Ontdek je eigen regio in
noordoost fryslân
Arcadia
bewaar r exemplaa 2022
VOOR CULTUUR ZIT JE GOED IN FRIESLAND P. 4
NATIONAAL PARK
DE ALDE FEANEN
EINDELOOS WATERSPORTEN, WANDELEN EN FIETSEN IN DE RIJKE NATUUR. P. 17
regiokrant WWW.EROPUITINFRIESLAND.NL
EN VERDER /// WADDEN /// WOUDEN /// WATER /// DOKKUM /// CULTUUR EN MEER!
OOG IN OOG MET REUZE MIEREN, MUGGEN EN MESTKEVERS
METERSGROTE INSECTEN, VAN 3 JULI T/M 14 AUGUSTUS IN PARK VIJVERSBURG te Tytsjerk/Leeuwarden Ontmoet reusachtige insecten en ga op reis in de wondere wereld van deze kriebelbeestjes. Ontdek ook de spannende boomhut, de brug onder water, de heuvels van Piet Oudolf, de donkere grot, het avontuurlijke waterlabyrint, het glazen paviljoen en nog veel meer . . .
N AT U U R E N C U LT U U R PA R K
parkvijversburg | Kijk voor actuele openingstijden en toegangsprijzen op www.vijversburg.nl
inhoud
land in friesland ONTDEK JE EIGEN REGIO IN NOORDOOST FRYSLÂN
REGIOKRANT 2022
4 Friesland als culturele hotspot 8 Wadden 12 Arcadia in Friesland 15 Water 18 Wouden 20 Elfsteden
NATIONAAL PARK LAUWERSMEER
NATIONAAL LANDSCHAP NOARDLIKE FRYSKE WÂLDEN
ELFSTEDENSTAD DOKKUM
WADDENZEE UNESCO WERELDERFGOED NATIONAAL PARK DE ALDE FEANEN
COLOFON Deze uitgave is ontwikkeld door Visit Friesland in samenwerking met Stichting RegioMarketing en Toerisme (RMT) en wordt huis-aanhuis verspreid in de regio Noordoost Friesland. Samenstelling: Visit Friesland en Stichting RegioMarketing en Toerisme (RMT). Redactie en beeld: Visit Friesland en Stichting RegioMarketing en Toerisme (RMT) Vormgeving: Frans van Dam (bliidd.nl). Advertenties: Ying Media Sneek (yingmedia.nl). Productie: Ying Media Sneek (yingmedia.nl)
Niets in deze uitgave mag worden gekopieerd
LAND IN FRIESLAND
LÂN YN FRYSLÂN
Noordoost Friesland heeft alles dat je in een land zou verwachten: stad, boerenland, zee en kust, bos en weidsheid. We hebben twee nationale parken, een werelderfgoed, nationaal landschap en een unieke stad. Met recht ‘Land in Friesland’ dus.
Noardeastlik Fryslân hat alles wat jo ferwachtsje soene yn in lân: stêd, lân, see en kust, bosk en iepen fjild. We ha twa nasjonale parken, in wrâlderfgoed,nasjonaal lânskip en in unike stêd. Mei rjocht ‘Lân yn Fryslân’ dus.
Geniet met deze krant van je eigen regio en al het moois in de rest van de provincie. Stap op de fiets of trek je wandelschoenen aan en volg de knooppunten. Of boek een nachtje weg in eigen regio. Je ontdekt zoveel nieuws! En ga natuurlijk lekker uit eten en proef de heerlijke producten van het gebied! Waar wacht je op?
Genietsje fan jo eigen regio mei dizze krante en al it moaie yn de rest fan de provinsje. Stap op de fyts of doch de kuierskuon oan en folgje de knooppunten. Of boek in nacht fuort yn eigen regio. Jo ûntdekke safolle nijs! En gean lekker út iten fansels en priuw de hearlike produkten fan it gebiet! Wêr wachtsje jo op?
eropuitinfriesland.nl friesland.nl
eropuitinfriesland.nl friesland.nl
zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De gegevens in dit magazine zijn met zorg samengesteld. Ten aanzien van de juistheid kan echter geen aansprakelijkheid worden aanvaard. De uitgevers achten zich slechts gehouden tot verbetering in de eerstvolgende editie.
VOLG ONS OP SOCIALE MEDIA! EROPUIT.IN.NOORDOOST.FRIESLAND EROPUITINFRIESLAND
ONTDEK JE EIGEN REGIO IN NOORDOOST FRYSLÂN
REGIOKRANT 2022
3
Arcadia barst dit jaar honderd zomerdagen lang uit haar voegen met lokaal en internationaal moois rondom de vraag ‘In wat voor wereld wil jij wonen?’. Die vraag stellen we aan jou, als voorouder van de komende generaties. Als toekomstig oerpake of oudtante. In Arcadia zetten we daarom iedere drie jaar voorstellingen, exposities en mienskip in om een stukje van het antwoord te vinden. Met een wandelend bos in stadse straten, drama’s op Friese kliffen, kunstwerken in het park, dansers in verlaten loodsen, muziek tegen eenzaamheid of discussies op eigen bodem. Groots en klein, gratis en betaald… Voor het hele gezin, of juist een beleving voor jou alleen. Dus bezoek Arcadia en raak ontroerd, word blij, wees verbaasd, nieuwsgierig of zelfs boos. Verwonder je. Want al die belevingen dragen bij aan nieuwe ideeën. Ze helpen om op een andere manier naar de wereld kijken.
100 dagen voorstellingen exposities mienskip
4
WWW.EROPUITINFRIESLAND.NL
Bosk
IIS
Honderd dagen lang kleurt steeds opnieuw een ander deel van de binnenstad van Leeuwarden groen. Er lopen namelijk meer dan duizend grote en kleine bomen door de stad. Dit ‘wandelende’ bos geeft de bomen – en daarmee de natuur – een stem: wat kunnen we leren van bomen en hoe kijkt het bos naar de mensenwereld? In het wandelende bos gebeurt van alles, het is altijd in beweging. Bewoners, bedrijven en (inter)nationale kunstenaars dragen daaraan bij. Het bos speelt zo met je zintuigen en zorgt dankzij de inzet van honderden vrijwilligers voor een nieuw wortelnetwerk van verbinding.
