T.C. GALATASARAY ÜNİVERSİTESİ RÖLÖVE RAPORU KASIM 2013
Dr. M. Sinan Genim Y. Mimar
İÇİNDEKİLER 1▪ YAPININ YERİ 2▪ YAPININ TANIMI 3▪ MİMARİ ÖZELLİKLER 3▪1▪ Plan Şeması 3▪2▪ Konstrüksiyon Özellikleri 3▪3▪ Malzeme Özellikleri 3▪4▪ Süsleme ve Bezeme Özellikleri
4▪ KAT BAZINDA MEKÂNLARIN ANLATIMI 4▪1▪ Giriş Kat 4▪2▪ Birinci Kat 4▪3▪ İkinci Kat
5▪ YAPININ CEPHE ÖZELLİKLERİ 5▪1▪ Ön Görünüş ▪ Güney Cephesi 5▪2▪ Sağ Yan Görünüş ▪ Doğu Cephesi 5▪3▪ Sol Yan Görünüş ▪ Batı Cephesi 5▪4▪ Arka Görünüş ▪ Kuzey Cephesi
6▪ YAPIDA MEYDANA GELEN BOZULMALAR 6▪1▪ Yangın Öncesi Durum 6▪1▪1▪ Yapısal Bozulmalar ve Eklentiler 6▪1▪2▪ Yüzeysel Bozulmalar 6▪2▪ Yangın Sonrası Durum 6▪2▪1▪ Yapısal Bozulmalar 6▪2▪2▪ Yüzeysel Bozulmalar
│1
İstanbul İli, Beşiktaş İlçesi, Yıldız Mahallesi, 65 Pafta, 575 Ada, 37 Parsel içinde yer alan İbrahim Tevfik Efendi Sahilsarayı’nın Rölöve raporudur... 1▪
YAPININ
YERİ
│
Beşiktaş ile Ortaköy mevkileri arasında, Çırağan Caddesi
üzerinde, Four Seasons Oteliyle başlayan ve Feriye Karakoluyla biten saray yapıları arasında, bugünkü Ziya Kalkavan Anadolu Denizcilik Meslek Lisesi [Çırağan Sarayı’na ait Yaverler Dairesi] ile Kabataş Erkek Lisesi Yatakhane Binası [Seyfettin Efendi Sahilsarayı] arasında yer almaktadır. Günümüzde Galatasaray Üniversitesi’nin kullanımında olan yapı, üniversitenin alt kampüs yapıları içinde ana yapı konumundadır. Yapının doğusunda;
Kabataş
Erkek
Lisesi
Yatakhane
Binası,
batısında;
Galatasaray
Üniversitesi’nin Rektörlük Binası olarak kullandığı iki katlı ahşap köşk, kuzeyinde; üniversitenin Sosyal Bilimler Binası ile Yabancı Diller Binası olarak kullandığı üçer katlı iki ayrı bina, güneyinde; İstanbul Boğazı boyunca uzanan rıhtım yer almaktadır.
Yapı parseli, Çırağan Caddesi ile İstanbul Boğazı arasında kuzey-güney yönünde uzanmakta olup söz konusu yapı bu parselin kuzeydoğu köşesinde Çırağan Caddesi’ne göre daha alt kotta denize paralel olarak konumlanmıştır. Çırağan Caddesi üzerinde yapı parselinin üç ayrı girişi bulunmakta olup, orta aksta yer alan protokol girişi diğerlerine nazaran daha gösterişlidir. Beşiktaş’a yakın olan kapı araç girişi için sonradan açılmıştır. Ortaköy tarafındaki giriş ise parselin kuzey köşesinde yer alan tescilli yapılara ulaşım için kullanılmaktadır. Yapı parseli içinde dördü tescilli olmak üzere yedi ayrı bağımsız yapı yer almaktadır. │2
2 ▪ Y A P I N I N T A N I M I │ 2.276 metrekarelik bir alan üzerine kurulu olan yapı, Giriş Kat, Birinci Kat ve İkinci Kat’tan müteşekkil olup, üç katlıdır. Çırağan Caddesi’ne göre yaklaşık 6.00 metre düşük kotta olup deniz seviyesine göre yaklaşık 1.60 metre yüksektedir. Kuzey-güney yönünde 33.40 metre, batı-doğu yönünde 82.80 metre uzunlukta olan yapının saçak irtifası deniz kotuna göre 15.00 metrede olup, saçaktan sonra yaklaşık 90 cm yüksekliğinde parapet bulunmaktadır. Giriş Kat; 3.39 metre, Birinci Kat; 4.46 metre ve İkinci Kat; 4.42 metre yüksekliğinde olan yapının su basman gibi bir yüksekliği bulunmamakla birlikte rıhtımdan yaklaşık 10 cm yüksektedir. Yapının günümüzde kuzey cephesinde iki, doğu cephesinde bir ve batı cephesinde iki olmak üzere toplam beş girişi bulunmaktadır. Batı cephesinde yer alan ve birinci kata ulaşımı sağlayan ahşap rüzgârlıklı girişin dönem özelliklerine bakıldığında daha sonraki bir tarihte yapıldığı anlaşılmaktadır. Betonarme olarak inşa edilen merdiven sahanlıklarına ulaşımı sağlayan kuzey yönündeki girişlerinde sonraki müdahaleler esnasında yapıldığı görülmektedir. Yangın öncesi kırma çatılı ve gizli dereli olan yapının çatı eğimi mevcut izlerden faydalanılarak yaklaşık % 30 olarak ölçülmüştür. 3▪ MİMARİ ÖZELLİKLER 3 ▪ 1 ▪ P l a n Ş e m a s ı │ Fındıklı’dan Ortaköy’e kadar uzanan sahil şeridinde XIX. yüzyıldan sonra inşa edilen saray yapılarında tekrarlanan bir plan şemasına sahiptir. “Orta Sofalı” olarak tabir edilen bu plan şeması genel olarak simetrik düzende, etrafı odalarla çevrili büyükçe iki orta sofa, bu orta sofalar ile yapının iki ucunda yer alan yine odalarla çevrili olmakla birlikte girişe cepheli büyükçe salonlar ve tüm bu mekânları birbirine bağlayan koridorlardan teşekkül etmektedir. Sofaları ve salonları birbirine bağlayan koridorların arasında kalan bölümlerde ise servis mekânları ile aydınlıklar yer almaktadır. Salonlar iki yan girişe dik şekilde konumlu ana merdivenleri içerisinde barındırmakta olup düşey sirkülasyonu sağlar haldedir. Salon ve sofa kurgusu aynı olmak üzere birçok versiyonu bulunan bu şemanın simetrik hali haremlik-selamlık kullanımına kolaylık sağladığı için çokca kullanılmıştır. Söz konusu yapıda çeşitli değişikliklere uğramış olan bu şemaya ait tüm mekânlar detaylı olarak incelenecektir. 3▪2▪
Konstrüksiyon
Özellikleri
│
Yapı kâgir-yığma tekniği ile inşa
edilmiştir. Giriş katı iç beden duvarları yer yer tuğla hatıllı moloz taş duvar olup dış duvarlar giriş kat parapet altına kadar 110 cm moloz taş duvar, parapet üstü ise 90 cm taş + tuğla duvardır. Birinci Kat ve İkinci Kat’ta tüm duvarlar tuğla olup yaklaşık duvar │3
kalınlıkları; Birinci Kat’ta 70 cm, İkinci Kat’ta ise 40-45 cm’dir. Kalkan duvarlar ile çatı parapetleri de tuğla olup zaman içerisindeki onarımlarda delikli tuğla kullanılmıştır. Yapıda duvarlar dışında özellikle döşemelerde çokça müdahaleler yaşanmış olup sofalardan Beşiktaş yönündeki orta sofa bina boyunca yıkılarak betonarme olarak yeniden inşa edilmiştir. Bu mekâna yakın birçok odanın döşemesi de betonarme olarak yenilenmiştir. Batı-doğu yönündeki özgün kat merdivenleri kaldırılarak, her iki orta sofa eyvanına düşey sirkülasyonu sağlamak amacıyla betonarme merdiven yapılmıştır. Birinci katın tüm döşemeleri neredeyse özgünlüğünü yitirmiş halde çelik kirişlerle takviye edilmiştir. Tavanları ise genelde ahşap kaplamalı, ahşap kuşaklı ve ahşap profillidir. 3 ▪ 3 ▪ M a l z e m e Ö z e l l i k l e r i │ Yapı zaman içerisinde gördüğü müdahaleler sonucu büyük ölçüde özgün malzeme kaybına uğramıştır. Yangın sonrası yapılan temizleme işinde giriş katında duvarlarda özgün kireç sıvaya rastlanmıştır. Yine bu katta döşemede özgün karo mozaik kaplama, karo mozaik süpürgelik ile doğu yönündeki orta sofa da bağdadi çıtalı tavan sıvası görülmüştür. Birinci Kat’ta hamam içindeki mermer kaplama ile bir odanın ahşap zemin kaplaması dışında herhangi bir özgün duvar, zemin ya da duvar kaplaması bulunmamaktadır. Ahşap tavanlarda yer yer özgün kaplamalara rastlanmıştır. Tamamı yanmış halde bulunan İkinci Kat’ta ise yer yer özgün sıva ve ahşap döşeme kaplamaları görülebilmektedir. 3▪4▪
Süsleme
ve
Bezeme
Öz e l l i k l e r i
│
Giriş Kat’ta G33 No’lu
mekânın tavanında daha sonraki bir dönemde yapıldığı anlaşılan süsleme dışında herhangi bir süsleme veya bezeme bulunmamaktadır. Birinci Kat’ta doğu yönündeki 119 No’lu Salon ile orta sofaya bağlanan deniz yönüne bakan 128 No’lu mekânın tavanında süsleme ve bezeme bulunmaktadır. Bunun dışında batı yönündeki salona bağlanan özgün merdiven duvarında ve kuzey yönündeki M02 muhdes merdiven duvarlarında İkinci Kat’ta da devam eden kalemişi süslemeler bulunmakta olup bu süslemelerin özgün olmadığı kanısındayız. 4▪ KAT BAZINDA MEKÂNLARIN ANLATIMI 4 ▪ 1 ▪ G i r i ş K a t │ Bodrum Katı olmayan yapının bir konutta bulunması gereken servis mekânlarını da içerisinde barındıran ve irtifa olarak katlar içerisinde en düşük olanıdır. Yapının, batı ve doğu cephelerinde birer adet ana giriş ile kuzey cephesinde, muhdes merdivenlerin sahanlıklarında birer adet sonradan açıldığı düşünülen giriş │4
bulunmaktadır. Batı ve doğu yönünde yer alan ana girişler birer salon ile karşılaşılanırken, kuzey yönündeki girişler orta sofalara açılır. Salonlar giriş holü gibi kullanılmış olup sofa mekânı daha kontrollü girişlere sahiptir. Salon ve sofaları birbirine bağlayan koridorlar üzerinde servis mekânları yer alır. Aydınlıklar hem sofalara hem de bu servis mekânlarına ışık sağlamakta iken zaman içerisinde döşeme ile kapatılarak depo ve arşiv mekânlarına dönüştürülmüştür. Yapının tam ortasındaki aydınlığı çevreleyen hücrelerden güney batı yönündeki hücre asansör olarak kullanılmıştır. Doğu yönünde yer alan aydınlığın güney yönüne ise yangın merdiveni yapılmıştır. Özgün pencere gabarileri korunmuş olsa da doğramalar değiştirilmiştir. Pencere dış parmaklıkları özgündür. Giriş kapılarından doğu yönündeki özgünlük taşır. İç kapılara ait özgün örnek bulunmamaktadır. Yangın sonrası tüm bölücü alçıpan, delikli muhdes tuğla duvar ve asma tavan sökümü yapılan bu katın şu anda özgün plan şeması görülebilmekte olup mekânsal anlatımı aşağıdaki gibidir. G O 1 G İ R İ Ş H O L Ü ■ S A L O N │ Batı cephesindeki özgün olmayan iki kanatlı, camlı ahşap kapı ile girilir. Giriş üstünde dönem eki olan Birinci Kat’ın ahşap rüzgârlığı yer alır. Bu rüzgârlık iki adet betonarme kolon üzerine oturtulmuştur. Rüzgârlığa ulaşımı sağlayan, cepheye yaslı merdivenin inşası esnasında iki adet pencere kapatılmıştır. Bu pencerelerden kapıya yakın olan G01 No’lu Giriş Holü’nden niş olarak kullanılmış olup diğerinin izi dikkatlice bakıldığında görülmektedir.
│5
Giriş
Holü’nde
betonarme
kirişli
döşeme
ile
kapatılmış
özgün
merdiven
evi
bulunmaktadır. Bu merdiven evi G36 No’lu aydınlıktan üç adet kemerli pencere ile ışık alırken müdahaleler esnasında bu pencereler de kapatılmıştır.
Giriş Hol’ü doğu yönünde iki koridor ile G37 No’lu Orta Sofa’ya bağlanır. Bu hole kuzey ve güney yönünden ikişer adet mekân açılır [G02, G03, G32, G33]. Giriş cephesi, batı yönünde çıkma yapar. Giriş Holü, batı yönünde iki adet, kuzey ve güney yönünde ise birer adet kemerli pencere ile ışık alır. Daha önce belirtildiği gibi girişin kuzeyinde yer alan ve batıya açılan iki adet pencere birinci katta yer alan rüzgârlık merdiveni nedeni ile kapatılmıştır. Tavanı çelik kiriş takviyeli ahşap döşemedir. Ahşap konstrüksiyon şu anda işlevsiz halde olup herhangi bir tavan kaplaması bulunmamaktadır. Döşemesi şap, duvarları çimento sıva üzeri boyadır. G02 İDARİ VE MALİ İŞLER DAİRE BAŞKANLIĞI ■ G03 İDARİ V E M A L İ İ Ş L E R D A İ R E S İ │ Giriş Holü’nün kuzeyinde yer alan bu mekânlardan G02 köşe oda halindedir ve kuzeye doğru planda taşma yapan G03 No’lu mekân ile bağlantısı bulunmaktadır. Beden duvarındaki bağlantının müdahaleler esnasında açılmış olduğu kanısındayız. Her iki mekânda G01 No’lu Giriş Holü’ne açılır. G02 No’lu mekân, batı yönünde üç adet, kuzey yönünde iki adet kemerli pencere ile ışık alır. Bu mekâna göre daha büyük olan G03 No’lu mekânın kuzey yönünde üç adet, batı ve doğu yönünde birer adet kemerli penceresi vardır. Her iki mekânda da özgün malzeme │6
kalmamış olup döşemesi şap, duvarları çimento sıva üzeri boya, tavanları ise kaplamasız olarak görülebilen çelik kiriş takviyeli ahşap konstrüksiyondur.
G32
■
G33
STRATEJİ
GELİŞTİRME
DAİRESİ
│
G01 No’lu Giriş
Holü’nün güneyinde ve G02 ile G03 No’lu mekânların simetrisi olan bu mekânlardan G33 köşe oda halinde iken, G32 bu odaya göre daha büyükçe olup güney [deniz] yönüne doğru çıkma yapmaktadır. İki mekân arasında geçiş bulunmakta olup, bu geçişin müdahaleler esnasında açılmış olduğu kanısındayız. G32 No’lu mekânın içinde muhdes bir ofis yer almaktadır.
│7
G32 No’lu mekân güney yönünde üç adet, batı ve doğu yönünde birer adet kemerli pencere ile ışık alır. G33 No’lu mekânın batı yönünde üç adet, güney yönünde ise iki adet kemerli penceresi vardır. G32 No’lu mekânın döşemesi şap, G33 No’lu mekânın döşeme kaplaması ise özgün karo mozaiktir. Her iki mekân duvarları da çimento sıva üzeri boyadır. G32 No’lu mekânın tavanı çelik kiriş takviyeli ahşap konstrüksiyondur. G33 No’lu mekânın, çıtalı ve kalemişi süslemeli, daha sonraki bir dönemde yapılmış tavanı bulunmaktadır.
G34
KORİDOR
│
G01 No’lu Giriş Holü ile G37 No’lu Sofa mekânlarını birbirine
bağlayan, yön olarak kuzeyde kalan koridordur. Bu koridora kuzeyde yer alan G04 No’lu mekân ile güneyde yer alan G36 No’lu servis mekânı açılır. Koridor’un tavanı kısa yönde ahşap konstrüksiyon olup, uzun yönde duvar diplerinde metal kenetli ahşap kirişlerle desteklenmiştir. Döşemesi şap, duvarları çimento sıva üzeri boyadır. G04
SANTRAL
│
G34 No’lu Koridor’dan ulaşımı sağlanan bu mekânın, özgün
planlamada iki ayrı helayı içinde barındırdığı düşünülmektedir. Şu anda tavanı olmayan bu mekânın üç kat boyunca döşemesi çökmüştür. Kuzey yönünden iki adet kemerli pencere ile ışık alır. Pencereler arasında kalmış duvar içerisinde görülen künk, bu mekânın hela olarak kullanıldığını göstermektedir. Oda’nın sağ köşesinde yer alan nişin diğer
hela
kapısı
olduğu,
zaman
içerisinde
kapatılarak
nişe
dönüştürüldüğü
anlaşılmaktadır. Tavanı çökmüş olan mekânın duvarları çimento sıva olup, döşemesi │8
plastik esaslı kaplamadır. Çökmüş tavanın, köşe kalıntılarından volta döşeme olduğu anlaşılmaktadır.
G35
KORİDOR
│
G01 No’lu Giriş Holü ile G37 No’lu Sofa mekânlarını birbirine
bağlayan, yön olarak güneyde kalan koridordur. Bu koridora kuzey yönündeki G36 ile güney yönündeki G31 No’lu servis mekânları açılır. Koridor’un tavanı kısa yönde ahşap olup, uzun yönde duvar diplerinde metal kenetli ahşap kirişlerle desteklenmiştir. Döşemesi şap, duvarları çimento sıva üzeri boyadır. G31
FOTOKOPİ
ODASI
│
Bu katın güney yönündeki servis mekânlarından
biridir. Özgün planlamada hela olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Güney yönünden bir adet kemerli pencere ile ışık alır. Tavanı kısa yönde eğimli ahşap kirişlidir. Döşemesi şap, duvarları sıva üzeri boyadır. G36
D E P O │ Güney yönünde yer alan G35 No’lu Koridor’dan kemerli bir kapı ile
ulaşılan bu mekânın özgün planlamada aydınlık olduğu düşünülmektedir. Batı yönündeki özgün merdiven yeri ile G37 No’lu Sofa arasında kalan bu mekânın çevresindeki mekânlara ışık sağlarken, üstünün betonarme döşeme ile kapatılarak depoya dönüştürüldüğü anlaşılmaktadır. Batı yönünde, özgün merdiven evine bakan üç adet, doğu yönünde G37 No’lu Sofa’ya bakan üç adet, kuzey ve güney yönünde birer adet olmak üzere toplam sekiz adet kemerli penceresi bulunmaktadır. Tüm │9
pencereler
parapetli
iken,
güney
yönündeki
kapıya
dönüştürülmüştür.
Tavanı
betonarme döşeme olan bu mekânın döşemesi şap, duvarları sıva üzeri boyadır. G37 SOFA
■ O R T A S O F A ■ G 0 6 M E R D İ V E N H O L Ü │ Giriş Katı’nın
batı yönünde yer alan orta sofasıdır. Bu mekâna kuzey yönünde G05, G07 No’lu mekânlar, güney yönünde ise G26, G27, G28, G29, G30 No’lu mekânlar açılır. Sofa batı yönündeki G01 No’lu Giriş Holü’ne ve doğu yönündeki G41 No’lu Sofa’ya ikişer adet koridor ile bağlanır. Bu koridorlar arasında ise batı yönünde üç adet, doğu yönünde bir adet kemerli penceresi bulunan aydınlıklar yer alır. Sofa üç kat boyunca yıkılıp, betonarme olarak yeniden inşa edilmiştir. Yapılan müdahaleler sonucu özgünlüğünü tamamen kaybetmiştir.
Bu müdahaleler esnasında kuzeyde yer alan eyvan merdiven boşluğuna dönüştürülmüş, betonarme bir merdiven ile yapıdaki düşey sirkülasyon buraya aktarılmıştır. Merdiven sahanlığına bu müdahale esnasında bir kapı açıldığı düşünülmektedir. Sofa’ya merdiven sahanlığı girişinin her iki yanında yer alan kemerli pencereler ile ışık alınırken batı yönündeki aydınlık tavanı, doğu yönündeki aydınlık penceresi kapatılarak aydınlıklardan ışık irtibatı kesilmiştir. Sofa’nın döşeme kaplaması yer yer şap, yer yer karo mozaiktir. Merdiven kaplaması ve basamakları mermer olup, duvarları çimento sıva üzeri boyadır. Güney duvarlarında sıva sökümü olan yerlerde tuğla hatıllı moloz taş duvar dokusu görülmektedir. Sofa’nın betonarme olan tavanı çimento sıva üzeri boyadır. │ 10
G05
İDARİ
VE MALİ İŞLER DAİRESİ
│ G37 No’lu Sofa’nın kuzeybatı
yönünde, muhdes M01 Merdiveni’nin sol yanında yer alan bu mekân kuzey yönünde plan düzleminde çıkma yapar. Kuzey yönünde üç adet, batı ve doğu yönünde birer adet kemerli pencere ile ışık alır. Tavanı çelik kiriş takviyeli ahşap döşemedir. Tavan kaplamasında bağdadi sıvanın çıtaları yer yer kalmıştır. Bu durum çelik kiriş takviyelerinin, üst döşemeler sökülerek yapılmış olduğu görüşünü desteklemektedir. Duvarlarda sıva söküm yerlerinde özgün tuğla duvar örgüsü görülmektedir. Duvarlar çimento sıva üzeri boya, döşemesi şaptır.
G 0 7 K A L O R İ F E R D A İ R E S İ │ Muhdes M01 Merdiveni’nin doğusunda yer alan bu mekân Kalorifer Dairesi olarak kullanılmıştır. Sofa’dan girişi olan bu mekânın döşemesi yaklaşık 33 cm yükseltilmiştir. Kuzeye bakan iki kemerli penceresinden biri sonradan kapatılmış olup batı yönüne bakan bir başka penceresi daha mevcuttur. Pencere parapetleri diğer mekânlara göre daha düşüktür. Döşemesi şap, duvarları yer yer seramik, yer yer de sıva olup, tavanı betonarmedir. G26 İDARİ AMİR ■ G27 PERSONEL DAİRESİ ■ G28 PERSONEL DAİRE
BAŞKANLIĞI
STRATEJİ
■
GELİŞTİRME
G29
İÇ
DENETİM
AMİRLİĞİ
DAİRE BAŞKANLIĞI
│
■
G30
G37 No’lu Sofa’nın
güneyinde yer alan ve tüm girişleri sofaya açılan bu mekânlardan G28, G29, G30 No’lu meknlar boyut olarak birbirine yakın olmakla birlikte G26 ve G27 No’lu mekânlar farklılık göstermektedir. G27 No’lu mekân güney yönünde plan düzleminde çıkma yaparken, G26 No’lu uzun ince mekân G27 No’lu mekândan bir kademe daha güney yönüne dağru çıkma yapmaktadır. G28, G29 ve G30 No’lu mekânlar güney yönünden ikişer │ 11
adet kemerli pencere ile ışık alır. G27 No’lu mekânın güney yönünde üç adet, batı yönünde bir adet kemerli penceresi bulunmaktadır. G26 No’lu mekân güney yönünden bir adet kemerli pencere ile ışık alır. G27, G28 ve G29 No’lu mekânlar arasında geçiş bulunmakta olup, bu geçişlerin sonradan açılmış olduğu kanısındayız.
G26 ile G27 No’lu mekânlar arasında ise sonradan açıldığı düşünülen muhdes bir pencere boşluğu yer alır. G30 No’lu mekân içerisinde yer alan nişlerin daha önceden kapı olan geçişlerin kapatılması ile oluşturulduğu düşünülmektedir.
