30 minute read
De beste klassieke cd’s
BRUCKNER SYMPHONY NO. 9
Budapest Festival Orchestra o.l.v. Iván Fischer Channel Classics 723385428220 (sacd) VKZ.NL/22420 € 23,99
Advertisement
ORKEST
Acht jaar geleden hebben het Boedapest Festivalorkest en zijn chef-dirigent Iván Fischer een Edison gewonnen met hun opname van Bruckners Zevende symfonie. Het zal nog wel een tijd duren voordat de Hongaren al zijn symfonieën hebben opgenomen. Nu is de Negende aan de beurt. Net als bij de Zevende zet Fischer er de vaart achter, zó voortvarend dat voormalige grootheden als Jochum, Giulini, Wand en Celibidache (die allen Bruckner trager dan het geluid dirigeerden) dinosauriërs uit lang vervlogen tijden lijken. Wat bij hen grandioze hooggebergtes waren, zijn hier glooiende heuvellandschappen. Bruckner is in Boedapest heel wat kilo’s kwijtgeraakt. Toch doet het resultaat niet modieus aan. Daarvoor is het orkest te diep geworteld in de MiddenGLOOIENDE HEUVELLANDSCHAPPEN Europese traditie, met een karakteristieke zangerigheid en middenstemmen die er echt toe doen in het homogene samenspel. Zonder een surplus aan metafysisch gewicht of religieuze vervoering heeft de muziek veel aardse schoonheid te bieden. Fischer laat het horen door fijn uitgelichte details organisch een plaats te geven in de grote lijnen. Jammer alleen dat hij bij langgerekte crescendo’s meestal ook het tempo sterk opvoert. Dat gaat ten koste van een grootse ontlading. Daar werd in Bruckners eigen tijd al voor gewaarschuwd.
EDDIE VETTER
BRAHMS COMPLETE SYMPHONIES
Budapest Festival Orchestra o.l.v. Iván Fischer Channel Classics 723385732228 (4sacd) VKZ.NL/22411 € 53,99
ORKEST
Ook in Boedapest gebeuren soms mooie dingen. Het Festivalorkest van de stad heeft in de kleine veertig jaar van zijn bestaan geleidelijk de wereldtop bereikt. Dat is vooral te danken aan de oprichter en chef-dirigent van het eerste KAMERMUZIKALE BRAHMS uur Iván Fischer. Hij heeft de tijd genomen om deze Brahms-cyclus te voltooien. Tussen 2009 en 2021 zijn de vier symfonieën op cd verschenen, aangevuld met verwante muziek zoals de Serenade nr. 2, ouvertures en Hongaarse dansen. Nu zijn de vier schijfjes ook samen uitgebracht in een zeer begeerlijk doosje. Fischer is er niet de musicus naar om extremen te etaleren. Bij hem klinken de symfonieën ontspannen als er geen wolkje aan de lucht is, spannend als er dramatische conflicten in het spel zijn, maar nooit overspannen, terwijl zijn benadering niets aan intensiteit te wensen overlaat. Deze interpretatie is ‘klassiek’, met een uitgekiend evenwicht tussen contrasterende stemmingen. Een constante is de transparante klank in de fijne detaillering, mede dankzij de prachtige opnametechniek. Wie houdt van een Brahms met veel vlees aan de botten, is hier niet aan het goede adres. Wie van een bijna kamermuzikale Brahms wil genieten, mag deze uitgave niet missen.
EDDIE VETTER
MOZART, SCHUBERT SYMBIOSE
Apollo Ensemble o.l.v. David Rabinovich Eigen beheer 4025796022063 VKZ.NL/22407 € 21,99
ENSEMBLE
Het Apollo Ensemble verkent de overeenkomsten tussen Symfonie nr. 40 van Wolfgang Amadeus Mozart en Symfonie nr. 5 van Franz Schubert. Nee, eigenlijk zouden we hier moeten beginnen: het Apollo Ensemble voert de symfonieën van Mozart en Schubert op een frisse en spannende wijze uit, zodat je als luisteraar weer even met andere oren en vernieuwd plezier naar deze werken luistert. Dat luisterplezier ontstaat door de mooi opgenomen, in klein ensemble gespeelde uitvoeringen. Die brengen nieuwe kleuren naar boven zonder dat er een al te nadrukkelijk stempel wordt gedrukt dat de muziek zou laten instorten onder de visie. Nummer 40 van Mozart en de Vijfde van Schubert staan hier naast elkaar als deel van een project dat door het Apollo Ensemble de VERNIEUWD LUISTERPLEZIER naam Chain Reactions heeft gekregen: het ensemble gaat de ontwikkeling van muzikale ideeën door de tijd heen blootleggen. De op hun nieuwe album gepresenteerde werken van Mozart en Schubert tonen volgens het ensemble verwantschap in vorm en bezetting (Mozarts symfonie wordt in zijn ‘oerversie’ uitgevoerd). Die gelijkenis wordt hoorbaar gemaakt in de uitvoering. Dat is een deel van de kracht van dit album. De andere is dat het geheel van uitvoering, presentatie en informatie al doet verlangen naar een vervolg.
