HET VERHAAL VAN HEERENVEEN

DE TUIN- EN PARKONTWERPEN VAN ROODBAARD: “FASHIONABLE EN NET”

‘Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindelaan’. Deze tongbreker die eigenlijk nog langer is had zich kunnen afspelen in Oranjewoud. Wie de Lindelaan in Oranjewoud afloopt, ziet algauw het prachtige Landgoed Oranjewoud staan. Even verderop, aan de Van Limburg Stirumweg, staat Huize Oranjestein, de voormalige rentmeesterswoning van het Landgoed Oranjewoud.

Huize Oranjestein aan de Van Limburg Stirumweg. Het aangezicht moest voorbijgangers imponeren. De slingerende paden en ronde vormen geven de visie van Roodbaard weer. Niet meer het rechte en strakke van de 17e eeuw.

Een koninklijk verleden Landgoed Oranjewoud heeft een koninklijk verleden. Op de plaats van het huidige landgoed Oranjewoud stond in de 17e eeuw het zomerverblijf van prinses Albertine Agnes van OranjeNassau, kleindochter van Willem van Oranje. Prinses Albertine Agnes liet in Oranjewoud vele lanen, singels en tuinen in barokstijl aanleggen en de Friese Nassaus zouden tot eind 18e eeuw regelmatig in Oranjewoud verblijven.

Huize Oranjestein werd in 1820 aangekocht door koopman Pieter Cats die het grondig liet verbouwen. De schoonzoon van Pieter Cats, Johannes Bieruma Oosting, diens zoon Jan en kleinzoon Johan breidden het park verder uit. Ook de woning werd enige keren ingrijpend verbouwd. Bij de ontwikkeling van het landschapspark achter het huis (de buitenplaats staat op circa 28 hectare grond) was tuinarchitect Lucas Roodbaard (1782-1851) nauw betrokken. Innovatief en grensverleggend Roodbaard introduceerde in Nederland een nieuwe stijl van parkaanleg. Hij brak met de traditie van de aanleg van rechtlijnige, mathematisch geconstrueerde tuinen. De tuinen en parken van Roodbaard worden gekenmerkt door het gebruik van slingerpaden en niervormige vijvers in een geaccidenteerd terrein. Lucas Pieters Roodbaard werd gedoopt in Rolde op 20 januari 1782. Als hovenierszoon kreeg hij het ontwerpen van tuinen met de paplepel ingegoten. Zijn ontwerpen zijn bepalend geweest voor het Friese en Groningse landschap. In 1822 ontwierp hij de parken en tuinen bij Huize Oranjestein.

Eind 18e eeuw begon de opkomst van de Romantiek. De jaren van Verlichting hadden geleid tot een rationele kijk op de samenleving, die ook was vertaald in de aanleg van parken en tuinen. Vele parken en tuinen bestonden uit lange rechte lanen en paden die met wiskundige precisie waren uitgemeten en aangelegd. Onder invloed van de Romantiek wilde men zich hiertegen afzetten. Het ging om de persoonlijke beleving.

Architect Lucas Roodbaard koos ook voor slingerende paden en ronde vormen waardoor mensen steeds weer werden verrast tijdens een wandeling. Hij liet priëlen aanleggen, waarin verliefde paren beschermd door omringende bomen, met uitzicht op een vijver, een moment voor zichzelf konden krijgen. Vijvers werden zo aangelegd dat de eenling anoniem een hengel kon uitgooien om alleen te zijn met de eigen gedachten.

Gedurende zijn leven heeft Lucas P. Roodbaard zeker vijftig ontwerpen voor parken en tuinen bij buitenplaatsen gemaakt. Een tastbaar voorbeeld van zijn ontwerpen is de Prinsentuin in Leeuwarden. Andere plekken in Friesland waar zijn werk is te bewonderen zijn: Heremastate in Joure, de Overtuin van Lyndensteyn in Beetsterzwaag, het Martenahuis in Franeker of de nieuwe Aanleg in Wolvega. Hendrika Rensina Klijnsma is een tijdsgenoot van Roodbaard. Zij trouwde op 30 april 1847 met Antonie Winkler Prins. Winkler Prins, inderdaad redacteur van de encyclopedie die naar hem is genoemd, werd predikant in Tjalleberd. Vrouwlief schreef brieven aan haar familie, omdat de familie de aanschaf van Huize Ontwijk overwoog. Huize Ontwijk was gevestigd aan de huidige Koningin Wilhelminaweg. De tuin rondom dit buitenhuis was ontworpen door Roodbaard. Als Hendrika schreef over “fashionable en net”, had zij het over de entree naar het huis. Verder omschreef ze de tuin als “waarlijk briljant en elegant.”

Lucas Pieters Roodbaard overleed op 23 mei 1851 in Leeuwarden. Hij is begraven op de door hemzelf ontworpen Stadsbegraafplaats van Leeuwarden. Gelukkig kunnen we op veel plekken in Friesland nog elke dag genieten van de tuinen en parken van Roodbaard.

Ontwerp van L.P. Roodbaard uit 1827 van de tuin Groot Terhorne bij Beetgum. De ronde vormen en slingerende paden vallen op. De tuin van huize Oranjestein. Standbeeld in park Oranjestein (foto uit 1987). De Overtuin is aangelegd in 1823, de ontwerper is niet bekend. Echter is het aannemelijk dat Roodbaard betrokken is geweest, gezien zijn ontwerpen voor Oranjestein.

‘Het verhaal van Heerenveen”is mogelijk gemaakt door: