interview
Wubbo Ockels
‘Het besef onderdeel te zijn van alles geeft me kracht’ Hij was de eerste Nederlandse astronaut en werd
daarna hoogleraar in Delft. Vroeger moest je niet bij hem aankomen met spiritualiteit... Maar alles werd anders toen hij ziek werd. Nu pleit Wubbo Ockels voor een nieuwe religie: het geloof in de mensheid.
Z
ijn haar is wit geworden door de medicijnen. Hij oogt breekbaar en raakt makkelijk ontroerd. Bij Wubbo Ockels (68) werd vorig jaar niercelkanker gevonden. De artsen vertelden hem dat er weinig aan te doen was, maar daar legde hij zich niet bij neer. Hij wordt behandeld door Anderson, een van de beste specialisten ter wereld, verbonden aan het grootste kankercentrum op aarde in Houston. Daaraan voegt hij alternatieve therapieën toe: zware ionenbestraling, een tocht in de vrieskou met ‘the Iceman’ Wim Hof naar de top van een Poolse berg, én hij doet aan Falun Dafa, een Chinese bewegingsmeditatie. Doe je dat elke dag? “Niet elke dag, maar wel vaak. Het is even op jezelf teruggeworpen worden op een prettige manier. Het maakt je geest sterk. In februari vorig jaar waren we op Aruba met ons zeilschip de Ecolution. Mijn vrouw Joos en ik zaten op een terras en daar sprong ineens een merkwaardige figuur voor ons, met een enorme Afrikaanse haardos en een lange jas aan. Hij begon te praten en maakte daar mooie bewegingen bij, en dat intrigeerde ons. Ronnie Richardson heette hij en hij bleek elke ochtend op het
een wat zweverig verhaal achter, ik weet niet wat ik daarmee moet. Ik doe de bewegingsen ademhalingsoefeningen, en sluit af met een mantra: je neuriet een liedje dat rust geeft. Het is een manier om in jezelf te keren. Je beweegt je handen rond je lichaam en focust op wat er in je lichaam gebeurt. Wat voel je aan energiestromen? Het kan koud of warm aanvoelen en bij de laatste beweging, Heavenly Circles, raak je bijna in een trance. Je bent even helemaal weg en hebt drie kwartier nergens aan gedacht. Dus het is in elk geval heel ontspannend.” Horen er ook religieuze leefregels bij? “Ja. Bijvoorbeeld: een instructeur mag er nooit geld voor vragen. Wat ik ervan begrijp, is dat het vergeleken met tai chi heel individualistisch is. Heel veel Chinezen doen tai chi, een soort balansoefeningen ten opzichte van de zwaartekracht. Je voelt je één met de aarde. Dat is iets collectiefs: alle Chinezen voelen zich één met de aarde. Maar Falun Dafa is heel sterk gericht op het individu. Jij bent wel onderdeel van alles, maar je onderzoekt met jouw geest jouw lichaam. Je individualiteit wordt sterker en dat is waarschijnlijk ook waarom het verboden is in China.”
‘Zweven geeft een enorme kick -
ng doen’ je moet het alleen niet te la
strand Falun Dafa te geven. We hebben hem opgezocht, om half zes, bij zons opgang, en daar was hij met zijn groepje van zo’n vijftien mensen. Zo ben ik ermee begonnen. Je voelt je heerlijk na zo’n sessie.” Wat is het precies? “Het is een religie. Je gelooft dat de menselijke energiestromen ook geregeld worden door aardse en kosmische stromen. Er zit
U hebt weleens gezegd: ‘Alles is met alles verbonden en verknoopt.’ “Dat vind je in allerlei filosofieën: als je je realiseert dat jij zelf een onderdeel bent van alles, ben je een rijker mens. Als ik op het strand sta en die oefeningen doe, waardoor ik me bewust word van het feit dat ik onderdeel ben van alles, dan geeft me dat kracht. Levenskracht. Het laatste jaar is dat voor mij een heel belangrijk thema