HEIN VAN EEKERT
TELEMANN, J.S. BACH e.a. SYNERGY
Sharon Bezaly e.a. Swedish Chamber Orchestra o.l.v. Thomas Dausgaard BIS 7318599923390 (sacd) VKZ.NL/22415 € 23,99
CONCERT
Een post-covid-cd, dat is wat fluitiste Sharon Bezaly wilde maken. Een cd waarvan het feest van het live samenspelen afspat na twee jaar stilte of hooguit samenspelen vanuit de eigen huiskamer via het internet. Want, aldus de fluitiste, de werkelijke synergie ontstaat pas als je live samenspeelt en elkaar constant uitdaagt. Ze demonstreert deze stelling met een indrukwekkend rijtje muzikale vrienden en een wilde waaier van muziek die reikt via Telemann en Bach tot Saint-Saëns en Villa-Lobos. Elk werk vergt op een of andere manier een samenwerking en is een samensmelting van verschillende stijlen. Zo wist Telemann in zijn Concert in e-klein voor fluit en blokfluit de vigerende Italiaanse, Duitse en Franse stijl te verenigen en de blokfluit en fluit stevige duetten te laten uitvechten. Bach deed hetzelfde in veel van zijn werken die hier gerepresenteerd worden door een virtuele suite van delen uit diverse orkestwerken. In het Concert in d-klein van Franz Doppler zijn het weer twee fluiten die kijven als twee diva’s in een opera. Ook de synergie tussen Bach en Heitor Villa-Lobos in Bachianas Brasileiras nr. 6, een werk dat een meesterlijk samenspel oplevert tussen de fluit en de fagot van Bram van Sambeek, mag niet onvermeld blijven.
SYNERGIE
PAUL JANSSEN
BRAHMS, BERG VIOLIN CONCERTOS
Christian Tetzlaff, Deutsches Symphonie-Orchester Berlin o.l.v. Robin Ticciati Ondine 0761195141021 VKZ.NL/22416 € 20,99
CONCERT
Christian Tetzlaff bracht in 2008 een veelgeprezen cd uit met Brahms’ Vioolconcert, maar na veertien jaar wordt het tijd eens te laten horen dat je niet hebt stilgestaan in de tussentijd. En de koppeling met die andere Duitse klassieker maakt nog benieuwder: Alban Bergs vioolconcert Dem Andenken eines Engels. Zoals bekend slaat dat laatste op Manon Gropius, de in 1935 gestorven dochter van Alma Mahler en Walter Gropius, maar in het cd-boekje legt Tetzlaff nog liever een verband met Bergs liefde voor Hanna Fuchs, de moeder van zijn dochter Albine. Tetzlaff ontrafelt nauwgezet de codes die in dit concert verwijzen naar Hanna, die de componist na zijn zeventiende nooit terugzag. Het is een interessant verhaal, maar voor de gemiddelde luisteDIEPGANG EN DRAMATIEK raar is dit vioolconcert niet zozeer een verzameling clues, maar eerst en vooral een schitterend en ontroerend requiem. Misschien is dit wel de meest geslaagde synthese van twaalftoonstechniek met lyriek en dramatiek, juist omdat Berg ondogmatisch durfde om te springen met de dodecafonische regels. De vertolking van Tetzlaff en Robin Ticciati is heel expressief en legt daarin ook een duidelijk verband met Brahms. Diepgang en dramatiek zijn de sleutelwoorden hier, met voor mij een aantal adembenemende momenten. BRILJANT VIOLIST
GERARD SCHELTENS
KIJK VOOR DE AANBIEDING OP PAG. 11
MOZART Y MAMBO CUBAN DANCES
Sarah Willis, Havana Lyceum Orchestra o.l.v. José Antonio Méndez Padrón ALPHA 3760014198786 VKZ.NL/22440 € 23,99
CONCERT
Er bestaat geen muzikaler land dan Cuba. Op elke straathoek in Havanna wordt muziek gemaakt en ook al is iedereen straatarm, de sfeer is er geweldig door al die straatbandjes waarop spontaan gedanst wordt. ‘If you can’t dance it, you can’t play it’ is het motto van Cubaanse muzikanten. Volgens hen zou Mozart ‘een goede Cubaan’ zijn geweest. Sarah Willis, hoorniste van de Berliner Philharmoniker en presentatrice, wil haar liefde voor muziek graag globaal delen. Al eerder maakte ze in Cuba een Mozart y Mambo-album, wat Queen Elizabeth ertoe bracht haar lid van het British Empire te maken vanwege haar verdiensten voor de muziek. Op haar tweede Mozart y Mambo-cd met het Havana Lyceum Orchestra onder leiding van haar muzikale ‘soulmate’ José Antonio Méndez Padrón koppelt ze twee hoornconcerten van Mozart – nr. 2 in Es, KV 417 en nr. 1 in D, KV 412 – aan een reeks Cubaanse dansen en een komisch arrangement van het duet van Papageno en Papagena uit Mozarts Die Zauberflöte. Willis is een tophoorniste met een natuurlijke toonvorming en een flexibele muzikaliteit. De Cubanen doen de rest om van dit album een feest te maken: vrolijk, soms melancholiek, maar altijd swingend en bloedmuzikaal.
WENNEKE SAVENIJE
PROKOFJEV, BRITTEN e.a. RECUERDOS
Augustin Hadelich, WDR Sinfonieorchester o.l.v. Cristian Macelaru Warner Classics 0190296310768 VKZ.NL/22429 € 22,99
CONCERT
Een vluchtige blik doet vermoeden dat Recuerdos, het nieuwe album van violist Augustin Hadelich, weer zo’n toevallige verzameling werken is. Niets is minder waar. Hadelich is een briljant violist die ook nadenkt over zijn programma’s. Op deze plaat draait alles om Brittens Vioolconcert in d op. 15, dat hij schreef voor de Spaanse violist Antonio Brosca. Britten, een verstokt pacifist, verwerkte zijn gevoelens van afschuw over de Spaanse Burgeroorlog in dit nog altijd ondergewaardeerde werk. Hadelich leidt Brittens concert in met het onbezorgde Spanje van Sarasates Carmen Fantasie en Prokofjevs Tweede vioolconcert, geschreven in Spanje aan de vooravond van de burgeroorlog en een voorbeeld voor Britten. Het werkt. Het gevoel van toenemende spanning en angst dendert uit de luidspreker dankzij het schitterende spel van Hadelich en het WDR Sinfonieorchester onder leiding van Cristian Macelaru, terwijl ondertussen Brittens Vioolconcert een meerwaarde krijgt die nog eens benadrukt wordt door de bijzondere toegift. Na al het orkestgeweld speelt Hadelich een haast onmogelijk geachte bewerking voor soloviool van Francesco Tarrega’s beroemde tremolostudie Recuerdos de la Alhambra voor gitaar. De vereenzaamde melancholie en de ontroerende onhandigheid van de viool in het imiteren van een gitaartremolo benadrukt het gevoel van verandering, pijn en verlies.
