Expo'nun Düşündürdükleri

10 TL 2015/10 112441

TASARIM KÜLTÜRÜ D ER G İ S İ

ARREDAMENTO MİMARLIK EKİM 2015 294

EKIM_Layout 2 9/30/15 3:13 PM Page 1

DOSYA: TASARIM ÖĞRETİMİ DİYE BİR ŞEY

BOYUT YAYIN GRUBU

SAYI:2015/10

10 TL

TASARIM ÖĞRETİMİ / ARİANA / EXPO 2015

MİMAR: SATORU HIROTA ARCHITECTS

l

1920’LERDE ANKARA MİLANO’DA EXPO 2015 SİYASAL ERK NESNESİ OLARAK PARK ARİANA UÇHİSAR AĞIL EV SZCZECIN’DE FİLARMONİ SALONU FLY OUT HOUSE

003-005 ICINDEKILER 2_Layout 6 9/29/15 4:47 PM Page 4

İçindekiler 294 Ekim 2015 Ariana Süitleri Butik Otel Uçhisar 42.

6 Öngörünüm Milli Mimarimiz, Tarihi Değerlerimiz, Osmanlı Atalarımız, Geçmişe Saygımız Bir de Alman Firmasına Yaptırılan Hastanemiz veya Perhizimiz ve Turşumuz 8 Haber / Ürün

Mieczysław Karłowicz Filarmoni Salonu, Polonya 50.

42 Mimarlık Ariana Süitleri Butik Otel Uçhisar Kapadokya’daki bu yeni konaklama tesisi, alışılagelmişi zorlamayan vernaküler taklidi tasarımları çevreye uyum adına yüceltmeye teşne bölge ve Türkiye ortamına bomba gibi düştü. Atilla Yücel tasarladı ve yazdı.

18 Haber / Sanat 24 Haber / Mimarlık 28 Gündem / Tasarım Ayakkabı: Zevk ve Izdırap 34 Gündem / Sanat Aktarımlar: Doğu Avrupa ve Latin Amerika’da Sanat, 1960-1980 38 Gündem / Mimarlık Sovyet Uzay Programı İçin Tasarlamak Bir Kadın Mimar: Galina Balashova

ISSN 1300-3801 Sayı 294 Ekim 2015 Fiyatı 10 TL (KDV dahil) Ulusal Süreli Yayın Aylık Mimarlık ve Tasarım Kültürü Dergisi

© 2015 BOYUT YAYINCILIK ve TİCARET A.Ş.

YAYIN Genel Yönetmen ve Sorumlu Müdür Bülent ÖZÜKAN Genel Sanat Yönetmeni Murat ÖNEŞ Yayın Koordinatörü Uğur TANYELİ Yazı İşleri Müdürü Sibel SENYÜCEL Yazı İşleri Nil YÜZBAŞIOĞLU, Burçin ÜNLÜ Tasarım Ümit VURGUN, Seda GÜMÜŞ CAN

50 Mimarlık Mieczysław Karłowicz Filarmoni Salonu Szczecin, Polonya 2004 yılında Barselona’da kurulan Barozzi / Veiga ortaklığının Polonya’nın Szczecin kentinde hayata geçen ve bu yıl Mies van der Rohe ödülüne değer görülen Filarmoni Salonu…

54 Dosya Tasarım Eğitimi Diye Bir Şey Bu kolektif yazının gerekçesi mimarlık eğitim kurumlarındaki yeniden yapılanma/yeni yapılanma süreçlerinde fazlaca tartışmaya açılan mimari tasarımın ve mimari tasarım eğitiminin uzmanlık alanı olup olmadığı… Editörlüğünü Arzu Erdem’in üstlendiği bu dosyada bulacağınız farklı uzunluklardaki metinler, farklı duruşları ve bakış açılarını aynı anda gündeme getirebilmek için yapılan açık çağrıya icabet edenlerin düşüncelerini içeriyor.

YÖNETİM Genel Müdür Nilgün ÖZÜKAN Genel Müdür Yardımcıları Memduh ARSLAN - Üretim Ejvet OKTAY - Satış Meral ÇETİN - Finans

Reklam iletişim selim.mumcu@boyut.com.tr ipek.ozokur@boyut.com.tr

003-005 ICINDEKILER 2_Layout 6 9/29/15 4:47 PM Page 5

Tasarım Eğitimi Diye Bir Şey 54.

Satoru Hirota Architects 64.

Cowshed House, Carterwilliamson Architects 84.

Grace Ellison’un Kaleminden Ankara 88.

Olivetti Fabrikaları 108.

“Fly Out House” 104.

Expo’nun Düşündürdükleri 132.

64 Mimar Satoru Hirota Architects Bütüncül Tasarımın Peşinde Tokyo merkezli tasarım stüdyosu satoru hirota architects, mimarlar Yasuko ve Satoru Hirota tarafından 2000 yılında kuruldu. Ortaklardan Yasuko Hirota, Tokyo Zokei Üniversitesi; Satoru Hirota + ise Shibaura Teknoloji Enstitüsü mezunu.

Mimarlar, peyzajından mobilyasına, yapının tasarımını bütüncül bir yaklaşımla ele alıyorlar.

84 Mimarlık Cowshed House / Ağıl Ev Carterwilliamson Architects Shaun Carter, mimarlık eğitimi almış bir inşaat mühendisi. 1997 yılında Sydney Teknoloji Üniversitesi (UTS) Mimarlık Bölümü’nden mezun oldu. 2004 yılında Carterwilliamson ismini taşıyan tasarım stüdyosunu kurdu. Son olarak, Sydney’in Glebe banliyösünde eski bir ağılı konuta dönüştürdü.

88 Mimarlık Tarihi İngiliz Gazeteci Grace Ellison’un Kaleminden 1920’li Yıllarda Ankara Erken Cumhuriyet Ankarası o yıllarda yabancı gözlemcilerin yoğun biçimde ilgisini çekti. Grace Ellison da onlardan biri.

Yayın Kurulu İhsan BİLGİN (İstanbul Bilgi Ü.), Arzu ERDEM (İTÜ), Jale N. ERZEN (ODTÜ), Haydar KARABEY, Mine KAZMAOĞLU, Ahmet ÖZGÜNER, Bülent TANJU (M. Artuklu Ü.), Uğur TANYELİ (İstanbul Bilgi Ü.)

Önder Şenyapılı’nın makalesi onun anıları üzerinden bir mekanlar, kişilikler ve zihniyetler analizi niteliğinde.

96 Mimarlık Adnan Kazmaoğlu: Alçak ve Yüksek İki Karşıt Çözüm Denemesi Biri banliyönün zemine sıkıca yapışık, diğeri kent merkezinin yükselmeyle tanımlı koşullarında iki tasarım. Mimari duyarlılıkların ve kalitenin sadece yükselmeyükselmeme karşıtlığıyla tarif edilemeyeceğini vurguluyorlar.

104 Mimarlık “Fly Out House” TTAA/Tatsuyuki Takagi Architects Associates Takagi Tatsuyuki’nin son dönem projelerinden “Fly Out” bu yıl Toyohashi kentinde hayata geçirilmiş bir ev.

127 Düşünce İnşacı Siyasal Erk Nesnesi ile Kamusal Mekan Salınımında Park: Göstergenin Nadir Netliği Park, Türkiye’nin en çetrefil kamusal mekan meselerinden biri… İnci Basa’nın metni.

132 Tasarım Expo’nun Düşündürdükleri Yağmur Yıldırım’ın kaleminden, fuarlar dünyasının tartışmasız en canlı ve sürekliliği bağlamında en fazla gündem oluşturan odağı Milano’daki Expo’ya ve mimarisine eleştirel bir bakış.