IIS is het mienskipsproject van Arcadia. Laat je verrassen door de creativiteit en dompel je onder in de mienskipskultuer die nergens zo voelbaar is als bij de IIS-projecten.
Bosk is overigens meer dan een indrukwekkende, bewegende kunstinstallatie. Het is een kunstproject dat met een bomvol programma van voorstellingen en exposities de aandacht vestigt op de noodzaak om anders naar de relatie tussen mens en natuur te kijken. Van een zomerschool voor Leeuwarder wijken, een Bosk-journaal voor basisscholieren en een Fluistertuin vol inspiratie, tot een spetterende percussieshow en dansvoorstellingen die je van je sokken blazen.
IIS gaat over ijs als verbinder, want zodra het vriest komen we massaal in actie om er samen voor te zorgen dat iedereen het ijs op kan. Maar tegelijkertijd zijn de ijsbanen een symbool geworden voor de klimaatcrisis. Alle IIS projecten zijn gemaakt vanuit de mienskip, bijvoorbeeld door een dorp, wijk, stad of vereniging in combinatie met één of meerdere kunstenaar. IIS bestaat uit theatrale routes, exposities, voorstellingen en culturele manifestaties die leiden tot bijzondere ontmoetingen en waardevolle gesprekken. De projecten, al meer dan dertig, zijn verspreid door Fryslân, fan Bûtenpost oant Aldegea en fan Warkum oant Eastermar.
Friesland
als culturele hotspot We stappen bewuster door de deur naar buiten. We kijken anders naar hoe we in onze omgeving voortbewegen. We zoeken naar ruimte en een ander uitzicht. We staan stil en kijken vooruit, zodat we ook over 50 jaar nog kunnen zingen, dichten, schilderen en dansen in ons landschap.
Paradys De bossen van Oranjewoud zijn het decor van de bijzondere kunsttentoonstelling Paradys. In en rondom voormalige landgoederen, vorstelijke tuinen en idyllisch natuurschoon ontdek je het werk van gerenommeerde kunstenaars. Waar anders is beeldende kunst zo op haar plek dan in deze bijzondere, maar ook historisch beladen omgeving? Paradys brengt beeldende kunst uit alle hoeken van de wereld naar Oranjewoud en omgeving om deze idylle uit te dagen. Curator Hans den Hartog Jager nodigt 13 internationale topkunstenaars uit om voornamelijk nieuw werk te maken, geïnspireerd door de omgeving en de rijke geschiedenis van Oranjewoud. Alles is mogelijk: van kritisch commentaar op de buitenwereld en de macht die deze plek heeft geschapen tot pogingen om een plek als Oranjewoud nog mooier te maken.
Het is de wereld niet ontgaan dat er sinds 2018 een culturele hotspot bij is. Het Friese landschap is een galerie voor permanente en tijdelijke kunstuitingen. Van een verscholen vogelkijkhut met de imaginaire vogels van O.C. Hooymeijer tot de grootste beeldentuin van Europa, de 11fountains in de elf steden. Ze combineren de eigenzinnige Fryske cultuur met de hang naar vrijheid om je te uitten op een manier die bij jouw past. Even stilstaan bij ‘Wachten op Hoog water’ en de andere kunstwerken van Sense of Place, die ons bewuster laten kijken naar dat prachtige Unesco Werelderfgoed de Waddenzee. Voor haar inwoners gewoon geworden, voor de bezoeker een wereld van verwondering. We mogen trots zijn, grutsk, op het culturele erfgoed van Fryslân. Of je nu het Jopie Huisman museum of schoolplaten museum bezoekt, een nachtje in een kerk slaapt of liever naar de graffiti art van Writers Block tuurt. Cultuur zit in ons allemaal. Ga eropuit. Zie. Hoor. Voel. Kunst.
Kijk voor nog meer moois op pagina 12 of ga naar arcadia.frl
ONTDEK JE EIGEN REGIO IN NOORDOOST FRYSLÂN
www.friesland.nl/cultuur
REGIOKRANT 2022
5
cultuur genoeg in land in Friesland
SKÛTSJEMUSEUM EARNEWÂLD
BONIFATIUS KAPEL
In een gebied met vijf streekmerken is er cultuur (en natuur) genoeg: Nationaal Park De Alde Feanen, Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden, Waddenzee Unesco Werelderfgoed, Nationaal Park Lauwersmeer en Elfstedenstad Dokkum. Elke parel heeft zijn eigen culturele en historische kenmerken en liggen nog geen half uur rijden van elkaar!
OOK LEUK
RUURD WIERSMA HÛS
Wat weet jij eigenlijk van je eigen gebied? De 30(!) kleinschalige musea vertellen elk hun eigen verhaal. Onder andere over het leven rond 1900 in spitketen, de vissersramp van Paesens-Moddergat, hoe de adel leefde in de prachtige staten, het Kollumer Oproer, wat Bonifatius en de Admiraliteit met Dokkum deden en het leven van zeilschippers die op skûtsjes voeren. Kijk voor het overzicht op www.eropuitinfriesland.nl/musea
• D e grootste verzameling volksverhalen van Nederland vind je in Eastermar; Dam Jaarsma verzamelde er maar liefst 17.000! Bezoek de verhalenkamer of fiets en wandel een Dam Jaarsma route.
Wandel het Bonifatiuskloosterpad of het Claercamppad en kom meer te weten over het vroegere kloosterleven.
• B enieuwd naar streekverhalen? Met de app Izi Travel fiets je de Cultuurhistorische fietsroute van de gemeente Achtkarspelen. Of download de MeAr Fryslân app voor augmented reality routes.
• W at doe je wanneer je oliekachel ontploft in de woonkamer? Precies, dan behang je de muren. Dat deed Ruurd Wiersma ook, maar het wit zinde hem niet en dus beschilderde hij alles. En dat was het begin van zijn carrière als schilder. Zijn huisje in Burdaard is uniek in de wereld, evenals zijn naïeve kunst.