PAUL JANSSEN
VIVALDI, DE SAINTGEORGE
LES 4 SAISONS,
Orchestre de Chambre de Lausanne o.l.v Renaud Capuçon (viool) Erato 5054197189722 VKZ.NL/22430 € 22,99
CONCERT
223 vioolconcerten schreef Antonio Vivaldi. Stiekem vraag je je weleens af: waarom altijd deze vier? Zijn er niet genoeg opnamen van Le quattro stagioni? Maar bij een nieuwe opname val je toch weer voor de opkomende lente met het sprankelende vogelgezang, de hete zomer, de kleurrijke herfst, de huiveringwekkende winter. Deze beeldende muziek is niet voor niets waanzinnig populair, geen violist kan er omheen. Renaud Capuçon is aan de beurt voor een meeslepende uitvoering. Hij is dirigent en solist tegelijk en de musici uit Lausanne hangen aan zijn lippen. Hij haalt uit zijn orkest een voorbeeldige samenhang, een soepele expressiviteit, ritmische energie, een zorgvuldige frasering en een mooie nuancering in de contrasterende stemmingen. Dit orkest speelt niet op darmsnaren en met gewone strijkstokken, maar het klinkt er niet minder vervoerend om. Dan de nummer twee van deze cd, Joseph Bologne Chevalier de Saint-George (17451799). De Parijse componist, afkomstig uit de Franse kolonie Guadeloupe en tijdgenoot van Mozart, moet het met twee vioolconcerten opnemen tegen Vivaldi’s onverwoestbare evergreens. Dat lukt niet helemaal. Aan het enthousiaste pleidooi van Capuçon en zijn keurtroepen ligt het niet dat het passagewerk van de geachte Chevalier wat bleekjes overkomt.
GERARD SCHELTENS
HÄNDEL SALVE REGINA
Julie Roset, Millenium Orchestra o.l.v. Leonardo García Alarcón Ricercar 5400439004429 VKZ.NL/22412 € 23,99
VOCAAL
Nederland kon kennis maken met sopraan Julie Roset toen ze in de ZaterdagMatinee te horen was in Sacrati’s opera La finta pazza. De jonge vocaliste is nu de ster van een nieuw album van dirigent Leonardo García Alarcón, die met het Millenium Orchestra een programma brengt van religieuze en instrumentale werken van Händel: het Salve Regina HWV 241, een in 2001 ontdekt Gloria en Silete venti HWV 242, afgewisseld met een enkele aria en ouverture. De bijdragen van Julie Roset zijn sterk op zuiver muzikaal gebied: ze werkt fraai met dynamiek en ritmiek en voegt zich met een op vele momenten vibratoloze toon in het kleurrijke palet dat Leonardo García Alarcón tevoorschijn tovert uit zijn orkest. Om haar geluid onopgesmukt te houden glijdt ze bij wat grotere intervalsprongen soms van de ene noot naar de andere. Emoties worden enigszins ondergeschikt gemaakt aan deze aanpak: een vrolijker, meer positief geluid zou bijvoorbeeld denkbaar kunnen zijn bij het Gloria. Als verklanking van de partituur is haar zang sterk, puur en precies, maar in haar interpretatie van de tekst toont ze nog wat weinig variatie. Het door de dirigent opgezette programma is sfeervol en brengt de werken in een fraaie spanningsboog.
SFEERVOL PROGRAMMA
HEIN VAN EEKERT
HÄNDEL CORONATION ANTHEMS
Le Concert Spirituel o.l.v. Hervé Niquet Alpha 3760014198687 VKZ.NL/22409 € 23,99
ORATORIUM
Zo’n tien jaar geleden wekte Hervé Niquet opschudding in de Londense Proms. Hij liet Händels Water music en Music for the royal fireworks spelen door meer dan honderd musici. Negen hoorns, negen trompetten, achttien hobo’s: het kon niet op. Nu etaleert hij de nodige grandeur in vier kroningshymnes en het Dettingen Te Deum. Het orkest van Le Concert Spirituel telt deze keer in de blazerssectie ‘slechts’ tien hobo’s, zes fagotten en acht hoorns, maar de barokke pracht en praal zijn er niet minder om. In 1727 componeerde Händel vier anthems voor de kroning van koning George II. De partituren zijn in de opgave van de bezetting veel bescheidener, maar kranten uit die tijd berichten over zelfs wel 130 tot 200 uitvoerenden. Hervé Niquet zorgt ervoor dat het grote aantal blazers het koor van 35 zangers niet overstemt. Het resultaat is kleurrijk en vaak overweldigend. Dat geldt evenzeer voor de uitvoering van het Te Deum OVERWELDIGENDE HÄNDEL dat Händel in 1743 componeerde nadat de geallieerde Britten en Duitsers de Fransen hadden verslagen in de Slag bij Dettingen. In volle slagordes brengen nu de Franse troepen van Hervé Niquet de muziek van een Engelse Duitser weer tot klinken.