144 Yayın Biçimlerin Yaşamı; Broadcasting Buildings: Architecture on the Wireless, 1927-1945; Hane’lerden Numaralı Ev’lere: Osman Nuri Ergin’den 1927 İstanbulu Bina ve Arazi Cetvelleri.

108 Düşünce Olivetti Fabrikaları Kapitalist aydın yatırımcı ve sorumluluk sahibi patron türünün en önemli temsilcilerinden olan bir ailenin, Olivetti’nin, etkinliklerinin üçüncü ayağını fabrikalar oluşturuyor. İrem Mollaahmetoğlu Falay ve Ferhan Yürekli’nin yazı dizisi.

Tasarım ve Fotoğraf Kapak Bülent ERKMEN Dergi Konsept Tasarımı Emre ÇIKINOĞLU Produksiyon Bülent ERKMEN Fotoğraf Serdar TANYELİ Kapak Uygulama Barış AKKURT, BEK

Temsilciler Kaya ARIKOĞLU Adana Oya ATALAY FRANCK Zürih Zeynep ÇELIK Boston Burçak ÖZLÜDİL ALTIN, Ersin ALTIN New York Begüm YAZGAN Ankara

Baskı: Boyut Matbaacılık A.Ş.

Matbaacılar Sitesi 1. Cadde No:115 34204 Bağcılar / İSTANBUL

Yönetim: Boyut Yayın Grubu Koza Plaza A26 Tekstilkent 34235 Esenler / İSTANBUL Telefon: +90 212 413 3333 E-posta: bilgi@arredamento.com.tr Abonelik ve Dağıtım Cansu ÇELİK cansu.celik@boyut.com.tr Tel: 0212 440 14 59 Her türlü yayın hakkı, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince Boyut Yayın Grubu’na aittir. Tanıtım amacıyla yapılacak kısa alıntılar dışında, yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.

www.boyutstore.com

132-143 TASARIM EXPO 12_Layout 6 9/29/15 5:45 PM Page 132

Milano: Expo’nun Düşündürdükleri

TASARIM

132

Fuarlar dünyasının tartışmasız en canlı ve sürekliliği bağlamında en fazla gündem oluşturan odağı Milano’daki Expo’ya ve mimarisine eleştirel bir bakış.

1

2

1 Expo alanından (Fotoğraf: Yağmur Yıldırım).

2 Fuar girişindeki Sıfır Pavyonu, Michele de Lucchi tasarımı (Fotoğraf: Daniele Mascolo ©Expo 2015 SpA).

3 Brezilya Pavyonu, Studio Arthur Casas ve Atelier Marko Brajovic tasarımı (Fotoğraf: Daniele Mascolo ©Expo 2015 SpA).

ARREDAMENTO

4 Rusya Pavyonu, SPEECH tasarımı (Fotoğraf: Daniele Mascolo ©Expo 2015 SpA).

Yağmur Yıldırım n Milano’nun, zorluğu ile atasözlerine konu dahi olmuş yaz mevsiminde sıcak ve uzun bir yolculuğun sonunda, X-ray cihazları ve turnikelerden geçiyorum ve gaz ve toz bulutunun içinden yükselen neredeyse iki milyon metrekarelik alana giriyorum. Böylece hijyenikleşmiş bir halde, üç buçuk metre yukarıdaki meyveden yüzlerini çevirdikleri bana doğru fırın kürekleri, ibrikler ve pastalar sallayan kompozit bir Arcimboldo taburunun arasından sıyrılıyorum ve üzerinde divinus halitus terrae (Latince; “dünyanın ebedi nefesi”) yazılı olan, Michele de Lucchi’nin ahşaptan ve çelikten vaatkar konstrüksiyonuna, yani Expo fuarının ilk pavyonuna ilerliyorum.

Bu grotesk sayılabilecek ilk izlenim, ufak bir kesiti niteliğindeki Expo’nun tüm anlatıları, iddiaları ve rakamları düşünüldüğünde fazlasıyla naif kalıyor.