• N abij Rinsumageast stond eens het grote klooster Klaarkamp, dat werd gesticht rond 1165. Het was het eerste klooster in Noord-Nederland. De grachten aan de Birdaarderstraatweg bij Sibrandahûs geven nog de omtrek van het klooster aan. Kloosterkapel Sibrandahûs en de Schierstins in Feanwâlden waren uithoven. Deze gebouwen bestaan nog wel.
• De prachtige slingertuinen van architect Lucas Pieters Roodbaard PARK VIJVERBURG bij Park Vijversburg in Tytsjerk, Stania State in Oentsjerk, De Klinze in Aldtsjerk en Fogelsanghstate in Veenklooster.
KIJK VOOR MEER INSPIRATIE OP WWW.EROPUITINFRIESLAND.NL/CULTUUR ONTDEK JE EIGEN REGIO IN NOORDOOST FRYSLÂN
REGIOKRANT 2022
7
wadden dagje wellness
Het Waddengebied omvat zoveel meer dan alleen de beroemde Waddeneilanden. We hebben het over het grootste getijdengebied ter wereld en dus niet voor niets een UNESCO Werelderfgoed. Nergens anders is zo een gebied te vinden, van de kust tot de eilandstranden aan de Noordzee, dit is dé plek voor ontspanning: van kuuroord voor vreemde vogels tot trekpleister voor festivalgangers. Laarzen aan en gaan. Let op: niet geschikt voor bankzitters, bingewatchers, betonvreters, binnenblijvers of mensen die natuur vies vinden. De eb en vloed regeren hier en vormen geulen, gleuven en vlaktes, die het landschap veranderen waar je bij staat. Bij laagwater ontstaat er nog iets bijzonders: een wandelroute over de bodem van de zee. Vanuit verschillende dorpen trotseer je samen met een gids de koele blubber, om stap voor stap een Waddeneiland te bereiken. Maar het is de reis waar het om gaat. Onderweg ervaar je hoe stil het is als de zee wegtrekt en de bodem tot leven komt, schelpdieren, wormpjes, vogels en zeehonden noemen dit hun thuis. De zilte smaak van schelpdieren en zeeplanten inspireert koks om unieke gerechten neer te zetten, samen met producten van de lokale boeren. Potige aardappelen uit de Friese klei, spierwitte bloemkolen, knapperige zeekraal, zilt lamsoor en oerverse oesters brengen de smaken van het wad op tafel. Net als de oester heeft ook de Friese kust een aantal parels voor je:
8
WWW.EROPUITINFRIESLAND.NL
• D e verhalenroutes en kunstwerken van Sense of Place maken het onzichtbare zichtbaar. Langs de kust richten ze de spotlight op de gemalen, terpen, kwelders en het boerenland dat voor ons zo gewoon lijkt. Sense of Place laat ons met andere ogen kijken naar het waddengebied.
• Elk jaar komen hier ongeveer twaalf miljoen trekvogels op bezoek. Vogelliefhebbers uit heel Europa volgen in hun voetsporen. Daar turen hun verrekijkers de buitendijkse kweldergebieden af op zoek naar de mooiste en meest zeldzame fladderaars. • Blijf gerust even hangen op de wadden tot de zon ondergaat, want naast een schitterende zonsondergang heeft het donker ook een verrassing voor je. Met twee Dark Sky parken heeft Friesland de donkerste plekken van Nederland. • D uinen kennen we natuurlijk vooral van de eilanden, maar wist je dat Appelscha een twintig meter hoge stuifduin heeft? Daarbovenop staat de 33 meter hoge Bosbergtoren vanaf waar je de eilanden kan zien bij helder weer. Alleen de Vuurboetsduin op Vlieland en de Kaapsduin op Terschelling zijn hoger, maar die hebben dan weer geen toren.
de wadden in land in Friesland
Het is dé plek om uit te waaien, schone lucht in te ademen, je hoofd leeg te maken en weer even met beide benen in de klei te staan. Voor toeristen voelt het als ‘het einde van de wereld’. Voor inwoners is dit het begin. Want het wad is ons thuis. Hier leven wij, groeien onze kinderen op en over een paar jaar onze kleinkinderen. Geniet nog meer van je eigen gebied met de tips op de volgende pagina’s.
De waddentribune Bij Hoek van de Bant. Op de betonnen zitbanken kun je in alle rust genieten van het moois dat Waddenzee Unesco Werelderfgoed te bieden heeft. Luister naar de vogels en voel de wind door je haren.
Terp fan de Takomst Achter de Zeedijk in Blije. Een nieuwe terp, buitendijks. Een belevingsplek om mensen naar het dorp Blije en de waddenkust te trekken. Om oude verhalen te vertellen en nieuwe verhalen te maken. De locatie is toegankelijk (niet tijdens broedseizoen van 15 maart t /m 15 juli), maar wordt pas tijdens Arcadia in 2022 officieel geopend. Vergeet je laarzen niet! Je kunt vanaf het nieuwe bezoekerscentrum van Terp Hegebeintum de wandelroute ‘van historische terp naar terp van de Toekomst’ lopen. Deze route vertelt het verhaal van de historie van Hegebeintum en Blije. De route vind je hier:
Vlasroute Vlasroute Follow the Blue Line vertelt het verhaal van de teelt van vlas t /m het eindproduct van handbedrukt linnen. Begin je route bij De Kleine Lijn in Blije en bezoek ook het Vlasmuseum in Ee.
ONTDEK JE EIGEN REGIO IN NOORDOOST FRYSLÂN
LEES VERDER >>
REGIOKRANT 2022
9
DIERENTUIN
Wát een beestenboel in de dierentuin! In onze dierentuin is het een echte beestenboel. Vogels, paarden, stokstaartjes, geitjes, neusberen… ze zijn overal om je heen.
INDOOR SPEELPARADIJS
Dagelijks geopend
2500 m² indoor speelplezier! Het indoor speelparadijs is een overdekte speeltuin zoals je die nog nooit hebt gezien! Zo kan je zelfs spelen wanneer
Boek snel via www.sanjessafari.nl
het sneeuwt, stormt of regent.