│ 12
G26 No’lu mekânın tavanı ahşap pervazlı kontrplak kaplama, G27, G28, G29 No’lu mekânların tavanı çelik kiriş takviyeli ahşap konstrüksiyon, G30 No’lu mekânın tavanı ise kontrplak kaplamadır. G26, G29, G30, No’lu mekânların döşemeleri plastik esaslı kaplama, G27 ve G28 No’lu mekânların döşemeleri ise şaptır. Tüm mekânların duvarları çimento esaslı sıva üzeri boyadır. G38 ■
G40
K O R İ D O R │ Batı yönündeki G37 No’lu Sofa ile doğu yönündeki
G41 No’lu Sofa’yı birbirine bağlayan koridorlardır. Kuzey yönünde yer alan G38 No’lu Koridor’dan G09 ve G39 No’lu mekânlara, güney yönündeki G40 No’lu Koridor’dan ise özgün planlamada aydınlık olan günümüzde asansör olarak kullanılan mekâna ulaşılır. G38 No’lu Koridor’un tavanı ahşap kaplama olup, uzun yönde, duvar dibinde, metal kenetli ahşap kirişlidir. Döşemesi şap, duvarları ise çimento sıva üzeri boyadır. G40 No’lu mekânın tavanında orta kısımdan ahşap hatıllı bir kiriş geçmektedir. Asansör önü tavanı, çelik kiriş takviyeli, ahşap kaplamalı ve ahşap çıtalı karma bir sistemdir. Kirişin diğer yanında yer alan tavan ise ahşap pervazlı kontrplak kaplamadır. G40 No’lu mekânın döşemesi şap, duvarları sıva üzeri boyadır. G39
DEPO
│
Özgün planlamada orta aksta batı-doğu yönünde dikdörtgen bir
mekân olan Aydınlık ile bu mekândan ışık alan, kuzey ve güney yönündeki Koridorlar’dan kullanılan dört adet hücreden oluşur. Bu hücrelerden güneybatı yönündeki asansör boşluğu olarak üç kat boyunca açılmış olup, Aydınlık üstü betonarme döşeme ile kapatılmıştır. Hücreler kemerli kapılar ile orta mekâna bağlanır. Orta mekânın iki ucunda yer alan nişler, daha büyük açıklıklı olup basık kemerlidir. Bu kapı ve nişlerin özgün planlamada sofalara ve hücrelere ışık sağlayan pencereler olduğu düşünülmektedir. Döşemesi şap, duvarları sıva üzeri boya, tavanları yer yer ahşap, yer yer kontrplak kaplamadır. G 0 8 T E M İ Z L İ K D E P O SU ■ G 0 9 H O L ■ G 1 0 T E M İ Z L İ K P E R S O N E L O D A S I ■ G 4 4 D E P O ■ G 4 5 K Ü L H A N │ Yapının orta aksında ve kuzey yönünde yer alan, kurnaları birinci katta olan Çifte Hamam servis birimleri ile birlikte yapı içerisinde özgünlük gösteren kurgusunu günümüze kadar taşımıştır. G08, G09, G10 No’lu mekânların özgün planlamada üç gözlü, tonozlu Su Sarnıcı olduğu kanısındayız. G09 No’lu göz üç kat boyunca çatıya kadar çıkan boşluk halindedir. Sarnıç bakım penceresi ise G09 ile G45 No’lu Külhan duvarında yer almaktadır. │ 13
Günümüzde G38 No’lu Koridor’dan sonradan açıldığı düşünülen kemerli bir kapı ile ulaşılan G09 No’lu Hol, kuzey-güney yönünde uzanan G08 ve G10 No’lu tonozlu mekânların açıldığı bir koridor halindedir. Bu aydınlığa zaman içerisinde kat hizalarında çelik konstrüksiyon mekânlar eklenmiştir. Bu mekân bakım penceresinin büyütülmesiyle arka bölümdeki Külhan’a bağlanmaktadır. Külhan üç kat boyunca yükselen üstü tonozlu bir boşluk halinde olup, ocağı özgün halde doğu duvarı içerisinde yer almaktadır. G43 No’lu mekânda, Birinci Kat’ta yer alan hamamın kurnalık bölümlerinin altında yer alan Cehennemlik’e ulaşımı sağlayan “L” şeklindeki taş merdiven bulunmaktadır.
Bu
merdivenin
Cehennemlik’e
müdahale
amacıyla
yapıldığı
düşünülmektedir. Genel olarak, G42 No’lu mekânın, Külhan; G43 No’lu mekânın, Cehennemlik’e ulaşımı sağladığı; G08, G09 ve G10 No’lu mekânın ise Su Sarnıcı olduğu düşünülmektedir. Malzeme olarak G08 ve G10 No’lu mekânların tonozları ve duvarları sıva üzeri boya, döşemeleri ise seramik kaplamadır. G09 No’lu mekânın duvarları sıva üzeri boya, döşemesi ise kısmi seramik kaplamadır. G08, G09 ve G10 No’lu mekânların döşeme ve duvarının özgün halinde lökün olduğu kanısındayız. G42 ve G43 No’lu mekânların duvarları sıvasız olup, özgün tuğla duvar üç kat boyunca görülebilmektedir. G 4 1 S O F A ■ O R T A S O F A ■ G 1 2 M E R D İ V E N H O L Ü │ Yapının doğu tarafında yer alan orta sofasıdır. G38 ve G40 No’lu koridorlar ile batı yönündeki G37 No’lu Orta Sofa’ya, G42 ve G44 No’lu Koridorlar ile de doğu yönündeki G17 No’lu Giriş Holü’ne bağlanır. Kuzey yönünde yer alan eyvan diğer orta sofada olduğu gibi betonarme merdivene dönüştürülmüştür. Bu orta sofaya, kuzey yönünde, M02 muhdes merdivenin iki yanında yer alan G11 ve G13 No’lu mekânlar ile güney yönünde yer alan G21, G22, G23, G24 ve G25 No’lu mekânlar açılır. Sofa’nın batısında ve doğusunda daha sonradan kapatılmış pencereleri ile aydınlıklar bulunmaktadır. Batı yönündekinin bir adet, doğu yönündekinin ise üç adet kemerli penceresi vardır.
│ 14
Sofa, M02 muhdes merdiven sahanlığına girilen, yine muhdes olduğu düşünülen kapının her iki yanındaki kemerli pencereler ile ışık alır. Sofa’nın tavanı beş adet kısa yönde giden çelik kiriş ile takviye edilmiştir. Tavan ahşap çıtalı ve bağdadi sıvalı olmasına rağmen döşeme konstrüksiyonu üstten yapılan çelik kirişleme neticesinde özgünlüğünü tamamen yitirmiştir. Bağdadi sıvada yer yer dökülmeler olmuştur. Bu dökülmelerin olduğu bölgelerden yapılan müdahaleler
görülmektedir. Duvarlar sıva üzeri boya,
döşeme ise şap ve yer yer karo mozaiktir. M02 muhdes merdivenin basamakları ve sahanlık kaplamaları mermer olup, duvarları sıva üzeri boyadır. G11
TRAFO
│
M02 muhdes merdiveninin batısında yer alır ve merdivene göre
plan düzleminde kuzey yönüne çıkma yapar. Sofa’dan ulaşılan bu mekân trafo yeri olarak kullanılmıştır. Döşemesi yaklaşık 12 cm Sofa’dan düşüktür. Kuzey yönünde biri kapatılmış olan iki adet ve doğu yönünde bir adet kemerli penceresi bulunmaktadır. Tavanı betonarme, döşemesi şap, duvarları sıva üzeri boyadır. G 1 3
S A Ğ L I K
V E
K Ü L T Ü R
D A İ R E S İ
│
M02 muhdes merdiveninin
doğusunda yer alır ve merdivene göre plan düzleminde kuzey yönüne doğru çıkma yapar. Kuzey yönüne bakan üç adet, doğu ve batı yönüne bakan birer adet pencere ile ışık alır. Tavanı çelik kiriş takviyeli ahşap döşeme olup, tavan kaplaması yoktur. Duvarları sıva üzeri boya, döşemesi ise şaptır. Pencere doğramaları muhdestir.
G21
SAĞLIK
DAİRE
BAŞKANI
■
G22
■
G23
YAPI
İŞLERİ
TEKNİK DAİRE BAŞKANLIĞI ■ G24 ■ G25 YAPI İŞLERİ TEKNİK D A İ R E
B A Ş K A N L I Ğ I
│
G41 No’lu Orta Sofa’nın güneyinde yer alan bu │ 15
mekânlardan G21, G22, G23 No’lu mekânlar birbirleri ile yakın büyüklükte iken diğerleri farklı gaberi ve boyuttadır. Tüm bu mekânlar müdahaleler esnasında sonradan açılmış geçişlerle birbirine bağlanmıştır.
Farklı büyüklükte olan G24 No’lu mekân plan düzleminde güney yönünde bir kademe çıkma yaparken, G25 No’lu mekân bu mekândan da bir kademe güneye doğru çıkma yapar. G21, G22, G23 ve G25 No’lu mekânların güneye bakan ikişer adet kemerli pencereleri bulunmaktadır. G24 No’lu mekânın güneye bakan üç adet, doğuya bakan bir adet kemerli penceresi vardır. Tüm mekânların döşemeleri özgün karo mozaik kaplamadır. Ayrıca tavanları çelik kiriş takviyeli, ahşap döşeme olup özgünlüğünü yitirmiştir. Tüm mekânların duvarları ise sıva üzeri boyadır. G42 ■
G44
KORİDOR
│ G17 No’lu Giriş Holü ile G41 No’lu Sofa mekânlarını
birbirine bağlayan, batı-doğu yönünde uzanan koridorlardır. Kuzey yönünde yer alan G42 No’lu Koridor’dan, G14 No’lu WC ile güneyde yer alan G43 No’lu Depo’ya giriş bulunmaktadır. Güney yönünde yer alan G44 No’lu Koridor’dan ise G20 No’lu WC’ye giriş bulunmaktadır. Her iki mekânın da tavanları ahşap olup, G44 No’lu Koridor’un tavan köşelerinde ahşap pervaz bulunmaktadır. Her iki mekânın döşemeleri şap, duvarları sıva üzeri boyadır. G14
WC
│
G42 No’lu Koridor’dan ulaşılan bu mekân özgün planlamada iki ayrı
helanın birleşimiyle oluşturulmuştur. Kuzey yönüne bakan iki adet kemerli pencere ile ışık │ 16
alır. Günümüzde de hela ve lavabo olarak kullanılmıştır. Volta döşemesi günümüze ulaşabilmiş tek mekândır. Döşeme kaplaması seramik, duvarları yer yer seramik, yer yer sıva üzeri boyadır.
G 2 0 W C │ G44 No’lu Koridor’dan ulaşılan güney yönünde tek pencere ile ışık alan mekânın özgün halinde de hela olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Döşemesi ve duvarları seramik kaplı olan mekânın tavanı metal asma tavandır. G43
DEPO
■
YANGIN
MERDİVENİ
│
G41 No’lu Orta Sofa ile özgün
merdiven yeri arasında kuzey-güney doğrultusunda yer alan mekânın girişi G42 No’lu Koridor’dan sağlanmaktadır. Mekânın güney ucundaki bir pencerelik modül kapatılarak yangın merdiveni için alan oluşturulmuştur. Sofa tarafına bakan parapetli ve kemerli üç adet penceresi bulunur. Bunun simetriğinde yangın merdiveni için kapıya dönüştürülmüş bir adet ve bundan başka aynı sırada parapetli ve kemerli iki adet pencere daha yer alır. Tavanı kutu profil ile kapatılmıştır. Duvarları sıva üzeri boya, döşemesi ise halı kaplıdır. G 1 7 G İ R İ Ş H O L Ü ■ S A L O N │ Doğu cephesindeki özgün iki kanatlı ahşap kapıdan girilir. Giriş Holü’nde betonarme kirişli döşeme ile kapatılmış özgün merdiven evi bulunmaktadır. Bu merdiven evi G43 No’lu aydınlıktan üç adet kemerli pencere ile ışık alırken müdahaleler esnasında bu pencerelerden biri yine bu mekân içerisine yerleştirilmiş olan yangın merdivenine ulaşmak için kapı haline getirilmiştir. Hol batı │ 17
yönünde iki koridor ile G41 No’lu Orta Sofa’ya bağlanır. Bu hole kuzey ve güney yönünde ikişer adet mekân açılır [G15, G16, G18, G19].
Doğu yönü giriş cephesi olan mekân, plan düzleminde aynı yönde çıkma yapar. Giriş kapısı yanında ikişer adet, kuzey ve güney yönünde birer adet kemerli pencere ile ışık alır. Tavanı çelik kiriş takviyeli ahşap döşemedir. Ahşap konstrüksiyon şu anda işlevsiz halde olup herhangi bir tavan kaplaması bulunmamaktadır. Döşemesi şap, duvarları çimento sıva üzeri boyadır. G 1 5 D İ Ş H E K İ M İ ■ G 1 6 S A Ğ L I K V E K Ü L T Ü R D A İ R E S İ │ Giriş Holü’nün kuzeyinde yer alan bu mekânlardan G16 köşe oda halindedir. İki mekânda G17 No’lu Giriş Holü’ne açılır. G16 No’lu mekân, doğu yönünde üç adet, kuzey yönünde iki adet kemerli pencere ile ışık alır. Bu mekâna göre daha büyük olan G17 No’lu mekân ise kuzey yönünde üç adet, batı ve doğu yönünde birer adet kemerli pencere ile ışık alır. Her iki mekânda da özgün malzeme kalmamış olup döşemesi şap, duvarları çimento sıva üzeri boya, tavanları kaplamasız olarak görülebilen çelik kiriş takviyeli ahşap konstrüksiyondur. G 1 8 D O K T O R O D A S I ■ G 1 9 D O K T O R M U A Y E N E O D A S I │ G17 No’lu Giriş Holü’nün güneyinde ve G15 ile G16 No’lu mekânların simetrisi olan bu mekânlardan G18 köşe oda halinde iken, G19 bu odaya göre daha büyükçe olup │ 18
güney [deniz] yönüne doğru çıkma yapmaktadır. İki mekân arasında sonradan yapılan müdahaleler esnasında açıldığı düşünülen geçiş bulunmaktadır.