150 yılı aşkın süredir gerçekleşen, en büyük küresel organizasyonlardan Expo Dünya Fuarları’nın sonuncusu, Milano

şehrinde, “Gezegeni Beslemek, Yaşam İçin Enerji” temasını sürdüğü altı ayın ardından son haftalarını yaşamakta.

4 milyar Euro’ya mal olan etkinlikte, yarısına yakını gönüllü olmak üzere toplam 76 bin kişi görev aldı ve alıyor.

Açılışının ilk üç haftası içinde 2,7 milyon ziyaretçi ağırlayan Expo’yu, geçtiğimiz ay itibarı ile toplam 12,2 milyon kişinin ziyaret ettiği açıklandı. “İnsanları biraraya getirenin, iyi yemek olduğu” yargısı, bu yılki teması eksenince Expo’da bir nevi doğrulanmışsa da, fuar bugünün küresel sorunlarını da gözeterek, kendi deyişi ile “insanlığın ne kadar ürettiğini, doğanın dönüşümünü, besin tüketiminin kültürünü ve ritüellerini keşfetmeye çağırıyor”. Açlık ölümleri ve obezite arasındaki dünya ahvaline, çağın tüketim çılgınlığına, doğal kaynakların muhtemel sonuna dair bir “acil çağrı” teşkil edişi ve vadettiği disiplinlerarası laboratuar ile “Gezegeni Beslemek, Yaşam İçin Enerji” teması akıllarda heyecan uyandırıyor olsa da; fuar sergilerinde ve

132-143 TASARIM EXPO 12_Layout 6 9/29/15 5:45 PM Page 133

133 TASARIM 3 4

ARREDAMENTO

132-143 TASARIM EXPO 12_Layout 6 9/30/15 3:40 PM Page 134

134 TASARIM

etkinliklerinde bu konuların izinin, bildik “kültür mozaiği” coşkulu coğrafi güzellemeler arasında bir miktar kaybolduğu söylenebilir.

Fuar alanı, ya da anlatısı, “dünyanın ebedi nefesi” ile, Michele de Lucchi’nin tasarladığı Sıfır Pavyonu ile başlıyor. “İnsanlığın hikayesini, gelişimini ve doğa ile ilişkisini semboller ve mitler üzerinden sunan” pavyon, bu hikayeyi hayali bir Rönesans kütüphanesinin devasa girişinin ardına dizili odalarındaki mekansal semboller, ya da -Fundamentals sergisini anımsatır biçimde- unsurlar ile de kurmaya çalışıyor.

5 6

Sıfır Pavyonu’nun ardında uzanan Expo alanı, antik Roma şehirlerindeki gibi dört ana yönde uzanan ve birbirine dik iki aks üzerinde, Decumano’da ve Cardo’da planlı. Doğu-batı yönünde bir buçuk kilometre uzanarak alanı ortasından bölen geniş Decumano’nun iki yanında, 60 kadar ülke pavyonu ve tematik pavyonlar sıralanıyor. “Kakao ve Çikolata, Kahve, Pirinç, Meyveler ve Baklagiller, Baharatlar, Tahıllar ve Kökler, Akdeniz, Adalar, Kurak Alanlar” olarak ayrılan tematik pavyonların her birinin sergilerini, ana ürünlerine ya da coğrafyalarına göre birleşen sekiz-on ülke paylaşıyor.

