Even voorstellen

begeleiding verliep heel gestructu - reerd, zodat alle belangrijke informatie aan bod kwam. Wiesje: “We hadden een stroomschema voor het gesprek. Daarin stond wat we moesten uitvragen: de klachten, of men wist hoe en waarom de verschillende crèmes gebruikt moesten worden, en of dat goed lukte. Als je dat schema doorliep, dan kwam je uit bij de vervolgacties, zoals voorlichting geven over bepaalde aspecten van het gebruik, of het geven van nietmedicamenteuze adviezen, of eventueel overleg met de arts of apotheker over een andere sterkte van het corticosteroïd.”

Angst wegnemen

Zo kwamen de assistenten erachter dat de medicatie in veel gevallen niet goed werd gebruikt. Ouders smeerden de hormoonzalf te dun of gebruikten geen indifferente crème. Veel ouders zijn bang voor hormoon zalf, merkten ze. Daarom smeren ze te dun, maar dan heeft het geen effect. “Ze denken nog steeds dat het cortico steroïd de huid dun maakt. Dan leggen we uit dat de huid dik was door het eczeem. Doordat het eczeem rustiger wordt, krijgt de huid zijn normale dikte”, legt Wiesje uit. “Mensen moeten niet bang zijn voor de hormoonzalf. Als je het goed ge bruikt, heeft het geen bijwerkingen .En bij goed gebruik hoort: niet te dun.”

Indifferent

Ook zijn er veel ouders die geen indifferente crème gebruiken. “Meestal had de arts niet verteld dat dat erbij hoort. Wij vragen nu bij een recept

Wiesje (links) en Anke: “Veel ouders zijn bang voor hormoonzalf. Daarom smeren ze te dun, maar dan heeft het geen effect.”

voor een corticosteroïdencrème altijd waar het voor is. Als het voor een kind met CE is, dan raden we een indifferente crème aan. Indifferente crème moet je elke dag gebruiken, ook als het eczeem rustig is. We geven meestal twee soorten mee, zodat patiënten kunnen uittesten welke crème ze het prettigst vinden. Dat is beter voor de therapietrouw”, vertelt Anke. “Eerst maak ik een voorselectie op basis van de klachten. Bij nattend eczeem een crème, bijvoorbeeld cetomacrogol, al of niet met vaseline; bij droog eczeem een vette zalf, of een heel vette crème. Vaak geef ik dan koelzalf zonder rozenolie mee. Je kunt de indifferente crème ook afstemmen op de basis van het corticosteroïd.” Als de gekozen crème toch niet bevalt, kunnen patiënten een andere proeftube mee krijgen. Maar dat is zelden nodig.

Hoe ernstig de gevolgen van verkeerd gebruik kunnen zijn, was te zien aan een baby met CE. Hij bleef achter in zijn ontwikkeling – daarbij kan de jeuk een rol hebben gespeeld. “Hij at en dronk slecht, bleef op zijn rug liggen, wilde niet omrollen, niet kruipen…” Inmiddels is het eczeem goed onder controle dankzij het juiste ‘smeer - beleid’: dagelijks vette crème en nog eenmaal per week het corticosteroïd. Maar de moeder had dit graag eerder willen weten.

“Het is effectiever als je met de haren mee smeert”

Smeeradvies

Om te zorgen dat de corticosteroïd - crème niet te dun wordt gesmeerd, wordt de vingertopeenheid (VTE) gebuikt. “Als je laat zien hoeveel er nodig is voor bijvoorbeeld de armen, dan zien mensen echt dat ze voorheen te weinig smeerden en durven ze meer te smeren”, is Wiesjes ervaring. “Het is echt een eyeopener.” Verder smeren veel ouders een crème in rondjes, maar het is gebleken dat het

>> Lees verder op pagina 48

effectiever is als je met de haren mee smeert. Dus dat wordt nu standaard geadviseerd.