EDDIE VETTER
ROSSINI MESSA DI GLORIA
Solisten, Orchestra e Coro dell’Accademia Nazionale di Santa Cecilia o.l.v. Antonio Pappano Warner Classics 5054197234521 VKZ.NL/22431 € 22,99
KERKMUZIEK
Sinds Antonio Pappano chef-dirigent is, beleeft het orkest van de Accademia Nazionale di Santa Cecilia in Rome weer een bloeitijd. Al meer dan dertig cd’s getuigen daarvan. Ook de laatste aanwinst is begerenswaardig: een opname van de Messa di Gloria, het stiefzusje van de Petite messe solennelle en het Stabat mater. In 1820 was Rossini al een gevierd operacomponist die de ene na de andere hit scoorde. De mis heeft verdacht veel weg van die opera’s, met een dramatisch geladen orkest en een stoet vocale acrobaten voor wie geen C te hoog gaat. Rossini laat de Napolitaanse San Ferdinando baden in zonlicht dat door de ramen van de koepel schijnt en de harten van de kerkgangers verwarmt. Voor deze verrukkelijk SPIRITUELE EN ELEGANTE MUZIEK spirituele en elegante muziek is een bijna grenzeloze virtuositeit vereist. De Amerikaanse tenoren Lawrence Brownlee en Michael Spyres trotseren vol bravoure de gevaren van flitsende coloraturen en griezelig hoge noten. De sopraan Eleonora Buratto, de mezzosopraan Teresa Iervolino en de bas Carlo Lepore staan naast hen garant voor de nodige italianità in het solistenkwintet. Applaus voor zangers, koor en orkest, voor Pappano en niet in de laatste plaats voor Rossini. Bravi, bravissimi!
EDDIE VETTER
BACH, BEETHOVEN, MENDELSSOHN PRISM IV
Danish String Quartet ECM 0028948573059 VKZ.NL/22417 € 23,99
KAMERMUZIEK
Weinig strijkkwartetten musiceren met zo’n baldadig en eigenzinnig enthousiasme als het Danish String Quartet. De bebaarde heren van het kwartet noemen zichzelf spottenderwijs de Vikingen. Ze zijn al bevriend sinds hun vroegste jeugd en ze zijn voor de duvel niet bang. Hun website staat bol van de understatements (‘Wie ook slechte recensies over ons wil lezen moet maar even googelen’ spotten ze bij Press), maar uit alles blijkt dat muziek hun grootste passie in het leven is. Ze zijn meesters op hun instrument en steengoed in het verklanken van de essentie van de muziek die ze spelen. In hun project Prism koppelen ze met overtuigende muzikale argumenten een fuga van Bach aan een laat strijkkwartet van Beethoven en nog een derde werk, in de hoop zo meer begrip en enthousiasme voor de betreffende stukken te genereren. Op het vierde Prism-album gaat het om verbanden tussen de Fuga in g BWV 861 uit Das Wohltemperierte Klavier van Bach, Beethovens Strijkkwartet nr. 15 in a op. 132 en Mendelssohns Strijkkwartet nr. 2 in a op. 13. Het levert een enerverende ontdekkingsreis op, die wordt onderbouwd met fantastisch samenspel, onstuimige muzikaliteit, verassende vergezichten en een ontwapenende muzikale diepgang.
ONSTUIMIGE MUZIKALITEIT
WENNEKE SAVENIJE
DIVERSE COMPONISTEN ORIGINS
Lucie Horsch e.a. Decca 0028948531929 VKZ.NL/22426 € 18,99
KAMERMUZIEK
Nu Lucie Horsch niet meer als wonderkind op de blokfluit haar luisteraars vertedert en verrast, maar als 23-jarige de ene na de andere cd uitbrengt en belangrijke prijzen wint, is het kind een volwassen vrouw geworden maar is het wonder van haar speelse virtuositeit gebleven. Op het album Origins gaat ze op zoek naar de SPEELSE VIRTUOSITEIT oorsprong van verschillende genres: de volksmuziek. Het programma is een reis om de wereld in 24 tracks met arrangementen van Bartóks Roemeense en Hongaarse volksdansen tot Piazzolla’s tango’s en andere Zuid-Amerikaanse zwoelheid, van Stravinsky’s Russische wortels tot het Schotland van Peter Maxwell Davies, van Isang Yun tot Claude Debussy, van stokoude traditionals tot de jazz van Charlie Parker. Daarbij omringt Lucie Horsch zich met gerenommeerde musici, veelal specialisten op hun gebied, zoals Carel Kraayenhof op bandoneon, Dani Luca op cimbalom, de Schotse gitarist Sean Shibe en het ensemble Fuse, dat het overschrijden van genregrenzen als handelsmerk heeft. Cross-over kan net als culinaire fusion cooking leiden tot een laffe portie kraak noch smaak, maar bij Lucie Horsch en haar muziekvrienden spat het speelplezier ervan af, zo aanstekelijk dat zelfs de meest sceptische luisteraar zich wel gewonnen moet geven.
EDDIE VETTER
CAGE FOUR WALLS
Alexej Ljoebimov, Marianne Pousseur Fuga Libera 5400439007932 VKZ.NL/22414 € 23,99
KAMERMUZIEK
Moskou, april 2022: Alexej Ljoebimov sluit extra dramatisch zijn Schubertimpromptu af, terwijl de oproerpolitie bezit neemt van het podium. Het ‘oproer’ is een verboden protestconcert tegen de door Rusland begonnen Oekraïense oorlog. De muziek is het slachtoffer… Ljoebimov is al zijn hele leven een tegendraads en onafhankelijk musicus. Al in de Sovjetperiode propageerde hij de muziek van John Cage en vele andere baanbrekende componisten. Voor straf mocht hij jarenlang het land niet uit. Pas eind jaren tachtig leerde het buitenland hem kennen als een van de meest veelzijdige, ruimdenkende en pionierende pianisten van onze tijd. De briljante Ljoebimov heeft geen moeite met oude muziek en met de historische uitvoeringspraktijk (ook op klavecimbel en fortepiano), en evenmin met de eigentijdse avant-garde en alles ertussenin. Hier demonstreert hij zijn bijzondere band met het ‘Dance Drama’ Four Walls van John Cage uit 1944, een fascinerende reeks van veertien ingenieuze pianostukken en één zangstuk, op een choreografie en een libretto van Merce Cunningham. Ljoebimov stond aan de wieg van PIONIEREND PIANIST succesvolle balletopvoeringen ervan. Die theaterdimensie missen we hier natuurlijk, maar als iemand deze ongrijpbare muziek in beelden kan omzetten, is hij het. De opname van het Lockenhaus Kammermusikfest 1994 blijft superactueel.