OUTDOOR SPEELPARK
Rijden, springen en klimmen! Van boten, auto’s en een trein tot klimmen en klauteren in de klimtoren: het speelpark van Sanjes Safa ri heeft het allemaal!
www.sanjessafari.nl Naamloos-1 1
27-03-22 11:48
Boltawei 8 9133 DZ Anjum info@frisianangus.nl 06-55331661
Eerlijk vlees uit de Friese Natuur! In de boerderijwinkel van Frisian Angus vind je vlees, zuivel en allerlei heerlijke streekproducten. Het vlees is afkomstig van de eigen kudde Aberdeen Angus runderen en van uitzonderlijk kwaliteit. Eerlijk vlees, in harmonie met de natuur langs de Friese waddenkust.
Openingstijden boerderijwinkel: woensdag t/m zaterdag van 10:00 tot 17:30 uur.
www.frisian-angus.nl
DARK SKY PARK LAUWERSMEER
Smaak van de wadden
Dobbepaarden-route
Ken jij de smaak van de wadden al? Verse aardappelen, fruit, groente, vlees, vis en zuivel van eigen bodem. En dat allemaal om de hoek! Koop je eigen maaltijden bij de verschillende boerderijwinkels via deze twee routes:
Wandel 7 kilometer in het Noard-Fryslân Bûtendyks nabij Marrum de Dobbepaarden-route en kom meer te weten over het paardendrama van 2006. Vanaf het Dijktempeltje bij Marrum staat de route aangegeven. Hele jaar toegankelijk m.u.v. het broedseizoen van 15 maart t /m 15 juli. Vergeet ook hier je laarzen niet!
EETBAAR FRYSLÂN: RONDJE LAUWERSMEER - WADDENKUST. Start Engwierum RONDJE CULINAIR DOKKUM. Start Dokkum
Noord-Friese winkeltjesroute Shop lokaal en fiets of rijd de Noord-Friese winkeltjesroute. Elke laatst zaterdag van de maand tussen 10.00 en 17.00 uur zijn de winkels gezamenlijk open.
waddentour Huur een e-chopper bij fietsverhuur Holwerd en rijd de Waddentour; een cultuurhistorische route langs en in de vier beschermde dorpsgezichten van Holwerd, Metslawier, Paesens-Moddergat en Ee.
SMAAK VAN DE WADDEN
ONTDEK JE EIGEN REGIO IN NOORDOOST FRYSLÂN
Dark Sky Park
Lauwersmeer Het is uniek wat we hier in handen hebben: één van de donkerste plekken op aarde en dus de perfecte plek om van het lichtshow boven je hoofd te genieten. In het park vind je twee hemelplatforms om de sterren optimaal te beleven: bij Achter de Zwarten (voorbij Suyderoogh) en Vlinderbalg (aan de Strandweg).
KIJK VOOR MEER INSPIRATIE OP WWW.EROPUITINFRIESLAND.NL/ WADDEN REGIOKRANT 2022
11
100 dagen voorstellingen exposities mienskip
6,7,8 mei 2022 Diverse locaties
Opening Arcadia 6 mei – 13 augustus 2022 Diverse locaties
6 – 28 mei 2022 De Sluisfabriek, Drachten
Wanneer ga jij naar Arcadia? Check www.arcadia.frl
De Britse kunstenaar Luke Jerram laat met zijn installatie Gaia het publiek op indringende wijze de intense ervaring van astronauten beleven: een gevoel van ontzag, een diep besef van onderlinge verbondenheid, en van onze gedeelde verantwoordelijkheid om goed voor de aarde te zorgen. Gaia geeft het publiek de mogelijkheid om de aarde te bekijken zoals een astronaut haar ziet. Het kunstwerk is een verlichte bol, met een doorsnede van zeven meter.
The Underground is een gruizige, geestige en tragische voorstelling door Guy Weizman en het NITE ensemble. Onder leiding van Guy Weizman verandert De Sluisfabriek in een spectaculair, dansant en beeldend circus over het belang van gezien worden en de tragiek van het falen. Een show over mislukking, onzichtbaarheid, er toch niet toe doen en nutteloosheid. Welkom in club The Underground, waar vermaak en tragedie nooit ver van elkaar verwijderd zijn.
7 mei – 14 augustus 2022 100 tuinen in Friesland
7 mei – 7 augustus 2022 15 plekken in Fryslân
19 februari – 17 juli 2022 De Sluisfabriek, Drachten
Elke dag van Arcadia een nieuw verhaal beluisteren op steeds een andere, paradijselijke plek in Fryslân? Dat kan bij Uitgesteld geluk. De rode draad: de zoektocht naar schoonheid tijdens en na de huidige pandemie. Wat geeft ons moed, welke zaadjes planten we voor de toekomst? Schrijvers Annelies Verbeke, Elke Geurts, Etgar Keret (Israël), Gerda Blees, Joke van Leeuwen, Koos Tiemersma, Marek Šindelka (Tsjechië), Nyk de Vries, Pilar Quintana (Colombia), Thomas Verbogt en negentig andere auteurs schreven er allemaal een kort verhaal over.
Jonge kunstenaars pakken het podium tijdens BROEI. Bruisende, borrelende, eigenzinnige ideeën en plannen leiden tot vijftien performances die je laten zien wat hen bezighoudt. Fryslân geeft ze de ruimte en het podium om verhalen te vertellen op een manier die bij hen past, in een taal die zij spreken. Over wat hen beweegt, hoe ze naar zichzelf kijken, naar anderen en naar de wereld. Van voorstelling, film tot graffiti: het BROEIt in Arcadia!
De Franse impressionisten uit Museum Boijmans Van Beuningen vestigen zich tijdelijk in Leeuwarden. De tentoonstelling À la campagne laat zien hoe het licht een belangrijke rol speelde in de kunst; de zonnestralen schitteren op het water en vallen door de bladeren, en de wind danst op het doek. De schilderijen en tekeningen van onder meer Cézanne, Monet, Pissarro, Gauguin, Maris, Van Gogh, Sisley, Boudin en Weissenbruch tonen de ontwikkeling van deze ‘Franse blik’, van de school van Barbizon tot het (post)impressionisme.
