorloper van het parlement) voor het arrondissement Hasselt. Al snel werd hij daar verkozen tot eerste voorzitter en leidde met succes de debatten over de nieuwe grondwet. Toen de Franse prins Louis onder druk van de Britten van het Belgische koningschap afzag, moest er worden gezocht naar een nieuwe kandidaat. Uiteindelijk vond men die in de vorm van Leopold van SaksenCoburg maar tot diens eedaflegging koos het Nationaal Congres wel eerst nog even een regent. Zó werd Erasme Louis Surlet de Chokier tussen 24 februari en 21 juli 1831 het eerste staatshoofd van België!

Erasme Louis Surlet de Chokier

Daarom Haspengouw 203

Religieus erfgoed

tische ingebouwde toren is het oudst overgebleven deel, de rest werd in de negentiende eeuw vervangen. Binnen is nog een Romaanse doopvont uit de twaalfde eeuw te bewonderen.

Het rustig golvend landschap van dit stukje droog Haspengouw wordt regelmatig onderbroken door de torens van parochiekerken die als vanouds het centrum van de meeste deelgemeenten aangeven. We zijn het inmiddels zó gewend dat we er vaak niet eens meer op letten. Toch verdienen een aantal kerken in Gingelom iets meer aandacht:

Ook de Sint-Saturninuskerk in Mielen-boven-Aalst werd oorspronkelijk door de abdij van Sint-Truiden gebouwd. Het laatgotische koor uit omstreeks 1540 is daar nog een overblijfsel van. Het huidige kerkschip, in typisch neogotische stijl, verving tussen 1845 en 1851 het voorgaande en de huidige toren kwam er zelfs pas in 1907.

Sint-Saturninuskerk in Mielen-boven-Aalst

Sint-Trudokerk in Buvingen

De Sint-Martinuskerk in Montenaken bijvoorbeeld, ligt aan de Marktplaats en is te herkennen aan de massieve toren. Waarschijnlijk maakte de originele toren deel uit van een Loonse burcht die in de 12e eeuw werd verwoest. De rest van het neoclassicistische kerkgebouw dateert van 1829.

Totaal verschillend is dan weer de Sint-Sebastiaanskerk in Niel-bij-Sint-Truiden, een mooi voorbeeld van neoclassicisme. De architect E. Serrure was ook verantwoordelijk voor de Sint-Maartenskerk in Sint-Truiden, de Sint-Pieterskerk in Gingelom en de Maria Magdalenakerk in Kortijs.

De Sint-Trudokerk in Buvingen werd in 1000 gesticht door de abdij van Sint-Truiden. De vroeg go204 Daarom Haspengouw

Een pareltje van soberheid is de éénbeukige Heilig-Kruiskerk in Muizen. Het werd begin 18e eeuw opnieuw opgetrokken rond het resterende deel van een koor uit de zestiende eeuw.

Het gebouw werd in 1839 opgetrokken, de uitbreidingen (dwarsbeuk, koor en sacristie) pas een halve eeuw later. Binnen vind je een mooie Madonna met kind uit de 16e eeuw.

Het kasteel van Hasselbroek ligt in het gelijknamige gehucht dat tegenwoordig bij de deelgemeente Jeuk hoort. Hasselbroek was ooit een afzonderlijke allodiale Loonse heerlijkheid. De rechtervleugel met toren

gedreven door de Molenbeek. Het molenaarshuis staat er nog, maar de molen werd in 1956 afgebroken. De molen die deel uitmaakt van de Neremhoeve in Montenaken is gelukkig nog wel te zien, ook al werkt hij niet meer. De Neremmolen was al vóór 1555 eigendom van de Kruisheren van Kolen en bekend is ook dat hij in 1624 aan de Commanderij van het nabijgelegen Ordingen (gemeente Sint-Truiden) werd verkocht. De huidige hoevegebouwen dateren uit de 18e eeuw.

De Kamerijckhoeve

Wapenschild hof van Borlo

dateert van 1620 en werd gebouwd in Maaslandse stijl. Het hoofdgebouw, in neoclassicistische stijl, dateert uit 1770 en draagt de handtekening van de Luikse architect Jacques Barthélemy Renoz. Het kasteel is omringd door een groot park en wordt sinds 1974 beschermd. In de nabijgelegen Sint-Jobkapel ligt het familiegraf van de familie De Bormans-de Hasselbroek.

Boven het poortgebouw van de Hof van Borlo prijkt het wapenschild van het echtpaar Van HouthemProvenaire uit 1667. Toch behoorde ‘het Abtshof’ al in de 13e eeuw toe aan de abt van Sint-Truiden. En de Ulenshof tenslotte, eveneens in Borlo, was tussen de 12e en de 18e eeuw eigendom van de familie Ulens.

