Amsterdammertjes
Honderdvijftig drieregel gedichtjes - Amsteryu voor liefhebbers van mijn Amstelstad
Laurens Windig
Een bundel samenstellen qua tekst, ontwerp, coverillustratie en handgebonden, is één van die prachtige dingen die een mens kan overkomen. Afbeelding tekening op paint Laurens Windig ©® Amsterdam, 1 januari 2001 PDF bestand: Enrico Lommerte 2012
Na het lezen van mijn boekje, De Magnolia bloeit, met een vijftigtal Haiku/Senryu gedichtjes, opperde de historicus Paul Visser de idee dergelijke drieregel gedichtjes te schrijven met Amsterdam als thema. In eerste instantie liep ik niet direct warm, maar zijn inzicht liet mij niet los en ben ik een aantal dagen later toch in de pen geklommen. Het fascineerde mij vooral omdat het wapen van Amsterdam 3 Andrieskruisen draagt. Wat is er op tegen als ik de drie kruizen tegenover de 3 regels Haiku zet. Daar komt dan ook nog het wapen bij, waarin de 3 kruisen staan, die bestaat uit 3 verticale banen met de kleuren rood-zwart-rood. De kruisen staan in de zwarte baan. De kleuren zou ik kunnen
vertalen in het aantal lettergrepen waarin de Haiku is opgebouwd 5–7–5 lettergrepen. Het 3 delig devies, Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig staat geheel op zichzelf en zegt alles over de houding van de Amsterdammers tijdens de Duitse bezettingstijd, ook daarvan vinden wij in de gedichtjes nog iets terug. Amsterdammertjes Verder intrigeerde mij het Amsterdammertje, juist vanwege de 3 Andrieskruisen die in het oog springen. Het uniek typische afzettingspilaartje is wereldwijd bekend als ons stadssymbool, niet alleen in Amsterdam, maar in heel Nederland doet het dienst en heeft zijn identiteit behouden: Amsterdammertje! En zie, er ontstaat een geheel eigen gedichtje die een impressie geeft van een Amsterdams tafereel, dat veel Amsterdammers zullen herkennen en aanspreken. In dit boekje heb ik drie gedichtjes op één pagina geplaatst, zodat zij
kunnen samensmelten met het wapen van Amsterdam, het Amsterdammertje en Senryu. Het vogelvluchtig drieregel gedichtje Amsterdammertje is geboren en wens ik u veel herkenningsplezier bij het lezen. Uiteenzetting van de gemeente Amsterdam over het stadswapen De drie kruisen vormen de kern van het Amsterdamse stadswapen. Het zijn Andrieskruisen, genoemd naar de apostel Andreas, die aan een kruis de marteldood zou zijn gestorven. Het wapen waarin de kruisen staan bestaat uit drie verticale banen met de kleuren rood - zwart - rood. De kruisen staan in de zwarte baan. De oorsprong van het stadswapen is niet bekend. De zwarte baan zou het water kunnen verbeelden waaraan de stad is gelegen. In andere Hollandse steden als Dordrecht en Delft is dat ook het geval. Twee andere plaatsen in de omgeving van Amsterdam,
Ouder-Amstel en Nieuwer-Amstel hebben ook Andrieskruisen in hun wapen. Misschien zijn ze ontleend aan het wapen van het geslacht Persijn, een familie uit Waterland, die ooit veel land bezat in Amsterdam en omgeving. In 1489 kreeg de toen kleine koopmansstad het recht boven haar simpele wapen de keizerskroon van het Heilige Roomse Rijk te voeren. De landsheer, Maximiliaan van Oostenrijk, verleende Amsterdam dat recht als dank voor de ruime steun die de stad hem had verleend.In Holland woedde in de vijftiende eeuw een strijd tussen de landadel, die haar macht zag afnemen en de opkomende steden, de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Landsheer Maximiliaan, die aan de kant stond van de steden, trachtte zijn gezag te vestigen in Rotterdam en Woerden, die in handen waren van de Hoekse adel. Amsterdam steunde Maximiliaan met enkele grote geldleningen. Drie jaar later ontving de stad als dank de keizerskroon. In
