JAARVERSLAG 2016
ARNHEM / NIJMEGEN 28 MAART 2017
Een unieke kweekvijver […] voor jong talent. – Passionate Platform
Inhoud 5 Bestuursverslag Inleiding Reflectie op het behaalde resultaat Uitvoering beleidsplan 11 Producties & Uitvoeringen Wintertuinsessies Club Debuut Schrijver in huis (co-productie) Waumans & Victoria Wintertuin als Poëziecurator Het wilde oosten (De Nieuwe Oost-productie) Nieuwe Types Express (co-productie) Pitch Please! Kroegcolleges Avond van de Afrikaanse roman Wintertuin Live Wintertuin op de Nijmeegse Kunstnacht
27 Werkplaats Literaturjugend
16 Festivals & Evenementen Wintertuinfestival Nieuwe Types Festival Gedichtennacht Boekenbal voor Lezers Groot Letter Festival
32 Bijlagen Activiteitenoverzicht 2016
24 Educatie & Impact Kinderboekenfeest Lezen met de Sterren Het nieuwe schrijven Schrijfacademy 15+ Creative Writing (i.s.m. ArtEZ hogeschool voor de kunsten Arnhem) Verhalenhuis (co-productie)
28 Internationaal Future of Publishing Summit 29 Publicaties Joost Oomen – De zon als hij valt (chapbook) Lisa Weeda – De benen van Petrovski (chapbook) Verzamelchapbook Dit is echt (div. auteurs) Lowie van Oers – Turing Verhalenhuis Pleyade Tertzio Verhalenhuis AxionContinu Verhalenhuis Vitalis Kortonjo
35 Colofon
PROGRAMMA
IMPACT
Literatuurfestivals en podiumproducties.
Projecten op het snijvlak van literatuur, maatschappij en zorg.
AGENTSCHAP
UITGEVERIJ
Begeleiding talentvolle schrijvers, educatie en schrijfwerkplaats.
Onafhankelijk uitgever van eigenzinnige publicaties.
BESTUURSVERSLAG
Bestuursverslag Inleiding Literair Productiehuis Wintertuin is een platform met vier pijlers:
Programma - literatuurfestivals en podiumproducties, • WWintertuin intertuin Impact - projecten op het snijvlak van literatuur, maatschappij en zorg, • Wintertuin Agentschap - begeleiding talentvolle schrijvers, educatie en schrijfwerkplaats, • Wintertuin Uitgeverij - onafhankelijk uitgever van eigenzinnige publicaties. • 2016 was een jaar met goed bezochte evenementen, succesvolle nieuwe producties en lovend ontvangen uitgaven. Het jaarlijkse Wintertuinfestival in Nijmegen, met voor het derde opeenvolgende jaar het hoofd programma in het nieuwe Doornroosje, kende een diverse programmering met een mix van nieuw talent en gevestigde schrijvers. Het festival, met als thema fictie en non- fictie, werd zeer goed bezocht. In Arnhem werd voor de tweede keer het Nieuwe Types festival georganiseerd, in het laatste weekend van juni. Dit festival presenteert een nieuwe generatie schrijvers en heeft met het programmaonderdeel The Future of Publishing Summit de toekomst van het publiceren tot voornaamste onderwerp. De producties van Wintertuin stonden in 2016 op diverse podia en festival door heel Nederland, op onder meer festival Zwarte Cross in Lichtenvoorde, het Zomerparkfeest in Venlo en festival Duizel in het Park in Rotterdam.
Een hoogwaardig en levendig literair klimaat heeft een stevige basis nodig. Daarom investeert Wintertuin al jarenlang in educatie en talentontwikkeling. Een voorbeeld hiervan is de Literaturjugend, een maandelijkse werkplaats voor beginnende schrijvers, dichters en theaterschrijvers, en de Schrijfacademy 15+, een creative writing cursus voor jongeren, gegeven door schrijvers uit het agentschap. Daarnaast is Wintertuin initiatief nemer en coördinator van de eerste literaire schrijfopleiding van Nederland, de bachelor Creative Writing aan ArtEZ hogeschool voor de kunsten in Arnhem, die in 2016 zijn tweede lichting zag afstuderen. Wintertuin begeleidt en vertegenwoordigt jonge schrijvers in het Wintertuinagentschap, dat gericht is op de ontwikkeling en ondersteuning van een zelfstandige beroeps praktijk. In de uitgeverij van Wintertuin verscheen in 2016 de derde set van onze serie chapbooks: predebuten van talentvolle schrijvers uit het agentschap.
7
BESTUURSVERSLAG
STRATEGIE TOEKOMST Wintertuin is samen met de OostNederlandse productiehuizen Generale Oost en ON oprichter van De Nieuwe Oost (DNO), een productiehuis dat de disciplines literatuur, dans, theater en popmuziek beslaat, maar overstijgend denkt en produceert. Met de oprichting van De Nieuwe Oost zijn de Oost-Nederlandse productiehuizen in staat hun kennis en netwerk binnen de vier disciplines efficiënt te delen. Ook zorgt DNO voor verbinding tussen opleiding (ArtEZ) en het werkveld door veelbelovend talent te begeleiden, onderzoek te doen, ruimte te bieden voor experiment en bijzondere producties te ondersteunen en te organiseren.
van getalenteerde makers en heeft gezorgd voor een verscherpte visie op talentontwikkeling. De Nieuwe Oost presenteert een goed uitgewerkt plan, waarin het uiteenzet hoe het aandacht besteedt aan de ontwikkeling van artistiek talent, maar ook aan samenwerking, publieksbinding, ondernemerschap en maatschappelijke inbedding. Er is aandacht voor interdisciplinaire samenwerking en er worden goede ontwikkeltrajecten uitgezet. De Nieuwe Oost zal met ingang van 2017 deel uit maken van de BIS, waarmee de toekomst van de netwerkorganisatie is gewaarborgd. De stichtingen van de drie oprichters blijven bestaan en zijn onderdeel van De Nieuwe Oost. Lopende verplichtingen en activiteiten die niet onder talentontwikkeling vallen zullen financieel onder de oude stichtingen vallen, maar de communicatie gebeurt onder de naam van De Nieuwe Oost. De Nieuwe Oost is een stichting met een Raad van Toezicht bestaande uit de voorzitters van de drie deelnemende stichtingen: Willem Hillenius (Generale Oost), Sef Maessen (Wintertuin) en Rento Zoutman (ON). Naast de samenwerking in De Nieuwe Oost blijven de drie oorspronkelijke productiehuizen en hun stichtingen bestaan.
2016 was het laatste jaar van de cultuurplanperiode 2012 – 2016. In deze periode was er wegens de bezuinigingen van het kabinet Rutte I geen plek in de landelijke Basisinfrastructuur voor productiehuizen gericht op talentontwikkeling. Het initiatief van de oprichting van De Nieuwe Oost, heeft ervoor gezorgd dat er op het gebied van talentontwikkeling in Landsdeel Oost een doorstart gemaakt kon worden, waar elders in Nederland vele productiehuizen hun deuren moesten sluiten. In 2016 deed De Nieuwe Oost een aanvraag bij het ministerie van OCW voor opname in de Basis Infrastructuur (BIS) voor de periode 2017 – 2020. De Raad voor Cultuur oordeelde zeer positief:
Naast haar activiteiten als talentonwikkelaar binnen deze samenwerking, heeft stichting de Wintertuin in 2016 bij het Nederlands Letterenfonds voor de periode 2017 -2020 structurele ondersteuning aangevraagd voor de literaire festivals (Wintertuin en Nieuwe Types). Het Nederlands Letterenfonds oordeelde zeer positief over de plannen van Wintertuin:
De raad oordeelt positief over het samengaan van Generale Oost, Wintertuin en Productiehuis Oost-Nederland in De Nieuwe Oost. De bundeling van disciplines, kennis en netwerken is de afgelopen jaren van grote meerwaarde gebleken voor de begeleiding 8
BESTUURSVERSLAG
Wintertuin organiseerde in 2016 twee meerdaagse festivals, vier grote eendaagse literaire evenementen, initieerde zeven nieuwe producties en organiseerde daar naast ruim 140 activiteiten. In totaal bereikte Wintertuin hiermee een aantal van 14.086 bezoekers. De spin-off van de activiteiten was groot. Nieuws over Wintertuinproducties wist door te dringen tot programma’s op nationale radio en TV, en tot de grote landelijke dagbladen als NRC Handelsblad, de Volkskrant en Trouw.
Samenvattend is de commissie zeer positief over de aanvraag van Wintertuin. De instelling wordt over het algemeen als boven gemiddeld gewaardeerd. Wintertuin heeft een sterke visie en is onderscheidend en innovatief door de wijze van programmeren en het ontwikkelen van eigen producties. Het heeft oog voor nieuwe ontwikkelingen in de literatuur en entameert innovatieve crossovers met andere disciplines. Dit advies resulteert in structurele steun van het Nederlands Letterenfonds binnen de regeling literaire evenementen voor de periode 2017 - 2020.
BESTEMMINGSRESERVES Wintertuin bestemt een deel van haar reserve, ter hoogte van 45.000, voor de totstandkoming van een podium in de binnenstad, in de vorm van een slow bookstore. Doel hiervan is het vergroten van de toegankelijkheid van programma’s en producten. Een ander deel van de reserve, ter hoogte van 15.000, wordt bestemd voor advies. Naast de bestemmingsreserves heeft de stichting een vermogen van 30.967.
Reflectie op het resultaat Wintertuin is in 2016 succesvol geweest in het acquireren van externe financiering van fondsen en partners voor haar producties. Ook in 2016 is de vraag van makers en schrijvers naar ondersteuning door Wintertuin weer vele malen groter geweest dan onze mogelijkheden. Hierdoor moeten we een strenge selectie maken die is gebaseerd op de volgende criteria: authenticiteit van de maker, ondernemerschap, vakmanschap en momentum (het juiste moment in de carrière van de maker). Wintertuin en DNO willen van toegevoegde waarde zijn waardoor een extra criterium is dat wat de markt kan doen, niet door ons gedaan wordt.