Werelds erfgoed Naast kerken telt Gingelom nog behoorlijk wat andere monumenten. Het kasteel van Gingelom mag bijvoorbeeld niet ontbreken bij een bezoek aan deze gemeente. Baron Surlet de Chokier woonde er bijna zijn hele leven, ook toen hij het eerste staatshoofd van België werd. Het kasteelcomplex is U-vormig en wordt gekenmerkt door een typisch neoclassicistische symmetrie.

De Kamerijckhoeve in Gingelom-dorp is een typische Haspengouwse vierkantshoeve. De ontstaansgeschiedenis gaat helemaal terug tot in de 13e eeuw. Gedurende de Franse overheersing kwam het in handen van de familie De Chokier en Surlet de Chokier kweekte hier zo’n 1200 merinosschapen toen hij door Willem I op non-actief werd gesteld. Tot de hoeve behoorde vroeger ook een graanmolen die werd aan-

Daarom Haspengouw 205

Chokierbier en groene asperges Gingelom is een rustige plattelandsgemeente. Toch gebeurt er binnen de muren van de agrarische bedrijven meer dan het aanstekelijke levensritme laat vermoeden. Ter ere van baron Surlet de Chokier werd er bijvoorbeeld een lokaal bier op de markt gebracht: ‘De Chokier’. Het is een stevig, amberkleurig biertje van 7%, dus beter niet op de nuchtere maag te drinken. Dit licht zoete volmout bier, met een vleugje karamel, heeft een volle smaak die bijvoorbeeld prima samengaat met een ambachtelijke maaltijd. Het bier laat zich ook goed combineren met Haspen-

206 Daarom Haspengouw

gouwse groene asperges die sinds 2004 onder de naam Regalys worden verbouwd op land van de historische Kamerijckhoeve. Deze vruchtbare gronden, waar ook andere vollegrondsgroenten als spruitjes, pastinaken, wortels en tuinbonen het goed doen, worden op milieubewuste en duurzame wijze bebouwd. Dat betekent directe betrokkenheid bij de zorg om het landschap en bescherming van het grondwater en de plaatselijke flora en fauna. De asperges voldoen verder overigens aan de strengste kwalitatieve en hygiënische eisen. Bovendien hoeven ze niet te worden geschild en zijn ze, behalve vitaminerijk, lekker zacht en smakelijk. Probeer het maar eens in combinatie met zalm of kabeljauw: heerlijk! Naast het de Chokierbier bestaat er sinds 2008 eveneens een de Chokierbrood, gebakken op de (h)eerlijke hoeve in Sint-Truiden en verwerkt met olijfolie en zeezout. De echte lekkerbek verwijzen we met liefde door naar de streekeigen delicatessen van Marie-Thérèse. Ze worden bereid en samengesteld door Martine Renard die haar grootmoeders naam in een exclusief merk veranderde. Op ambachtelijke wijze verwerkt zij natuurlijke vruchten uit de streek tot sapjes, siropen, alcoholhoudende dranken en speciale confituren. Vervolgens vult en etiketteert ze de potjes, flessen en bokalen eigenhandig in haar eigen keuken en kamer. Om je vingers bij af te likken!

Beter, Enig, eXtra Haspengouw is rijk is aan fruit, dat wordt zonder meer duidelijk als je Gingelom nadert. Het is er namelijk een en al fruitbomen om je heen. Wanneer de bomen hun bloesem dragen, zorgt dat voor een mooi en pittoresk landschap waar de Haspengouwers trots op zijn. Zij wonen en werken er graag met wat de natuur geeft. Zo heeft de familie Bex al sinds 1949 een bedrijf in de fruitteelt en mochten zij in 2009 een zestigjarig jubileum vieren. Stefan Bex trad net als vader Raymond in de voetsporen van oprichter en grootvader Albert Bex, maar voegde er samen met zijn vader in de loop der jaren nog enkele activiteiten aan toe. Stefan: “Behalve het telen van fruit op 100 hectare zijn wij ons ook sterk gaan maken voor het bewaren en zelf verkopen en transporteren van ons fruit. Sinds 1992 is hier in Gingelom de sortering en bewaring gestart en maken we gebruik van moderne technologie om dat mogelijk te maken. Tussen 2004 en 2007 hebben we opnieuw geinvesteerd in uitbreiding van onze koelinstallaties. Daardoor kunnen we bijna al ons eigen fruit bewaren en vanaf het oogsten tot in de warme zomermaanden leveren, van oktober tot juli. We verkopen zeker 80% zelf waarvoor we samenwerken met gerenommeerde exporteurs.”

Appels, peren en kersen, daar draait het om bij BEX. Met een eigen logo en een duidelijke slogan (Beter, Enig, eXtra) stralen ze precies dat uit waar ze voor staan. Met een Geïntegreerde Teelt- en Eurogap-certificaat voldoen ze aan de hedendaagse eisen voor milieubewuste bedrijfsvoering. “Onze volgende stap is gebruikmaken van zonneenergie, het dakwerk van onze gebouwen wordt nu voorzien van zonnepanelen,” aldus de innovatieve Stefan Bex die samen met zijn echtgenote hard werkt om continuïteit in de kwaliteit van hun fruit te garanderen. Zo wordt de appel aanplanting om de twaalf, vijftien jaar vernieuwd zodat de sappige appel uit Haspengouw haar goede reputatie behoudt.