die tijd was dit meer dan een symbolisch gebaar. Het bewijs van keizerlijke bescherming was voor de Amsterdamse kooplieden in het buitenland een gewichtige aanbeveling. Dat werd nog zo gevoeld in de zeventiende eeuw. Amsterdam was al lang een machtige handelsstad in een inmiddels protestant land, dat in 1648 bij de vrede van M端nster ook formeel het Heilige Roomse Rijk zou verlaten. Maar toen keizer Rudolf II zijn kroon een nieuwe vorm liet geven, haastte Amsterdam zich ook die nieuwe versie te gaan voeren. Het is die keizerskroon die thans op de Westertoren staat. In de zestiende eeuw zijn nog de twee leeuwen als schilddragers aan het wapen toegevoegd. Voor de houding van de Amsterdamse bevolking tijdens de Duitse bezetting van 1940-1945 heeft koningin Wilhelmina Amsterdam op 29 maart 1947 het recht verleend aan het wapen het volgende devies toe te voegen:
Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig ©gemeente Amsterdam - 31/08/1999 Een beetje Haiku historie De Haiku is een eeuwen oude Japanse dichtvorm die nog steeds springlevend is. Veel westerse dichters beoefenen deze kunstvorm of zijn er sterk door beïnvloed. Bovendien is de Haiku een uitdaging voor veel zondags poëten. De Haiku is een drieregelig gedicht en omvat 17 lettergrepen. De eerste regel heeft er 5 de tweede 7 en de laatste regel weer 5 lettergrepen. In zijn oorspronkelijke vorm geeft de Haiku een korte objectieve natuur impressie weer. In de 12e eeuw ontstond aan het Japanse hof een gezelschapspel waarbij lange ketting verzen, Renga, werden gemaakt. Verschillende dichters schreven hierbij delen van het kettingvers. De lange kettingen werden geopend met 3 regels van 5-7-5 lettergrepen.
Door een overmaat aan spelregels werden deze gedichten te gekunsteld. En ging men zich bezighouden met de vrijere humoristische Renga. De haikai no Renga. De openingsstrofe hiervan werd HOKKU genoemd. Hieruit ontstond De HAIKU, die aanvankelijk haikai no HOKKU (humoristische beginstrofe) heette, later afgekort tot haikai of HAIKU. De grootmeester BASHO ontwikkelde in de 17de eeuw de HAIKU tot wat ze nu is: een zelfstandig vers. In de 18e eeuw ontstond naast de zuiver literaire Haiku de Senryu. Dit vers heeft dezelfde vorm 5-7-5 maar een geheel ander karakter. De Haiku is mild ironisch de Senryu echter spottend en satirisch. De Senryu is dan ook populair in theehuizen en kroegen. de Senryu is genoemd naar de grootste specialist op dit gebied Karai Senryu (1717-1790) Beide vormen zijn in onze westerse traditie ook niet zo strikt gescheiden. Mijn Amsterdammertjes noem ik ‘Amsteryu’
Naar de Senryu: satirisch cq hekeldicht. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de schrijver. No part of this poetry may be reproduced in any form, by print, photo print, microfilm or any other means, without written permission from the writer: ©® Laurens Windig 2012 ©® Enrico Lommerte 2012
Internetsite: http://lommerte.wordpress.com http://www.fly.to/laurens.nl met mijn videokanaal op YouTube: http://www.youtube.com/profile?user=windigful#p/u
trapsgewijs omhoog afgetekend tegen licht de Spaanse gevels
de ene zijn dood betekent ander zijn brood bloemenstalletjes
veilig door de stad beschermende wandeling Amsterdammertjes
fel flitsende stad smeltkroes in hart en nieren multicultureel
glooiende bruggen trekkende grachtengordels riemen het centrum
glijdende ogen langs huizen aan de grachten historie herleeft
Etalagepop boerenkinkels willen wel Amsterdamse wip
vol Leidseplein lokt uitgelaten bezoekers bevolken terrassen
bomen dromen sfeer verlichting uit de huizen nacht maakt zich meester
Magerebrug draagt vette Amerikanen zwaarlijvig geheel
striemende regen koude brievenbusklauwen stadsblad huis aan huis
oorlogsmonument een vredelievend pilaar door leeuwen bewaakt
koninginnedag vrijmarkten verkopen grif curiositeit
toiletjuffrouwen tellen de â‚Źuro plassers onberekenbaar
trams glijden burgers buigzaam soepel gesneden piepende railsen
krijsende meeuwen wijdliggende Sloterplas opgespoten land
licht in duisternis onze wakende helden de stadspolitie
minderbedeelden omarmen Leger des Heils niet alleen met Kerst
toeristen kopen klompen en houten tulpen Singelsouvenirs
zonaanbidders rustende wandelaars in het Vondelpark
eigen toko bruist goedboerende Chinezen lachen ogen dicht
veel Marokkanen bevolken oude wijken hoofddoeken cultuur
door de eeuwen heen cultuurbezittende pracht Het Rijksmuseum
schreeuwende kooplui bemarkten de Albert Cuyp de ganse dag door
Zwarte Riek bezingt haar wieg als stijfselkissie en Amsterdam huilt
de parfum geurt goed voor winkelende dames in de Bijenkorf
Gijsbrecht van Aemstel Vondels grootste troetelkind loopt in de schouwburg
Jacob Olieboek Jodenbuurt herinnering vergane glorie
de Berlagebrug onthaalt juichend bevrijders vijf mei herdenking
nieuwsgierige lui verorberen leeslustig De Slegte boeken
duivenstront besmeurt rondom het Centraal Station jagende massa
bankstellen lokken schoorvoetende huisvrouwen naar de huishoudbeurs
Kalverstraatgemier knorrende mannen volgen vrouwenbezigheid
altijd in de maat overeenkomstig orkest het Concertgebouw
vrouwen onderdak de wallen verdedigen zinderende lust
twee minuten stil de Westertorenklok slaat naast het achterhuis
de Joodse schouwburg opgevoerd en uitgevoerd de spelers rusten
het Anne Frank huis rijen wachtende mensen dagboekgevoelens
gele sterren stof herinneringen slopen oorlogssyndroom
mesjoche jongens vinden de sabbat nebbisj mokkende rabbi
gebrandmerkt leven hermetisch afgesloten Jodenbuurtverdriet
Amsterdammertjes de Joodse burgemeesters doen het uitstekend
asielzoekersplek Mozes en Aaron kerk huisvestingsprobleem
een mazzelsjlemiel koopt op het Waterlooplein veel sores en gein
vrouwen bewonen oase in het centrum Begijnhofjespraat
grote verzoendag zes miljoen Joden vermoord herdenkingsgebed
straatmuzikanten fiedelend op hun viool raken de snaren
mazzel en broche gezegend huwelijkspaar synagoge vol
misjpochebezoek oom oogt smoezelig tante nast teveel
matses met suiker de kinderen smoezen vaak onder de maaltijd
schooien om voedsel koosjer voor hen klaargezet lijfgabbers eten
hij kleed zich sjofel kleermakers hebben geen tijd mesjoche kostuum
hij geeft geen sjoege gesjoemel met wisselgeld zijn ponem vertrekt
graaiend in textiel op de markt sjofel gekleed vrouwen dingen af
vol tot in de nok worstelen rondom CarrĂŠ Snip & Snap revue
Stopera abonnement Stadhuis ineengesmolten Operagebouw
poen in en uit Albert Heyn op elke hoek burende banken
veel fietsendieven rollende Damrak zakken opgepikt schorum
de hele week nieuws doorlopend in Cineac filmvoorstellingen
Hollands wereldstad Amsterdam in vogelvlucht Amstelstad Mokum
hangend aan lussen van achteren naar voren een tram in de bocht
lullende nichten bekken zich af tegen It Amstelstraattaktiek
flitsend op de Dam Japanse tortelduiven Fotograferen
kinderlokkers versierde etalages gapende ogen
eenrichtingsverkeer integratieproblemen geen overbrugging
fanatiekeling grootheidswaanzinnig sporthart Ajaxsupporters
woonbotenbestaan gezichtsbepalende rand Amstelversmalling
vandalen object Gemeentevervoersbedrijf zwartrijderpraktijk
een treinvertraging abonnement op wachttijd geldklopperijen
Naadje en het hek ontevreden gevoelens beiden van de Dam
discobezoekers taxi’s rijden af en aan op het Leidseplein
de schotels vliegen om oren en aan gevels misplaatst stadskledij
gezichtsstoornissen doet de stad verpauperen woningbouwbeleid
bewoners onraad autovrije binnenstad klemzettend probleem
snijdende essen ABN tegenhanger Mokums platte taal
levendige buurt vertrokken Jordanezen uit elkaar gegroeid
zwembaden sluiten het verkwikkende water losgeslagen jeugd
in het Vondelpark geboren en ook verkracht onvergetelijk
jongens lachen onderling converseren in bargoensejas
stampende muziek boetieks in de binnenstad lokken de tieners
gokautomaten verslaven gelukzoekers onophoudelijk
oude volksbuurten afgekeurde woningen Johnny Jordaan
Kruislaan bewoners Oosterbegraafplaats rustende zielen
Schilders triootje Rembrandt Breitner Mondriaan torenhoog geplaatst
een avondje uit Rembrandtsplein gezelligheid orkesten bij Heck
grachten verbazing sneeuwvlokken dwarrelen neer Anton Pieck herleeft
hoepelende jeugd schillenboer en kolenman verdwenen straatbeeld
hun kramen stinken kakende haringmannen oudjaarsavondmaal
nieuwjaarsdagontbijt indrukwekkende geuren appelflappendag
Sinterklaasintocht gelovige kinderen traditiegetrouw
heilige hostie wegen zwevend tussen de vlammen de stille omgang
lieverdje standbeeld symbool van het Spuikwartier brutaal middelpunt
jeugdherinnering kinderspel op dodengrond Jodenmanussie
Remisegebouw veel stoomtramongelukken Gooische moordenaar
stadsverbintenis met de pont over het IJ krijg het heen en weer
Kwakoefestival Surinaams cultuur gedruis open zielenfeest
hartjesdag Zeedijk man vrouw verkleedpartijen middeleeuws stadsfeest
Jan Mens de schrijver Teertuinen romanticus De Gouden Reaal
Prinseneilanders pakhuizenappartementen stille oude buurt
theatervoedsel augustus evenement uit op de Uitmarkt
olieverf op hout stadsgezicht in Amsterdam Vincent van Gogh streelt
hoerenloper Oudezijds achterburgwal geile gladiool
Luthersekerk blik vanaf het Singel gezien van Gogh impressie
Cantonees eten tante Mia Yang hondenvleesgerecht
kinderen gieren om Jan Klaassen en Katrijn poppenkast Damfeest
wachtende banken vrijen in het vondelpark als de avond valt
de tweelingzusters met de rondvaartboot voorbij dezelfde panden
Wallen bekeken En ook onder zijn ogen Amsterdam gezien
bokkingen hangen te drogen aan de Zandhoek oranjeboom bloeit
wachtende snoepers Nieuwendijk delicates IJs van de Linde
gevallen vrouwen gladde steentjes van de Dam gebroken hakken
sloten vernielers fietsendieven overal parkeerplaats gezocht
Linneausstraat film verdwenen bioscopen vaak denk ik terug
Nationaal en Bio fan Roy Rogers en Dale Evans een kwartje voor de film
vrome gezichten Funenkerk ouderlingen molen de Gooyer
gesloopt verleden ons stadsbeeld verarmt verdwenen kerken
afgelopen munt heitje voor een karweitje het kwartje is weg
laat het maar rollen uw piek is geen daalder waard een gat uit de markt
een riks is nu niks alleen verzamelobject koninklijk plakkaat
vroeger Galgenoord de overkant van het IJ Volenwijckersplaats
Art Deco juweel droominterieur Tuschinski paleis
in een snelle flits linkeroor aan rechterkant studio Heno
de langste tafel grote en kleine eters Zeedijkontbijtje
krullende pisbak geurende roze grachten wachtende meisjes
uiterst vriendelijk dakloos buiten de winkels krantenverkopers
gesprek onder zeil met mobiele telefoon daklozen bestaan
internet cafĂŠ breedband in de binnenstad regulier chatten
twee druppels water Amsterdam Madam Tussaud wassenbeeldenstorm
Jordaan festival gezellig buiten de kroeg zangers van de straat
koffiehuizenlol paddestoelverzamelaars zwammen door elkaar
Hadjememaar pret krijgertje leeft nog dronkenschap dito
koningin komt langs zeg eens dag met je handje vier mei herdenking
koninklijk gezind minima is goed gestemd Maxima is tof
tastbare vriendschap blindegeleidehonden viervoetige gids
de wijkbus verlost hulpeloze bejaarden uit in de avond
Artis vertedert oog in oog met de apen familiebezoek
kermis op de Dam foutief locatiebeleid onzichtbaar paleis
de papegaai roept tussen het winkelen door een kwartier voor God
happende schoenen honden de gebeten hond smerige baasjes
koffie bij Ruteck’s voltooid verledentijd Mac Donald neemt plaats
Beurs van Berlage fietsen stelen op Damrak botsende mensen
tussen de middag Korte Nieuwendijk bezoek genot in de bocht
achterelkaar aan verfrissende grachtenloop overbruggen pret
spetterende dag oud en nieuw festiviteit oliebollenfeest
Febo croquetten vetburgervreethuis product knapkorstpasteitje
edel grasgebouw kamerbreed in groen gelegd voetbaltheater
huilende schrayhouck wenend afscheid steeds nabij de Schreierstoren
1602 400 jaar VOC in 2002
levendige stad Amsterdam mijn Mokum lief van Hebreeuws Makom
als Amsterdammer schold hij eeuwig op zijn stad kus wie men lief heeft