6 minute read
Մտորումներ
Հիշողությունը մարդիկ են։ Տեղի, վայրի, քաղաքի հիշողությունը նույնպես մարդիկ են. նրանց ավանդույթները, ապրած դրվագներն ու ստեղծած միջավայրը։ Մարդու և վայրի կապը ստեղծում է հիշողությունը, իսկ այդ տարրերից մեկի անէանալը՝ խզումները։ Երևանի ժառանգության պաշտպանության կոմիտեի անդամներ, մշակութային մարդաբան Լուսինե Խառատյանի և իրավաբան Իզաբելլա Սարգսյանի հետ խոսել ենք հիշողության պահպանության և մեր խզված քաղաքային պատմության մասին։
Advertisement
ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԼՈՒՍԻՆԵ
ԻԶԱԲԵԼԼԱ
Մարգարիտ
Իզաբելլա
Ես համարում եմ, որ մենք բոլորս պատասխանատու ենք մեր ապագայի առջև։ Եթե մենք մեզ չենք զգում սուբյեկտ, այլ համարում Լուսինե Հիմա ենք գործընթացների օբյեկտ՝ մտածելով, որ խելացի մարդիկ մի Այն, թե ինչպես ես հարա- փորձենք բան կանեն և մենք ոչ մի դեբերվում աշխարհի հետ, հասկանալ, թե րակատարություն այստեղ մեծապես կախված է քո հիշողությունից. այն որոշակի կերպով սահայս կործանիչ միտումների պատճառը չունենք, ուրեմն մենք անթույլատրելի աստիճանի թուլամորթ ենք։ Ես հասմանում է քեզ։ Հիշողու- որն է։ Չէ՞ որ սա նոր կանում եմ, որ մեր արածթյունը ձևավորվում է տարբեր ձևերով, որոնցից մեկը տարածքն է, որսկսված գործընթաց չէ, սրա մասին ների արդյունքը կարող է մինիմալ լինել, բայց ես կարծում եմ հանցավոր անտեղ դու ապրում ես։ Երբ խոսվում է վա- գործություն, երբ դու գիտես, վերացնում ես քաղաքի շերտերը, իսկ մեր քաղաքային տա- ղուց որ կարող ես մի բանով օգուտ տալ, բայց ոչինչ չես անում։ րածքում դա արվել է շարունակա- Ես չեմ ուզում զիջել իմ դիրքերը։ բար, երբ չես թողնում որևէ հիշողություն Ասում են՝ երբ ճգնաժամի մեջ ես, թռչնի բարձայդ շերտերի մասին, դու կորցնում ես կապդ րությունից նայիր հարցին կամ տարիների տարածքի հետ և դրանով որոշակիորեն դա- հեռավորությունից։ Երբ ես նայում եմ քաղատապարտում ես ոչ միայն տարածքի ապա- քին այդ հեռավորությունից, հասկանում եմ, գան, այլ նաև քո ապագան այդ տարածքում։ որ մեր երեխաները մեզ հարցնելու են՝ ինչու՞ Դու դառնում ես ժամանակի և տարածության դուք թույլ տվեցիք, որ վիճակը հասնի սրան։ մեջ կորած մեկը։ Մենք պատասխան չե՞նք ունենալու։
Մարգարիտ
Իզաբելլա
Չէ, դա էլ մի այլ ծայրահեղություն կլիներ։ Մենք չենք ասում՝ մի կպեք Երևանին, թող ամեն ինչը փլվի, վերանա։ Մենք ասում ենք՝ աշխարհում նման դեպքերի համար հատուկ մոտեցումներ կան, հնի ու նորի ճիշտ համադրելիությունը գտնելու ձևեր կան։ Նույն Կոնդի դեպքում մեր հիմնական մոտեցումն այն է, որ կառուցապատումը պետք է լինի մարդկանց իշխանավորելու միջոցով։
Մարգարիտ
Լուսինե
այն ամենը, ինչը խանգարում կամ հակասում էր խորհրդային գաղափարախոսությանը։ Եկեղեցիների, մզկիթների մեծ մասը Քաղաքը մարդկանց համար է ու Բնականաբար, ամեն քայլին կա խնդիր, բնականաբար կա շահերի բախում, բայց որոՄարգարիտ Ոչ միշտ, բայց մեր քննարկած խնդիրների զգալի մասն այսպես թե այնպես կապված է քաղաքաշինության ու ճարտարապետության կամ քանդվեցին, կամ փակ- քաղաքի մարդիկ շում կայացնողը հենց հետ, Կոմիտեի շարքում էլ կան այդ ոլորտի վեցին և մոռացվեցին։ Այս գաղափարախոսությունը քաղաքային միջավայրի միպետք է անմասն չմնան քաղաքին դրանով է