Milano Kentsel Dönüşüm Projeleri

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Kentsel Dönüşüm: Kavram, Kuram ve Uygulama PLN 837 – Doç. Dr. A. Kocabaş 2012-2013 Akademik Yılı Güz Dönemi

Milano Kentsel Dönüşüm Projeleri Bovisa Eski Endüstriyel Bölgesi Dönüşüm Projesi'ne Kartal ve Cendere Vadisi Projeleri Ekseninde Yakın Bir Bakış

Yağmur Yıldırım Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü

GİRİŞ Akademik değişim programı vasıtasıyla dokuz ay, sonrasındaki ofis stajı deneyimi ile dört ay bulunduğum ve üzerine farklı tür ve ölçeklerde mimari projelerde çalıştığım Milano'ya dair, görece “öteki”/“mobil” ve “öteki olmayan”/“immobil” olarak nitelendirilebilecek kendinden bakış açısını kullanma, ve bu algıdan gözlem, değerlendirme ve deneyimlerle eğitimini almakta olduğum disiplin çerçevesinde düşünsel bir ürün ortaya koyma kaygısı ile bu yazı fikri ortaya çıktı.

“Kentsel Dönüşüm: Kavram, Kuram ve Uygulama” dersi kapsamında eşzamanlı olarak çalıştığım, kentteki dönüşüm projelerinden birine ek kurgudaki mimari proje üzerine mevcut araştırmalarımı nirengi noktası olarak alıp bu üç kavramı (kavram, kuram, uygulama) sistematik bir şekilde birbirleri ve kentin bütünü ile ilişkilendirme amacı çıkış noktasıydı. Sonrasında oluşan çıkarımlarsa Milano ile ortak morfolojik ve dizgesel paydaları olan İstanbul'dan seçtiğim örneklere entegre olarak yeni söylemler türemesini sağladı; böylece naifliği hissiyatını üslup ve söylemlerde korumaya çalıştığım bir ortak alanda, bir nevi “yaşamış olduğum ve yaşamakta olduğum iki kent, bir araya geldi”.

Milano; bir zamanların İtalyası'nın endüstriyel merkezi, bugün ülkenin önde gelen finans merkezi ve global tasarım ve moda odağı, son zamanlarda kentsel gelişim patlaması deneyimlemekte. Şehrin post-endüstriyel kentsel boşlukları bugün mimari ve kentsel deneyler adına olağandışı fırsatlar sağlıyor.

Soldan, Saat Yönünde: Milano: bugün, 1573, 1777 (Kaynak: Comune di Milano)

Soldan Sağa: çevre ilişkiler, kentsel transformasyon bölgeleri (Kaynak:: araştırma kapsamında yazar tarafından hazırlanmıştır.)

Sahip olduğu çok baskın ve katmanlı tarihsel/yerel arka planın üzerine global ölçüde rağbet gören güncel değerleri başarılı bir şekilde konumlandırmış ve bunların entegrasyonunu sağlamış ünlü kente dair çağdaş tasarıların ve büyük dönüşüm projelerinin kavramsal çerçeveleri, yöntem ve süreç içindeki ilerleyişleri ile birbirleri ve kent/kentliler ile olan etkileşimleri dikkat çekici; bu paydalarda ortaklıkları olan yerel örneklerle karşılaştırılmaları, Türkiye'de son zamanlarda çok sözü edilen ve tartışılan “kentsel dönüşüm” adına farklı bir algı yaratıyor, sosyolojik bir olgu olarak dönüşme eylemini, dönüşeni ve dönüştüreni sorgulamaya açıyor.

Özellikle metropollerde, kentlerin tarihi merkez sınırları içinde ve çevresinde büyümeye devam ederek zaman içinde taşıma kapasitesine ulaşamasıyla ortaya çıkan sorunları çözmek ve yeni gelişme rotaları belirlemek üzere 2005 yılında Lombardia Bölge İdaresi bünyesinde oluşturulan PGT (Piano di Governo del Territorio-Arazi İdaresi) ile kentsel reformların önü açılarak bürokratik süreç kolaylaştırıldı. Kendi bünyesinde aldığı kararları uygulama yetisine sahip idare; yöneticiler(İtalya Hükümeti, Lombardia Bölgesi, ilgili şehir idareleri adına*), halk temsilcileri, mimar ve plancılar, özel ve(ya) kamuya ait yatırımcılardan oluşuyor.