G18 No’lu mekân doğu yönünde üç adet, güney yönünde ise iki adet kemerli pencere ile ışık alır. G19 No’lu mekân ise güney yönünde üç adet, batı ve doğu yönünde birer adet kemerli pencere ile ışık alır. Her iki mekân döşemesi şap, duvarları çimento sıva üzeri boyadır. Yine her iki mekânın tavanları ahşap kirişlemeli ve çelik kiriş takviyeli olmasına rağmen G19 No’lu mekânın tavan kaplaması bulunmamakta, G18 No’lu mekânın ise bağdadi sıva çıtaları yer yer görülmektedir. 4▪2▪
Birinci
Kat
│
Yangın sonrası İkinci Kat’ın tamamına yakınının yanması
sonucu yok olan ya da dönem içinde müdahalelerle kayba uğrayan özgün detay ve kullanımlara az da olsa rastlanabildiği bu katın plan şeması Giriş Kat ile hemen hemen aynıdır. Batı yönündeki Salon’a ahşap bir rüzgârlık ile girilmektedir. Salon’un orta penceresinin giriş kapısına dönüştürülmesiyle yapılan bu müdahale özgün değildir. Bu katın tüm duvarları yaklaşık 70 cm kâgir tuğladır. Özgün pencere ve tablalı iç kapı örneklerine bu katta rastlanmaktadır. Özellikle Çifte Hamam, profilli tavanı, mermer kaplaması gibi unsurlarıyla günümüze ulaşmış en özgün mekândır. İki odadaki yaldızlı, varaklı, kalemişi süslemeli tavan gibi iyi örneklerin yanında hemen hemen tüm mekânlarda ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı, geometrik tavanlar görülebilmektedir. Duvar ve zemin malzemesi olarak özgün örneğe rastlanmayan bu katın mekânsal anlatımı aşağıdaki gibidir. │ 19
1 3 2 G İ R İ Ş H O L Ü ■ S A L O N ■ 1 4 4 R Ü Z G Â R L I K │ Birinci Kat’ın batı ucundaki 132 No’lu Giriş Holü’ne ulaşımı sağlayan 144 No’lu ahşap rüzgârlık daha önce belirtildiği gibi özgün değildir. Özgün kat merdiven evini de içinde barındıran 132 No’lu Giriş Holü, kuzey yönünden 101 ve 102 No’lu mekânlarla, güney yönünden ise 130 ve 131 No’lu mekânlarla çevrilidir. Merdiven evinin duvarlarında görülen kalemişlerinden özgün planmadaki varlığı anlaşılmaktadır. Merdiven boşluğu Giriş Kat’taki gibi betonarme kirişli döşeme ile kapatılmıştır. 132 No’lu Giriş Holü batı yönünde dört adet, kuzey ve güney yönünde birer adet kemerli pencere ile ışık alır. 132 No’lu mekânın tavanı çökmüştür. Eski fotoğraflardan da görülebileceği gibi bu mekânın tavanı ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı ve kalemişi süslemelidir.
Döşemesi şap olan bu mekânın duvarlarında bir takım kalemişi izlerine rastlanmıştır. Ancak bu süslemelerin özgün olmadığı kanısındayız. 144 No’lu Rüzgârlık döşemesi mermer olup, ahşap doğramaları yangın esnasında tahrip olmuştur. 1 0 1 ■ 1 0 2 Ö Ğ R E T İ M Ü Y E S İ │ 132 No’lu Giriş Holü’nün kuzey yönünde yer alan bu mekânlar ahşap tablalı kapıları ile bu hole açılırlar. Batı yönündeki 101 No’lu mekân köşe oda olup, 102 No’lu mekâna göre daha küçüktür. Bu mekân kuzey yönünde iki adet, batı yönünde üç adet pencere ile ışık alır. Kuzey yönüne doğru çıkma yapan 102 No’lu mekân, kuzey yönünde üç adet, doğu ve batı yönünde birer adet kemerli pencere ile ışık alır. Her iki mekânın tavanı da geometrik motifli olup, özgündür. Ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı ve ahşap profilli
tavanda herhangi bir süsleme ya da
kalemişine rastlanmamıştır. 101 No’lu mekân tavanında kaplama halindeki bir bez │ 20
üzerinde, sürekli tekrarlayan bir dokuya rastlanır. Her iki mekânın döşemesi yer yer muhdes ahşap parke, yer yer şap olup, duvarları sıva üzeri boyadır.
1 3 0 D E K A N O D A S I ■ 1 3 1 Ö Ğ R E T İ M Ü Y E S İ │ 132 No’lu Giriş Holü’nün güney yönünde yer alan bu mekânlar ahşap tablalı kapıları ile bu hole açılırlar. Batı yönündeki 131 No’lu mekân köşe oda olup, 130 No’lu mekâna göre daha küçüktür. Bu mekân güney yönünde iki adet, batı yönünde üç adet pencere ile ışık alır. Güney yönüne doğru çıkma yapan 130 No’lu mekân, güney yönünde üç adet, doğu ve batı yönünde birer adet kemerli pencere ile ışık alır. Her iki mekânın tavanı da ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı, ahşap profilli, geometrik motifli olup, herhangi bir süsleme ya da kalemişine rastlanmamıştır. Her iki mekânın döşemesi şap, duvarları sıva üzeri boyadır.
133
■
135
KORİDOR
│
132 No’lu Giriş Holü ile 137 No’lu Sofa’yı birbirine
bağlayan koridorlardır. Kuzey yönünde yer alan 133 No’lu Koridor’dan 134 No’lu Depo’ya ve döşemesi çökmüş durumdaki G04 No’lu mekânlara geçiş bulunmaktadır. │ 21
Güney yönünde yer alan 135 No’lu Koridor’dan ise 136 No’lu Çay Ocağı ile 120 No’lu WC’ye geçilmektedir. Her iki mekânın tavanı da ahşap çıtalı ve geometrik motifli olup, özgündür. Eski fotoğraflardan da görülebileceği gibi 133 No’lu Koridor tavanı kalemişi süslemelidir. Her iki koridorun döşemesi yer yer ahşap, yer yer şap, duvarları sıva üzeri boyadır. 1 3 4 D E P O ■ 1 3 6 Ç A Y O C A Ğ I │ Özgün halinde aydınlık olan bu mekânlar muhdes tuğla duvar ile birbirinden ayrılarak kuzey bölümü 134 No’lu Depo, güney bölümü ise 136 No’lu Çay Ocağı’na dönüştürülmüştür. 134 No’lu mekânın batı duvarında, 136 No’lu mekânın batı ve doğu duvarında kemerli nişler bulunmaktadır. Bu nişlerin kapatılmış aydınlık pencereleri olduğu düşünülmektedir. 134 No’lu mekândan orta sofaya açılmış olan küçük pencerelerin film gösterimi yapabilmek amacı ile sonradan açıldığı öğrenilmiştir. Her iki mekânın tavanı da betonarme döşemedir. Duvarları sıva üzeri boya olan mekânlardan 134 No’lu mekânın döşemesi betonarme, 136 No’lu mekânın ise seramiktir. 1 2 9
W C
│
Özgün planlamasında da hela olduğu düşünülen bu mekân, güney
yönünde bir adet pencere ile ışık alır. Döşeme ve duvar seramik kaplı olup, tavanı alçıpan asma tavandır. 1 3 7 S A L O N ■ O R T A S O F A │ Yapının batı yönünde yer alan ve batı-doğu doğrultusunda uzanan mekân betonarme olarak yenilenmiş ve özgünlüğünü tamamen kaybetmiştir.
Kuzey yönünden 104 ve 105 No’lu mekânlar ve muhdes M01 Merdiven, güney yönünden ise 125, 126, 127 ve 128 No’lu mekânlar ile çevrilidir. Özgün planlamasında muhdes betonarme merdivenin yerinde sofaya ait eyvanın bulunduğu düşünülmektedir. Bu mekânın duvarlarında merdivenle birlikte yapılmış, özgün olmayan süsleme ve │ 22
bezemelere rastlanır. Betonarme tavanı ve duvarları sıva üzeri boya, döşemesi yer yer şap, yer yer ahşap kaplamadır. Ahşap kaplamalar özgün değildir. Merdiven basamakları ve sahanlıklar mermer kaplıdır. 1 0 4 Ö Ğ R E T İ M Ü Y E S İ │ Muhdes M01 Merdiveni’nin batısında yer alır. Sofa’dan ahşap tablalı kapı ile girişi vardır. Kuzey yönünde plan düzleminde Giriş Kat izinde çıkma yapar. Kuzey yönünde üç adet, batı ve doğu yününde de birer adet kemerli pencere ile ışık alır. Döşemesi yer yer şap, yer yer ahşap kaplama, duvarları sıva üzeri boyadır. Tavanı ahşap kuşaklı, ahşap profilli olup, koruma amacı ile muşamba kaplı olduğu için geometrik motif olup olmadığı tesbit edilememiştir. 1 2 5 ■ 1 2 6 ■ 1 2 7 ■ 1 2 8 Ö Ğ R E T İ M Ü Y E S İ │ 137 No’lu Sofa’ya açılan bu mekânlardan yapının orta aksında bulunan 125 No’lu mekânın 141 No’lu Sofa’da da kapısı bulunmaktadır. Her iki Sofa’dan da ulaşılabilen ve plan düzleminde güneye en uç çıkmayı yapan bu odanın üç adet kemerli penceresi bulunmaktadır. 127 No’lu mekânın dört adet, 128 No’lu mekânın ise iki adet güney yönüne bakan kemersiz penceresi bulunmaktadır. 127 No’lu mekânın sofaya açılan iki adet kapısı bulunmakta olup, özgün planlamada iki ayrı mekân halinde olduğuna dair izler bulunmaktadır.
126 No’lu mekân 127 No’lu mekâna göre plan düzleminde güney yönünde bir kademe çıkma yapmakta olup, 125 No’lu mekân bu mekândan da bir kademe ileriye çıkma yapmıştır. 126 No’lu mekânın batı yönünde bir adet, güney yönünde ise üç adet │ 23
penceresi bulunmaktadır. Güneye bakan pencerelerden ortada olan diğerlerine nazaran daha büyük ve kemersiz diğerleri ise basık kemerlidir. Tüm mekânların duvarları sıva üzeri boyadır. Döşemeleri ise 129 No’lu mekânın ahşap kaplama; 127 ve 128 No’lu mekânların yer yer ahşap, yer yer şap; 126 No’lu mekânın ise ahşap döşeme üzeri karo mozaiktir. 125 No’lu mekânın tavanı kısmen çökmüş olup koruma amacıyla muşamba ile örtülmüş ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı tavandır. 126 ve 127 No’lu mekânların tavanı çökmüş olup özgün tavanlar hakkında herhangi bir belgeye ulaşılmamıştır. 128 No’lu mekânın tavanı ise ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı, varaklı ve bezemeli olup günümüze kadar ulaşmış, yapıdaki nadir örneklerdendir.
105 WC ■
■
106 HOL
110 ARALIK
■
■
107 UPS
111 HOL
■
■
108 DEPO
112 DEPO
■
■ 113
109 DEPO DEPO
■
1 1 4 Ö Ğ R E T İ M Ü Y E S İ │ Tüm bu mekânlar yapıda yer alan özgün örneklerden biri olan “Çifte Hamam”a ait oldukları için birlikte değerlendirilerek anlatılacaktır. 110 No’lu Aralık mekânına göre simetrik halde bulunan Çifte Hamam’ın haremlikselamlık kullanımı için ayrı sofalardan girilecek şekilde kurgulanmış olduğu görülmektedir. Çifte Hamam örnekleri baz alınarak; 105-114 No’lu mekânların Soyunmalık, 106-111 No’lu mekânların Ilıklık, 109-112 No’lu mekânların Hela, 107-113 No’lu mekânların Sıcaklık ve 108 No’lu mekân ile simetriğindeki eş değer mekânın ise Halvet olabileceği belirtilebilir. Yapıda kullanım değişikliği nedeni ile atıl kalmış olan bu mekânlara wc, hol, ups, depo │ 24
gibi fonksiyonların verildiği görülmektedir. Batı yönündeki 105 No’lu Hamam’ın Soyunmalığı’na giriş 137 No’lu Sofa’dandır. Bu mekânın kuzey yönünde iki adet, batı yönünde ise bir adet kemerli penceresi bulunmaktadır. WC olarak işlevlendirilmiş olan bu mekânın tavanı betonarme, döşeme ve duvarı ise seramik kaplamadır. Bu mekândan 106 No’lu Ilıklık’a özgün söveli, mermer kaplı bir kapı ile ulaşılır. Ilıklık döşemesi Soyunmalık’tan yaklaşık 18 cm yüksektedir. Ilıklık’tan hemen karşısında bulunan, günümüzde depo olarak kullanılan 109 No’lu Hela mekânına geçilir. 106 ve 109 No’lu mekânların üstü kubbeye benzer bir kurgu ile geçilmiştir. Ilıklık’tan kuzey yönündeki 107 No’lu Sıcaklık mekânına geçilir. Zeminde kademeleri olan bu mekândan, özgün duvarları kaldırılarak muhdes bir duvar ile bölünmüş olan 108 No’lu Halvet mekânına geçilir. Muhdes duvar üstünde Halvet ve Sıcaklık birimini birbirinden ayıran özgün duvar kendi kalınlığı ile kiriş halinde görülmektedir. Günümüzde Depo olarak kullanılan bu mekânların döşemesi mermer olup, duvarları da 145 cm yüksekliğine kadar yine mermerdir. Sıcaklık mekânı üzeri düzgün olmayan dairesel dokuz göz halinde kubbelerle geçilmiştir. Halvet’in üstü de yine dokuz göz halinde, amorf görünümlü, kareye yakın, yukarı çıktıkça daralarak hamamın ışıklık ve havalandırma delikleri ile sonlanan konik yüzeyler ile geçilmiştir. Doğu yönündeki 114 No’lu Hamam’ın Soyunmalığı’na giriş 141 No’lu Sofa’dandır. Bu mekânın kuzey yönünde iki adet, doğu yönünde ise bir adet kemerli penceresi bulunmaktadır. Öğretim Üyesi Odası olarak işlevlendirilmiş olan bu mekânın tavanı çökmüş olup döşemesi ahşap parke, duvarları ise sıva üzeri boyadır. Bu mekândan 111 No’lu Ilıklık mekânına geçiş kapısının kapatıldığı görülememekle birlikte bu kapının söveli nişi, 111 No’lu mekânın duvarındadır. 111 No’lu Ilıklık’a günümüzde 141 No’lu Sofa’dan ulaşılmakta olup bu kapının sonradan açıldığı düşünülmektedir. Ilıklık’tan hemen karşısında bulunan, günümüzde depo olarak kullanılan 112 No’lu Hela mekânına geçilir. 111 ve 112 No’lu mekânların üstü piramite benzer bir kurgu ile geçilmiştir. Ilıklık’tan kuzey yönündeki 113 No’lu Sıcaklık mekânına geçilir. Ilıklık ile Sıcaklık arasında 10 cm kot farkı vardır. 113 No’lu mekân ara kâgir duvarı ile Sıcaklık ve Halveti birbirinden ayırmaktadır. Sıcaklık tavanı geometrik altıgen düzende, yukarı çıktıkça daralan, dokuz adet gözden oluşur. Halvet tavanı ise yine dokuz adet göz halinde olup, dörtgen fakat parabolik şekilde daralarak yükselen üçgenlerin birleşmesi ile oluşturulmuştur. Bu tavanlar özgün olmayıp zaman içerisinde yenilenmiştir. 113 No’lu mekânın döşeme ve duvar kaplaması seramiktir.
