03 ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ. Μάθημα Αρχιτ/κών Συνθέσεων: Εστίες για φοιτητές και διδάσκοντες by Theoni Xanthi

Ηλεκτρονική έκδοση χωρίς εμπορικούς σκοπούς Αυτό-εκδότρια: Θεώνη Ξάνθη Κείμενα: Θεώνη Ξάνθη Επιμέλεια Κειμένων: Ανθή Κοσμά Εξώφυλλο και γραφιστικά: Μαργαρίτα Ζακυνθινού Ημερομηνία: Απρίλιος 2019 Τόπος: Αθήνα ISBN: 978-618-00-1162-3

ΑΤΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΉ ΚΑΤΟΊΚΗΣΗ Εστίες για φοιτητές και διδάσκοντες

ΘΕΏΝΗ ΞΆΝΘΗ Αρχιτέκτων μηχανικός ΕΜΠ Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΤΑΜ ΔΠΘ

Κατοικήσεις, Θ. Ξανθη

Η Θεώνη Ξάνθη είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Με το αρχιτεκτονικό της γραφείο και τους συνεργάτες της έχει διακριθεί σε μια σειρά σημαντικών ελληνικών και διεθνών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. Αυτό το τεύχος περιγράφει τη διδακτική προσέγγιση ενός μαθήματος στον τομέα των αρχιτεκτονικών συνθέσεων, του οποίου είναι υπεύθυνση και αποτελεί κομμάτι της έρευνάς της γύρω από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση και την μεθοδολογία της στον αντίστοιχο τομέα.

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Περιεχόμενα Εισαγωγή ................................................................................................................................ 11 Κατοίκηση και διδασκαλία ............................................................................................. 12 Ένα ιστορικό του μαθήματος ........................................................................................ 18 Τα σταθερά (;) και τα ανοιχτά (;) ζητούμενα .......................................................... 18 «Τίποτα δεν κατοικείται αν δεν μπεις μέσα» ........................................................ 20 Γνωστικό αντικείμενο - το σκάμμα σπουδής ....................................................... 22 Η μεθοδολογία - ο τρόπος ............................................................................................ 23 Στάδια επεξεργασίας ........................................................................................................ 28 Μεθοδολογικά συνθετικά εργαλεία ......................................................................... 35 Εστίες σκέψης ...................................................................................................................... 67 Παράρτημα: η εκφώνηση .............................................................................................. 68 Βιβλιογραφία ........................................................................................................................ 75

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

“

Αν με ρωτάτε ποιο είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα ενός σπιτιού θα έλεγα: Το σπίτι είναι το καταφύγιο για όποιον ονειρεύεται ξύπνιος, το σπίτι προστατεύει τον ονειροπόλο, το σπίτι επιτρέπει σε κάποιον να ονειρευτεί με ηρεμία.

Gaston Bachelard, Η ποιητική του χώρου

” 9

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

Το «έξω» και το «έσω». Θ. Ξάνθη 10

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Εισαγωγή Υπάρχει ένα μότο στο μάθημα: «Τίποτα δεν κατοικείται, αν δεν μπεις μέσα». Ομοίως, θα λέγαμε πως, καμία εκπαιδευτική διαδικασία, ιδίως η σχετική με τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, δεν μπορεί να «οικοδομηθεί» αν δεν «κατοικηθεί» «από μέσα». Μόνο όταν η εκπαίδευση διερευνά τα ζητούμενα, παρακολουθεί και συμπαραστέκεται στους σπουδαστές/τριες «εκ των έσω», με βάση τις ανάγκες, την ιδιοσυγκρασία, τις ανησυχίες και τις προσδοκίες τους τότε ίσως μπορεί να οικοδομηθεί ένας άλλος τρόπος να κατοικείς και να συνυπάρχεις. Μαθαίνω να σχεδιάζω τόπους κατοίκησης, εστίες, δεν σημαίνει μαθαίνω τυπικά και τυπολογικά αλλά μαθαίνω επίσης κατοικώντας, διαμένοντας σε έναν τόπο, παρατηρώντας και συλλέγοντας τα στοιχεία εκείνα που θα βοηθήσουν κατόπιν στο σχηματισμό και την κριτική οργάνωση μιας νέας εστίας και των συνδέσεών της με τα γύρω, τον έξω κόσμο και τα περιβάλλοντα.

“

Η Εστία είναι η θεότητα του κέντρου του οίκου, της εστίας. Μετασχηματίζει τον οικιακό χώρο, που ιδρύει με βαθιές ρίζες, σε ένα «έσω» ή «εντός» σταθερό, περιορισμένο, ακίνητο, σε ένα κέντρο που προσδίδει στα μέλη που συγκρατούν την οικογένεια – διασφαλίζοντας τον χώρο της- διάρκεια σε χρόνο, αποκλειστικότητα σε τόπο, ασφάλεια ως προς το έξω. Jean Pierre Vernant, Περί Ορίων. Ανάμεσα στον μύθρο και την πολιτική.

”

Ομοίως, στην εκπαιδευτική εστία της πανεπιστημιακής αίθουσας γίνεται προσπάθεια συγκρότησης ενός κέντρου που θα προσδίδει στα μέλη, τους σπουδαστές/τριες την απαραίτητη ασφάλεια, ως προς το «έσω», αλλά και τη σύνδεση και προετοιμασία για το «έξω». 11

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

Κατοίκηση και διδασκαλία Σε αυτό το τεύχος παρουσιάζεται ένα μάθημα επιλογής αρχιτεκτονικών συνθέσεων, που αφορά την κατοικία. Το μάθημα διεξήχθει σε σειρά ακαδημαϊκών ετών στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Ξάνθης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης στα πλαίσια του υποχρεωτικού μαθήματος επιλογής με τίτλο «Θεωρία - θέματος αρχιτεκτονικής σύνθεσης γενική κτιριολογία ΙΙI-ΙV» του Τομέα ΙΙΙ: «Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός και κατασκευές». Το μάθημα αντιστοιχεί στο 5ο & 6ο εξάμηνο σπουδών και το παρόν τεύχος έρχεται, σαν μια στάση, μετά την ολοκλήρωση αυτού του κύκλου μαθημάτων, να συμπληρώσει με λέξεις τις σκέψεις γύρω από την εκπαιδευτική συνθετική πορεία, την εξέλιξη και τον τρόπο συμμετοχής των σπουδαστών/τριων. Το τεύχος συμπληρώνεται από παράρτημα με ένα δείγμα εκφώνησης από το έτος 2013.

Unité d’Habitation, Marseille, Le Corbusier.

Ο τίτλος του προτεινόμενου θέματος ήταν «Ατομική + Συλλογική Κατοίκηση: Εστίες για φοιτητές και διδάσκοντες, στην πόλη της Ξάνθης» και ανήκει στη συνέχεια του εκπαιδευτικού κύκλου του

Συλλογικές εκφράσεις

ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Δημόσιος χαρακτήρας

Μια διδακτική αλυσίδα

μαθήματος των «αρχιτεκτονικών συνθέσεων – γενικής και ειδικής κτιριολογίας» με αντικείμενο μελέτης την κατοίκηση. Η επιλογή αυτή ουσιαστικά: • Επεκτείνει τη διδασκαλία και την έρευνα πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο της κατοίκησης, αλλά συγχρόνως – λόγω και της φύσης του, καθώς πρόκειται ταυτόχρονα για ένα κτίριο ιδιοκτησίας του Πανεπιστημίου – θέτει και σημαντικά ζητήματα για το δημόσιο χαρακτήρα. Υπό αυτή την οπτική – και όχι μόνο –.

Η μονάδα. Unité d’Habitation, Marseille, Le Corbusier.

• Αποτελεί, ένα κρίκο στην αλυσίδα των δύο κύριων εξαμηνιαίων συνθετικών μαθημάτων για το ίδιο έτος σπουδών, που είναι κατ’ εξοχήν θέματα δημόσιου κτιρίου μέσα στην πόλη: συγκεκριμένα σε αυτό το σπουδαστικό έτος οι σπουδαστές/τριες μελετούν ένα κτίριο μεικτών χρήσεων (αγορά με πολιτιστικές δραστηριότητες) και ένα σχολείο. Έτσι το μάθημα επικεντρώνεται στη μελέτη και τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ενός κτιριακού συγκροτήματος, μεσαίας σχετικά κλίμακας που προορίζεται να καλύψει ανάγκες στέγασης μελών της Πανεπιστημιακής κοινότητας (φοιτητών και προσκεκλημένων διδασκόντων 407) και ταυτόχρονα να προσφέρει μικρές κοινόχρηστες εξυπηρετήσεις, που απευθύνονται κυρίως στους κατοίκους του. Τα περιρρέοντα

• Είναι ένα βήμα για την αρωγή στην επικοινωνία με τα περιρρέοντα περιβάλλοντα, οικιστικά, πολιτισμικά, ιστορικά, βιωματικά. Αλλά και συγκεκριμένα περί κατοίκησης οι οικισμοί, οι παραδειγματικές πολυκατοικίες αρχιτεκτόνων, οι πολυκατοικίες του Le Corbusier, οι παλιές Αθηναϊκές κατοικίες, η εστία του Φινέ στην Πανεπιστημιούπολη, γνωστά αντίστοιχα παραδείγματα εστιών και σίγουρα το ζωντανό περιβάλλον, η παλιά πόλη και η σύγχρονη μορφή της. Πολλαπλές διερευνήσεις του μέλους με το σύνολο.

Τόσο από την ιδιοσυστασία του, σαν εστία ατομικής και συλλογικής κατοίκησης, όσο και από τη μεθοδολογική προσέγγισης που ακολουθείται κατά την εκπαιδευτική εφαρμογή – και η οποία αναφέρεται στη συνέχεια - το μάθημα αυτό, επιχειρεί να προσδιορίσει ένα κύκλο προβληματισμού

Κάτοψη Ορόφου. Unité d’Habitation, Marseille, Le Corbusier. 13

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ γύρω από τη συσχέτιση του μέρους με το όλον και αντίστροφα σε πολλαπλά επίπεδα διερεύνησης. Η αρχιτεκτονική σύνθεση είναι μια ολιστική διαδικασία, τροφοδοτούμενη από πολύπλοκους συλλογιστικούς μηχανισμούς, πεδία βιωματικών ερμηνειών του περιβάλλοντος, αλλά και ειδικές παραμέτρους θεώρησης του χώρου (π.χ., τόποι με ιδιαίτερη ταυτότητα, ιστορικότητα, μνήμη). Εδώ, σε αυτό το εκπαιδευτικό παράδειγμα, η μελέτης της αρχιτεκτονικής σύνθεσης προσεγγίζει αυτές τις πτυχές μέσα από τη σχέση του μέλους με το σύνολό του. Είναι δηλαδή ζητούμενο η ανάγνωση και αντίληψη του συνόλου από τα οργανικά του μέλη, από μικρότερους τόπους, σημεία, στοιχεία ακόμα και υλικά ή λεπτομέρειες. Τα μέρη και το όλο. Συνύπαρξη, αναγνωσιμότητα, διάσπαση του όγκου, ευελιξία στην τοποθέτηση των διάφορων λειτουργικών ενοτήτων. Υποδιαιρέσεις αλλά και συνδέσεις ανάμεσα στα στοιχεία εκείνα που έχουν ιδιαίτερες προδιαγραφές. Εδώ δεν τίθεται ακριβώς μια κλασσική προσέγγιση των αρχιτεκτονικών μορφών από το όλο στα μέρη δηλαδή από ένα καλά καθορισμένο «σώμα» προς τα «μέλη» του1, ούτε μόνο μια πιο σύγχρονη που συνθέτει από τα μέρη στο όλο, σαν ένα πεδίο που διαμορφώνεται από τα επιμέρους του. Ωστόσο αυτό που αναζητείται είναι η ισορροπία για αυτό και τα έργα σχεδιάζονται σε ένα διαρκές «μπροςπίσω» αναζητώντας τη συνύπαρξη μεταξύ των επιμέρους και του όλου. Η σχέση μέρους και όλου, οι σχέσεις μεταξύ και με τα γύρω σαν έννοιες που μπορούν να πυροδοτήσουν την αφετηρία –και αρχικής αναζήτησης– του αρχιτεκτονικού συνθετικού «ταξιδιού». Εκπαιδευτικά: -Ένα «βήμα» -Για τη δική τους «φωνή»

Σε εκπαιδευτικό επίπεδο επιχειρείται να δοθεί το «βήμα» ώστε οι σπουδαστές/τριες να φανταστούν «πιθανές μεταμορφώσεις», να προτείνουν με τη δική τους «φωνή» και να πάρουν «θέση» σε σχέση με «τα γύρω» τους. Δημιουργώντας ένα περιβάλλον ελεύθερης βούλησης, έκφρασης, και πάνω από όλα ένα περιβάλλον ισότητας από ανθρώπους που μιλούν, πράττουν σχεδιάζουν και μέσα από τα έργα τους, σύμφωνα με την ιδιοσυγκρασία και το δικό τους λόγο, μαθαίνουν τον εαυτό τους και τους άλλους.

1 14

Μιχελής Α. Παναγιώτης. Η αρχιτεκτονική ως τέχνη. Αθήνα: Ίδρυμα Μιχελή, 2008, 138.

Συνθετικές Δομές. Αναφορές από το περιβάλλον.

ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

Καταλυματικές κατασκευές - θρακικά μαντριά.

H πόλη της Ξάνθης.

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

Ένα ιστορικό του μαθήματος Το δυνατό μακριά από τα στερεότυπα

Αφορμή για να αλλάξουμε το μέχρι τότε προτεινόμενο θέμα, που ήταν συνήθως ένα συγκρότημα αστικής κατοίκησης - μία μικρή πολυκατοικία, ήταν ότι βλέπαμε πως τα παιδιά σχεδίαζαν τις περισσότερες φορές «εκ του ασφαλούς». Αναπαρήγαγαν στερεότυπα ευζωίας και άνεσης, ως να ήταν αυτονόητη η στέγαση και ως η ποιότητά της έφθανε να εξαντλείται και να εγκλωβίζεται σε εφησυχασμένες καθημερινότητες. Σαν οι χώροι να μη γεννιούνται από βαθύτερες επιθυμίες συγκατοίκησης ή έστω αναίρεσης μιας τυποποιημένης ζωής, μεταξύ «βαθιού καθιστικού», «καλωδίωσης» και «θέας», αλλά να σαν να υπακούν σε αυθύπαρκτες μορφές κοινωνικότητας που θεωρούν δεδομένη τη βεβαιότητα της εστίας.