CODE CULTURELE DIVERSITEIT Wintertuin is zich ervan bewust dat groepen die in de Nederlandse samenleving een culturele minderheid vormen en vaak vanuit een achterstandssituatie komen, belang hebben bij voorbeelden (‘rolmodellen’) in de culturele wereld. Dit kan een positieve bijdrage leveren aan identiteitsvorming en het gemeenschapsgevoel, een gevoel van gezien en gewaardeerd worden. We signaleren bij de artiesten en schrijvers op het Wintertuinfestival een tamelijk eenzijdig cultureel profiel. De komende periode agendeert Wintertuin culturele diversiteit door bij de ontwikkeling van ons programma de culturele diversiteitsvraag te
Ondanks een weerbarstige markt heeft Wintertuin ook in 2016 haar doelstellingen zowel kwantitatief als kwalitatief gehaald. De stichting boekte, mede door de afnemende financiering van de Provincie Gelderland, een negatief resultaat van afgerond zevenduizend euro. De financiële positie van de stichting blijft solide. 9
BESTUURSVERSLAG
stellen: vertegenwoordigt deze maker een bevolkingsgroep die zich nog weinig manifesteert in de disciplines waarin we werken? Totdat de groep makers die wij een podium bieden, een representatiever beeld geeft, leggen we aan onze Raad van Toezicht en in onze jaarstukken expliciet verantwoording af over de wijze waarop we cultureel divers selecteren. We agenderen dit onderwerp ook bij partners, en bij de opleidingen waarmee we samenwerken.
aangelegd. Gezien de verwachte wijzigingen in organisatie en werkwijze na 2016 is een bestemmingsreserve aangelegd voor de vestiging van een aantal Wintertuinactiviteiten op een centrale plek in de stad.
PERSONEELSBELEID EN GOED WERKGEVERSCHAP Wintertuin heeft 14 medewerkers (8,5 fte). Ons personeelsbeleid is net als het artistieke beleid gericht op ontwikkeling. Vaak komen medewerkers binnen als stagiair en groeien ze door naar andere functies. Ook komen medewerkers regelmatig terug als maker of redacteur. Er is sprake van lokale inbedding: vrijwilligers bij onze festivals komen stagelopen (eerste- en tweedejaarsstudenten), de vrijwilligerscoördinatie ligt vaak in handen van oud-stagiairs. Goed werk geverschap komt ook tot uitdrukking in (bij)scholing, detachering en shadowworking bij internationale collega-organisaties (Madrid, Lissabon, Pisa), jobcoaching en gratis voorstellings- en concertbezoek.
FINANCIËLE POSITIE Wintertuin voert het beleidsplan 2012 – 2016 uit. De rentabiliteit van instelling is sinds aanvang van deze beleidsperiode over de hele linie iets toegenomen. Ondanks een bezuiniging van de provincie Gelderland zijn de opbrengsten gelijk gebleven, door meer externe financiering en subsidie, meer publieksinkomsten en meer inkomsten uit opdrachten en verkoop van programma’s en producties. De solvabiliteit is eveneens toegenomen. Ook de liquiditeit laat een gezond beeld zien.
GOVERNANCE De organisatie werkt met het Raad van Toezicht-model. De Raad van Toezicht volgt de Governance Code Cultuur. Voorbeelden hiervan zijn de jaarlijkse functioneringsgesprekken met de directieleden, de jaarlijkse zelfevaluatie van de Raad van Toezicht en het werken met profielen voor de Raad van Toezicht. Er is een rooster van aftreden, er zijn reglementen voor de directie en voor de Raad van Toezicht. Eventuele nevenfuncties die kunnen conflicteren met een functie binnen de Raad van Toezicht, worden expliciet benoemd. Op dit moment zijn er op dit terrein geen conflicten.
FINANCIERINGSMIX, BESTEMMINGSRESERVE EN STRATEGIE BIJ TEGENVALLENDE INKOMSTEN De begroting is zeer realistisch opgesteld, vanuit de ervaring die we inmiddels hebben met het inschatten van risico’s. In de begroting is er voldoende dekking voor de vaste lasten. Wintertuin heeft een gezonde financieringsmix van overheden (provincies en gemeenten), publieke fondsen en private fondsen, en een stevig aandeel eigen inkomsten. Het meest variabel zijn de inkomsten uit verkoop. In jaren dat deze inkomsten groter zijn wordt een bestemmingreserve 10
BESTUURSVERSLAG
PERSONEELSBEZETTING EN ORGANISATIE Op 31 december 2016 had de stichting een personeelsbezetting van 8,5 fte. De organisatie van Stichting de Wintertuin bestaat uit drie lagen. Ten eerste directie/bestuur, die de dagelijkse leiding van de stichting vormt. Deze wordt, conform de code cultural governance, gecontroleerd en geadviseerd door de Raad van Toezicht. De directie wordt ondersteund door redactie en bureau, met daarin publiciteit, administratie, productie en secretariaat.
• • •
De stichting is mede-oprichter van stichting De Nieuwe Oost. Directeur/bestuurder Frank Tazelaar is bestuurslid van De Nieuwe Oost en voorzitter van de Raad van Toezicht. Sef Maessen is lid van de Raad van Toezicht van De Nieuwe Oost.
Raad van Toezicht Controle en advies. Minimaal twee jaarlijkse bijeenkomsten met het bestuur, waarin jaarcijfers worden vastgesteld en de inhoudelijke koers wordt voorgelegd. Zitting: drs. Sef Maessen, drs. Simon Ponten, Marcel Rözer.
Bestuur /Directie Dagelijkse leiding, belast met de uitvoering van de dagelijkse financiële en artistieke doelstellingen. Frank Tazelaar, algemeen directeur/bestuurder Monique Warnier, co-directeur/bestuurder
• •
• • •
Redactie & Productie Dennis Gaens, Willem Claassen, Kim van Kaam, Noortje Kessels, Karin Tuinder, Esther Aerts, Jos Lenkens, Lisanne Boomkamp, Nine Hoog Antink, Wout Waanders, Myrna Eppings, Laurens van de Linde, Manouk Miltenburg.
• • • • • • • • • • • • •
11
UIT VOERING BELEIDSPLAN
UITVOERING ARTISTIEK BELEIDSPLAN De Wintertuin richtte zich in het jaar 2016 op het uitvoeren van het beleidsplan 2012 - 2016. In dit beleidsplan worden de volgende doelstellingen geformuleerd: Literair Productiehuis Wintertuin vindt dat de literaire cultuur een vitale en relevante rol moet spelen in de cultuurbeleving van jonge mensen. Literair Productiehuis Wintertuin begeleidt en presenteert literair talent, faciliteert en initieert experiment, stimuleert netwerkvorming tussen de letteren en andere disciplines, en draagt op verschillende manieren bij aan disciplinaire verdieping. Literair Productiehuis Wintertuin legt zich toe op het produceren en ontwikkelen van genreverbindende literaire producties, voorstellingen en evenementen, op het verstrekken van productieopdrachten, op het samenwerken binnen het culturele en maatschappelijke circuit en op het actief ondersteunen van jonge schrijvers.
• • •
Met dit verslag concludeert het bestuur dat Wintertuin de doelstellingen uit het beleidsplan ruimschoots heeft gehaald. Bovendien heeft Wintertuin als cultureel ondernemer uitstekend gepresteerd: het aandeel eigen inkomsten is ruim 30%. Nijmegen/Arnhem, 24 maart 2017
Frank Tazelaar
Monique Warnier
12
PRODUCTIES & UIT VOERINGEN
Producties & Uitvoeringen van het jaar was van dichter en radiomaker Dennis Gaens. In zijn sessie Radio killed the poetry star sprak hij in de opnamestudio van BigMouth Music met Jair Stein, Nikki Dekker en Jozien Wijkhuijs over verhalende radio. Deze sessie werd een live opname van zijn succesvolle podcast Ondercast.
Wintertuinsessies LITERAIRE TALKSHOWS DOOR JONG TALENT
Uitvoeringen: 4
Jonge schrijvers vertellen nieuwe verhalen op onbekende plekken in de stad, dat is de formule van Wintertuinsessies. Met deze sessies krijgen talentvolle schrijvers de kans om samen met de redactie van Wintertuin zijn of haar eigen literaire talkshow te maken op een voor hun bijzondere plek in Nijmegen. Elke show heeft een andere insteek, een thema dat de jonge schrijver graag wil uitdiepen. Ze mogen daarvoor drie à vier gasten uit nodigen. Deze gasten hoeven niet per se uit het literaire veld te komen. De Wintertuinsessies beleefden in 2016 hun première, met vier edities. In De kracht van het woord in tijden van terreur onderzocht Lotte Lentes of het woord zich kan wapen tegen terrorisme en terreur. Ze sprak daarover in Theater Vier met Maurits de Bruijn, Sinan Can en Frank Westerman. In de Boksacademie op het Honigcomplex ging Gerjon Gijsbers tijdens de sessie Tussen verwachting en volharding in gesprek met Alex Boogers, Stefan van Dierendonck en muzikant Rocco Ostermann (Donnerwetter) over tegenslagen en meevallers in het schrijven en het leven. De Nijmeegse dichter Johan Roos koos ervoor om een vraagstuk over jeugd literatuur centraal te stellen in zijn talkshow Over de jeugdliteratuur, in het Klimpaleis op de Honig. Wat maakt een kinderboek goed en is lezen een doel of een middel? Zijn gasten waren Edward van de Vendel, Marc ter Horst en Bea Ros. De vierde en laatste sessie
Club Debuut (co-productie)
LEESCLUB MET DEBUTANTEN
Uitvoeringen: 4
Club Debuut is een leesclub-de-luxe in samenwerking met het Nederlands Letterenfonds. Het Letterenfonds selecteert jaarlijks circa acht debutanten die op basis van hun debuut en een synopsis voor een tweede roman of bundel een beurs ontvangen om het tweede werk te schrijven. Tijdens Club Debuut lezen deelnemers aan de leesclub twee van deze debuten. Onder leiding van een gevestigde naam gaan de twee debutanten en de deelnemers met elkaar in gesprek over de boeken, maar ook over debuteren: wanneer weet je dat dit het verhaal is om mee te debuteren? Hoe kom je bij een uitgeverij terecht? Hoe ziet een schrijfdag eruit? Een schrijver uit het agentschap van Wintertuin maakt literaire notulen en draagt deze aan het einde van de leesclub voor. Club Debuut beleefde zijn première in 2016 met vier edities in mei en juni. De debutanten Emily Kocken, Bregje van Hofstede, Eva Vriend, Neske Beks, Nina Polak en Frank Gunning gingen in boekhandels Dekker van de Vegt in Nijmegen, Riemer in Groningen, 13
PRODUCTIES & UIT VOERINGEN
Waumans & Victoria
Lijnmarkt in Utrecht en Van Gennep in Rotterdam in gesprek met Thomas Verbogt, Lucky Fonz III, Herman Koch en Ronald Giphart.
