De 20 mooiste interviews uit Happinez Deepak Chopra • Karen Armstrong • Eckhart Tolle • Marianne Williamson • Piero Ferucci Stephen Covey • Alain de Botton • Jane Goodall • Thich Nhat Hahn • Ervin Laszlo Paul de Blot • Paulo Coelho • Max Strom • William Bloom • Irene van Lippe-Biesterfeld Sri Sri Ravi Shankar • Johannes Witteveen • Amma • Brene Brown • Frans Goetghebeur
rim die een weg zonder ‘Ik voel me als een pelg t en het zoeken, dat is wa einde bewandelt. De weg ’ en blijf zoek je vormt en verandert. Ik Paulo Coelho
‘‘
Paulo Coelho behoort tot de tien meestgelezen schrijvers ter wereld: van zijn werk zijn rond de vijftig miljoen exemplaren in meer dan honderdvijftig landen uitgegeven. Een gesprek over de kracht van seksualiteit, magie en het pad van de ervaring. Door Susan Smit
D
e naam Paulo Coelho roept uiteenlopende reacties op. Literaire recensenten zijn niet altijd even positief over zijn werk, maar door zijn miljoenen lezers wordt hij niet alleen beschouwd als een welbespraakt schrijver, maar ook als een wijs man. Uit zijn boeken zijn veel levenslessen te trekken en ook hijzelf staat lerend in het leven: zich bescheiden opstellend tegenover hem onbekende zaken, bereid fouten te erkennen en altijd op zoek naar waarheid en wijsheid. Hij is een non-conformist, en die houding bracht zijn ouders ertoe hem te laten opnemen in een gekkenhuis, hij belandde in de g evangenis, werd tijdens de dictatuur in Brazilië gemarteld door paramilitairen en begaf zich in de wereld van drugs, sekten en zelfs zwarte magie. Hij omschrijft zichzelf als ‘een strijder van het licht’, iemand die het goede gevecht niet uit de weg gaat en op zoek is naar zijn eigen lotsbestemming. De schrijver heeft zich geïnstalleerd in een statig hotel met uitzicht op het Meer van Genève, waar hij Europese journalisten ontvangt. In deze stad speelt zich ook het grootste gedeelte van zijn roman Elf minuten af, waarin een jong Braziliaans meisje met mooie verhalen naar de Zwitserse stad wordt gelokt om uiteindelijk te belanden in de prostitutie. Coelho zou Coelho niet zijn als hij het boek niet zou voorzien van de nodige inzichten over seksualiteit. Tijdens een lunch in zijn hotel vraag ik hem of hij vindt dat we seksualiteit overwaarderen in onze maatschappij. Coelho: “We overwaarderen het - en we onderwaarderen het. We begrijpen het niet, dat is het punt. We zien seks en verleiding in films, reclames, tijdschriften en denken dat we voortdurend seksueel genot zouden moeten najagen. In werkelijkheid verliest het langzaam onze interesse, omdat we het contact hebben verloren met het heilige van seks. We zoeken het in het lichamelijke, maar begrijpen niet dat vrijen veel intenser is als er contact
Paulo Coelho In 1988 brak de Braziliaanse auteur Paulo Coelho (1947) internationaal door met zijn boek ‘De alchemist’, waarvan er miljoenen exemplaren verkocht zijn. De schrijver is in zijn werk altijd op zoek naar hoe we in harmonie kunnen leven. Coelho schrijft over religie, filosofie en spiritualiteit; al zijn hoofdpersonages zijn op zoek naar hun lot, hun ware bestemming.
3
ook niet voor Jan en alleman, dus waarom je lichaam wel? Als iemand ons achteloos aanraakt met een houding waaruit geen tederheid spreekt, voelen we ons gekwetst of gebruikt. Iemand die ons met respect, tederheid en grote zorgzaamheid behandelt, schenkt ons een diepe vorm van communicatie. Bij liefde en begeerte komt verantwoordelijkheid kijken. De liefdesdaad zou een ritueel moeten zijn dat met aandacht wordt voltrokken.” Wanneer kan seksuele energie schade berokkenen?