Daarom Haspengouw 207

4. Industrie en bedrijvigheid

Intro Voor velen roept Haspengouw een landelijk beeld op van glooiende heuvels met fruitbomen overal waar je maar komt. Toch is dit maar een fractie van het totale plaatje: als deel van Limburg en gelegen in een van de economisch meest actieve regioâ&#x20AC;&#x2122;s ter wereld, vind je in Haspengouw een grote diversiteit aan bedrijven, met een aantal opvallende uitschieters. Fruit, zo zien we op het bedrijventerrein Schurhoven te Sint-Truiden, maakt uiteraard deel uit van de Haspengouwse economie. Daar zijn de veiling en de vele fruitgerelateerde bedrijven het beste bewijs van. Maar ook het eerste pilsje van BelgiĂŤ kwam uit Haspengouw, afkomstig van de nog steeds opererende Cristal brouwerij in Alken. In dit hoofdstuk nemen we allereerst de belangrijkste bedrijventerreinen in Tongeren en Sint-Truiden onder de loep en staan we even stil bij De Kieleberg, een bedrijventerrein in de gemeente Bilzen dat deel uitmaakt van de industriezone Genk-Zuid. Ook omschrijven we kort de aanwezige infrastructuur van de regio, met nadruk op de E313, het Albertkanaal en het spoorwegnet. De toekomstige economische ontwikkelingen, in zoverre die voor-spelbaar zijn, ontbreken evenmin en sluiten het hoofdstuk af.

Albertkanaal in Diepenbeek met de verbinding van het industrieterrein Genk-Zuid

208 Daarom Haspengouw

Daarom Haspengouw 209

Bedrijventerreinen in Tongeren

onbenutte en/of vervuilde industriĂŤle gronden, waaronder ook een aantal percelen in Overhaem. Daardoor krijgen nieuwe bedrijven de kans zich hier te vestigen.

Door zijn strategische ligging in de Euregio, dichtbij de steden Maastricht, Luik en Hasselt, is Tongeren een ideale vestigingsplaats voor bedrijven, met name in de logistieke sector. De oudste stad van BelgiĂŤ telt twee belangrijke bedrijventerreinen, beide met prima aansluitingen op het wegennet.

Het regionaal bedrijventerrein Tongeren-Oost is een relatief jong industrieterrein en ligt aan de snelweg E313. Deze verbindt Tongeren via Luik met het Duitse wegennet en is van groot belang voor bijvoorbeeld internationale transportbedrijven die pendelen tussen Antwerpen en het Ruhrgebied. Bovendien vind je op slechts 20 km afstand twee belangrijke regionale luchthavens: Maastricht-Aachen Airport en Bierset Airport bij Luik. Overigens bevinden zich ook Brussels Airport, de zeehaven van Antwerpen en het Duitse Ruhrgebied binnen een straal van 100 km. Het terrein trekt sinds de oprichting in 1990 vooral veel logistieke bedrijven, zoals bijvoorbeeld CEVA Logistics. In 2007 werd begonnen met uitbreiding van het bedrijventerrein, vooral met het oog op nog meer logistieke bedrijven en niet-vervuilende industrie.

Het terrein Overhaem is het oudste van de twee en ligt relatief dichtbij de stadskern. Het ligt direct aan de N20, een belangrijke verbindingsweg tussen Tongeren en Luik. Een extra bonus is de op het terrein gelegen spoorweg met een directe aansluiting op het spoor naar Luik en Aken. Er werken behoorlijk wat mensen, onder andere bij de bekende Tongerse schoenenfabrikant Ambiorix.

Tongeren ziet er op toe dat het groene karakter van de stad ook in de beide bedrijventerreinen wordt voortgezet en zet de aanwezige bedrijven aan hun omgeving aantrekkelijk te houden en van groen te voorzien.

In juli 2008 besloot de Vlaamse regering tot sanering en herbestemming van in totaal 500 hectare