տարբերվում մնացածից։ Նա ի հեճուկս այդ բոլոր ներկայացուցիչներ, բոլորս գիտենք հայաստանյան մի շարք որակյալ արվեստանոցներ, ուրախանում ենք նրանց հաջողություններով։ ջոցով այլ պատմություն էր վերաբերող խոչընդոտների, կա- Բայց հենց Երևանում ավելի շատ երևում է այն պատմում ու պարտադրում։ Նորանկախ Հայաստանում սկսվեց ակտիվ եկեղեցաշինուգործընթացներից րողանում է որոշումների գալ։ Դիմադրությունն է բերում աճի։ ճարտարապետությունը, որը, մեղմ ասած, հեչ չի ուրախացնում։ Ինչո՞ւ է այդպես ստացվում։ թյան շրջան, այդ թվում նաև՝ ան- Մինիմալ դիմադրության Լուսինե վանափոխելով կամ ոչնչացնելով սովե- ճանապարհը ոչ մի տեղ չի Ճարտարապետությունն արտահայտում է տական կառույցները։ Ազգային զարթոնքի տանում։ Եթե շարունակվի այս նույն ժամանակի շունչը։ Այն արտահայտում է այդ հիման վրա առաջացած Հայաստանն իր մոտեցմամբ, արդյունքներն անդառնալի կլի- ժամանակի փիլիսոփայությունը։ Օրինակ՝ պատմությունն էր վերանայում՝ հիշողության նեն։ Այսօր է ժամանակը, հիմա, երեկ, երբ դու Հյուսիսային պողոտան այդ տարիների դիկհանդեպ կոպիտ միջամտությամբ։ Քանդվեց պիտի կտրուկ կերպով լուծես խնդիրները։ տատորական գաղափարախոսության մարմԼեզվի ինստիտուտը՝ զիջելով տարածքը եկե- Լիքը մարդ կդժգոհի, կբողոքի, բայց պետք է նավորումն է։ Այսօրվա աշխարհն ազատ, բնուղեցուն։ Նման քայլերը պարտադրում և թե- ռիսկերի գնալ։ թյան հետ ներդաշնակ, հորիզոնական հալադրում էին որոշակի հիշողություն և դրանով րաբերությունների մասին է: Դու կարող ես կտրում էին մարդկանց կապն իրենց միջա- Մարգարիտ անցյալի ճարտարապետությունից վերցնել վայրի հետ։ Այս միջամտությունների գործ- Քաղաքային պայքարի փորձը կարծես թե մի դետալ, բայց քո աշխատանքը պիտի լինի ընթացը շարունակաբար օտարել է եկող ցույց է տալիս, որ հաղթելու համար պետք հորիզոնական, տարածքը թելադրում է որոսերունդները քաղաքային միջավայրից։ Այն են հնարավորինս մեծ ուժեր։ Բայց ինչպիսի՞ն շակի հարաբերություններ իր հետ ու երբ ես ստեղծել է խզումների պատմություն՝ խախ- պիտի լինի քաղաքացին, որպեսզի կարողա- կառուցում եմ այն հորիզոնական, ապա հատելով շարունակականությունը։ նա պահպանել իր քաղաքն ու միջավայրը։ րաբերություններն էլ ոչ թե իշխանություն և ենթակա են, այլ հորիզոնական են։ Եվ այսօր Մարգարիտ Իզաբելլա Երևանում նման տարածքներ կառուցելը պարԵթե փորձենք ներկայացնել խնդրի հիմքը, Սրտացավ և մտահոգ, ոչ միայն բողոքող, այլ զապես ժամանակավրեպ է, եթե դու քո ներէությունը, ինչպե՞ս դա կանեք։ նաև մի մարդ, ով պատրաստ է իր վրա պա- կան ու ապագան չես պատկերացնում հենց տասխանատվություն վերցնել՝ կյանքի մի այդ նույն մոդելով։ Լուսինե մասը նվիրելով քաղաքին։ Մենք անընդհատ Քաղաքը մարդկանց համար է ու քաղաքի քննարկում ենք, թե ինչ կարևոր է, որ մեր շար- Իզաբելլա մարդիկ պետք է անմասն չմնան քաղաքին քերում սերնդափոխություն լինի, նոր մար- Ճարտարապետությունը, արվեստն այս ամեվերաբերող գործընթացներից։ Մարդկանց դիկ հավաքվեն այս գաղափարների շուրջ, նը արտացոլում է մեր մտածողությունն ու օտարումն այս պրոցեսներից նույնպես մար- շարունակվի թարմ մտքերի գեներացումը։ Դա աշխարհայացքը, գաղափարները, ձգտումդու իրավունքների խախտում է և դա է բերում թույլ կտա ապահովել այս