Lombardia Bölgesi'nin en yüksek nüfuslu kenti Milano'yu merceğine alan PGT'nin hedefi; tarihi merkez içinde ve çevresinde gelişmeye devam ederek kent içinde heterojen bir yoğunluk gösteren kentsel servis ve ticaret alanlarını yayarak yeni odaklar oluşturmak, bu sayede mevcut ışınsal gelişimi farklı doğrultularda bölerek yeni hücre-modül merkezler oluşturmak.

Soldan Sağa: İspanyol Duvarı sınırlı tarihi kent merkezi çevresinde genel sirkülasyon, muhtemel oluşacak birimler (Kaynak: araştırma kapsamında yazar tarafından hazırlanmıştır. Segmentler: PGT, 2009)

Tek noktadan -tarihi merkez- yayılımı keserek bir nevi ağ oluşturan sirkülasyon boşluklarının yaratacağı bu modüllerin her birinin kendi kendine yeten birer mikrokente evrilmesi, yer yer iş merkezleri ve yüksek yoğunluklu dinamik birimler, yer yerse yavaş-şehir (cittàslow) konseptli birimler yaratılması amaçlanmakta. (PGT, 2009, Simonetti, 2010) * 1947 yılında kabul edilen 22. maddeye göre İtalya Cumhuriyeti, her biri ayrı meclis, kısmi yasama yetkisi ve finansal otonomiye sahip, onbeşi normal, beşi özel statüde -yarı özerklik- olmak üzere toplam yirmi farklı bölgeden (regione) oluşur, 2001 yılında bölge idarelerine kendi sağlık sistemlerini oluşturma ve fiskal federalizm hakları da verilmiştir. Her bölge (regione) eyaletlere (provincia), eyaletler de belediyelere (comune) ayrılır. (Milano için: Regione Lombardia, Provincia di Milano, Comune di Milano)

Soldan Sağa: Ana Akslar, Öngörülen Kentsel Servis Ağı (Kaynak: Masseroli, 2007)

Soldan, Saat Yönünde: Kent Kurgusuİşlevsel Odaklar (Kaynak: Masseroli, 2007) , Kentsel Merkezler-Akslar, Modüller (Kaynak: araştırma kapsamında yazar tarafından hazırlanmıştır.)

Projenin, kentin ulaşım ağı ve yeşil dokusu üzerinden kurgusunu direkt etkileyecek bir başka önemli bölümü ise kent için(d)e sirkülasyonu -Milano için bunun başlıca aracı demiryoludur- kent merkezi çevresinden dolaştırarak merkezdeki sirkülasyonu azaltmak ve buradaki yükü hafifletmek, yeni hattaki muhtemel yoğunlaşmayıysa oluşturulacak yüksekhız hatları ile dengelemek üzerine.

Soldan Sağa: Öngörülen yeni ulaşım ana hattı, mevcut ağ (Kaynak: PGT, 2009)

Soldan Sağa: Merkez İstasyon ve demiryollarına önerilen biçimler (Kaynak: PGT, 2009)

Mevcut istasyon ve demiryolları, halihazırda yoğun olan kent dokusunda oldukça büyük metrekarelerde kullanımsız alanlar oluşturuyor. Yeni kararlar bu alanları olabildiğine azaltmak, kullanımda kalacak istasyonların ve demiryollarınınsa kullanılabilir alanlara dönüşecek şekilde yeniden düzenlenmesi yönünde. (PGT, 2009) Boşaltılacak istasyonların büyük kent içi yeşil alanlara, kullanılmayacak demiryollarınınsa bu alanlarla bağlantılı yeşil koridorlara dönüştürülmesi amaçlanıyor. Bu şekide mevcut sirkülasyon ağının bir kısmının “yeşil-ağ”a dönüşmesi, bu ağın düğümlerininse her biri etkileşimde bulunduğu bölge ile birlikte şekillenecek farklı kimliklerde rekreasyon alanlarına evrilmesi öngörülüyor.