Bedrijventerrein Overhaem

210 Daarom Haspengouw

Ceva, Tongeren

Bedrijventerreinen in Sint-Truiden De industriĂŤle structuur van Haspengouw is nauw verbonden met de steden Tongeren en Sint-Truiden. Sint-Truiden, dat gezegend is met een gezellig centrum en een aangenaam leef- en werkmilieu, telt dan ook een zestal bedrijventerreinen. Bedrijventerrein Schurhoven werd al in de jaren zestig ontwikkeld en heeft een totale oppervlakte van 190 ha. Het ligt in het noordoosten van de stad, aan weerszijden van de autoweg N80 naar Hasselt. Op het terrein vind je bedrijven in de auto-industrie, zoals schokdemperfabrikant Tenneco waar ruim 1200 mensen zijn tewerkgesteld. Ook is Schurhoven de thuishaven van de veiling Haspengouw en daarmee van een groot aantal aanverwante bedrijven gespecialiseerd in koeling, sortering, verpakking, handel en export van fruit. Wanneer je er rondloopt, besef je pas echt dat je in het centrum van de Belgische fruitteelt bent! In totaal werken ruim 3700 mensen op dit bedrijventerrein. Op een gedeelte van het voormalig militair vliegveld van Brustem, een deelgemeente van Sint-Truiden, werd enkele jaren terug een nieuw bedrijventerrein ontwikkeld: Brustem Bedrijvenpark. Het is opgedeeld in een regionaal en een lokaal bedrijventerrein en beslaat in totaal 67 ha. Het regionaal bedrijventerrein meet 45 ha en wordt beheerd door Brustem Industriepark (NV BIP), een gezamenlijke vennootschap van

Bord Haspengouwse veiling, bedrijventerrein Schurhoven

de Limburgse Reconversiemaatschappij (LRM) en de Provinciale Ontwikkelings Maatschappij Limburg (POM Limburg). De overige 22 ha zijn in beheer van de gemeente Sint-Truiden. Doordat de infrastructuur van het voormalige vliegveld werd behouden, zijn er in de toekomst wellicht mogelijkheden voor luchtvaartgebonden bedrijven. Het terrein ligt aan de rijksweg N3 tussen Brussel en Luik en is toegankelijk via een nieuwe rotonde die de doorstroom bevordert. Naast Schurhoven en Brustem kent Sint-Truiden nog een aantal kleinere bedrijventerreinen: in het noorden van de stad zijn dat Terbiest en Melveren, in het zuiden Ziekerenveld en Volmolen. Tezamen maken ze van Sint-Truiden een goed uitgebouwd handels- en dienstencentrum.

Voormalig militair vliegveld van Brustem

Daarom Haspengouw 211

De Kieleberg Belangrijk voor Haspengouw en zelfs héél Limburg is het bedrijventerrein Genk-Zuid. Met 990 ha is dit het grootste industrieterrein in Limburg en het vierde grootste industrieterrein in heel Vlaanderen. Het is onder andere bekend van de autoassemblage fabriek van FORD, waar meerdere duizenden mensen werken. Een deel van dit terrein ligt op het grondgebied van Bilzen, meer bepaald langs de Taunusweg in Munsterbilzen. Eind 2007 werd hier door Vlaams minister-president Kris Peeters, burgemeester Johan Sauwens en schepen Guy Swennen de aanzet gegeven voor de ontwikkeling van bedrijventerrein de Kieleberg, een gebied van 51 ha bedoeld voor zo’n 35 bedrijven.

Ford billboard langs snelweg

212 Daarom Haspengouw

De stad Bilzen is voornemens het nog jonge industriegebied uit te bouwen tot een kwalitatief bedrijventerrein met een gemengde samenstelling. Gedacht wordt vooral aan industriële bedrijven (inclusief bouwnijverheid), ondernemingen uit de hightech- en elektronicasector, dienstverlenende bedrijven en de voedingsindustrie. Ook wil men dat hier bedrijven komen die een voorbeeld vormen op het vlak van energiebeheer en duurzaamheid. Ook zou het een mogelijke locatie kunnen zijn voor een nieuw windmolenpark, als opvolger van het succesvolle project in de woonwijk Paardskerkhof. Bovendien zal het terrein ook ruimte bieden aan kleine bedrijven uit de omgeving die nu nog vastzitten in de dorpskernen en niet kunnen doorgroeien. De Kieleberg bezit een aantal belangrijke troeven die bedrijven zullen weten te waarderen: zo ligt het natuurlijk gunstig vanwege de nabijgelegen logistieke poort van Genk. Daardoor wordt het terrein ontsloten via een spoorterminal langs de spoorlijn Antwerpen/Luik-Montzen en kan er vracht worden vervoerd via de industriële haven van Genk aan het Albertkanaal. Die staat vanaf dit terrein rechtstreeks in verbinding met de haven van Antwerpen, de vierde grootste haven ter wereld. De bedoeling is dat de komende jaren een duizendtal nieuwe jobs worden gecreëerd op de Kieleberg.

