Renaissance en Risorgimento

Oenotria

Een groot deel van het zuiden van Italië werd door de Romeinen en Grieken ook wel Oenotria (Oinotria) genoemd. Er wordt vaak aangenomen dat dit woord is afgeleid van het Griekse woord oinotron, de stok of paal waarlangs wijnranken geleid werden. Helemaal zeker is dit niet, maar dat de invloed van de Grieken in Zuid-Italië groot was, blijkt onder andere uit het feit dat de Romeinen het zuiden van Italië Magna Graecia(Groot Griekenland) noemden.

De Romeinen hebben een cruciale rol gespeeld in de ontwikkeling van wijn als cultuurproduct. Wijn was onlosmakelijk verbonden met religie, gezondheid en het sociale leven. Om aan de grote vraag naar wijn te voldoen werden ook in de uithoeken van het Romeinse Rijk wijngaarden aangelegd. Beroemd is de aanleg van wijngaarden in Frankrijk (van het huidige Vienne tot in de Sud-Ouest en Bordeaux) en rond Trier, maar ook in delen van het huidige Spanje, België en Groot-Brittannië werden door de Romeinen druivenstokken aangeplant. Sommige druivenrassen die de Romeinen indertijd gebruikten, vormen nog altijd de basis voor hedendaagse Italiaanse wijnen. Hoewel sommige wijnen werden geprezen om hun hoge kwaliteit, zoals Falernum, Caecubum en Mamertinum, werd wijn in de Romeinse tijd vooral gedronken bij gebrek aan iets anders; zuiver water was namelijk schaars. Wijn werd niet zelden aangelengd met (zee)water, versterkt met kruiden of gezoet met honing. Eeuwenlang hanteerden de Romeinen het geleidingssysteem van de Etrusken, waarbij meterslange wijnranken (vaak met een overvloed aan takken en trossen) in bomen werden geleid. Dit leverde meestal eenvoudige wijnen van matige kwaliteit op.

Pompeï ontwikkelde zich in de Romeinse tijd tot het centrum van wijnproductie en -handel. Handel was mogelijk vanaf het moment dat wijnen vervoerd konden worden, eerst in Griekse amforen, later in houten fusten, die de Kelten hadden geïntroduceerd. Verschillende van de beroemdste Romeinse wijnen, zoals Caecubum, Falernum, Massicum, Surrentinum en Gauranum, waren uit de wijngebieden rond de Vesuvius afkomstig en vonden hun weg naar andere delen van het Romeinse Rijk. De uitbarsting van de Vesuvius in 79 na Chr. maakte een einde aan de belangrijke positie van Pompeï.

RenaissanceenRisorgimento

Na de val van het Romeinse Rijk zorgden invallen van onder meer de Ostrogoten en Longobarden voor een verdeling van Italië (dat toen nog geen Italië heette) in talloze staatjes. Steden als Venetië en Napels werden steeds belangrijker. Ook de invloed van Karel de Grote, de Arabieren en de Rooms-Katholieke Kerk was in de eeuwen daarna duidelijk aanwezig. Van een Italiaanse eenheid was geen sprake. De wijncultuur werd voornamelijk door monniken in stand gehouden. In de renaissance begon wijn een andere status te krijgen en werd kwaliteit belangrijker dan in de middeleeuwen. Er vond tegelijk een enorme opleving plaats op het gebied van kunst, wetenschap, architectuur en mode. Verfijning van de eetgewoonten gaf wijn bovendien een nieuwe rol.

Amforen voor wijnopslag in het oude Pompeï

Aan het einde van de middeleeuwen ontstond er opnieuw een bloeiende wijnhandel, terwijl het land verdeeld was tussen vele partijen. Het Vaticaan, de Fransen, de Duitsers, de Spanjaarden en lokale machthebbers, waaronder de familie De’ Medici, hebben lange tijd strijd geleverd, waarbij steevast grenzen werden verlegd. In de veertiende en vijftiende eeuw kwamen enkele beroemde Italiaanse wijndynastieën op, zoals die van Antinori, Frescobaldi, Ricasoli, Della Gherardesca en Guicciardini Strozzi. De zestiende eeuw stond voornamelijk in het teken van een lange reeks oorlogen (14941559), waarbij allerlei mogendheden betrokken waren.

Ook in de volgende eeuwen was er sprake van een sterk versnipperd Italië. Aan het begin van de negentiende eeuw was Italië onder andere verdeeld in het koninkrijk Piëmont-Sardinië (onder het huis Savoye), het koninkrijk der beide Siciliën (geleid door het huis Bourbon), het koninkrijk Lombardije-Venetië (unie met de Oostenrijkse Habsburgers), het hertogdom Parma, de republiek Lucca en het hertogdom Modena en Reggio. De verschillende mogendheden hebben ook hun invloed gehad op de wijnbouw. Verschillende druivenrassen uit Spanje, Frankrijk, Zwitserland, Duitsland en Oostenrijk werden ook in Italië aangeplant.

Graaf Camillo Benso di Cavour startte aan het begin van de negentiende eeuw de Risorgimento (herrijzenis), een offensief om een eind te maken aan de versnipperde politieke en sociale structuur van Italië. De nationalistische strijder Giuseppe Garibaldi veroverde vanaf 1820 diverse delen van Italië en droeg in 1861 de macht over aan Vittorio Emanuele II, die daarmee de eerste koning