geweest: hoe krijg ik lust om te leven, en daarmee kracht om te leven. Als je het even niet ziet zitten - en dat kan in de hand gewerkt worden door medicijnen - is die levenslust ook weg. Voor je het weet, zit je in een spiraal naar beneden en wil je eigenlijk niet meer leven.” In het boek ‘De zeven levens van Wubbo Ockels’, geschreven door uw dochter Gean, las ik dat u vroeger sterk het gevoel had dat u anders was dan andere mensen. Is dat aan het veranderen? “Nou ja, mijn kanker is wel weer een vorm die bijna niemand heeft, haha. Kan ik nou nooit eens iets normaals hebben, dacht ik. Maar ik heb wel veel meer verbinding. Ik heb het ook wel bofkanker genoemd omdat ik nu zo veel meer bewustzijn heb van wat het leven voor mij betekent. Wat andere mensen voor mij betekenen. Iedereen in mijn omgeving zegt: je bent veel warmer, veel dichterbij. Ik ben ook ontvankelijker dan vroeger.” Uw hart gaat open? “Ja... iets te ver soms. Het is ook gekomen door een goede vriendin die ik nu al elf jaar ken. Zij is veel meer van de gevoelswereld en de spiritualiteit en dat hielp: ik heb mijn hart laten opengaan. Toen de kanker kwam, is dat enorm versterkt. Door haar ben ik in aanraking gekomen met het Natural Networking Festival. Vorig jaar kwam ik er voor de vijfde keer en ik ken de meeste mensen. Het is een wat alternatieve groep, heel zachtaardig, helemaal niet zoals in de harde maatschappij. Ik zou een praatje houden over hoe ik met mijn kanker omga. Toen heb ik gedanst met Falun Dafa bewegingen op muziek van Dire Straits en dat is gefilmd.* Het publiek was geraakt en ik begreep dat het voor mij ook een gift is: niet alleen dat ik dat nu kan en durf, maar ook dat ik het kan uitdragen, omdat ik bekend ben. Zo veel mensen hebben me verteld dat ze er kracht uit putten. Daardoor voel ik me ook weer sterker, een win-winsituatie.”
INTERVIEW
‘Als je kunt zeggen: ‘Het was
goed zo’, valt de levenslast van je af'
eigenschappen van kanker zie je ook op aarde optreden. Een tumor zuigt alle hulpbronnen uit de omgeving op, en steden doen dat ook. Mensen leven zo verschrikkelijk onnatuurlijk, zo ver weg van de natuurlijke harmonie. Eigenlijk moet je zeggen dat de hele industriële revolutie, die niets anders is geweest dan het kunstmatig maken van de leefomgeving, heeft gefaald. We zijn rond 1800 begonnen met een proces waarvan we niet doorhadden dat het zo sterk zou afwijken van het natuurlijke evenwicht. Maar nu krijgen we de kous op de kop. Het klopt niet, het werkt niet, we zijn ook helemaal niet in staat om zelf natuur te maken. Cees Dekker, natuurkundige en hoogleraar aan de Technische Universiteit Delft, zei eens: ‘Ik geloof in God omdat je zulke ontzettend mooie oplossingen ziet in de natuur.’ Het respect voor het leven zelf, daar moeten we naar terug.” Vroeger zei u: ‘Mijn lichaam is een machine, als een onderdeel het niet doet repareren we dat.’ “Zo zit het leven niet in elkaar... maar dat vind ik wel jammer, hoor. Ik heb enorm gesleuteld aan auto’s in mijn studietijd; ik kocht bijvoorbeeld drie oude auto’s en maakte er één goede van. In mijn lichaam is bijna alles nog prima in orde, er is alleen maar één probleempje - kunnen we dat niet gewoon vervangen door iets wat het wel doet? Maar zo werkt het niet. Het lichaam is een integraal ding dat vreselijk ingewikkeld in elkaar zit. Naast de deductieve kennis van het Westen heb je er ook de holistische kennis van het Oosten bij nodig. Door het
boek ‘Antikanker’ van arts en onderzoeker David Servan-Schreiber heb ik begrepen hoe belangrijk goed voedsel is. Hier in Amsterdam kan ik makkelijk gezond, biologisch voedsel kopen maar op Aruba is dat een ramp. In Amerika helemaal. Zelfs in restaurants krijg je troep.” Is dat een van de manieren waarop de mens de aarde vergiftigt, met pesticiden en kunstmest? “Ik heb een lezing gegeven op het Springtij Festival die de Bergrede van Ockels wordt genoemd, waarin ik zeg dat de aarde kanker heeft. Dat geloof ik echt. De belangrijkste