Από την «ιδιωτία» στην «συγκατοίκηση»

Αναλωνόντουσαν έτσι σε «ευρηματικές», «επιδερμικές» επεξεργασίες, καθώς συνήθως καμία ουσιαστική ανάγκη δεν έσπρωχνε τη ζωή να «κατοικήσει» επιτακτικά τις όψεις, τους όγκους, τα δάπεδα. Οι εποχές, ήταν ακόμη «τρυφηλές», όχι «πιεσμένες» σαν σήμερα, και πως γενικευμένα και γνωστά αρχιτεκτονικά πρότυπα, καθώς βεβαιωνόντουσαν με πρόσκαιρους καταναλωτικούς εντυπωσιασμούς, εγκαθιδρυόταν η πεποίθηση ότι αυτό είναι το περιβάλλον δημιουργίας και κυρίως ότι η προσωπική, συνήθως καλλιτεχνίζουσα, έκφραση του εκκολαπτόμενου αρχιτέκτονα, πολλές φορές με παραδοξότητες και χωρίς κανόνες, θα βρει τη θέση της σε μια εποχή «ιδιωτίας». Λες και η κατοικία είναι μόνο ιδιωτική υπόθεση – άρα και καθαρά προσωπικό ζήτημα – ένα αυθαίρετο «εγώ». Λες και δεν είναι το κύριο σώμα του άστεως, που στον πολλαπλασιασμό της φτιάχνει το κυρίαρχο και εν τέλει το δημόσιο πρόσωπο της πόλης.

Από «έχειν στο είναι»

Ταυτόχρονα νιώθαμε ότι, με αυτά τα εφόδια, δύσκολα θα μπορούσαν αργότερα να αντισταθούν στη μετατροπή «του είναι στο έχειν» αντιμέτωποι με τους πελάτες τους, ιδιώτες ή εργολάβους, καθώς δεν εμπεδωνόταν με σαφήνεια η αντίληψη ότι η κατοικία θα έπρεπε να είναι κοινωνικό αγαθό και όχι προϊόν συναλλαγής και κέρδους.

Αντιστάσεις & αναγκαιότητες

Έτσι, αποφασίστηκε η αλλαγή του θέματος, που μετατράπηκε από πολυκατοικία σε εστία της ίδιας της Πολυτεχνικής σχολής – μια αναγκαία παροχή της κοινότητας προς τα μέλη της –.

Αίθουσα διδασκαλία, ΤΑΜ, ΔΠΘ.

ΕΝΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Έννοια της κοινωνικής κατοικίας

Βασικός σκοπός ήταν να τονιστεί τόσο η αναγκαιότητα της πρωτογενούς μορφής στέγασης και κατοίκησης αλλά και η έννοια της κοινωνικής κατοικίας ως επιτακτικής ανάγκης και μελήματος των δομών και θεσμών μιας οργανωμένης κοινωνίας.

Οι νέοι και η κατοίκηση σήμερα

Θελήσαμε ακόμα, μέσα από τους εναλλασσόμενους ρόλους που αποδόθηκαν στους σπουδαστές, δηλαδή, χρήστες και σχεδιαστές, συνθέτες και κάτοικοι, να μας «πουν» οι ίδιοι σαν νέοι τι πιστεύουν στον παρόντα χρόνο για την κατοίκηση.

Προσωρινά ανέστιοι -Ιδιότυποι πρόσφυγες. Μόνιμοι – Εναλλασσόμενοι και Παροδικοί

Μετατοπισμένοι από τα «τι» της εμπειρίας του χώρου στα «πως» του σχεδιαστή-κατασκευαστή και από το κατοικώ «δίπλα» στο κατοικώ «μαζί» με τον «Άλλο» και μάλιστα ως μέλη μιας -εκπαιδευτικήςκοινότητας. Παράλληλα, όντας με ένα τρόπο οι ίδιοι προσωρινά ανέστιοι και ιδιότυποι πρόσφυγες, θελήσαμε να διερευνήσουν τις συνθήκες αυτοστέγασής τους, εκ των πραγμάτων πρόσκαιρης και παροδικής – όπως άλλωστε είναι συνολικά η κατοίκηση – αλλά και τη συνύπαρξή τους με τους καθηγητές τους, και τους εναλλασσόμενους συγκατοίκους τους.

«Συνθέτοντας τον χώρο τους»

Θα αναλάμβαναν λοιπόν έναν ακόμη διττό ρόλο. Να σχεδιάζουν για τους ίδιους αλλά και για αυτούς που θα τους διαδεχτούν. Για το μόνιμο και το προσωρινό, για τον εαυτό τους αλλά και για την κοινότητα και την πορεία της στο χρόνο.

«Θετική αναίρεση της ατομικής ιδιοκτησίας»

Έτσι, θα έρχονταν αντιμέτωποι με την ευθύνη του «κοινόκτητου», αυτού που θα μείνει και χωρίς αυτούς – μετά από αυτούς, έχοντας όμως στεγάσει και τον δικό τους παροδικό χρόνο, προσεγγίζοντας την ανάγκη μιας «θετικής αναίρεσης της ατομικής ιδιοκτησίας».

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

Τα σ τ α θ ε ρ ά ( ; ) κ α ι τ α α ν ο ι χ τ ά ( ; ) ζ η τ ο ύ μ ε ν α «Θετική αναίρεση της ατομικής ιδιοκτησίας»

Συντάχθηκε ένα κτιριολογικό πρόγραμμα βασισμένο σε υπαρκτό οικόπεδο που επιλέγεται στην περιοχή της πόλης, κοντά στο Πανεπιστήμιο με κάποιες σταθερές απαιτήσεις ανοικτές ωστόσο στον εμπλουτισμό. Σε γενικές και εκπαιδευτικές αρχές το πρόγραμμα: «χτίζει» σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό χώρο, σε «σχέση» με το «εδώ», το «τώρα» και την «ζωή» των σχεδιαστών-κατοίκων που μέσα από τη «ματιά» τους και στη «θέση του Άλλου» σχεδιάζουν και συλλογίζονται γύρω από τους «τόπους» και τους «τρόπους» της συν-κατοίκησης.

Τα κενά μιας κοινωνικής δικτύωσης

Πρακτικά, πρόκειται για ένα συγκεκριμένο αριθμό από μικρές μονάδες κατοικίας σε αναλογία ¾ - ¼ για φοιτητές και καθηγητές, που πλαισιώνονται από κάποιες κοινόχρηστες λειτουργίες, όπως εντευκτήριο – λέσχη, μικρή αγορά και κοινούς βοηθητικούς χώρους (πλυντήρια κλπ). Οι φοιτητές έχουν τη λελογισμένη ελευθερία να προσθέσουν λειτουργίες και δραστηριότητες μέχρι να θεωρήσουν ότι το κτίριό τους αποκτά τη σωστή χωρική υπόσταση, ώστε να αποδίδει το επιθυμητό νόημα της κατοίκησης, για τους ενοίκους του και την ευρύτερη κοινότητα. Η ελευθερία στην παρέμβαση και διαμόρφωση του λειτουργικού προγράμματος ενισχύει επίσης την βασική πεποίθηση και στόχο του μαθήματος για «ελεύθερη βούληση», καλλιέργεια «κριτικής στάσης και θέσης» απέναντι στα κάθε φορά δεδομένα.

Δημιουργώντας από το κενό

Η κατεύθυνση ταυτόχρονα είναι να αναζητήσουν και να χειριστούν τα «γόνιμα κενά» του χώρου αυτά που θα ωθήσουν τη ζωή προς τα έξω, ευνοώντας μια ζωντανή κοινωνική δικτύωση. Θεωρώντας επίσης σημαντικό το σχεδιασμό ως διαμόρφωση «από το κενό», που διερευνά και αφορά το «ανάμεσα» και τις «σχέσεις» μορφολογικά, κοινωνικά και ανθρωπολογικά. Ενώ το κενό αναφέρεται συνήθως στο χώρο που δεν περιέχει κάτι, αφορά μια διακοπή και αποτελεί το περιθώριο ή το φόντο μιας αρχιτεκτονικής σύνθεσης σε αυτά που ονομάζουμε «γόνιμα κενά» είναι ένας ζωτικός χώρος που αντί να διακόπτει ενώνει, ρέει και προεκτείνει τους εσωτερικούς χώρους, δημιουργώντας σχέσεις, μεταβάσεις και κατευθύνσεις.

ΤΑ ΣΤΑΘΕΡΑ (;) ΚΑΙ ΤΑ ΑΝΟΙΧΤΑ (;) ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ Περιβάλλοντα αγωγής • Κατοικώντας “εν οικονομία” - Από τα οργανικά και πρακτικά στα ουσιώδη • Ευρυματικές κατοικήσεις σε μικρούς χώρους και σε μεγαλύτερα σύνολα • Δομώντας ιδέες • Η κοινή γλώσσα σκέψης - Ένας δρόμος, πολλοί τρόποι • Συνυφαίνοντας συλλογικότητες “Οι εστιακοί χώροι - τα θετικά κενά” • Περιρρέοντα περιβάλλοντα Περιβάλλοντα αγωγής Κατοικώντας «εν οικονομία»

Το πρόγραμμα έχει στόχο να δημιουργήσει κάποια περιβάλλοντα αγωγής της σκέψης των φοιτητών, όπως: - Να ασκηθούν στην έννοια της κατοίκησης «εν οικονομία», όπου κάθε «γραμμή» δεν θα έχει χωρικές «σπατάλες» αλλά θα οργανώνει κυτταρικά μια μεγαλύτερη «κυψέλη». Δηλαδή, πως κάθε χάραξη δεν εξυπηρετεί κάποιο μορφολογικό παιχνίδι αλλά συμμετέχει στη συγκρότηση ενός όλου, όχι αναγκαστικά τυποποιημένου ή ισότιμου. Οι χωρικοί περιορισμοί και η οικονομία του σχεδιασμού να τους ωθούν να ξαναπροσεγγίσουν όλα τα ειδικότερα προβλήματα της κατοικίας, που έχουν ήδη διερευνήσει σε άλλα εξάμηνα, αλλά και να ιεραρχήσουν εκ νέου τα ουσιώδη, ανθρώπινα – υλικά και πνευματικά. Ταυτόχρονα να αναπτύσσουν την ευρηματικότητά τους στην αναζήτηση εκείνων των τόπων που μπορούν να πλουτίσουν το μικρό και το αναγκαίο.

Δομώντας σκέψεις

- Να δομούν τις ιδέες τους, αναιρώντας στερεότυπα που χειραγωγούν την κριτική σκέψη και εγκλωβίζουν την έκφραση της επιθυμίας, της εξερεύνησης και της καινοτομίας.

Η κοινή γλώσσα της σκέψηςΈνας δρόμος, πολλοί τρόποι

- Η αγωγή σε μία κοινή γλώσσα, χωρική και αξιακή, που θα βοηθήσει την επικοινωνία μεταξύ τους στην κατεύθυνση μιας αλληλοδιδακτικής συνεργασίας και συγκριτικού προβληματισμού. Στην αίσθηση ενός κοινού δρόμου με πολλούς τρόπους. - Αγωγή στο συλλογικό που δεν αναιρεί τις ατομικότητες. Στην άσκηση μιας συλλογικότητας που δεν είναι πανάκεια απέναντι στην αγωνία του ατομικού, αλλά αναζητά τους εστιακούς χώρους, τις μικρές κοιτίδες που δίνουν δυνατότητες στη συλλογική ζωή, με βιώματα, συναντήσεις, εποπτείες και μνήμες. 19

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

«Τίποτα δεν κατ οικείται αν δεν μπεις μέσα» Από την «ιδιωτία» στην «συγκατοίκηση»

Υπάρχει ένα μότο στο μάθημα. «Τίποτα δεν κατοικείται αν δεν μπεις μέσα». Είναι μια προτροπή εγκατάστασης και γνωριμίας με το θέμα, καθώς δηλώνει ότι τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί και να αποκαλυφτεί αφ’ εαυτού αν δεν διεισδύσουμε σε αυτό, αν δεν ξανοιχτούμε στα μέρη του. Υπ’ αυτή την έννοια θα μπορούσε να πει κανείς όπως συναντάμε στις σκέψεις του Heidegger, κατά βάση στο βιβλίο του «Κτίζειν, κατοικείν, σκέπτεσθαι», ότι οι χώροι δέχονται την ουσία τους από τους τόπους και όχι από «Τον» χώρο2.

Αποκαλύπτοντας

Πίσω από το χώρο κρύβεται η έννοια του τόπου και ότι η καθημερινή μας συμπεριφορά έχει τη δυνατότητα να «διανοίγει» το χώρο όπου ανήκουν τα πράγματα. Και καθώς μιλά για το «κάνουμε χώρο», δίνουμε χώρο, παραχωρούμε, απελευθερώνουμε χώρο, στην ουσία με όλες αυτές τις εκφράσεις περιγράφει το γεγονός ότι ο χώρος εξαρτάται από την αποκαλυπτική μας ικανότητα.

Κατά τόπους

Αν και βέβαια πρέπει να πούμε κάτι. Ο τρόπος διδασκαλίας του μαθήματος, δηλαδή η μεθοδολογία του, προσομοιάζει σε μεγαλύτερο βαθμό στις ανοιχτότερες, ίσως και χαοτικότερες - και υπ’ αυτή την έννοια πιστότερες στη φύση του υποκειμένου - θεωρίες του Κώστα Αξελού, που χρωματίζονται περισσότερο από κοινωνικά, ιστορικά και πνευματικά αιωρούμενα. Ο ίδιος μας προτείνει να γνωρίσουμε τον κόσμο μέσω μιας συστηματικής, στοχαστικής περιπλάνησης, που καθώς αυτή παίρνει μορφή και περιεχόμενο – συγκροτεί και συγκροτείται – δίνει μια μορφή της αλήθειας. Αλλά η αλήθεια υπακούει στην περιπλάνηση, όχι το αντίθετο. Χαρακτηριστικά αναφέρει: «Ας θέσουμε πρώτα μια ερώτηση: πως ξετυλίγεται ο κόσμος; Δεν θα έλεγα τι είναι ο κόσμος, γιατί τότε τον καθιστούμε στατικό. Οι μεν λένε προϊόν της ιδέας, οι άλλοι λένε προϊόν της ύλης, άλλοι λένε δημιούργημα του θεού, άλλοι λένε φαντασίωση του ανθρώπου. Όλα αυτά είναι νοήματα που δίνουμε σα να βρισκόμαστε έξω από τον κόσμο, ενώ ο κόσμος ο ίδιος ξετυλίγεται χωρίς νόημα, χωρίς γιατί και επειδή, σαν παιχνίδι. 2

Χάιντεγκερ Μάρτιν, Κτίζειν, κατοικείν, σκέπτεσθαι. Αθήνα: Πλέθρον, 2009.

«ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΚΑΤΟΙΚΕΙΤΑΙ ΑΝ ΔΕΝ ΜΠΕΙΣ ΜΕΣΑ»

[Και συνεχίζει καλώντας μας να ανοιχτούμε σ’ αυτό το παιχνίδι]. Το άνοιγμα δεν είναι κάτι το μυστηριώδες. Ας πάρουμε μια παρέα στην παραλία. Οι μεν φωτογραφίζουν τους δε. Θέλουν να οικειοποιηθούν, να τους αρχειοθετήσουν. Οι άλλοι φωτογραφίζουν την θάλασσα, θέλουν να την ακινητοποιήσουν . Οι άλλοι λένε, τι ωραία που είναι, δες, δες τι ωραία που χτυπάει το κύμα. Όλα αυτά είναι μορφές ακινητοποίησης του χρόνου, του χώρου και όχι άνοιγμα στο χωροχρόνο. Άνοιγμα είναι να έκαναν μπάνιο, να χαίρονταν, να ζούσαν χωρίς αυτό το δες, δες.» 3

Μάριος Μπέγζος, Κώστας Αξελός. Το Άνοιγμα της Σκέψης. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2002, 86 21

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

Γν ω σ τ ι κ ό α ν τ ι κ ε ί μ ε ν ο - τ ο σ κ ά μ μ α σ π ο υ δ ή ς Περιπλάνηση αυτογνωσίας

Στα πλαίσια της συνθετικής περιπλάνησης στη συνέχεια περιγράφονται τα γνωστικά αντικείμενα του μαθήματος και η μεθοδολογία που ακολουθείται. Η συσχέτιση αυτών των δύο, αποτελεί μια συστηματική περιπλάνηση αυτογνωσίας των φοιτητών, για το πώς οι ιδέες και οι φευγαλέες επιθυμίες πρέπει να βρουν τον κατάλληλο χώρο να φωλιάσουν και να βρουν με τέχνη ένα κέλυφός που τους ταιριάζει, για να πουν καθαρότερα και με ευστοχία αυτό που ευαγγελίζονται. Έτσι το βασικό γνωστικό αντικείμενο του μαθήματος αναπτύσσεται γύρω από το παρακάτω τρίπτυχο: σχέσεις μέρους – όλου, δημόσιο – ιδιωτικό και τις πολύπλευρες ιεραρχήσεις. Συγκεκριμένα διερευνάται: • Η δομική σχέση ανάμεσα στη μονάδα και το σύνολο (το μικρό κύτταρο των 40τμ). Από τον κανόνα του, θα προκύψουν οι διαιρέσεις και οι πολλαπλασιασμοί και των υπολοίπων χώρων – όπου βέβαια γρήγορα αποδεικνύεται ότι δεν εννοούμε μόνο το πρωταρχικό μέγεθος αλλά κι ότι αυτό φέρει μαζί του και φέρει πολλά περιβάλλοντα. • Η νοηματική συμβολική και κοινωνική μα κι απόλυτα καθημερινή - βιωματική και χωρικά ορισμένη σχέση ανάμεσα στο ιδιωτικό και στο δημόσιο, το ατομικό και το συλλογικό. • Η περίπλοκη διαδικασία της αρχιτεκτονικής σύνθεσης και η συσχέτιση της με την ίδια τη φύση της αρχιτεκτονικής η οποία αποκαλύπτεται κατά τη διαδικασία επεξεργασίας του θέματος. Τι εννοούμε; ότι καθώς τα παιδιά βλέπουν πως για να στηθεί ένα θέμα, πρέπει να συσχετίσουν, να ιεραρχήσουν, να διερευνήσουν πολύπλευρα, μια σειρά εκδοχών, περιοχών και δεδομένων, τα οποία πολλές φορές συγκρούονται, αλληλοεξαρτώνται ή αντίρροπα συνυπάρχουν, αρχίζουν να αντιλαμβάνονται την ιδιαιτερότητα της φυσιογνωμίας της αρχιτεκτονικής, μιας τέχνης που επηρεάζει και επηρεάζεται.

ΓΝΩΣΤΙΚΌ ΑΝΤΙΚΕΊΜΕΝΟ - ΤΟ ΣΚΆΜΜΑ ΣΠΟΥΔΉΣ | Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΊΑ - Ο ΤΡΌΠΟΣ

Η μεθοδολογία - ο τρόπος Σε επίπεδο μεθοδολογικής προσέγγισης και συνθετικών εργαλείων του μαθήματος και λόγω της εργαστηριακής του φύσης αυθόρμητα οδηγηθήκαμε στην αναζήτηση μιας μεθοδολογίας που να στοιχειοθετεί το μάθημα και να προσεγγίζει έναν ανοιχτό τρόπο διδασκαλίας. Αυτή βασίζεται: • Στις αντιστικτικές κλίμακες μελέτης ‘μάκρο – μίκρο’. Οι αντιστικτικές κλίμακες μελέτης ‘μάκρο-μίκρο’. Αποτελεί μια συστηματική ‘περιπλάνηση’ ταυτόχρονης προσέγγισης της μικρής και της μεγάλης κλίμακας. Η παράλληλη μελέτη και διερεύνηση της μονάδας και του συνόλου στο οποίο εντάσσεται, κατατείνει στην κατανόηση των σχέσεων αλληλεξάρτησης μέρους και όλου αλλά και των μεθόδων διερεύνησης τους. • Στις διαδρομές εργασίας που αλλάζουν εστιασμό, διαπερνώντας διαδοχικά όρια. Ο εντοπισμός και η ανάδειξη των βασικών σημείων που ορίζουν, σε κάθε φάση, την πορεία του θέματος και η αναγωγή τους σε βασικούς κανόνες και συμπεράσματα που εξάγονται από τον χώρο, αποσαφηνίζοντας τις προθέσεις – μεταφράζοντας τις σε βασικούς σχηματισμούς, δομές και χωρικότητες, που μορφοποιούν τις προθέσεις . Εξειδικεύοντας και γενικεύοντας αντίστοιχα, κατά την επεξεργασία των θεμάτων από τους φοιτητές. Κάτι τέτοιο απαιτεί την δραστηριοποίηση του διδασκόμενου αλλά κυρίως εξαρτάται από την παρουσία και εγρήγορση του δασκάλου, την δυνατότητα του να αποσαφηνίζει κάθε φορά τον πυρήνα του προβλήματος και να παρουσιάζει όλες τις πλευρές του, που δεν σημαίνει λαβυρινθώδεις παρατηρήσεις αλλά έχει να κάνει με την επισήμανση, την εστίαση, τις κοινές τομές, τη διάκριση αλλά ταυτόχρονα την αμφισβήτηση, την ανατροπή και την υπέρβαση. • Στα ‘παραδοτέα’, τη συνάντηση της αρχιτεκτονικής έρευνας με την πράξη. Οι διαδρομές εργασίας που αλλάζουν εστιασμό, διαπερνώντας διαδοχικά όρια. Προσπαθούν να εξοικειώσουν τον διδασκόμενο με την πολλαπλότητα θεάσεων που διακρίνει το συνθετικό φαινόμενο. Από τα χαρακτηριστικά της αρχικής ιδέας, στην επιλογή του κατασκευαστικού συστήματος, από την σχέση του κτίσματος με το περιβάλλον του, στην υλικότητα - το φώς, τις σκιές, τα χρώματα. Η παλινδρομική κίνηση από το γενικό στο ειδικό. Όσο προφανή γίνονται τα υλικά της ιδιοσυστασίας της, τόσο οι κυρίαρχες δυνάμεις, οι αντίρροπες απαιτήσεις, οι επιλογές, οι ιεραρχήσεις και οι αποκλεισμοί βαθαίνουν τον κάθε κύκλο διερεύνησης και εντέλει ιεραρχικής ‘σύνθεσης’ όλων των παραμέτρων. 23

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Μέσα από την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου αντικειμένου με τη μικρή κλίμακα και τις οικίες δραστηριότητες του ‘κατοικείν’ δίνεται η δυνατότητα να αναζητήσουμε τη μεθοδολογία και το τρόπο προσέγγισης των ειδικότερων αρχιτεκτονικών ζητημάτων, όπως είναι: 1. Η σχέση του χώρου με τον τρόπο ζωής. Δηλαδή, πως σχετίζεται αμφίπλευρα η χρήση και λειτουργία του χώρου με την οργάνωση και τη διαμόρφωση του και πως αλληλεπιδρά στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Με αυτό το στόχο θα διερευνηθεί τόσο στις μονάδες όσο και στα σύνολά τους: • Η οργάνωση των λειτουργικών ενοτήτων. • Τα μεγέθη, οι αναλογίες και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των χώρων. • Η μελέτη της σχέσης των κλειστών, υπαίθριων και ημιυπαίθριων χώρων. • Η μεταβλητότητα των συνθηκών κατοικίας στο χρόνο. • Η εσωτερική και ‘εξωτερική’ έκφραση 2. Σχέση του κτιρίου με το περιβάλλον. • Επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος (προσανατολισμός, θέα, προσαρμογή στο ανάγλυφο του εδάφους, προστασία ή εκμετάλλευση φυσικών φαινομένων κλπ). • Συσχέτιση – επαναπροσδιορισμός (ένταξη ή ρήξη) με το υπάρχον κτιστό περιβάλλον. Είτε το άμεσο (γειτονικά κτίρια, τοποθέτηση στο οικόπεδο, δεσμεύσεις νομοθεσίας) με το γενικότερο (ένταξη στον πολεοδομικό ιστό, στον οικιστικό χαρακτήρα της πόλης). • Προσδιορισμός της σχέσης με το κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον της περιοχής. 3. Η σχέση της μορφής με την κατασκευή. • Σύλληψη και οργάνωση της δομής του κτιρίου. • Κατασκευαστικό σύστημα. • Κατασκευαστικός και λειτουργικός κάνναβος ΄ζώνες’ και εμβάτες του κτιρίου. • Υλικά, υφές και χρώμα. • Εξωτερικό περίβλημα, επεξεργασίες επιφανειών – ανοιγμάτων κελύφους

Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΊΑ - Ο ΤΡΌΠΟΣ Β. Η κριτική μάθηση Παράλληλα και την ίδια στιγμή, που διατυπώνονται «βεβαιότητες» από μέρους των διδασκόντων, γίνεται προσπάθεια ο φοιτητής να τροφοδοτείτε και να εκτίθεται σε κατάλληλα περι-βάλλοντα που γονιμοποιούν την κριτική σκέψη και ανακινούν το πεδίο των ιδεών, κρατώντας το μακριά από εφησυχασμένες βεβαιότητες που χειραγωγούν την πρωτοβουλία ή εγκλωβίζουν την έκφραση της επιθυμίας, της εξερεύνησης και τη διάθεση καινοτομίας. Καταρχήν η επιλογή του θέματος καθαυτή, (ως φοιτητική εστία που διαλέγεται μεταξύ ιδιωτικούδημόσιου, ατομικού-συλλογικού, μέρους-συνόλου) προσπαθεί να αναιρέσει τις βεβαιότητες και τα εντυπωμένα πρότυπα χώρου που έχει ο φοιτητής ως προς τι είναι αρχιτεκτονική εν γένει. Προτρέποντας τον να επαναπροσδιορίσει ένα ‘γνωστό’ του θέμα (αυτό της κα-τοικίας), τον κινητοποιεί να αναιρέσει και να ανατάξει τα μέχρι τότε στερεότυπα που έχει δια-μορφώσει, ζητώντας την δική του ερμηνεία στο πρόβλημα. Μέσα από διαλέξεις – εισηγήσεις από πλευράς διδασκόντων, οι σπουδαστές εκτίθενται σε περιβάλλοντα που κινητοποιούν την κριτική σκέψη και διευρύνουν την συζήτηση περί της αρχιτεκτονικής, αναπτύσσοντας το γνωστικό τους πεδίο μέσω παραδειγμάτων άλλοτε πιο ακαδημαϊκών, άλλοτε πιο απρόσμενων ή και αντισυμβατικών – εξίσου όμως διδακτικών. Η εύρεση των γενεσιουργών δυνάμεων και των κανόνων που διέπουν τον χώρο, η αναγωγή του σε Τι και Γιατί μέσω της παρατήρησης, της διερεύνησης και της αξιολόγησης, ενεργοποιεί την κριτική σκέψη και μετατρέπει την εκπαίδευση σε συνολική παιδεία στα πλαίσια μιας κριτικής μάθησης. Γ. Ο λόγος του δασκάλου της αρχιτεκτονικής Στα πλαίσια αυτά ο Διδακτικός λόγος οφείλει να είναι «καθαρός», απλός όσο και ενδελεχής. Να επανέρχεται, εξειδικεύοντας και γενικεύοντας αντίστοιχα, να παρουσιάζει όλες τις πλευρές του προβλήματος και εντέλει μέσω κατάλληλων αφαιρέσεων να εμφανίζει τον πυρήνα του προβλήματος. Οφείλει επίσης να είναι ανοιχτός και διαλλακτικός. Ταυτόχρονα ο διδάσκοντας κρίνεται σκόπιμο όχι μόνο να καταδεικνύει την ουσία των πραγμάτων, να διευκρινίζει και να αποσαφηνίσει την σκέψη του 25

Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΊΑ - Ο ΤΡΌΠΟΣ φοιτητή, κατατείνοντας σε σαφή συμπεράσματα – αλλά ταυτόχρονα να διατυπώνει με τον κατάλληλο τρόπο τα συμπεράσματα. Όχι ως αυταπόδεικτες ή αυτονόητες αξίες, (που οι σπουδαστές δεν μπορούν παρά να δεχτούν ανεπιφύλακτα) αλλά με τρόπο διερευνητικό – τεκμηριωμένο – και κριτικό απέναντι στα πράγματα. Μέσω κατάλληλων παρατηρήσεων που έχουν να κάνουν με την επισήμανση, την εστίαση, τις κοινές τομές, τη διάκριση αλλά ταυτόχρονα την αμφισβήτηση, την ανατροπή και την υπέρβαση, όταν χρειαστεί. Έτσι τα καίρια επί της αρχιτεκτονικής πρέπει να ξανά-ανακαλύπτονται εκ νέου κάθε φορά και όχι να δίδονται ως έτοιμες προς εφαρμογή –σίγουρες και δοκιμασμένες συνταγές. Αφήνοντας έτσι περιθώρια για την ανάπτυξη γόνιμης αμφιβολίας, διαλόγου ή και αμφισβήτησης. Το παιχνίδι της βεβαιότητας εμπεριέχει την αμφισβήτηση, ως αντίρροπη συζυγία. Αυτή το δίπολο βέβαια ελέγχου και ελευθερίας, πρέπει να ομολογήσουμε πως μάλλον δεν απαντάται σε ίση αναλογία μεταξύ των δύο μερών, αλλά προϋποθέτει περισσότερο έλεγχο παρά ελευθερία, από μέρους του δασκάλου. Ο οποίος έχει περισσότερο τακτοποιητικό – οργανωτικό ρόλο στο πεδίο σκέψης του διδασκόμενου. Είναι δηλαδή το σταθεροποιητικό κομμάτι στην συζυγία διδάσκοντα – διδασκόμενου. Τέλος, ο λόγος οφείλει να είναι προσαρμοστικός, με τον διδάσκοντα να μεταμορφώνεται από θέμα σε θέμα. Να σχηματοποιεί τις προτροπές και οδηγίες του ανάλογα και συμπληρωματικά προς την σκέψη του φοιτητή. Χωρίς να ομογενοποιεί άκριτα κάθε θέμα, αλλά αναγνωρίζο-τας και ενθαρρύνοντας το προσωπικό κανάλι σκέψης του κάθε σπουδαστή. Αυτό δεν σημαίνει διάσταση απόψεων – αλλαγή κανόνων και πεποιθήσεων από θέμα σε θέμα, οι οποίες οφείλουν να είναι σταθερές και ως τέτοιες να αναγνωρίζονται και να εμπεδώνονται από το σύνολο της τάξης – αλλά προσαρμογή του λόγου και της διαδρομής έτσι ώστε να εκμαιεύονται οι προσωπικές δημιουργικές δυνάμεις. Χρονικά περιέχει δύο φάσεις διερεύνησης για το σχηματισμό και την επεξεργασία της συνθετικής πρότασης: η πρώτη ολοκληρώνεται με το τέλος του χειμερινού εξαμήνου, τον μήνα Φεβρουάριο, και η επόμενη με το τέλος του εαρινού εξαμήνου, τον μήνα Ιούνιο.