Kahve ya da Baharatlar gibi kimileri, konstrüksiyonlarında kullanılan bölgeye

ARREDAMENTO

5 Vatikan Pavyonu, quattroassociati tasarımı ve önünde web sitesi reklamlı kozalak heykeli (Fotoğraf: Yağmur Yıldırım).

6 Birleşik Arap Emirlikleri Pavyonu, Foster + Partners tasarımı (Fotoğraf: Daniele Mascolo ©Expo 2015 SpA).

7 Intesa Sanpaolo Pavyonu, Michele de Lucchi tasarımı (Fotoğraf: Daniele Mascolo ©Expo 2015 SpA).

132-143 TASARIM EXPO 12_Layout 6 9/29/15 5:45 PM Page 135

7

132-143 TASARIM EXPO 12_Layout 6 9/29/15 5:45 PM Page 136

TASARIM

136

8

10

9

özgü ahşabın kokusu ürünlerinkine ve yerel dillerin tınılarına karışırken keyifli anlar yakalatsa da; genelde temaların mekansal karşılıkları, duvarları süsleyen dev pirinç baskıları ya da etrafa serpiştirilmiş kakao çuvalları ve meyve sepetleri gibi oldukça zayıf hallerde hissettiriliyor.

ARREDAMENTO

Ülke pavyonları ve özel şirketlere ait tekil pavyonlar ise buna karşılık, -Decumano aksı üzerindeki giriş cepheleri fazlası ile dar olduğundan da ötürü- ziyaretçileri içlerine çekmek için adeta “her yolu deniyor”. Brezilya’nın, endemik türleri üzerinde on metre yükselen halattan bir ağa tırmanmak sureti ile içine girilebilen Studio Arthur Casas ve Atelier Marko Brajovic tasarımı pavyonu, ya da yansıtıcı ve kıvrımlı yüzeyli 30 metrelik inanması güç konsolu ile “kafasını uzatan” SPEECH tasarımı Rusya Pavyonu gibi. Ülke pavyonlarının “gösteri”si arasında, bir önceki Venedik Bienali’nde ilk kez -ve bu bienalde de, Türkiye’nin komşusu olarak- yer alışı ile şaşırtan Vatikan’ı, quattroassociati tasarımı oldukça estetik bir pavyonla, ve içinde sergilenen Tintoretto’nun Son Akşam Yemeği ile görmek daha da şaşırttı; Papa Francis’in “reformcu” kişiliğinin etkisi midir, bilinmez.

Gösterilere ilişkin popüler yöntemlerden biri ise, yıldız mimarlardan yardım almak: Fuardan henüz aylar önce konuşulmaya başlanan “yıldız pavyon”lar arasında Daniel Libeskind’in pullu bir sürüngeni andıran Vanke Pavyonu, yine Michele de

132-143 TASARIM EXPO 12_Layout 6 9/30/15 3:41 PM Page 137

137 TASARIM 11

Lucchi’nin geleneksel ahşap kiremitlerle kapladığı Intesa Sanpaolo Pavyonu, Foster + Partners’ın “kadim çöl şehirlerinden yola çıkan” pasif iklimlendirmeli Birleşik Arap Emirlikleri Pavyonu sayılabilir.

8 Belçika Pavyonu, Patrick Genard & Asociados ve Marc Belderbos tasarımı (Fotoğraf: Daniele Mascolo ©Expo 2015 SpA).

9 Avusturya Pavyonu, team.breathe.austria tasarımı (Fotoğraf: Daniele Mascolo ©Expo 2015 SpA).

10,11 Birleşik Krallık Pavyonu, Wolfgang Buttress tasarımı (Fotoğraf: Daniele Mascolo ©Expo 2015 SpA).

12 Çin Pavyonu, Tsinghua Üniversitesi ve Link-arc tasarımı (Fotoğraf: Yağmur Yıldırım).

ARREDAMENTO

Pasif iklimlendirme, enerji verimliliği ve sürdürülebilir/geri dönüştürülmüş malzeme kullanımı, Expo’nun teması eksenince de pavyonların mimarilerinde sıklıkla özen gösterilmiş konular.

Aralarında Belçika, Patrick Genard & Asociados ve Marc Belderbos tasarımı pavyonunun çatısını kapladığı şeffaf fotovoltaik panellerle şaşırtıyor.