De intelligentie die in de materie zit? “Die in het leven zit. En de kwetsbaarheid ervan. Dat geldt voor de hele aarde. De aarde is prachtig, je kunt eindeloos genieten van de schoonheid van de natuur. Maar tegelijkertijd ontdekken we nu, ook door de ruimtevaart, hoe kwetsbaar ze is. De ruimtevaart is het oog van de mensheid om naar zichzelf te kijken. Ik heb ooit in Moskou gevraagd hoe het gesprek nou echt was gegaan toen Gagarin als eerste mens de ruimte in geschoten was. Het bleek dat ze hem vroegen: ‘Hoe zien de sterren eruit vanaf waar jij nu bent?’ Want iedereen was op de ruimte gericht. >
'Ik wil graag een
dankbaarheidsfestival als uitvaart. Met muziek en kunst'
> Maar zijn antwoord was: ‘De aarde is prachtig.’ De beroemde foto van de aarde die opkomt boven de maan, gemaakt door de Apollo 8, was de aanleiding voor het rapport ‘Grenzen aan de groei’ van de Club van Rome,** in 1972. De voor spellingen die toen gedaan zijn, blijken te kloppen. Alleen zal de catastrofe waar we op afstevenen er wel anders uitzien dan de Club van Rome dacht, omdat alles toch weer veel ingewikkelder blijkt.” Wilt u iets vertellen over uw ervaring met gewichtloosheid? U vond het terugkomen uit de gewichtloosheid van de spaceshuttle heel onaangenaam, las ik. Plakkerig, zwaar. “Het leven op aarde is een constante stress. Die stress is zwaartekracht. Voor elke stap is moeite nodig, moet je spieren gebruiken, die suikers nodig hebben... In de ruimte valt heel veel van die stress weg. Je zou ook kunnen zeggen dat in de ruimte de noodzaak van leven wegvalt. Ik denk dat die stress nodig is voor het leven.” Waarom heeft het leven stress nodig? “Wij zijn een reactief wezen, we kunnen niet zonder een prikkelende omgeving. Zowel de stress van de zwaartekracht als de stress van de constante verandering, die het leven óók is. De zwaartekracht weghalen en zweven geeft een enorme kick - een gevoel van helemaal niets meer hoeven. Zoals je in een vakantie even totaal kunt luieren. Maar dat moet je niet te lang doen, want dan raak je je fitheid kwijt. Toen ik te
horen kreeg dat de kanker was teruggekeerd en ik nog maar een beperkte tijd te leven had, heb ik ook zoiets ervaren: heel even was er totale ontspanning. Ik hoefde niets meer, het viel allemaal van me af. Letterlijk rustte ik in vrede.” Het klinkt alsof u op dat moment verlicht was. “Ja. De ultieme bevrijding is waarschijnlijk toch: de dood niet erg vinden. Je zit altijd met een levensdrang die mooi is, maar ook beperkend, want dáárom moet je voort durend bezig zijn met bewegen en voedsel zoeken... met uitputtend leven. Dus als je in totale rust verkeert en kunt zeggen: ‘Jongens, dit was prachtig, maar het is goed zo,’ dan valt alles van je af. Dan valt de levenslast van je af. Dat heb ik ongeveer een uur lang meegemaakt. Daarna moest ik naar huis en het aan mijn vrouw en
kinderen vertellen en toen kwam de rouw, de zieligheid, het drama... De gedachte aan vrijheid is helemaal weg, integendeel: je gaat je schuldig voelen omdat je geliefden pijn hebben en jij bent de oorzaak daarvan. Mijn zoon vroeg laatst wat voor uitvaart ik zou willen. Ik zei dat het een dankbaarheidsfestival moet worden, met muziek, fijne dingen, kunst... dankbaarheid voor het leven. En gun mij dan ook er niet meer te zijn. Ga niet vasthouden aan draadjes van afhankelijkheid. Je kunt wel zeggen dat dat liefde is, maar het is gemis. Je moet mij gunnen dat die hechting er niet meer is. Daarvoor in de plaats kun je dankbaarheid zetten: fijn dat hij er was.” Dat is een soort geestelijke gewichtloosheid? “Ja. Een collega uit India, Rakeesh, heeft in de ruimte meditatieoefeningen gedaan.