GROOT INTERNATIONAAL LITERAIR VARIÉTÉ SPEKTAKEL
Uitvoeringen: 3
Tijdens Waumans & Victoria Groot Internationaal Literair Variété Spektakel (ook wel de Literaire Revue genoemd) wordt voor de verandering niet gevraagd naar het verhaal achter het boek, maar naar het verhaal achter de schrijver. In deze prikkelende show overvallen auteurs Ivo Victoria en Rob Waumans hun gasten met vragen die hen dwingen uit hun comfortzone te stappen. Hoe gaan de schrijvers om met kritiek? Welke verborgen talenten hebben zij? Dit alles in een intieme setting waarbij het publiek letterlijk op de eerste rang wordt gezet. Elke literaire avond bestaat uit een aantal elementen, zoals de vaste rubrieken de Kutrecensie en het Extravaganzenbord. Bij elke show worden Waumans en Victoria muzikaal ondersteund door one-womanshowband Milena Haverkamp. Eerder waren schrijvers als Herman Koch, Thomas Verbogt, P.F. Thomése, Joris van Casteren en muzikanten als Janne Schra, Case Mayfield en Lucky Fonz III te gast. In 2016 vonden er drie edities plaats van de Literaire Revue, in Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond in Amsterdam en Theater aan de Rijn in Arnhem. Te gast waren onder meer schrijvers Connie Palmen, Wilfried de Jong, Herman Koch, Karin Amatmoekrim, Gerbrand Bakker en Roos van Rijswijk. Muziek kwam van Douglas Firs en Lea Kliphuis.
Schrijver in huis (co-productie)
RESIDENTIEPROJECT IN VERZORGINGSHUIZEN
Uitvoeringen: 1
In maart 2014 ging het writer-in-residenceprogramma ‘Schrijver in huis’ van start. Op uitnodiging van Wintertuin wonen en werken jonge schrijvers twee weken tot twee maanden in een appartement van Vitalis WoonZorg Groep in Eindhoven. Schrijver in huis is een project van Literair Productiehuis Wintertuin, Vitalis WoonZorg Groep en de Literaire Salon. Ouderen dragen veel culturele bagage en levenservaring met zich mee. Hun kennis en ervaring mag niet zomaar verdwijnen. Via ‘Schrijver in huis’ wordt een deel van deze kennis, bagage en ervaring verwerkt in een literaire tekst. Op deze wijze kunnen de bewoners hun eigen geschiedenis en verhalen doorgeven aan anderen. In 2016 was schrijver Elfie Tromp de Schrijver in huis. Van 25 maart tot 15 april woonde en werkte zij in een appartement van Vitalis Wilgenhof in Eindhoven. Voor de website van Vrij Nederland schreef Elfie een reportage in delen over haar verblijf. In de papieren versie van Vrij Nederland werd een groot artikel gepubliceerd over het project.
14
PRODUCTIES & UIT VOERINGEN
Wintertuin als Poëziecurator
oosten wordt nieuw talent aan het publiek gepresenteerd, nog vóór hun grote doorbraak. Een avond vol literatuur, theater, muziek, regionaal en lokaal talent. In 2016 vond de derde editie plaats van Het wilde oosten met vijf uitvoeringen in Nijmegen, Arnhem, Zwolle, Deventer en Amsterdam. Aan deze editie deed een vaste crew mee, bestaande uit schrijvers Wout Waanders en Laurens van de Linde (Jonge Blonde Goden), dansers De Arnhemse meisjes, de experimentele band Halo-1 (Robbert Klein, Tiffany Ku en Mervyn Groot) en muzikant Jan Terlouw Junior. Onder regie van Jasper Vaillant maakten zijn van iedere uitvoering een unieke ervaring die per stad werd aangevuld met een lokale gast: Gerjon Gijsbers (Nijmegen), Simone Atangana Bekono (Arnhem), Michelle Brouwer (Zwolle), Sam Middendorp (Deventer) en Koen Zonneveld (Amsterdam). Na afloop van het programma konden publiek en artiesten elkaar ontmoeten tijdens een feestelijke borrel.
POËTISCHE INGREPEN IN MUSEA
Uitvoeringen: 1
Wintertuin treedt sinds enkele jaren op als poëziecurator van tentoonstellingen in musea. Voor dit project worden dichters uitgenodigd om in poëzie te reageren op beeldende kunst. Ze bezoeken de tentoonstelling, spreken met curatoren en kunstenaars en schrijven vervolgens werk dat een poëtisch commentaar levert of een toevoeging is op het beeldend werk. In oktober 2016 stond de Poëziecurator in het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch. Voor de opening van de tentoonstelling The Sound of Silence van Claire Morgan nodigde Wintertuin vier dichters uit om een eigen gedicht voor te dragen geïnspireerd op een werk van Morgan. F. Starik, Annemieke Dannenberg, Marc van der Holst en Juliet Gagnon droegen gedichten voor bij de werken ‘Brief Encounter’, ‘Ophelia (wake)’, ‘Here is the end of all things’ en ‘On Impact’. Aan het poëziecuratorschap was een gedichten wedstrijd verbonden, waarvan de winnaar, Ernie Bossman, mocht voordragen tijdens een literaire middag in het museum in december.
Nieuwe Types Express (co-productie Productiehuis Oost-Nederland) LITERAIRE VOORDRACHTEN EN MUZIEK IN BOEKHANDELS
Het wilde oosten
Uitvoeringen: 2
(De Nieuwe Oost-productie)
Nieuwe Types Express is een literair en muzikaal programma van Wintertuin in samenwerking met Productiehuis ON en verschillende boekhandels in Gelderland en Overijssel. In korte, informele optredens passeren proza, poëzie en muziek van regionaal talent en schrijvers uit het literair agentschap van Wintertuin de revue.
LITERAIRE VOORDRACHTEN EN THEATERPERFORMANCES
Uitvoeringen: 5
Productiehuis De Nieuwe Oost trekt in Het wilde oosten met een karavaan jonge schrijvers, theatermakers en muzikanten door het oosten van het land. Tijdens Het wilde 15
PRODUCTIES & UIT VOERINGEN
Kroegcolleges
In 2016 stond de Nieuwe Types Express in boekhandel Praamstra in Deventer en in de bibliotheek in Enschede. Met voordrachten van o.a. Lotte Lentes, Wout Waanders en Maaike Rijntjes en muziek van Robin Yerah.
AVONDCOLLEGES IN CAFÉS
Uitvoeringen: 1
De collegebank verruilen we voor de barkruk en slappe automaatkoffie voor een goede gintonic of speciaalbier. Tijdens de Kroegcolleges van Wintertuin geeft een wetenschapper, schrijver of een expert in het literaire veld binnen een informele setting een college in de kroeg. De colleges worden georganiseerd in samenwerking met de studieverenigingen KNUS (Algemene Cultuurwetenschappen) en SVN (Nederlands) en vormen een opmaatprogramma naar onze festivals. Het eerste Kroegcollege vond plaats tijdens het Wintertuinfestival. Mathijs Sanders, universitair docent Algemene Cultuurwetenschappen aan de Radboud Universiteit gaf in een bomvol café in de benedenstad een college over het festivalthema: feit en fictie in de literatuur. Het massaal toegestroomde publiek, voor een groot deel bestaande uit studenten, kon tijdens het programma vragen noteren, waarvan een selectie vervolgens in een ‘klassikaal’ nagesprek werd besproken en bediscussieerd.
Pitch Please! VOORDRACHTEN VAN JONG TALENT
Uitvoeringen: 5
Een plaatje en een praatje, dat is de kern van Wintertuins nieuwe programma Pitch Please!. Aan de hand van een plaatje (dat kan van een toiletrol zijn, maar ook van Geert Wilders) graven talentvolle schrijvers uit het agentschap van Wintertuin in hun archiefmap, op zoek naar een tekst die op een of andere manier bij de getoonde afbeelding past. Een voor een houden ze een korte, spitsvondige, geïmproviseerde pitch waarom hun verhaal het best aansluit bij het plaatje. Vervolgens kiest het publiek welke schrijver ze willen horen, afgaande op de beste, grappigste, of raarste pitch. Pitch Please! stond in 2016 op verschillende festivals door Nederland: het Groot Letterfestival in Eindhoven, de Zwarte Cross in Lichtenvoorde, het Fantastival in Oss, het Festival van het papieren boek in Bredevoort en op het Valkhoffestival in Nijmegen. Pitches kwamen van onder meer Jelko Arts, Gerjon Gijsbers, Bart Smout, Lisa Weeda en Marjolein Takman.
Avond van de Afrikaanse roman LITERAIRE AVOND RONDOM ZUIDAFRIKAANSE LITERATUUR
Uitvoeringen: 1
Op woensdag 21 september vond de Avond van de Afrikaanse roman plaats in Nijmegen. In het kader van de Week van de Afrikaanse roman, waarin Zuid-Afrikaanse schrijvers door heel Nederland trekken, werd Wintertuin door de organisatie benaderd 16
PRODUCTIES & UIT VOERINGEN
Wintertuin op de Nijmeegse Kunstnacht
om een avond in Nijmegen te verzorgen. Presentatieduo Arts en Lentes ging in boekhandel Dekker van de Vegt in gesprek met de Zuid-Afrikaanse schrijvers Francois Smith, Ena Jansen en Simon Bruinders. Ze spraken over hun boeken, hun intenties en over thema’s als de onvermijdelijkheid van de ZuidAfrikaanse geschiedenis. Karin Hougaard verzorgde samen met Mart-Marie Snyman de muziek.
LITERAIRE CATWALK
Uitvoeringen: 1
Dichters en schrijvers van Wintertuin stonden in september 2016 tijdens de Nijmeegse Kunstnacht in Galerie Marzee. Bij deze galerie kun je ieder najaar sieraden van over de hele wereld bewonderen in de Internationale Eindexamententoonstelling. Roos Vlogman, Joost Oomen en Helena Hoogenkamp droegen in drie rondes ieder een tekst voor met een sieraad uit zelfgekozen sieraad uit de tentoonstelling als inspiratie. Voorafgaand aan hun voordracht liepen ze eerst de catwalk af in een heuse modeshow.
Wintertuin Live DAGELIJKSE PROGRAMMA TIJDENS DE VIERDAAGSEFEESTEN
Uitvoeringen: 5
In 2016 werd Wintertuin voor het tweede opeenvolgende jaar door de organisatie van het Valkhof Festival gevraagd om tijdens de Nijmeegse Zomerfeesten een dagelijks programma te ontwikkelen in het festivalpark. Van zondag 17 t/m donderdag 21 juli vonden er dagelijks programma’s plaats op het Tuinpodium met jong literair talent en crossovers naar muziek en theater. Voordrachten kwamen van onder meer van agentschapschrijvers Johan Roos, Helena Hoogenkamp en Juliet Gagnon en Creative Writingstudenten Martin Rombouts en Christiaan Lomans. Gerjon Gijsbers droeg voor onder muzikale begeleiding van Gerben Elburg (Plastic Evolution). Muzikant en schrijver Koen Frijns bracht een uitvoering van zijn theaterperformance De Man van Klei.
17
FESTIVALS & EVENEMENTEN
Festivals & Evenementen Cali en op verschillende programma’s in de zaterdagavond in Doornroosje. Zijn residentie sloot hij af met het prachtige essay ‘Wij zijn tot fictie bereid’, terug te lezen op het festivalcentrum.
Wintertuinfestival LITERATUURFESTIVAL IN NIJMEGEN
Programma’s: 34
Het Wintertuinfestival vond plaats van woensdag 23 t/m zaterdag 26 november 2016 op diverse locaties in Nijmegen. Het thema van het festival was ‘Dit is echt’, over het belang van fictie en non-fictie binnen en buiten de literatuur. Hiermee richtten we op ons vragen als: wat is de waarde van ‘echt gebeurd’ in verhalen, is echtheid belangrijker dan de verbeelding, en wat is het belang van literaire fictie? Aanleiding voor dit thema is de groeiende belangstelling voor waargebeurde verhalen en de toenemende vermenging tussen non-fictie en literaire technieken.
Op woensdag 23 november ving het festival aan met de eerste editie van een reeks ‘Kroegcolleges’ in café Cali in de binnenstad van Nijmegen. Het idee voor deze colleges is ontstaan uit de behoefte meer jongeren en studenten te betrekken bij het Wintertuinfestival en hen de vraag te stellen: van wie zou jij in de kroeg een college willen krijgen? Het programma van Kroegcolleges komt tot stand in een samenwerking tussen Wintertuin, de afdeling Letterkunde en de studieverenigingen Knus (Algemene Cultuurwetenschappen) en SVN (Nederlands). Het eerste kroegcollege werd gehouden door Mathijs Sanders, docent Algemene Cultuurwetenschappen en Letterkunde. Onder grote belangstelling ging Mathijs in een propvol café in op de interessante, tegengestelde tendens in de literatuur waarbij niet-literaire auteurs zich steeds meer in de wereld van fictie gaan begeven, terwijl steeds meer literaire schrijvers zich juist gaan richten op de non-fictie. Waarom verkoopt waargebeurd beter? En wat betekent het voor onze realiteitszin als werkelijkheid en fictie naar elkaar toe bewegen? Mathijs besloot zijn college met een pleidooi voor het belang van fictie: het stelt ons in staat om in het bewustzijn van een ander te kruipen en zo de werkelijkheid beter te leren begrijpen. Een interessante conclusie die uit het college voortkwam was dat we leven in
Om het thema te duiden, zijn we voor deze festivaleditie vroeg begonnen met een reeks opmaatprogramma’s. Zo leidden schrijvers uit het agentschap van Wintertuin drie films in LUX in met korte lezingen over het festivalthema; werd het blog van Wintertuin ingezet als digitaal festivalcentrum, waarvoor we schrijvers, wetenschappers en artiesten uitnodigden een bijdrage te leveren op de vraag: ‘Is dit echt?’ en werd de Vlaamse auteur Jeroen Olyslaegers als writer-in-residence verbonden aan het festival. In de festivalweek trad Jeroen op als inspirator, observator en verslaggever van het thema. Zo gaf hij een masterclass aan studenten van de opleiding Creative Writing aan ArtEZ hogeschool voor de kunsten Arnhem, sprak hij in boekhandel Dekker v/d Vegt over zijn roman WIL en droeg hij voor tijdens het Kroegcollege in 18
FESTIVALS & EVENEMENTEN
tijden van ‘post-truth’, niet geheel ontoevallig verkozen tot internationaal woord van het jaar. Het college van Mathijs werd voorafgegaan door een voordracht van Jeroen Olyslaegers en van twee schrijvers uit het Wintertuinagentschap, Lotte Lentes en Marc van der Holst.
Lisa Weeda schreef met De benen van Petrovski over de reis naar haar moederland Oekraïne. In het kader van het talentontwikkeltraject Slow Writing Lab van het Nederlands Letterenfonds reisde ze af naar dit land om onderzoek te doen naar haar oma. In het Badhuis droeg Lisa voor uit haar chapbook en ging ze in gesprek met historica Heleen Debeuckelaere, over het spanningsveld tussen geschiedschrijving en fictie en hoe je je kan verhouden tot een cultuur die maar deels je eigen is. In zijn novelle De zon als hij valt schrijft Joost Oomen over de reis die een jongen, een meisje, een oog en een pols afleggen om samen te zijn. Uitgangspunt voor de verder fictieve novelle waren verschillende elementen uit de werkelijkheid, zoals het glazen oog dat overbleef na een drone-aanval op terrorist Mokhtar Belmokhtar en de pols van de vrachtwagenchauffeur die werd teruggevonden na een verder allesverwoestende explosie op de Spaanse camping Los Alfaques in 1978. De interesse van Joost gaat uit naar de band die mensen met voorwerpen aan kunnen gaan. Om deze reden nodigde Joost veilingmeester en antiquair Geert Postma uit voor zijn presentatie. Samen met het publiek gingen ze een levendig gesprek aan over de verbanden tussen voorwerpen en verhalen. Het gesprek werd afgesloten met een liveveiling van de twee chapbooks. Joost presenteerde vervolgens zijn chapbook in een rock-‘n-roll voordracht, begeleid door gitarist Jorrit Westerhof.
Op donderdag 24 november werd in de uitverkochte schouwburg De Vereeniging een avondcollege gehouden door schrijver, cabaretier en presentator Arjen Lubach. Door de overgrote belangstelling voor dit programma zijn we in plaats van de gebruikelijke locatie op de universiteitscampus uitgeweken naar de grote zaal van De Vereeniging. Ook deze avond werd geopend met twee schrijvers uit het Wintertuinagentschap, Jelko Arts en Gerjon Gijsbers. Beiden droegen hun verhaal uit het verzamelchapbook Dit is echt voor. In een geanimeerd gesprek ging schrijver en Wintertuinredacteur Dennis Gaens vervolgens in gesprek met Lubach. In anderhalf uur tijd komen onderwerpen als waarheid en satire, de morele verantwoordelijkheid van de cabaretier en het verschil tussen schrijven en televisie maken aan bod. Het programma werd afgesloten met vragen uit het publiek, in een Collegetour stijl. Op de vrijdag van het festival presenteerde Wintertuin de ‘Avond van de grote beloftes’ in een uitverkocht theater Badhuis. Tijdens deze avond worden de nieuwste chapbooks van het agentschap van Wintertuin gepresenteerd. Vanavond waren dit de chapbooks van Lisa Weeda en Joost Oomen. Daarnaast werd het eerste verzamelchapbook gepresenteerd, Dit is echt, een verzameling van zestien verhalen van alle schrijvers uit het agentschap.
Het zwaartepunt van het festival lag op de laatste festivaldag, zaterdag 26 november. ’s Middags kon het winkelend publiek in een leegstaand pand in de binnenstad van Nijmegen aanschuiven bij het ‘Experiment 19
FESTIVALS & EVENEMENTEN
van de verbeelding’. Voor dit programma vroeg Wintertuin studenten van de master Letterkunde een eigen programma te maken binnen het festivalthema. In samenwerking met het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek ontwierpen ze een experiment: luister naar de voordracht van een kort verhaal door Wintertuinschrijver Marjolein Visser en teken vervolgens de beelden die het verhaal bij je oproepen. Waarom lezen we dezelfde tekst, maar vormen we ieder compleet andere beelden in ons hoofd? Marloes Mak, junior onderzoeker aan de Radboud Universiteit, legde dit fenomeen uit in een minicollege.
Hoewel de literaire competentie het uitgangspunt was, stond niet altijd de literatuur als genre centraal. Zo ging Wintertuintalent Lotte Lentes in gesprek met Douwe Draaisma, psycholoog en auteur van de bestseller Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt, over de waarde en bedrieglijkheid van het menselijk geheugen. Hoofdredacteur van De Correspondent Rob Wijnberg ging in gesprek met Jeroen Olyslaegers over het narratief in het nieuws, het engagement van de schrijver en de waarde van waarheid in de journalistiek. Voor het theaterduet Macho Macho liet de Bosnisch-Nederlandse theatermaker Igor Vrebac zich inspireren door Instagramselfies, Turks worstelen en het fenomeen van de bromance. Het publiek was zichtbaar onder de indruk van het programma ‘Het barst hier van de actualiteiten’, waarin acteur Tobias Nierop een indringende speech hield over de huidige staat van ons land en het politieke klimaat. Tapdanser Pieter Kuit begeleidde Nierop met een indrukwekkende live tapdans. De speech, samengesteld door kunstenares Jantine Wijnja in samenwerking met Wintertuins impactproducent Noortje Kessels, bestaat geheel uit fragmenten van gevonden teksten. Noortje struinde hiervoor het internet af en haalde citaten op van diverse mensen, van extreem rechtse fora tot de ‘stellingen en vragen’-pagina van het Jeugdjournaal. Jantine doorspitte de interviewtranscripties die zij deed voor haar project ‘Dit is nu’, een onderzoek door vele lagen van de Nederlandse bevolking naar hun mening over het Nederlandse ‘nu’. Muzikale optredens kwamen van Eerie Wanda, wiens album Hum door muziektijdschrift Rolling Stone tot een van de beste van 2016 werd gerekend, en schrijver en muzikant Meindert Talma.
’s Avonds barstte het festival los in pop podium Doornroosje. Niet alleen in de twee zalen en het café van Doornroosje, maar ook in ruimtes die normaal gesproken niet toegankelijk zijn voor het publiek vonden voordrachten, gesprekken, performances en minicolleges plaats. De avond werd geopend door K. Schippers, die een lofzang bracht op de vermenging van feit en fictie. Schippers keerde later op de avond terug in een tafelgesprek met K. Michel, Lieke Marsman en Maud Vanhauwaert. Onder leiding van Maartje Smits spraken zij over hun inspiratiebronnen en de rol van non-fictie in de totstandkoming van hun poëzie. Herman Brusselmans droeg voor uit zijn nieuwe roman De fouten. Roos van Rijswijk ging in een gesprek met Hagar Peeters en Joris van Casteren in op de grenzen tussen non-fictie en fictie. Wintertuin vroeg bestsellerauteur Niña Weijers het officiële festivalessay te schrijven. In Doornroosje droeg ze dit essay, getiteld ‘Het leven zoals het is’, voor. Na afloop van het festival werd het festivalessay gepubliceerd in de boekenbijlage van De Standaard. 20
FESTIVALS & EVENEMENTEN
In de backstage van Doornroosje kon het publiek onder begeleiding verschillende randprogramma’s bijwonen: het Experiment van de verbeelding, de theaterperformance ‘Van wie is dit verhaal?’ van Helena Hoogenkamp in de loading dock, en de presentatie van het Verhalenhuis, Wintertuins talentontwikkelprogramma voor 80-plussers in verzorgingstehuizen. Enkele schrijvers uit dit impactprogramma droegen de teksten voor waar ze de afgelopen maanden onder begeleiding van jonge schrijvers aan hebben gewerkt. In het café openden de winnaars van de Turing Gedichtenwedstrijd en de Kunstbende de avond en werd het laatste nummer van literair tijdschrift Op Ruwe Planken gepresenteerd.