GERARD SCHELTENS
BRIDGE, BRITTEN, DEBUSSY CELLO SONATAS
Truls Mørk, Havard Gimse Alpha 3760014195600 VKZ.NL/22408 € 23,99
KAMERMUZIEK
Op zijn nieuwe cd speelt Truls Mørk samen met zijn vaste pianopartner Havard Gimse cellosonates uit de twintigste eeuw. De woelige oorlogsjaren laten hun sporen na, vooral in de tweedelige sonate van Frank Bridge, waarvan het laatste deel in 1917 is voltooid. Wanhopige gedachten over de Eerste WereldoorONVOORWAARDELIJKE OVERGAVE log vormen ook de voedingsbodem voor de sonate van Debussy uit dezelfde tijd. Hij beschouwde deze als een eerbetoon aan Franse barokcomponisten, in zijn eigen woorden om aan te tonen dat zelfs dertig miljoen ‘moffen’ niet in staat waren om de Franse cultuur kapot te maken. Janácek noemde zijn nog voor de oorlog ontstane, driedelige werk niet ‘sonate’ maar gaf het de titel Pohádka (‘Verhaal’) naar een oud Russisch sprookje. En ook de veel later gecomponeerde sonate van Britten uit 1961 heeft een programmatisch aspect. Het werk is wel een muzikaal portret genoemd van de opdrachtgever, de even excentrieke als extraverte cellist Mstislav Rostropovitsj. Ondanks de overeenkomsten tussen de composities gaat het om zeer verschillende klankwerelden, maar Truls Mørk lijkt met alle vier vertrouwd te zijn. De 61-jarige Noorse cellist combineert een magistrale beheersing van zijn instrument met een intense en onvoorwaardelijke overgave aan deze geweldige muziek.
EDDIE VETTER
BLUMENFELD 24 PRÉLUDES OP. 17
Mark Viner Piano Classics 5029365102131 VKZ.NL/22403 € 20,99
PIANO
Mark Viner is een pianist met een oor voor minder gespeeld, maar zeker in de negentiende en vroege twintigste eeuw belangrijk pianorepertoire. Zo nam hij al enkele cd’s op met werk van Alkan, Thalberg en Cécile Chaminade. Nu richt hij zijn pijlen op een grootheid uit de Russische traditie op de rand van de negentiende en twintigste eeuw: Felix Blumenfeld. Deze in Oekraïne geboren pianist, componist en dirigent was onder meer pianodocent van niemand minder dan Vladimir Horowitz en verrijkte het repertoire met vele studiewerken die het woord ‘studie’ direct ontgroeien door hun laatromantische schoonheid. Zijn Etude voor de linkerhand op. 36 is misschien bekend bij pianisten met aspiraties, maar verder is zijn repertoire grotendeels van het toneel verdwenen. En dat is jammer, want hij liet onder meer vier boeken met preludes achter. Deze Vierentwintig preludes op. 17 publiceerde hij in 1892, hij droeg ze op aan de vrouw van Rimski-Korsakov. De werken die tussen amper een minuut en vier minuten duren, reflecteren de invloed van Chopin, ook in het tonale plan achter de preludes. Toch is het vooral de Russische tongval die overheerst. Viner beheerst die en weet zonder te epateren op een ingetogen wijze reclame te maken voor deze juweeltjes.
RUSSISCHE TONGVAL
PAUL JANSSEN
VAN DIEREN COMPLETE MUSIC FOR PIANO SOLO
Christopher Guild Piano Classics 5029365102414 (2cd) VKZ.NL/22404 € 23,99
PIANO
De naam Bernard van Dieren (1887-1936) doet weinig alarmbellen rinkelen, maar toch was deze Nederlands-Britse componist een opmerkelijke, charismatische figuur. Hij leefde sinds 1909 in Engeland, had veel contacten in de Britse culturele wereld, had een chronische nierkwaal, was verslaafd aan morfine en componeerde een uitgebreid oeuvre. Als autodidact werd hij beïnvloed door zowel Delius als Busoni en Schönberg, maar zijn ingewikkelde chromatische toontaal vol zelfbedachte ‘contrapuntismen’ lijkt anarchistisch, alsof hij maar wat deed. Hij permitteerde zich harmonische, ritmische en (a) tonale vrijheden waaraan een ander zich niet zomaar zou wagen. Zijn complete pianomuziek is een ideale kennismaking met het eigenzinnige werk van de man over wie het debat tussen ‘genie’ of ‘hopeloos geval’ in Engeland nooit is beslecht. Van Dierens muzikale stijl ontwikkelde zich gaandeweg van radicaliteit naar een toegankelijker tonaal klankbeeld. Zijn echtgenote Frida Kindler verzorgde meestal de eerste uitvoeringen, en in haar voetsporen heeft Christopher Guild zich volledig in deze GENIE OF HOPELOOS GEVAL? muziek in- en uitgeleefd. Als Nederlander grijp je eerst naar de bewerkingen van kinderliedjes uit Van Dierens Rotterdamse jeugd, maar vergeet ook niet het snoepje voor Frida’s verjaardag waarmee de cd (bijna) afsluit.
