Kinderziektes en complicaties

Door Karien Vissers en Mandy Koumarelos

Kinderziektes gaan vaak gepaard met vlekjes of blaasjes op de kinderhuid. Deze ziektes verlopen doorgaans niet ernstig, al zijn ze wel heel besmettelijk. Baby’s en kinderen krijgen een aantal vaccinaties om de weerstand te vergroten en ernstige complicaties te voorkomen.

Vooral baby’s en jonge kinderen krijgen kinderziektes. Zij hebben nog geen goede weerstand opgebouwd. Besmetting vindt meestal plaats via kleine druppeltjes in de lucht door hoesten en niezen, of via de handen waarbij het virus terechtkomt op bijvoorbeeld speelgoed en servies. Meestal wordt het kind hangerig, het krijgt koorts en er verschijnen vlekjes op de huid. Om uitdroging te voorkomen, moet het kind regelmatig drinken (zie kader op pagina 18). Vaak knapt het kind na een aantal dagen weer op. Virale kinderziektes zijn bof, mazelen, rodehond, vijfde ziekte, waterpokken en zesde ziekte. Bacteriële kinderziektes zijn kinkhoest, roodvonk en hersenvliesontsteking (meningitis). De overeenkomst tussen de meeste kinderziektes zijn hangerigheid en vlekjes. De huiduitslag en het ziektebeloop ziet er bij elke ziekte echter net weer iets anders uit. Bij de bof is er geen sprake van huiduitslag maar van een opgezwollen wang door een ontstoken speekselklier.

De incubatietijd van kinderziektes ligt meestal tussen de een tot drie weken. Bij roodvonk kan iemand na twee dagen al ziek worden. Voordat de eerste ziekte verschijnselen optreden, heeft een kind vaak al een ander besmet. Als het kind zich goed voelt en geen koorts heeft, is er geen reden om thuis te blijven. Wel is het belang rijk om op de kinderopvang te melden dat het kind ziek is zodat dit – waar nodig – aan de GGD wordt doorgegeven. Ook is het goed om voorzichtig te zijn in het contact met zwangere vrouwen en pasgeboren baby’s. Wie als kind een bepaalde kinderziekte heeft doorgemaakt, is in de meeste geval len immuun voor het leven. Het lichaam zorgt voor de vorming van antistoffen, die in het bloed aanwezig blijven. Echter wanneer een baby voor zijn eerste verjaar dag waterpokken krijgt, bestaat de kans dat dit op latere leeftijd terugkomt. Dit komt doordat baby’s door de antistoffen van de moeder een lagere afweer ont wikke len. Daarnaast kan bij iedereen die de waterpokken heeft doorgemaakt, het virus op een later moment weer actief worden omdat het varicellazostervirus in het lichaam achterblijft. Dit gebeurt vaak op oudere leeftijd door een verminderd immuun systeem. Het uit zich dan in gor del roos, een infectie waar we op pagina 10 aandacht aan besteden.

COMPLICATIES

Bij het vermoeden van een onschuldige kinderziekte is het uiteraard nog steeds belangrijk om alert te zijn op andere ver schijnselen zoals oorpijn, een erg zieke indruk of aanhoudende of terugkerende koorts. Dit kan mogelijk wijzen op een ernstigere, bacteriële infectie en dan moet er contact worden opgenomen met de huisarts. De vlekjes bij kinderziektes zijn bijna altijd wegdrukbaar. Om dit te checken, kun je stevig met de onderkant van een glas op de huid drukken. Vlekjes van virusziekten verdwijnen door de druk. Als de vlekjes wel zichtbaar blijven door het glas, dan kan dit wijzen op een bacteriële hersenvlies ont steking en moet je direct een arts bellen. Ernstige complicaties die bij hersen vlies ontsteking kunnen ontstaan, zijn gedragsproblemen, epilepsie, gehoorschade of zelfs overlijden.

Een kind dat een kinderziekte nog nooit heeft gehad of nog niet is ingeënt, kan er flink ziek van worden en ook dit kan ge vaar lijk zijn. Zo kan een complicatie als diarree het risico op uitdroging vergroten. Het mazelenvirus kan leiden tot een mid den oorontsteking of soms tot een longontsteking doordat het immuun systeem tijdelijk verminderd is. Zelfs een - altijd fatale - hersenontsteking kan een gevolg zijn van het mazelenvirus. Typerend is dat dit pas zo’n zeven jaar na uitbraak van de mazelen begint. Gelukkig is dit zeer zeldzaam. Een ziekte als waterpokken - waar geen vaccinatie voor is opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) - verloopt bij kinderen over het algemeen onschuldig. Toch kan ook hierbij een ernstige compli catie optreden, namelijk het ontstaan van een longontsteking door het varicella zoster virus (VZV-pneumonie). Symptomen kunnen zijn koorts, kortademigheid, bloed of slijm ophoesten en pijn in de borstkas. Andere complicaties van waterpokken zijn voorhoofdsholteontsteking en keel- en oorontstekingen. Een minder ernstig gevolg, maar wel vervelend, is een infectie van de huid door het veelvuldig krabben aan de blaasjes.

TOT DE MACULOPAPULEUZE KINDERZIEKTES (VLEKJESZIEKTEN) BEHOREN:

• mazelen;

• roodvonk (streptokokkeninfectie); • rodehond;

• erythema infectiosum (vijfde ziekte); • exanthema subitum (zesde ziekte); • waterpokken (varicella zoster); • mononucleosis infectiosum (ziekte van

Pfeiffer, vooral bij jonge kinderen); • enterovirusinfecties (echovirus en coxsackievirus).

VACCINATIE

Sinds 1957 bestaat in Nederland het Rijks vaccinatieprogramma (RVP). Dat heeft bijgedragen aan een flinke daling van het kindersterftecijfer. Dankzij vaccinaties komen sommige kinderziektes veel minder of zelfs nog maar zelden voor. Het pokken -

Lees verder op pagina 18

virus is wereldwijd uitgeroeid. Mazelen kan voorkómen worden door vaccinatie. Het is veel besmettelijker dan bijvoorbeeld griep, rodehond of bof. Sinds de invoering van mazelenvaccinatie komt de ziekte veel minder voor. Onder bevolkingsgroepen die zich niet laten vaccineren, breken echter van tijd tot tijd nog epidemieën uit. De vaccinatiegraad is dan dus onvoldoende. Hersenvliesontsteking kan door een bac terie of virus worden veroorzaakt. De huidige vaccinatie beschermt alleen tegen de bacteriële infectie.

Een kind kan door een vaccinatie wat klachten krijgen van bijwerkingen. Klachten die vaak voorkomen, zijn koorts, hangerig heid, een rode plek, een zwelling of pijn op de plaats van de inenting. Baby’s kunnen onrustig slapen of extra veel slapen.

De vaccins die kinderen verdeeld over een aantal maanden en jaren krijgen, zijn vaccins tegen difterie, kinkhoest, tetanus, polio (DKTP), bof, mazelen, rodehond (BMR), Haemophilus influenzae type b (Hib), humaan papillomavirus (HPV), hepatitis B (HepB), pneumokokken (Pneu) en vier typen meningokokken ACWY (MenACWY). Dit gebeurt via een injectie op het con sul tatiebureau of bij de GGD. Het vaccin bestaat uit dode of verzwakte ziektekiemen, die geen ziekte kunnen veroorzaken, maar het lichaam wel aanzetten om afweerstoffen te maken. Een kind is dan niet meer vatbaar voor de betreffende ziekte en wordt er immuun voor. Soms is meer dan één inenting nodig voor het opbouwen van voldoende afweer. Ook als het kind een van de ziekten al heeft doorgemaakt, is inenten zinvol. Dit geeft een grotere weerstand tegen deze ziekte. Het kan dus geen kwaad als een kind dat de mazelen gehad heeft, via een BMR-prik nog een keer met mazelen in contact komt. Overigens, voor sommige ziekten moet je een herhalingsprik halen als je naar een land gaat waar de ziekten nog voorkomen en je inenting langer geleden was dan tien tot vijftien jaar. Het kinkhoestvaccin zorgt ervoor dat de ziekte minder ernstig verloopt. Dit vaccin biedt tijdelijke bescherming tegen kink hoest, dus niet levenslang. Sinds 2019 kunnen zwangere vrouwen vanaf 22 weken zwangerschap een kinkhoestvaccinatie halen. Op die manier is de baby direct na de geboorte beschermd tegen kinkhoest. Wanneer de moeder zich niet laat vacci neren tijdens de zwangerschap, krijgt het kind een extra vaccinatie op de leeftijd van twee maanden. Kinderen worden niet tegen alle kinder ziek tes standaard gevaccineerd. Zo bestaat er geen vaccinatie voor de vijfde en zesde ziekte en roodvonk. Vaccinatie tegen waterpokken is niet standaard, maar is wel mogelijk op eigen kosten (ongeveer 100 euro) vanaf de leeftijd van elf maanden. Veel ouders zijn hier niet van op de hoogte. Tot op heden adviseert de Gezondheids raad om in Nederland geen standaardvaccinatie tegen waterpokken in te voeren, omdat de ziekte vaak mild verloopt en er dus weinig gezondheidswinst te behalen is.