“Een literair festival beginnen in een kroeg waar studenten ruim een uur luisteren naar een uitstekende en enthousiaste uiteenzetting van een prof literatuur […] en vervolgens met hem in discussie gaan over echt en onecht in de literatuur. Dat doet Literair Productiehuis Wintertuin en het werkt nog ook. Sterk, héél sterk. Ik ben blij dat ik daar deel van mag uitmaken als writer in r esidence.” – Jeroen Olyslaegers, writer-in-residence Wintertuinfestival 2016
Nieuwe Types Festival FESTIVAL VOOR NIEUWE LITERATUUR
Programma’s: 18
Het Wintertuinfestival beleefde in 2016 een zeer geslaagde editie, met inhoudelijk sterke programma’s, veel podia voor nieuw talent, interessante samenkomsten tussen publiek en maker en uitverkochte zalen. Het festivalthema bleek in deze bewogen tijden relevanter dan ooit, zeker tegen de achtergrond van de toen net verkozen president Trump en zijn ‘alternatieve feiten’. Dit leverde een actuele context waarbinnen de waarde en het belang van literatuur (en kunst in het algemeen) nogmaals kon worden benadrukt, want wie kan die grenzen beter bespelen dan de literatuur? Een belangrijke conclusie die in veel programma’s naar voren kwam was dan ook dat de fictie ons in staat stelt te verplaatsen in een ander. Vanuit de pers en media werd er aandacht besteed aan het festival door onder meer Omroep Gelderland, Algemeen Dagblad, CJP, Brandpunt (KRO) en VPRO’s Nooit meer slapen.
Van donderdag 23 t/m zaterdag 25 juni 2016 vond de tweede editie plaats van het Nieuwe Types Festival. Dit festival zet Arnhem op de kaart als dé stad van nieuwe ontwikkelingen in de literatuur. Drie dagen lang is Arnhem het centrum van nieuwe schrijvers, nieuwe verhalen en nieuwe vertelvormen. Net als in de voorgaande editie lag het inhoudelijk zwaartepunt van het festival op de tweede, internationaal georiënteerde Future of Publishing Summit, dit keer op de vrijdagmiddag in festivalhart Showroom Arnhem. Op de zaterdagavond werd het afstuderen van de tweede lichting van Creative Writing gevierd, een schrijfopleiding die Wintertuin in 2011 is gestart aan hogeschool voor de kunsten ArtEZ Arnhem. Het festival werd georganiseerd in een stadsbrede samenwerking tussen Wintertuin, Bibliotheek Arnhem/De Rozet, Boekhandel Hijman Ongerijmd, Boekhandel het Colofon, 21
FESTIVALS & EVENEMENTEN
de Arnhemse Kinderboekwinkel, Showroom Arnhem, ArtEZ hogeschool voor de kunsten, Oostpool, Focus filmtheater, Walter, Stella by Starlight, Dudok, Mensen Zeggen Dingen, Letterkunde en de Nieuwe Arnhemse Krant. Musis&Stadstheater Arnhem, Dudok en Vicini traden op als publiciteitspartner.
auteur, toneelschrijfster en journaliste Alison Norrington. Met haar project Staying Single heeft ze een van de eerste transmediale verhalen gemaakt. Na de keynote speech gaven Niels ’t Hooft (schrijver en onderzoeker) en Lisa Kuitert (hoogleraar Boekenwetenschap aan de UvA) ieder hun uiteenlopende visie op het thema. De Summit werd afgesloten door een panelgesprek met Milou Klein Lankhorst (de Correspondent), Suzanne Meeuwissen (Nederlands Letterenfonds) en Willem van Zeeland (eindredacteur Internet & Innovatie NTR) onder leiding van Wintertuindirecteur Frank Tazelaar. Gezamenlijk concludeerden ze, aansluitend bij de lezingen en in het bijzonder bij het verhaal van Norrington, dat het verhaal en de schrijver centraal moet staan, niet de vorm. Alles kan naast elkaar bestaan, zolang we maar uitgaan van het schrijverschap.
Op donderdag 23 juni werd het festival geopend met een programma rondom de film The End of The Tour, een film over David Foster Wallace’s roman Infinite Jest. In boekhandel Walter braken studenten Creative Writing Charlotte Veelenturf, Marieke Polderlijk en Lisanne Onderwater een lans voor Foster Wallace en legden ze verbindingen tussen zijn en hun eigen werk. ’s Avonds beleefde de film haar Arnhemse première in Focus Filmtheater. Universitair docent Mathilde Roza en schrijver en muzikant Marc van der Holst gaven een inleiding op de film. Roza (docent Amerikaanse literatuur en Noord-Amerika Studies aan de Radboud Universiteit) besprak Foster Wallace als opmerkelijk type in de wereldliteratuur. Van der Holst, aangesloten bij het agentschap van Wintertuin, gaf een minicollege ‘Hoe lees ik Infinite Jest’.
De vrijdagavond werd geopend in festivalhart Showroom met De staat van het verhaal, een lezing door auteur Alex Boogers over de toekomst van het boek. Niet alleen de toekomst van het boek, maar ook de toekomstige schrijvers stonden op de vrijdagavond centraal. Zo werd na de lezing de tweede Nieuwe Types Afstudeerprijs uitgereikt, de prijs voor het beste afstudeerwerk aan de schrijfopleidingen van Nederland (Beeld en Taal Rietveld Academie, Writing for Performance HKU, Creative Writing ArtEZ) en Vlaanderen (Woordkunst Conservatorium Antwerpen). Een onafhankelijke jury, bestaande uit schrijver Thomas Verbogt, Arjan Peters (de Volkskrant), Willem Bongers Dek (deBuren) en Willem Sjoerd van Vliet (de Gids) beoordeelde de inzendingen anoniem en kozen voor het werk van Lotte de Vos, studente Creative Writing aan ArtEZ Arnhem.
De vrijdag werd afgetrapt met de tweede editie van de Future of Publishing Summit in festivalhart Showroom. De Summit richt zich op de toekomst van het publiceren in de breedste zin van het woord: hoe zullen wij in de toekomst onze verhalen vertellen en via welke routes vinden deze verhalen de weg naar het publiek? Dit jaar was het t hema van de Summit ‘mediaconvergentie versus -divergentie’, over het delen van verhalen over verschillende (digitale) dragers. De keynote speech werd verzorgd door de Britse 22
FESTIVALS & EVENEMENTEN
Ook de winnaars van dichtwedstrijd Doe Maar Dicht Maar werden tijdens het festival bekend gemaakt. Voorafgaand aan de prijsuitreiking in de Rozet werd ‘s middags een workshop verzorgd. Tijdens de workshop oefenden de finalisten onder leiding van agentschapschrijver Jelko Arts hun voordracht. In de avond droegen de finalisten hun gedicht voor tijdens het Doe Maar Dicht Maar programma-onderdeel.
In de pauzes kon het publiek verschillende randprogramma’s ontdekken. Zo kon men de Tiny-Arist-in-Residence bezoeken bij de ingang van Showroom, een kunstproject van Jantine Wijnja. In vijf jaar tijd verzamelt Wijnja op talloze locaties in Nederland verschillende data om ‘het Nederlandse Nu’ in kaart te brengen. In Showroom was daarnaast een expositie te bezichtigen van het Slow Writing Lab, een project van Wintertuin in samenwerking met het Nederlands Letterenfonds en de schrijfopleidingen ArtEZ, Gerrit Rietveld Academie en Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Het lab is opgericht om de kloof tussen schrijfonderwijs en professioneel schrijverschap te verkleinen. Acht veelbelovende schrijftalenten volgden een jaar lang gezamenlijke masterclasses en werkten aan individuele ontwikkeltrajecten. De resultaten van hun trajecten werd tijdens het festival gepresenteerd in installaties, presentaties en korte interviews. Na afloop van de avond kon er worden nageborreld in Stella by Starlight met een performance van spoken-wordcollectief Mensen Zeggen Dingen en aansluitende afterparty.
Na de opening in Showroom zwermde het festival uit over de Arnhemse binnenstad. Op vijf locaties traden twintig schrijvers op in drie rondes. Onder andere Sjoerd Kuyper, Simon van der Geest, Erik Jan Harmens, Ingmar Heytze en Neske Beks waren te zien in Showroom, de Arnhemse Kinderboekenwinkel, Het Colofon en Hijman Ongerijmd, waar ze optraden naast jonge schrijvers uit het agentschap van Wintertuin als Jelko Arts, Juliet Gagnon, Lotte Lentes en Elske van Lonkhuyzen. In deze programma’s werd nauw samengewerkt met de deel nemende locaties. In Bibliotheek Arnhem/De Rozet stelden studenten van Creative Writing een programma samen waarin ze in gesprek gingen met succesauteur Abdelkader Benali. Naast voordrachten was er ook ruimte voor bijzondere programma’s van Wintertuin zoals het Verhalenhuis, het talentontwikkelingsprogramma voor 80-plussers. Door het werken met rondes kon het publiek haar eigen route bepalen en zo hun eigen programma samenstellen. Het publiek werd tussen de rondes door naar andere locaties begeleid door literaire troubadour Anouk Balins en door de fietstaxi van de Nieuwe Arnhemse Krant.