“We geloven op een naïeve manier dat een seksuele relatie ons minder eenzaam maakt, maar dat is lang niet altijd het geval. Als er niet genoeg communicatie is op het niveau van hart en geest, maakt seks de kloof alleen maar breder en vernietigt ons allebei. We moeten ons daar niet door om de tuin laten leiden, want dan voelen we ons in feite achteraf nog eenzamer. Zoals zo vaak worden we door onze ideeën over geluk in de val gelokt. We vergeten dat het niet meer dan ideeën zijn. Als geluk voor ons gevoel een bepaalde vorm moet hebben, zien we de vreugde die voor het grijpen ligt over het hoofd.” Er zijn nogal wat mensen, vooral vrouwen, die hun uiterste best doen om hun partner te veranderen. Voor zijn eigen bestwil, houden ze zichzelf voor. “In
het boeddhisme hebben we een term die ‘ware aard’ betekent: tathata. De ‘zo-heid’ van dingen. Alles heeft zijn zo-heid, daaraan herkennen we het. Een sinaasappel heeft zijn zo-heid, zodat we hem niet verwarren met een citroen. Mensen hebben ook hun zo-heid. Als we bereid zijn de ware aard van onze geliefde te zien, ontdekken we zijn of haar problemen, aspiraties en angsten. Ware liefde betekent de ander nemen zoals hij is met al zijn sterke en zwakke kanten. Alleen van het beste in iemand houden, is geen liefde. We moeten zijn zwakke kanten aanvaarden en ons geduld, ons begrip en onze energie aanwenden om hem te helpen.”
Hoe voorkom je dat er bezitterigheid in de liefde sluipt? “Een zomerbriesje kan heel verfrissend zijn, maar als je
het probeert in te blikken om het helemaal voor jezelf te hebben, sterft het. Met liefde is het net zo. Zij is als een wolk, een briesje, een bloem. Als je haar inblikt, gaat zij dood. Dat is precies wat veel mensen doen: ze ontnemen hun geliefde de vrijheid tot hij of zij zichzelf niet meer kan zijn. Dat is niet liefdevol, dat is vernietigend. Als je de behoeften en aspiraties van de ander niet begrijpt, zit hij of zij gevangen in een kerker van zogenaamde liefde. Een vader kan denken dat hij zijn zoon ‘bezit’ en zeggen dat hij een bepaalde studie moet volgen, want anders heeft hij voor hem als zoon afgedaan. Een jongen kan tegen zijn vriendin zeggen dat ze een bepaalde jurk niet mag dragen. Als je liefde zo dwingend is, is dat net zoiets als degene van wie je houdt in de boeien slaan. Als je liefde gehechtheid, onderscheid, vooroordeel of vastklampen in zich draagt, is het geen pure liefde. Het is van fundamenteel belang dat we leren liefhebben op een manier die de vrijheid van de geliefde waarborgt en ons beiden onze individualiteit laat behouden. Dat is de liefde die door de Boeddha wordt onderricht.”
‘Geluk en pijn zijn geen individuele kwesties. Liefde laat ons de eenheid van de dingen zien’ Thich Nhat Hanh
Ervin Laszlo
‘Ik draag mezelf op regelmatig te controleren of wat ik doe nog wel past bij wat ik wil’
U noemt dit het ‘Akasha-veld’. Waarom? “Het Sanskrietse
woord akasha betekent zoveel als ‘ether’ of ‘allesdoordringende ruimte’. In de Indiase wijsbegeerte en kosmologie werd het als het eerste en meest fundamentele van de vijf elementen lucht, vuur, aarde, water en ether beschouwd. Het is de baarmoeder waaruit alles wat wij met onze zintuigen waarnemen is voortgekomen en waarnaar alles uiteindelijk naar zal terugkeren. Ether is niet te vervangen door ‘lege ruimte’, want het functioneert als medium om informatie over te dragen. Het veld zelf valt niet waar te nemen, alleen de gevolgen ervan. Het bestaan van een veld is het best denkbare antwoord op de vraag hoe er coherentie kan bestaan in de wereld, hoe dingen synchroon kunnen lopen, samenhang hebben. Ook in ons lichaam: onderzoekers hebben aangetoond dat 98 procent van de atomen in het menselijk lichaam jaarlijks wordt vervangen, en tóch blijft dat lichaam op dezelfde wijze uniek. Het is niet mogelijk deze dingen alleen met een materiële kijk op de zaken te verklaren. Soms, als je net wakker bent, verzonken bent in meditatie, muziek speelt of wandelt door een mooi landschap, kun je kennis uit dit veld ontvangen. In die bewustzijnsstaat kunnen dingen ineens helder worden en zich aan je tonen. Je rationele geest jaagt, bereidt zich voor. Je niet-rationele geest ontvangt.” Dat is Akasha-bewustzijn, zoals u dat noemt. “Je kunt het
ook ‘transpersoonlijk bewustzijn’ noemen. Het betekent de illusie van gescheidenheid afleggen en voelen dat je deel uitmaakt van een groter geheel. Het stelt je in staat ook dingen en gebeurtenissen te bespeuren die zich buiten het bereik van je fysieke zintuigen bevinden.” Hoe zal de wereld veranderen als meer mensen hier ontvankelijk voor worden? “Als we hier op een gezonde manier
mee in contact staan en die informatie in ons dagelijks bewustzijn integreren, krijgen we een gevoel van thuiskomen. Wanneer we erkennen en ervaren dat er een eenheid is, voelen we ons verbonden met alles wat leeft. We zijn niet langer eenzaam, maar maken deel uit van de natuur en de maatschappij. Er zal meer solidariteit komen,
meer verantwoordelijkheid voor de omgeving, meer wederzijds respect, meer empathie en meer samenwerking. Van energieverspillende pronkzucht gaan we naar een manier van leven die wordt gekenmerkt door vrijwillige eenvoud en het streven naar harmonie met de omgeving. Deze grondhouding brengt met zich mee dat je je niet langer voor je eigen doel wilt inzetten als dat niet goed is voor het geheel. Het is de volgende stap in onze bewustzijnsevolutie, die tot andere vormen van politiek en economie zal leiden.” Handboek voor de 21ste eeuw’, zo noemt Michail Gorbatsjov uw nieuwe boek ‘Worldshift 2012’. Kunt u zich daarin vinden? “Dat is natuurlijk heel vleiend. Het zal
andere handboeken niet overbodig maken, maar ik heb wel geprobeerd twee dingen duidelijk te maken. Eén: wat zijn de gevaren van nu, op alle gebieden? Waarom moeten we wakker worden? En twee: wat zijn de mogelijkheden? De mogelijkheid tot verandering begint wanneer het oude systeem stabiliteit verliest en zwakker wordt. Als een systeem instabiel is, staat het open voor verandering. In tijden als deze heeft elke vleugelslag van een vlinder een groot effect. Wij moeten vlinders worden.” Hoe kunnen we dat doen? “Een van de manieren is zinvol contact maken met je eigen lichaam. Als we constant in beslag worden genomen door onze taken en zorgen, verwachtingen en angsten, verliezen we dat contact. Dan gebruiken we ons lichaam zoals we een auto gebruiken: we geven het opdracht om ons te brengen waar we heen willen. Traditionele oervolken waren zich altijd bewust van hoe ze zich voelden. Hun lichaam stond in contact met alle levende dingen. Als wij in een fabriek of op kantoor werken, voelen we ons lichaam niet meer. Ik heb dat zelf ook: soms zit ik achter mijn computer en word ik verkouden, omdat ik niet doorheb dat het te koud is. Als je echt deel wilt uitmaken van de wereld om je heen, dan moet je in contact zijn met jezelf. Dat is de eerste stap.”
7
tig leidt, ‘Als je je leven aandach orm’’ vergroot je je energie en Deepak Chopra
Van arts, bestsellerauteur en spiritueel leider Deepak Chopra verscheen onder meer het boek ‘De ziel van leiderschap’. In dit interview reageert hij op een aantal van zijn uitspraken over zielekracht, macht en levensenergie. Door Susan Smit
D
e meningen over Deepak Chopra zijn verdeeld. Sommigen vinden hem een zakkenvullende marketinggoeroe, miljoenen anderen zien hem als een spiritueel leermeester. Misschien is hij het wel allebei, want hij is een man die uitersten in zich verenigt. Als gediplomeerd arts heeft hij kennis van de westerse medische wetenschap, en tegelijkertijd omarmt hij de ayurvedische gezondheidsleer. Hij schrijft in poëtische taal over spirituele wetten, maar bezit ook een zakelijk instinct dat hem puissant rijk heeft gemaakt. Hij laat zich als Indiër inspireren door eeuwenoude vedische wijsheden, en tegelijkertijd is hij dol op technische gadgets en social media - hij heeft ruim een half miljoen volgers op Twitter.
