DE OUDE EN DE NIEUWE WERELD

An American Rhapsody heet de nieuwste cd van Calefax, het ensemble dat al in 1985 begon als het rietkwintet van vijf gymnasiumjongens uit Amsterdam. Saxofonist Raaf Hekkema en basklarinettist Jelte Althuis vertellen over een origineel pan-Amerikaans programma waarin de Oude Wereld net zo doorklinkt als de Nieuwe.

Vanwaar Amerika?

“Dat was al heel lang Jeltes idee. Amerika is zó fascinerend, het allerbelangrijkste is de diversiteit. De kleurrijke geschiedenis van de VS intrigeert. Het land wordt gedomineerd door immigratie, maar ook de ieder-voor-zichmentaliteit heeft een groot effect op de maatschappij. We toeren jaarlijks door het land, we komen overal, maar ook onze kijk is maar beperkt. Je komt met je muziek iets brengen, maar op onze concerten ontmoeten we vooral de bevoorrechte mensen.”

Hoe verbinden jullie de Europese en de Amerikaanse muziek?

“We verdiepten ons in de geschiedenis, hoe de klassieke muziek zich heeft ontwikkeld.

Dan kom je vanzelf uit bij Jeannette Meyer Thurber. Nooit van gehoord? Zij opende in 1892 een conservatorium in New York voor iedereen, ongeacht afkomst, geslacht, ras of huidskleur. Dat was toen bijzonder, bovendien wist ze de grote Antonín Dvorák te strikken. Hij kwam drie jaar lesgeven en dat was van enorm belang.”

Dvorák als centrale spil voor de cd?

“Al komt hij er zelf niet op voor, Dvorák was de inspiratiebron, via Thurber. We kennen zijn fameuze Nieuwe Wereld-symfonie met zijn aan spirituals ontleende melodiek. Maar het waren zwarte componisten als Harry Burleigh en Florence Price die met Dvorák zorgden voor kruisbestuiving tussen de Amerikaanse en Europese muziek. Luister maar naar de Boheemse klanken in Burleighs Southland Sketches, en de pianosonate van Price, de eerste succesvolle zwarte componiste. En zelfs Duke Ellington heeft connecties met Thurber en via via dus met Dvorák.”

De arrangementen geven de muziek een herkenbare Calefaxsound en laten toch de originelen in hun waarde. Hoe doen jullie dat?

“Arrangeren is uitkleden en dan weer aankleden. Van elke muzikale aanwijzing moet je het waarom weten. En we werken lang genoeg samen om ieder tot zijn recht te laten komen. Je verliest altijd wat, maar je wint er ook bij. Het lastigste was misschien wel Overjoyed van Stevie Wonder, onze eerste popsong: waar zit de kern, wat kunnen we naar voren halen? Stevie Wonder moest er beslist bij.”

Gershwins Rhapsody in Blue, met die extatisch jankende klarinetopening, is natuurlijk een daverend begin dat de sfeer meteen goed neerzet.

Maar minstens zo verrassend is Excursions van Samuel Barber, een doodge - wone witte componist. Zo’n pianowerk, geblazen in virtuoze Calefaxgedaante: een openbaring die je niet mag missen. De cd sluit af met een speciale figuur: Moondog (Louis Hardin Jr.), een blinde, baardige straatbard in Vikingoutfit in New York, maar ook een unieke componist die Charlie Parker, Frank Zappa, Igor Stravinsky fascineerde en Philip Glass en Steve Reich wist te inspireren. Van zijn New Amsterdam maakt Calefax uit old Amsterdam een video die tegelijk uitkomt met de cd. Een melodie komt op, wordt opgepikt, zet zich voort in steeds meer stemmen, houdt niet meer op... Zo’n cd zet je meteen weer op zodra hij verklonken is.

CALEFAX.NL