De hele provincie bruist dit weekend van inspiratie, verrassing en verbeelding. Er zijn voorstellingen en exposities, er wordt gezongen, gedanst en er wandelen bomen door Leeuwarden. Kortom, vanaf 6 mei is Friesland de place to be! Geniet van het prachtige Woud der Stemmen, laat je verrassen door de ideeën van jonge theatermakers, bezoek een beeldend circus, of ga met je kinderen op onderzoek uit tijdens Expeditie Next. Dit weekend start Arcadia.
Gaia ook in nes!
Uitgesteld Geluk Broei
The Underground
à la Campagne
Wanneer ga jij naar Arcadia? Check www.arcadia.frl
Evenementen in Land in Friesland 13 t/m 22 mei 2022 Kerk en pastorie, Foudgum
27 mei t/m 6 juni 2022 Bonifatiuskapel, Dokkum
Theatervoorstelling Muziektheater De Grauwe Hemel Balthasar
24 t/m 26 juni 2022 Garnalenfabriekje, Moddergat
waddenmars Waddenmars van het Ministerie van de Toekomst. Hoe zien we de toekomst van het wad? Hoe willen we het nalaten aan de volgende generatie? Dertig jongeren gaan wandelend in drie dagen het gesprek aan met experts, inwoners en scholen. Er zijn verschillende activiteiten op en rondom het wad waar zintuigen geprikkeld worden en kennis wordt gedeeld. Op de derde dag is er een manifest; een toekomstbeeld voor het wad in 2050. Dit wordt aangereikt aan de minister van Natuur en Stikstof.
BALTHASAR is een meeslepend muziektheater over strijd met de betoverde wereld. Balthasar Bekker (1634-1698) werd geboren in Metslawier en maakte furore als scherp criticus van alom heersend bijgeloof onder de mensen.
Meer informatie? Scan de QR code
Meer informatie? Scan de QR code
Meer informatie? Scan de QR code
3 juli t/m 14 augustus 2022 Park Vijversburg, Tytsjerk
16 juli 2022 Achter de Zeedijk, Blije
Vanaf 25 juli 2022 Op de Zeedijk, Ternaard
Giga Insecta
Officiële opening Camera Batavia Terp fan de Takomst
FOTO: RECLA KJELD
Foudgum is de plek waar François HaverSchmidt rond 1860 zijn eerste moeizame stappen als dominee zette, en als dichter Piet Paaltjens zijn schrijftalent ontwikkelde. Voorstelling over leven en werk, verlangen en strijd, toen en nu.
Metersgrote insecten komen naar Park Vijversburg deze zomer! Treed toe tot de wereld van insecten en ontdek hoe ze leven, welke geluiden ze maken, wat ze eten én hoe belangrijk ze zijn voor onze natuur. Durf jij tijdens deze tentoonstelling oog in oog te staan met een wesp, sprinkhaan of een kever?
Meer informatie? Scan de QR code
De nieuwe terp buitendijks is al enige tijd toegankelijk, maar wordt tijdens Arcadia officieel geopend. Terpen zijn belangrijke verschijningen in het Friese landschap; ze geven een beeld van onze geschiedenis. Het dorp Blije voelt zich sterk verbonden met het wad en herstelt met deze terp op een duurzame manier de verbinding die het met de zee had. Meer informatie? Scan de QR code.
Een hoge toren op de zeedijk met een prachtig uitzicht over aan de ene kant Waddenzee Werelderfgoed en de andere kant het terpenlandschap. En het mooie is: je kunt het allemaal tegelijkertijd zien. Een bolle spiegel boven in de toren geeft een 360 gradenperspectief over het weidse groene landschap aan zee. Kunstenaar Arjen Boerstra wil mensen hiermee anders naar het landschap laten kijken. Meer informatie? Scan de QR code
VOOR HET COMPLETE OVERZICHT VAN EVENEMENTEN KIJK OP WWW.EROPUITINFRIESLAND.NL/EVENEMENTEN ONTDEK JE EIGEN REGIO IN NOORDOOST FRYSLÂN
REGIOKRANT 2022
13
Sl epvaren
op de Friese meren vanuit Earnewâld
Verhuur tot 20.00 uur
Een sloepentocht is heerlijk genieten. Onder het genot van een hapje en drankje vaart u rustig door het Nationaal Park De Alde Feanen. Een geheel andere wereld en toch dichtbij.
Het is mogelijk om een (meerdaags) arrangement geheel naar uw wensen samen te stellen. Of toegespitst op een uitje met vrienden of collega’s.
Verhuur van:
• Luxe sloepen • Toer- /visboten • Polyvalken • )PIOXVMWGLI ½IXWIR • Vakantiewoningen
Reserveer nu op www.aldefeanen.com of 06 44 37 89 89 Adres: De Stripe 22 - 9264 TW Earnewâld/Eernewoude
water dauwtrappen
Beekjes, vaarten, plassen, sloten, singels... We kunnen nog wel even doorgaan, want in Friesland kennen we meer woorden voor de wateren dan voor brood. Logisch; we hebben er al eeuwen mee te maken. We verdrijven de zee, bevaren de vaarten, fierljeppen over sloten en zoeken altijd nieuwe manieren om droge voeten te houden. De indrukwekkende waterwerken die daarvoor zorgen zijn voor Friezen één geworden met het landschap en daardoor bijna onzichtbaar. Gelukkig laten verschillende musea, routes, en cultuurprojecten zien hoe bijzonder de kunst van het water op peil houden eigenlijk is. De dijken, kweldergebieden en molens en ook het UNESCO Werelderfgoed Ir. D.F. Woudagemaal, de nog oudste werkende stoomgemaal ter wereld, draagt zijn steentje bij. Al met al mogen we in Fryslân en Nederland best trots zijn op wat wij zo gewoon vinden. En er natuurlijk gewoon van blijven genieten.
wal zet, houd je in Fryslân dat gevoel makkelijk vast. Te voet of per fiets verken je het unieke landschap en de onontdekte bijzondere plekken. Om daarna weer verder te dobberen over zee, meren, kanalen en sloten die je door de hele provincie leiden. Van boot naar wal en omgekeerd, struinen door het landschap.
En varen is niet de enige vorm van wetterwille (waterpret). Kitesurfers halen hun hart op aan het IJsselmeer. Surfers trekken naar het Waddengebied en zwemmers kunnen heerlijk recreëren bij de strandjes langs de kustlijn en in de bossen. Kanoën is het leukst in de natte veengebieden, terwijl suppers vanaf hun supboard de steden verkennen. Water is hier van oudsher onze vriend en vijand, al zolang we ons kunnen herinneren. En als je heitelân (vaderland) voor de helft onder zeeniveau ligt, kun je er maar beter vrienden mee worden.
Watersport Wind in je haren, hete wangen van de zon en een handje opsteken naar al je voorbijgangers. Bootjesmensen kunnen er geen genoeg van krijgen. Begrijpelijk, want dat gevoel van vrijheid is verslavend. Zodra je voet aan vaste ONTDEK JE EIGEN REGIO IN NOORDOOST FRYSLÂN
REGIOKRANT 2022
15
water in Land in Friesland STRAND EN WATERSPORT
het Burgumer Mar Watersporten, vissen en zandkastelen bouwen; het Burgumer Mar is de plek om lekker actief te zijn. Je kunt ook naar het Lauwersmeer of richting de Alde Feanen varen, de verbindingen zijn uitstekend. Het meer met van die prachtige rietkragen. Of strijk neer op het terras en geniet van het uitzicht.
NATIONAAL PARK DE ALDE FEANEN “Van ijsvlakte naar toendra, steppe en oerbos. Van moeras, landbouwgrond en veenafgraving tot natuur- en recreatiegebied”. Dit is het interessant verhaal van de Alde Feanen volgens de landschapsbiografie. Tegenwoordig is het gebied hét waterparadijs voor inwoners en toeristen in hartje Fryslân! Huur je sloep, zeilboot, SUP of kano in Earnewâld en geniet van je vrijheid! Via het Bezoekerscentrum organiseert It Fryske Gea verschillende activiteiten en excursies voor alle leeftijden.
Tip ELECTRIC ONLY ROUTE
Bûtefjild Tussen Leeuwarden en De Westereen ligt It Bûtefjild. Een uniek leefgebied voor planten en dieren. Zo zwemt de otter hier vrij rond. Bij Dûke Lûk (Feanwâldsterwâl), De Omleiding (Feanwâlden) of Jachthaven Kuikhorne (De Westereen) kun je een sloep, kano of sup huren om het gebied te ontdekken. Via de app Izi Travel luister je naar de streekverhalen van het gebied. Bezoek ook de nieuwe uitkijktoren bij de Sippenfinnen.
Boek ’s zomers een nachttocht en verwonder je over het nachtleven. Of fiets, wandel, e-step door het park of langs de omliggende dorpen zoals Grou, Warten, Wergea, Oudega en De Veenhoop.
NATIONAAL PARK LAUWERSMEER Meer dan 50 jaar geleden werd het Lauwersmeer afgesloten uit angst voor overstromingen. Niemand kon toen bedenken dat dit het begin zou zijn van een uniek gebied rond en in het Lauwersmeer. Je kunt er over land en te water uren “zwerven” en voelt je er zo vrij als de vele vogels die er verblijven. Ook hier kun je de nacht fantastisch beleven: Het Lauwersmeer is officieel Dark Sky Park.
Tip Boek een sloep, zeilboot, een rondvaarttocht of een dark sky expeditie en ontdek het meer. Of boek een (vis)tocht richting de Waddenzee.
ONTDEK JE EIGEN REGIO IN NOORDOOST FRYSLÂN
UITKIJKEN EN EILANDJES: DE LEIEN Het heeft nog altijd iets avontuurlijks: naar de eilandjes varen. In de Leien vind je er 3: De Rôt, Reitsma’s Pôlle en De Baalder. Het meer staat ook bekend om de bijzondere vogelkolonies die je goed kunt spotten vanuit de vogelkijkhut. Uiteraard ook hier volop watersportmogelijkheden en een heerlijk terras aan het water! VAN ZANDWINNING TOT CHILLEN: EELTSJEMAR Deze oude zandafgraving is nu een echte recreatieplas. En naast het Pettebosk in de Alde Feanen is ook dit een prima zwemplek met kinderen: met speeltoestellen en sanitair. SÚD IE Prachtig varen tussen Dokkum en het Lauwersmeer. 10 t/m 12 juni 2022 wordt de Súd Ie vaarroute getest voor kleine boten. Doe jij mee? Meer info op www.eropuitinfriesland.nl/sudie
MEER INFO VIND JE OP WWW.EROPUITINFRIESLAND.NL/ WATER REGIOKRANT 2022
17
wouden
De wilde wouden, royale parken, creatieve houtwallen en oeroude bomen zijn diepgeworteld in het Friese land. Hier neem je in alle rust een bosbad, treed je in koninklijke voetsporen en haal je je outdoor hart op. Dat we überhaupt wouden hebben in Friesland is voor een groot deel te danken aan de adel. De voorouders van ons koningshuis noemden we hier liefkozend Marijke Meu of Us Heit. Rondom de Staten en Stinzen vind je de royale bossen, tuinen en parken waar je van naast je schoenen gaat lopen. meer zien. Hier gaat het om de wat jongere wouden en bosschages, maar dat mag de pret niet drukken. Langs de een oprijlaan van boerderijen wiegen beuken, eiken of lindebomen in de wind. Hier en daar vind je een authentieke boomgaard. Wilgen leunen tegen de wind in langs de slootkant en de boomwallen vind je de meidoorn, hazelaar en vlier. Deze bomen zijn het gezicht van de streek. Lijnen en landmarks die het landschap vullen als die grote oude eik die solitair in het weiland staat en rijen elzen rondom.