Avusturya ise bu özeni bir adım ileriye taşıyarak, team.breathe.austria tasarımı pavyonunu gerçek bir orman ekosistemi olarak yaratmış ve bu ekosistem, günde 1800 kişiye yetecek oksijen sağlıyor.

Anmaya değer bir başka kurgu ise, sanatçı Wolfgang Buttress’ın Birleşik Krallık için tasarladığı ilginç biçimli pavyona ait; tozlaşmanın ve arıların, dünyanın sürerliğindeki önemine dikkat çeken pavyonun mekanları içinde ziyaretçilerin hareketi, balarılarının yiyecek kaynağı ve kovan arasındaki haberleşme dansının bir tekrarını oluşturuyor.

12

132-143 TASARIM EXPO 12_Layout 6 9/29/15 5:45 PM Page 138

TASARIM

138

13

tasarımı mekanında, pişmiş toprak kiremit çatı ve bambu gölgelik gibi geleneksel yapı elemanlarına yeni işlevler, ölçekler ve birliktelikler ile çağdaş bir yorum getiriliyor.

14

13 Türkmenistan Pavyonu, Tilke Engineers & Architects tasarımı (Fotoğraf: Yağmur Yıldırım).

ARREDAMENTO

14 Umman pavyonu, David Knafo tasarımı (Fotoğraf: Yağmur Yıldırım).

Ülke pavyonlarında çoğunlukla yerel işçilik ve yerel malzeme kullanımı gözetilirken; Vietnam, Malezya gibi coğrafyaların pavyonlarında bölgeye özgü ahşap malzemenin özgün detaylar ile kullanımları izlenebiliyor. Kanımca fuarın dikkat çekici pavyonlarından olan Çin’in Tsinghua Üniversitesi ve Link-arc

Yine de, geleneksel yapı vurgusu kimi pavyonlarda tarihselci kopyalar olarak kiç karşılıklar buluyor. Tilke Engineers & Architects tasarımı Türkmenistan Pavyonu’nun LED’den oluşmuş bir Türkmen halısı ile kaplı cephesi ya da David Knafo tasarımı Umman Pavyonu’nun palmiyeler arasındaki burçları ve sepetten örülmüş Guggenheimsı kütlesi, gibi. Ve ne yazık ki fikrimce Türkiye Pavyonu da, yarattığı üslup ve biçim kakofonisi ile aralarında yerini alıyor. Konsept tasarımı dDf ile birlikte geliştirilmiş, URAStudio tasarımı Türkiye Pavyonu, “Geleceğin Gıdası İçin Tarihin İrdelenmesi” temasını taşıyorsa da, pavyonda geleceğe ve geçmişe dair bir sorgulamaya rastlamak zor. Çok konuşulan çeşmibülbül ve mekana rastgele yerleştikleri hissi veren Türk Evi, Osmanlı çeşmesi, İznik çinileri, lale ve nazar boncuğu motifleri, sokak tabelaları biçimindeki yönlendirmeler, Hitit kabartmalı odalar ile içindeki

132-143 TASARIM EXPO 12_Layout 6 9/29/15 5:45 PM Page 139

139 TASARIM 15

“Food&Art” sergisindeki hiper gerçekçi sucuklu yumurta ve kuru fasulye resimleri ile diğer onlarcası, kanımca huşudan ziyade kafa karışıklığı yaratıyor.

Tüm karmaşada, Türkiye Expo’daki en büyük beşinci pavyona sahip olduğu halde mekanın içinde bu büyüklük algılanmıyor.

Türkiye’nin, Expo’ya son katılan ülkelerden birisi oluşu ve böylece pavyon tasarımının yalnızca iki ayda, inşaatınınsa üç buçuk ayda gerçekleşmiş oluşu gerçeği de, durumun keyifsizliğini azaltmıyor.