Sol Üstten, Saat Yönünde: mevcut yeşil doku, mevcut morfoloji ve öngörülen yeşil doku ve kimlikleri (Kaynak: Masseroli, 2007)

Ana senaryo, bu “yeşil koridor”ların kentin kuzeyindeki (Parco Nord) ve güneyindeki (Parco Sud) büyük parklar, tarım alanları ve çiftliklerin oluşturduğu yeşil merkezler ile E. Howard'ın “Garden-City”'sini anımsatan bir morfolojide birleşmeleri.

Kent içindeki “yavaş-şehir”(cittàslow) birimlerinin de kırsal çeper (Parco Nord ve Parco Sud) ile fiziksel bağlantılarının oluşması, bu etkiye amaçlanan bir tepki.

Bu aşamada Kuzey ve Güney Parklarının (Parco Nord ve Parco Sud) genişletilerek birleşmeleri, bu sayede kenti çevreleyen tam bir kırsal çeper oluşumu öngörülüyor. Buralardaki tarım alanlarının iyileştirilmesi ve ekolojik tarımın yaygınlaştırılması, çiftliklerde üretimin desteklenmesi ve kullanılmayan antik çiftlik yapılarının restorasyonuyla tekrar üretime başlaması sonucu oluşacak işleyişin kente katkısının artması, yerelin teşvikiyle bu bölgelerin kente alternatif bir yaşam deneyimi ve turizm destinasyonu olarak çekim merkezlerine dönüşmeleri hedefleniyor. Kentteki üniversiteler de bu senaryo üzerine çalıştaylar ile deneysel projeler geliştirmekte. (Masseroli, 2007)

Soldan Sağa: Yeşil koridorlar ve kırsal çeper senaryosu (Kaynak: araştırma kapsamında yazar tarafından hazırlanmıştır.), GardenCity, E. Howard (Kaynak: city-analysis.net)

Projenin, 2015 yılında Milano'da gerçekleşecek Expo'ya yetişmesi planlarak 2007 yılında çalışmalarına başlanan ilk ayağı, noktasal müdahalelerle kentteki mevcut atıl alanların yeniden değerlendirilmesi ve kent içindeki istasyonlardan kritik konuma sahip olanların öncelikli boşaltılarak yeşil alana dönüştürülmesi üzerine. (Masseroli, 2007) Bu ön projede, birbiri ile bağlantılı dokuz ayrı çalışma bölgesi oluşturuldu. (Oggioni, 2010)

Soldan Sağa: Noktasal müdahaleler ve çalışma bölgeleri bağlantıları (Kayn ak: Masseroli, 2007)

Bu bölgeler dışında belirlenmiş taşınan okullar ve istasyonlar, eski hapishane, kamusallaştırılan kent içi büyük araziler gibi alanlarda da noktasal dönüşümlerle yeniden fonksiyonlandırmalar yapılması sonucu kamu kullanımına kazandırma amaçlanmakta.

Projeye göre eski fabrikaların ofisler, etkinlik alanları, atölye ve “showroom”lara transformasyonuyla günümüzün popüler tasarım ve moda merkezine dönüşen Zona Tortona endüstriyel bölgesi ve şehrin antik döneminden kalma su kanalları Navigli'nin yakınındaki Porta Genova tren istasyonu boşaltılarak kent parkına dönüştürülecek, istasyonun yükü güneyindeki Romolo istasyonuna

verilecek. San Cristoforo kilisesi çevresi ve bugün kullanılmayan Ronchetto sul Naviglio çiftliği ile birlikte ele alınarak güney parkına (Parco Sud) uzanan bir hat oluşturacak bölgeye, çevrenin mevcut “tasarım merkezi” kimliğini pekiştirecek fonksiyonlar verilecek, genç kentliler ve tasarımcıların esas kullanıcılar olacağı düşünülüyor.(1) Bir başka boşaltılacak merkezi istasyonsa Porta Romana; oldukça büyük bir alana yayılan istasyonun, kent içindeki en büyük parklardan birine dönüşmesi öngörülüyor.(2) Merkez tren istasyonu (Stazione Centrale) ile kuzeyindeki Greco bölgesinin, istasyon çevresinde yeni gelişmekte olan finans merkezleri ile beraber işleyecek ticaret alanları olarak ekfonksiyonlandırılması düşünülmekte, Greco bölgesindeki yerleşik elsanatı-üretim atölyesi geleneğinin sürdürülmesi için çalışmalar yapılacak.