Gebieden als de Noardlike Fryske Wâlden, het Drents Friese Woud en bijvoorbeeld Oranjewoud zeggen het al met hun naam. Andere bosrijke plekjes, groot en klein, zijn verborgen pareltjes die de lokale bevolking vaak op hun duimpje kent. Maar hoe goed kennen we onze bomen die daar wonen eigenlijk? Tien bijzondere bomen, vaak uitheems, vind je verspreid door de hele provincie. Zo groeit er een moerbeiboom, naast de Grote kerk in Dokkum bijvoorbeeld. De Marilandicapopulier in de Prinsentuin in Leeuwarden is mogelijk geplant door befaamde tuinarchitect L.P. Roodbaard. De stoere zomereik van de Stania State in Oentsjerk is waarschijnlijk de oudste eik in Friesland en de witte paardenkastanje bij het Poptaslot in Marssum staan beide in tuinen van diezelfde tuinarchitect Roodbaard. Ook al klinkt zijn naam als die van een zeebonk
18
WWW.EROPUITINFRIESLAND.NL
of piraat, zijn talent lag bij het aanleggen van vele parken waar wij nu onze benen strekken. Zelfs op de ruige klei van het noorden van Friesland kan je tussen de bomen het bos niet
De wouden wachten op je. Of je nu komt om te klimmen, fietsen over bospaadjes en langs lanen, wandelen door de duinen en zandvlaktes van Friesland en haar eilanden. Sta eens stil bij een boom en bedank de trouwe windvanger voordat je verder loopt.
Nationaal Landschap Noardlike Fryske wâlden Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden is misschien wel het best bewaarde geheim van Fryslân. Het gebied van ruim 25.000 hectare dankt de titel Nationaal Landschap aan de unieke combinatie van wonen en landbouwactiviteiten in balans met de natuur en cultuurhistorie. Je ziet hier dykswâlen (houtwallen), weidegronden, meren, moerassen en veel zandpaden. Opvallend is het grote aantal pingo’s en dobben (meertjes). Rijen bomen met daaronder (bramen)struiken omzomen de weilanden. Zo is een fijnmazig patroon ontstaan met een besloten karakter. Door de ligging op de grens van zand en klei zijn de natuurwaarde en biodiversiteit bijzonder groot. Het eeuwenoude coulisselandschap met elzensingels en dykswâlen is vrijwel intact gebleven en boeren onderhouden dit bijzonder landschap. Dat maakt het uniek in heel Europa. En daar woon jij!
Om het landschap écht te beleven is er een prachtig streekpad gemaakt. Eén van de mooiste lange afstandswandelpaden van Nederland. Het in totaal 165 kilometer lange Streekpad Noardlike Fryske Wâlden voert je over zandpaden langs koeien, elzensingels, rijen eiken en pingo’s. Een slingerende ode aan dit magnifieke stuk Friesland. Je kunt verschillende etappes en rondjes lopen. Kijk op www.eropuitinfriesland.nl/ noardlikefryskewalden voor de hele route en de etappes.
nog meer leuke uittips • N eem een verrekijker en picknickmand mee en ga naar één van de vogelkijkhutten! Niet voor niets hartstikke populair in Nederland. Je vindt ze hier:
• O m de Dobben in Burgum heeft leuke natuureducatie voor kinderen. Ga met een schepnetje en loep op pad en kijk wat je ontdekt! • T rotseer het waterlabyrint in Park Vijversburg in Tytsjerk of rust uit in de hangmatten in het parkdeel Ooievaarsnest. • E lke eerste zaterdag van de maand, van 10.00 – 17.00 uur zijn alle winkels van ‘Winkeltjesroute de Wouden en Omstreken’ geopend.
• Waag een sprong in de Fierljeppolder in Noardburgum, klim omhoog bij Aventoer in Burgum of laat kinderen lekker spelen in het speelparadijs van Sanjes Safari in Feanwâlden, Esonstad in Oostmahorn en Jonas en de Walvis in Sumar. Bezoek ook Aqua Zoo nabij Leeuwarden. Dit jaar komen er tijgers! oek je andere leuke tips voor Z kinderen of tieners? Kijk dan eens op de website:
kinderen
ONTDEK JE EIGEN REGIO IN NOORDOOST FRYSLÂN
Streek producten Door het beheer en de combinatie met het natuurlijk boeren is de biodiversiteit groot. Dat proef je in de streekproducten die je hier op veel plekken kunt kopen, maar ervaar je ook tijdens Brommels! • MELKTAP: bij een aantal boeren, in Twijzel, Burgum en Wâlterswâld, haal je zuivel zo van de tap en koop je vlees en fijne groente; SUPERmarkt op zijn Fries. • De FOODWALK BUITENPOST-KOLLUM loopt langs verschillende ondernemingen. Begin je route bij De Kruidhof. • Het Bloemenparadyske in Kollum organiseert elke 4e zaterdag van de maand een (h)eerlijke STREEKMARKT om over te struinen! • Fiets de route ‘EETBAAR FRYSLÂN: RONDJE LEEUWARDENBURGUM’ en kom langs verschillende lokale bedrijven voor verse producten. • Wijn van Friese bodem: in Twijzel vind je de meest noordelijkste (prijswinnende!) wijngaard van Nederland: DE FRYSLING. Heb je een keer een feestje? Haal dan hier een doosje! • K ÂLD KLETSKE is hét biertje dat uit de regio komt. Oorspronkelijk uit Burgum, maar wordt nu gebrouwen bij Brouwerij Dokkum.