Wegbewijzering Kieleberg

Ligging en bereikbaarheid Een ideaal bedrijventerrein beschikt over optimale transportmogelijkheden. ‘Multimodale ontsluiting’ is dan ook een dure omschrijving voor meerdere transportmogelijkheden van en naar een zelfde bedrijventerrein. Doorgaans denkt men aan ontsluiting via de (snel) weg, het spoor en eventueel ook nog via een waterweg. In Haspengouw vind je zelfs een gemeente waar deze drie transportmogelijkheden bij elkaar komen, namelijk bij Bilzen. Bilzen en Diepenbeek liggen beide, als enige Haspengouwse gemeenten, aan het Albertkanaal. Daardoor maken ze deel uit van het Economisch Netwerk Albertkanaal (ENA), een netwerk op het grondgebied van 25 gemeenten en 2 provincies. Het heeft alle troeven om nieuwe, watergebonden bedrijven aan te trekken. De samenwerking tussen die 27 verschillende overheden moet de economische ontwikkelingen langs het kanaal van structuur voorzien. Vervoer over water geniet immers steeds meer populariteit door de dichtgegroeide wegen en het milieuvraagstuk.

Praktisch evenwijdig aan het Albertkanaal, eveneens tussen Luik en Antwerpen, ligt de E313. Deze Europese snelweg doet het grondgebied van de gemeenten Tongeren, Riemst, Hoeselt, Bilzen en Diepenbeek aan en is een ware levensader voor Haspengouw. Bij Lummen in het noordwesten kruist de weg de E314 tussen Leuven en Aken en bij Luik kruist de E313 ook de E40, de snelweg tussen Brussel en Aken. De E40 loopt daarbij nog even over het grondgebied van de gemeente Gingelom, in het uiterste zuidwesten van Haspengouw.

Ter vergelijking: één schip vervoert gemiddeld 10.000 ton. Omgerekend naar de weg betekent dat een rij van ongeveer vijfhonderd vrachtwagens! De externe kosten van het wegtransport zoals fileleed en dergelijke zijn dan ook bijna vijf maal zo hoog als het transport over water.

Haspengouw wordt, ten slotte, ook nog ontsloten door twee spoorlijnen die samenkomen in Hasselt. De eerste loopt van Luik tot Hasselt via Bilzen en Tongeren, en de ander verbindt Genk via Hasselt, Alken en Sint-Truiden met Landen.

Sluis Albertkanaal, Diepenbeek

Station van Bilzen

Daarom Haspengouw 213

Economische toekomst Haspengouw Tot de themaâ&#x20AC;&#x2122;s die voor Haspengouw van economisch en sociaal belang worden geacht, behoren natuurlijk ook de tewerkstellingsmogelijkheden in de eigen regio. Naast de uitbouw van landbouw, fruitteelt en het verblijfstoerisme wordt daarom gekeken naar mogelijkheden om het economisch profiel van deze streek te verbreden. Want een veelzijdige economische basis is natuurlijk altijd gezonder voor de plaatselijke economie. Naast de verankering van bestaande grote bedrijven in onze provincie, wordt daarom tezelfdertijd ingezet op de (door)ontwikkeling van verschillende soorten bedrijventerreinen op goed ontsloten plaatsen.

214 Daarom Haspengouw

We zagen al dat bijvoorbeeld in Tongeren een grotere nadruk ligt op het aantrekken van bedrijven in de distributie, logistiek en overslag, terwijl in Sint-Truiden handel en diensten meer de boventoon voeren. Tevens komt er meer aandacht voor kwaliteit. Zo zal er zuiniger worden omgesprongen met de beschikbare bedrijventerreinen en zullen eventuele nieuwe terreinen uitsluitend worden voorbehouden aan bedrijven die daar thuishoren. Met andere woorden: â&#x20AC;&#x2DC;zonevreemdeâ&#x20AC;&#x2122; activiteiten zoals bakkers, winkels, garages en dergelijke, worden er geweerd. Ook kunnen er, indien nodig, kleinere bedrijventerreinen worden aangeboden waarop nieuwe economische activiteiten plaatsvinden ter ondersteuning en toelevering van grote bedrijven. Daardoor zullen bestaande grote bedrijven minder snel geneigd zijn weg te trekken en komt ook de werkgelegenheid minder snel in gevaar. Een betere kwaliteit kan ook worden bevorderd door het stimuleren van innovatieve activiteiten en vernieuwende productietechnieken. De nabijheid van belangrijke kennisinstituten als de Universiteit Hasselt, de XIOS Hogeschool Limburg en de Provinciale Hogeschool Limburg, moet daarbij ten volle worden benut. Bovendien beschikt Haspengouw over een aantal grensoverschrijdende relaties die nog verder kunnen worden ontwikkeld, waaronder die met Luik maar ook met Nederlands-Limburg.

Industrie, grensoverschrijdend

Daarom Haspengouw 215

Slotwoord Daarom Haspengouw

‘Mooie liedjes duren niet lang’, zeggen ze wel eens. Toch bleef het Limburgse Haspengouw lange tijd één van de best bewaarde geheimen van Vlaanderen, met name bij het grote publiek. Dat is op zijn minst opmerkelijk te noemen, gezien de prominente schoonheid van het landschap en de historische en culturele rijkdom in de hier gelegen steden en gemeenten. Wellicht heeft die relatieve onbekendheid ook wel te maken met de bescheidenheid van zijn bewoners. Die nemen ook nu nog soms met oprechte verbazing kennis van de toegenomen aandacht en bewondering voor hún Haspengouw. Misschien ook -en nu begeven we ons een beetje op glad ijs- waren de Haspengouwers gewoon nog niet toe aan al die aandacht. Hoe het ook zij, helemaal ‘terra incognita’ was deze regio natuurlijk niet: Wandelaars en fietsers uit binnenen buitenland komen hier al heel wat jaartjes om te genieten van een afwisselend landschap, de streekeigen flora en fauna en, niet te vergeten, al die heerlijke streekproducten die er links en rechts worden aangeboden. Als echte pioniers brachten zij geleidelijk een toeristische sector op gang die haar nut tot op heden heeft bewezen. Naast de rust en het natuurschoon wist de branche thans ook het monumentaal erfgoed, de fruitindustrie en het verleden te vermarkten, zonder overigens de integriteit van de regio aan te tasten. Sinds de streek door de media meer bekendheid kreeg, moet men er natuurlijk voor blijven zorgen dat die integriteit niet onder druk komt te staan. Vandaar dat uitgeverij WEAN-International tracht bij te dragen aan een kwalitatieve verbreding van de naamsbekendheid van Haspengouw. Om een zo eerlijk en compleet beeld te kunnen schetsen werd daarom de hulp ingeroepen van de verschillende Haspengouwse gemeenten, het bedrijfsleven en een aantal onafhankelijke maar invloedrijke Haspengouwers. WEAN International b.v.

216 Daarom Haspengouw

Productie

Coördinatie Tekst

: Annette Kooiman

: Nino Ritchie - Gina Vodegel - Chantal Melgers

Eindredactie

Colofon Daarom Haspengouw

: WEAN International b.v., Wim Andela - Pascal Weidner

: Chantal Melgers - Mark van Harreveld

: Els Verbakel - Tiens Mevissen - Guido Brepoels - Ivan Vandenreyt - Tom Palmaers - Jorn van den Bogaert Fotografie John Meurs (foto’s stroopfabriek) - toerisme Tongeren - toerisme Sint-Truiden - toersime Borgloon toerisme Bilzen - Aldenbiesen Vormgeving Acquisitie Druk

: Lidia Janevski (House of Communications) - Pascal Weidner - Annette Kooiman

: WEAN International b.v. - Els Verbakel - Alex Bertrangs - Tom van Kreijl

: Drukkerij Hendrix te Peer

Met speciale dank aan

: Deelnemende gemeenten

Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen en foto's uit deze uitgave (ook publicatie in het buitenland en/of internet), mag uitsluitend geschieden met schriftelijke toestemming van de uitgever. Mocht er in uw visie toch nog iets ontbreken, dan is daar een verklaring voor! WEAN International b.v. stelt zich niet aansprakelijk voor eventuele druk- of zetfouten Uitgever ‘Daarom Haspengouw’

WEAN International b.v. Wilhelminasingel 127 6221 BJ Maastricht tel: +31(0)43-325.05.91 fax: +31(0)43-351.01.40 email: info@weaninternational.com web: www.weaninternational.com ISBN / EAN: 978-90-77914-26-7 NUR: 520

Zakenregister Daarom Haspengouw

B&B De Vroling Kortessemstraat 48 3830 Vrolingen-Wellen +32(0)12-241606 www.devroling.be (blz:180)

BVBA Cleo Stationslaan 8 3700 Tongeren +32(0)12-234748 janka@riskin.com (blz:40)

De Vrijheerlyckheid Vrijhernstraat 33 3730 Hoeselt +32(0)12-215176 info@devrijheerlyckheid.be (blz:164)

B&B De Tommen Tommenstraat 17 3730 Hoeselt +32(0)12-458837 info@detommen.be (blz:162)

BVBA Stayen Tiensesteenweg 168 3800 Sint-Truiden +32(0)11-69100 www.stayen.com (blz:102)

ELTI Bouw Industrieweg 12 3700 Tongeren +32(0) 12-398300 www.eltibouw.be (blz:27)

Bart Claes N.V. Henry-Fordlaan 39 3900 Genk +32(0)11-286100 www.bartclaes.be (blz:138)

Cafe Majestic Russelstraat 81 3830 Wellen +32(0) 11-312183 (blz:178)

Feestzalen De Vrije Valk (blz:160) en Restaurant Loreline Sint Lambertusstraat 10 3730 Alt-Hoeselt +32(0)12-393396, www.devrijevalk.be

Belgische Fruitveiling (BFV) Montenakenweg 82 3800 Sint-Truiden +32(0)11-693411 www.bfv.be (blz:90)

Charcuterie Bovie N.V. Plein 10 3700 Tongeren +32(0)12-232076 bovie@skynet.be (blz:42)

Het Fonteinhof Fonteinhof 1 3840 Borgloon (Gotem) +32(0)12-234500 www.fonteinhof.be (blz:112)

Bex Fruit Houtstraat 2a 3890 Gingelom +32(0)11-481900 info@bexfruit.be (blz:207)

CONNECTIONfashion men Sint-Truidenstraat 38 3700 Tongeren +32(0)12-261329 info@connectionfashion.be (blz:39)

Francoverdi BVBA Tongersesteenweg 99 3770 Riemst +32(0)12-457798 www.francoverdi.com (blz:170)

Bouwbedrijf Dethier Industrieterrein Kolmen 1107 3570 Alken +32(0)11-591993 info@bouwbedrijf-dethier.be (blz:130)

CONNECTIONfashion women Sint-Truidenstraat 31a 3700 Tongeren +32(0) 12-455607 info@connectionfashion.be (blz:38)

GB Diepenbeek Wijkstraat 37 3590 Diepenbeek +32(0)11-324321 www.shoppingdiepenbeek.be (blz:136)

Bowling Shopping Diepenbeek (blz:136) Wijkstraat 39 3590 Diepenbeek +32(0)11-236270 info@bowling-shoppingdiepenbeek.be

De Gregorio & Partners Architectenburo A.Hertzstraat 35 3500 Hasselt +32(0)11-230380 www.degregorio.be (blz:32)

Gemeente Alken Hoogdorpsstraat 38 3570 alken +32(0) 11-59 99 59 www.alken.be (blz: 120)

Brasserie & Winebar Tinto Via Julianus 9 3700 Tongeren +32(0)12-264440 www.brasserie-tinto.be (blz:51)

De Kleine Graaf Ginstraat 31 3700 sâ&#x20AC;&#x2122; Herenelderen (Tongeren) +32(0)12-239200 www.dekleinegraaf.be (blz:54)

Gemeente Diepenbeek Dorpstraat 14 3590 Diepenbeek +32(0)11-350200 www.diepenbeek.be (blz:132)

Brouwerij Kerkom bvba Naamsesteenweg 469 3800 Sint-Truiden +32(0)495-381214 www.brouwerijkerkom.be (blz:104)

De Open Poort B&B Ketsingerdries 32 3700 Tongeren +32(0)12-233764 www.deopenpoort.be (blz:53)

Gemeente Gingelom Sint-Pieterstraat 1 3890 Gingelom +32(0) 11-881031 www.gingelom.be (blz: 202)

218 Daarom Haspengouw

Zakenregister Daarom Haspengouw

Gemeente Heers Paardskerkhofstraat 20 3870 Heers +32(0)11-480101 www.heers.be (blz:188)

GMG Meat and Meals nv Slachthuisstraat 26 3800 St. Truiden +32(0)11-705080 www.gmgversmarkt.be (blz:84)

Intervest Retail NV Uitbreidingstraat 18 2600 Berchem-Antwerpen +32(0)3-2876760 intervest@intervest.be (blz:48)

Gemeente Herstappe Dorpstraat 5 3717 Herstappe +32(0) 012- 235557 (blz: 146)

Healing Sun and Beauty Wijkstraat 33 ( Parking GB) 3590 Diepenbeek +32(0)470-544879 www.healingsb.be (blz:137)

J. Bastiaens n.v. Tongersestraat 80 3740 Bilzen +32(0)89-519660 www.bastiaens.be (blz:58)

Gemeente Hoeselt Dorpsstraat 17 3730 Hoeselt +32(0) 89-510335 www.hoeselt.be (blz: 154)

Herberg De Horne Brugstraat 30 3870 Vechmaal-Heers +32(0)12-745508 www.dehorne.be (blz:199)

Landcommanderij Alden Biesen Kasteelstraat 6 3740 Bilzen +32(0)89-519393 www.alden-biesen.be (blz:62)

Gemeente Kortessem Kerkplein 11 3720 Kortessem +32(0) 11-379140 www.kortessem.be (blz: 150)

‘t Hof van Halingen Halingenstraat 76/013 3806 Velm +32(0)11-586751 www.thofvanhalingen.be (blz:88)

Martinusschool VZW HIPPOS St. Martinusstraat 3 3740 Bilzen +32(0)89-411618 www.martinusschool.be (blz:76)

Gemeente Nieuwerkerken Kerkstraat 113 3850 Nieuwerkerken +32(0) 11- 480360 www.nieuwerkerken.be (blz: 182)

House of Communications Mgr. Schrijnenstraat 3 6221 VW Maastricht (NL) +31(0)43-3627500 www.houseofcommunications.nl

Medisch Centrum St.-Jozef VZW Abdijstraat 2 3740 Bilzen +32(0)89-509111 www.mc-st-jozef.be (blz:78)

Gemeente Riemst Maastrichtersteenweg 2b 3770 Riemst +32(0) 12-440300 www.riemst.be (blz: 166)

HTC bvba Mettekovenstraat 4 3800 St. Truiden +32(0)11-481086 www.chateaudelamotte.com (blz:81)

Museum Kafee Kielestraat 15 3700 Tongeren +32(0)12-747615 www.museumkafee.be (blz:29)

Gemeente Wellen Dorpsstraat 25 3830 Wellen +32(0)12-670700 www.wellen.be (blz:176)

Huis Vroonen & Vroonen Home St. Truidenstraat 35/37 3700 Tongeren +32(0)12-231828 huis.vroonen@skynet.be (blz:37)

‘t Nieuwscafé Heilighartplein 5 3800 Sint-Truiden +32(0)11-702850 www.nieuwscafe.be (blz:98)

Geotec Infra-Topografie-Ruimte-Expertise og. Riemsterweg 117 3742 Bilzen +32(0)89-515343 www.geotec.be (blz:70)

Icasa Group Wetenschapspark 23 3590 Diepenbeek +32(0)11-858080 www.icasa-group.com (blz:144)

N.V. Keuken en Interieur Jongen Schurhovenveld 4232 3800 St. Truiden +32(0)11-484848 www.keukens-jongen.be (blz:109)

Geurts H. en Zonen N.V. Land- en tuinbouwmachines en tractoren Riemsterweg 242 3740 Spouwen-Bilzen +32(0)89-411925, www.geurtsh.be (blz:72)

Immo P&A bvba Wijngaardstraat 8 Bus 1 3740 Munsterbilzen +32(0)89-503585 www.immopa.be (blz:68)

N.V. Slegers Algemene Aannemingen Tipstraat 140 3740 Beverst-Bilzen +32(0) 11-350310 www.slegers.be (blz:60) Daarom Haspengouw 219

Zakenregister Daarom Haspengouw

NV Grammen Lux Luikersteenweg 181 3800 Sint-Truiden +32(0)11-683991 www.grammen-lux.be (blz:107)

Stad Bilzen Deken Paquayplein 1 3740 Bilzen +32(0)89-519200 www.bilzen.be (blz:56)

Vandebos Algemene Bouwonderneming Bisschopsweyerstraat 17 3570 Alken +32(0)11-312077 (blz:124) www.vandebos-bouwonderneming.be

Oben Building Machines NV Spelverstraat 36b 3740 Bilzen +32(0)89-413592 www.obennv.be (blz:64)

Stad Borgloon Speelhof 10 3840 Borgloon +32(0)12-673672 www.borgloon.be (blz:110)

VANLANGENAKER FRUIT N.V. Planterijstraat 25 3800 Sint-Truiden +32(0)496-126197 www.vanlangenaker.com (blz:94)

Oben Renting & Services NV Kapittelstraat 15 3740 Bilzen +32(0)89-502788 www.obennv.be (blz:65)

Stad Sint-Truiden Kazernestraat 13 3800 Sint-Truiden +32(0)11-741414 www.sint-truiden.be (blz:80)

Vroonen Home St- Truidersteenweg 8 3700 Tongeren +32(0)12-391323 huis.vroonen@skynet.be (blz:37)

Patisserie Blanckaert Maastrichterstraat 62 3700 Tongeren +32(0)12-231478 patisserieblanckaert@telenet.be (blz:45)

Stad Tongeren Maastrichterstraat 10 3700 Tongeren +32(0)12-390111 www.tongeren.be (blz:22)

Pierard N.V. Schurhovenveld 1008 3800 Sint-Truiden +32(0)11-686787 info@pierard.be (blz:105)

Stas-Dejong BVBA Grote Markt 29 3700 Tongeren +32(0)12-232498 anne-mariestas@skynet.be (blz:24)

Pipo appelsappen BVBA Demeter Truilingerstraat 2 3800 Sint-Truiden +32(0)11-674134 info@truilingen.be (blz:82)

Steenmans Skincare center-parfumerie Grote Markt 3 3700 Tongeren +32(0)12-232468 www.steenmans.be (blz:44)

Restaurant de Weijers Hoven Melleveldstraat 4 3730 Hoeselt +32(0)89-502847 www.deweijershoven.be (blz:165)

Studio EVF Beverststraat 53 3740 Beverst-Bilzen +32(0)472-543423 www.studioevf.be (blz: 67)

Restaurant en Feestzaal Kelsbekerhof Kerkstraat 2 3850 Nieuwerkerken +32(0)11-691387 www.kelsbekerhof.be (blz:184)

Taverne â&#x20AC;&#x2DC;t Binnenhof Wijkstraat 37 3590 Diepenbeek +32(0)11-352350 hetbinnenhof@telenet.be (blz:137)

Rubenshof Ridderstraat 8 3570 Alken +32(0)11-314933 www.rubenshof-alken.be (blz:122)

Universiteit Hasselt Campus Diepenbeek, Agoralaan geb. D 3590 Diepenbeek +32(0)11-268017 www.uhasselt.be (blz:142)