(3) Kentin üniversite bölgesi Lambrate'de üniversitelerin ek yerleşimleri ile öğrencilerin barınma ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayacak yeni birimler oluşturulması planlanıyor.(4) Üniversitelerin güneyindeki Forlanini'de ise hem üniversiteler, hem de güney parkı (Parco Sud) ile ilişkili olacak spor ve rekreasyon alanları oluşturulması amaçlanmakta.(5) 19. yüzyıl askeri talim alanı Piazza d'Armi ve çevresi de spora ayrılacak, gerektiğinde etkinlik alanı olarak kullanılabilecek.(6) Forlanini ve Porta Romana bölgeleri arasında kent sınırındaki Porto di Mare'ye “idari bölge” kimliği verilecek, buraya taşınacak yönetim birimlerinin, projesi tamamlanarak hemen yanındaki Rogoredo'ya taşınan adalet sarayı ve bürokratik birimlerle birlikte işleyişi sağlanacak.(7) Kapasite yetersizliğinden 2011'de kent sınırındaki Rho'da Massimiliano Fuksas tarafından tasarlanan Avrupa'daki en büyük fuar mekânı niteliğindeki yeni mekânına taşınan Milano fuarının, yanındaki Stephenson iş bölgesi ve kuzey parkı (Parco Sud) sınırındaki çiftlik kompleksleri ile büyük organizasyonların, düzenleme ve yönetimlerinin, ve bunlar sırasındaki farklı nitelikteki kalım ihtiyaçlarının birlikte düşünüldüğü kompleks bir yerleşkeye evrilmesi planlanıyor.(8) (Oggioni, 2010) Kentin bir başka eski endüstriyel bölgesi niteliğindeki Bovisa'daysa -yakın zamana kadar kent merkezi dışında küçük bir ilçe niteliğindeydi- eski fabrikalar, üniversitelerin Lambrate bölgesi kapasite yetersizliği sonucu ek yerleşkeleri, ve bu şekilde ortaya çıkan bölgenin genç kullanıcılarından beslenen kültür birimleri(müzeler, atölyeler, tasarım ofisleri)ne dönüşmekte. (9)

Soldan, Saat Yönünde: Kentsel dönüşüm alanları(Oggioni, 2010), tanımlanmış dokuz proje bölgesi (Kaynak: araştırma kapsamında yazar tarafından hazırlanmıştır.), bölgelerin kapsamları ve birbiri ile ilişkisi(Oggioni, 2010)

Bovisa hızla gelişmesine, birlikte çalışan üniversite-üretim-teknoloji-işkalım/üniversite-üretim-kültür-kalım birimleri ihtiyacının artmasına karşın, şehre giren ana demiryolu ağı arteri tarafından çevrelenmesi sonucu genişleme ihtiyacını karşılayamayarak yakın zaman önce doğal sınırlarına ulaştı ve paradoksal bir biçimde, bir zamanlar yıldızını parlatmış olan stratejik konumu, artan sirkülasyon ile bölgeyi çevresinden izole ederek problemler yaratmaya başladı. Taşıma kapasitesine ulaşım sonucu bölge idaresi, mevcut demiryolu ve bakım alanının bir kısmını boşaltıp çevre arazileri kamusallaştırarak, eski havagazı fabrikası ile birlikte önemli büyüklükte bir alan elde etti. (675.000 m2) Burası ve hemen altındaki boşaltılacak Farini tren deposu ile birlikte (550.000 m2) ortaya çıkan bu yeni ve büyük alan için Lombardia idaresi ve PGT, son dönemin tanınmış mimarlık ofislerinden OMA ile anlaşarak büyük bir proje hazırladı.

Soldan Sağa: Bovisa, Farini ve Merkez İstasyon bölgeleri, çevre dönüşüm alanlarıyla ilişkileri (Kaynak: araştırma kapsamında yazar tarafından hazırlanmıştır.)