De zaterdag van het festival was gewijd aan het afstuderen van de tweede lichting van de schrijfopleiding Creative Writing aan ArtEZ hogeschool voor de kunsten Arnhem. In een bomvol programma in zowel Huis Oostpool als Showroom presenteerden Simone Atangana Bekono, Michelle Brouwer, Annemieke Dannenberg, Bernard Dijkstra, Koen Frijns, Elisabeth Hunting, Ian Jansen, Jesse Laport, Dore van Montfoort, Marjolein Takman en Lotte de Vos zich in twee rondes aan het publiek. Na afloop van de avond konden bezoekers hun afstudeerwerken 23
FESTIVALS & EVENEMENTEN
Boekenbal voor Lezers
aanschaffen, dat geheel in de lijn van het festival in diverse publicatievormen is gemaakt, van dichtbundel tot voorstelling en zelfs als game. De tweede editie van het Nieuwe Types Festival was erg geslaagd met hoge bezoekers aantallen en sterke inhoudelijke programma’s, gericht op de nieuwe generatie schrijvers en de laatste ontwikkelingen in het literaire veld. Door de samenwerking met 17 verschillende partners werd het festival duidelijk stadsbreed uitgedragen met hoge zichtbaarheid in Arnhem. Vanuit de pers werd er aandacht aan het festival besteed door onder meer Tzum, De Gelderlander en de Arnhemse koerier.
LITERAIR FESTIVAL VOOR LEZERS EN SCHRIJVERS
Programma’s: 24
Het Boekenbal voor Lezers, dat traditioneel op de laatste zaterdag van de Boekenweek wordt gehouden, vond in 2016 in Nijmegen plaats in een bomvolle Schouwburg De Vereeniging. Het Nijmeegs Boekenfeest, dat dit jaar haar tienjarige jubileum vierde, werd voor de gelegenheid eenmalig omgedoopt. Het thema van de Boekenweek was Duitsland, onder het motto ‘Was ich noch zu sagen hätte’. Te gast waren o.a. Esther Gerritsen (schrijver van het Boekenweekgeschenk), Thomas Verbogt, Charlotte Mutsaers, Joost de Vries, Alexander Münninghoff en Maarten van Rossem. Een greep uit het programma: Herman Koch en P.F. Thomése gingen onder leiding van Henk van Straten in gesprek over de intrigerende combinatie ‘Duitsland en humor’. David van Reybrouck, schrijver van het Boekenweekessay Zink, werd geïnterviewd door Jasper Henderson. Radboud Reflects organiseerde vier minicollege’s over Duitse literatuur, rondom de grootheden Kafka, Celan, Grass en Brecht. In de Kleine Zaal vond een slamfinale tussen Nederlandse en Duitse dichters plaats.
Gedichtennacht NACHT VAN DE POËZIE
Programma’s: 8
Aan de vooravond van de Nationale Poëzieweek vindt traditiegetrouw de Nijmeegse Gedichtennacht plaats, een samenwerking tussen Literair Productiehuis Wintertuin, literair tijdschrift Op Ruwe Planken en literair festival Onbederf’lijk Vers. Op woensdag 27 januari 2016 werd in Merleyn een avond vol poëzie, muziek, spoken word en poetry slam georganiseerd, allemaal rondom het thema van de poëzieweek: ‘jaren die druppelend versmelten’. Dichters uit het Hoge Noorden werden in een poëtische battle gezet tegenover dichters uit het Diepe Zuiden. Met optredens van o.a. Jaap Robben, Joost Oomen, Nyk de Vries, Martijn Neggers, Vicky Franken, Koen Frijns en Willie Darktrousers. De dichterdj’s van Team KTW draaiden op de afterparty tot in de late uurtjes.
Voor het Boekenbal voor Lezers werkte Wintertuin samen met partners CPNB, Stichting Literaire Activiteiten Nijmegen, de Bibliotheek Gelderland Zuid, Stadsschouwburg en De Vereeniging, Boekhandel Dekker vd Vegt, Faculteit der Letteren RU, Op Ruwe Planken en Radboud Reflects. Onder andere Nijmegen Cultuurstad, De Gelderlander, Boekenkrant, 8Weekly en de Nederlandse Spoorwegen besteedden aandacht aan het bal. 24
FESTIVALS & EVENEMENTEN
Groot Letter Festival LITERAIR FESTIVAL IN VERZORGINGSTEHUIZEN
Programma’s: 35
Op zondag 10 april vierde Eindhoven de tweede editie van het Groot Letter Festival, een eigenzinnig literatuurevent in zorg instellingen van Vitalis. De tot festival locaties omgetoverde zorgcentra boden een podium aan bekende auteurs, aanstormend talent en eigenzinnige tachtigplussers, met daverende optredens van o.a. Griet Op de Beeck, Rodaan Al Galidi en Jules Deelder. In de verzorgingshuizen Vitalis Wilgenhof en Vitalis Peppelrode genoot het festivalpubliek van de gesprekken met Maartje Wortel, Steffie van den Oord en Erik Jan Harmens. Ook lieten bezoekers zich verrassen door de bijzondere voorstellingen van Roos Rebergen, het OKUR Ensemble, IKEGO en vooral door de mooie verhalen van bewoners van Vitalis Zorg Groep. Bezoekers van alle leeftijden bezochten ruim dertig verschillende voordrachten, interviews en workshops.
Tussen de optredens door kon het publiek zelf digitale gedichten tikken op ouderwetse typemachines, zette de literaire tattooshop tijdelijk tijdloze citaten en was er een master class van Dichter des Vaderlands Anne Vegter. Kinderen schoven aan bij prentenboek-echtpaar Ingrid en Dieter Schubert en Het wonder-duo Floor Rieder & Jan Paul Schutten. Tachtigplussers droegen hun eigen teksten voor op het festivalpodium, en hun verhalen waren een bron van inspiratie voor de jonge schrijvers in huis die de afgelopen jaren tijdelijk bij hen in huis woonden. Vitalisbewoners die een oppepper nodig hadden, kregen vooraf een festivalkaartje in de vorm van een ‘doktersrecept’ en ‘eeuwelingen’ hadden gratis toegang tot het festival. Het Groot Letterfestival is een coproductie van de Literaire Salon, Literair Productiehuis Wintertuin en Vitalis Kunst & Cultuur.
25
EDUCATIE & IMPACT
Educatie & Impact nu. Sterren als Yes-R, Dennis Weening, Gaite Jansen, Sanne Vogel en Sacha Visser hebben al honderden middelbare scholieren met hun neus in de boeken gekregen. Het succesvolle project heeft inmiddels al meer dan 1.600 scholieren in Arnhem en Nijmegen bereikt. In 2016 vonden drie edities plaats van Lezen met de Sterren. Dit jaar lazen ruim 350 leerlingen het bekroonde boek Oliver van dichter, kinder- en jeugdboekenschrijver Edward van de Vendel. Voor elke editie werd het boek eerst in kleine leesclubs besproken in de Openbare Bibliotheek Gelderland Zuid. De middag werd telkens afgesloten met een plenair gesprek tussen Van de Vendel en Jelko Arts, waarbij de scholieren vragen aan de schrijver konden stellen.
Nijmeegs Kinderboekenfeest BOEKENFEEST VOOR DE KLEINE LEZERS
Programma’s: 10
Op zondag 9 oktober vond in Lindenberg Huis voor de Kunsten het Nijmeegs Kinderboekenfeest plaats, tijdens de natio nale Kinderboekenweek. Thema dit jaar was ‘Opa’s en oma’s, voor altijd jong’. Te gast waren o.a. Dolf Verroen, schrijver van Kinderboekenweekgeschenk Oorlog en vriendschap. Kinderboekenschrijver Jan Paul Schutten kwam vertellen over de mysteries van het menselijk lichaam. Nijmeegse schrijver Jaap Robben en illustrator Benjamin Leroy vertelden over het superondeugende meisje Suzie Ruzie. Je kon luisteren naar de muzikale vertelvoorstelling Stamboom van Magali de Frémery en Nicky ten Bosch. Kinderen konden zelf aan de slag bij de stiftdichtworkshop van Johan Roos of met de retro-typmachines van Tiepmiep of Tikgeit. In verschillende hoekjes kon je aanschuiven bij echte opa’s en oma’s die kwamen voorlezen.
Het nieuwe schrijven WORKSHOPS CREATIVE WRITING
Programma’s: 28
‘Het nieuwe schrijven’ is een workshoppakket van acht verschillende workshops over literatuur in al haar moderne verschijningsvormen. Deze workshops zijn ontwikkeld door Literair Productiehuis Wintertuin voor middelbare scholieren in de bovenbouwklassen van havo en vwo. Het workshoppakket is gemodelleerd naar het curriculum van de bacheloropleiding Creative Writing, een samenwerkingsverband tussen Wintertuin en ArtEZ hogeschool voor de kunsten. De gedachte achter deze workshops is dat de maatschappij in sterke mate ‘verschriftelijkt’, met nieuwe communicatievormen als sms, internet en social media. Maar verhalen
Lezen met de sterren JONGEREN LEESCLUB-DE-LUXE
Programma’s: 3
Hoe krijg je de jeugd van nu aan het lezen? Deze vraag is het uitgangspunt van Lezen met de Sterren, een laagdrempelig en uniek project waarin leesbevordering en -plezier centraal staan. Het project stimuleert lezen onder de groep die het meest ten prooi valt aan de beruchte ontlezing: de tieners van 26
EDUCATIE & IMPACT
verschijnen ook als e-book, animatie, graphic novel en blog. Dit vraagt om literaire competenties die onze schrijfvaardigheid en uitdrukkingsvaardigheid vergroten: het nieuwe schrijven. In de workshops gaan de leerlingen onder begeleiding van een jonge schrijver, dichter, journalist, muzikant of kunstenaar aan de slag met deze ontwikkelingen in de huidige tekstcultuur. Dit varieert van het schrijven van een Zeer Kort Verhaal tot een theatertekst en van het bewerken van een canoniek gedicht tot een hiphoptekst. In 2016 werden 28 workshops van Het Nieuwe Schrijven afgenomen door scholen door heel het land en bereikten we hiermee ruim 800 middelbare scholieren.
alle jongeren die hun schrijftalent willen ontwikkelen. In april 2016 liep het eerste cursusjaar van de Schrijfacademy af. De 8 cursisten van dit jaar presenteerden in de Karolingenzaal van de Lindenberg hun zine, blog en dichtbundel aan het grote publiek. In oktober 2016 begon de Schrijfacademy haar tweede lichting met 6 cursisten in de leeftijd van 15 t/m 23 jaar. In het najaar van 2017 zal de cursus opnieuw opgenomen worden in het aanbod van de Lindenberg.