16

küskün ve kızgınlar. Haziran ayında, yine Arredamento Mimarlık’ta Milano Tasarım Haftası izlenimlerimi aktarmış ve Expo eşiğindeki atmosferden şöyle söz etmiştim:

İtalya Sarayı’nın dokuz bin metrekareye yayılan katlarında şaşaa ile anlatılan hikayeye rağmen, İtalyanlar Expo’ya

“Expo’ya iki kala çeşitli -ve tümü oldukça hiddetli- üsluplarla ‘Expo istemiyoruz’un dile geldiği duvar yazılarına ve şantiye

15 Türkiye Pavyonu, Expo ulusal gün etkinliğinden (Fotoğraf: Daniele Mascolo ©Expo 2015 SpA).

16 Türkiye Pavyonu, dDf ve URAStudio tasarımı (Fotoğraf: Yağmur Yıldırım).

ARREDAMENTO

Ülke pavyonlarının sıralandığı uzun Decumano aksını ortasından dik kesen ve kuzey-güney doğrultusunda uzanan Cardo aksı ise; evsahibi İtalya’ya ayrılı. Ülkenin yirmi bölgesine ve zeytinyağı, şarap, peynir gibi alametifarikası ürünlere paylaştırılan pavyonların yanında burada bir de ulusal pavyonu “İtalya Sarayı” yer alıyor. Expo tarafından 2013 yılında ilan edilen uluslararası mimari proje yarışmasının kazananı Nemesi’nin tasarladığı yapı, Expo alanının da yegane kalıcı yapısı.

132-143 TASARIM EXPO 12_Layout 6 9/29/15 5:45 PM Page 140

140 TASARIM

tozuna bulanmış şehrin hissettirdiği, mutlak bir ‘fırtına öncesi sessizlik’ti.

Nitekim sonrasındaki hafta İtalyan gazetecilerin Expo alanından çıkarılmasının ardından şehir merkezinde başlayan çatışmalar ve sert polis müdahaleleri ile fırtına da, gösteri de ‘patlak verdi’.

17 18

‘Gezegeni Beslemek, Yaşam İçin Enerji’ teması ile 1 Mayıs’ta başlamış olan Expo’ya karşı hem şehirliler, hem de mimarlar, şehir plancıları ve tasarımcılar müthiş öfkeli. Milanolular -Dünya Kupası öncesindeki Brezilya protestolarını da hatırlatarak- ekonomik krizin etkileri halen sürerken Expo için bu denli büyük bir kaynak ayrılmasını eleştirirken, başlamasına günler kala halen tamamlanmamış fuar alanına rağmen medyadaki şaşaalı görüntüleri bir ‘makyaj’ olarak niteliyor.

ARREDAMENTO

Öte yandan, Milano’da yaşadığım yıllarda tanıdığım ya da tanımadığım ve samimi görüşlerini benimle paylaşan pek çok mimar, şehir plancısı ve tasarımcı sürecin kapalılığına ve kaçan fırsatlara dikkat çekiyor. Fuar alanındaki İtalya Pavyonu’nun uluslararası bir yarışma ile yapılmış oluşunun, süreçte yeterli bir katılımcılık sağlamadığını savunuyorlar; Expo’nun şehre müdahale etmek ve ‘birlikte bir şeyler yapmak’ için mükemmel bir imkanı varken, bunun ‘yıldız mimarlar ve gösteri mimarlıkları’nın ardında harcandığına inanıyorlar”.

Aradan geçen ayların ardından yegane değişim, protestocu seslerin ve öfkelerinin artması oldu. 2011 yılında Stefano Boeri, William McDonough ve Ricky Burdett ile birlikte Expo alanının master planını gerçekleştiren (proje, Milano’daki Roma dönemi su kanallarını yeniden canlandırmayı ve su temelli yeni kentsel senaryolar öngörüyordu) Herzog & de Meuron, geçtiğimiz aylarda Uncube’a vermiş olduğu bir demecinde “Dünya Fuarı için radikal bir vizyon ortaya koymuş planlarının değiştirildiğini, yalnızca yerleşim kararlarının korunarak planın tüm entelektüel konseptinin bir kenara atıldığını, böylece Expo’nun gerçek bir dünya fuarındansa, ancak öteden beri olduğu gibi bir sosyete pazarı olabileceğini” belirtmişti.

