Kennistest

Astmamedicijnen doorgebruiken tijdens zwangerschap kan astma bij kinderen voorkomen

Astma bij kinderen kan worden voorkomen als zwangere vrouwen hun medicijnen trouw blijven gebruiken, zo blijkt uit Australisch onderzoek.

Veel aanstaande moeders stoppen of verminderen hun medicijngebruik, mede op aanwijzing van hun arts. Dit kan astma-aanvallen tot gevolg hebben en een negatieve invloed op het ongeboren kind. Het Longfonds adviseert hen medicijnen te blijven gebruiken, wel altijd in overleg met hun arts.

In het onderzoek zijn de kinderen van 179 moeders met astma gevolgd totdat ze de leeftijd van 6 jaar bereikten. Van de moeders die gedurende hun zwangerschap hun medicijnen bleven innemen, kreeg 25,9% astma tegen 43,2% bij de groep die geen medicijnen gebruikte. (Bron: Longfonds)

Kleppen geven mensen met ernstige COPD meer lucht

Patiënten met ernstige COPD (chronische obstructieve longziekte) kunnen nu ook in het Maasstad Zieken huis (Rotterdam) terecht voor een bronchoscopische longvolumereductie. Dit is een relatief nieuwe ingreep die de kortademigheid bij mensen met longemfyseem kan doen afnemen.

Patiënten met longemfyseem zijn kortademig door vernauwing van luchtwegen, beschadiging van longblaasjes en verlies van elasticiteit van longweefsel. Door het meest beschadigde deel van de long af te sluiten met (meerdere) endobronchiale kleppen (eenrichtingsventielen), kunnen de slechtste delen van de long uitgeschakeld worden, waardoor de overige longdelen beter kunnen functioneren. Hierdoor neemt de kortademigheid af.

De bronchoscopische longvolumereductie is ontwikkeld in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Nu zijn ook twee longartsen in het Maasstad Ziekenhuis getraind in de methode, die patiënten snel verlichting geeft. (Bron: Maasstad Ziekenhuis)

Geschikt voor immuuntherapie? De e-nose voorspelt het

Sommige patiënten met een uitgezaaide (niet-kleincellige) longtumor hebben baat bij immuuntherapie met nivolumab of pembrolizumab, andere niet. Met een simpele ademanalyse is te voorspellen voor welke patiënten dit zinvol is. Zo wordt de overige patiënten een onnodige, dure therapie bespaard en worden ze niet blootgesteld aan de bijwerkingen ervan.

De ademanalyse is snel, weinig belastend voor de patiënt en goedkoop. De accuraatheid is 85%, zo blijkt uit onderzoek van Mirte Muller (AVL) en Rianne de Vries (Amsterdam UMC) onder leiding van hoogleraar Longziekten Michel van den Heuvel (Radboudumc). De resultaten zijn gepubliceerd in Annals of Oncology. Voorspellen kon al door het tumorweefsel te onderzoeken, maar het nemen van een biopt was veel belastender.

Met de e-nose kon bij een kwart van de patiënten met zekerheid worden voorspeld dat ze niet zouden reageren op de immuunt herapie. Het apparaat analyseert de vluchtige organische componenten in de uitademingslucht, die vrijkomen bij ontstekingsprocessen of vanuit de stofwisseling. Zo ontstaat een ‘moleculaire vingerafdruk’ die essentiële kenmerken van de tumor weergeeft. (Bron: Antoni van Leeuwenhoek) ieuws

Medicijnresten in water

Deel 1: het probleem

Mannetjesvissen met eierstokken, kreeftjes die vergeten te vluchten voor hun vijand en slakken die zich niet meer op een blad kunnen vasthechten. Voorbeelden van de mogelijke gevolgen van medicijnresten in oppervlaktewater. Is dat erg, heeft dat ook gevolgen voor mensen? In twee artikelen besteden we hier aandacht aan. Hier de beschrijving van het probleem, in UA6 kun je lezen wat we er – ook in de apotheek – aan kunnen doen.