│ 25
110 No’lu Aralık mekânı içerisinde çelik konstrüksiyondan bir döşeme ile oluşturulan alana sonradan açıldığı düşünülen pencereden ulaşılır. 1 3 8 K O R İ D O R ■ 1 4 0 A S A N S Ö R H O L Ü │ 137 No’lu Sofa ile 141 No’lu Sofa’yı birbirine bağlayan bu mekânlardan 138 No’lu Koridor kuzey yönünde, 140 No’lu Asansör Holü ise güney yönünde yer alır. 138 No’lu Koridor’dan 110 No’lu Aralık ile 139 No’lu Arşiv’e ulaşılır. 138 No’lu Koridor’un tavanı çökmüş olup, duvarları sıva üzeri boya, döşemesi ise yer yer ahşap parke, yer yer de şaptır. 140 No’lu mekân asansör boşluğu ile bir göz mekândan oluşmaktadır. Tavanı betonarme olup, duvarları sıva üzeri boyadır. Özgün planlama gözönüne alındığında orta aydınlıktan ışık alan güney yönündeki iki adet gözden batı yönündekinin asansör olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Ayrıca batı yönündeki Asansör Boşluğu ile doğu yönündeki hücre arasındaki duvar traşlanarak Asansör Holü’nün genişletildiği düşünülmektedir. 139
ARŞİV
│
Özgün planlamada orta aksta batı-doğu yönünde dikdörtgen bir
mekân olan Aydınlık ile bu mekândan ışık alan, kuzey ve güney yönlerindeki Koridorlar’dan kullanılan dört adet hücreden oluşur. Aydınlık olarak kullanılan mekânın betonarme döşeme ile kapatılıp, kuzey yönündeki iki adet hücre ile birleştirilerek Arşiv’e dönüştürüldüğünü görmekteyiz. Güney yönündeki pencereler sonradan kapatılarak niş haline getirilmiştir. Döşemesi plastik esaslı kaplama, duvarları sıva üzeri boyadır. Orta bölüm tavanı betonarme olup, batı yönündeki gözün tavanı çökmüş, doğu yönündeki gözün tavanı ise ahşaptır. 141
KÜTÜPHANE
■
ORTA
SOFA
│
Bu katın doğu yönünde yer alan ve
batı-doğu yönünde uzanan orta sofasıdır. Kuzey yönünde 114 ve 115 No’lu mekânlar ile M02 muhdes merdiven, güney yönünde 122, 123, 124, 125 No’lu mekânlar, batı ve doğu yönünde ise sonradan kapatılmış aydınlıklar yer alır. Tavanı tamamen çökmüştür. Özgün tavan ile ilgili herhangi bir belgeye ulaşılamamıştır. İçinde barındırdığı muhdes mekânlar temizlendikten sonra döşemesinin karo mozaik, şap ve ahşap gibi kaplamlarla düzensiz kaplı olduğu görülmüştür. Duvarları sıva üzeri boyadır. M02 muhdes merdiveninin kuzey duvarında yer alan üç pencere ile ışık alır. Bu mekân batı yönünde 138 ve 140 No’lu mekânlar ile 137 No’lu Sofa’ya, doğu yönünde ise bir orta geçit, 142 ve 143 No’lu Koridor’lar ile119 No’lu Salon’a bağlanır.
│ 26
1 1 5 Ö Ğ R E T İ M Ü Y E S İ │ Ahşap tablalı bir kapı ile 141 No’lu Sofa’ya bağlanan bu mekânın kuzey yönünde üç adet, batı ve doğu yönünde ise birer adet kemerli penceresi bulunmaktadır. Tavanı ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı olup oldukça sade bir görünümdedir. Duvarları sıva üzeri boya olan mekânın döşemesi plastik esaslı kaplamadır.
1 2 2 ■ 1 2 3 ■ 1 2 4 Ö Ğ R E T İ M Ü Y E S İ │ Doğu yönündeki 141 No’lu Sofa’nın güneyinde yer alan bu mekânlardan 124 No’lu mekân güney yönüne doğru bir │ 27
kademe ileri çıkarak diğer mekânlara göre biraz daha büyüktür. Bu mekânın güney yönünde üç adet, doğu yönünde bir det basık kemerli penceresi vardır. Tavanı ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı olup koruma amacı ile muşamba ile kaplanmıştır. Bu mekânın duvarları sıva üzeri boya, döşemesi ise yer yer ahşap parke, yer yer de şaptır.
124 No’lu mekân 122 ve 123 No’lu mekânlara göre daha büyük bir planlamaya sahipse de tek kapısı vardır. 122 ve 123 No’lu mekânların ikişer adet kapısı bulunmaktadır. 123 No’lu mekânın her iki kapısı da 141 No’lu Sofa’ya açılırken, 122 No’lu mekânın bir adet kapısı 141 No’lu Sofa’ya, diğer kapısı ise 143 No’lu Koridor’a açılır. 122 No’lu mekânın tavanında bulunan kirişten ve tavan modülasyonundan bu mekânın iki ayrı bölümden teşekkül ettiğini, aradaki duvarın zaman içerisinde kaldırılmış olduğunu düşünmekteyiz.
│ 28
Sofa’dan ulaşılan bölümün güney yönünde iki adet penceresi, Koridor’dan ulaşılan bölümün ise bir adet penceresi olduğunu görmekteyiz. Her iki mekânın tavanı da ahşap çıtalı olmakla beraber tek pencereli olan mekânın tavanı diğerine göre daha sadedir. Duvarları sıva üzeri boya, döşemesi ise plastik esaslı kaplamadır. 123 No’lu mekânda özgün planlamada iki ayrı bölümden oluşmuş iken zaman içerisinde aradaki duvar kaldırılarak tek bir mekân haline getirilmiştir. Güney yönünde ikişer adet kemersiz penceresi bulunmaktadır. Tavanı çökmüş olan mekânın özgün tavanına ait herhangi bir belgeye ulaşılamamıştır. Duvarları sıva üzeri boya, döşemesi ise yer yer ahşap, yer yer de şaptır. 1 4 2 ■ 1 4 3 K O R İ D O R │ 141 No’lu Sofa’yı doğu yönündeki 119 No’lu Salon’a bağlayan koridorlardan kuzey yönünde yer alan 142 No’lu, güney yönünde yer alanı ise 143 No’lu mekândır. 142 No’lu Koridor’dan kuzey yönündeki 116 No’lu WC’ye ulaşılmaktadır. Bu geçişin sol yanında ahşap tablalı bir niş bulunmaktadır ki bu da bize diğer bir kapının izini göstermektedir. 142 No’lu Koridor’un güneybatı yönündeki aydınlığa bakan ahşap giyotin penceresi özgündür. 143 No’lu mekândan güney yönünde yer alan 122 No’lu mekân ulaşılır. Bu koridorun da kuzeybatı yönünde yer alan yangın merdiveni boşluğuna bakan ahşap giyotin penceresi özgündür. Her iki mekânın tavanı ahşap çıtalı olup, duvarları sıva üzeri boya, döşemeleri ise yer yer ahşap, yer yer de şaptır. 116
W C │ 142 No’lu Koridor’dan ulaşılan bu mekânın döşemesinin volta döşeme
olduğunu Giriş Katı G14 No’lu WC’de belirtmiştik. Bu mekânın kuzey yönünde yer alan iki adet penceresinden sağ tarafta yer alan pencere detayları özgündür. Bu mekân da iki odanın birleştirilmesi ile oluşturulmuştur. Batı yönündeki mekânın kapısı zaman içerisinde kapatılarak Koridor tarafından niş olarak kullanılmıştır. Ayrıca bu mekân muhdes tuğla duvar ile yatayda ikiye bölünmüştür. Alçıpan asma tavanı olan bu mekânın duvarları ve döşemesi seramik kaplamadır. 119
SALON
■
SOFA
│
Doğu yönünde yer alan salon özgün merdiven evini
içinde barındırır. 119 No’lu Salon’un kuzey yönünde 117 ve 118 No’lu mekânlar, güney yönünde ise 120 ve 121 No’lu mekânlar yer alır. Doğu yönünde beş adet, kuzey ve güney yönünde birer adet penceresi bulunmaktadır. Ayrıca aydınlığa bakan üç adet kemerli penceresi bulunmakta olup bu pencerelerden ortadaki 141 No’lu Sofa ile bağlantıyı sağlamak amacı ile geçit olarak kullanılmaktadır. Bu mekân yapıda │ 29
yangından sonra kalmış en özgün tavanı bünyesinde barındırmaktadır. Çelik iki kirişle desteklenmiş haldeki tavan, ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı olup tuval bezi üzerine kalemişi süslemelidir.
Batı yönünde yer alan özgün merdiven evi tavanı betonarme kirişli döşeme ile kapatılmıştır. Duvarları sıva üzeri boya olup döşemesi plastik esaslı kaplamadır.
117
■
118
ÖĞRETİM
ÜYESİ
│
119 No’lu Salon’a ahşap tablalı özgün
kapıları ile açılan bu mekânlardan doğu yönünde yer alan 118 No’lu mekân köşe oda halindedir. 117 No’lu mekân ise plan düzleminde kuzey yönüne doğru bir kademe daha çıkmış haldedir. 117 No’lu mekânın ise kuzey yönünde üç adet, batı ve doğu yönünde │ 30
birer adet kemerli penceresi bulunmaktadır. 118 No’lu mekânın doğu yönünde üç adet, kuzey yönünde iki adet kemersiz penceresi vardır. Her iki mekân tavanı da özgün olup, ahşap çıtalı ve ahşap kuşaklıdır. 118 No’lu mekân tavanı geometrik motifli olup herhangi bir kalemişi süsleme görülmemiştir.
117 No’lu mekânın tavanı diğerine göre daha sade olup, koruma amacı ile muşambayla kaplanmıştır. Her iki mekânda da duvarlar sıva üzeri boya, döşemeler plastik esaslı kaplamadır.