գործընթացների ները։ Մենք ձևավորում ենք աշխարհն այնպինրան, որ մարդիկ ստիպված փողոց են դուրս շարունակականությունը: սին, ինչպիսին տեսնում ենք այսօր կամ վաղը։ գալիս, զզված հեռանում են Հայաստանից, Արդեն երկար ժամանակ է ճարտակամ էլ ապատիայի մեջ է ընկնում։ Լուսինե րապետությունը դուրս է եկել Քաղաքը որպես էկոսիստեմ միայն շենքերը Մարդ, ով պատրաստ է անհա- ցրտից պաշտպանվելու և չեն, այլ նաև միջավայրը, որում այդ սիստեմը ջողության և անկախ ամեն գլխավերևում ծածկ ունեգործում է։ Ոչ նյութական մշակութային ժա- ինչից միշտ շարունակում է նալու կոնցեպտից։ ռանգությունն ու այդ ժառանգության շարու- ձգտել։ Այդ մարդը պետք է Այսօրվա աշխարհը գնում նակականությունը: Օրինակ՝ քաղաքային պատրաստ լինի, որ շա- է դեպի ցանց, հորիզոն, բակերի երեխաների խաղերը։ Բակեր, որոնք տերն ընդհանրապես տեղ- ավելի ցածրահարկ շենայլևս չկան: Քո ցանկացած միջամտություն յակ չեն այս խնդիրներից քերի։ Դա նաև տանում խզում է առաջացնում ոչ միայն նյութական և ամեն անգամ պիտի է համայնքի կոնցեպտին։ ժառանգության մեջ, այլ նաև ոչ նյութականի։ նույն հանգստությամբ, Բնապահպանություն, Ի վերջո հանրույթը, որպես այդպիսին, գոյու- հասկանալի լեզվով բա- էկոլոգիապես մաքուր և թյուն ունի իր նյութական ու ոչ նյութական ցատրի, ներկայացնի, խոսի վերամշակման ենթակա մշակութային ժառանգության շնորհիվ և մարդկանց հետ։ Պետք է նաև նյութերի օգտագործում։ շարունակական նոր խզումներ առաջաց- պատրաստ լինի սպառնալիքնե- Մենք չունենք տեսլական և նելով վտանգվում է նաև տվյալ հանրույթի րի, քննադատության։ հստակ քաղաքականություն, որգոյությունը։ պես արդյունք ապրում ենք անցյալով և Իզաբելլա կրկնօրինակում ենք անցյալը։ Եթե իմանայի, Իզաբելլա Այո, պայքարի մեջ մտնելիս պիտի հիշես, որ որ չունենք տաղանդավոր ճարտարապետներ, Մեր աչքի առաջ փողը հաղթեց մարդուն։ դու կլինես թիրախում, կքննադատվես, քեզ ապա կլռեի, բայց ես գիտեմ, որ այդ մարդիկ 90-ականներին գումար չկար, քաղաքը քանդ- կվերագրեն բաներ, որոնք դու չես արել։ Դա կան, որ Տերյանի այն դատարկ հատվածի վեվում էր խնամքի պակասից, նույնիկ օգնել նորմալ է ամբողջ աշխարհում, սա կոնֆետ րաբերյալ բազմաթիվ հոյակապ դիպլոմապետք չէր։ Ռոբերտ Քոչարյանի ժամանակ, ով չի, որ բոլորին դուր գա։ Պիտի պատրաստ յին նախագծեր են ստեղծվել։ Այսինքն կա հակառուցեց Հյուսիսային պողոտան, տնտեսա- լինես դեբատների ու նաև կարծիքդ փոխելու։ զար տարբերակ, բայց մենք նախընտրում կան աճը շինարարության հաշվին էր առաջ Այս ընթացքում ես հասկացա, որ պրոցեսը ենք անցյալը։ գնում (ինչն ինքնին մեծ փուչիկ էր), բայց ամե- նույնքան կարևոր է, որքան արդյունքը։ Դու նամեծ ցավն այն է, որ այսօրվա իշխանությու- կարող է չհաջողես, բայց քո քայլերը հնարա- Լուսինե նը շարունակում է պահել իրեն ճիշտ նույն վոր է բերեն այլ արդյունքների, մարդկանց Ցավոք, այսօր մեր մոտեցմամբ ցույց ենք տակերպ։ Ներդրումների մոլուցքը գերակշռում է մտածողություն փոխեն, նոր գաղափարներ լիս, որ մենք այս աշխարհի պոչամբարն ենք՝ սթափ դատողությանը և հոգատարությանը։ ներմուծեն, ստեղծեն աստիճաններ, որոնք որդեգրելով երկրորդ-երրորդ ձեռքից հասած Կարծես ասեն՝ ինձնից հետո թեկուզ ջրհեղեղ։ կտանեն հաջողության։ գաղափարներ ու մոտեցումներ։