Deepak Chopra Deepak Chopra (1946 ) wordt geboren in India. In 196 9 komt hij als arts-in-opleiding naar de Verenigde Staten. Later wordt hij hoofd in een ziekenhuis in Boston, geeft les aan de universiteit en begint een eigen praktijk. Daar legt Chopra zich meer
U woont in New York, waarover u weleens hebt gezegd dat u zich daar op een gezonde manier opgejaagd voelt en voortdurend op ideeën wordt gebracht. Welke uitwerking heeft Amsterdam op u?
en meer toe op het combineren
“Het historische centrum doet me denken aan de zeventiende eeuw met al haar geweldige schilders, astrologen en wetenschappers. Deze creatieve, scheppende energie stroomt hier nog steeds. In deze stad wonen mensen uit alle lagen van de bevolking, van alle nationaliteiten, met uiteenlopende zienswijzen, en dat inspireert me enorm. Amsterdammers zijn niet conservatief, maar breken dingen open en zoeken grenzen op.”
met natuurlijke healing
En daar houdt u van? “Ja. Cultuur en traditie kunnen heel mooi en waardevol
zijn, maar ze kunnen ook beperkend en verstikkend werken. Er moet altijd ruimte blijven voor vernieuwing. Die dynamiek voel ik hier. Bovendien zijn de mensen, vooral de vrouwen, zo mooi lang!”
van westerse geneeskunde technieken. Het boek ‘Quantum healing’, dat in 1989 verschijnt, betekent zijn doorbraak. Inmiddels heeft hij 43 boeken geschreven, vertaald in meer dan dertig talen.
9
‘Lachen is de muzi
ek van je ziel’’’’
amma
Mededogen is de kern van de spirituele leer van Mata Amritanan-
Amma
damayi Devi, beter bekend als Amma. Haar compassie uit ze in
Mata Amritanandamayi Devi
een persoonlijke omhelzing, die veel meer is dan een knuffel - dit
(1953) werd geboren als
ritueel brengt je in contact met pure goddelijke liefde.
Sudhamani Idamannel, in de
Door Anne Wesseling
Zuid-Indiase deelstaat Kerala.
H
Ze groeit op in een eenvoudig,
et is een wonderlijk tafereel, als je het voor het eerst ziet. Een Indiase vrouw, gekleed in het wit, zit op een soort troon die bedekt is met een gouden kleed, ernaast een grote bak met rozenblaadjes. Vóór haar op de grond knielen mensen die geduldig wachten op hun darshan, hun omhelzing. De vrouw omhelst hen een voor een, houdt hen vast, geeft soms een kus. Wie zijn knuffel heeft ontvangen, loopt daarna opzij - niet zelden met tranen op z’n wangen. De vrouw is Mata Amritanandamayi Devi. Ze is een spiritueel leider die door haar volgelingen wordt vereerd als een heilige. Haar bijnaam is Amma (‘moeder’) of ‘de Knuffelmoeder’ - ze is de belichaming van pure goddelijke liefde, en door haar omhelzingen maakt ze die liefde ook in anderen wakker. Al ruim 32 miljoen omhelzingen gaf ze in de afgelopen dertig jaar, aan beroemd heden als actrice Sharon Stone (‘Ik houd van Amma, ze reist de wereld over, omhelst mensen en ze luistert naar hun verdriet’), dierenactivist Jane Goodall (‘Ik geloof dat ze hier voor ons staat: Gods liefde in een menselijke gedaante’) en onze eigen boeddhistische boksster Lucia Rijker (‘Haar aanwezigheid brengt verbondenheid, een ideale wereld waarin we één zijn’). Maar vooral aan ‘gewone’ volgelingen, van wie sommigen vrijwel elke bijeenkomst van haar Europese tournees bijwonen. Tijdens die jaarlijkse Embracing the world-tournees bezoekt Amma steevast ook Nederland, en de - gratis toegankelijke - bijeenkomsten worden steeds drukker bezocht. Ruim vijftienduizend mensen kwamen in 2012 naar de Expohal in Houten om Amma te ontmoeten. Ons interview met Amma vindt plaats tijdens de darshan (de omhelzingen), waarbij Swami Amritaswarupananda, een van de naaste medewerkers van Amma, de vragen vertaalt vanuit het Engels naar het Malayalam, A mma’s moedertaal. Amma heeft een plezierige stem, vriendelijk en kordaat tegelijk. Ze praat vaak over zichzelf in de derde persoon. Omdat we tijdens de bijeenkomst niet álle vragen kunnen stellen, zijn een paar aanvullende vragen achteraf beantwoord.
arm vissersgezin. Als ze negen is, wordt haar moeder ziek en moet ze thuisblijven om voor het huishouden te zorgen. Getroffen door de armoede in haar dorp begint ze voedsel en kleding uit te delen. Ook begint ze spontaan mensen te omhelzen om hen te troosten. Ze groeit uit tot een Mahatma, een Grote Ziel. In 1986 reist ze voor het eerst naar Amerika en Europa en sindsdien krijgt ze steeds meer internationale erkenning.
11
‘Vergeven betekent dat je loslaat en in het heden leeft, niet in het verleden’
Piero Ferrucci