Al sinds jaren worden gebruikers van geneesmiddelen er in bijsluiters en via campagnes op gewezen dat ze onge bruikte geneesmiddelen kunnen terugbrengen naar de apotheek en dat ze deze niet door de gootsteen of de wc moeten spoelen. Toch blijft de hoeveel heid medicijnafval in rioolwater toenemen. Het wegspoelen van onge - bruikte medicijnen vormt relatief overigens een klein deel van het pro bleem. Medicijnverontreiniging in het oppervlaktewater (het geheel van ‘open water’: sloten, plassen, meren, beken en rivieren) is vooral afkomstig van werkzame stoffen in urine en feces, vertellen Caroline Moermond, senior beleidsadviseur en risicobeoordelaar bij het RIVM, en Richard van Hoorn, beleidsadviseur Schoon Water bij het waterschap Vallei en Veluwe. Zij zijn experts op het gebied van water ver vuiling door medicijnresten en vertellen over de zogenaamde ketenaanpak. “We denken dat er nog best veel ongebruikte medicijnen in het toilet belanden”, zegt Moermond. “Bijvoor - beeld als mensen willen verhullen dat ze hun medicijnen niet gebruiken.” Maar ook zorgverleners spuiten restanten uit een spuit vaak in de gootsteen, lido - caïne bijvoorbeeld, meldt Van Hoorn. Kortom, er is meer bewustwording nodig, in de hele keten. Over wat te doen met ongebruikte medicijnen én over de uitscheiding van medicijnen.

Toxiciteit en concentratie

De gevolgen van medicijnresten in oppervlaktewater worden steeds beter bekend. Voor alle nieuwe genees midde - len wordt bij de toelating verplicht een milieubeoordeling uitgevoerd. Als de verwachte hoeveelheid die in het milieu terechtkomt boven een bepaalde waarde uitkomt, worden de actieve stoffen in het laboratorium onderzocht op hun effect voor algen, watervlooien en vissen, vertelt Moermond. Ook in de wetenschap wordt onderzoek naar de effecten van medicijnresten gedaan. Daardoor is bekend dat diclofenac weefselschade kan veroorzaken aan lever en nieren bij vissen; bij hoge concentraties oestrogenen krijgen mannetjesvissen eierstokken en eitjes. Antidepressiva en sedativa maken ook waterdieren rustig. Dat zou kunnen betekenen dat ze niet vluchten voor hun vijand. Antibiotica leggen het bacterieleven stil, maar beïnvloeden ook de groei van planten en algen, röntgencontrastmiddelen accumuleren in het watersysteem, omdat ze slecht afbreekbaar zijn.” Maar er is ook heel veel niet bekend: “Van heel veel middelen weten we nog niet wat de effecten zijn, en ook niet bij welke concentraties een effect optreedt.”

“Een groot deel van de medicijnverontreiniging in het oppervlaktewater is afkomstig van urine en feces, niet uit ongebruikte medicijnen”

Want of een stof in de praktijk een probleem oplevert, hangt af van de toxiciteit én van de concentratie in het oppervlaktewater, legt Van Hoorn uit. “Cytostatica kunnen natuurlijk ernstige gevolgen hebben voor allerlei organis - men, maar ze worden veel minder gebruikt dan pijnstillers. Daardoor blijft de concentratie in oppervlaktewater relatief laag en veroorzaakt het middel geen schade. Hoewel… een lage concentratie kan ook schadelijk zijn als deze langdurig aanhoudt. Pijn stillers worden veel gebruikt. “Geluk - kig heeft paracetamol nauwelijks effect

op het waterleven, voor zover bekend. Maar NSAID’s wel. Zoals gezegd: met name van diclofenac is bekend dat het weefselschade bij vissen veroorzaakt, en deze stof wordt ook in concentraties aangetroffen waarbij dit risico aanwezig is.” Er is wel eens gesuggereerd om naproxen voor te schrijven in plaats van diclofenac. Maar als we massaal overschakelen op naproxen, komt ook deze stof boven de risicogrens.

“Geslachtsverandering bij vissen door hormoonverstorende stoffen wordt daadwerkelijk in de natuur aangetroffen: een teken dat het niet alleen om laboratorium - effecten gaat”

Van vijf geneesmiddelen zijn de con cen - traties in het oppervlaktewater hoger dan de risicogrens: carbama zepine, sulfamethoxazol, diclofenac, claritro my - cine en azitromycine, blijkt uit een inventarisatie van het RIVM. Gabapen - tine en naproxen zitten tegen die grenswaarde aan. Overigens zijn er maar enkele stoffen gemeten, dus ook hier geldt: veel is onbekend. Geslachts - verandering bij vissen door oestrogenen wordt daadwerkelijk in de natuur aangetroffen: een teken dat het niet alleen om laboratoriumeffecten gaat.