GERARD SCHELTENS
DIVERSE COMPONISTEN FROM AFAR
Víkingur Ólafsson DG 0028948616817 (2cd) VKZ.NL/22427 € 23,99
PIANO
Víkingur Ólafsson roept gemengde gevoelens op. Na een recent optreden in Amsterdam noemde de Volkskrant zijn spel zowel ‘hemeltergend mooi’ als ‘hemeltergend saai’. De Daily Telegraph prees hem daarentegen als de ‘nieuwe superstar van de klassieke piano’. En de New York MUZIKALE LEVENSREIS Times bombardeerde hem tot de ‘Glenn Gould van IJsland’. Eigenzinnig mag de 38-jarige pianist zonder meer worden genoemd. Alleen al zijn programmakeuze. Op zijn nieuwe dubbelalbum speelt hij onder meer Bach, Kurtág, Schumann, een nieuw werk van Thomas Adès, Brahms, Bartók en transcripties van eigen hand. Het is een wonderlijk allegaartje. Dat niet alleen. Ólafsson presteert het om hetzelfde programma tweemaal te spelen: eerst op de vleugel die zijn ouders hadden aangeschaft nog voordat ze een huis hadden gekocht, vervolgens op de oude piano waarop hij als zevenjarige in zijn slaapkamer Bach en Schumann studeerde en verliefd werd op klassieke muziek. Dit album is een egodocument waarin Ólafsson zijn muzikale levensreis opnieuw beleeft, van de kindertijd in IJsland tot de huidige internationale successen en bronnen van inspiratie. Zijn pianospel is al even persoonlijk, van A tot Z fascinerend en anders dan anders, mede dankzij de oude, krakkemikkige, maar weldadig warm klinkende instrumenten.
EDDIE VETTER
MACDOWELL PIANO SONATAS 1 & 2, WOODLAND SKETCHES
Giorgio Trione Bartoli Piano Classics 5029365102278 VKZ.NL/22405 € 20,99
PIANO
Om de sfeervolle muziek van de Amerikaanse componist Edward MacDowell (1860-1908) goed te kunnen spelen, moet je van nature een romanticus zijn. En dat is de jonge Italiaanse pianist Giorgio Trione Bartoli (1996), die studeerde aan de Accademia Nazionale di Santa Cecilia bij maestro Benedetto Lupo en daarna diverse prijzen won, waaronder de Premio Venezia. Als pianist is hij eerder een dromer en verhalenverteller dan een ‘wedstrijdspeler’. En daarom maakt hij ruimhartig de techniek ondergeschikt aan het verhaal van de muziek, zodat hij alle recht doet aan de klankwerelden van MacDowell. De componist kreeg les van Colombiaanse, Cubaanse en Venezolaanse musici, onder wie pianiste Teresa Carreño. Op zijn zeventiende vertrok MacDowell naar Parijs, DROMER EN VERHALENVERTELLER waar hij onder de hoede kwam van Antoine Marmontel, en daarna studeerde hij in Frankfurt bij Joachim Raff. Daar beluisterden Clara Schumann en Liszt zijn pianospel. Liszt introduceerde MacDowell bij de muziekuitgever Breitkopf & Härtel in Leipzig. In 1888 keerde MacDowell terug naar Amerika, waar hij zich als componist liet inspireren door Duitse romantici en Noorse sagen. Dat leidde tot elegische en nostalgische karakterstukken die vaak doen denken aan Grieg. Trione Bartoli speelt ze met charme en inlevingsvermogen.
WENNEKE SAVENIJE
TANSMAN PIANO MUSIC
Maria Argentiero Piano Classics 5029365102605 VKZ.NL/22406 € 20,99
PIANO
De cd valt in twee delen uiteen. Zie de titels: in de Sonatine transatlantique, de Trois préludes en forme de blues en Tempo americana (uit Symfonie nr. 3) vertoeven we in de kosmopolitische wereld van de Amerikaanse jazz, de blues en de ragtime, waarmee de Pools-Franse componist Alexandre Tansman (1897-1986) affiniteit had. Dat had hij geleerd op reis met Maurice Ravel door de VS, eind jaren twintig, toen hij George Gershwin leerde kennen. Dit zijn onderhoudende, swingende stukken, maar ze klinken ook wat vrijblijvend, als achtergrondmuziek, niet als echte jazz. In de oorlog verbleef de als ‘entartet’ bestempelde (want Joodse) Tansman opnieuw in Amerika, maar in 1946 keerde hij terug naar Parijs. De andere pianostukken ademen een heel andere sfeer. Indrukken van een grote wereldtournee in 1932-33 verwerkte Tansman in Le tour du monde en miniature, een reeks van vijftien korte pianostukjes waarin heel puntig en effectief volksmuziek van vooral Aziatische landen is verwerkt. We beleven een cdpremière in de drie Esquisses javanaises, met gestileerde evocaties van de Javaanse gamelan. Tansman was beslist een kameleontische componist en die sfeer voelt de Italiaanse Maria Argentiero perfect aan. Tansman mag vaker aan bod komen. Meer!
MEER TANSMAN!
GERARD SCHELTENS
SZYMANOWSKI PIANO WORKS
Krystian Zimerman DG 0028948630110 VKZ.NL/22428 € 23,99
PIANO
De Poolse pianist Krystian Zimerman houdt zich al bijna twintig jaar bezig met het oeuvre van zijn illustere, in Oekraïne geboren landgenoot Karol Szymanowski (1882-1937). Nu pas wijdt hij een gehele cd aan diens muziek. Hij heeft een keuze gemaakt uit vier bundels die verschillende creatieve stadia representeren. De Préludes op. 1 ontstonden nog vóór 1900, de vroegste in 1896 toen Karol pas veertien jaar oud was. Chopin is alomtegenwoordig in deze gevoelige muziek. De Variaties op een Pools volksmuziekthema op. 10 dateren uit zijn studietijd in Warschau. Ruim tien jaar later had hij al het een MEESTERLIJK PLEIDOOI en ander van de wereld gezien en kennisgemaakt met muziek van Skrjabin, Stravinsky, Debussy en Ravel, invloeden die hij op eigen wijze verwerkte in Maski (Maskers) op. 34. Aan die vruchtbare periode kwam een einde door de Russische Revolutie van 1917. Het familielandgoed in Oekraïne werd geplunderd en Szymanowski week uit naar Polen. De Mazurka’s op. 50 uit 1926 behoren tot zijn laatste creatieve fase met een hernieuwde belangstelling voor de volksmuziek. De ontdekkingsreis van Krystian Zimerman is een belevenis met zo’n briljante gids aan de piano. Wat een meesterlijk pleidooi voor een componist die niet vergeten mag worden!