│ 31
1 2 0 ■ 1 2 1 Ö Ğ R E T İ M Ü Y E S İ │ 119 No’lu Salon’a ahşap tablalı özgün kapıları ile açılan bu mekânlardan doğu yönünde yer alan 120 No’lu mekân köşe oda halindedir. 121 No’lu mekân ise plan düzleminde güney yönüne doğru bir kademe daha çıkmış haldedir. 120 No’lu mekânın doğu yönünde üç adet, güney yönünde iki adet kemersiz penceresi vardır. 121 No’lu mekânın ise güney yönünde üç adet, batı ve doğu yönünde birer adet kemerli penceresi bulunmaktadır. 121 No’lu mekânın tavanı çökmüş olup, özgün tavanına ait herhangi bir belgeye ulaşılamamıştır. 120 No’lu mekânın tavanı ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı olup, koruma amacı ile muşambayla kaplanmıştır. Her iki mekânda da duvarlar sıva üzeri boya, döşemeler plastik esaslı kaplamadır. 4 ▪ 3 ▪ İ k i n c i K a t │ Yangında yüzde sekseni tahrip olmuş olan bu katın on adet mekânında tam göçük yaşanmış, diğer tüm mekânlarında ise çatının komple yanarak çökmesi nedeni ile tavan mevcudiyeti kalmamıştır. Duvarlarda ısı nedeni ile sıvalar dökülmüştür. Bu kat duvarları yaklaşık 40-45 cm kalınlığında tuğladır. Yangın sonrası temizlenen mekânlara girildiğinde dış pencerelerde özgün örneklere ve birkaç mekânda özgün döşeme kaplamasına rastlanmıştır. Plan şeması Birinci Kat ile aynıdır. Hamam’ın üzerine gelen Anfi ile Aydınlıklar dışında kullanım açısından da aynı durum arz edilmekte olup, mekânsal anlatımı aşağıdaki gibidir. B A T I S A L O N U ■ S O F A │ Tamamen çökmüş durumdadır. Batı yönüne bakan beş adet, kuzey ve güney yönüne bakan birer adet kemerli penceresi bulunmaktadır. Çökme nedeniyle, sonradan kurulan iskele yardımı ile kuzey ve güney yönündeki duvarları ölçülebilmiştir. Eski fotoğraflarda görülebileceği gibi tavanı ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı olup duvarları kalemişi süslemelidir.
│ 32
2 0 1 ■ 2 0 2 Ö Ğ R E T İ M Ü Y E S İ │ Çökmüş haldeki Batı Salonu’na kurulan iskele sayesinde ölçülebilen bu iki mekândan 201 No’lu köşe oda olup, batı yönünde üç adet, kuzey yönünde iki adet kemersiz penceresi vardır. 202 No’lu mekânın ise kuzey yönünde üç adet, batı yönünde bir adet kemerli penceresi bulunmaktadır. Bu mekânın doğu yönüne bakan bir adet penceresi zaman içerisinde kapatılmıştır. 202 No’lu mekânın iki adet kapısı olup, bu odaya Batı Salon’u ve 221 No’lu Koridor’dan ulaşılmaktadır. Her iki mekânın da duvarları yangında zarar görmüş olup, sıva dökülmesi olmuştur. Her iki mekânın döşemeleri ise özgün 23 cm’lik ahşap kaplamadır. Eski fotoğraflardan da görülebileceği gibi 201 ve 202 No’lu mekânların tavanı ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı olup kalemişi süslemelidir.
203
SINIF
│
224 No’lu Sofa’nın kuzey yönünde yer alır ve bu sofaya açılır. M01
muhdes merdiveninin batı yönünde yer alan bu mekân kuzey yönünde üç adet, batı ve doğu yönünde birer adet kemerli pencereye sahiptir. Yangın nedeni ile kapı ve pencereleri tamamen yok olmuştur. Döşemesi özgün olup, 23 cm’lik ahşap kaplamadır. 2 0 4
W C
│
223 No’lu Sofa’nın kuzey yönünde, M01 muhdes merdivenin doğu
yönünde yer alır. Kuzey yönünde iki adet, batı yönünde bir adet kemerli penceresi │ 33
bulunmaktadır. 204 No’lu mekânın özgün planlamada hela olmadığı sonradan bu fonksiyonun verilmiş olduğu kanısındayız. 204 No’lu Sofa’dan girişinin olması da bu düşüncemizi doğrulamaktadır. Eski fotoğraflardan da görülebileceği gibi ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı, geometrik motifli sade bir tavanı vardır.
Yangın sonrası tavanı tamamen çökmüştür. Duvarları kısmen seramik, döşemesi seramik, döşeme konstrüksiyonu ise betonarmedir. 2 0 5 A N F İ │ Birinci Kat’ta bulunan Çifte Hamam’ın üzerine denk gelmektedir. Çelik konstrüksiyon sistem ile sonradan Anfi’ye dönüştürülmüş olup, yangın sonrası kalan çöküntüden temizlenerek bugünkü haline gelmiştir.
│ 34
Her iki orta sofaya ve önünde yer alan koridora sonraki müdahaleler esnasında üç adet kapı açıldığı görülmektedir. Bu mekânın etrafa açılan herhangi bir penceresi bulunmamaktadır. Kuzey yönündeki kademe Giriş Kat’ındaki Külhan’ın yükseltisidir. Özgün planlamada Çifte Hamam üzerindeki bu bölümde herhangi bir mekân bulunmadığı ve Hamam ışıklıklarının buraya denk geldiği düşünülmektedir. 2 0 6 İ L E T İ Ş İ M F A K Ü L T E S İ Ö Ğ R E T İ M Ü Y E S İ │ Günümüzde tamamen çökmüş halde bulunan doğu yönündeki orta sofanın kuzeyinde yer alan ve bu orta sofaya açılan mekân M02 muhdes merdivenin de doğu yönünde yer almaktadır. Kuzey yönünde üç adet, batı ve doğu yönünde birer adet kemerli pencere ile ışık almaktadır.
Yangın nedeni ile kapı ve pencereleri tamamen yok olmuş, tavanı çökmüştür. Döşemesi özgün olup, 23 cm’lik ahşap kaplamadır. 2 0 7
W C
│
Bu mekân, Giriş Kat ve Birinci katta da gördüğümüz gibi iki hela
mekânının birleştirilmesi ile tek mekân halinde kullanım izlerini göstermektedir. İkinci mekânın kapatılarak nişe çevrilen kapısı koridorda görülmektedir. Kuzeye bakan iki pencereden batıdaki kapıya dönüştürülmüş ve bu kattan yangın kaçısı sağlanmıştır. Doğu yönündeki penceresi özgünlüğünü günümüzde de korumaktadır. Yangın sonrası tavanı çökmüştür. Duvarları kısmen seramik olup, döşemesi seramik kaplamadır.
│ 35
2 0 8 ■ 2 0 9 İ L E T İ Ş İ M F A K Ü L T E S İ Ö Ğ R E T İ M Ü Y E S İ │ Yapının doğu ucunda, 210 No’lu Salon’un kuzeyinde yer alır. Doğu yönündeki 209 No’lu mekân köşe oda halindedir. Kuzey yönünde iki adet, doğu yönünde üç adet kemersiz ahşap giyotin penceresi vardır. Pencereler özgün detayları ile günümüze ulaşmıştır. Bu mekânın batısında yer alan ve daha büyükçe olan 208 No’lu mekânın kuzey yönünde üç adet, batı ve doğu yönünde birer adet kemerli ahşap giyotin penceresi vardır.
Her iki mekânında döşemesi ahşap parke, duvarları sıva üzeri boyadır. Her iki mekân tavanı da yangın sonrası çökmüştür. │ 36
2 1 0 Ö Ğ R E N C İ B E K L E M E S A L O N U ■ S O F A │ Yapının doğu ucunda yer alan salondur. Kuzey yönünde 209 ve 208 No’lu mekânlar, batı yönünde özgün merdiven evi, güney yönünde ise 211 No’lu mekân bulunur. Doğu yönünde beş adet, kuzey ve güney yönlerinde birer adet kemerli penceresi bulunmaktadır. Yangın nedeni ile pencereleri tamamen yok olmuş sadece mermer denizlikleri kalmıştır. Tavanı tamamen çökmüş olup eski fotoğraflarda Sofa’nın tavanının ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı, geometrik motifli olduğu ve herhangi bir kalemişi süsleme olmadığı görülmemektedir.
Merdiven evinin ise hem tavanın da hem de duvarlarında kalemişi süsleme görülmektedir.
│ 37
Yangında zarar görmüş döşeme kaplaması ahşaptır. Duvarlarda sıvalar dökülmüş olup, tuğla duvar yüzeyleri görülmektedir. 211
İLETİŞİM
FAKÜLTESİ
ÖĞRETİM
ÜYESİ
│
210 No’lu Salon’un
güneyinde yer alan, köşe odadır. Güney yönünde üç adet, doğu yönünde iki adet kemersiz ahşap giyotin penceresi bulunmakta olup, doğu yönünde bulunan pencereler özgün detayları ile günümüze ulaşmıştır. Döşemesi ahşap kaplama, duvarları sıva üzeri boyadır. Yangın sonrası tavanı tamamen çökmüştür.
212
İLETİŞİM
FAKÜLTESİ
DEKAN
YAR DIMCISI
│
228 No’lu
Koridor’dan ulaşılmaktadır. Güney yönünde bir adet kemersiz giyotin penceresi bulunmaktadır. Bu mekânın özgün planlama da diğer katlarda olduğu gibi hela olduğu kanısındayız. Yangın sonrası tavanı tamamen çökmüş olup, döşemesi ahşap kaplama, duvarları sıva üzeri boyalıdır. 213 İLETİŞİM FAKÜLTESİ ÖĞRETİM ÜYESİ
│ Çökmüş haldeki orta
sofaya iskele kurularak ölçülebilmiştir. Bu mekânın güney yönünde iki adet, penceresi bulunmaktadır. Yangın nedeni ile kapı ve pencereleri tamamen yok olmuştur. Pencerelerin sadece özgün olmayan mermer denizlikleri kalmıştır. Duvarları sıva üzeri boya zemini ise ahşap parkedir. │ 38
2 1 4
Ö Ğ R E T İ M
Ü Y E S İ
│
Çökmüş haldeki orta sofaya iskele kurularak
ölçülebilmiştir. Bu mekânın güney yönünde üç adet, doğu yönünde bir adet basık kemerli penceresi bulunmaktadır. Yangın nedeni ile kapı ve pencereleri tamamen yok olmuş, tavanı çökmüştür. Pencerelerin sadece özgün olmayan mermer denizlikleri kalmıştır. Döşemesi ahşap kaplama, duvarları ise sıva üzeri boyadır. Yangın nedeni ile oluşan ısı sonrası duvar sıvalarının çoğunluğu dökülmüş olup, tuğla duvar yüzeyleri görülmektedir. 215
TOPLANTI
ODASI
│
Her iki sofadan da ulaşılan, plan düzleminde orta
aksta ve güney yönünde yer alan bu katın en büyük odasıdır. Güney yönünde üç adet kemerli penceresi vardır. Yangın nedeni ile kapı ve pencereleri tamamen yok olmuş, tavanı çökmüştür. Döşemesinde tavanın ve çatının çökmesi sonucu açılmalar olmuştur. Bu açılmadan yapının özgün döşeme kesiti görülebilmektedir. 10x35 cm ahşap ana kirişler kısa kenara paralel, 55-60 cm aralıkla sıralanmakta olup, bunların aralarına yatay yönde
devrilmeyi engellemek için destekler
yerleştirilmiştir. Döşeme ve
tavan
kaplamaları doğrudan bu kirişler üzerine ve uzun yöne paralel olarak çakılmıştır. Eski fotoğraflarda tavanın ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı, geometrik motifli ve kalemişi süslemeli olduğu görülmemektedir.
│ 39
216
ÖĞRETİM
ÜYESİ
│
224 No’lu Sofa’nın güneybatı köşesinden ulaşılır. Bu
mekânın güney yönünde iki adet kemersiz ahşap giyotin penceresi bulunmaktadır. Yangın nedeni ile kapı ve pencereleri tamamen yok olmuş, tavanı çökmüştür. Döşemesi ahşap, duvarları sıva üzeri boyadır. Eski fotoğraflarda tavanın ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı, geometrik motifli ve kalemişi süslemeli olduğu görülmemektedir.
│ 40
217
W C │ 223 No’lu Koridor’dan ulaşılmaktadır. Güney yönünde bir adet kemersiz
ahşap giyotin penceresi bulunmaktadır. Bu mekânın özgün planlamada da hela olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Duvarları kısmen seramik, döşemesi seramik kaplamadır. 218
DEKAN
■
219
ÖĞRETİM
ÜYESİ
│
Çökmüş halde bulunan batı
yönündeki salona kurulan iskele ile ölçülebilmiştir. 219 No’lu mekân yapının güneybatı köşesinde köşe odadır. 218 No’lu mekân ise bu odaya göre daha büyükçe olarak güney yönünde bir kademe ileri çıkmıştır. 219 No’lu mekânın güney yönünde iki adet, batı yönünde üç adet kemersiz penceresi bulunmaktadır. 218 No’lu mekânın ise güney yönünde üç adet, batı ve doğu yönünde bir adet kemerli ahşap giyotin penceresi bulunmaktadır. Her iki mekânın da duvarları yangında zarar görmüş olup, sıva dökülmesi olmuştur. Her iki mekânın döşemeleri ise özgün 23 cm’lik ahşap kaplamadır. 2 2 0 S E K R E T E R L İ K ■ B E K L E M E ■ S O F A │ Çökmüş haldeki Batı Salonu’na bağlı, özgün merdiven evidir. Daha sonra betonarme kirişli döşeme ile kapatılmıştır. Doğu yönündeki aydınlığa bakan üç adet, kemerli ahşap giyotin penceresi bulunmaktadır. Duvarlarında yangında zarar görse de bir takım kalemişi süsleme izleri bulunmaktadır. Bu kalemişi süslemeleri eski fotoğraflarda da görebilmekteyiz. Yine eski fotoğraflarda görülebileceği gibi tavanı ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı, geometrik motifli, kalemişi süslemelidir.