Zuiveren

De hoeveelheid medicijnresten in oppervlaktewater neemt toe en als we niets doen blijft het alleen maar toenemen als gevolg van de vergrijzing en de toename van het medicijn ge - bruik, benadrukken beide deskundigen. Er moet dus iets gebeuren. Rioolwater wordt toch gezuiverd, zou je denken; verwijdert dat de medicijn - resten niet? Van Hoorn: “De huidige riool waterzuivering haalt ongeveer 65% van de medicijnresten uit het water –dus 35% blijft erin. Sommige medicijnen kunnen met de huidige zuiverings - methoden (bacteriefilters en zandfilters) heel effectief worden verwijderd, bij -

Tussen oktober 2019 en februari 2020 staat de FTO-module Geneesmiddelen en milieu in het teken van medicijnresten in water. Tijdens de FTO geven deskundigen van o.a. het waterschap in de regio inzicht in de problematiek en komt de Landelijke Ketenaanpak aan de orde. Moermond en Van Hoorn zijn in hun regio als sprekers betrokken bij deze FTO-module.

Voor aanmeldingen: mail naar Lotte.Dietz@Van-Waarde.com.

voor beeld 96% van dipyridamol en ibuprofen. Maar voor andere stoffen is de methode niet effectief: we verwij - deren bijvoorbeeld 9% van carbamaze - pine en 8% van tri me thoprim.” Er zijn effectievere zuiverings methoden, bijvoorbeeld toepassing van actieve kool, ozon of ultraviolet licht, maar die hebben weer andere nadelen. Ze verbruiken bijvoorbeeld veel meer energie of geven bij producten. In Zwitserland en Duitsland worden deze methoden al veel toegepast.

Sommige uitwendige farmaceutische vormen zijn veel belastender voor het milieu dan de systemische vormen. Zo blijkt dat van sommige geneesmiddelen minder dan 10% in de huid wordt opgenomen. De rest wordt opgenomen in de kleding of afgewassen en verdwijnt in het riool. Vaak gaat het om zelfzorgmiddelen. “Het is belangrijk om zulke middelen selectief te gebruiken: alleen daarvoor waarbij de werkzaamheid is aangetoond”, benadrukt Moermond. “Hier is echt winst te behalen.”

Actie!

Het is duidelijk dat er iets moet gebeuren. Patiënten hebben genees - middelen nodig, maar ons oppervlaktewater – ook bron voor drinkwater –moet beschermd worden. Daarvoor is een Landelijke Ketenaanpak Medicijn - resten uit water in het leven geroepen. In het volgende nummer van UA kun je hier meer over lezen. <

Welke stoffen geven problemen?

medicijnklasse diclofenac antidepressiva, sedativa oestrogenen antibiotica anti-epileptica cytostatica

effect op waterleven weefselschade kalmerend verandering in geslachtskenmerken invloed op bacteriën en algen verstoort de voortplanting van kleine kreeftachtigen dodelijk voor algen en bacteriën

10 Risicoquotiënten voor geneesmiddelen in oppervlaktewater

1

0,1

0,01

0,001

0,0001

0,00001 clindamycine * clozapine * fenazon * sulfapyridine * oxazepam * sotalol * jopamidol * bezafibraat jomeprol lidocaïne atenolol irbesartan amidotrizoïnezuur trimethoprim metformine valsartan caffeine dipyridamol paracetamol ketoprofen metoprolol gemfibrozil gabapentine naproxen carbamazepine sulfamethoxazol diclofenac claritromycine azitromycine

Bij een risicoquotiënt groter dan 1 overschrijdt de gemeten concentratie de veilige concentratie. Van geneesmiddelen die met een * staan aangegeven, is geen veilige concentratie gevonden. Voor meer informatie wordt verwezen naar het achtergronddocument http://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2016-0111.pdf

STA JIJ VOLGEND JAAR OP DE COVER VAN UA? MAAK KANS OP EEN PROFESSIONELE FOTOSHOOT!