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

Στάδια επεξεργασίας Α’ φάση. Μεθοδολογικά εργαλεία Η πρώτη φάση περιλαμβάνει αρχικά, ταυτόχρονα την σπουδή σε δύο διαφορετικές κλίμακες: α. Την κλίμακα 1:500 με τις πρώτες ιεραρχήσεις, τις πυκνότητες τις γενικές αρθρώσεις και γενικές αισθήσεις, τις φυγές, τις σχέσεις με τα μάκρο-περιβάλλοντα, τα ίχνη, τα σκίτσα της γενικής ιδέας. β. Την κλίμακα 1:50 όπου μελετούν μια ‘ιδεατή’ μονάδα εν οικονομία – όπου σιγά - σιγά βρίσκει την θέση της – όπου διερευνώνται όλα τα αιτούμενα για τον τρόπο ζωής μιας κατοικίας, οι περιοχές της οι προσβάσεις, τα σκληρά και τα μαλακά όρια, οι διαμπερότητες, το φως της, η γενική κι ειδική αίσθηση από υλικά , οι κατόψεις, οι τομές και οι συναντήσεις της με το έξω. Παράλληλες ‘μάκρο’ και ‘μίκρο’ προσεγγίσεις

Εννοείται ότι οι δύο ερευνητικές διαδρομές στο ‘μάκρο’ και ‘μίκρο’ κόσμο του θέματος, διατηρούν προσωρινές ή στιγμιαίες αυτοτέλειες, είναι ωστόσο ταυτόχρονες, αλλά όχι ασύμπτωτες. Σε αυτά τα συνεχή ‘zoom in’ και ‘zoom out’ υπενθυμίζεται ότι η ‘μονάδα’ ανήκει στο σύνολο και αντιστρόφως. Η αλληλοεπεξεργασία των δύο θα κάνει πιο κατανοητή την εξάρτηση του ενός από το άλλο. Αυτή τη συσχέτιση, και ανάγκη παράλληλης μελέτης παρατηρούν και κατανοούν και οι ίδιοι οι σπουδαστές/τριες. Καθώς προχωρεί η επεξεργασία του ‘τύπου’, μέσα από το μεγεθυντικό φακό της κλίμακας 1:50, ανασύρονται προβλήματα που έχουν να κάνουν με το σύνολο του συγκροτήματος: - πώς συνεργάζεται με τη γενική διάταξη, - πώς γίνονται οι προσβάσεις, - πώς ‘βλέπει’ σε κοινόχρηστους χώρους, - πώς συμμετέχει στο εξωτερικό περίβλημα ή στον εσωτερικό κοινόχρηστο χώρο, - πώς συνεισφέρει ή υπονομεύει την κεντρική ιδέα και τον τρόπο ζωής αυτής της κοινότητας κλπ.

ΣΤΑΔΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ Η μελέτη συνεχίζει και οι προσεγγίσεις (μίκρο - μάκρο) από τις δύο κλίμακες γρήγορα «συναντιούνται» στην επόμενη κλίμακα: Στην κλίμακα 1:200 πραγματοποιούνται οι πρώτες ολοκληρωμένες σχεδιαστικές προσεγγίσεις του θέματος με την έννοια ότι εδώ συντίθενται οι ως εκείνη την στιγμή ασύμπτωτες σχεδιαστικές προσεγγίσεις. Αφορά τον γόνιμο συγκερασμό αυτών των δύο διαδρομών έρευνας σε οριστικές αποφάσεις κι επίλυση των όποιων αντιφάσεων του θέματος. Αφορά δηλαδή τις συνθετικές επιλογές σ΄ ένα ενιαίο σύνολο. Συνοψίζοντας τόσο τα γενικότερα ζητήματα: - σχέση μονάδας – κυττάρου και συνόλων κι αντίστροφα, - σχέση με το περιβάλλον (φυσικό, κτιστό, άκτιστο, αστικό, πολιτιστικό, κοινωνικό, ευρύτερο ή εγγύτερο) χαρακτήρας κτιρίου σαν δημόσιο κτίριο –κυψέλη που εξυπηρετεί ατομικές ή περισσότερο συλλογικές ανάγκες στέγασης, όσο και τα ειδικότερα ποιοτικά και ποσοτικά ζητήματα: - οργάνωσης των λειτουργικών, των χωρικών, των ανθρωπομετρικών των δομικών και κατασκευαστικών ενοτήτων, θα αποτελέσουν γενετικά στοιχεία υλοποίησης κι επεξεργασίας του θέματος Έτσι, στο μέσο του ακαδημαϊκού έτους, συνήθως τον μήνα Φλεβάρη, παραδίδεται όλο το ημερολόγιο του έργου που αποτελεί και την πρώτη σαφή αποτύπωση του θέματος. Το ημερολόγιο του έργου αφορά στα ενδιάμεσα σχέδια, σκίτσα, προπλάσματα και γενικά σε όλα τα σχέδια που πραγματοποιήθηκαν κατά την διάρκεια του εξαμήνου. Αυτό το υλικό, υλικό δοκιμών, σχεδιαστικών διερευνήσεων και διαγραμμάτων είναι αυτό που μέσα από την παρατήρηση, την ανάλυση και την ερμηνεία θα αποτελέσει την βάση για την μεθοδολογική προσέγγιση κάθε πρότασης.

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Εκπαιδευτική προσέγγιση

Η ανάγκη παράδοσης των εργασιών Και οι δημόσιες συζητήσεις

Εδώ πρέπει να αναφερθούν δύο θέματα εκπαιδευτικής προσέγγισης που έχουν κομβική σημασία για την κατανόηση της διαδικασίας του σχεδιασμού ατομικά αλλά και συλλογικά, στο σύνολο της ομάδας του σπουδαστικού έτους είναι: 1. Η επιμονή στις παραδόσεις των εργασιών, δηλαδή η επιμονή στην ανάγκη ολοκλήρωσης των διαφορετικών φάσεων των συνθετικών προτάσεων. 2. Οι δημόσιες συζητήσεις στο σύνολο της τάξης. Οι παραδόσεις, ενδιάμεσες και τελική, των σπουδαστικών θεμάτων ενός ακαδημαϊκού εξαμήνου δεν είναι μια διεκπεραίωση. Οι παραδόσεις, σαν μικρές παύσεις στην πρακτική του σχεδιασμού έχουν ένα διπλό ρόλο αυτό του να ολοκληρωθεί το εκάστοτε σχεδιαστικό στάδιο και αυτό του ‘στέκομαι’, ‘παρατηρώ’ και ‘συλλογίζομαι’ μαζί με τους Άλλους γύρω από όσα έχω κάνει.

«Το κλείσιμο κάθε σταδίου σχεδίασης»

Στο ‘κάλεσμα του χρόνου’ της παράδοσης ο σπουδαστής/τρια κάνει πιο σαφή, συγκεκριμένα, ανάλογα το κάθε στάδιο επεξεργασίας, τα εκάστοτε ζητούμενα. Αυτό που πιο απλά ονομάζουμε στην εκάστοτε φάση «το κλείσιμο» ενός θέματος, το τελείωμα παρά το ατελές του, είναι ένα σημαντικό εκπαιδευτικό βήμα στην κατανόηση των σταδίων, τη σύνθεση διαφορετικών αφετηριών στη μελέτη μιας αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Η προσπάθεια συγκεκριμενοποίησης στα πλαίσια μιας παράδοσης, και ας πρόκειται για κάποιο προκαταρκτικό στάδιο, καταγράφεται έμπρακτα σαν ένα στάδιο στην εξέλιξη μιας συνθετικής πρότασης και θεωρείται εφόδιο κομβικής σημασίας για τους σπουδαστές/τριες και την κατανόηση της σχεδιαστικής διαδικασίας.

Μέσα από το έργο των άλλων

Οι δημόσιες συζητήσεις δεν είναι φυσικά μια διαδικασία αξιολόγησης με τη μορφή εξέτασης ή κριτικής επιτροπής με κριτές και κρινόμενους. Είναι, πρωτίστως, μια στιγμή συνειδητότητας, όπου οι σπουδαστές/τριες μέσα από τον διάλογο μοιράζονται με την μικρή σπουδαστική κοινότητα τις εμπειρίες, τον κόπο, τις συνθετικές τους προσπάθειες, θέσεις και οράματα γύρω από το εκάστοτε θέμα. Πως δηλαδή κατανοώ τη συνθετική διαδικασία μέσα από το έργο μου αλλά και μέσα από το έργο των άλλων. Μαθαίνω να αναγνωρίζω, ‘διαβάζω’, περιγράφω, διαπιστώνω, αναλύω, συγκρίνω και, εν τέλει, εκμαιεύω και κατανοώ μέσα από την προσωπική παρατήρηση τις πιθανές μεθοδολογικές προσεγγίσεις μιας συνθετικής διαδρομής.

ΣΤΑΔΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ Ειδικά, στις περιπτώσεις όπου οι ιδέες των προτάσεων δεν ‘ξεπετάχθηκαν’ στον κρίσιμο χώρο του εργαστηρίου της σύνθεσης κατά τη διάρκεια του εξαμήνου η διαδικασία των παρουσιάσεων είναι ακόμα πιο σημαντική. Είναι δηλαδή μια ευκαιρία για όσους κρατήθηκαν κάπως μακριά από την διαδικασία να κατανοήσουν μέσα από το διάλογο και τις αναλύσεις κάποια βασικά βήματα, δίνοντάς τους την δυνατότητα να συνδεθούν με τους/τις συμφοιτητές/τριες τους επί του έργου. Β’ Φάση. Μεθοδολογικά εργαλεία Γίνεται επαναξιολόγηση της σύνθεσης. Πάντα συμβαίνουν μερικές ή και συνολικές ανατροπές. Είναι συγκινητικές οι στιγμές αυτού του κύκλου μαθημάτων όταν διαπιστωνόταν ο τρόπος με τον οποίο οι σπουδαστές/τριες καταφέρνουν να κατανοήσουν τα διαφορετικά στάδια με τις «μίκρο – μάκρο» αλλαγές κλίμακας, τα «εμπρός – πίσω» στις σχέσεις μέρους όλου. Παρατηρήθηκε μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις και με αποκλειστικά δική τους πρωτοβουλία πως πραγματοποιούσαν στα θέματά τους αλλαγές και επεξεργασίες σε βαθμό που αυτά μπορεί να ήταν αγνώριστα. Χαρακτηριστικές είναι επίσης οι περιπτώσεις που, στα πλαίσια αυτής της σύνδεσης και της εξοικείωσης με ότι κάνω, οι σπουδαστές/τριες επέλεγαν την παράδοση του θέματός τους στην εξεταστική του Σεπτεμβρίου όχι τόσο για μια καλύτερη τελική παρουσίαση αλλά σχεδόν για την ανατροπή και την εκ νέου ανασύνθεση της πρότασής τους κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Η ολοκλήρωση της β’ φάσης συνεχίζει την αναλυτική διερεύνηση και σχεδίαση όλων των ενοτήτων σε κλίμακα 1:100. Συνήθως υπάρχει και μια πιο λεπτομερής επεξεργασία σε κλίμακα 1:100 ή και οικοδομικές λεπτομέρειες. Το θέμα παραδίδεται οριστικά τον Ιούνιο ενώ γίνεται παρουσίαση που αποτελεί την αφορμή ενός ουσιαστικού διάλογου όπου: Εκπαιδευτική θεώρηση του χώρου 31

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

Τίποτα δεν κατοικείται, αν δεν μπεις μέσα.

ΣΤΑΔΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ

Γίνεται πια φανερό ότι «ο χώρος δεν κατοικείται, αν δεν περάσεις από μέσα του». Αν δεν διαβείς το οικόπεδο, αν δεν ξαναδιαβάσεις τις πόλεις. Δεν κατοικούνται οι ιδέες, αν δεν εξερευνηθούν πολλαπλά, επίσης δεν χτίζονται αν δεν ξέρεις τα εργαλεία σου. Γι’ αυτό και οι πολλές κλίμακες, οι μεγεθυντικοί φακοί. Ακόμα δεν θα φανερωθούν στον φοιτητή οι ασάφειες των ιδεών, αν δεν ελεγχθούν σ’ αυτόν τον τόσο ελλειπτικό χάρτινο κόσμο των προπλασμάτων αλλά τόσο εποπτικό για τις προθέσεις. Για να κατοικήσουμε χρειάζεται να γίνουμε τάξη, να γίνουμε εμείς κοινότητα, να χτίζονται ιδέες και συγκριτικά να κατανοούνται. Η έρευνα και οι προτάσεις έχουν δρόμους και τρόπους, οι διερευνήσεις στήνουν πεποιθήσεις για το πώς ζούμε . Για να δούμε τι γίνεται…

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

Κατηγοριοποιήσεις συνθετικών μεθοδολογικών προσεγγίσεων

Το δίκτυο

Εγκαταστάσεις «οικισμών»

Η ένωση- γέφυρα

Βασικοί σχηματισμοί

Η διαδικασία της έρευνας.

Σύνθεση και αντίθεση με το τοπίο

Απρόοπτες κατοικήσεις.