Rem Koolhaas ve Reinier de Graaf başkanlığındaki tasarım ekibinin hazırladığı konsept masterplanda alan, çevresindeki üniversite ve sanayi birimlerinden beslenen büyük ve uluslararası bir kompekse yerleşke. Araştırma ve inovasyona adanacak merkez, enerji meseleleri ve sürdürülebilir mobiliteyi merceğine alarak üniversite olanakları ve endüstriyi birleştirerek bilgi, kaynak ve planlamayı bünyesinde oluşturacak ve yabancı yatırımcıları cezbedecek bir nevi “teknoloji parkı” ekosistemi kimliğinde olacak.

Soldan Sağa: OMA'nın Bovisa masterplanı ve gece görüntüsü (Kaynak: OMA)

Araştırma, servis ve barınma ünitelerinin fonksiyonel bir birleşiminden oluşacak yeni Bovisa'nın, şehrin yeni odaklarından biri olması bekleniyor. Üniversite ve endüstri arasındaki fiziksel yakınlığın ve ikisinin zaman içinde birbiri üzerine katmanlarla birleşmelerinin oluşturacağı sinerjinin, teknolojik ve bilimsel gelişmeler, yeni projeler ve fikirleri teşvik edeceği düşünülüyor. (Milano Finanza)

(Kaynak: OMA)

Bölgede mevcut Politecnico di Milano Üniversitesi tasarım ve mühendislik fakülteleri, Triennale Çağdaş Sanat Merkezi, Telelombardia Dijital Televizyon Merkezi, Mario Negri Biyoteknolojik Araştırma Enstitüsü gibi kurumların öncülüğünde Bovisa, üniversiteler ve girişimciliğin başını çekeceği bir “bilim ve teknoloji parkı” için ideal konumunun dışarıdan kaynaklar ve yatırımcılar için vaadettikleri ile de uluslararası ekonomik kalkınmanın önemli odaklarından biri olmaya aday.

Tasarlanan yerleşkede tarihi gazometrelere abartılı bir yaklaşımla oluşturulan dairesel birimler aynı zamanda yarı kapalı kendi mekânlarını oluşturarak sirkülasyonu kontrollü, gruplar halinde bir yapılanma oluşturuyor. Üniversite kampüsü, araştırma laboratuvarları, ofisler ve rezidanslar ile yeşil (spor-rekreasyon) olarak fonksiyonlandırılan birimler; servisler, sosyal ve kütürel birimler, ticari birimler ve oteller gibi destek üniteleriyle çevreleniyor. (europaconcorsi)

Soldan Sağa: Bovisa Gazometreleri, OMA masterplanı (Kaynak: OMA)

Soldan Sağa: Yapılaşma, fonksiyon şeması ve genel yerleşim (Kaynak: OMA)

Torino, Trieste, Varese, Como, Chiasso/İsviçre otoyolları, Ferrovie Nord ve Trenitalia demiryolları ana arterleri, yeni Rho fuar alanı ve Malpensa Havaalanı bağlantıları üzerinde stratejik bir konumu olan alanda, öngörülen yeni planlama ile ulaşım yükü azaltılıp kalan bağlantıların akslarının değiştirilmesi ve bir kısmının yer altına alınmasıyla, alanın çevresinden izole oluşu ve büyük geçitlerin yaratacağı muhtemel kargaşa önleniyor; alan içine sadece servis amaçlı yollar taşınıyor. Yeni eklenecek metro ve tramvay hatları ile mevcutta banliyö trenleri ve otobüsler ile ulaşılan alanın ulaşılabilirliğinin süre ile ters orantılı olarak arttırılması planlanıyor.

(Comune di Milano)

“İtalya'nın Silikon Vadisi” mottolu proje, akla ister istemez Cendere “Silikon” Vadisi projesini getiriyor. Tıpkı Bovisa örneğinde olduğu gibi, bir zamanlar şehir dışındaki Cendere Vadisi de kent merkezin genişleyişi ile bugün kent içine sıkışmış durumda. İstanbul Boğazı'ndaki kuzey ormanlarının başlangıcına konumlanan vadi üzerine geliştirilen projede, bugün çarpık kentleşmeden nasibini almış arazi üzerinde yeni bir çevre planı geliştirilerek “eğitim, bilişim, teknoloji” odaklı yeni bir yapılaşma planlanmıştı. Ne var ki, çevre düzenleme planını takiben oluşturulan 5000 ve 1000 ölçekli planlarda, imar kanunuyla çelişerek üst ölçek planda öngörülmeyen konut, ticaret ve turizm kullanımları getirildi.