In 2020 beleeft UA zijn tiende jaargang! Natuurlijk gaan we daar op diverse manieren aandacht aan besteden met leuke acties.

Een van die leuke acties is een fotosessie voor de covers van de tiende jaargang. In een professionele fotosessie word je op de foto gezet. Een visagist(e) geeft je nog nét die extra mooie oogopslag. Daarvoor zoeken we jou! Bovendien mag je in UA vertellen wat jou zo boeit in je beroep en krijg je zelf ook een mooie foto.

Ben jij trots op je beroep? Wil jij op de voorkant staan van jouw vakblad? Wil jij zo’n fotosessie meemaken?

Meld je dan aan via www.ua.nl/covershoot. Daar kun je je gegevens invullen en een goed gelijkende foto uploaden.

We kijken uit naar jullie aanmeldingen!

Zelfzorgnieuws

Multivitaminen voor 50-plussers onderzocht

Er is grote variatie in de multivitaminepreparaten voor 50-plussers. De Consumentenbond onderzocht ze.

Fabrikanten van vitaminepreparaten brengen specifieke preparaten op de markt voor verschillende groepen zoals kinderen, 50-plussers, vrouwen, mannen enz. Je zou verwachten dat de hoeveelheid vitamine D in die preparaten precies is afgestemd op de doelgroep, in overeenstemming met de adviezen van de Gezondheidsraad (10 mcg/dag voor 50-plus-vrouwen, 20 mcg/dag voor 70-plus-vrouwen en 70-plus-mannen). Dit blijkt niet het geval te zijn. Er zijn preparaten met te weinig vitamine D voor 50-plus-vrouwen (5 mcg), en preparaten met meer vitamine D dan nodig (15, 20 of 25 mcg).

Diverse multivitaminepreparaten bevatten hoeveelheden vitamine B1, B2 en B12 die ruim boven de ADH zijn (onder andere 500x de ADH aan vitamine B12). Dit is niet schadelijk omdat ze worden uitgeplast. Ook vitamine A, E en B6, foliumzuur, magnesium, koper en zink zijn vaak onlogisch hoog, maar wel onder de aanvaardbare bovengrens. (Bron: Consumentengids)

Hogere kosten door schrappen vitamine D uit basisverzekering

Sinds 1 januari 2019 wordt vitamine D in de dosering van 800 eenheden (20 mcg) niet meer vergoed uit de basisverzekering. Uit onderzoek van Vektis blijkt dat deze maatregel resulteert in een stijging van de kosten, in plaats van de door de overheid beoogde besparing. In totaal gaat het om een geschatte kostenstijging van 5 miljoen euro in 2019.

Omdat de tabletten van 800 eenheden niet meer worden vergoed, moeten gebruikers deze kopen als zelfzorggeneesmiddel bij de drogist, apotheek of via internet. Uit de declaratiedata van Vektis blijkt dat veel patiënten in plaats daarvan nu capsules van 5600 eenheden ontvangen, die nog wel vergoed worden uit de basisverzekering. Deze capsules zijn duurder dan de tabletten van 800 eenheden.

De kosten voor de vitamine D-preparaten zijn in totaal met ongeveer 650 duizend euro per maand gestegen. De kosten voor de aflevering door de apotheek zijn gedaald met ongeveer 236 duizend euro per maand, omdat een deel van de gebruikers inderdaad geen vitamine D meer ontvangt dat wordt vergoed uit de basisverzekering. Echter, de maatregel komt per saldo neer op een kostenstijging van ongeveer 5 miljoen euro in 2019. (Bron: Vektis)

Mondbacterie verantwoordelijk voor diverse chronische ziekten

Het was al bekend dat een ontsteking in de mond kan leiden tot de hartaandoening endocarditis. Er zijn echter veel meer aandoeningen geassocieerd met tandvleesontsteking: onder andere reuma, aderverkalking en dementie.

De bacterie Porphyromonas gingivalis lijkt verantwoordelijk te zijn voor de ontsporing, al weten de deskundigen nog niet precies hoe. De bacterie is aangetroffen in reumatische gewrichten, in plaques in de bloedvaten bij hartpatiënten, in de hersenen van dementiepatiënten en in tumoren. In New Scientist wordt de bacterie zelfs met nog meer aandoeningen in verband gebracht, waaronder nierziekten, vroeggeboorte en alvlees klier - kanker. Wat ook blijkt: goede mondzorg leidt tot minder kosten voor diabetes, beroertes en hartinfarcten. (Bron: De Volkskrant)

Feiten en fabels over CBD

CBD (cannabidiol) wordt veel gebruikt ter verlichting van allerhande symptomen. Maar over de eigenschappen doen veel fabels de ronde. Wil je je klant correcte informatie geven? Check dan hier de feiten en de fabels.

De effecten van CBD zijn goed bekend

Fabel. Er is weliswaar veel onderzoek gedaan met CBD, maar dat onderzoek heeft nog niet onomstotelijk bewezen welke effecten CBD precies heeft bij welke indicaties. CBD heeft veelbelovende eigenschappen, zoals ontste - kings remming en pijnmodulatie, maar er is ook nog veel onduidelijk. Bij bepaalde vormen van epilepsie bij kinderen is de werking echter wel al voldoende aangetoond. De olievorm van CBD die hierbij werd onderzocht, is in de VS als geneesmiddel geregistreerd.

CBD-olie wordt gemaakt van de hele hennepplant

Fabel. Er zijn veel CBD-producten op de markt die van de gehele (hennep)plant worden gemaakt. Dit is echter geen (zuivere) CBD-olie, maar fullspectrum hennepolie. Deze bevat niet alleen CBD maar ook andere inhoudsstoffen van de plant zoals andere cannabinoïden, terpenen en fenylpropanoïden.

CBD is de enige cannabinoïde die goed is onderzocht

Fabel. De twee best onderzochte en meest voorkomende fytocannabinoïden zijn CBD en THC. Er zijn meer dan 90 verschillende cannabinoïden in de literatuur gerapporteerd, al zijn sommige daarvan afbraakproducten.

CBD heeft geen effecten op je psychische welbevinden

Fabel. CBD heeft inderdaad geen geest - verruimend effect. THC heeft dat wel; van THC word je ‘stoned’ of ‘high’. Van CBD word je dat niet. Maar er zijn wel aanwijzingen dat CBD antipsychotische en angstverminderende effecten heeft. Tevens worden er in onderzoek kalmerende en rustgevende effecten genoemd. Dit geeft aan dat er toch effect is op het psychisch welbevinden.

Als je CBD-olie gebruikt, mag je niet autorijden

Fabel. Bij gebruik van THC is verkeersdeelname verboden bij een THC-bloedspiegel van >3,0 mcg/liter. Bij gebruik van CBD is verkeers - deelname toegestaan. CBD heeft geen geestverruimend (hallucinogeen) effect.

Full-spectrum cannabisproducten zijn beter dan alleen CBD-olie

Fabel. Full-spectrum cannabisproducten bevatten weliswaar meer cannabinoïden dan zuivere CBD-olie, maar full-spectrumproducten op de huidige markt zijn over het algemeen niet constant. Er is geen gestandaardiseerde samenstelling en daardoor kunnen de gehaltes per batch erg verschillen. Het voordeel van zuivere CBD-olie is dat patiënten erop kunnen vertrouwen en dat de werkzaamheid bij hen altijd hetzelfde is.

Iemand die voor het eerst CBD gebruikt, kan het beste starten met het laagste percentage CBD

Fabel. De laagste sterkte is vooral bedoeld voor mensen die wat huiverig zijn voor het gebruik van CBD. De laagste dosering is dan ook aan de voorzichtige kant. Zolang er geen effect wordt bemerkt, wordt geadviseerd de dosis te verhogen. Bij start met een lage concentratie kan dat traject langer duren dan wanneer gestart wordt met bijvoorbeeld 4%.

Voor iedereen geldt hetzelfde doseringsadvies

Deels waar. Geadviseerd wordt om in het begin de dosis op te bouwen. Daarna is het gebruik afhankelijk van de persoon. De farmacokinetiek van CBD kan namelijk per persoon sterk variëren. Daarom is een vaste dosering niet te geven. De dosering is tevens afhankelijk van de sterkte van het product.