EDDIE VETTER
ENESCU, BENJAMIN e.a. L’AURORE
Carolin Widmann ECM 0028948568031 VKZ.NL/22418 € 23,99
VIOOL
Een kleine encyclopedie van de ontwikkeling van het vioolspel. Dat is misschien wel een adequate omschrijving van de eerste geheel aan een enkele viool gewijde cd van Carolin Widmann, de wat meer in de schaduw staande zus van klarinettist en componist Jörg Widmann. Die schaduw moet een vrije keus zijn, want qua diepgang en muzikale keuzes doet de violiste niet onder voor haar beroemde broer. Dat bewijst ze met deze cd die dwingt tot ademloos luisteren. ‘Een staalkaart van waar de viool toe in staat is’, wilde ze maken. Daartoe begint ze met een mooie instrumentale lezing van Hildegard von Bingens antifoon Spiritus Sanctus Vivificans Vita. Ze kleurt het palet verder met Enescu’s zelden gehoorde Fantaisie concertante, een werk dat meesterlijk balanceert op de rand van de romantiek en de moderne tijd, Benjamins indringende Three miniatures en Ysaÿes Sonate nr. 5, om uiteindelijk uit te komen bij Bachs Tweede partita met de beroemde Chaconne, voor Widmann het ENCYCLOPEDIE alfa en omega van het vioolrepertoire. Ze staat volledig boven de noten en maakt niet alleen van ieder afzonderlijk werk een feest, maar zet ook een complete spanningsboog neer die op het hoogste niveau blijft boeien.
PAUL JANSSEN
La Passione Haydn, Mozart, Beethoven
Christina Landshamer, Akademie für Alte Musik Berlin, Berhand Forsk
PTC 5186 987
NIEUW ALBUM!
Visions
Tamara Stefanovich, Pierre-Laurent Aimard
PTC 5186 957
NIEUW ALBUM!
www.pentatonemusic.com
LUSITANO MOTETS
The Marian Consort Linn 691062069427 VKZ.NL/22422 € 23,99
RENAISSANCE
Vicente Lusitano, niet eens zijn echte naam, is een Portugese componist die nog grotendeels in mysteries is gehuld. Hij moet rond 1520 zijn geboren en was mogelijk van gemengde Europees-Afrikaanse afkomst. Hij schreef
opmerkelijke muziek, dat in ieder geval. Het Engelse Marian Consort houdt zich al enige tijd intensief met Lusitano bezig en de cd met tien motetten die het ensemble nu aflevert is adembenemend mooi. We horen motetten in een stijl die enerzijds teruggrijpt op die van Josquin Desprez maar die ook al vooruitwijst naar de grillige Napolitaanse chromatiek. Lusitano werkte in Rome waar hij de muziek van Josquin Desprez moet hebben leren kennen. Josquin was in 1521 overleden maar zijn muziek inspireerde vele componisten na hem. Het laatste stuk op deze cd is een bewerking die Lusitano maakte van Josquins meesterlijke motet Inviolata integra. Lusitano voegt aan de toch al weelderige polyfonie extra stemmen toe, waardoor hij het stuk een heel eigen karakter meegeeft. Het is Josquin, maar toch ook weer niet. The Marian Consort is een jong ensemble met prachtige stemmen dat alles uit deze muziek weet te halen. De muziek van Lusitano is echt een ontdekking!
VICENTE LUSITANO: IN MYSTERIES GEHULD
MARCEL BIJLO
COPRARIO PARROT OR INGENIOUS PARODIST?
Pluto-Ensemble, Hathor Consort Ramée 4250128521079 VKZ.NL/22421 € 23,99
BAROK
Eigenlijk heette hij gewoon John Cooper, maar we kennen hem als de componist John Coprario (1570-1622). Dat hij zijn naam italianiseerde was niet zo vreemd, hij had een grote affiniteit met de Italiaanse muziek die in Engeland sowieso erg in de mode was. Coprario bewerkte madrigalen van Italiaanse componisten als Palestrina en Vecchi tot fantasia’s voor gambaconsort en hij had daarmee veel succes. Op deze cd geven de zangers van het Pluto-Ensemble en de gambisten van het Hathor Consort een mooi overzicht van dit repertoire. Madrigalen en fantasia’s wisselen elkaar af, de stukken zijn zeer kort van tijdsduur, en al luisterend wordt duidelijk waarom de Engelsen zo hielden van die Italiaanse muziek waarvan ze de teksten natuurlijk niet konden verstaan. Coprario schreef zelf ook madrigalen op Engelse teksten die hij vervolgens weer bewerkte tot instrumentale fantasia’s. Hij vormt een interessante schakel tussen de Engelse en de Italiaanse muziek en dat komt in de uitvoeringen op deze cd mooi tot uitdrukking. De zangers zingen expressief, maar de gambisten spelen juist heel strak. Deze twee ensembles hebben eerder samengewerkt en hebben een fijne neus voor minder bekend repertoire. Dat levert ook hier een prachtige cd op.