INTERVIEW
Vroeger vond ik dat allemaal wartaal - het woord alleen al. Maar toen ik zelf in de ruimte was en naar de aarde keek en me ontspande, had ik binnen de kortste keren geen lijf meer. Hier heb je doorlopend bewustzijn van je lijf, daar valt dat helemaal weg. Dan ben je alleen maar geest en je kunt je volledig verliezen in de tijd. Ik staarde naar de aarde en moest mijn wekker zetten, anders was ik er eindeloos in blijven hangen. Bijna zonder gedachten. Het overkomt je.” Dus gedachten hebben te maken met zwaartekracht? “Ik ga zelfs veel verder, mijn theorie is dat wij de tijd maken, in respons op de zwaartekracht. Leven zonder zwaartekracht kan niet bestaan. Maar misschien zijn er wel andere soorten van leven in de ruimte, die wij niet kunnen zien. Rond het begin van de jaartelling, bij de Ptolemaeërs, was het vanzelfsprekend dat de aarde in het centrum stond. Als je toen aan die mensen had gevraagd: kan er nog een aarde zijn? hadden ze die vraag niet eens begrepen. Je bent het centrum en er is maar één centrum. Na de middeleeuwen is er een tijd geweest, zeker honderd à tweehonderd jaar, dat men dacht dat de zon in het centrum stond. En toen kon er natuurlijk geen sprake zijn van andere zonnen. Dan vraag ik: kun je je voorstellen dat er nu ook zo’n vraag bestaat, die je niet kunt beantwoorden, vanwege een centrale gedachte die in de weg staat? Het antwoord is: het Nu. Dat staat zo centraal dat wij niet kunnen werken met de gedachte dat er een ander Nu zou kunnen zijn. Als we die gedachte zouden loslaten, kunnen we misschien ook andere vormen van leven zien.” Gelooft u in leven na de dood? “Nee, voor mij is dood echt dood. Je bent dan verlost van alles, voorgoed gewichtloos. Ik wil begraven worden met een steen waarop staat: ‘Wubbo’s tijd staat stil.’ Er is wel wat, maar het behoort niet meer tot de levensdynamiek. Als ik ergens in geloof, is dat de mensheid. Ik zat eens met duurzaamheidsmensen om de tafel, ik was
gevraagd om een presentatie te geven en ik zei: ‘Ik vind dat jullie maar even je ogen dicht moeten doen.’ De helft wilde het niet maar ik zei: ‘Nee echt, ik meen het serieus, doe het maar eventjes.’ Toen heb ik een gebed gezegd: ‘Wij, de mensheid, met onze geweldige kracht die in staat is om de aarde kapot te maken, maar ook te redden, mensheid, verlos ons van de fossiele brand stoffen. Laat ons heengaan en zoeken naar alternatieven. Laat ons onze krachten bundelen om de toekomst mooi te maken voor onze kinderen en kleinkinderen, en voor onszelf.’ En ik sloot af, niet met ‘amen’ maar met ‘Happy Energy’. Dan merk je dat het mensen raakt. Het gaat over iets wat er echt toe doet. De rationele argumenten en de technologische mogelijkheden die we hebben, zijn niet genoeg. We weten al decennialang dat het niet goed gaat. En toch krijgen we het niet voor elkaar om te veranderen. Wat ontbreekt er? De mindset, de manier waarop de mens zichzelf ziet, wat zijn taak is, wat zijn positie is op aarde en waarvoor hij leeft. Dat zijn v ragen waarop hij geen goede antwoorden heeft. Stel je voor dat we erin geloven! Ik denk dat we moeten gaan geloven in de mensheid.”
* Het filmpje met de toespraak en dans van Wubbo Ockels op het National Networking Festival vind je op www.happinez.nl/wubboockels ** De Club van Rome is een particuliere stichting die in april 1968 werd opgericht door Europese wetenschappers om hun bezorgdheid over de toekomst van de wereld voor het voetlicht te brengen.
Tekst Lisette Thooft Fotografie hollandse hoogte
Werken aan duurzaamheid Wubbo Ockels (68) is natuurkundige, kernfysicus en astronaut. In 1985 maakte hij als eerste Nederlander een vlucht van een week door de ruimte. Ockels heeft veel uitvindingen gedaan, zoals de Laddermolen (wind energie aftappen met vliegers) en de Superbus die 250 km/u haalt. Hij werkte mee aan de Nuna, de auto op zonne-energie die prijzen won in Australië. Zijn zeilschip de Ecolution is een prototype van een duurzaam schip en hij initieerde in Amsterdam het project De Groene Grachten, om grachtenpanden duurzaam te maken. Hij is al 45 jaar getrouwd met Joos en heeft een dochter en een zoon. Dochter Gean schreef over hem het boek ‘De zeven levens van Wubbo Ockels’. Het gaat over het overwinnen van levensbedreigende gebeurtenissen, zoals een ernstige bacteriële ziekte, een ontweken ontploffing, een bijna fataal vliegtuigongeluk, een hartaanval en een kwaadaardige niertumor.