ADVIES AAN DE BALIE

Allereerst mag het duidelijk zijn dat je veel kinderziektes kunt voorkomen door een kind te laten vaccineren volgens het Rijksvaccinatieprogramma. Daarnaast is het van belang om een zo goed mogelijke hygiëne in acht te nemen: veel handen wassen en speelgoed en beddengoed tijdig wassen. Ondanks dat is een besmetting niet altijd te voorkomen. Kinderen die besmet zijn met een kinderziekte kunnen er behoorlijk last van hebben en zich ziek voelen. Omdat een antibioticum niet helpt bij virale aandoeningen zit er meestal niets anders op dan uitzieken en de standaard adviezen toe te passen: • laat het kind voldoende drinken; • geef eventueel paracetamol als het nodig is; • om de jeuk te stillen en voor het indrogen van blaasjes die bijvoorbeeld bij water pokken optreden, kan een verkoelende lotion helpen, zoals carbomeerwatergel of mentholgel (deze laatste niet onder de twee jaar). Hierdoor vermindert de jeuk en drogen de blaasjes sneller in. <

IN DE VOLGENDE GEVALLEN NEEM JE CONTACT OP MET EEN ARTS • Het kind drinkt veel minder dan normaal, dat wil zeggen minder dan de helft van wat het kind normaal drinkt. • Het kind heeft een halve dag niet geplast of geen natte luier gehad. • Het kind blijft braken en het kan weinig tot niets binnenhouden. • Het kind wordt steeds zieker of is suf. • Bij kreunen of ontroostbaar huilen. • Bij rode/paarse kleine vlekjes die niet weg te drukken zijn.

BUITENKANT

De wereld is niet eerlijk. Knappe mensen hebben voordelen die minder knappe mensen niet hebben. Ze vinden makkelijker een partner, ze vinden makkelijker een baan, ze worden sneller vertrouwd en geloofd en aan hen wordt meer gegund. Als ze ook mooi van binnen zijn, is dat mooi meegenomen. Maar de eerste klap is een daalder waard, en dat geldt dus ook voor het uiterlijk. We kunnen met zijn allen doen of willen dat de werkelijkheid anders in elkaar zit, maar helaas. Een gladde en symmetrische buitenkant zet je op voorsprong.

Je hebt het voor een deel te doen met wat de natuur je geschonken heeft. Aan je lengte valt weinig te sleutelen. Een teveel aan beharing is nog wel weg te ‘poetsen’, maar een gebrek eraan valt moeilijk te compenseren. Een al te enthousiaste talgproductie in je puberteit kan je school plezier behoorlijk vergallen. Maar de natuur heeft ook een egaliserende kant: iedereen wordt ouder, verval is onontkoombaar, en ook het meest gevierde model wordt een oma met rimpels, levervlekken, eelt en hangende oogleden. Alles aan iedereen krimpt, met uitzondering van neus en oren. Uiteindelijk zijn we allemaal gelijk.

Voordat deze column te veel onder je huid kruipt: je bent niet helemaal hulpeloos in het uitstellen van de herfst van je bestaan. Niks is mis met het camoufleren van oneffenheden, het verzorgen van je nagels, het tegengaan van kloven, het verwijderen van wratten. Niemand houdt je tegen om te stoppen met roken en minder lang in de zon te braden. Niemand protesteert als je regelmatig crème smeert op een schilferende opperhuid, extra kleur aanbrengt op lippen en jukbeenderen. En op het inroepen van externe ondersteuning rust ook geen taboe. Manicure en pedicure, botox, fillers en een ooglidcorrectie brengen de zichtbare jaarringen terug in aantal.

Nu moet je de huid niet verkopen voordat de beer geschoten is. Want er is nog iets waar de wereld niet eerlijk in is. En dat is in de mate waarin mensen zichzelf in de hand weten te houden. De buitenkant kan een obsessie worden, en het sleutelen aan jezelf een verslaving. Dan wordt knap ineens clownesk, een tintje wordt oranje, lippen een rubberboot, en jukbeenderen ballonnen. Leeftijd en karakter horen niet onder lagen poeder en concealer begraven te worden. Een onzichtbare binnenkant is tenslotte minder aantrekkelijk dan een huid zonder tekenen van ervaring.

Ruud Coolen van Brakel,

directeur Instituut Verantwoord Medicijngebruik