Creative Writing BACHELOR SCHRIJFOPLEIDING AAN EN I.S.M. ARTEZ HOGESCHOOL VOOR DE KUNSTEN ARNHEM
Studenten: 59
Schrijfacademy 15+
Met ingang van studiejaar 2011-2012 zijn Literair Productiehuis Wintertuin en ArtEZ hogeschool voor de kunsten een nieuwe opleiding gestart: Creative Writing. Deze vierjarige opleiding is de eerste studie in Nederland die opleidt tot literair schrijver. Hoofd van de opleiding zijn de directie van Wintertuin, Frank Tazelaar en Monique Warnier. Creative Writing leidt op tot schrijver in een gemengde beroepspraktijk. Dat wil zeggen dat de afgestudeerde niet alleen als zelfstandig schrijver aan de slag kan. Er is tijdens de studie veel aandacht voor didactiek, methodiek en projectmatig werken. De schrijver kan dus ook les gaan geven of evenementen organiseren, produceren of programmeren. Naast de literaire schrijfvaardigheid is er gedurende de opleiding veel aandacht voor lezen en reflecteren. De vergelijkende analyse staat voorop: het ontdekken van de
SCHRIJFCURSUS CREATIVE WRITING VOOR 15-PLUSSERS
Cursisten: 6
In 2015 is Wintertuin in samenwerking met Lindenberg Huis voor de Kunsten een schrijfcursus begonnen voor jongeren vanaf 15 jaar. In een half jaar tijd volgen de cursisten zes vakken creatief schrijven die alle tekst- en publicatievormen behandelen: van verhalen tot journalistiek, van gedicht tot toneeltekst en van performance tot het maken van je eigen uitgave. Via toegankelijke opdrachten maken ze kennis met de belangrijkste schrijftechnieken, om zo al schrijvende hun eigen weg te vinden. De lessen worden gegeven door professionele schrijvers van Wintertuin en de opleiding Creative Writing aan de ArtEZ hogeschool voor de kunsten in Arnhem. De Schrijfacademy vormt een voortraject naar deze opleiding, maar is toegankelijk voor 27
EDUCATIE & IMPACT
verschillen tussen schrijvers en tussen literaire middelen, stijlen en publicatievormen. In het studiejaar 2015-2016 studeerde onder grote belangstelling de tweede lichting studenten af. Elf studenten presenteerden op de zaterdagavond van het Nieuwe Types Festival hun afstudeerwerk in zowel Huis Oostpool als Showroom Arnhem. Na afloop van de avond konden bezoekers hun afstudeerwerken aanschaffen, dat geheel in de lijn van het festival in diverse publicatievormen is gemaakt, van dichtbundel tot voorstelling en zelfs als game. De avond daarvoor werd voor de tweede keer de Nieuwe Types Afstudeerprijs uitgereikt, de prijs voor het beste afstudeerwerk van de schrijfopleidingen in Nederland en Vlaanderen. Net als vorig jaar koos een deskundige jury unaniem voor een student van Creative Writing, Lotte de Vos. Ook bij andere schrijfwedstrijden deed Creative Writing het goed in 2016. Zo won alumna Roos Vlogman de landelijke schrijfwedstrijd Write Now! en sleepte vierdejaars Else Kemps de eerste prijs van de nationale Türing Gedichtenwedstrijd binnen.
bijeenkomsten wordt gepresenteerd op de website van het Verhalenhuis, in een uitgave en op diverse podia. Het Verhalenhuis beleefde zijn pilot in het najaar van 2015. In 2016 vonden in zorginstellingen in Eindhoven, Elst en Utrecht verschillende edities met in totaal 48 bijeenkomsten plaats. Schrijvers Elske van Lonkhuyzen, Helena Hoogenkamp en Anneke van Wolfswinkel gingen tijdens deze bijeenkomsten samen met bewoners op zoek naar hun verhalen en begeleidden hen bij het optekenen van deze verhalen. Uit deze edities zijn bij de uitgeverij van Wintertuin drie uitgaven gekomen waarin de verhalen van bewoners gebundeld zijn, vormgegeven met illustraties van Jolijn Ceelen. Deze bundels werden gepresenteerd tijdens een speciaal programma in Doornroosje op de zaterdagavond van het Wintertuinfestival. Ook verscheen in 2016 i.s.m. Dennis Gaens (ondercast) de Verhalenhuispodcast, een nieuwe podcast met verhalen én adviezen van de deelnemende ouderen. De podcast was o.a. te beluisteren op festival Duizel in het park in Rotterdam. Het project is zo succesvol gebleken dat ook na de bijeenkomsten verschillende verzorgingstehuizen er op eigen initiatief en met eigen middelen een vervolg aan hebben gegeven.
Verhalenhuis (co-productie) TALENTONTWIKKELPROGRAMMA VOOR TACHTIGPLUSSERS
Uitvoeringen: 48
Professionele jonge schrijvers begeleiden ouderen bij het oproepen en optekenen van hun eigen verhalen. Dat is het idee achter het Verhalenhuis, een project van Vitalis WoonZorg Groep, Literair Productiehuis Wintertuin en de Literaire Salon. In een reeks van bijeenkomsten zetten ouderen zelf hun eigen herinneringen op papier, begeleid door schrijvers. Het resultaat van deze 28
WERKPLAATS
Werkplaats Literaturjugend SCHRIJFWERKPLAATS EN OPTREDENS
Bijeenkomsten: 14 | uitvoeringen: 13 Literaturjugend is de schrijfwerkplaats van Literair Productiehuis Wintertuin. Jonge, talentvolle schrijvers komen maandelijks bijeen om elkaars teksten te bespreken. In een informele setting wordt werk voorgedragen dat nog niet af is. Aan de hand van onderzoeksvragen van de voordrager krijgt hij feedback van andere schrijvers en redactieleden van de Wintertuin. Op deze manier kunnen de schrijvers hun talent verder ontwikkelen. De maandelijkse avonden van de Literaturjugend dienen tevens als een ontmoetingsplek voor jonge schrijvers en makers uit andere kunstdisciplines (beeld, theater, film, muziek), die vaak spontaan aansluiten op zo’n avond.
Tussen de voordrachten en feedbackrondes worden ervaringen uitgewisseld, komen samenwerkingsverbanden tot stand en ontstaan nieuwe ideeën. In 2016 is Wintertuin gestart met een tweede reeks Literaturjugend in Eindhoven, in samenwerking met The Watershed. Schrijvers uit de Literaturjugend stonden in 2016 onder andere op het Zomerparkfeest in Venlo, festival Duizel in het Park in Rotterdam, festival Ruimtekoers en de UITBoulevard in Arnhem en dansfestival Moving Futures, het Cultuurfeest, het Valkhoffestival en de Letterbrouwerij in Nijmegen.
29
INTERNATIONAAL
Internationaal Future of Publishing Summit INTERNATIONAAL SYMPOSIUM OVER DE TOEKOMST VAN HET BOEK
Uitvoeringen: 1
Na de keynote speech gaven Niels ’t Hooft (schrijver en onderzoeker) en Lisa Kuitert (hoogleraar Boekenwetenschap aan de UvA) ieder hun uiteenlopende visie op het thema. De Summit werd afgesloten door een panelgesprek met Milou Klein Lankhorst (de Correspondent), Suzanne Meeuwissen (Nederlands Letterenfonds) en Willem van Zeeland (eindredacteur Internet & Innovatie NTR) onder leiding van Wintertuindirecteur Frank Tazelaar. Gezamenlijk concludeerden ze, aansluitend bij de lezingen en in het bijzonder bij het verhaal van Norrington, dat het verhaal en de schrijver centraal moet staan, niet de vorm. Alles kan naast elkaar bestaan, zolang we maar uitgaan van het schrijverschap.
Op vrijdag 24 juni vond de tweede editie van de Future of Publishing Summit plaats tijdens het Nieuwe Types Festival in Arnhem. De Summit richt zich op de toekomst van het publiceren in de breedste zin van het woord: hoe zullen wij in de toekomst onze verhalen vertellen en via welke routes vinden deze verhalen de weg naar het publiek? Dit jaar was het thema van de Summit ‘mediaconvergentie versus -divergentie’, over het delen van verhalen over verschillende (digitale) dragers. In festivalhart Showroom luisterde een mix van schrijvers, makers, uitgevers, wetenschappers en geïnteresseerd publiek naar de keynote speech van de Britse auteur, toneelschrijfster en journaliste Alison Norrington. Met haar project Staying Single heeft ze een van de eerste transmediale verhalen gemaakt.
30
PUBLICATIES
Publicaties Chapbooks
De zon als hij valt CHAPBOOK JOOST OOMEN
Vanaf september 2014 is Wintertuin naast productiehuis ook literair agent. Een kleine groep talentvolle, jonge schrijvers wordt intensief begeleid bij hun carrière. De schrijvers krijgen zowel artistieke ondersteuning als coaching bij de opbouw van hun beroepspraktijk. Naast vertegenwoordiging van de auteurs biedt Wintertuin een compleet platform: redactionele begeleiding bij de totstandkoming van nieuw werk, optredens in literaire producties en tijdens (literaire) evenementen en de mogelijkheid les te geven binnen het workshopprogramma van Wintertuin. Met deze nieuwe rol als literair agent wil Wintertuin de talentontwikkeling in de schrijf- en publicatiecultuur versterken. Uit het agentschap verschijnt elk jaar een reeks chapbooks: kleine publicaties, die de opmaat vormen voor een uitgave bij een landelijke uitgever, waarin de schrijvers een voorproefje geven van hun talent. De chapbooks worden als een serie uitgegeven in een herkenbaar ontwerp, maar zijn ook los te bestellen. De eerste vier chapbooks uit het agentschap zijn in het najaar van 2014 gepubliceerd. In 2015 volgden een nieuwe set van vier, van agentschapschrijvers Lotte Lentes, Wout Waanders, Helena Hoogenkamp en Juliet Gagnon. In 2016 verschenen drie chapbooks: de novelle De zon als hij valt van Joost Oomen, het literaire non-fictieverhaal De benen van Petrovski van Lisa Weeda en Wintertuins eerste verzamelchapbook, Dit is echt.
