Hot topic: huid en zon

Door Florentine de Boer

Zonneschade aan de huid is letterlijk en figuurlijk een hot topic. Dat het belang rijk is om zonneschade te vermijden, weten de meeste mensen inmiddels wel. Maar soms zit het gevaar in onverwach te hoek. Zo zul je in de apotheek regelmatig patiënten krijgen die medicijnen moeten gebruiken die de huid overgevoelig maken voor de zon. Wat is dan je advies?

Medicijnen – of je ze nou inneemt of op de huid smeert – zorgen ervoor dat er chemi caliën in de huid komen. Dat kan sowieso al een ongewenste reactie van het lichaam opleveren, maar in combinatie met bloot stelling aan (zon)licht kan het tot twee vormen van irritatie van de huid leiden: een zogenaamde fototoxische of een foto aller gische reactie, waarbij ‘foto’ licht betekent. Overigens treden deze fenomen niet alleen op bij medicijnen: ook verschillende crèmes (zoals anti-zonnebrandcrème) of cosmetica (make-up) veroorzaken soms een fototoxische of een foto-allergische reactie. Dat maakt het achterhalen van de oorzaak soms lastiger.

FOTOALLERGISCHE REACTIE

Een fotoallergische reactie is een zeldzame reactie van het immuunsysteem op een medicijn, uitgelokt door zonlicht. Er zijn zo’n 25 medicijnen beschreven die dit als bijwerking kunnen geven. De symptomen zijn roodheid, vochtophoping, blaasjes en korstvorming van de huid, met name op de plek waar zonblootstelling heeft plaats gevonden. Het treedt vaak op na lokaal gebruik (smeren op een bepaalde plek op de huid, ook in kleine hoeveelheden). Het kan 1-14 dagen duren voordat een allergie zich ontwikkelt als de patiënt niet eerder is blootgesteld aan het medicijn. Als het medicijn eerder is gebruikt, treden de symptomen meestal na 24-48 uur op. Voorbeelden van veelgebruikte medicijnen die een foto-allergische reactie kunnen geven, zijn NSAID-crèmes en orale middelen zoals thiazidediuretica (hydrochloorthiazide, chloortalidon), tricyclische antidepressiva (doxepine, imipramine), haloperidol en nifedipine.

FOTOTOXISCHE REACTIE

Een fototoxische reactie kan ook als bijwer king optreden bij medicijngebruik. Foto toxische reacties komen vaker voor dan fotoallergische reacties: bij zo’n 40 medicijnen wordt het beschreven. Het effect is dosisafhankelijk. Dit betekent dat zowel de hoeveelheid zon, als de hoe veelheid van het medicijn invloed hebben op de ernst van de reactie. Het uit zich als een ernstige vorm van zonnebrand en ontstaat minuten tot uren na blootstelling aan de zon. Voorbeelden van medicijnen waar een fototoxische reactie bij kan optre den zijn promethazine (een antihistaminicum) of het antibioticum doxycycline. Doxycycline kan tot een week na inname van de laatste tablet in het lichaam aanwezig blijven. Ook in die periode dienen extra voorzorgs maat regelen te worden getroffen.

ADVIES

Voor zowel fotoallergie als fototoxiciteit geldt als therapie het mijden van de zon en staken van het middel. Het is aan te raden om bedekkende kleding te dragen en om de niet-bedekte huid meerdere malen per dag in te smeren met een hoge factor antizonnebrandcrème (SPF boven de 30), ook als de zon in de verste verte niet schijnt. En zoals gezegd: verschillende cosmetische producten maar ook anti-zonnebrand crème kunnen huidirritatie veroorzaken. Wijs daar dus op en adviseer om bij voorkeur een antizonnebrandcrème te nemen die al eerder is gebruikt zonder dat hier een huidreactie bij optrad. Treedt er toch een fotoallergische of een foto toxische reactie op? Adviseer mensen dan om direct contact op te nemen met een arts.

KERN VAN JE ADVIES

• Medicijnen kunnen overgevoeligheid voor de zon als bijwerking hebben. Houd hier met name in de zomermaanden rekening mee. Geef het advies de zon te vermij den, beschermende kleding te dragen en antizonnebrandcrème met een hoge factor te gebruiken. • Adviseer patiënten goed de bijsluiter te lezen, om zo voorbereid te zijn op eventuele bijwerkingen (dit geldt natuurlijk voor ieder medicijn). • Door de lange halfwaardetijd werken verschillende medicijnen lang door na de laatste inname. Ook in die periode dienen extra maatregelen tegen zonneschade te worden genomen. • Komt er iemand aan de balie met een fotoallergische of een fototoxische huidreactie? Laat die persoon dan direct contact opnemen met een arts. <

Bronnen 1. Goetze S, Hiernickel C, Elsner P: Phototoxicity of

Doxycycline: A Systematic Review on Clinical

Manifestations, Frequency, Cofactors, and Prevention.

Skin Pharmacol Physiol 2017;30:76-80. doi: 10.1159/000458761 2. Ferguson J. Photosensitivity due to drugs.

Photodermatol Photimmunol Photomed 2002;18:262269 3. Moore DE. Drug-induced cutaneous photosensitivity.

Drug Safety 2002;25(5):345-372 4. www.huidziekten.nl 5. www.farmacotherapeutischkompas.nl