Ιδέες και δομές

Η γραμμική κυψέλη

Κτίριο έδαφος

Η γραμμική κυψέλη

Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Η κατοίκηση του νότου

Εστιακοί χώροι

Οι οπτικές, το έξω και το μέσα

Τα όρια – το περίβλημα

Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις

Τα όρια – το περίβλημα

Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα

Συνθετικά και τεχνικά εργαλεία

Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις

Το παιχνίδι με τον χρόνο

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Μεθοδολογικά συνθετικά εργαλεία Παρακάτω παρουσιάζεται μια σειρά μεθοδολογικών συνθετικών εργαλείων όπως αυτά προέκυψαν και κατηγοριοποιήθηκαν μέσα από τις σπουδαστικές προτάσεις ενός ακαδημαϊκού έτους. Η ποικιλία και τα κριτήρια διαμόρφωσής των εργαλείων αυτών αφορά, όπως τονίσαμε παραπάνω, κυρίως τις σχέσεις όλου μέρους και τη σχέση αυτών με τα γύρω. Τα μεθοδολογικά εργαλεία παρουσιάζονται εδώ σχεδόν «εν τη γενέσει» τους, μέσα από «τις μεταμορφώσεις» τους και όχι από τα τελικά αποτελέσματα και τις παρουσιάσεις τους. Από τη σπουδή, τις διερευνήσεις και τους πειραματισμούς, από τα πρώτα συνθετικά χνάρια και στην εξέλιξη τους, μέσα από την πράξη, την εμπειρία και την παρατήρηση δηλαδή «εκ των έσω» προκύπτουν οι μεθοδολογικές κατηγοριοποιήσεις σε αυτές τις συνθετικές προτάσεις κατοίκησης. Πρόκειται για μια «ζωντανή» έρευνα βασισμένη στην πρακτική για αυτό και τα εργαλεία που εν τέλει συγκεντρώνονται δεν είναι ούτε πλήρη, ούτε παρουσιάζονται με κάποια ποσοτική ακρίβεια. Είναι ωστόσο τα χνάρια αυτών των αναζητήσεων και των προτάσεων που «στο περίπου» και διαισθητικά εκπαιδεύουν τους σπουδαστές/τριες σε αυτό που ονομάσαμε παιχνίδι της συνθετικής περιπλάνησης.

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ

Το δίκτυο

Εγκαταστάσεις «οικισμών»

Η ένωση- γέφυρα

Βασικοί σχηματισμοί

Σπουδαστές: Σέβη Γιεκτίδου, Η διαδικασία της έρευνας. Πέτρος Λάππας Απρόοπτες κατοικήσεις.

Ιδέες και δομές

Το δίκτυο διαδρομών μέσα από γειτονιές. Η γραμμική κυψέλη

Κτίριο έδαφος

Η γραμμική κυψέλη

Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Η κατοίκηση του νότου

Εστιακοί χώροι

Οι οπτικές, το έξω και το μέσα

Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις

Τα όρια – το περίβλημα

Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις

Τα όρια – το περίβλημα

Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα

Συνθετικά και τεχνικά εργαλεία

Σύνθεση και αντίθεση με το τοπίο

Το παιχνίδι με τον χρόνο

1:200

1:500

1:200

Oι μονάδες εξελίσσονται γύρω από έναν εσωτερικό κοινόχρηστο χώρο που συναντά-ται με ημιυπαίθριους και αυλές. Διαδοχικά πλέγματα κινήσεων εγκαθιδρύουν τόπους συνάντησης και εξυφαίνουν-νται γύρω από γειτονιές. Ο πρώτος δρόμος, Μετατοπίσεις, Η δοκιμή μέσα στην πόλη, Το δίκτυο διαδρομών μέσα από γειτονιές.

Το δίκτυο

Εγκαταστάσεις «οικισμών»

Η ένωση- γέφυρα

Βασικοί σχηματισμοί

Η διαδικασία της έρευνας.

Σύνθεση και αντίθεση με το τοπίο

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Η ΈΝΩΣΗ- ΓΈΦΥΡΑ Σπουδάστριες: Απρόοπτες κατοικήσεις. Μίνα Ζαρμπού, Αλεξία Κεχαγιά, Αφροδίτη Πινακά Η γραμμική κυψέλη

Ιδέες και δομές

Κτίριο έδαφος

Η γραμμική κυψέλη

Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Η κατοίκηση του νότου

Εστιακοί χώροι

Οι οπτικές, το έξω και το μέσα

Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις

Τα όρια – το περίβλημα

Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις

Τα όρια – το περίβλημα

Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα

Οι ιδέες γεννιούνται, ερευνώνται και δοκιμάζονται.

Συνθετικά και τεχνικά εργαλεία

Το παιχνίδι με τον χρόνο

Ερμηνείες μιας κατοίκησης που συνοδεύει την κίνηση, μια σημαντική σύνδεση στην πόλη. 37

Το δίκτυο

Εγκαταστάσεις «οικισμών»

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Η ένωση- γέφυρα

Βασικοί σχηματισμοί

Η διαδικασία της έρευνας.

Σύνθεση και αντίθεση με το τοπίο

Απρόοπτες κατοικήσεις.

Ιδέες και δομές

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Σπουδάστριες: Κατερίνα Γάτου, Θεώνη Δώδου

Η γραμμική κυψέλη

Κτίριο έδαφος

Η γραμμική κυψέλη

Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Η κατοίκηση του νότου

Εστιακοί χώροι

Οι οπτικές, το έξω και το μέσα

Τα όρια – το περίβλημα

Οριζόντιες και Τα όρια – το περίβλημα κατακόρυφες γειτονιές. Η διαδικασία τηςΣυνθετικά έρευνας. και τεχνικά εργαλεία Απρόοπτες κατοικήσεις. Κατά την πορεία μιας διερεύνησης εμφανίζονται «απρόσμενα» αποτελέσματα.

Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα Το παιχνίδι με τον χρόνο

Το δίκτυο

Εγκαταστάσεις «οικισμών»

Η ένωση- γέφυρα

Βασικοί σχηματισμοί

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Η διαδικασία της έρευνας.

Σύνθεση και αντίθεση με το τοπίο

Απρόοπτες κατοικήσεις.

Ιδέες και δομές

ΑΠΡΟΟΠΤΕΣ Η γραμμική κυψέλη ΚΑΤΟΙΚΗΣΕΙΣ Σπουδάστριες: Κατερίνα Γάτου, Θεώνη Δώδου

Κτίριο έδαφος

Η γραμμική κυψέλη

Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Η κατοίκηση του νότου

Εστιακοί χώροι

Οι οπτικές, το έξω και το μέσα

Τα όρια – το περίβλημα Κατόψεις ή και όψεις Τα όρια – το περίβλημα

Συνθετικά και τεχνικά εργαλεία

Η ένωση- γέφυρα

Βασικοί σχηματισμοί

Η διαδικασία της έρευνας.

Σύνθεση και αντίθεση με το τοπίο

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Απρόοπτες κατοικήσεις.

Ιδέες και δομές

Η γραμμική κυψέλη

Κτίριο έδαφος

Η γραμμική κυψέλη

Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Η ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΚΥΨΕΛΗ Σπουδάστριες: Η κατοίκηση του νότου Λία Παπαμιχαήλ Κρίστυ Τσατσιώτη Οι οπτικές, το έξω και το μέσα

Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις

Τα όρια – το περίβλημα

Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις

Τα όρια – το περίβλημα

Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα

Συνθετικά και τεχνικά εργαλεία

Το κτίριο δρόμος: νέες αστικότητες στην πόλη πάνω σε σταθερά χνάρια. Η μεθοδική οργάνωση των «τύπων» «εν παραλλήλω» δημιουργεί έναν εσωτερικό δρόμο ενώ η προσεκτική επανάληψη – παραλλαγή και μετατόπιση τους επιτρέπει αποσπασματικές φυγές από – προς το περιβάλλον. 40

Εστιακοί χώροι

Το παιχνίδι με τον χρόνο

Η διαδικασία της έρευνας.

Σύνθεση και αντίθεση με το τοπίο

Απρόοπτες κατοικήσεις.

Ιδέες και δομές

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Η γραμμική κυψέλη

Κτίριο έδαφος

Η γραμμική κυψέλη

Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Η κατοίκηση του νότου

Εστιακοί χώροι

Η ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΚΥΨΕΛΗ

Σπουδάστριες: Οι οπτικές, το έξω και το μέσα Λία Παπαμιχαήλ Κρίστυ Τσατσιώτη

Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις

Τα όρια – το περίβλημα

Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις

Τα όρια – το περίβλημα

Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα

Συνθετικά και τεχνικά εργαλεία

Το παιχνίδι με τον χρόνο

Απρόοπτες κατοικήσεις.

Ιδέες και δομές

Η γραμμική κυψέλη

Κτίριο έδαφος

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Η γραμμική κυψέλη

Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Η κατοίκηση του νότου

Εστιακοί χώροι

Οι οπτικές, το έξω και το μέσα

Η ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ

Τα όρια – το περίβλημα Σπουδάστριες: Ελίνα Αθανασιάδου, Βαρβάρα Σταύρου Τα όρια – το περίβλημα

Συνθετικά και τεχνικά εργαλεία

Η αιτία, η επιθυμία: η αναδίπλωση της τομής. Η αναδίπλωση της τομής για να βρει ήλιο οδήγησε σε μια συστηματική έρευνα ανάμεσα: 42

Η αιτία - η επιθυμία

Η αιτία - η επιθυμία Τίποτα δ ε ν κατοικ είτα ι α ν δε βρεις 1 + 10 λόγ ους ν α το κα τοι κ ήσε ι ς

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Η γέφυρα της βιβλιοθήκης

Η προστασία της στοάς – πέρασμα για την πόλη

Ανάμεσα: - Στο κύριο και το κοινό - Στην τάξη και την ποικιλία -Στον κανόνα και την υποδιαίρεση - Στον μικρό θύλακα στο μεγάλο σώμα - Στην μορφή και το νόημα - ..όλα σε μια γλώσσα αρχιτεκτονικής χωρίς περιττές εξάρσεις Τ ίποτα δε ν κατοικείται αν δε βρεις 1 + 10 λόγους να το κατοικήσε ις

Η γραμμική κυψέλη

Κτίριο έδαφος

Η γραμμική κυψέλη

Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Η κατοίκηση του νότου

Οι οπτικές, το έξω και το μέσα

Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις

Τα όρια – το περίβλημα

Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις

Τα όρια – το περίβλημα

Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα

ΟΙ ΟΠΤΙΚΕΣ, ΤΟ ΕΞΩ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΣΑ

Σπουδαστές: Δημήτρης Κατσαρέλης, Ειρήνη Γεωργίου Συνθετικά και τεχνικά εργαλεία

Οι πρώτες σιγουριές “απ’ έξω”

Οι δειλές ανιχνεύσεις του “μέσα”

Οι δύο κόσμοι 44

Εστιακοί χώροι

Το παιχνίδι με τον χρόνο

Το παλλόμενο πλέγμα

Οι μακροσκοπικές οπτικές οδηγούσαν Οι μακροσκοπικές οπτικές οδηγούσαν σε «άστοχες βεβαιότητες» αρχικά σε “άστοχες βεβαιότητες” για το για τον χώρο της πόλης. Χώρο της πόλης. Οι ενδοσκοπικές ματιές φώτισαν νέους τόπους κατοίκησης που Οι ενδοσκοπικέςμορφές ματιές στο σώμα των επαναπροσδιόρισαν και σχέσεις μέσα και προς την πόλη. κτιρίων φώτισαν νέους Τόπους κατοίκησης επαναπροσδιόρισαν μορφές κ’ σε σχέσεις Οι που μικρές μονάδες «αγκιστρώνονται» δυο προφυλαγμένα μέσα κ’ προς την πόλη. καταστρώματα συνύπαρξης. «Παρακολουθούν» την πόλη πίσω από ένα «παλλόμενο» πλέγμα.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Οι μικρές ‘μονάδες’ αγκιστρώνονται σε δυο προφυλαγμένα καταστρώματα οριζόντιας συνύπαρξης . ‘Παρακολουθούν’ την πόλη πίσω από το παλλόμενο πλέγμα.

Η γραμμική κυψέλη

Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Η κατοίκηση του νότου

Εστιακοί χώροι

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Οι οπτικές, το έξω και το μέσα

Τα όρια – το περίβλημα

Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις

Τα όρια – το περίβλημα

Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα

ΤΑ ΟΡΙΑ , ΤΟ ΠΕΡΙΒΛΗΜΑ

Συνθετικά και τεχνικά εργαλεία

Σπουδαστές: Μανώλης Βενιεράκης, Θεόφιλος Ζάχος, Ισμήνη Χρυσοχόου

Οι διακριτοί όγκοι, οι συμπαγείς τοίχοι, η ελαφριά γέφυρα, τα χνάρια στα δάπεδα, συνυφαίνουν τα κενά της πόλης – οριοθετούν δημόσιες και ιδιωτικές περιοχές, ορίζουν πορείες και φυγές. 46

Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις

Το παιχνίδι με τον χρόνο

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Το περίβλημα της «αλγοριθμικής» όψης αποτυπώνεται η άθροιση και ο πολλαπλασιασμός των δομικών μερών του συνόλου.

Οι οπτικές, το έξω και το μέσα

Τα όρια – το περίβλημα

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Τα όρια – το περίβλημα

Συνθετικά και τεχνικά εργαλεία

ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Σπουδαστές: Θανάσης Καραχάλιος Χρήστος Παπαχριστοδούλου

Μονάδες και ομάδες, εστιακοί χώροι, ανοικτά περάσματα, «θετικά κενά». Οι χώροι φτιάχνονται και από ύλη. Τέχνη και τεχνική.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

Εγκαταστάσεις «οικισμών»

Βασικοί σχηματισμοί

EΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ “ΟΙΚΙΣΜΩΝ”

Σύνθεση και αντίθεση με το τοπίο Σπουδαστές: Δημήτρης Γιαννακόπουλος, Βλαδίμηρος Χεριανίδης Ιδέες και δομές

Σκίτσα επιθυμιώnν: Κτίριο έδαφος Ονομάζουμε αυτά τα πρώτα ίχνη από γραφίτη Αστικό περιβάλλον που αποτυπώνουν Τυποποίηση και «τυπικότητα» επιθυμητές καταστάσεις και τρόπους κατοίκησης. Συχνά, αυτά τα Εστιακοί πρώτα χώροι ίχνη, ξεκινούν από γνωστές εικόνες που Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις ωστόσο στην επεξεργασία τους μεταβάλλονται, εξελίσσονται κιΣτοιχειακά έτσι συχνά συστήματα: από αυτές μένειπαραθέσεις είναι και συναθροίσεις μόνο κάποια απομεινάρια που αχνά διαγράφονται ή Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου αιωρούνται στην γιατελική δημόσια περάσματα πρόταση.