Afbouwschema

Bij het protocol hoort ook het mee - geven van een afbouwschema voor het corticosteroïd voor als het eczeem rustiger wordt. Door niet in één keer te stoppen, maar af te bouwen, wordt voorkomen dat het eczeem weer opvlamt. “Daar moesten mensen aan wennen. Maar als je vertelt dat ze dan minder gauw weer hormoonzalf nodig hebben, slaat het wel aan.”

“Door niet in één keer te stoppen, maar het corticosteroïd af te bouwen, wordt voorkomen dat het eczeem opvlamt”

Niet-medicamenteuze adviezen

Ook niet-medicamenteuze adviezen worden meegegeven, zoals: niet te vaak, te lang of te heet douchen, niet te vaak zwemmen, goed insmeren voor het zwemmen, zeep vermijden, geen wasverzachter gebruiken maar

Met de haren mee smeren.

Hoeveel vingertopeenheden (VTE’s) smeren?

leeftijd aantal VTE’s per smeerbeurt hoofd + hals 1 arm +1 hand 3-12 mnd. 1 1 1-2 jaar 1,5 1,5 3-5 jaar 1,5 2 6-10 jaar 2 2,5 volw. 2,5 4 (arm 3, hand 1) 1 been + 1 voet 1,5 2 3 4,5 8 borst+buik 1 2 3 3,5 7 rug+billen 1,5 3 3,5 5 7 hele lichaam 8,5 13,5 18 24,5 40

OKEE

OKEE (dit staat voor Optimaliseren behandeling Kinderen met Eczeem in de Eerstelijn) is een studie die als doel heeft om (ouders van) kinderen met eczeem ‘optimaler’ te begeleiden vanuit de apotheek. De studie werd opgezet en uitgevoerd door UPPER, onderdeel van de afdeling Farmacoepidemiologie en Klinische Farmacologie van de Universiteit Utrecht. Op de site van het project – https://okee.sites.uu.nl/ – staat nuttige informatie over constitutioneel eczeem, evenals handige ‘tools’ zoals een gespreksschema en behandeltips.

liever azijn door het spoelwater. “Heel handig dat in het team ook die kennis is opgefrist.”

Tegenstrijdig

Veel ouders kregen van verschillende zorgverleners tegenstrijdige adviezen, merkten de apothekersassistenten. Huisartsen schreven bijvoorbeeld eerst een vette crème voor en als dat niet hielp een corticosteroïd, terwijl de richtlijnen tegenwoordig anders zijn. Ook vertelden huisartsen nog dat corticosteroïden dun gesmeerd moeten worden, ze vertelden niets over het dagelijks smeren van indifferente crème en ook niet dat je cortico - steroïden geleidelijk moet afbouwen. In een FTO zijn de adviezen van het OKEE-project nu ook bij de huisartsen terechtgekomen, zodat patiënten eenduidig advies krijgen.

Blijvend

Het project is afgesloten, maar de werkwijze blijft. “We geven deze

informatie aan alle CE-patiënten of hun ouders”, vertellen Wiesje en Anke. Ook de andere teamleden doen dat, al moet deze richtlijn tijdens het werk - overleg soms weer even opgefrist worden. Ouders van patiënten reageren positief op de aanpak, vertellen de assistenten: “Heel fijn dat jullie dit doen, zeggen deze ouders. En dat doet ons weer goed. Het maakt ons werk nóg leuker.”<

Jouw advies bij constitutioneel eczeem

● Adviseer naast een corticosteroïd altijd een indifferente crème. Laat de patiënt een crème kiezen die goed bij hem past; dat verbetert de therapietrouw. ● De indifferente crème kan het beste dagelijks worden gebruikt, ook als het eczeem rustig is. ● Niet te dun smeren! Gebruik voor de smeerinstructie de tabel met de vingertop - eenheden (FTU’s). Bespreek eventuele angst voor hormoonzalf. ● Geef een afbouwschema mee voor het corticosteroïd. ● Geef advies over de smeerrichting: met de haren mee, niet in rondjes.

“We geven meestal twee soorten indifferente crème mee, zodat patiënten kunnen uittesten welke crème ze het prettigst vinden.”

ANTWOORDEN OP DE KLEINE APOTHEKERSASSISTENTEN KENNISTEST ( PAG. 32 )

Vraag 1: Antwoord B: 3 maanden na eerste gebruik Vraag 2: Antwoord C: Corticosteroïden altijd van het neusschot af sprayen

Vraag 3:

• Fluticason

• Spiriva

• Salbutamol

• Ipratropium

• Pulmicort

• Bricanyl

• Qvar

• Serevent

• Alvesco

• Seebri

• Flixotide

luchtwegverwijdend

X

X

X

X

X

X

ontstekingsremmend

X

X

X

X

X

Eczeem: verstoorde huidbarrière

Eczeem is een ontstekingsreactie van de huid die zich uit in roodheid, kleine blaasjes, schilfering, zwelling, rode bultjes, korstjes. Eczeem gaat vaak gepaard met veel jeuk. Ongeveer 10-20% van de kinderen en 3-5% van de volwassen heeft een vorm van eczeem.

Huidheld met atopisch eczeem

i

Lees het verhaal van Tessa met eczeem op:

https://huidfonds.nl/het-is-nietvanzelfsprekend-dat-je-huid-er-is-omje-te-beschermen/

De volgende twee vormen van eczeem komen het meest voor:

– Constitutioneel – of atopisch – eczeem. Dit wordt gekenmerkt door een jeukende, ontstoken huid met droge schilfering. De vroege, acute vorm van constitutioneel eczeem ontstaat vaak twee tot drie maanden na de geboorte en duurt tot een jaar of twee. Bij volwassenen zijn de huidklachten chronisch. Kinderen met constitutioneel eczeem hebben vaak aanleg om allerlei allergieën te ontwikkelen, zoals hooikoorts, astma of een voedselallergie. Dit wordt het atopisch syndroom genoemd.

–Contacteczeem. Dit ontstaat wanneer er contact is tussen de huid en een lichaams - vreemde stof die een reactie uitlokt (antigeen). Het belangrijkste onderdeel van de behandeling is het wegnemen van het antigeen.

Verstoorde huidbarrière Bij eczeem is de huidbarrière verstoord en dit zorgt ervoor dat de huid minder goed vocht vasthoudt, sneller uitdroogt en daardoor minder goed beschermt tegen schadelijke stoffen van buitenaf. De huid wordt droog en schilferig. Voor het ontstaan van eczeem is niet één duidelijke oorzaak aan te wijzen. Er is een erfelijke aanleg, maar interne en externe factoren spelen ook een rol, bijvoorbeeld: • klimaat (droge lucht); • ziekte, stress en emotionele spanning; • huidbacteriën; • water, zeep en schuimende producten; • schoonmaakmiddelen; • zweten; • wol.

Symptomen en verloop Eczeem is een chronische huidaandoening met een onvoorspelbaar verloop. Eerst krijg je te maken met de acute fase van eczeem, met symptomen als roodheid, zwellingen en blaasjes gevuld met vocht. Na verloop van tijd ontstaan er korstjes, gaat de huid schilferen en wordt de huid minder rood. Het volgende stadium is chronisch eczeem. De huid is dan niet meer zo rood, maar de schilfering wordt erger en de huid is wat dikker geworden. De huid is stug en droog en er kunnen pijnlijke kloven ontstaan. Ook hebben veel mensen met eczeem last van jeuk. Perioden van (relatieve) rust wisselen zich af met perioden waarin er veel last is. Door behandeling hou je het eczeem redelijk onder controle.

Deze rubriek wordt u aangeboden door het Huidfonds. Het Huidfonds is een erkende goede-doelen-organisatie en richt zich op: • het voorkomen van huidaandoeningen; • betere zorg voor mensen met een huidaandoening; • acceptatie van de huid die ‘anders’ is.

Help het Huidfonds en doneer Met jouw donatie kunnen wij het leven van mensen met een huidaandoening kwalitatief verbeteren. Ga naar www.huidfonds.nl/doneren

Verzorgingstips

Voor iemand met eczeem is de jeuk het hinderlijkste symptoom. Daar wil hij of zij natuurlijk iets aan doen. Wat zijn de mogelijkheden?

Insmeren met zalf

Vaak zorgt een droge huid voor nog meer jeuk. Adviseer daarom om de droge huid meerdere keren per dag in te smeren met een neutrale basiszalf. Een goede zalf houdt het vet- en vochtgehalte van de huid op peil. Ook als iemand een zalf of crème met een actief ingrediënt gebruikt, is het van belang de droge huid vet te houden met een basiszalf.

Beperk contact met water

Water droogt de huid uit, wat de jeuk kan verergeren. Daarom kun je de volgende tips geven: Ga niet te lang onder de douche of in bad en zorg dat het water niet te heet is. Dat kan de huid namelijk extra uitdrogen. Gebruik zo min mogelijk zeep, maar liever een bad- of doucheolie. Doe bij contact met water (afwassen, schoonmaken, sproeien, enz.) handschoenen aan, zodat de huid niet geïrriteerd raakt.

(Bron: Huidfonds)

Korte nagels en minder krabben

Krabben kan de huid beschadigen. Probeer daarom niet te veel te krabben. Lukt het niet om de neiging tot krabben te onderdrukken? Bedek de huid dan met een laagje kleding. Dat beschermt de huid tegen stukkrabben. Zorg ervoor dat de nagels schoon, geknipt en gevijld zijn. Hierdoor is krabben lastiger en wordt de huid minder makkelijk beschadigd.

Afleiding en ontspanning

Door minder aan de jeuk te denken, heb je er minder last van. Afleiding is dus een goed medicijn. Een uitje, een hobby, een afspraak, als het maar afleidt. Ook ontspanningsoefeningen kunnen helpen om de jeuk hanteerbaar te maken.

Huidverzorging bij constitutioneel eczeem

Op pagina 46 vertellen twee apothekers - assistenten over het begeleiden van patiënten met consti tutioneel eczeem. De herfst en de winter zijn periodes dat patiënten meer last kunnen hebben van deze aandoening. Die last kunnen ze beperken door de huid goed vet te houden. Met een product dat de patiënt goed bevalt, is het smeren beter vol te houden.

Constitutioneel eczeem (CE) of atopisch eczeem is een vervelende huidaan - doening, waarbij patiënten vooral last hebben van jeuk en irritatie. Het komt voor bij 5-20% van de kinderen (onderzoeken vermelden verschillende percentages) en 10-12% van de vol - wassenen. Meestal treedt het op bij jonge kinderen en verdwijnt het vanzelf, maar het kan op latere leeftijd terugkomen.

Atopie

Constitutioneel eczeem is vaak onderdeel van een atopisch syndroom. Kinderen met deze vorm van eczeem kunnen dan ook op latere leeftijd last krijgen van allergische aandoeningen, zoals hooikoorts of allergisch astma.

Of iemand CE krijgt, is voornamelijk genetisch bepaald. Dat is duidelijk te zien aan de volgende feiten: • twee derde van de mensen met CE heeft ook een familielid met een atopische aandoening; • als één ouder een atopische aandoening heeft, is de kans dat een kind het krijgt 50%; • bij twee ouders met een atopische aandoening is de kans zelfs 80%.

Mensen hebben niet voortdurend last van het eczeem, maar het kan opflakkeren in bepaalde situaties. Met name in de herfst en de winter (door de droge lucht in huis) en in stresssituaties, bijvoorbeeld door spanning op school, voor Sinterklaas, bij examens of (relationele) span nin - gen in het gezin. Ook bij lucht vervuiling kan het eczeem erger worden.

Barrière en microbioom

Inmiddels is bekend dat een slechte barrièrefunctie van de huid door ontbreken van het huideiwit filagrine een belangrijke rol speelt. Daardoor verliest de huid veel vocht en kunnen uitwendige invloeden zoals fijnstof,