│ 41
2 2 1 ■ 2 2 3 K O R İ D O R │ Batı Salonu ile 224 No’lu Sofa’yı birbirine bağlayan ve batı-doğu yönünde uzanan koridorlardır. 221 No’lu Koridor kuzey yönünde olup bu koridordan 202 No’lu mekâna girilmektedir. Üç kat çökmüş haldeki G04 No’lu mekânında kapıları bu koridora açılmaktadır. Güney yönünde yer alan 223 No’lu Koridor’dan 217 No’lu WC’ye ve 222 No’lu Çay Ocağı’na ulaşılmaktadır. Her iki mekânın da döşemesi ahşap olup, duvar sıvaları dökülmüştür. 2 2 2 Ç A Y O C A Ğ I │ Özgün merdiven evi ile 224 No’lu Sofa arasında yer alan ve özgün planlamada aydınlık olan mekândır. Doğu ve batı duvarlarında üçer adet kemerli pencere, kuzey ve güney duvarlarında ise birer adet kemersiz pencere bulunmaktadır. Doğu duvarında bulunan pencerelerden ortadaki pencerenin üzerinde, orta aksta bir adet tepe penceresi bulunmaktadır. 224
SOFA
■
ORTA
SOFA
│
İkinci Kat’ın batı yönünde yer alan batı-doğu
doğrultusunda uzanan orta sofasıdır. Betonarme olması nedeni ile yangın sırasındaki çökmeden kısmen kurtulmuştur. Bu mekânın kuzey yönünde muhdes M01 merdiveni ile 203 ve 204 No’lu mekânlar, batı yönünde 222 No’lu günümüzde Çay Ocağı olarak kullanılan Aydınlık, doğu yönünde 225 No’lu günümüzde Depo olarak kullanılan Aydınlık, güney yönünde ise 215 ve 216 No’lu mekânlar ile 126 ve 127 No’lu çöküntü halindeki mekânlar yer alır. Batı yönünde 221 ve 223 No’lu Koridorlar’la Batı Salonu’na bağlanırken, doğu yönünde 226 ve çökmüş haldeki 138 No’lu Koridorlar’la doğu yönündeki Sofa’ya bağlanır. Ancak yangın esnasında gerçekleşen çökmeler sonucu doğu yönü ile bağlantısı kesilmiştir. Yangın sonrası duvarlardaki sıvalar dökülmüştür. Bu mekânın döşemesi yer yer rabıta şeklindeki ahşap kaplama, yer yer de karo mozaiktir.
│ 42
Eski fotoğraflarda tavanın ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı, geometrik motifli, duvarlarında kalemişi süslemeli olduğu görülmektedir. Yine bu fotoğraflarda Orta Sofa aksında yer alan büyük bir ışıklık göze çarpmaktadır.
1880-1885 ve 1890-1900 tarihli fotoğraflarda aydınlıklar üzerine denk gelen üç adet ışıklık görülmektedir.
1946 tarihli hava fotoğrafında ise her üç yapıda da orta sofalara denk gelen dört eğimli, kare formda çatı feneri görmekteyiz. 1900-1946 yılları arasında yapılan müdahaleler esnasında orta sofa akslarına denk gelecek şekilde iki adet çatı feneri yapıldığı ve özgün olmadığı anlaşılmaktadır. │ 43
2 2 5 D E P O ■ 2 2 6 A S A N S Ö R H O L Ü │ Özgün planlamada orta aksta batıdoğu yönünde dikdörtgen bir mekân olan Aydınlık ile bu mekândan ışık alan, kuzey ve güney yönlerindeki Koridorlar’dan kullanılan dört adet hücreden oluşur. Aydınlık olarak kullanılan mekânın betonarme döşeme ile kapatılıp, kuzey yönündeki iki adet hücre ile birleştirilerek Depo’ya dönüştürüldüğünü görmekteyiz. Güney yönündeki iki adet hücre ise asansör boşluğu ve holüne aittir. Kuzeybatıda yer alan hücrenin döşemesi yangın esnasında çökmüştür. Asansör önündeki koridor bu aydınlığa ait değildir. Orta aksta sofalara bakan ve şu anda niş ya da kapı halindeki pencereler kemerli olup, koridora bakan aydınlık pencereleri kemersizdir. Depo mekânından bir merdiven ile asansörün sırt duvarındaki pencereden makine dairesine geçildiği anlaşılmaktadır. 225 No’lu Depo’nun döşemesi şap, 226 No’lu Asansör Holü’nün ise rabıta parkedir. Yangın nedeni ile oluşan ısı sonrası duvar sıvalarının çoğunluğu dökülmüş olup, tuğla duvar yüzeyleri görülmektedir. DOĞU YÖNÜNDEKİ ORTA SOFA
│ İkinci Kat’ın doğu yönünde yer alan
batı-doğu doğrultusunda uzanan orta sofasıdır. Yangın sonrası tamamen çökmüştür. Bu mekânın kuzey yönünde muhdes M02 merdiveni, çöküntü halindeki 114 No’lu mekân ile 206 No’lu mekânlar, batı yönünde içinde yangın merdivenini barındıran Aydınlık, doğu yönünde 225 No’lu günümüzde Depo olarak kullanılan Aydınlık, güney yönünde ise 213, 214, 215 No’lu mekânlar ile 123 No’lu çöküntü halindeki mekân yer alır. Batı yönünde 226 ve çökmüş haldeki 138 No’lu Koridorlar’la 224 No’lu Sofa’ya bağlanırken, doğu yönünde 227 ve 228 No’lu Koridorlar ile 210 No’lu Salon’a bağlanır. Ancak yangın │ 44
esnasında gerçekleşen
çökmeler sonucu
bağlantıları kesilmiştir. Yangın sonrası
duvarlardaki sıvalar dökülmüştür.
Eski fotoğraflarda tavanın ahşap çıtalı, ahşap kuşaklı, geometrik motifli, olduğu görülmektedir. Yine bu fotoğraflarda Orta Sofa aksında, 224 No’lu Orta Sofa’da bahsetmiş olduğumuz özgün olmayan ışıklık göze çarpmaktadır.
227
■
228
KORİDOR
│
Doğu yönündeki 210 No’lu Salon ile batı yönündeki
yangın sonrası çökmüş olan Sofa’yı birbirine bağlayan ve batı-doğu yönünde uzanan koridorlardır. Kuzey yönünde yer alan 227 No’lu Koridor’dan 207 No’lu WC’ye ulaşılır. │ 45
Güney yönünde yer alan 228 No’lu Koridor’dan ise güney yönünde yer alan 212 No’lu mekâna ulaşılır. Her iki koridorun da aydınlık mekânına bakan birer adet kemersiz penceresi bulunmaktadır. İki koridorun da döşemeleri ahşaptır. Yangın nedeni ile oluşan ısı
sonrası
duvar
sıvalarının
çoğunluğu
dökülmüş
olup,
tuğla
duvar
yüzeyleri
görülmektedir. 5▪
YAPININ
CEPHE
ÖZELLİKLERİ
│
Çırağan Sarayları arasında Feriye
Sarayları olarak adlandırılan yapılardan biri olan İbrahim Tevfik Efendi Sahilsarayı cephe özellikleri bakımından ana saray yapılarına göre sadelik arz eder. Çırağan Sarayı ile başlayarak Ortaköy Camii’ne kadar giden silüet içerisinde bütünlük arz eden bir gabariye sahiptir. Bu silüet içinde cephe ve süsleme düzeni olarak Kabataş Erkek Lisesi ile tek elden çıkmış gibi gözüken yapı, detaylar açısından daha özgün durumdadır. Genel bir simetrinin hakim olduğu cepheler burada kompozisyon ve malzeme özellikleri bakımından incelenecektir. 5▪1▪
Ön
Görünüş
■
Güney
Cephesi
│
Deniz cephesidir. Tam bir
simetri gösterir. Kâgir yığma olması nedeni ile kütlesel çıkmalı bir yapı olup, Giriş Kat plan düzleminde yer alan çıkmalar tüm katlarda aynı izde devam eder. Orta akstan itibaren geriye doğru kademelenme ve düzleşmeden sonra öne doğru yapılan çıkma hareketi ile yapıya orta simetri ekseninden sağa ve sola doğru dalgalanma etkisi kazandırılmıştır. Altı taş üstü ahşap geleneksel konut mimarisinde görülen zemin katın daha sağır üst katların daha şeffaf olması ile sağlanan cephe düzeni XVIII. yüzyıl kâgir yapılarında da uygulanmıştır. Bu etkinin bir tezahürünü de bu cephede görmek mümkündür. Giriş Kat’ın birbirini tekrarlayan kemerli, demir korkuluklu, söveli pencereleri dış etkiye maruz bu katın korunaklı bir hale gelmesini sağlar. Üst katlarda pencere boyutlarının büyütülmesi ile cephe daha şeffaf bir hale gelir. Bu ilkenin uygulanması ile 82.80 metre uzunluğundaki bir cephenin yaratabileceği kütle etkisi en aza indirilmiştir. Cephedeki yatay etkiyi azaltmak ve monotonluğu gidermek amacı ile çıkma kenarlarında plastırlar kullanılmıştır. Silmeler ile düşeydeki bölümlenme sağlamıştır. Profilli, çinko kaplamalı saçak ve üstünde yer alan parapet plastırlarla gelen düşey etkiyi sonlandırır. Cephedeki pencere düzeni Giriş Kat pencereleri dışında, çıkmalarda ve düzleşmelerde farklılık gösterir. Geride olan ve düzleşen cephede kemersiz giyotin pencere kullanılmışken, çıkmanın kademesine göre en önde yuvarlak kemerli daha sonra ise basık kemerli pencere kullanılmıştır. Basık kemerli pencere sadece bu cephede yer alır. │ 46
Pencere düzeninde değişik tipteki pencereleri kodlamak amacıyla yuvarlak kemerli pencere ye “A”, basık kemerli pencereye “B”, düz ve kemersiz pencereye “C”, bu standartlar dışında ıslak mekânlarda görülen özgün pencereye “D” ve Giriş Kat pencerelerine “F” kodu verilirse Ön Görünüş pencere düzeni aşağıdaki gibi olur. A
CC
AAA
CCCCCCC
BBB
AAA
BBB
CCCCCCC
AAA
CC
A
A
CC
AAA
CCCCCCC
BCB
AAA
BBB
CCCCCCC
AAA
CC
A
F
FF
FFF
FFFFFFF
FFF
FFF
FFF
FFFFFFF
FFF
FF
F
5 ▪ 2 ▪ S a ğ Y a n G ö r ü n ü ş ■ D o ğ u C e p h e s i │ Doğu yönündeki ana giriş cephesidir. Yapıya kütle etkisini giriş cepheleri vermektedir. Orta akstan girilen ahşap kanatlı kapısı özgündür. Bu cephede orta aksta salon cephesi, salon cephesinin biraz gerisinde ve her iki yanında köşe odalar, köşe odaların da biraz gerisinde baş oda diyebileceğimiz kuzeye ve güneye çıkma yapan mekânların tek pencerelik cephesi görülür. Büyük hacimli olan salonların pencereleri yuvarlak kemerli olup, köşe odaların pencereleri düzdür. Köşe odalardan sonra görülen büyük odaların pencereleri de yuvarlak kemerlidir. Daha arkada ise kuzey yönünde hamamın sağır çıkması ile güney yönünde orta aksta yer alan büyük odanın nihai çıkması az da olsa görülür. Kısa cephe olması nedeni ile daha dikey bir etkisi olan doğu cephesinin batı cephesinden tek farkı ahşap rüzgârlık ile ahşap küpeşteli, demir korkuluklu, mermer basamaklı merdivenin │ 47
olmamasıdır. Ön Görünüş’te belirtilen kodlamaya göre pencere düzeni aşağıdaki gibi olur. A
CCC
AAAAA
CCC
A
A
CCC
AAAAA
CCC
A
F
FFF
FF
FFF
F
FF
5 ▪ 3 ▪ S o l Y a n G ö r ü n ü ş ■ B a t ı C e p h e s i │ Batı yönündeki ana giriş cephesidir. Yapıya kütle etkisini giriş cepheleri vermektedir. Orta akstan girilen camlı ahşap kanatlı kapısı özgün değildir. Bu cephede orta aksta salon cephesi, salon cephesinin biraz gerisinde ve her iki yanında köşe odalar, köşe odaların da biraz gerisinde baş oda diyebileceğimiz kuzeye ve güneye çıkma yapan mekânların tek pencerelik cephesi görülür. Büyük hacimli olan salonların pencereleri yuvarlak kemerli olup, köşe odaların pencereleri düzdür. Köşe odalardan sonra görülen büyük odaların pencereleri de yuvarlak kemerlidir. Daha arkada ise kuzey yönünde hamamın sağır çıkması ile güney yönde orta aksta yer alan büyük odanın nihai çıkması az da olsa görülür. Kısa cephe olması nedeni ile daha dikey bir etkisi olan batı cephesinde öne çıkmış bir başka yapısal durum ise birinci kata girişi sağlayan ahşap rüzgârlık ile ahşap küpeşteli, demir korkuluklu, mermer basamaklı merdivendir.