Σκίτσα επιθυμιώνΣκίτσ Η αίσθηση του οικείου Η αίσ Η κλίμακα Σχεδιάζεται σήμερα ένα χωριόΗ(;)κλίμ Ο τόπος κι ο χρόνος του Σχεδι

Το παιχνίδι με τον χρόνο

Η αίσθηση του οικείου • Η κλίμακα σχεδιάζει ένα χωριό (;) • Ο τόπος και το χρόνος του • Οικειότητα των υλικών 50

Ο τόπ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Εδώ η σύσταση ενός συνόλου προκύπτει από τις σχέσεις των μερών του. Σχέσεις ιδιαίτερες, μη επαναλήψιμες και κυρίως προσωπικές. Η ύλη οριοθετεί το ανάμεσα, τις γειτνιάσεις, τα πλησιάσματα, τους τόπους των συναντήσεων που και αυτοί, με την σειρά τους, χαρακτηρίζονται από διαβαθμίσεις, ανομοιογένεια προκειμένω να φιλοξενηθούν ανάλογα και με τρόπο διακριτό οι εκάστοτε δράσεις.

Οικειότητα των υλικών Η φυσικότητα της οικοδομικής Μικροί τόποι Εναλλακτικές και ελεύθερες διαδρομές Φράχτες και περάσματα Οι φυγές που οδηγούν στην κεντρική πλατεία

Οικειότητα των υλικών Η φυσικότητα της οικοδομικής • Μικροί τόποι • Φράχτες και περάσματα • Οι φυγές που οδηγούν στην κεντρική πλατεία Η φυσικότητα της οικοδομικής Μικροί τόποι Εναλλακτικές και ελεύθερες διαδρομές Φράχτες και περάσματα

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Εγκαταστάσεις «οικισμών»

Βασικοί σχηματισμοί

Σύνθεση και αντίθεση με το τοπίο

EΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ “ΟΙΚΙΣΜΩΝ”

Ιδέες και δομές

Σπουδαστές: Σάντυ Γαργαδέλη, Αναστασία Κούτλα Κτίριο έδαφος Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Πλατείες - Γειτονιές – Δρόμοι Εστιακοί χώροι Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα Το παιχνίδι με τον χρόνο

Εγκαταστάσεις «οικισμών»

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Βασικοί σχηματισμοί

Σύνθεση και αντίθεση με το τοπίο

Ιδέες και δομές

ΣΎΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΊΘΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΤΟΠΊΟ Κτίριο έδαφος Σπουδάστριες: Μαρίνα Δαμαντίδου Αστικό περιβάλλον Ευαγγελία Κιουρκουτσόγλου Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Εστιακοί χώροι Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα Το παιχνίδι με τον χρόνο

Αντίθεση με έντονες χαράξεις και σύνθεση με μικρότερες. Ποικιλία, διαβαθμίσεις στις γεωμετρίες. Η παρουσία μιας ενιαίας χάραξης ή ενός κελύφους μπορεί να φιλοξενήσει τις επιμέρους διαβαθμίσεις. 53

Εγκαταστάσεις «οικισμών»

Βασικοί σχηματισμοί

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Σύνθεση και αντίθεση με το τοπίο

Ιδέες και δομές

Κτίριο έδαφος

ΙΔΈΕΣ ΚΑΙ ΔΟΜΈΣ

Σπουδαστές: Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα» Στέφανος Μανιάτης Στέφη Μαραγκού Εστιακοί χώροι Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα

Από την ιδέα της διέλευσης, από την πόλη Το στοπαιχνίδι πάρκομε τον χρόνο δομήθηκαν ενότητες που επικοινωνούν νοήματα. Η «ραχοκοκαλιά» των κατοικιών έστησε τα «σώματα» της κοινής ζωής που εξελίσσεται καθημερινά ανάμεσα στις δύο πλατείες.

ελικοειδής κίνηση - πορεία,στάση και εποπτεία συνυπάρχουν Μια ελικοειδήςΜια κίνηση - πορεία,στάση και εποπτεία συνυπάρχουν τόσο τόσο στον εσωτερικό της θύλακα, όσο και στη συνολική διάταξη της κοινότητας στον εσωτερικό της θύλακα, όσο και στη συνολική διάταξη της κοινότητας

Τίποτα δεν κατοικείται αν δε “μπεις” μέσα.

54 δ ε ν κ α τ ο ι κ ε ί τ α ι α ν δ ε “ μ π ε ι ς ” μ έ σ α . Τίποτα

Ιδέες - Δομές - Νοήματα Ιδέες - Δομές - Νοήματα

Μια ελικοε στον εσωτε

Τίποτα δεν κατοικείται αν δε “μπ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Ένας τοπιογενής σχηματισμός εξελίσσεται σε κτιριακό σχηματισμό. Η ραχοκοκαλιά των κατοικιών αναδείεται από το έδαφος και στήνει τα σώματα της κοινής ζωής που εξελίσσεται καθημερινά ανάμεσα στις δύο πλατείες.

Βασικοί σχηματισμοί

Σύνθεση και αντίθεση με το τοπίο

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Ιδέες και δομές

Κτίριο έδαφος Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

ΚΤΊΡΙΟ ΈΔΑΦΟΣ Εστιακοί χώροι Σπουδαστές: Πάνος Μανώλης, Γιάννης Βλάχος Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα Το παιχνίδι με τον χρόνο

Γνώση των εργαλείων Με την «γνώση των εργαλείων» αναφερόμαστε στο χειρισμό των διαφορετικών κλιμάκων, των αντίστοιχων σχεδίων, υλικών κτλ. ανάλογα τις εκάστοτε ανάγκες των συνθετικών αναζητήσεων.

Το ελεύθερο κτίριο, Τα υπόσκαφα Το έδαφος και το περιβάλλον

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Νατάσσα Αναστασιάδου - Πάνος Προύσαλης

Εγκαταστάσεις «οικισμών»

Βασικοί σχηματισμοί

Σπουδαστές: Νατάσα Αναστασιάδου Πάνος Προύσαλης

Σύνθεση και αντίθεση με το τοπίο

Ιδέες και δομές

Κτίριο έδαφος

Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Εστιακοί χώροι

ΑΣΤΙΚΌ ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝ, ΤΥΠΟΠΟΊΗΣΗ ΚΑΙ «ΤΥΠΙΚΌΤΗΤΑ»

Η πλαστικότητα των εκφραστικών μέσων γίνεται εργαλείο για τη ζωή γύρω από μια αυλή, αντιστέκεται στην κοινότυπη αστική πραγματικότητα, ενώ ταυτόχρονα την παρακολουθεί. Αστικό περιβάλλον - Τάξη και ποικιλία Αστικό περιβάλλον - Πυκνότητες -Τυποποίηση και “τυπικότητα” Τίποτα δεν κατοικείται αν δε “μπεις” μέσα. 57

Κτίριο έδαφος

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗΑστικό | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Εστιακοί χώροι

Αλεξανδροπούλου Ιωάννα Νίκα

Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις

ΕΣΤΙΑΚΟΊ ΧΏΡΟΙ

Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις

Γιάννης Ζγέρας Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου Τίνα Κονταρίδου για δημόσια περάσματα Το παιχνίδι με τον χρόνο

Σχεδιάζοντας πάνω σε αρχετυπικούς χώρους εστιακότητας. Σταθερή έρευνα σε αυλές - αίθρια που προστατεύουν τη βιωμένη συλλογικότητα. Φυσικό κλίμα και τεχνικά βιοκλιματικά. 58

Σχεδιά Σταθε βιωμέ Φυσικ

Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

Εστιακοί χώροι

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα

ΒΙΟ-ΕΣΤΙΑΚΟΊ ΧΏΡΟΙ Το παιχνίδι με τον χρόνο Σπουδαστές: Βασίλης Ελευθεριάδης Κοσμάς Ποτόλιας

Αίθρια – αυλές οι χώροι μιας βιωμένης συλλογικότητας. Πυκνές γειτνιάσεις. Εστίες επικοινωνίας. Χαρακτηριστικά οικισμού. 59

Κτίριο έδαφος Αστικό περιβάλλον Τυποποίηση και «τυπικότητα»

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Εστιακοί χώροι Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις

ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΆ ΣΥΣΤΉΜΑΤΑ: ΠΑΡΑΘΈΣΕΙΣ Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα ΚΑΙ ΣΥΝΑΘΡΟΊΣΕΙΣ Σπουδάστρια: Το παιχνίδι με τον χρόνο Ρενάτα Σκαράκη

Το Πανεπιστήμιο παρέχει ένα δίκτυο εγκαταστάσεων και ένα «πακέτο». Οι φοιτητές οργανώνοντας ευέλικτα καταλύματα. Μελετημένα με ανθρωπομετρικά μεγέθη, χώροι «εν οικονομία» που δεν στερούνται χώρων ημιυπαίθριας διαμονής. Το σύστημα έχει πατενταριστεί.

Προτείνουν το Πανεπιστήμιο να παρέχει ένα γήπεδο, ένα πρωταρχικό δίκτυο Η/Μ εγκαταστάσεων και ένα “πακέτο” αυτοοργάνωσης. Οι φοιτητές οργανώνουν ευέλικτα καταλύματα, μελετημένα με Τίποτα δεν μεγέθη, κατοικείται, ανθρωποκεντρικά χώροι “εν δεν υπάρχει. που δε οικονομία”, αν αυτοσυντηρούμενοι, στερούνται εσωτερικής μεταβλητότητας και χώρων ημιυπαίθριας διαμονής

“

”

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Το στοιχειακό Το στοιχειακό σύστημασύστημα έχει προβλέψει έχει προβλέψει την την Το στοιχειακό σύστημα έχει προβλέψει την ατομική ατομική ήατομική επεκτεινόμενη ή επεκτεινόμενη δυνατότητα δυνατότητα όχι μόνοόχι τηςμόνο της ή παράθεσης επεκτεινόμενη δυνατότητα όχι μόνο της παράθεσης παράθεσης αλλά καιαλλά της συνάθροισης και της συνάθροισης σε ομάδες σε ομάδες αλλά και της συνάθροισης σε ομάδες γύρω από γύρω από γύρω υπαίθριους από υπαίθριους χώρους χώρους

υπαίθριους χώρους.

Εστιακοί χώροι Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗΣτοιχειακά | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις

Σοφία Καλλέα--Κατερίνα ΚατερίναΜυριζάκη Μυριζάκη Σοφία Καλλέα

Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα

Σοφία Καλλέα - Κατερίνα Μυριζάκη

Το παιχνίδι με τον χρόνο

Η «ΑΠΕΛΕΥΘΈΡΩΣΗ» ΤΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΎ ΧΏΡΟΥ ΓΙΑ ΔΗΜΌΣΙΑ ΠΕΡΆΣΜΑΤΑ Σπουδάστριες: Σοφία Καλέα, Κατερίνα Μυριζάκη

Η αλυσίδα και το πέρασμα

“

Τίποτα δεν κατοικείται, αν δεν συναντηθεί με το άλλο.

”

Κινητές-κινητικές-κοινές εγκαταστάσεις Στοιχειακά συστήματα: παραθέσεις και συναθροίσεις Η «απελευθέρωση» του ιδιωτικού χώρου για δημόσια περάσματα

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Το παιχνίδι με τον χρόνο

ΤΟ ΠΑΙΧΝΊΔΙ ΜΕ ΤΟ ΧΡΌΝΟ Σπουδαστές: Γιάννης Αγγελάκος, Σπύρος Αμπατζόγλου

Ένα σύστημα χωρικό ελευθερώνει τόπους και τρόπους ζωής

Δόμηση και αποδόμηση στοστο χώρο καικαι τοτοχρόνο Δόμηση και αποδόμηση χώρο χρόνο. Ένα σύστημα χωρικό ελευθερώνει τόπους και τρόπους ζωής. χωρικό που ελευθερώνει τόπους Ένα σύστημα Πύκνωση και Διασπορά και τρόπους ζωής. Το χωρικό παιχνίδι εμπεριέχει παιχνίδι με το χρόνο Πύκνωση και διασπορά.

Το χωρικό παιχνίδι εμπεριέχει παιχνίδι με το χρόνο 63

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

10.

ΕΣΤΙΕΣ ΣΚΕΨΗΣ

Εστίες σκέψης

“

Όσο η Εστία είναι σταθερή, στο πλευρό των ανθρώπων και φρουρός των αγαθών τους, τόσο ο Ερμής είναι νομάς, τυχοδιώκτης, περιπλανώμενος.4

”

Οι σπουδές γύρω από την συλλογική κατοίκηση όπως παρουσιάστηκαν παραπάνω κατορθώνουν ακόμα και με αυτά τα μακετάκια να ορίζουν, συστηματοποιούν, ανοίγουν τον χώρο, να τον διαλύουν και πάλι για να βρουν το νόημα του. Έχουν αναμφίβολα ένα κοπιώδη χρόνο – που μπορεί ωστόσο να γίνει από εργώδης – στοχαστικός. Από την πράξη και την εμπειρία στην παρατήρηση και το συλλογισμό. Οι θεωρητικές προσεγγίσεις «εκ των έσω» σχηματίζονται σιγάσιγά. Δεν είναι κακό να πηγαίνεις και λίγο σιγά-σιγά. Η εικόνα, των σχεδίων και των προπλασμάτων, ίσως έχει και μια απάντηση – όπως φυσικά με τον ίδιο τρόπο μπορεί να συμβεί και με το «γκατζετάκι» και τις ψηφιακές τρισδιάστατες απεικονίσεις. Σε αυτό το μάθημα «μιλάμε» για τον χώρο, για την κατοικία. Εμείς οι ίδιοι, που τόσο επιθυμούμε να κατοικήσουμε, είμαστε ξένοι, προσωρινοί, ανέστιοι με ένα τρόπο. Είμαστε ένα απόσπασμα, ένα μέρος ενώ θα θέλαμε να είμαστε το όλο (εδώ και εκεί πάντα και παντού). Συμπαίκτες και εμπαιζόμενοι αυτού του κόσμου. Ένα παιχνίδι του. Χρειάζεται να πιστέψεις ότι η αρχιτεκτονική είναι ένας τόπος εξοικείωσης αυτού του κόσμου, με τα θεμελιώδη, τα αρχέγονα, τα καθημερινά. Και, παρά το σημερινό χάος, που καθιστά ύποπτους οποιουσδήποτε ‘θετικούς οραματισμούς’, μπορούμε να σκεφτόμαστε ότι οι φοιτητές/τριες αν πατούν στα πόδια μιας στέρεης εκπαίδευσης και παιδείας, ίσως πιο δύσκολα θα παρασυρθούν από το πρώτο κύμα μιας άγριας πραγματικότητας.