Bir başka cephedense, adeta aylardır milli bir bayram yeri ilan edilen Expo’ya dair

132-143 TASARIM EXPO 12_Layout 6 9/29/15 5:45 PM Page 141

141 TASARIM 19 20

19 Fuarın yegane kalıcı yapısı “İtalya Sarayı”, Nemesi tasarımı (Fotoğraf: Daniele Mascolo ©Expo 2015 SpA).

20 Giampeiro Peia tasarımı Coca-Cola Pavyonu ve solda Daniel Libeskind tasarımı Vanke Pavyonu (Fotoğraf: Daniele Mascolo ©Expo 2015 SpA).

ARREDAMENTO

17, 18 Türkiye Pavyonu, dDf ve URAStudio tasarımı (Fotoğraf: Yağmur Yıldırım).

132-143 TASARIM EXPO 12_Layout 6 9/29/15 5:45 PM Page 142

TASARIM

142

21

ARREDAMENTO

22

İtalya’nın bu fazlaca hevesli çabası, gözleri etkileri halen sürmekte olan ekonomik krizden uzağa çevirtme ve Berlusconi’nin ardından küresel sahnede yaratmak istediği yeni imajla da yakından ilişkili. Fakat tüm çabalara rağmen, -özellikle yabancı ziyaretçi sayısının- öngörülenin fazlasıyla altında kalmış oluşu nedeniyle, ilk haftaların ardından yeni bir politika ile fuar ücretleri arttırıldı; şehirde iyi bir restoranda yenilebilecek bir akşam yemeğine eş bir fiyat karşılığında, sponsor logolu kağıt tabaklarda “kültür mozaiği”ni alelacele tüketmek, “Gezegeni Beslemek, Yaşam İçin Enerji”yi acı bir paradoksa dönüştürüyor. Üstelik, sözkonusu temanın arkasındaki ana sponsorların Mc Donald’s, Coca Cola gibi küresel fast-food şirketlerinin oluşu, ve bu şirketlerin alandaki pavyonları ile arzıendam edişleri, dehşete kapılmak için geçtiğimiz ay dillerden düşmeyen Banksy’nin distopik “Dismaland” harikalar diyarına ihtiyaç olmadığına inandırıyor.

Vicdanlar için belki de kaçış noktası, bu grotesk “diyar”ın mimari harikaları

132-143 TASARIM EXPO 12_Layout 6 9/29/15 5:45 PM Page 143

143 TASARIM

23 25

24

olsa da; Milano ile girdiği Expo yarışını kaybeden İzmir’in burun farkı ile yüzleşmediği senaryoları ve öte yandan, bir sonraki Expo’nun (Jean Nouvel ile Louvre’un, Frank Gehry ile Guggenheim’ın, Norman Foster ile “Hipster Design Village”ın ardından) 2020’de Birleşik Arap Emirlikleri’ne, Dubai’ye taşınacak oluşu akla geldiğinde, Expo’yu ve mimarlığını, pavyonların şaşaasının ötesinde bir zeminde düşünme gerekliliği yadsınamıyor. n Yağmur Yıldırım, Mimar (MSGSÜ), Editör, Yazar

21,22 Fransa pavyonu, XTU Architects tasarımı (Fotoğraf: Yağmur Yıldırım).

25 Polonya Pavyonu, 2pm Architekci tasarımı (Fotoğraf: Yağmur Yıldırım).

ARREDAMENTO

23,24 İç-dış birliği her zaman geçerli olmayabiliyor. Kuveyt Pavyonu, Italo Rota tasarımı. (Resim 23 / Fotoğraf: Daniele Mascolo ©Expo 2015 SpA. Resim 24 / Fotoğraf: Yağmur Yıldırım).