Büyük kentsel dönüşüm projelerinde rant kaygısıyla gelişen kontrolsüz yapılaşma sürecinin önünün alınması için projenin her aşaması titizlikle ve açıkça planlanmalı, kontrol mekanizmaları, katılımcılık ve geri besleme esas olmalıdır.

Bovisa için oluşturulan konseyde OMA ve PGT yetkililerinin yanı sıra Milano Şehir Meclisi, Politecnico di Milano Üniversitesi, gazometrelerin bulunduğu arazinin sahibi A2A Şirketi, LeNord Demiryolları, Çevre ve Ulaşım İdaresi, Milano Ticaret Odası ve ticari alanlarla oteller için açılan ihalenin kazananı EuroMilano Şirketi de yer almakta. Yetkinin tek elde toplanmasının önünün alınması adına kararlarda eşit söz hakkı kaygısı güdülümekte ve her aşamada mimarlık, tasarım ve mühendislik fakülteleri ile sivil toplum kuruluşlarının onayı alınmakta.

Cendere Vadisi'nde ise ruhsatlandırma da dahil olmak üzere tüm yetkiler Büyükşehir Belediyesi'nde toplanmış durumda. Çevre planında altı çizilerek vurgulanan yapılaşma oranının %10 ile sınırlandırılışı kararının 5000 planda sözü edilmeyerek, “spor ve yeşil alan” olarak tanımlanabilecek herhangi bir alan yer almamış, bu planda belirlenen spor alanları öngörülenin %1.7sine tekabül etmiştir.* Global örneklere bakıldığında, önerilen benzer projelerde yapılaşma oranının %10u geçmemesi ve alanın büyük bölümünün yeşil alan olarak kullanımı etik bir önkoşuldur. (Akkoyun, 2012) Bovisa projesinde de, İstanbul'un nefes almasını sağlayan ekolojik koridoru niteliğindeki Cendere Vadisi'nin yüksek ve yoğun yapılaşması örneğinin adeta tam tersi biçimde, kent içindeki stratejik bölgelerin boşaltılarak yeşil alanlara dönüşümü esas alınıyor. Projede yeşil doku; hem faklı fonksiyondaki birimleri birbirinden ve yollarla dış çeperlerden ayıran bir tampon misyonunda, hem de Farini Parkı projesinin devamı niteliğinde. Bovisa'nın hemen güneyinde kalan Farini bölgesi, bugün 550.000 m2 yer kaplayan, şehrin ana tren deposu işlevinde. Bölge İdaresinin ve PGT'nin amacı, depo fonksiyonunu önerilecek daha uzak bir yere taşıyarak, kazanılan bu büyük alanda -oldukça kısıtlı bir yapılaşma ile- şehrin yeni akciğerlerini yaratmak. “Şehirde yeşil koridorlar/Garden-City” projesinde tasarlanan yeşil kent boşluklarının ana akslarından birini oluşturması öngörülen Farini Parkı hattı ile Bovisa, ek fonksiyonlarla yeniden tasarlanacak olan Merkez Tren İstasyonu'na (Stazione Centrale) bağlanacak, yükleri azaltılan demiryollarının bir kısmının yeşil alanlara dönüştürülmesiyle kesintisiz bir yeşil koridor oluşacak. (Masseroli, 2007)

* Sayısal veriler: Akkoyun, Nazım, İstanbul'u Cendere'ye Almak

Soldan Sağa: Farini ve Bovisa çevre ilişkileri, Farini Parkı senaryoları (Kaynak: Masseroli, 2007)

Parkın tasarlanması için davet edilecek mimarlar ve plancılarla çalıştaylar yapılması planlanmakta. Bu tür çalıştaylar ve tanınmış isimlerin şehre yaptığı gerçekleştirilmiş ya da gerçekleştirilmemiş tasarımlar, Milano'da sık görülüyor.

(Bunlardan OMA'nın Bovisa planlaması da üzerinde çok konuşulan tasarımlardan.)