EEN FIJNE NEUS
MARCEL BIJLO
J.S. BACH MISCELLANEOUS PIECES FOR HARPSICHORD
Pieter-Jan Belder Brilliant Classics 5028421960654 (3cd) VKZ.NL/22401 € 17,99
BAROK
Je schrikt wel even als je deze cd opzet: is dit wel Bach? De wilde, woeste Fantasia waarmee deze drie-cd-box opent zou je eerder aan zijn zoon Carl Philipp Emanuel toeschrijven. Maar het is toch echt de vader die hier aan het werk is. En zo bevat deze nieuwste uitgave in de Bachserie van Pieter-Jan Belder wel meer verrassingen. Het zijn allemaal stukken die niet in een groter geheel te plaatsen zijn, maar wel allemaal een eigen BWV-nummer hebben. Er zijn heel veel preludes en fuga’s, maar ook korte suites en sonates. Ze waren waarschijnlijk niet bedoeld voor uitvoering in het openbaar maar als oefenmateriaal voor de componist zelf en voor de klavierspelers uit zijn omgeving. Doordat deze stukken niet in MET VAART EN GROTE AFWISSELING een groter kader te plaatsen zijn, hoor je ze zelden. Het enige hier opgenomen werk van een wat langere adem is de Aria variata alla maniera Italiana in aklein BWV 989, een reeks variaties op een zelf gecomponeerd thema in Italiaanse stijl. Een vroeg werk, maar we horen al duidelijk hoe vindingrijk Bach op een thema kon variëren. Belder speelt alles met vaart en grote afwisseling, en zijn mooie instrumenten zijn uitstekend vastgelegd. VAN CELLO- NAAR VIOOLMUZIEK
SPEELPLEZIER BIJ BOSGRAAF & CO SCHRIJNENDE AANKLACHT
MARCEL BIJLO
J.S. BACH CONCERTOS FOR RECORDER VOL. 2
Erik Bosgraaf, Collegium Musicum Riga Brilliant Classics 5028421963945 VKZ.NL/22402 € 11,99
BAROK
Dat Johann Sebastian Bach nooit een blokfluitconcert componeerde weten we, maar dat betekent niet dat de soloconcerten die hij voor andere instrumenten schreef niet prima geschikt zouden zijn voor de blokfluit. Erik Bosgraaf bewees het op een cd die hij met zijn eigen ensemble Cordevento maakte. Op het vervolg, nu met het Collegium Musicum Riga, gaat hij een stap verder. Behalve een blokfluitversie van het Vioolconcert in a-klein, een huzarenstukje op zich, zijn alle stukken op deze cd door Bosgraaf gemaakte arrangementen die niet teruggaan op bestaande concerten van Bach. Met het idee in het hoofd dat Bach delen uit cantates soms ook gebruikte als materiaal voor zijn concerten ging Bosgraaf flink aan het grasduinen in Bachs oeuvre. Hij kiest daarbij voor stukken die nog niet vaak in andere dan hun originele vorm zijn opgenomen, en hij improviseert er vrolijk op los zonder Bachs noten geweld aan te doen. Bosgraaf wisselt sprankelende virtuositeit af met prachtige ingetogen lyriek. Het Collegium Musicum Riga is iets groter bezet dan zijn eigen ensemble, maar het orkest volgt hem feilloos. Dit is weer zo’n heerlijke cd van Erik Bosgraaf, het speelplezier spat uit de luidsprekers.
MARCEL BIJLO
J.S. BACH 6 SUITES A VIOLONCELLO SOLO SENZA BASSO
Giuliano Carmignola Arcana 3760195735336 (2cd) VKZ.NL/22410 € 31,99
BAROK
Even wennen is het wel: dat mooie gonzen van de losse g-snaar waarmee de eerste cellosuite van Bach begint klinkt hier anderhalf octaaf hoger, op de d-snaar van de viool. Giuliano Carmignola presenteert hier alle zes de cellosuites van Bach, maar als solovioolstukken. Alle suites klinken hier dus ook in een andere toonsoort, behalve de laatste. Die schreef Bach voor de violoncello piccolo, een instrument dat net als de viool een e-snaar heeft, waardoor de oorspronkelijke toonsoort kon worden gehandhaafd. Veel meer dan in zijn muziek voor viool solo schrijft Bach in zijn de cellosuites nadrukkelijk naar de lage noten van het instrument toe. Die baskant ontbreekt hier. De noten zelf zijn precies dezelfde als in het origineel, maar omdat hij een ander instrument bespeelt, maakt Carmignola soms andere keuzes in tempo en frasering dan een cellist zou doen. Hij verandert de suites wel in echte vioolmuziek. De snelle delen gaan nog wat sneller dan gewoonlijk en in de langzame sarabandes zoekt Carmigola het wat meer in het serene, waar de cellist de diepte van zijn instrument zou uitbuiten. Maar het kan allemaal en Carmignola weet ermee te overtuigen. Een prachtige uitgave.
MARCEL BIJLO
SILVESTROV MAIDAN
Kyiv Chamber Choir o.l.v. Mykola Hobdych ECM 0028948580842 VKZ.NL/22413 € 23,99
HEDENDAAGS
Het klinkt misschien gek, maar Valentin Silvestrov de componist vaart wel bij de Russische inval in Oekraïne. Zijn werk wordt meer dan ooit overal ter wereld gespeeld en hij lijkt de stem van de natie geworden. Voor Valentin Silvestrov de mens is het anders. In maart 2022 verliet hij met zijn dochter en kleindochter zijn geliefde vaderland om zich als vluchteling te vestigen in Berlijn. Daar blijft hij met zijn verstilde muziek mild protesteren tegen alle verschrikkingen in de wereld in het algemeen en zijn land in het bijzonder. Verschrikkingen die hij aan had zien komen, want voor Silvestrov begon de Russische invasie eigenlijk al met de Euromaidan, het besluit van de door Rusland beheerste toenmalige Oekraïense regering om de handelsovereenkomst met de Europese Unie niet te tekenen, en de daaropvolgende bloedige Revolutie van de Waardigheid in februari 2014. Tijdens die dagen reageerde hij elke dag met een stuk muziek op de gebeurtenissen. Die stukjes groeiden uit tot Maidan 2014, een indringende cyclus voor koor a capella waarin volksliederen, religieuze sonoriteiten, klokmotieven en Silvestrovs eigen sobere stijl samenkomen tot een schrijnende aanklacht die hier door het Kyiv Chamber Choir meesterlijk wordt uitgevoerd. Vier liederen, zijn Diptych en Triptych maken dit dagboek van opstand, oorlog, onmacht en vredelievendheid helemaal af.