“ 4 5

Για να υπάρξει πράγματι ένα «έσω» ή «εντός», θα πρέπει να ανοιχτεί σε ένα «έξω» ή «εκτός» για να το δεχτεί στους κόλπους του. [..] Για να είσαι ο εαυτός σου, πρέπει να προβληθείς σ’ αυτό που είναι ξένο, να προεκταθείς μέσα σε αυτό και διά μέσου του.5

”

Vernant, Jean-Pierre. Περί ορίων. Ανάμεσα στον μύθο και την πολιτική ΙΙ. Αθήνα: Σμίλη, 2008, 243. ibid, 244. 67

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

Π Α ΡΑ Ρ Τ Η Μ Α : Η ε κ φ ώ ν η σ η ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

ΤΟΜΕΑΣ ΙΙΙ:

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ

3° ΕΤΟΣ 2013 – 2014 , 5o-6ο ΕΞΑΜΗΝΟ

Πέμπτη 15:15 –19:15

ΜΑΘ ΗΜ Α ΕΠΙ ΛΟ ΓΗΣ: Θ Ε Ω Ρ Ι ΑΣ - Θ Ε Μ ΑΤ Ο Σ Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Η Σ Σ Υ Ν Θ Ε Σ Η Σ Γ Ε Ν Ι Κ Η Κ Τ Ι Ρ Ι Ο Λ Ο Γ Ι Α Ι Ι I - Ι V

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ, Αρχιτέκτων Μηχ. Επικ. Καθηγήτρια – Συντονίστρια μαθήματος ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ , Αρχιτέκτων Μηχ. Λέκτωρ

ΘΕΜΑ:

ΕΣΤΙΑ ΓΙΑ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΞΑΝΘΗΣ. Ατομική και Συλλογική Κατοίκιση.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Η ΕΚΦΩΝΗΣΗ 1. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ότητες. Με αυτό το στόχο θα διερευνηθεί τόσο στις μονάδες όσο και στα σύνολά τους:

Το μάθημα θα επικεντρωθεί στη μελέτη και τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ενός κτιριακού συγκροτήματος μεσαίας σχετικά κλίμακας που προορίζεται να καλύψει κυρίως ανάγκες στέγασης μελών του Πανεπιστημίου (φοιτητών και προσκεκλημένων διδασκόντων) και ταυτόχρονα να προσφέρει μικρές κοινόχρηστες εξυπηρετήσεις στους κάτοικους κυρίως αυτής της κοινότητας. Η κατοίκηση θα γίνει σε ατομικούς ή περισσότερο σε συλλογικούς θύλακες, μικρές μονάδες – κύτταρα που θα συναποτελούν αυτή τη κυψέλη. Πρόκειται για ένα συγκρότημα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που εκ των πραγμάτων συνυπάρχει ο ιδιωτικός κι ο κοινωνικός βίος στα πλαίσια μιας κοινής ζωής. Το μάθημα (θεωρείται εκπαιδευτικά ενιαίο με το μάθημα της Γενικής Κτιριολογίας IV) αποτελεί συνθετότερη και εμπλουτιστική συνέχεια της έρευνας πάνω στη κατοικία (Γενική Κτιριολογία Ι και ΙΙ) και συνορεύει με τα μαθήματα της Ειδικής Κτιριολογίας Ι και ΙΙ που έχουν σαν αντικείμενο το Δημόσιο κτίριο.

Η οργάνωση των λειτουργικών ενοτήτων. Η ομαδοποίηση ενοτήτων και περιοχών ώστε να εξασφαλίζεται η ‘ κοινή’ και η ‘προσωπική’ ζωή, δηλαδή η οριοθέτηση του κοινού από τον ιδιωτικό χώρο (ζώνες διημέρευσης, εστίασης, ύπνου κλπ). Η αποσαφήνιση των κινήσεων και στάσεων (πορείες, κατακόρυφες και οριζόντιες, περάσματα και καθιστικά, κύριες είσοδοι και δευτερεύουσες προσπελάσεις κ λπ). Ο εσωστρεφής ή ε ξωστρεφής χαρακτήρας τους. Τον τρόπο που η διάρθρωση αυτή υπαγορεύει την οργάνωση του χώρου και του χρόνου στη ζωή του κάτοικου. Οι ομαδοποιήσεις σε σύνολα με κοινά χαρακτηριστικά, καθώς και οι συσχετίσεις τους με άλλες πιο κοινόχρηστες δραστηριότητες. Τα μεγέθη, οι αναλογίες και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των χώρων. Τα παραπάνω μελετώνται σε σχέση με τις λειτουργίες που παραλαμβάνουν οι διάφοροι χώροι (ατομικές και κοινές δραστηριότητες) και εξυπηρετούν (εξοπλισμός, κινήσεις) και σε σχέση με τις φυσικές (ανάγκες φωτισμού, αερισμού, ηλιασμού και προστασίας) και ανθρωπομετρικές παραμέτρους (εργονομία, αναλογίες ανθρώπινου σώματος). Μας ενδιαφέρει επίσης το αποτέλεσμα της οργάνωσης αυτής στο χαρακτήρα των χώρων (χώροι εσωστρεφείς ή ανοικτοί, ρέοντες ή στατικοί, αυστηρά εργονομικοί ή πολυσήμαντα λειτουργικοί), καθώς και ιδιαίτερες παράμετροι της ‘ποιότητας’, των ‘συνθηκών άνεσης’ και της οικονομίας’. Θέματα κλίμακας μεγεθών κι οργάνωσης στην τρίτη διάσταση (όγκοι). Η μελέτη της σχέσης των κλειστών, υπαίθριων και ημιυπαίθριων χώρων. Με γνώμονα τον τρόπο ζωής και τις δραστηριότητες που εξασφαλίζουν στον κάτοικο του χώρου, αλλά και σε σχέση με τον τρόπο που ορίζονται, και επικοινωνούν το φως κι η σκιά, το μέσα με το έξω, το κλειστό με το ανοικτό, το κτισμένο με το άκτιστο, το στατικό με το ρέον. Η τυπολογία του υπαίθριου χώρου (κήποι, αυλές, αίθρια, στοές) σε σχέση με τον δομημένο χώρο. Η μεταβλητότητα των συνθηκών κατοικίας στο χρόνο. Πως δηλαδή η διάρθρωση της μίας ή των πολλών κατοικιών εκφράζει την χρονική στιγμή που σχεδιάστηκε και χρησιμοποιήθηκε. Η ανταπόκριση στις μεταβαλλόμενες ανάγκες και στα κοινωνικά ζητούμενα. Η εσωτερική και ‘εξωτερική’ έκφραση ενός κτιρίου που βιώνεται και νοηματοδοτείται ατομικά αλλά και στα πλαίσια μιας συλλογικής συνύπαρξης. Κοινωνικές και συμβολικές διαστάσεις.

1.1 ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΚΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ. Τόσο από την ιδιοσυστασία του, σαν εστία ατομικής και συλλογικής κατοίκησης, όσο και από την μεθοδολογία προσέγγισης που θα ακολουθηθεί κατά την εκπαιδευτική εφαρμογή και περιγράφεται αναλυτικά στο κεφάλαιο 2, το μάθημα αυτό θα προσδιορίσει ένα κύκλο προβληματισμού γύρω από την συσχέτιση του μέρους με το όλον, ή καλύτερα, του μέλους με το σύνολο. 1.2. ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ. Ένας παράλληλος στόχος του μαθήματος είναι η διερεύνηση και μελέτη του αντικειμένου της κατοικίας και στη συγκεκριμένη περίπτωση της κατοικίας ‘εν οικονομία’ που κυτταρικά οργανώνει μια μεγαλύτερη κυψέλη. Μέσα από την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου αντικειμένου με τη μικρή κλίμακα και τις οικίες δραστηριότητες του ‘κατοικείν’ δίνεται η δυνατότητα να αναζητήσουμε τη μεθοδολογία και το τρόπο προσέγγισης των γενικότερων αρχιτεκτονικών ζητημάτων, όπως είναι: Α. Η σχέση του χώρου με τον τρόπο ζωής. Δηλαδή, πως σχετίζεται αμφίπλευρα η χρήση και λειτουργία του χώρου με την οργάνωση και τη διαμόρφωση του και πως αλληλεπιδρά στις ανθρώπινες δραστηρι-

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Β. Σχέση του κτιρίου με το περιβάλλον.

Α’ Φάση επεξεργασίας.

Επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος (προσανατολισμός, θέα, προσαρμογή στο ανάγλυφο του εδάφους, προστασία ή εκμετάλλευση φυσικών φαινομένων κλπ). Συσχέτιση – επαναπροσδιορισμός (ένταξη ή ρήξη) με το υπάρχον κτιστό περιβάλλον. Είτε το άμεσο (γειτονικά κτίρια, τοποθέτηση στο οικόπεδο, δεσμεύσεις νομοθεσίας) με το γενικότερο (ένταξη στον πολεοδομικό ιστό, στον οικιστικό χαρακτήρα της πόλης). Προσδιορισμός της σχέσης με το κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον της περιοχής.

Αποτελεί μια συστηματική ‘περιπλάνηση’ ταυτόχρονης προσέγγισης της μικρής και της μεγάλης κλίμακας – χαρακτηριστικός τρόπος διερεύνησης μιας αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Ο αρχιτέκτονας άλλωστε δεν προσεγγίζει συνήθως τα θέματα παραθετικά δηλ. μόνο κάθετα, πρώτα τα γενικά (μεγάλα), μετά τα ειδικά (μικρά) κι αντίστροφα ή μόνο οριζόντια το ένα μετά το άλλο ως να επρόκειτο για μια μαθηματική ανάλυση , αλλά πολύ πιο συνθετικά, προκειμένου να ολοκληρώνει συνδυαστικές ή αντιφατικές όψεις των απαιτήσεων του θέματος και να διαμορφώνει μια αχνή κι ίσως όχι εξειδικευμένη αλλά πάντως σφαιρική εικόνα όλων των προβλημάτων, στην έκτασή τους, στην δυναμική τους. Προφανώς κατόπιν οργανώνει, συμπληρώνει, εξειδικεύει, μέχρι να συλλάβει την ουσία του προβλήματος κι αν θέλετε και του χώρου που θα συνθέσει. Προς τούτο μετά την εκφώνηση - ανάλυση του θέματος, την επίσκεψη του οικοπέδου, την αναγνώριση της ευρύτερης περιοχής με τα επιμέρους ειδικά χαρακτηριστικά της, την διερεύνηση των γενικών λειτουργικών απαιτήσεων ποσοτικών και ποιοτικών, οι φοιτητές θα αρχίσουν να μελετούν – ψηλαφούν:

Γ. Η σχέση της μορφής με την κατασκευή. Σύλληψη και οργάνωση της δομής του κτιρίου. Κατασκευαστικό σύστημα. Κατασκευαστικός και λειτουργικός κάνναβος ΄ζώνες’ και εμβάτες του κτιρίου. Υλικά, υφές και χρώμα. Εξωτερικό περίβλημα, επεξεργασίες επιφανειών – ανοιγμάτων κελύφους. Οι παραπάνω αναζητήσεις – διερευνήσεις, σαν στόχοι του μαθήματος, αποτελούν διδακτικό αντικείμενο κυρίως όσον αφορά τον συνδυασμό τους. Δηλαδή, όχι στην ανάδειξη και επίλυση του κάθε ενός ξεχωριστά αλλά στην συνθετότητά τους και την αλληλεπίδρασή τους. Συνθήκες που θα καθορίσουν τις γενεσιουργές και συνθετικές αρχές που θα διέπουν το αρχιτεκτόνημα στην ολότητά του, δηλαδή την κεντρική ιδέα της σύνθεσης. 2. ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΙ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. Τα μαθήματα της Γενικής Κτιριολογίας ΙΙΙ και IV στο 5ο κι 6ο εξάμηνο θεωρούνται ενιαία εκπαιδευτική ενότητα. Για λειτουργικούς λόγους, Θα ολοκληρώνονται αυτόνομα ανά εξάμηνο. Η πρώτη ενότητα – αυτή του 5ου εξαμήνου περιέχει δύο φάσεις.

Α. Σε κλίμακα 1:500. Την γενική χωροθέτηση σε σχέση με το περιβάλλον: - Τις πρώτες ιεραρχήσεις χώρων όγκων και κλίμακας - Την πυκνότητα και τις ομαδοποιήσεις. - Την κατακόρυφη ή οριζόντια εξάπλωση, συνδυασμένη με τις κινήσεις, φυγές και θέες. - Τις γενικές αρθρώσεις του χτιστού και του υπαίθριου χώρου (κενά, αυλές, ημιυπαίθριοι, υπαίθριοι χώροι). - Την γενική αίσθηση σε σχέση με σημαντικές ποιοτικές χωρικές ποιότητες (φως, σκιά, διαμπερότητα, συνέχεια – ασυνέχεια, όρια, ρευστότητα). - Την κεντρική ιδέα επέμβασης στο αστικό περιβάλλον και τον προτεινόμενο τρόπο ζωής του συγκροτήματος. - Την βασική δομή του. Η κλίμακα αυτή (που για όσους θα προτιμούσαν γρήγορα μπορεί να μετατραπεί σε κλίμακα 1:200) δεν περιέχει μεγάλη λεπτομέρεια αλλά ορίζει με σχετική ελευθερία και ασάφεια (σκαριφήματα, σκίτσα κατόψεων και τομών) περιοχές οριοθέτησης που αφορούν τη σύνθεση έτσι ώστε αν αρχίζει να φανερώνεται η συνθετική ιδέα. Είναι στην ουσία η επιλογή των υλικών της ύφανσης των χώρων και ο τρόπος που συντίθενται.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Η ΕΚΦΩΝΗΣΗ Θα μελετηθούν και θα παραδοθούν: • • •

Mακέτα 1:500 ή 1:200 όγκων ή επιπέδων. Σκίτσα περιβάλλοντος χώρου. Σκαριφήματα κατόψεων τομών – όγκων και υψών με σχετικά σωστά μεγέθη σε κλίμακα 1:500 ή 1:200. Τα παραπάνω θα παραδοθούν την πρώτη εβδομάδα του Δεκεμβρίου σε δύο πινακίδες 50Χ70εκ. Β. Παράλληλα θα διερευνάται σε μικρή κλίμακα (εννοούμε κοντινή και με λεπτομέρεια) σε κλίμακα 1:50 η μονάδα, το συστατικό κύτταρο του συνόλου. Αυτό θα πραγματοποιηθεί με ένα πιο ‘καθορισμένο’ τρόπο. Οι πρώτες σκέψεις θα εξυφανθούν πάνω σ’ ένα χωρικό πλέγμα, ένα γεωμετρικό κάνναβο που θα δίνει το ‘βήμα’ του εμβάτη των μεγεθών. Πρόκειται για ένα ατελές κι εκτεινόμενο στις τρεις διαστάσεις κατά βούληση, πλεχτό οριζουσών ανά 0,90μ. περίπου όπου θα μελετηθούν: - Οι πρώτες προσεγγίσεις των περιοχών παραμονής σε εσωτερικούς, εξωτερικούς ή ενδιάμεσους χώρους. - Οι περιοχές διημέρευσης, εργασίας, ύπνου και υγρών χώρων κι οι κινήσεις ανάμεσά τους. - Οι προσβάσεις, είσοδοι – έξοδοι. - Τα σκληρά ή μαλακά όρια που οριοθετούν τα παραπάνω (δομικά στοιχεία, πλάκες, υποστυλώματα, σταθερά ή κινητά διαχωριστικά. - Τα ιδιαίτερα αισθητικά χαρακτηριστικά (υλικά, χρώμα, επεξεργασίες). - Η γενική αίσθηση (νοητικά κι βιωματικά) σε σχέση με τα γενετικά χαρακτηριστικά υλικά του χώρου (ανοικτός, φωτεινός, σκοτεινός, κινητικός, εσώστρεφος, παραθετικός ή διαμπερής ευέλικτος ή ακόμα κι μονώροφος ή διώροφος και τον τρόπο ζωής που αυτό συνεπάγεται. - Την βασική δομή της μονάδας. Το ολοκληρωμένο μοντέλο είναι ζητούμενο κι όπως ζητούμενο είναι το εάν θα είναι ένα ή περισσότερα. Όπως επίσης ζητούμενο είναι: - Η σχετική του επάρκεια – αυτονομία. - Ο τρόπος συσχέτισης με το διπλανό του. - Η δυνατότητα να πολλαπλασιαστεί και να δώσει μονάδες περισσότερων τμ. Άρα - Ο τρόπος σύνθεσης με το σύνολο της εστίας.