Oplage: 300
Soms zijn de dingen in een verhaal belangrijker dan de personages die ze beheersen. De zon als hij valt gaat over de reis die een jongen, een meisje, een oog en een pols afleggen om samen te zijn. Uitgangspunt voor deze novelle zijn twee historische objecten: het glazen oog dat overbleef na een drone-aanval op terrorist Mokhtar Belmokhtar en de pols van een vrachtwagenchauffeur die werd teruggevonden na een verder allesverwoestende explosie op camping Los Alfaques in Spanje. Met De zon als hij valt maakt Joost Oomen een schitterend prozadebuut, waarin een net zo bijzondere en unieke stem klinkt als in zijn poëzie. “[…] Oomen kan schrijven. Zonder clichés en zonder het publiek te paaien [… ] Het is tijd voor een grote uitgeverij om dit exceptionele talent binnen te harken.” – recensie Coen Peppelenbos, Tzum, 8 maart 2017
De benen van Petrovski CHAPBOOK LISA WEEDA
Oplage: 300
De benen van Petrovski is de literaire weerslag van twee reizen die Lisa Weeda maakte naar en door Oekraïne, het land waar haar grootmoeder vandaan komt en waar nog een 31
PUBLICATIES
groot deel van haar familie woont. Het is een verhaal over kansen zien en kansen nemen, over generatiegenoten en hun onzekere toekomst, over een land waarvan Lisa niet zeker weet of ze zich er thuis mag voelen. Lisa Weeda schrijft non-fictie met literaire middelen. Ze schuwt de metafoor niet en naast haar observaties durft ze ook te laten zien: dit is wat ik niet weet.
Deze vragen zijn voorgelegd aan de nieuwe generatie schrijvers die wordt begeleid binnen de ontwikkeltrajecten van Wintertuin. Even divers als deze groep opkomende schrijvers zijn de teksten in dit boek. Sommige schrijvers zoeken naar mogelijke antwoorden, sommigen zetten de vraag op scherp, en anderen nemen stelling, maar allemaal gaan ze op hun manier en in hun vorm in op de vraag: wat betekent het om nu schrijver te zijn?
“Het mishandelde begrip ‘literaire nonfictie’ is met recht van toepassing op het literaire gehalte van het verslag dat Lisa Weeda maakte van reizen naar Oekraïne, waar zij familie heeft. De benen van Petrovski is eerder een gave novelle dan een reisverslag.”
Dit is echt is een verzamelbundel met werk van alle auteurs uit het agentschap van Wintertuin: een bonte bloemlezing van proza, poëzie, beeld en non-fictie geïnspireerd op de vraag: wat is echt? Met bijdragen van Jelko Arts, Martijn Brugman, Juliet Gagnon, Gerjon Gijsbers, Corinne Heyrman, Helena Hoogenkamp, Marc van der Holst, Lotte Lentes, Elske van Lonkhuyzen, Joost Oomen, Johan Roos, Marjolein Visser, Wout Waanders, Lisa Weeda, Jante Wortel en Koen Zonneveld.
– recensie Elsbeth Etty, NRC Handelsblad, 6 januari 2017
Dit is echt VERZAMELCHAPBOOK
Oplage: 400
De laatste decennia heeft er in de literatuur een verschuiving plaatsgevonden van fictie naar non-fictie. Het aandeel literaire nonfictie in het totale boekenaanbod is fors toegenomen. Ook krijgen steeds meer literaire werken met nadruk het stempel ‘autobiografisch’. De populariteit van verhalen die waargebeurd zijn groeit. Is er een nieuwe tijd aangebroken? Was de 20e eeuw in de kunst, de politiek en de wetenschap de tijd van de Grote Verhalen, en is de 21e de eeuw van de non-fictie? Waar komt het nieuwe verlangen naar echtheid vandaan? Waarom is de werkelijkheid zo populair? En whatever happened to de verbeelding? 32
PUBLICATIES
Overige uitgaven Het Verhalenhuis – AxionContinu / Pleyade Tertzio / Vitalis Kortonjo
Turing LOWIE VAN OERS
Oplage: 350
VERHALEN UIT VERZORGINGSTEHUIZEN
Oplage: 300
Lowie van Oers sloeg op zijn vierde de tweede klas van de kleuterschool over. Op zijn achtste werd hij tweede van Nederland met schaken. Op zijn achttiende studeerde hij een jaar natuur- en wiskunde. Op zijn twintigste begon hij aan de Arnhemse toneelschool, waar hij in 2012 afstudeerde. TURING is zijn eerste theatertekst: het verhaal van een jongen die een denker is, maar een dichter zou willen zijn. In TURING brengt Lowie van Oers een ode aan de man die op zijn vierentwintigste het grootste probleem uit de wiskunde oploste en met zijn turingmachine het begin van het computertijdperk inluidde, die een oorlogsheld werd door de Duitse code, de enigma, te kraken, die begin jaren vijftig veroordeeld werd vanwege zijn homoseksualiteit en chemisch gecastreerd werd en die twee jaar later, op zijn eenenveertigste, zelfmoord pleegde met een vergiftigde appel: Alan Turing. Tegelijkertijd is TURING een ode aan de wiskunde. Aan de abstractie, de logische redenering en de schoonheid van het bewijs. Bovenal is het een ode aan het denken, het elke keer weer een stap verder denken. Want zoals elke wiskundige weet ligt de waarheid altijd nog één laag dieper.
Het Verhalenhuis is Wintertuins talentontwikkelprogramma voor tachtigplussers. Professionele jonge schrijvers uit het agentschap van Wintertuin begeleiden ouderen bij het oproepen en optekenen van hun verhalen. In reeksen van zestien bijeen komsten zetten zij zelf hun herinneringen op papier. In 2016 kwamen bij de uitgeverij van Wintertuin drie uitgaven voort uit dit project. Bewoners en medewerkers van zorg instelling AxionContinu in Utrecht, Pleyade Tertzio in Elst en Vitalis Kortonjo in Eindhoven tekenden een jaar lang hun eigen verhalen op onder begeleiding van schrijvers Helena Hoogenkamp, Elske van Lonkhuyzen en Anneke van Wolfswinkel. De beste verhalen zijn samengebracht in deze drie bundels: verhalen over de liefde, dieren, werk en reizen.
“Lowie van Oers brengt de dichter en de denker in TURING prachtig samen.” – de Volkskrant **** 33
ACTIVITEITENOVERZICHT 2016
OVERZICHT ACTIVITEITEN
bezoekers
uitvoeringen
PRODUCTIES & UITVOERINGEN
WINTERTUINSESSIES (talkshows door jong talent) 4 201 CLUB DEBUUT (leesclub met debutanten) 4 40 SCHRIJVER IN HUIS (residentieproject in verzorgingshuizen) 1 153 WAUMANS & VICTORIA (literaire revue) 3 220 POËZIECURATOR (poëtische ingrepen in musea) 1 248 HET WILDE OOSTEN (literaire voordrachten en theaterperformances) 5 256 NIEUWE TYPES EXPRESS 2 55 (literaire voordrachten van jong talent in boekhandels) PITCH PLEASE! (voordrachten van jong talent) 5 569 KROEGCOLLEGES (avondcolleges in het café) 1 90 AVOND VAN DE AFRIKAANSE ROMAN 1 32 (programma rond Zuid-Afrikaanse schrijvers) WINTERTUIN LIVE (dagelijkse show tijdens de Zomerfeesten) 5 301 LITERATURJUGEND (voordrachten en live schrijven) 13 1322 WINTERTUIN OP DE NIJMEEGSE KUNSTNACHT (literaire catwalk) 1 128 SUBTOTAAL 46 3615
34
ACTIVITEITENOVERZICHT 2016
LITERAIR PRODUCTIEHUIS WINTERTUIN
GEDICHTENNACHT (27 januari) BOEKENBAL VOOR LEZERS (19 maart) GROOT LETTER FESTIVAL (10 april) NIEUWE TYPES FESTIVAL (23 t/m 25 juni) WINTERTUINFESTIVAL (23 t/m 26 november) SUBTOTAAL
bezoekers
programma’s
FESTIVALS & EVENEMENTEN
8 110 24 1.650 35 780 18 1.496 34 3.654 119 7.690
EDUCATIE & IMPACT
programma’s
bezoekers
KINDERBOEKENFEEST LEZEN MET DE STERREN HET NIEUWE SCHRIJVEN SCHRIJFACADEMY 15+ VERHALENHUIS (talentontwikkeling voor tachtigplussers)
10 3 28 1 48
620 360 818 56 25
SUBTOTAAL
90 1.879
WERKPLAATS (R&D)
bezoekers
uitvoeringen
LITERATURJUGEND NIJMEGEN LITERATURJUGEND EINDHOVEN
7 7
113 109
SUBTOTAAL
14
222
35
ACTIVITEITENOVERZICHT 2016
uitvoeringen
bezoekers
FUTURE OF PUBLISHING SUMMIT
1
150
SUBTOTAAL
1 150
INTERNATIONAAL
oplage
bezoekers presentatie
PUBLICATIES JOOST OOMEN - DE ZON ALS HIJ VALT (chapbook) LISA WEEDA - DE BENEN VAN PETROVSKI (chapbook) DIVERSE AUTEURS - DIT IS ECHT (verzamelchapbook) LOWIE VAN OERS - TURING (theatermonoloog) HET VERHALENHUIS PLEYADE TERTZIO (verhalenbundel) HET VERHALENHUIS AXIONCONTINU (verhalenbundel) HET VERHALENHUIS VITALIS KORTONJO (verhalenbundel)
300 80 300 95 400 145 350 120 125 40 50 20 125 30
SUBTOTAAL 1650 530
TOTAAL AANTAL BEZOEKERS 2016 TOTAAL AANTAL BEZOEKERS 2015
36
15.381
digitale bezoekers
blogposts WINTERTUINBLOG
14.086
104 10.234
COLOFON
Literair Productiehuis Wintertuin Postbus 1009 6501 BA Nijmegen wintertuin.nl
bezoekadres Wezenlaan 71 6531 MK Nijmegen
medewerkers Directie Frank Tazelaar Monique Warnier Hoofdredactie Willem Claassen (festivals) Dennis Gaens (uitgeverij) Kim van Kaam (agentschap) Noortje Kessels (impact) Programma Myrna Eppings Laurens van de Linde Agentschap Manouk Miltenburg Ilonka Reijntjens Ontwerp Jos Lenkens Publiciteit Lisanne Boomkamp Nicole Schaeffers
Productie Esther Aerts Elke Decates Bureau Nine Hoog Antink Secretariaat Birgitte Tuinder Redactieondersteuning (stage) Cecile Collin Sophieke Gremmen Vera Nieuwkoop Martin Rombouts Kim Saris Raad van toezicht Sef Maessen, voorzitter Simon Ponten, secretaris Marcel Rรถzer, lid
Fotografie en illustraties in dit jaarverslag: Ans van der Vleuten (still leader), SchulteSchultz Fotografie, Henny van Roomen 37
PROGRAMMA
IMPACT
Literatuurfestivals en podiumproducties.
Projecten op het snijvlak van literatuur, maatschappij en zorg.
AGENTSCHAP
UITGEVERIJ
Begeleiding talentvolle schrijvers, educatie en schrijfwerkplaats.
Onafhankelijk uitgever van eigenzinnige publicaties.