Giriş kapısının solunda yer alan alt kat pencereleri kapatılarak yapılmış bu merdiven ve rüzgârlık yapıya daha sonra ilave edilmiş dönem eki yapılarıdır. Zemin katın aksında yer │ 48
alan, özgün olmayan çift kanatlı ahşap giriş kapısı bu rüzgârlığın altındadır. Rüzgârlık betonarme iki adet kolon ile taşınmaktadır. Ön Görünüş’te belirtilen kodlamaya göre pencere düzeni aşağıdaki gibi olur. A
CCC
AAAAA
CCC
A
A
CCC
AAAAA
CCC
A
F
FFF
FF
FFF
F
FF
5 ▪ 4 ▪ A r k a G ö r ü n ü ş ■ K u z e y C e p h e s i │ Çevre etkileri nedeni ile en az algılanabilen cephedir. Kütle etkisini azaltmak amacıyla yapılan çıkmalar, dikey etki vermek için kullanılan plastırlar ve yatay bölümlenmeyi sağlayan silme gibi unsurlar bu cephede de tekrarlanmıştır. Bu cephede, orta aks ve en öndeki sağır bölüm Çifte Hamam mekânlarını belirtir. Hamamın bir kademe gerisindeki ve iki yanındaki ikişer adet yuvarlak
kemerli
pencerelerin
bulunduğu
bölümler
Soyunmalıklar’a
aittir.
Soyunmalıklar’ın da bir kademe gerisinde simetrik halde bulunan muhdes kat merdivenleri ile baş oda diyebileceğimiz büyüklükteki odaların çıkmaları ön cepheye göre farklılık arz eden cephe düzenini oluştururlar.
Merdiven yerlerinde pencere kotlarının birbirini takip eder halde olmaması ve merdiven sahanlıkları ile pencere kotları arasındaki uyumsuzluk kat merdivenlerinin özgün │ 49
planlamada burada yer almadığına yönelik savı kuvvetlendirir. Bu merdivenlerin Giriş Katı’nda yer alan girişlerinde sonradan açıldığı veya servis girişi olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Giriş Kat pencerelerinde servis ve tesisat mekânı olarak kullanımları sonucu bozulmalar meydana gelmiştir. Ön Görünüş’te belirtilen kodlamaya göre pencere düzeni aşağıdaki gibi olur. A
CC
AAA
DD
AAA
CCC
AA
AA
CCC
AAA
DD
AAA
CC
A
A
CC
AAA
DD
AAA
CCC
AA
AA
CCC
AAA
DD
AAA
CC
A
F
FF
FFF
FF
FFF
FFF
FF
FF
FFF
FFF
FF
FFF
FF
F
6▪ YAPIDA MEYDANA GELEN BOZULMALAR
│ Yapıda meydana
gelen bozulmalar yapının yakın zamanda geçirdiği yangın öncesi ve yangın sonrası olarak iki safhada anlatılacak olup her iki zamanlamada da yüzeysel ve yapısal bozulmalar olarak ikiye ayrılarak incelenecektir. 6▪1▪ Yangın Öncesi Durum 6▪1▪1▪ Yapısal
Bozulmalar
ve
Eklentiler
│
Yapıda en önemli
eklentilerden biri batı cephesinin kuzeyinde yer alan, iki adet Giriş Kat penceresinin kapatılmasına
ve
Birinci
Kat
Salonu’nun
orta
aksındaki
pencerenin
kapıya
dönüştürülmesine sebep olan muhdes merdiven ile muhdes ahşap rüzgârlıktır. Bu rüzgârlığın yapının özgün planlamasında olmadığı ve sonraki bir zamanda eklendiği görülmektedir. Bunun dışında en önemli yapısal ek yapının batı yönünde yer alan orta sofanın üç kat boyunca yıkılarak kolanatlı bir sistemle betonarme olarak inşa edilmesidir.
│ 50
Bu inşaat sırasında salonların aksında yer alan özgün merdivenler betonarme döşemeler ile kapatılmış orta sofaların eyvanlarına betonarme merdivenler eklenmiştir. Bu merdivenlere yakın olan odalarında döşemeleri betonarme olarak değiştirilmiştir.
Güçlendirme amacı ile yapılan en önemli eklentiler ise döşemelerde görülmektedir. Tüm ahşap döşemeler üst kat döşeme kaplamaları sökülerek çelik kirişlerle takviye edilmiştir. Bu sayede alt katta yer alan tavan kaplamaları ve süslemelerinin zarar görmesi engellenmişse de bu zararın zaman içinde önüne geçilememiştir. Bu çelik kirişlemeler kâgir
duvarlara
mesnetsiz
şekilde
oturmakta
olup
yatayda
ara
kirişleme
ile
desteklenmemektedir. Statik açıdan olumsuzluk arz etmektedir. Açıklık olarak daha geniş alanlar olan orta sofa ve salonlarda kesitleri artırılmış halde bir başka çelik kirişlemede kullanılmıştır. Bu durumda güçlendirme yapılmış olan ahşap ve çelik destekli döşeme bir başka çelik destekleme ile tekrar güçlendirilmiş olup, döşemeler özgün konstrüksiyon özelliğini tamamen kaybetmiştir.
│ 51
Yapıda en önemli eklemlemelerden biri de aydınlıklarda gerçekleşmiştir. Aydınlıklar kat hizalarında betonarme döşemeler ile kapatılarak arşiv, depo gibi servis mekânlarına dönüştürülmüştür. Aydınlıklardan birine yangın kaçış merdiveni, bir diğerine ise asansör eklenmiştir. Yangın öncesi özgün plan şemasında değişmelere neden olan farklı kullanımlara yönelik olarak bölücü alçıpan duvarlarla muhdes mekânlar yaratılmıştır. Muhdes eklemeler dışında yapının daha çok ıslak mekânların da özgün duvarların kaldırılarak bazı mekânları birleştirildiği görülmektedir. Günümüzde özgün duvar izleri görülebilmektedir. 6 ▪ 1 ▪ 2 ▪ Y ü z e y s e l B o z u l m a l a r │ Dış cephede plastırlarda, kapı, pencere söve ve kat silmelerinde zaman içerisinde olan aşınmalar sıva ile onarılmış olup, özgün profil ve kesitlerde bozulmalar meydana gelmiştir. Plastırların zemin ile bağlantılarında ve duvar diplerinde sıva kayıpları ve parça kopmaları görülmektedir. Dış cephede yer alan giriş kapıları ve pencerelerde boya ve yüzey kaybı yaşanmıştır. Profilli saçakta zamanla gerçekleşen parça kopmaları çimento ve alçı sıvayla tamamlanmış olup, profillerinde düzleştirmeler yapılmıştır. İç mekânlarda kireç sıva olan Giriş Kat duvarları alçıpan ile kapatılmış, bu kapama sıva dokusunda rutubetle birlikte dökülmeyi artırmıştır. Birinci ve İkinci Katlar’da ıslak mekânların bulunduğu alanlarda rutubete dayalı bozulmalar görülür. 6▪2▪ Yangın Sonrası Durum 6 ▪ 2 ▪ 1 ▪ Y a p ı s a l B o z u l m a l a r │ Bu bölüm sadece yapısal bozulmalar olarak incelenecektir. Eklentiler yangın sonrası moloz kaldırma işi sırasında olabildiğince temizlenmiş ve yapının mevcut duvar tavan ve döşemeleri ile mekân kurgusu ortaya çıkarılmıştır. Yangın sonrasında en büyük tahribat İkinci Kat’ta yaşanmış olup bu katın yüzde sekseni kaba yapı haline gelmiştir. Tüm çatı örtüsü ve tavanlar yanarak çökmüş, gerçekleşen yoğun ısı nedeniyle tüm sıvalar dökülmüş ve neredeyse tüm kapı, pencere gibi detaylar ortadan kalkmıştır. Moloz yığılması nedeni ile bir çok mekân döşemesi zarar görmüş, oluşan ağırlık neticesinde Birinci Kat mekânlarına yığılmıştır. Moloz yığılması neticesinde mevcut kalan döşemelerde sehimler gerçekleşmiştir. Tuğla duvarlarda yıkım sonrasında │ 52
maruz kalınan baskı nedeniyle açılmalar olmuş özellikle aydınlık duvarlarında bu etki kendini daha çok göstermiştir. Birinci kat, gerçekleşen çöküntüler ve maruz kaldığı yoğun su nedeni ile tahribata uğramıştır. Bu kattaki tahribat İkinci Kat’a göre nispeten daha küçük boyuttadır. Bir çok mekânda gerçekleşen tavan çöküntülerinin maruz kaldıkları su etkisi ile daha da ağırlaşması neticesinde döşemelerde sehimler oluşmuştur. Doğu yönünde yer alan orta sofa tavanında büyük tahribat yaşanmıştır. Bu mekânın kalan tavan kirişlemeleri de moloz kaldırma işi sırasında tehlike arz ettiği için kaldırılmıştır. Buna benzer şekilde bir çok mekânın yarı yıkık tavan ve döşemeleri moloz kaldırma işi sırasında tehlike arz ettiği için kontrollü bir şekilde sökülerek kaldırılmıştır. Bu söküm esnasında ortaya çıkan özgün parçalar da numaralanarak depoya kaldırılmıştır. Giriş Kat’ta bir mekân dışında tavan çökmesi gerçekleşmemiş olup en büyük tahribat yangın sırasında yapıdaki tüm suyun bu kata dolması neticesinde gerçekleşmiştir. Ahşap tavanlarda yer alan destek çelik kirişler tavanlardaki çökmeyi engellemiş fakat maruz kalınan yük neticesinde tavandaki kirişlerin terazilerinde bozulmalara neden olmuştur. Moloz kaldırma işi sırasında alçıpan duvar, tavan gibi tüm yapısal ekler ve kaplamalar temizlenmiştir. Yapının mekanik ve elektrik tesisatının kat duvarlarında oluşturduğu tahribat alçıpan kaplamaların ayıklanmasıyla ortaya çıkmış olup duvarlar tüm bu tesisat eklerinden de temizlenmiştir. Cephede yangın öncesinde de var olan kat silmeleri ile profilli saçaklarda cephe boyunca devam eden terazi bozukluğu yangın sonrası daha da belirgin bir hale gelmiştir. İç mekânlarda gerçekleşen yıkım ve çöküntüler dış duvarlarda da etkisini göstermiş bir takım duvarlarda açılmalar meydana gelmiştir. 6 ▪ 2 ▪ 2 ▪ Y ü z e y s e l B o z u l m a l a r │ Yapının iç mekânlarında özellikle ısı ve su etkisine maruz kalan duvarların sıvalarında tahribatlar gerçekleşmiş olup yangın sonrası geçen zaman içerisinde içerideki suyun oluşturduğu nem, yangın sırasında zarar görmeyen mekânlarda da söz konusu tahribatı gerçekleştirmiştir. Yangına direk maruz kalmayan tüm döşeme, tavan ve duvar kaplamaları bu nemin etkisi ile zarar görmüştür. Ahşap olan zemin kaplamaları su etkisi ile yerinden oynamış ve büyük ölçüde sökülmüştür. Bu tahribat özellikle Birinci Kat döşemelerinde görülür. İkinci Kat döşeme kaplamaları doğrudan yangına maruz kaldığı için kömürleşmiş haldedir. Bunun dışında │ 53
bu kattaki kapı, pencere ahşap elemanları da kömürleşmiş haldedir. Birinci Kat ve Giriş Kat’ın kapı ve pencereleri maruz kalınan nem dışında doğrama ve kayıt kaybı yaşamış haldedir. Dış cephede yangın öncesi meydana gelmiş olan sövelerde ve plastırlarda gerçekleşen profil kaybı ve parça kopması gibi tahribatlara bazı ek tahribatlar eklenmiştir. Yangında yükselen ısı nedeni ile dış duvarların sıvalarında dökülmeler ve plastırlarda metal köşebentlerin ısınarak genleşmesi ile mevcut duvarlarda birinci derecede tahribatlar meydana gelmiştir.
Bunun dışında kapı ve pencerelerde kayıt, doğrama ve cam kaybı yaşanmış olup yangında gerçekleşen yoğun duman ile daha çok yüzey kirlenmesi gerçekleşmiştir. Isı nedeni ile profilli saçakta yer alan çinko kaplamalar zarar görmüş olup yer yer malzeme kaybı da olmuştur.
Saygılarımla,
Dr. M. Sinan Genim İstanbul, Kasım 2013
│ 54