Εννοείται ότι αυτές οι δύο ερευνητικές διαδρομές στο ‘μάκρο’ κι ‘μίκρο’ κόσμο του θέματος, διατηρούν προσωρινές ή στιγμιαίες αυτοτέλειες, είναι ταυτόχρονες αλλά όχι ασύμπτωτες. Σ’ αυτά τα συνεχή ‘zoom in’ και ‘zoom out’ δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η ‘μονάδα’ ανήκει σε ένα σύνολο κι η αλληλοεπεξεργασία τους θα κάνει πιο κατανοητή την εξάρτηση του ενός από το άλλο. Για παράδειγμα, καθώς προχωρεί η επεξεργασία του ‘τύπου’ ανασύρονται προβλήματα που έχουν να κάνουν με το σύνολο του συγκροτήματος όπως: πως συνεργάζεται με την γενική διάταξη πως γίνονται οι προσβάσεις, πως ‘βλέπει’ σε κοινόχρηστους χώρους, πως συμμετέχει στο εξωτερικό περίβλημα ή στον εσωτερικό κοινόκτητο χώρο, πως συνεισφέρει ή υπονομεύει την κεντρική ιδέα και τον τρόπο ζωής αυτής της κοινότητας, κλπ. Η ολοκλήρωση αυτής της Α’ φάσης επεξεργασίας θα αποτελέσει υλικό παράδοσης των πρώτων εβδομάδων του Δεκεμβρίου όπου θα γίνουν ατομικές παρουσιάσεις των ομάδων και δημόσια συζήτηση.

Β’ φάση επεξεργασίας. Αφορά τον γόνιμο συγκερασμό αυτών των δύο διαδρομών έρευνας σε οριστικές αποφάσεις κι επίλυση των όποιων αντιφάσεων του θέματος. Αφορά δηλαδή των συνθετικών επιλογών σ΄ ένα ενιαίο σύνολο. Τόσο τα γενικότερα ζητήματα: - σχέση μονάδας – κυττάρου και συνόλων κι αντίστροφα, - σχέση με το περιβάλλον (φυσικό, κτιστό, άκτιστο, αστικό, πολιτιστικό, κοινωνικό, ευρύτερο ή εγγύτερο) χαρακτήρας κτιρίου σαν δημόσιο κτίριο – κυψέλη που εξυπηρετεί ατομικές ή περισσότερο συλλογικές ανάγκες στέγασης, - όσο και ειδικότερα ποιοτικά και ποσοτικά ζητήματα οργάνωσης των λειτουργικών, των χωρικών, των ανθρωπομετρικών των δομικών και κατασκευαστικών ενοτήτων, θα αποτελέσουν γενετικά στοιχεία υλοποίησης κι επεξεργασίας του θέματος σε κλίμακα 1:200. Η κλίμακα αυτή περιέχει με αρκετή ακρίβεια και ικανή λεπτομέρεια ώστε να φανερωθεί σχεδιαστικά τόσο η συνολική ιδέα όσο κι οι επιμέρους συνθετικές επιλογές κι επεξεργασίες. 71

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ Θα ζητηθούν σε κλίμακα 1:200 γραμμικά σχέδια με μολύβι, μελάνι, χρώμα σε 3-4 πινακίδες 50Χ70 εκ. • Τοπογραφικό κι διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου. • Κατόψεις όλων των επιπέδων με υψόμετρα, στοιχεία του φέροντος οργανισμού, στοιχεία πλήρωσης, στοιχεία ένδειξης των εξωτερικών ημιυπαίθριων κι υπαίθριων χώρων, επίπλωση κι εξοπλισμό του χώρου. • Τομές τουλάχιστον δύο σε χαρακτηριστικά σημεία. • Όψεις τουλάχιστον τέσσερις. • Μακέτα εποπτική του συγκροτήματος και του περιβάλλοντος χώρου. • Απαραίτητα συνοδευτικά σκίτσα από την πορεία της μελέτης και • μικρά κείμενα (-ο) όπως σκαριφήματα που επεξηγείται τόσο η λύση όσο κι η συσχέτισή της με την Α’ φάση. Η παράδοση κατά την εξεταστική περίοδο του χειμερινού εξαμήνου θα αποτελέσει αφορμή για ατομικές παρουσιάσεις στο σύνολο της τάξης κι ανταλλαγής κριτικών απόψεων για τα θέματα και την εκπαιδευτική διαδικασία. Συστατικό στοιχείο του μαθήματος – πλην της εργαστηριακής φύσης του – θα αποτελέσουν σύντομες διαλέξεις – εισηγήσεις από πλευράς διδασκόντων. Θα παρουσιαστούν με οπτικό υλικό συναφή κτίρια (εστίες, ξενία, συγκροτήματα κατοικιών, κτίρια σχετικά μικρής κλίμακας και χαρακτήρα) όπου θα επισημανθούν οι συσχετίσεις με τα κυρίαρχα κτιριολογικά και συνθετικά σημεία του θέματος. Απαιτείται κι η προσωπική έρευνα των φοιτητών στη σχετική βιβλιογραφία.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΝΟΤΗΤΑ (6Ο ΕΞΑΜΗΝΟ). Η δεύτερη ενότητα, αυτή του εαρινού εξαμήνου αποτελεί την συνέχεια και την εξέλιξη του συνθετικού θέματος, χωρίς να αλλάζει περιεχόμενα. Πρόκειται για μια διερεύνηση σε μεγαλύτερο βάθος κι επεξεργασία που εμπεριέχει δυνητικά τα εξής: • Βελτιώσεις – συμπληρώσεις, αποσαφηνίσεις τόσο των επιμέρους στοιχείων του θέματος όσο και των βασικών επιλογών. • Τροποποιήσεις, προσθαφαιρέσεις, επεμβάσεις κι ενδεχομένως ανατροπές μέρους ή όλου του θέματος. Μια τέτοια διαδικασία δεν είναι ανακόλουθη μιας εξέλιξης της σύνθεσης. Πολλές φορές αποτελεί συστατικό της – ας πούμε ότι ανήκει στην μεθοδολογία της. Είναι ένας ακόμα στόχος του μαθήματος. Στη δεύτερη αυτή ενότητα θα δοθεί η δυνατότητα συστηματικής αποτίμησης ενός συνόλου που βρίσκεται ήδη ολοκληρωμένο κι επεξεργασμένο, αλλά κυρίως απεικονισμένο με σκίτσα σκαριφήματα, σχέδια κι υλοποιημένο στην αφαίρεσή του ως μακέτα. Οπότε αντικείμενο της έρευνας αποτελεί: • Η επαναξιολόγηση της σύνθεσης κι οι πιθανές αλλαγές της. • Η αναλυτική διερεύνηση και σχεδίαση όλων των ενοτήτων του συγκροτήματος • Η αποσαφήνιση των τύπων κι η λεπτομερής τους επεξεργασία. Για την ολοκλήρωση του θέματος απαιτούνται: • Γραμμικά σχέδια σε κλίμακα 1:100 με μολύβι, μελάνι, χρώμα σε 3-4 πινακίδες 50Χ70 εκ. • Τοπογραφικό κι διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου. • Κατόψεις όλων των επιπέδων με υψόμετρα, στοιχεία του Φέροντος οργανισμού, στοιχεία πλήρωσης, στοιχεία ένδειξης των εξωτερικών ημιυπαίθριων κι υπαίθριων χώρων, επίπλωση κι εξοπλισμό του χώρου. • Τομές τουλάχιστον 2 σε χαρακτηριστικά σημεία. • Όψεις τουλάχιστον 4. • Σχέδια και μακέτα της χαρακτηριστικής μονάδας σε κλίμακα 1:50. • Μακέτα παρουσίασης του συγκροτήματος και του περιβάλλοντος χώρου. Η παράδοση στο τέλος του εαρινού εξαμήνου θα αποτελεί λόγω των ατομικών παρουσιάσεων ένα τελευταίο μάθημα συνολικής αποτίμησης των συνθετικών

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Η ΕΚΦΩΝΗΣΗ παραμέτρων του θέματος, αλλά και της διαδικασίας προσέγγισής του. Οι ομάδες καθ’ όλη την διάρκεια των εξαμήνων θα είναι έως τριμελείς και συνίσταται να διατηρηθούν ίδιες και στα δύο εξάμηνα. 3. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ. Τα αναφερόμενα στα προηγούμενα κεφάλαια θα καλυφθούν εκπαιδευτικά μέσα από τη μελέτη ενός κτιρίου που συγκροτείται κυρίως από χώρους διαμονής φοιτητών αλλά και διδασκόντων στη πολυτεχνική σχολή της Ξάνθης. Είναι ένα κτίριο στην ιδιοκτησία του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου που, υπό την μορφή της Εστίας, παρέχει στέγαση σε φοιτητές του αλλά και σε προσκεκλημένους του καθηγητές του. Το κτίριο αυτό που συγκεντρώνει και χαρακτηριστικά του δημόσιου κτιρίου, αλλά κι αρκετά από τα χαρακτηριστικά των ‘ιδιωτικών’ όπως αυτών των συγκροτημάτων κατοικίας. Το διατιθέμενο οικόπεδο βρίσκεται σχετικά κοντά στο κέντρο της πόλης. Γειτνιάζει βόρεια με τον χώρο του Πανεπιστημίου στο ύψος του Κολυμβητηρίου και την ελεύθερη φυτεμένη έκταση στις όχθες του Κόσυνθου όπου η θέα προς το ποτάμι και την πλαγιά του βουνού έχει έντονη παρουσία. Ο γειτνιάζων αστικός ιστός είναι ανισοβαρής. Δυτικά κυριαρχούν μεγάλου ύψους πολυκατοικίες, ενώ ανατολικά υπάρχουν χαμηλά και παλαιά κτίσματα, δείγματα κατοικίας μιας παλαιότερης ανάπτυξης της πόλης. Νότια το οικόπεδο έχει πρόσοψη στον πιο οργανωμένο αστικό ιστό της προέκτασης της Τσαλδάρη όπου το εμπόριο και η αναψυχή δημιουργούν έντονες ροές κίνησης και καθημερινής ζωής. Στο συγκεκριμένο σκάμμα όπως διαφαίνεται και στο τοπογραφικό, υπάρχει μια έντονη εσωτερική κοιλότητα-ίχνος από παλαιά διακλάδωση-πέρασμα του νερού του ποταμού. Οι φοιτητές καλούνται να εντάξουν το πλέγμα των κτιστών και ελεύθερων χώρων της εστίας στον εν λόγω σκάμμα, διαμορφώνοντας τους όρους μιας νέας αστικής συνύπαρξης τόσο εσωτερικά του συγκροτήματος όσο και ανάμεσα στο φυσικό περιβάλλον του υπάρχοντος ιστού και των δραστηριοτήτων της πόλης. Υψόμετρα και βασικές διαστάσεις του οικοπέδου, προσανατολισμός και σχηματικές πληροφορίες για τον αστικό περίγυρο (δρόμοι, θέσεις και ύψη κτιρίων) σημειώνονται στα συνημμένα τοπογραφικά σκαριφήματα, ενώ θα χρειαστεί η προσωπική σας παρουσία, η παρατήρηση και καταγραφή (με επισκέψεις,σκαριφήματα, σκίτσα, φωτογραφίες) των χαρακτηριστικών του χώρου καθώς και του περιβάλλοντος του.

4. ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 12 Μονάδες για κατοικία 1 ή 2 ατόμων 30 τμ. περίπου Χ 12 = 360 τμ. 6 Μονάδες για κατοικία 2 ή 3 ατόμων 60 τμ. περίπου Χ 6 = 360 τμ. 3 Μονάδες για κατοικία 3 ή 4 ατόμων 90 τμ. περίπου Χ 3 = 270 τμ. _____________________________________________________________ Σύνολο: 990 τμ. Το 70% των μονάδων προβλέπεται να κατοικηθούν από φοιτητές. Θα προβλεφθούν: 1. Υποδοχή – γραμματεία 30 τμ. 2. Αίθουσα εντευκτηρίου - λέσχη με εξοπλισμό κυλικείου - bar και χώρους υγιεινής 100 τμ. 3. Χώρος καταστήματος: (μικρή αγορά για την εξυπηρέτηση του συγκροτήματος με αποθήκη και χώρο υγιεινής) 60 τμ. 4. Βοηθητικοί χώροι πλυντηρίων και καθαριότητας 60τμ. ___________________________________________________________ Σύνολο: 250 τμ. Σύνολο: 1.240 τμ. συντελεστής προσαύξησης περίπου 1,3 (για τοίχους, Φ.Ο., χώρους κυκλοφορίας κλπ) 372 τμ. Γενικό σύνολο: 1.612 τμ.

ΘΕΩΝΗ ΞΑΝΘΗ | ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βιβλιογραφία Μάριος Μπέγζος, Κώστας Αξελός. Το Άνοιγμα της Σκέψης. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2002. Χάιντεγκερ Μάρτιν. Κτίζειν, κατοικείν, σκέπτεσθαι. Αθήνα: Πλέθρον, 2009. Μιχελής Α. Παναγιώτης. Η αρχιτεκτονική ως τέχνη. Αθήνα: Ίδρυμα Μιχελή, 2008. Vernant, Jean-Pierre. Περί ορίων. Ανάμεσα στον μύθο και την πολιτική ΙΙ. Αθήνα: Σμίλη, 2008.

03 ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ. Μάθημα Αρχιτ/κών Συνθέσεων: Εστίες για φοιτητές και διδάσκοντες

Articles inside

\u0391\u03C4\u03BF\u03BC\u03B9\u03BA\u03AE \u03BA\u03B1\u03B9 \u03A3\u03C5\u03BB\u03BB\u03BF\u03B3\u03B9\u03BA\u03AE \u039A\u03B1\u03C4\u03BF\u03AF\u03BA\u03B7\u03C3\u03B7