Groene hoop in Zambia

Reportage
Tekst en beeld: Sabine Bos

Door gebruik te maken van de kracht van de natuur, kunnen we natuurrampen voorkomen. In Kafue Flats in Zambia zien mensen met eigen ogen hoe natuurlijke oplossingen hen beschermen tegen de extremer wordende klimaatgrillen.

Veel van de 1 miljoen mensen die in Kafue Flats in Zambia leven, zijn afhankelijk van veeteelt en visserij. Mensen leefden hier al eeuwen in balans met de natuur. De natuurlijke overstromingen van de rivier in het natte seizoen zorgden voor vruchtbare grond, veel vis en vers water. Maar door klimaatverandering zijn de overstromingen onvoorspelbaarder, extremer en schadelijker geworden. Ook de droge perioden zijn nu extremer en duren veel langer.

Bovenop de groeiende klimaatgrillen hebben toenemende menselijke activiteiten, zoals dammenbouw, bomenkap voor houtskool en loslopend vee dat vegetatie vernietigt, een desastreus effect op het vruchtbare land en de rijke biodiversiteit in Kafue Flats. In de droge tijd is het gebied tegenwoordig kaal, heet, dor en stoffig. In natte periodes leidt het gebrek aan natuurlijke vegetatie tot slechte wateropname van de grond. Als het water van hevige regens niet meer kan worden vastgehouden door het natuurlijke systeem, ontstaan nieuwe overstromingen met vaak grote schade. Vooral bij de mensen die het meest kwetsbaar zijn.

Wanhoopsacties

Een wildlife ranger vertelt dat de natuur in het nationale park langs de Kafue rivier snel achteruitgaat. ‘Loslopend vee komt steeds vaker in het beschermde natuurgebied, omdat er daarbuiten bijna niets meer te eten is. De koeien vreten alles kaal, waardoor er voor wilde dieren minder voedsel overblijft. Ook neemt de stroperij toe. Mensen raken door de overstromingen vaak alles kwijt: hun huis, gewassen en andere bezittingen. Uit wanhoop zoeken ze naar andere manieren om aan geld en eten te komen, zoals stropen.’

Om de impact van droogte en overstromingen in Zambia te verminderen, werken het Rode Kruis en WWF samen met lokale gemeenschappen aan natuurlijke klimaatoplossingen, ofwel nature-based solutions. Dit zijn maatregelen om ecosystemen te behouden, herstellen, versterken en duurzaam te beheren. We weten immers dat een veerkrachtig natuurlijk landschap overtollig water tijdens overstromingen goed kan absorberen en het water langer kan vasthouden tijdens droge perioden. Daardoor wordt de kans op klimaatgerelateerde natuurrampen kleiner.

Bewoners van Kafue Flats, die vaak al generaties in het gebied leven, bevestigen dit. Ze vertellen dat mensen veiliger zijn in gebieden waar de natuur nog gezond is en zien ook dat de natuur hun bondgenoot is. Ook ondersteunen ze groene klimaatoplossingen die hun kinderen, dieren, huizen, gewassen en omgeving beschermen.

Meer bomen, meer vis

Een voorbeeld zijn de vissers. Tijdens de droogte neemt de hoeveelheid water in de rivier af – en daarmee ook de hoeveelheid vis. Bij overstromingen moeten ze landinwaarts verhuizen, weg van hun boten en hun werk. ‘We willen meer bomen’, vertelt een visser. ‘Meer bomen betekent meer water, en meer water betekent meer vis.’ Een dorpsbewoonster van wie haar huis al meerdere keren overstroomd is, voegt toe: ‘Meer bomen en planten helpen bij het opvangen en afvoeren van water. Ze voorkomen erosie en modderstromen. En fruitbomen zorgen ook nog eens voor voedsel en inkomen, zodat we geen houtskool meer hoeven te verkopen.’

Door in te zetten op natuurlijke klimaatoplossingen willen WWF en het Rode Kruis samen met de bewoners Kafue Flats veiliger, biodiverser en klimaatbestendiger maken. Dat is goed voor zowel de natuur als de mens.

Mensen zijn veiliger in gebieden waar de natuur nog gezond is