Kentsel dokudaki transforme bölgelerde, “yıldız mimar” olarak tanınan tasarımcıların bitmiş deneysel projelerini görmek mümkün. Ne var ki bunlar, yerel kimliği ve mevcut dokuyu gözetmeyişleri ile çoğunlukla halk tarafından tepkiyle karşılanıyor. Kimi projeler bu yüzden durma noktasına kadar geldi.

Soldan, Saat Yönünde: Mevcut büyük projeler (Kaynak: araştırma kapsamında yazar tarafından hazırlanmıştır.), Isozaki, Libeskind ve Hadid'in eski fuar alanındaki Citylife projesi, Libeskind'in tasarımı, Chipperfield Ansaldo projesi

(Kaynaklar: Comune di Milano, Progetto Citylife)

Uluslararası alanda reklam yapmak ve kente çağdaş simgeler kazandırmak adına kopan “yıldız-mimar” furyasından İstanbul da nasibini aldı; 2006'da altı tanınmış yabancı mimar Büyükşehir Belediyesi tarafından kapalı yarışma formatıyla davet edilerek, kendilerinden Kartal ve Küçükçekmece üzerine kentsel tasarım ve dönüşüm projeleri geliştirmeleri istendi.

Bovisa'da olduğu gibi yine zaman içinde kent içinde kalmış, kent içine ana ulaşım bağlantıları üzerinde konumlanmış bir eski-endüstriyel alan niteliğindeki Kartal üzerine; oluşturulan jürinin seçtiği projenin sahibi Zaha Hadid'in tasarımında alana, konutlarla desteklenmiş yüksek yoğunluklu bir iş merkezi misyonu yükleniyor.

OMA'nın projesindeki gibi burada da tasarımcının karakteristik bakış açısını yansıtan yeni bir kimlik oluşturularak bunun mevcut dokuya yeni bir katman olarak gömülmesi amaçlanıyor. Fakat farklı olarak Hadid, OMA'nın Bovisa'daki mevcut formasyonu gözeten tasarımındansa radikal bir yaklaşımla çevre birimleri birbirine bağlayacak yeni bir ağ yapısını benimsedi. Bölgenin endüstriyel kimliğinden tamamen kopup, yeni bir metropole evrilmesi Hadid'in tasarımının çıkış noktasıydı.

(Zaha Hadid Architects, Arkitera)

Zaha Hadid'in Kartal için önerdiği ağ sistemi (Kaynak: Zaha Hadid Architects)

Her iki proje de, sahip oldukları kuvvetli öznel yaklaşımlar üzerinden eleştirilemeseler de, gerçekleştirilmeye koyuldukları andan itibaren çok fazla paradigma olaya dahil olmakta ve mimarın aklının uzamsal bir sonucu olan tasarı, sosyolojik bir düğüme evrilmekte. Bu süreç ve sonrası büyük bir titizlikle, bilinç, sağduyu ve uzlaşma ile ele alınmalı; aksi halde kenti yutabilecek bir Gordion düğümü kaçınılmaz olur.

KAYNAKLAR Akkoyun, Nazım, İstanbul'u Cendere'ye Almak, Ocak 2012, Toplum İçin Şehircilik Bottini, Mario, La Struttura del Piano dei Servizi, Presentazione, 2010, Comune di Milano Oggioni, Giovanni, Le linee di indirizzo del nuovo PGT, Presentazione, 2010, Comune di Milano Masseroli,Carlo, Governare lo Sviluppo del Territorio Milanese: a Colloquio con la Città, Presentazione, 2007, Comune di Milano Milano Finanza, 22 11 2008, pg.75 Simonetti, Paolo, Illustrazione di alcuni casi applicativi, Presentazione, 2010, Comune di Milano PGT (Piano di Governo del Territorio), Documento di Piano, Relazione Generale e Norma di Attuazione, Presentazione, 2009, Comune di Milano

arkitera.com comune.milano.it edilportale.com euromilano.net europaconcorsi.com ibb.gov.tr mimarlikforumu.com mimarlarodasi.org.tr nuovabovisa.com oma.eu sehirplanlama.org toplumicinsehircilik.org zaha-hadid.com