tieners
REGIOKRANT 2022
19
elfsteden
De meest bekende parels van Friesland zijn natuurlijk haar elf steden. Aaneengeregen vormen ze de ongekende en wereldberoemde Elfstedentocht. De tocht der tochten die alleen in de strengste winters gehouden kan worden. De laatste tocht is nu ruim 25 jaar geleden gereden, maar dit weerhoudt ons niet om hem nog steeds af te leggen. Op de fiets, met de benenwagen, suppend, in een kano of zelfs zwemmend kom je langs alle elf. Onze steden danken de titel niet aan het formaat, maar aan hun historische betekenis. Het zijn de steden van de dromers die laten zien dat je niet de grootste hoeft te zijn om op te kunnen vallen en de doeners die bewijzen dat je niet het rijkst hoeft te zijn om je dromen na te jagen. In Friesland natuurlijk, waar de steden kleiner zijn dan dorpen. Of je nu komt voor een stadswandeling en om de fonteinen te bezoeken of juist om te shoppen. Niet alleen de steden hebben wat moois te bieden ook de dorpen zijn een bezoekje waard. Het maakt dus niet uit waar je bent in de provincie, ontdek de verhalen van de stad. De skylines worden niet alleen maar gevormd door historische gebouwen. Ook moderne architectuur geeft soms aan met welke plaats je te maken hebt. Van hoge torens tot molens midden in een stad, tot de eeuwenoude kerken op hun terp en stadsparken of overtuinen waar je de zon of juist schaduw opzoekt. Wanneer
20
WWW.EROPUITINFRIESLAND.NL
je moe bent van het struinen door steegjes en over straten, wachten de terrassen op je. Wanneer het kan blijf je ook nog even eten of zelfs overnachten. Even út fan hûs, Fries voor logeren. Want als je weg van huis bent is er geen afwas of een bed wat opgemaakt moet worden, verwen jezelf dus eens met een citytrip waar je niet ver voor hoeft te reizen, maar je er wel even echt uit bent.
www.friesland.nl/elfsteden
Historische Elfstedenstad
Dokkum Dokkum: de meest noordelijke van de 11 steden van Friesland. De Dokkumers horen nog wel eens dat zij aan het einde van de wereld wonen. Maar wie Dokkum eenmaal ontdekt, sluit de stad in het hart. Want het is groots genieten. Ga aan de hand van 7 gebeurtenissen mee op reis door de tijd en ontdek Dokkum. Via de audiotour ‘Hotspots Dokkum’ in de app Izi Travel hoor je de verhalen en loop je de route.
Bonifatius (754) Bonifatius is de man die Dokkum beroemd maakte. Hij werd op 5 juni 754 nabij Dokkum vermoord en heilig verklaard. Ontmoet Bonifatius: • Bezoek de Bonifatiuskapel met de authentieke bron. • Museum Dokkum heeft een permanente expositie over het leven van de missionaris. • Wandel de Bonifatius-kunstroute. Deze staat op de inspiratiekaart. Gratis verkrijgbaar bij het Toeristisch Informatiepunt.
Stadsrechten (1298)
Bierbrouwerijen (1705)
Rond 1298 kreeg Dokkum als vierde Friese plaats stadsrechten. • Het stadhuis op De Zijl is pas in 1610 gebouwd, maar nog altijd een blikvanger. • Loop ook eens langs de Waag uit 1754 in de Grote Breedstraat. • Boek een stadswandeling via het informatiepunt in Museum Dokkum. Zo leer je de stad echt kennen.
Dokkum barstte vroeger van de bierbrouwerijen die Dokkumer bier produceerden. In 1705 is Brouwerij ‘Het Half Maentje’, aan Diepswal 15, ontstaan. Toentertijd één van de 19 brouwerijen in de stad. Het Bonifatiusbier, gebrouwen met water uit de Bonifatiusbron, proef je volop in Dokkum. • Bezoek de Stadsbrouwerij en biermuseum Bonifatius754 aan de Diepswal. Aan de kade staat een bierpaal. Deze palen brachten vroeger het bronwater de brouwerijen binnen.
Bolwerken (1582) Dokkum ligt op een terp. De binnenstad wordt omarmd door een zeshoekig verdedigingswerk, dat rond 1582 is aangelegd. • Een aanrader is een wandeling over deze bolwerken (2,4 km. 0,5 uur). De wegwijzers geven de route aan.
Admiraliteit (1597) In 1597 had Dokkum nog een open verbinding met zee en werd de Admiraliteit in Dokkum gevestigd. Zij zorgde voor de beveiliging van de scheepsvaart en de kustbescherming. Het bracht de stad welvaart. • Museum Dokkum staat op de plek van het oude Admiraliteitshuis. • Vanaf de mooie Kettingbrug volgden toeschouwers de opknoping van zeerovers en ander gespuis. • Elk jaar worden in september de Admiraliteitsdagen gevierd. De stad staat dan vol van wateractiviteiten, muziek, cultuur en entertainment.
Elfstedentocht (1909) Op 2 januari 1909 werd de eerste Elfstedentocht gereden. Dokkum was toen nog de eerste stempelpost. Maar sinds 1929 is het de laatste, omdat rijders kunnen verdwalen op de Friese Meren in het donker. • Bezoek het beroemde Keerpunt aan De Zijl in Dokkum. Op de wal bij de Zijl staan bankjes die de vorm van Friese doorlopers hebben. De punt van de schaatsen geeft de richting van de schaatsers aan.
IJsfontein (2019) Leeuwarden-Fryslân was in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa. Alle 11 steden kregen een fontein. Dokkum kreeg de koudste, van kunstenaar Birthe Leemeijer. In 2019 werd de fontein geplaatst. Iedere keer dat je de IJsfontein opzoekt op de Markt, tref je hem anders aan.
LEES DE VERHALEN OVER DOKKUM EN ONTDEK WAT JE NOG MEER KUNT DOEN OP WWW.EROPUITINFRIESLAND.NL/DOKKUM ONTDEK JE EIGEN REGIO IN NOORDOOST FRYSLÂN
REGIOKRANT 2022
21
K R E W K MAA
W U O J VAN T S M O K E TO
Bij AB Vakwerk kun je werken aan een kleurrijke toekomst. Je kunt direct, en voor langere tijd, aan de slag. Dat kan in je eigen vakgebied zijn, maar je kunt ook switchen naar een andere sector. AB Vakwerk betaalt jouw scholing én omscholing. Agri, bouw, groen, grond-, weg en waterbouw, industrie, productie of techniek... Waar ligt jouw toekomst?
Snel aan de slag Gratis bijscholen en omscholen Zekerheid van werk
Voor vakmensen die vooruit willen. A4+_236x301mm_ABV_algemeenWerving.indd 1
25-03-2022 14:17
Wanneer ga jij naar Arcadia? Check www.arcadia.frl
Hoofdpartners:
Partner:
