ﺊ ي د دار )
ر
اﺊ
ﺋ
ﺌل (2018-2015
ﺌم ا ﮙ ر ر ري رل
سا د ڊ
ﺌر
دا ﺌ
ر ري رل
ﺌج
ر
ر ري ﺌ ﺌت
د و ﺌڻ ر ري ا
ر
رل ﺌن واﺊ س ﺋر
ﺌو د ا د ا ر ري
ﺌت
ا د ر
ﺌ ﺌﮡ
ﺌب ا د
ر ري ﺌ
ر ري
ر
ﺌن ر ري
ر
ر
ر
ا د ﺋر
ر
ﺊ س اﺊ
ري ﺋ
ﺌ او ر ،ﺌﮗر ـﺌ ۽ ﺋ ر ﺊ س اﺊ ا دا ! ـ ري ﺑ ۾ ﺌ ڙ ﺌ 43ﺌل د ﺌ ﺌ ـ اڌ ـدي ـ ـ وﺋ آ . ﺌﺊ ادارو ﺐ ل ا ر ﺌ ﺑـدار ادارن ـﺌران ر آ .ﺋ ﺌ ر رڏ رار ڏ و ـ ﺌري ﺑ ل ،ﺌ ﺌب ۽ ﺌڻ ۾ ﮙ ﺌ ن ۽ ا ـ از ـ ـﺌ ـ ﺐـﺌ ـ ـ ـﺌدت ۽ ـ ار ـ ا آ .ﺐ ۽ ﺌ تآ ـ ـ ـ ـ ﺌ دار ﺌ ڙ ر ﺌ ﺌر ﺌ رون ﮢ . 1999ع ۾ ـﺌري ـ ـ را دري ادارت رم ﺌري ر ،ان ﺐ د ﺌ ﺌ ﺌر ۽ رو ـ ﺌ ر ﺌ 2005ع ﺌﺊ ﺋـ وﺊـ ـر ـرو ـ ـ ـ ـ ﮙ ﺌري ر ﮙ ﺌرا ﺌ ـ ـ ـ ـﺑـﺎ ا ـ ﮙ ۽ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ۽ ـﺌ ـ ﺌ ﺌ. ﺌري ر ﺑ ـ دور ۾ اداري ﺌ ﺌ۽ د دا ﺌ ! ﺐ ـﮙ ۽ ر ﺌﺊ ﺌ ﺌ ۽ د ﺌ ﺌن ا راﺊ ﮗﺌ ا ﺌ ﺐﺌﺐ ﺌڻ ۽ ـ ـرﺐـ را ا ﺑﺌر ﺌري ر ﮙ ر ۽ ا ﮙ ري ﺌ ـ ﺌ ﺎ ا ﺌم ﺌرت ﺌم روري آ .ر ان ﺐﺌﺐ و ر ـ ر ـ ن ۽ ـﺑـرون ـ ـ ـﺌ ـ ن 80 ر ر دڙ ﺌ نا . ر ﺌرڊ ﺌ ـ ـ ـ ـر ـ ـري ﺑري آ ا ﺌن ا ﺌ ﺌ وڏي ـﺌو ـ ۽ ـ ـ ـرم ـ ـ ـ ر ا ﺌت رم ﺌج د و ﺌڻ ﺌر ﺌن ا ﺌ وڏي ـﺌ ـ ـﺌﺐـ ﺌص ر ري رل ا ﮙ و ـ آ ـ ۽ ان ر ﺌﺊ ﺌ ﺌ آ س۾ آ ﺌ ـ ـد ـ ـ ـﮙ اﮗ ﮡ ا ر ﺋر ﺌ ۽ ﺌ ر ﺌ ڏس ۾ ۾ ـ ـﺌ ـ ـ ـ نو نآ ، ن د ن ﺌ ﺐ ﺌدن ا و آ .د ﺌآ ﺌري ر ﺊ س ز ـ ـﺑـﺌ ـﮙ ﺌ ﺌ وڌ را ۽ ر ۽ا ﺐ ﺌ ﺌ ـ ۽ ـ ـﮢـ ـﺌن ﺌر ﺌ ﺌﺐ ﮭ ۽ ن . ﺌﺊ وڏ ن ا دون آ .رﺐﺌ -ﺌٿ
ﺑر ر
ڊا
د
ر
م
ﺌن
خ
ﺐ چ
ارﺐﺌب ﺌ د
د
ر
ﺊ س اﺊ
ر
ﺊ س اﺊ
اﺊ ﺊ ﺌروﺐﺌري ﺌ
ي
ﺐ
و
ﺌد
ر
ﺌ
ﺌر واڌواﮡ
ﺋ
د رو
ﺌج
د دارن ۽
ﺋ
ﺌ
) ﺌل (2018-2015
ر
ر
ي
د
دن
ﺌل
ده ﺌ
ﺌ ڙو
ﺌروﺐﺌري
ي د دار ۽
ﺐرو
ﮗ رڙ
ﺌدم
ر
ﺑر ر
) ﺌل (2018-2015
ا ﺌف
دﺐ چ
ﺑدا
ﺋ
ﺌ
ﺑر ر
ﺌز
رﺎ
ي
ﮢ ر ﺌآ
ﺌروﺐﺌري
ﮡ
ﺐرداري
ﺌ
اﺊ
ﺊ
ﺌن
ﺋ
אﻋﻠﻲ: ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ٰ
) ﺌص ا ﺌ
(
رﻓﻴﻖ אﺣﻤﺪ ﺟﻌﻔﺮي
ﭼﻴﺌﺮﻣﻴﻦ ،ﺳﻨﮅ ﮔﺮﻳﺠﻮﺋﻴﭩﺲ אﺋﺴﻮﺳﻴﺌﻴﺸﻦ
ﭼﻴﻒ אﻳﮕﺰﻳﻜﻴﻮﭨﻮ:
:
ا
ﻣﻨﻈﻮر ﺣﺴﻴﻦ אﭴﮡ
ﺳﻴﻜﺮﻳﭩﺮي ﺟﻨﺮل ،ﺳﻨﮅ ﮔﺮﻳﺠﻮﺋﻴﭩﺲ אﺋﺴﻮﺳﻴﺌﻴﺸﻦ
ﮙ
Email: alimemon.editor@sga.org.pk, alimemonlive@yahoo.com
ﻣﻴﻨﻴﺠﻨﮓ אﻳﮉﻳﭩﺮ:
Website: www.sga.org.pk ﺌرو
ا
ن:
،آ
،
ﺗﺎج ﻣﺤﻤﺪ وﺳﺎڻ
ﺳﻴﻜﺮﻳﭩﺮي אﻃﻼﻋﺎت ،ﺳﻨﮅ ﮔﺮﻳﺠﻮﺋﻴﭩﺲ אﺋﺴﻮﺳﻴﺌﻴﺸﻦ
ﺑ 2016ع
ر
اڌ ديﮭ وڏو
ﺌ، ﺋ
ر ل
ر ﺊ س اﺊ 1972 .ع ۾ ﺌﺊ و ر ﺌﮗر ﺌ ،او ﺌن وڌ آ .ﺌ ر ر ﮝ اڌ دي وﺋ وڏي اداري ۾ ﺑد وڌي راﺐ آ . ﺋ ر ﺊ س اﺊ ر ر ۽ روح ! ﺐ ور ۽ ﺌ وارو آ .و ﺌن ﺌ ﺌرو ﺌﮡ آ “. و ﺌ ريﮭ .ا ﺊ ﺑﺎ آ ر او ر ۾ ﺐ ﺌدي ۽ ﺌر ر ﺐ آ . ﮗﺌٽ او ، ﺌﮗ ، ۾ ﺌ ﺐ ۽ ﺌ ن ل ﺌرا ا ﺑ ۾ 22رو د ن ﺐ ﺌل آ . ل اپ را ۾ ا ﺑ ﺌزي ۾ روف آ .ﺑ ا رڻ ۾ ﺌ ۽ ﺌ ﺌ ادارن ا ر آ ان ﺌن وه ﺌ ﺌران ڏ ۽ رڏ دڙ آ . ﮙ ﺐ ﺌ ۽ ﺌ او ر ﺌ ي ﺌران ﺌزو ” 3ڏ ﺋ ر ﺊ س اﺊ ﺌ ﺌ و ﺌن ،را ۾ ز آف ﺌ ﺌر ﺌن دڙي ﺐـ ـﺌﮭ ﺌران ” ر رٽ ،ا ام ده اداري ﺎ او ر ﺐﺌﺐ ۽ ي ﺌ ر س“ ا ال ﺌن و ﺌر س را ﺌ ۽ اداري ﺌ ﺌ را ۽ 37 ﺌري ۾ ﺌ آ ،ا د ﺑ ل د ن.
ﺌﺊ
ادارو
ﺌﺊ ـ آر ـ ـﺌﺊـ ـ ـ وڏي ل ﺌر ـ ـداد 9ـ ار ﺑرن ۾ ر ﺊ دڙ ﺌ ڙ ـ ـﮝ ﺌر ﺑ ۾ ﺌ د ر۽ ﺌ س ـر ر ﺌ ر ﺌ ﺌر آ ۽ ان دوران ﺌﮡـ ـ ـﺌن ر ﺑ ۽ آ . ،ر ” و ﺌ ري ۽ ان ـﺌ د ۽ آﺐﺌد آ ۽ د ﺌ ﺌن ﺎ۽ ﺌ ،د ﺌ
ـروڙ ـ ـﺑـ ۾
ﺌ ۾ ـ ـﺌ ـ ۽ ﺌ ، ﺊ ،رن ۽ ﮗ ۾ ﺌري ـ ـ ـﺌم ـ ـ ـ ﺐ ۽ رﺐ ٰ ،رﺐـ ، ۾ ﺌر ﺌن “ ،ـ ﺐـﺌﺊـ ـ ـﺌ ـ ﺌ ر س۽ ﺌ .ان ﺐـﺌﺐـ ﺐ د ﺌ ﺌب ﺌﺐ ـ ـ ـ ا ـﺌﺊـ ۽ ـر ـ ـ ۾ ـ ـﺌ ـ ـ ـر ـﺎ ﺌ ر ﺌ ،ﺌ 43 ـ ر ـ ر ـ ن ـ ـﺌص رد ﺐﺌﺐ ) ا ر(
Quarterly Sindh Graduates News, Karachi SGA Media Center (Publication & Event Management): Information Secretariat, Sindh Graduates Association,
10/8 & 9/12 Rimpa Plaza, M.A Jinnah Road, Karachi-74400, Sindh, Pakistan. Telephone #. + 92-21-2765867 Fax: + 92-21-2724359, Email: sga_markaz09@yahoo.com
ت 100 :ر
ﺌ) ﺌ ﺌ
ت 300ر ﺌ( ،ﺌ
ت $5 :ڊا
ﺌن ﺌن ﺌ
ن: ﺌ • • • •
د •
ﺌن
ﺌ • •
۽ ﺌ
۽ او ر ۽ ي ي
ﺌ ﺌ
ﺌ ﺌ
•
ر ر ن
ر
ﺊ س اﺊ
ﺋ •
ﺌ ﺌ را •
• •
ار
۽ ا ﺌف
ﺌ
را ﺊ س اﺊ
ر ﺌر ر ر
:
دڙو د ﺌ ور ۽ وﮭ ﺌ ﺌﮡ ۽ ﺌڳ :اﺊ ري ور را دري 43ﺌ ﺌ ﺌ ار
ر ﺎ )ر رٽ( ر آ :ڊا ر
ر ﺋ
ﺌج ارכ ﺑدا ﺌر ا ي و ڙو) : ،ا ﺌ ا س ر س۽ ﺌ 7و ﺌ ر س) ڏ ﺌ ي • ر رٽ( ر ر رٽ( ن( ) -ﺐﺌ ر س نڏ 5،و ر س :را )ر رٽ( •
ﺌ
راث آ :
خ
ا ﺌن دو ﺌ ي
•
ﺌﮗ ۽ او ر
ار
ا
ي راج 43
ي
،
ن( ﺌج
د و ﺌڻ
ن( ) -ﺐﺌ
ﺐﮙ ﺐ ـﺌد ﺐـﺌﺐـ
ر
ﺐـ ـ :
ر ﺎ ) -ر رٽ( ﺌ ر ۽ ا ارڊ ور ﺌﺊﮙ ــ ــ ـ ، 37ن ﺌ ﺌ ﺋ ر ﺊ س اﺊ ﺌ ) -ر رٽ(
خ ﺌن روح ر ﺌڻ ،رو
ﺋ
ﺌر رد ﺌ
ڙو ،ڊا
ر ﺑدا
ﺌرا ا
ل
ﮗ ٺ،
۽ ﺐ ﺌر ن ر ر ن ﺌري ،رﺐﺌن
رو
ج
را
ن
۾
ﺌ
ﺋ ز
،ڊ اﺊ
ﺌم ) -ر رٽ(
ن )ر رٽ( :
با
ﺌ ﺌﮡ
ﺌﮗ ۽ او ر
ﺌ
6
دڙو د ﺌ ار ﺌل د
ا
ﺌ ﺌﺊ
ﺌڳ
۽
اث آ
ري ۽
ﺌ
ر ن ﺌل آ :ﺌ ﺌ
ﺌس ﮙ
ري
ﺌڳ د ﺌ
ور
ﺌر آ :در
: ادو
دڙو ﺐ ﺌ
ﺌ ﺌ ﺌن
ﺌ ـ
دڙي ا ـﺌ ـ ات ـ اڻ ـ ـ ور ـ 1974ع ۾ ا ام ده اداري ـدد ـﺋـ و ـ .ان ـ ـ ـد ـ و ﺋ ان ا ۾د ﺌ ﺌﺊ ن ﺌل ۾ ر آ ر ـﺌ ـدار دڙ ـ ـ ـ ـ ﺎ ﺌن ﮗﺌ ۽ و ـ ــ . ﺌ دو ۽ رک ﺌ اﺊ ﮭ ﺌن و ﺋ رپ ا ر ﺌﺊ ﮙ ر وﺊ ـﺌت ري ر ري ان ﺌن ﺌب ﺌ ر ﮭ ۾ وﮭ ﺌري و ﺌر ر د ان ﺋ وﺊ . ﮙ ان ﺌﺊ ۾ ـ ـ ـ وٽ ان ا ۽ ﺐ د ۾ وري 1983ع ۾ د را ا 1974ع ۾ روع . واري رو رام دڙي ا س ڊا ر ر ﺌن اﮡ ﺌل ـ ـﺌ آ ـ ـ ﺌ ار ور راﮡ ـﺌڳ ـ ـ ـ دڙو آ .ﮭ د ﺌ را ـ ـ ـ در ﺌ ر ن ﺐـ ـ ـﺌل ﺌ ري ۽ ﺌﮡ ـﺑـﺌ ـ ـ ـﮙ ـ آ ري ۾ و ڙ و آ ـ . ﺌ ـﺌﮡـ ـﺌس ـ ـ ـ ا ﺌ ﺌﺊ ﺌڳ، ﺌ ـ ﺌس و دو .وﮭ ﺌن ر 1922ع ۾ در ﺌ ـ ـ ـ ، ر را ﮭ ﺌن ﺌن ﺌ ا ر رف آ .ـ ۾ ـ ـ ﺋ ظ ـ ـر ـﺌﮡـ ان ﺌڳ ﮜ ﮭ ر ﺌس ﮙ ﺌ ا ﺌڻ ڏ ﮙ ۾ ا ـ ر ـ ـﺌ د ﺌد ﺌر ـد ـ ـﺌن ـﮢـ ـ آ . ظ ﺋﺌ ر وا ـ ل ـ ﺌن ﮭ ــري ـ ر ـ ــﺌل ۾ ـ ن ــﺑــﺑـ ـ ن ﺑد ن آ ن آ ـ .ـ ـ وכ: ۾ و دڙ وﮭ ۾ ر و دڙي واري ري ﺌﮡ ﺌڙ
ـﺌ ـ ا ـ ـدو آ ـ .ان ـﺌن ﺌڳ ڏا ﺌم ﺐﺋر ﺌ وﺊـ ا آﺐ ﺌ ـري ـر واري ـﺌﮡـ ﮭ ـ آ ، ـ ـ ـ ـ ـ آﺊـ آ ـ .ـ ـ ﺌرا ﺐ دا آ ـ . وري زوردار و ﺌڳ ـ ري ﺑﺑ ﺐ ﺌن ﺑﺌ ﮭ ۾ ر ﺌري ا وﺊ آ .ـ ـ ﺐـ د ﺌ آ ري ا ﺌل را ﺌڳ ﺌن ڙ ـ ـ ـ ـ ـ و . ﺌس ا ﺌن ذات ـ ـ ري د ـﺌ ﺐ ﺌﺊﮙ وا ور ـر ـ ن ـ ـرو 1974ع ۾ ﺐ ـﺌل ا ﺌ ﺋ ﺋ .ا يﮭ ر ﺎ ار ﺌﺊـ ـر ـ ـ ـ ا ﺌ ا ﮙ ۽ ان ـﺌن ـ ـ ـ رور ـ ـ دڙي ﺐ ﺌﮭ وار ا 1983ع ۾ ـﮙ ر۾ر ، ڏ ﺋ . ر ر ﺐ ا ا
ـ
دڙي
ا ﺌن دڙ ا ﺌ ڏ ۽ ڏ ﺌﺊ ـ ڌي ـﺌڻ آ ـ . ڏﮙ ﺌن ـ ﺌن ر ﺌر ڏس ۾ ﺌ ﺌر ﺌن اﮗ ﺋ ﺌڻ ـ ـ ڙ ـ ـدي ر آ . ـد ـ آ ـﺌرن ـ ﺌڳ ر ﺌﺊ ـ ـرچ ـ ﺌر ﺐ ﺌﺊﮙ ڊا ر ﮘـﺌ ـ و ـ آر ﺌ 19 ـﺌ ڊا ر ر ﮢ 9.3 آ . و ﺌ آ ر 9.7ڊا رن ا ﺌ ﺐـ ـرورت آ . ري ر ـﺌن 10 ڊا ـر ـ ـ ـ وﮭ ـ و ـ ـري ـ آ دا و ـدا .ـ ﺌﺐ ر ﮙ وا ﺌﺊ و ـدو آ ـ .ـ ر ـ در ﺌ ـ ـ ـ ــر ـ دورن ان ـ و ـ ــرو ـ ـر را ر ﺌن ر ﺌن ر دو ڏا وڌ دو ر آ .ﺌﮡ ـ ـ ـﺌڳ ـ
ـدا ـ ـ ـ ـ
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
ر و دو آ ـ ۽ ﺌن اَ ـ ـ در ـﺌ ـ ﺂَ ﺐ آ ﮢ و ـ .ـ ﺌﺊ دڙ ري س ڙ ــ ۾ ڙ ﺌﺊ ـ ـ ـﺌﺊـﮙ ڊا ر ۾ ـﮙ آر 3.2 و ري اﮗ ر ،ﺌ ﺌڻ ﺌن د اﺊﮙ ﺐـ ـﺌ ر ﮙ واري ڏ ـرورت ـ ﮘﺌ ﺌر در ـﺌڳ اﺋ آ . اﮗـ ـ ن ـ ـ ﺌ و رو ﺌﮡ ڙ و ـدو ،ـرچ ـ ـ ۽ ر ﺌﮡ ۾ ﺋ و دو. دڙو ـ ـ ري د ـ ـﺌ ـ
7
ـ . ـ ـ ـ ـرو
ـ ـﺌ ـﺋـﺌ ،ـ ﺌ ﺌﺊ دا ر ـ دڙي ﺐ ﺌﮭ ــ اــ ـ ر ـرل ـ ڊاﺊر ــــ ﮭ ـﺋـ ــﺋـ .ـ ـ ـ ــراﺊـ ر ــ رـ ـ ﺌن ا در ﺌ ﺌم ﮙ آ ـ ـﺌن ـﺋـ ﮭ ﮭ ﮗﺌ ـ ـ ـ ـﮙ ﺋ .ﺌﮡﺌ ﺌرش ﺋ ﺋـ ـ ا ـ ي ـ ـ ن ۾ ﺐ ﺌﺊـ د ﺌ ن نو . ڊي آ ـر ـ ـ ري ﮭ ﺌ د ﺌ ﺌڻ ردن ۽ ـ ر ـ ـ وا ـر ﺋـ ـ . ٺ ڏﺊ رڻ ـ رورت آ ۽ ـ ــ و ڏس ۾ و دو. ﺑﺌ 15 ،ﺌرچ 1984ع
ـراث آ ور ۽ ا ﺌن ذات ا ﺌ دا د ﺌ ﺌ ﺌ ور ﺐس ا ﺋ ـ ﮡـ ـ ا ﺌ ـ ـﺌن و ؟ ﺌ ا ـ ـﺌ ﺑﺌ ﺌ ﺌن ا ق ۽ ﺌﮡ دا؟ ﺐ ﺑـ ـرڻ ۽ ا نﮗ ر ا ـ ــ ـ ـ دڙي ﺐ ﺌﺊﮙ ،ادو ﺌ ﺌ ﺌ ﺌ “ ـر آ ڊي ـ ـ ـ ر رل ” ڊاﺊر ڊي آ ر ا ازي در ) (Committee d’ Honneurـــ ڙي ، دڙي ﺐ ﺌﮭ ر ﺋ ، ﺌ ﺌﺊ ﺌﮡ 14۽ 15ا ام ده وﺊـ ﺌﺊ ۾ ع 1984 ﺌرچ ـ ـر“ ـﺌن ) ﺌب ” و ﺌري و ﺌر رن ﺌن( ﺌا ﺋ .ـ ـ ـﺌﮡـ ﮭ ۾ ـ ـ د ـ ـﺌ ـ ور ،
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
”
8
دڙو“:
ــ اک ﮢ دو( ﺌم ڏا ڏ ﺑ ا ﺋ ﺌ ﺋـﺑـ ـ ـﮙ ـﺌﮡـ ـ ـ ﮡـ ـ ـﺌن ـ ـ ـﺌ و ـﺌ آ ـ . ـ ـ ـر ـ ﺐ ري ر واري نﮭ ن ـﺌﺊـ ڊ رون ـ ـر ا ـ ـد ـ ن. ر ۾ ۽ ﺌ و ﮙ ﺌن ـ ـ ي ـﺌ ـر ﮭ ﺐ دل ري ﺌ ﺑدا : ا
او ـﺌ دو .ا ﺋ ﺌ ﺋﺑ ﮙ ان را ﺌ ﺌﮡ ـ ـ ـ ـ ـ ا ـ ،ـ ،ـ ـ ۽ ﺌﮡ ﮭ ﺋ ر ﺌن د د دور ﺑ ﺌن ﮢﺌ اﮗ را ﺋﺌ. م ﺌ ﺌزو و د ۾ آ ﺌ س ـري ور ـ ـ ـ ـ دﺊ ڌر ﮭ ﺌ را ـ ـ ـرڙ ) ـد ـ آ ـﺌر( ـ ا ڌن آ .ﺌ ـﺌڻ ـ ـ ـ ا ـﺌ ـﮙ ۽ د آ ﺌرن ،ﺌ رن وڌ ـﺌن ﮗـﺌ ـ ـ ﺌ رڻ ان ﺊ ـ ـ ـ ـ وارا ا ـ ﺌر خ ﺌن اڳ آﮗﺌ
“O lonely voice in the steppe, Voice like a parakeet’s cry It’s not a woman’s sigh ”It is the song of love. ر َ نﮭ ُ ﺌر ”ر ۾ رڙ ا ﺌر ،رو آ “ ايﮭ اڄ ﺌن ـ ـ ـ ـﺌل اڳ ـﺌﺊـ ـ دڙي ـ ﺌﺊﺎ رن ۾ ـ ـرا ـ ـ ڌ او ﮗﺌٽ دي ـﺋـ ر ڌ ﺌﺊ رڙن ﮗ ﮗـ ـﺌ، ﺌ وارا ۾ ﺌنﮭ ۾ ر ري و دڙ ﮢ ن ـرون ـ ـﺌ ـ ارن ـ ن ـﺌ ـ ﺌ ر ن ا ر ـ ـ ـ ن .ـﺌرن ـﺌ ـ ـ ڙا را ـ ڙا را د ﺌ، ا۽ ــ ـ ﺌ ﺌن ﺌﮡ ﺌرا ﮙ ﺌن ر ـ ـ ڏ ﺌ
ـ و۽ ﺌ ري ڏ ﺌ، د ﺌو دڙ ﺌ ن ا ـ ـ ـ ان ن ر ار ﺌ ﺌن و اڄ ﺌﺊـ ـ آﺐـﺌد ـري ــﺌرڻ آ ـ ـ ر ـ ـ ن آ ـ .ا ـ ﺊـ ﺌن ر ﺌر د آ ﺌرن ا ر ﺌ ـ ” ـ ـ ﺌ ر ر ﺌر ر و ر ـ ـ .ا ـ ﺌﺊ ۽ ـ ـ ـﺌ ڍ ر“ ـ ـﺌن ـ 1950ع ز ﺌ ـ ـ ۽ ـﺌ ﺌل س ﺌ ﺋﺌ .ان ﺌ ـ و د ۾ آﺊ ڏـــن ﺌ ا ﺌس وارو و اﮗ وڌ دو ر آ ـ .ان ـ ـ ـد ڏ دڙي واري ـﺌڳ ـ ـ ﺌن وـ آ ـ ـ ر ﺌﺊ س ﺐ ر ﺌ آ ﺌ راـ ر ـ ﺋ ڊ ﺌ ـري ـ ـ ـ . ڌرج ۽ و ﺌر ﺌن ﺌن ـﺌڳ ـ ـ ـﺋـر دور واري را َ َ۾و ڙ و آ .ا ﺌس ﮙ
وﮭ ﺌ ﺌﮡ اﺊ
ري
روع ۾ آﺊ ن ﺌرچ 1958ع ـ ــﺌن وﺊـ ـ ــس. ـ ــر ـ ن ـ ــرو ــﺌ دڙي ـ ﺐـ ﺌن ﺌن ﺌ ﮭ ر ﺌ را ﺋ .ـ ري ـر ـ ـﺌن ”:ـ ﺋ ﺌ را ن ـ ـ رن ـﺌن را دڙي ن ـﺌ ﺌכ و آ . وڌ ﺌ اڄ ﺌن ـ ـ ار ﮙ دل آ ، ﺋ .ـﺌن ـﺋـ ـ ﺌل اڳ ا ﺌﺊ اوج و ﺌل ر ا ـﺌ ﺐـ ڏ ـﺌن ـ ـﺋـ ا ﮭ اس ۾ آڏو آ ـ .ـ ـ ـ ـ ـ ن َـ ُ ن .اڏاو ـ ر ـﺌﺐـ ـديﮭ ـ ﺌن ﺌ ـر ـ ن ﺌن رن ـ ن ـ روح ،ﺌ ـ ـ ﮭ ــ ر ﺌ ل ن. ُ اڏاوت .ـﮙ دڙي ُ ا ﺌ . ﺐـ ـ ـ آ ـ .ـ ر ﺌ ر ﺌن ـﺌر ـ ـ 1924ع ۾ ﺌڳ و ـ ۽ ـ ـﺌﺊـ ـ 1926ع ۾ ﮗ ﺌڳ ۾ ا ﺌج ـﺌ روع ﺋ وﺊ ﺋ . اڏاو ڍ ڏاڍو ڊو ﺊـ ـ دام ﺋﺌ .ر ﺐ ” ﮙ -ﺌڙ“ ـﺋـﺌ .وڌ ـ ا ـرج اڏاوت وڏو ﺌن ) ض( آ يا ــ وآ ـ .ـــ ۾ ﺐ ـ ـ ـر او ﺌﺊ وچ واري دي .ان ﺌن ﺐ وڌ ا ـرج ـ ـ ي ڏس وڏي ﺌن ﮭ ﺋ ﮗﺌ ﺋﺌ ـ ـ ـ ا ـ يﮭ ـ ڙا را ﺌﺊ ﺌن ﺌ ﺌ و ـﺌ ـﺋـﺌ ـ ڏا ۽ ري ۾ ﺌ ﺋ ري ۾ ﺐ ﺌﺊﮙ ـ ـ ـ ـ ـ .ـ ـدي ـﺌﮡـ ﮭ ـ ﺌل ﺐ دوﺐ ﺐ ڏاڍو ـﺌ ـ ـ ـ اڄ ﺌن ـﺌڍا ـﺌر ـ ار ـﺌل اڳ ر ـ ـ و ـ ـ ) .ا ـ ـﺌن آ ـ ـ ر ﺌ ـ وارن ﮗـ ـ ۾ ﺐـ ده دور ﺌل ا و ﺐـ ـ ـر ـ ﺌﮡ ﮭ
و
ﺌ
دل
۽ ﺌڳ
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
ـ ــ و ــــ ـ ﺐ و ﺌر آ ﺌڳ ﺌن ـ ڙي و ـ و ري ر ڙ ﺌس ـ و ـ . ر ر ــر اڄ ان ـ و ـ ــرو ـ ــﺌכ ـ ر و ر آ .ان ا ـري ري ر واري ﺌﮡ ﮭ ر آ . ۽ ـ ـر ـﺌ ـﺌ ـري ﺌ ر دڙي وارا ﺌآ ۽ ـ ـري ﺌ ﺌد ﺌر ﺌس ﮙ ـﺌن ا ـ ـﺌڳ ۾ آ ،ا ﺐ ڊپ آ ﺌر ـ ـ و ـ .ا ـ ي ﺑﺌ ل ﺌن را ـ 1973ع ۾ اﺊ وا ” ـ ـ ﺌن ۽ ﺌ ـ ا ـرو ع دڙو ﺐ ﺌ “ ﺌﮗـﺋـ ـ ـ ع ـ ﺌ .ان ﺌن ر ۾ ﮙ وڏي ـ ـ ـﺌ ـ ـ ـ ا ـرو ﺋ ﺋ ﺌ ـ .ا ﮭ ﺌ و ظ رڻ ﺌن ﺌڳ ري ر .ان ﺌن ﮗﺌ ا ﺌﮭ و ﺌﺊـ ـ ـ اڏاو ۽ ﮘ ـﺌ ـ ـ ﺌ ـرڻ ﺐ ﺌدن .ا ي ـ ـ ـﺌ ـﺌ ﺐ ڙي ـ ـﺌري ـﺌ و ـﺌر ـ ﺌ ” وﮭ ـ ـ ﺌﺊ ﺌ ﺌن ر“ ـ ـﺌ .ـ ـ ـ ـ ﺋ ﺌ ڳ۾ڏ ـﺌن ـ ـﺌﺊـ ﺌ ﺌ ﺐ ﺌ دڙي ـ در ـﺌ ـ ﮗﺌ آ . واري ز ﺌ ۾ ﺌر خ ـﺌن اڳ ۽ اﺐـ ـداﺊـ ﺌ ﺐ ـ ـ ـراﺊـ دور ﺌن ﮗﺌ ﺌر ـﺌ آ ـ .ـ ـ ﺌن ۾ در ﺌ ﺌڳ ﺌ ،آ ري ۽ ـ ـر ا ﺌ، ا ﺌن ﺌ دا ن .ـ ﺐ ﺌن ا ﮗ ﺌن ر ن ﺌڳ ـ ـ ـﺌب ۾ آ ـ .ـ ـ و ـ ـﺌﮡـ ـ ﺌ ﺌ يو ـ ـﺌن ـ ـ و ـ ـدو آ ـ . ﺌ ر ۽ آ ري ـ ـ ـ دڙي ـ ر ﮗ ان ـ ڏ ﮙ ﺌ آ ، ـ ـ وﮭ ـ ﺐ ن وارو ـ ۾آ ﺊ وٽ ـ ـ ـ ـ ـ ـدو دا ـﺌﮗـ ـ ڌ و ـ ـ ـ ا ـ ي آ . و ﺌت د آ ﺌرن ـ 8ـ ـس ق .م ﺌ و ﺌ ر و ـ .ا ـ ڌي ﺌڻ واري ﺌر خ ﺌر خ ﺌن اڳ وارو ﺌن ده ﺌ
9 دور آ ـ .وڏن در ــﺌ ـ ـ ن ـ ـ ـ ن ﺌرا ﺌر خ ﺌن اڳ واري دور ۾ ـ ـ ـ ـ ر ـ ـﺌ آ ـ .ا ـ و ﺌﺊ ﺌ ﺌ ـ آ ـ ـــ ﺌل ا ـﺌ ـﮝ د ﺌﮡ ﺌ ﺌن و در ﺌ ﮗﺌ ﺌ ﺌﺊ ﺋﺌ .ان ﺌن ا ﺌ ـر ـ ر ـ ﺌن ري ۽ ر ـ ـﺌڻ ۾ ـ ـ ﺋ .ﺌﮡ ﺐ ﺌدي ر و ـران دا آ وﮭ ۽ ـ ـ ـ ـر آ ﮢﺌﺊ واري ر ﺌن ﺌن ُ ﺐـﮢـﺌﺊـ ـ ـ آ .و ،را ـ دور ـﺌن و ـ ـ ﺑﺎ ﺐﮢـ آ ـ ۽ ر ﮢﺌﺊ ﺌ ڏ ﺌن ڏرت ۽ ڏ ـﺌر ـ ـ ڌي ـ ي ـ ـ ـﺌﺊـ ۽ ﺋ ﺌ وري ان ۾ آ .دا ﺌ ﺐ ري ﮙ ﺌن و و دي ـرﺐـ ـ ـ ـ ۾ د در ـﺌ ـ را ۽ ڙ رڻ ﺌﺊ ِ ان و را ﺐـﮢـﺌﺊـ ـ ـدو ر ـ ـ آ ـ . ري ﺌوا ڍاوا وﮭ ا ي ﺌ ﺌ ﺌﺐﺌ ـ ـر ـ ـ ۽ ﺊﺌ ﺑـد ـ ـ ـ و دا ﺋﺌ .و ري ان ـ ري رور ڊا ا ول ﺌ ر ا ﺌدي ڍا و دو 1932 .ع ۾ ـ ـر ﺐـﺋـراج ـ در ـﺌ ـ ﺌم روع وارو آﺐ ﺌ ـ ـ را ـ ﮭ ـ وڏو ﺌﮡ ا ﮙ ﮘ .ﺐ در ﺌ دن ﺌﮡـ ﮭ ۾ ـﺌ ڌاٻ ـ آ ـ .و ـ ـ ـ ديﮭ دوران ا ﺌر ا ن ري ر ﺌ ر ﺌ ر ۽ ﮗ ٺ ـ ڙي دڙ ـ ن ﺊـ دڦ ـري ن .ر وارو ﺐﺋـراج ـ ـ ـ دڙي واري ﺌڳ ـﺌن ـ ـ ـ ڏور ـ ـ ـ ، وڏا وا ـ و ـ اڏ ﮙ ري ري ر ـ ـﺌ ـ ـ ـ ر ﺌآ ۽ آ دا و ﺌ آ .ـ را ﮭ ا ي درآﺐـﺌد ـر ـﺌن ﺐـ ـ در ﺌ 1961ع ﺌن ـ ﺐﺋراج آ ـ ـ ـ ـﺌم، ري ر آ .آﺐ ﺌ ـ ﮭ را ـ ﮭ ڙ واري ﺌﮛ آ . ري اڏي ﺌن و در ﺌ ـ ـ ـﺌ ـ ـﺌ ۽ ﺊـ ـ ـﺌن و ـ ـ ـ را رم وارن ﺌﺐ ﺊ ﮭ ـﺌن ﮙ ﺌن ر ﺌﺊ رن ﺌﺊ
ﺌ را ﺐ ـﮢـ ا ـ ـدو آ ـ .ـ ري ،۽ ر ۽ ﮢﺌﺊ در ﺌ ا ـ در ـﺌ ـ ﺐـ ـ ـ و ﺌ ريﮭ ۾ ڌو ـ آ ـ ـ .ا ـ ڌار ـ ـ ـ ـر ـ ـ در ﺌ ڌ ر روپ ۾ و ـﺌ ـريﮭ ـ ﺌن ۽ آ د واري ۾ ﺌڙ ﺐ ـ آ ـ ـ . ـﺌن ا ﺌﮡ در ﺌﺊ ۾ ا ـ ا ـ واري دا ﺌﺊ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ـ و دا ﺋﺌ ۽ و د ﺋ ن روپ ڙي و دا ـﺋـﺌ ـ ـ ـﺌﮡـ ﺌ ر ﺌآ . د آ ﺌرن ﺌ ﺌ ر ﺌ ﺌن ـ ـ وري ا ر ا ﺌڙي ﺌس ـري ا دا ﺋﺌ ۽ ا و وا ـ ل ـ ارن دا ﺋﺌ .ر ر ا ـدو .ـ و ـ ا ـ و ﺐـ ﺌ ،ـــ ۾ ـر ـ ۽ ڊ دور ﺐ ا ﺌڻ ر ﺌ رن د آ ﺌرن ا .ڌار ـ ـ ڌ ـ ـ ـر ـ ـ ـر ـ ـﺌ ﺌ اڄ ڌو ﺐ ا ر ا داز ر ا ـد ـ ـﺌن ڏا ـ ـ ـ ـ ڻ آر ﺌ ـﺌ ـﺌﮡـ ـ آ .و دو آ ي ۾ دا ـ ـ ـﺌ 1500ق م دوران ﺑ ﺌכ ـ ـﺌب و ـد ﺋﺌ .دن د ۾ وﮭ ـ ـﺌرا ـ ـ ۽ ان ـ آ ﺌﮡ ﮭ آب ﺌت ـ ـ و ـ آ ـ .ـ ﮭ ـ ـ رڳ ـ در ﺌ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ن د ن ﺐـ و ـ ر دو ۽ س ڙ د ن ـ ن .ـ ـ ـﺌب ا ـري ـ ـ در ﺌﺊ ﺌ ﺐا آ .ان ﺌن در ﺌ و را ــر ــد ﺐ ـ ـ ــدا آ ـ .ــد ـ دور ـ ٰ ـ ـ وﮭ آ ﺌ را دا ــ ـ ﺌن آﺐﺌد ﺌ او ﺌرﺊ د ﺐ ﺌس ـﺌﺊـ ـ در ﺌﺊ دا ـ آ .ﺐ ﺌس ديﮭ ﺌن ﺐ د ۾ د ﺌن ر ﺌ ﺌن ٰ ا ر د ﺌن ـ ـ ـ ـﺌن . ـ ـدڙ ـﺌ ـ ن ﺌ دي ۽ ان ن ر ـ ــ ـ ﮭ۾ و د نآ .د آ .در ـﺌ ـ وارو ٰ ﮝﮝ دن ا در آ . ﺌن ﺊ ﺌﮡ ﺌ ر“ ﺌن ) ﺌب ” و ﺌري و ﺌر رن ﺌن( ﺌا ور ،
ﺌ
را
ﺌﮗ ۽ او ر
دري
ور
ا
ري ا ﺐ
را
10
،
ﺌﺊﺎ ر آڊ ر
ٰ
ﺌر ۽ ﺐﺌ
ﺌ ادارا ۽ ﺌڳ
دري
رو
ع ﺐﮢ
ﺌن ر ﺌن
دري
ري ﺌ
ا ور را دري ا ﺑر را دي ،دا ﺐ چ ،ﺋر
ﺌع
را
دري
دري،
:
ر
ﺌل ﺌن
ر ۽ ﺐﺌ
ف راﮭ ﺌس
:
ﺌب را دي ،ڊا
را ب
ﺌن ﺌص ر راﺊ ،
ﺌ د ردار ﺌن خ ،ر د
ﺌ
ري رل ر ــ ر ـﺎ ۾ وڏي ـ دو ـ ـ ۽ ـﺌ ـ ـ و ـدن
ﺌن ﺐﺌﺊ وز ر د ردار ر ،ﺌج د و ﺌڻ ۽ ﺌ ا ر
ﺊـ ۽ ـر ـ ـري ـ ـداد ۾ ـﺌ ـ ـ ، ـر ـ
ﺌ ن۽
رڻ
دار
ﺐﺌﺊ وز ر ﺌ
ر ا ﮙ دا ﺌ ﺌو ﺌ ﺌت ﺌ ﺋ . ـرا ـ ـ ـدري ﺌ ،اد ﺑ ۽ ﺋ . ــﺌص ـ ـ ــﺌن ـ ﺐــﺌﺊ ـ وز ــر د ردار ـ ـ ـﺌ ـ ﺌ ،ﺌ ﺌب ـ ـدي ـ ـ ـ رﺎ ۾ ـ ـ ـراﺊـ ر ـ ر ر ـ ـ ـ ن ﺌ ﺋﺌ. ـﺌ ـ ـ ﺌ .ن ﮙ روع ذ اري ﺌر ﺌران ان ـري ڏ ـ وﺊـ ـ آﺊ ن اد ﺎ ۽ ﺌ ر آ ﺌن ۽ ﺌ ۽ ادب ـ ﮙ ۽ ان ﺐ ر ﺐ ﺌﺊﮙ ۾ ﮜـ ﺑ دس .د ردار ـ ـ ردار ادا ري ـ را دري ﺌ ذات ۾ ـﮙ وڏو ـﺌﮡـ ـ ـ . ﺌن
ﺌص ا ﺌع خ ،د ا ﺌ
دري
:
ﺌ
ﺌ ﺐﺌغ ڊ
ﺐﺌﺊ وز ر ﺌ ،ﺌ ﺌ ر ا د ري ،ڊ
ر ﺊ س اﺊ ـ ـﺋـ ـ ـ ﺌ ـ ـ اري ـ ـﺌ ـ ،ا ـ ـ ـر، ﺌران اد ﺎ ،دا ر ،ﺌ ر ،ڊرا ﺌ س ﺌ ﺐﺌ را ـ ـدري ـ ـ ـ ـ ور ـ ـ ـ ــر ــﺎ ) 10آ ـ 2016ع( ـ آر ــس ـ ـر ا ـﺑـر ﺌن آف ﺌ ﺌﺊ ۾ ـ ـﺌ ـ ،ادب، ﺌﺊ وﺊ ، ﺌل ۾ ـ ـﺑـ ــ ﺌﮗر ﺌ ۽ او ر ﺌ را دري ـ ﺌن ﮗﺌ د ۽ز د ـ ﮭ ۽ ﺌ ، ـ ـ ـﺌ ـ ڙ ۽ ـ ـــ ر ـ ـ ـرا ـ ـ ـدري . ا ﺌر ﺌو ـ ـر ـﺎ ۾ ـﺌص ور ـﺌ ـ ـ ﺐـﺌﺊـ وز ـر ﺌن د ردار ـدارت ﺌ ،ﺌ ـ ـ .ـ ـر ـﺎ ـ ﺌ ر ا د ري ـ ـﺌ ـ ﺋر ﺌن ـ ـخ ـ ﺐﺌ اﮗ اڻ ڊا ر د ـﺌررواﺊـ ـ ـ ـ ر رد ﺋ .ر ﺎ
ور
را و
را
ﺌ و دا ،ﺌص
د ﺌ۾ا ر آ ،
ﺌ ،ر ن رم آ را
ﺌ
را
ﺌ
ﺌ
ﺌ :ڊا
ﺋر
ﺌب ري ر دري ،ر
ﺌب ر
ر خ ،ر
ا ن
د
ا د
خ
ﺌن
ري
راﺊ ۽
آ ا ا ﮙ۽ ﺌ
ﺌب
ﺌ دآ
ﺌن
ﺌب
،دداري ،ـ ـﺌﺊـ ، ، ، ا ،ـ ﺌ ،ادب ،د ،ﺌ ري ـ ا ـ ـ ر ـ ـ ـﺌن ـر ـ ر ۽ ۽ ﺌ ﺐ د ن ر ـ ـدڙ ﺐـﺌ ـ ـﺌل ـ ـ ـ ـ ـ . ـ ـ ـﺌ ـ ـﺌ ـ ـر ـﺌن ﺐﺌﺊ وز ر ـ ـ رو ـ ۽ را دري ۽ ﺐﺌﺐﺌ ـرا ـ ن رت ۾ ﺌ ﮢ ن ﺌت ﺌﺊﺎ ـ ـر و د ن .ان ﺌن وه ـرا ـ ـ ــﺋـ ـ آڊ ـ ـ ر ـ ــﺌل ـ را دري ﺐـ اﺊـ ﺌ ۽ ر ـرڻ ﺐﺌﺐﺌ ﺌ ي ﺌ .ﺐﺌﺊ وز ر ـ ـد ـردار ﮙا ن ـ ــ ﺌ وڌ ا ﮙ ا ن روز، ﺌم ۽ ادارا ﺌ را ﺌر ﺌ ﺌن ـ ـ ب ـ ـﺌ اد ﺑ ،دا رن ﺌ ﺌ ـ ـ ۽ اڻ و دا ۽ ان ﺌن وه ا را ـﺌ و ـ ـدا. ﺌب ۽ اد ﮙ ﺌ ﺌ و دن ۽ ـ ـ ۽ ـ ـﺌ ـ
ﺌر ﺋر د ﺌ ڏﺊ ر ﺌ آ
ا د
ري ،ڊا
را ب
ﺌ
را ا ﮙ ،ڊا
ﺌﮗ ۽ او ر
در ڊا رﺎ دري ،را د ر ا ب خ ،م ﺑ
ـ ـﺌر ـ ن ﺋ ا ﺌﮡ دو و ـ ـدو. نڏ ا ۽ ـ ـ ـ ـ ـ ـ دورو د دو ۽ اد ﺑ ،دا رن ،ﺌ رن ،ﺌ ـ ۽ ـﺌڻ ـ ـ ڙ ـ ـدڙن ـﺌن ﺌج ﺐ ري ـدو ﺌﮡ ن دو ۽ ﺌر ن ﺌ ﺋ دس ﺌ ﺌ ﺐـ ـ ـر ـﺌ ـ ـ ـ ـ ڙي . ۽ا ﺌ ا ﺌ ﮢ ڊا ر ـ ـ ـد ـ ـ ـ ـﺌن ـ ـخ ــدار ـ ـ ــﺌب ۾ ـ ـ ـ ــــ ـ ﺌن 50 را دري ﮢ ﺌدار ﺌﮡ . ــ ۾ ﺋ . ﺌ ﺌن دو ﺐ ﺌدر ﺌ ،ا ر ،ﺌج כ ،ﺌ ـر ۽ ﺐﺌ ﺌ ـدي ادارو ـ . اد ﺎ ﮙ ﺌن و ڊا ـ ــر ـ ـ ــد ـ ـ ـ ــﺌن ـ ــخ ـ ـ ـ ـرا ـ ـ ـدري اداري ـ روپ ۾ ـ د ﺌ ۾ ا ـر ـ آ ـ . عﺐ ر ﺊ س اﺊ ـ ـ ـﺋـ ـ ـ ـ ـ ـر ۽ ﺐـﺌ ـ و د ۾ آﮡﮙ وارو ۽ ا ـﺌر ـ ـ ـ ـ را دري ﺊ ـ ـ ـ ـﺌرכ ـرا ـ ۾ 1970ع ۾ ﺐﺌ ۽ ر ـ ـ ـﺌﺊـ ـ ـ ـ ر ڏـ وـ. ﺌﮗ ﺌﺊ اري ۾ ﺌﮡ ـ ڙو ـﺌ ـ آ ـ . ۾ ﺌﺊ ﺐ ﺌ ـ ﺌن خ ا ڊا ر د ده ـ ـ ﺌ ۽ ﺌ ﺐ ﺌدي آﺊ
11
ر
د ،ڊا
دري ،ﺋر ﺌن خ، راﺊ ،د ر رت ا ،،ر
ﺌر ا د ر ،د
ـ ـدس ﺌ ﺐـﺌﺐـ ر ڏ آ .ا رﺎ۾ا ـ سآ ر۽ ر ــﮙ ـ ا ـ و ـ ـ ـ ـ ــر ـ ـ ﺊ ـ ـ ــس اﺊ ـ ـ ــﺋ ـ ـ ـ ـ ـ ــر ـ ن ـ ـ ــﺑــر را دري ﺊ ۽ دس ا ـﺌ ـ ـ ـﺑـر د آ .ڊا ـر ـ ـ ـد ر ﺌرڊ ـ ـ ـﺌ ـ ن ـراردادون، ﺌن خ ــ ر ﺌرڊ ۽ اداري ـر ـﺌن ـ ـ ڻ ر ـ ۽ ـﺌ ـ ﺌ ڙ ۽ ردار را دري رڻ ر ۽ ﮢـ ـرڻ ـ ـر ـ . ـري ـﺌ ـ ﮙ ـ ﺌ ر ا د ري ـ ـ ـ ـ ـ ﺋر را دري ـﺌن رم ﺌب ۾ رم آ ﺌم ﮢ دس رت ر ۾ ـ ـ ڏا ـ ،دا ـ رن، ۽ اڄ را دري ﺐـﺌري اد ﺑ ۽ ﺌ رن ﺌ را دري ـ ۾ ﺌ رات ۽ ﺌب ي ـ ـرف ا دازو ﺋ .ـ ﺑ ـ ـرن ۾ ـﮙ ــ را ر ﺌ ا ﺌع د ﺌ و ﺌ آ ـ ور ﮢ ﺌ ا ـ ـ ـ را ـﺌ آ ـ ـ ن. ا ـ ـ ـ ـر ـ ـ ﺊـ ـ ـس ﺌ ﺋر ﺋ ا ر ن ـ رم ۽ ادارو آ ـ اﺊ ـﺌ ﺐـﺌغ ڊ ـ ـ ﺌن ـ ـر ـ ـ ـﺌ ف رارداد ﺌس ﺋـ .ان ـ ـ ـ رو ر ـﺌرڊ ـﮙ ـ ـﺌر ر ﺌن ﺌري
را دري ۽ ﺐﺌﺐﺌ ﺌ ﺌ ر ﺌن ﺋ آڊ ر ﺌل ﺌﺊﺎ ر را ﺌم ۽ ادارا ﺌ را ﺌر و آ ۽ ﺌب ۽ اد ﮙ ﺌ ۽ اڻ ﺌ ﺌ ا
ر ري ،ﺌب ا ﺑر را دي، ﺌن و ﺌڻ ۽ ﺌ ﺌب ري ر ﺌ آ
و .ﺋر ر ا د ـ ـ ـري ﺌ آ س ۾ ڊا ـ ـر ا ا ن ﺌن خ ر رچ ا ڊ ـ ـ ـ د ﺌر ر ﺌرڊ ۽ ر ﺌﺊ آ ۽ ﺌ ﺌص ري راردادن ـ ـ ـ ـ ڻ ۽ ـﺌ ـ رواﮡ ڊا ر ـ ـد ـ ـ ـ ـﺌن رڻ ر نﺌ ـ ــــ ـ ا خ ر ﺎ ،ـ ـ اد را ۾ ﺌﺐ راﺊ ۽ ان ڏس ۾ ادارن ﺌن ـ و ۽ ﺌ . رواﮡ ﺌﺐ ﺌب ا ﺑر را دي )ا ـ ــ ﺐ ـ ر اي( ـ ـ .ـ ـ اڻ ﺌﮡ ـ ا ڌر را ـدري راﺊ ﺌ اد ـ ،وڌ رض ـﮙ ـ ـر ـ . ر راڻ ا ﺑﺌر ا ر ر ـﺌ ـ ۽ ر ۾ دس ـ ـ ـ ﮙ ر ـﺌرڊ ـﺌن ـ ا ا ر ري ـ ـ ـ ـ .ان ري ﺌب ﺌ ـ ادارن ۾ ـ ـدس ـ ـ ﺌن وه ،ﺌ ري ۽ ادب ۽ ﮢ ،ڊرا ،ﺌ ن و ـد ـ ن. ڻ ﮙ ﺌو ن وز ـر ـ ـد ـردار ان ڏس ۾ ﺌ ﺌ ﺌ ﺌن وڏ ن ا دون آ . ﺌﮡ ـﺌ ـره را دري
را ن و د رت ۾ ﺌ رو ۽ ﮢ ن ﺌت ي ﺐ اﺊ ﺌ ﺌ ۽ ر را دري روز ،اد ﺑ ،دا رن ﺌ ﺌن ب ﺌو ﺌ ،ﺐﺌﺊ وز ر ﺌ ۽ را ﺌ و دا .د ردار
وه
ن .ان ﺌن ﺐﺌﺐﺌ ـ ـﺌ ـ ـدا ۽ ان ـﺌن ـ وه ﺌ .
ﺌ
را
ﺌﮗ ۽ او ر
دري
ور
ﺌب ۾ ـ ـ ـ ﺐـﺌﺐـﺌ دري ر ـ ـ آ ري ڏ ﺌڙن ۾ و ﮙ ـﺌ ـ ـ ـﺌ ـ س ـ و ـ ـ ،ﺐـﺌﺐـﺌ ـﺌ ر ﺌم ـ آ راﺊ ـ ـ ـراﺊـ آ ،ﺐﺌﺐﺌ ﺌ ر ۽ وي ـ ـ ـ ظ ـرڻ ۽ ڊرا ﺌ ر ﺌ ا رورت آ .ﺋر ـﺌ ـ ڊا ـ ـر ر، را دري ا ب خ ا ـ ڊي رﺋ ﺌ ،ادﺐ ۽ ڊ ري ر ﺋ و . ـ رو اد ﺎ ذات ۾ ـ ادارو ۽ را دري ـ ـ ـ ـرا ـ ـ ـدري ـﺌ ، ا راﺊ ا ا ـ ـر آ ـ ـ ـ ـ ـﺌﮡـ ـ ـ ـ ـﺌ دا آ ۾ ﺌل ر ﺌ ر وڏي ـﺌ ـ ـﺌﺐـ آ ـ .ـﺌ ـر ـ ـ ـرا ـ ـ ـدري ـﺌن دا ﺐ چ ﺌٿ ر ر ـ ﮢ و دس ز د ذات ا ﺌل ـ ﺐ ـ ـ ـ ﺑر آ ،ن ر نﺊ آ ن ن ر ـ ا ـ ـ ﺌران ﺐ ي ۽ آ ـري ـ ـ ـ ـﺌﺊـ ـ ـ ـري ۾ ﺌن ار رس ـ ﮘـ ﺌ ـري ﺌل ﺌﺊـ ر دو ر ۽ ا ﺌن ـ ـ ــــ ـ مﺑ و . ـرا ـ ـ ـدري ﺐ ر رڻ وارو ا ﺌ ـ ـ ــﺌ ـ .ا ـ ـ ـ ـ ــﺌ اد ــﺎ ـ ـ ﺌ ـ ـراط ۽ ار ـ ـ ـ ۾ ﺌ ،ا ﺌ ـرا ـ ـ ـدري ﺐﺌﺐﺌ ا . ـرﺐـ ـ ۽ ـ ـ . ﺐ ﺌ ۽ ان ﺌراﺊ ري ا اﺊ .ﺌ رر ا ﺌن ﮙ دد
12
ر ﺎ۾
ﺐﺌﺐﺌ
ڏاﮡ
ﺌل ۾
را دري رو ـ ـ ـﺌل رزادو ﺌ ر ،دس ﺌل ز ـده ر ـﮙ ا ـﺌ ـ ر ـ ـ ـر ـ ڏ دا ﺋﺌ. ﮙ ـﺌن ا رو ز دس ﺌ ا ﺌن ز د ،ﺌﺊ ﺌت رازن ،ر ،ﺌ ـ ، دس ـ ـ ـ د ﺌ ۽ آ رت .ﺌ رر ــ ﮭ رح ا آ ـ ـ ـدا راﺊ ـ ۾ ا ـ ي ـ ـ ـ ڏﺊـ ـ ﺌ ٰ ـ ـرا ـ ـ ـدري ـ آ ـري ڏ ـﺌڙن واري ـ ـ ـﺌن .ـ ـر ـﺎ ۾ ﺌب زد ر ـ ، رو ر ر ا د رو و ﮙ ﺌ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ا ـ ﮙ ۽ ر ﺎ ڏ ـﮙ ﺌ ـﮙ ـﺌ ـ ان ۾ ﺌﮡ ـ ـ ـ ـ ـر ﮙ ن ا از آ . ﮙ ﺌ ﺌن ۽ ان ا ـ ـ ـﺌر زد
ﺐﺌﺊ وز ر ﺌ ا د ﺌ ،ڊا
ﺌ
ا
ﺌر
ري ﺌ
ﺋ ﺋ و
را ـ ـ ـدري آ .ڊا ر رت ا ﺌ ـ ـ ـ ـﺌن ﺋ . راج دت ر ا دري ـ ـ ـر ـر ۾ و ﺌڻ راڻ ا ﺑﺌر ـرش ﺋ ا ري .ان ﺌﺊ ﺌن ﮢ رش ر ﺋ ـ ـﺌل ۾ ـ ﺐﺌﺐﺌ ا ﺌر ﺋـ وﺊـ .ور ـ ﺌ ر ﺎ ۾ ﺌ ،ﺌ رن ،اد ﺑـ ۽ دا ـ رن ﺋ .ر ﺎ ۾ ـﺌص وڏي ا ۾ ر ـ ـد ﺌن ﺐﺌﺊ وز ر ﺌ ۽ ـ ـﺌ ـ ردار ـ ـﺌ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ـر ـ ي ﺋر ر ا د ـري ،ـ ـ ـر ـ ـري ر ،ـ ـ ـر ـ ـري ﺌ ﺌت د ا ﺌ ا ﺌت ﺌج د و ﺌڻ ،آر س ـﺌﺊـ ـ ﺌن ر ﺌن ڊا ـ ـر ا ـ ب ـ ـخ، آف ﺌ ا د ﺌ ۽ ا ر ن ۽ ـد ـ ـﺌ ـ ـ ﺌ.
آف ﺌ آر س ﺌﺊ ﺌ د ردار ۽ ﺌ ري ر ﺌ آ ان ر ا ب خ ۽ ﺌ د دار د دآ ﺌ ر ا د ري ﮙ ﺋر
ﺌن ر ﺌن
”
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
ا
۾
ﺌ“ آر
1988ع ۾
ا
13
ا ،
ار
ﺌ
ر
ﺊ س اﺊ ﺑ
ﺌﺐ دي
را آ س
ﮗ
43ﺌ ﺋ ف
ﺌن خ ،ـ ـﺌ ڊا ر د ــ ﺌب ۾ ﺐﺌ اﮗ اڻ ـ ـر ﺋ 43ﺌ ر ﺊ س اﺊ ﺌن ـ ا ـﺌن آ .ر آﺊ ن رو وڌ ـ آ ـ . ﺐ وک اﮗ ﺌج ا ﺌ نآ نآ ۽ ﺌم ﮢ ن ا ﺌن ـرورت رڻ ﺌم ﮢ ا ﺌن ۾ ر ن ا ـﺌن ـ آ .ا ﺌن ان ﺌ ﮘﺌ ﺌر 43ـﺌل ﺌ ، ﺌ ـﺌﺊـ و آ ر ري ان ﺌن ا ـﺌن ـﺌ ـﺌ ـ و ﮙ روري آ ـ ـ ـ ﺐـ آ .ـ ـ ـ ا ــ رو ن ـ ـ ـ ـ ـ ۾ ي ﺋ ا ــ ارا ۽ واڌارا ا ﮢﺌ ﺋﺌ ا ﺌ آ ـ ن .ـ ن ـ ري ﺌ ۾ ـــ ي ا ڏک ﺌن ﮡ ا ـﺌن ـ و ر ﺌآ ن۽ ﺌ ـ ـ ر ـ ـﺌل ـ ـ ـ . ــ ﺐ ﺑر آ ﺌن ﺌن آ ـر ﺐ ۾ ﺋ ري ۾ ا ﺌن ـ ﺌن ﺌن ﺐ ر ۾آ .ﺐ آ ن. ــﺌﮡـ ـ ـ ـ ـ ا ـ ـ ـ ل ﺌﺊ آ ن ا ﺌن ا ﺌ ذ اري آ ان ﺌ ﺑرن ﺌ آﺐـﺌد ـ ا آ ﺌده ري وري ا ﺌ ـ ـ ﺐـ ـ ـ ـ ـ ۽ا ل ﺐ ر ﺌن ﺐـ ـ ـر ـﺌ ـرد ـ ـدا ﺋ ا ﺌ ـ ـ ـر ـروع .ا ﺌن
:
۽ رن
را راﮭ
دا
ﺌل ڏ ﮙ ﺌ ن ﺌ
۽
آ
ر ﺋ ر ﺎ روري ر
۽ وز را
:
ر د ﺌن خ
ڊا
۽ 1983ع ۾ ﺌﺐ دي ﺐ
ر
ـري ـ ـ ـﺌ ﺌڻ ﺌن ا و ﺌ ۽ ﺐ د ـر ـ ﺋﺌ ﺌ ﺐ ﺌﺊ دا .ا ا ﺌن ـ ـ ـ ـد ـ ا ﺌن ـﺌن ۽ ـر ـﺌر ـر ا ـﺌن ـﺌڻ ـ ﺌﮗﺌﺊﮙ ﺌن رﮡ ري ـ ـ ـﺌ رح ﮢ ن ن آ ن. ﺌﺊ ! 1972ع ۾ د ـ ـ ـ ﺑ ـ ـ ـدان ۾ ﺌ ،ان ﺌ ڙ راﮡ ﺌ ـ ﺌ ، ڏ . ا ۽ ﺑـ ڌر ﺌم آدر ۾ ي ﺐ ﺌدي ـ ـ ۽ دا ـﺌﺊـ ـﺌ ـرڻ ـﺌ ـ اب ي ﺌﮡ ﺌر دڙ د ﺌ ۾ ا ـ ا ۾ ﺌﺊ آ ري ري ﺌ ،اڄ ﮝ ـﮝ اڌ ـدي ـ ـر ـ رو ـري ڏ ـ ن ـﺌ ـ ـﺌ ـ ـ ـﺌ ﺌ ﮭ د ﺑ ) راﺊ ﺊـ ـﺋـ ( ا ﺌن ﺌن و ـ و ﺌآ . ﺌن ڏا را ﺌد ري َاوس ا دي آ ـ ـ ـ ـرم ا رو ،ﺌن ـد را دري ،ﺌم د ﮙ ،د ﺌن ﮡ ۽ ر ،را د ـ ـ ـﮙ ا ـ ـ ﺐـ ـ ـﺌدي ڊا ر د ر ـ ـ ـد ن ﺌ ﺌن ﺋﺌ ت ﺊ و ﺌ. ار ۽ ر ﺊ س اﺊ ـ ـﺋـ ـ ـ رآ ـ ـ ـ ـ ۾ رﺋ 43ﺌ ـ ـ ـ روڙ ار ﺌ ادم ﺌ آ ا ـﺌن ـ ـ ـﺌٿ ـر ـﺎ
دآ ر
ﮘﺌ ا داغ ڌوﺊ
ي ،
ﺌب
ﺌن وڏا .ا ﺌن ر ﺌ دا ﺌن ـ ـ ﺌرا ـ ا ﺌ دا ﺌ ﺌ ﺌ آ ر 1983ع ۾ ﺌ ـ آ .ان ري ﺌﮗ ۽ ر ﺎ روريﮭ ـ ـ د د ﺌر ر ي .ڊ ﺑـر 1988ع دي ﺌﺐ دي ﺌـ ـ ۾ ا ﺑ ﮭ د د دار د ﺑدا ـﺌ ـ ا ـ ـ ـ ـر ـ ـ رٿ ا ﺑ دارت ـ ـ ـ ـرا ـ ـرا ﺌٿ ـ ـر ـرو ﺐ ﺌل ري ا ﺌن راڄ راﮡـ ـ ـ ـد ـ ـ ـر ـ ۽ ﺐ ـ ـ ـر ـ ـ وز ـرا ـ ـ ـﺌ ـ ـﺌن ـ رﺐرا ﮭ ۾ ر ي وزارت ن 1989ع ۾ . آ ر ﮘﺌ داغ ڌوﺊ
ﺌ ر 2016ع 74 ﺌن خ 5 ﺐﺌ اﮗ اڻ ڊا ر د ﺋ ر ﺊ س اﺊ ﺌن خ ،ر ا د ري ﺋر ر ﺎ ۾ ڊا ر د ﮙ ر رس ر ﺌل ۾ د را د دآ ﮙ ﺌ ر ﺌ آ ۽ ﺌ ر ي د دار ۽ ﺑر اي ر ري رل ا ﮙ
ﺌ ﺌ،
ر
ﺌﮗ ۽ او ر
ﺌ
ا ﺌن دو ا ي ا ي
ﺐ ن
ﺌرن ﺌ
ﺌرو، ﺊ
14
ﺑدا
ﺌر ا ي
وارث ۽
د نا ﺌ
را ۾ ﺌ وارو ر ـ ، ر ـﺌج درو ،ا ﺌن دو ۽ ﮝ ارכ ﺑدا ﺌر ا ي 92ـﺌ ـ ـ ﺌر ۾ ڏاﮡ ري و ـ ،ـ ـدس ـ ـﺌزي ۾ ادا ـﺋـ وﺊـ ۽ اا ﺌز ﺎ ﺑدا ﺌر ا ي دس و ر ﺌ وي ﮝ ا ي و ۾ د ـ ـﺌ ـ و ـ . ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــر ـ ـ ﺊ ـ ـ ــس ﺌران ا ـ ـر ـ ـ ـ ـ ـد ﺋ اﺊ ـﺋـ . ﺌز ﺌزه ۾ ر ﮙ۽ ـد ـ ـ ۾ ـ ـ ـر ـ ـري ــ ــﺌ ــس ــ ــﺌ د ا ـﺌ ـ ـ ــ ـر۽ ـ ـ ر ــــــﺌ ــــــﺌرن ـﺋـ ، ر ـ ـ ﺑر ﺌج د و ﺌڻ ــﺌدر ــﺌڙ ـ ۽ ر ري ا ﺌت ،ﺌ ــﺌ ـ ـ ـ ا ـ ﺋ .ﺑـدا ـ ـﺌر ا ـ ي د ـ ـﺌ ـ وڏي ا ﺑ س روس ـروع ـري ـﺌ ـ ـ ـ ـﺌن ۾ ،ـ ـ ـﺌ ر ﺌرڊ ﺌﺊ ن 2ارن ﺌن وڌ ـ ا ي ﺌﺊ ر ـنآ ـ ،ــ ـ ن ا ﺑ وارث ش ـﮢـﮙ ـ ـ ـ ـر ـ ـ ـ ـ ـ ن، ـ ا ﺌ ۾ ـﮙ ـ ﺐ ﺌ ـ اداري ـ ﺌن ۾ ﺌ ن ﺌ ،ـ ا ي وڏي داد ۾ ا ﺑ ـر ـ ـر ۾ ﺌن ا ﺌ ر ﺌﺊ ـ ـ آ ـ ،ـﺑـدا ـ ـﺌر ا ي ـ ـ ـ ـر ﺐ ا ﺌم ا ي ا ـ دل ۾ ـﺌ ﺌ روڙ ﺌ ڏ دا ر ﺌ س دل ﺌ ،ﺌﮡ
و ڙو
ﺌ ۽ا ور آ :
ر
ﺌري آ ﺋ
ﺊ س اﺊ
آ ،ﺑدا ﺌر ا ي ر ر و ر ـ ـ ـ ــ رات ﺐ ور ، و ﺐ ـ ۾ ـدر ـ آ ـ ـﺌ ر ـﺌ ـﺌرن رت ۾ ﺌد و دو ،ا ي ـﺌﺊـ ـ ـ ﺐ ـ ـد وٽ ا ﺋر ا ﺑ س آ ،اداري وٽ 2ا ـﺋـر ـرا ـ ۽ ﺌ رآ رڻ ـ ـ ـ ﺌ د ﺌ ۾ رت ـﺌﮡـ ـ ـدڙ ـ ـﺌج ـ ارכ ﺌ ر ـ ـ ـراﺊـ ﺑدا ﺌر ا ي ا ارڊ ۽ ا از ڏ ﺌ و ﺌ ،ـ ـ 1986ع ۾ ا ارڊ1899 ،ع ۾ ـ ـ ـ را ن ا ا ارڊ1993 ،ع ۾ ﺌﺊـ ل ـ ـ ـر ـ ـ ـ ـ ـﺌ ـرن ا ارڊ1998 ،ع آ ر ﺌ ۾ ز رڻ اﮗ ﮡـ ـ ـ ﺌ ـ ـ ـ ــﺌن ا ـ ا ـ ارڊ ،ـ اي اي ــﺌن ـ ـ ـ 2005ع ۾ ر ﺌ ﺌراﮡ ﺑـ دان ا ارڊ2000 ،ع ۾ ا ـ ـر ـ ـ ـ ـ ﺐ ان راﺊ 2001 ،ع ۾ ﺌرت ر ﺌن ا ـ ا ـ ارڊ2004 ،ع ۾ ا ـ ا ـ ارڊ ۽ ﺑﺋ 2005 ،ع ۾ ا ـ ا ـ ارڊ ـ ـدرآﺐـﺌد د ـ 2007 ،ع ۾ ــﺌ ــ ي ا ــ ا ــ ارڊ، 2008ع ۾ ڏ ــﮙ ـ ر ــﺌ ا ـ ا ـ ارڊ، 2006ع ۾ آ ﺐــ اي ــرا ــ ــﺌن ا ازي ڊ ـري2009 ،ع ۾ ڊا ر ـ ـ ـ ـ ا ـ ارڊ، ــ ـ ـ ـ ــ ر ﺌن ي 1989ع ۾ ﺌج ارכ ا ارڊ1989 ،ع ﺐ ر ۾ دار ا ارڊ ﺌن ا ـﺌز1992 ،ع ۾ ـ ــﺌن ـ כ ا ـ ارڊ ،ــﺌכ آر ـ ــﺌ ر ـﺌن ،ا آر ر ﺌن ا ازي راﺊ س ا ـ ارڊ ۽ ـ ـﺌ ـ ـ ـراﺊـ ا ارڊ ۽ ا از ﺌ ،ﺑـدا ـ ـﺌر ا ـ ي ـ
ﺌزي ﺌز ا ﺌع ۾ را ۾ ا ڏاﮡ ﺑدا ﺌر ا ي ا يو ۾ د و د ﮙ۽ ﺌ ر آ ﺌران ا ر ﺋ اﺊ ﺌدر ﺌڙ ر آ ﺑر ر ري ﺌ س ﺌ ﺑدا ﺌر ا ي ر ا ﺌ
ر
ﺊ س د
ﺐ ا ﺌم ﺐ ﺌ ـ د ـ ـ و ـ ، ا ـ ـ ـ ـ ـ 30ـ ار ـﺌﮡـ ـ ن ن ـ ـ ز ـد ـ ا ـﺌ ـ ـ ار دڙ ﺌ ارو ﺌج ـ ارכ د ـ ﺌرا ﺌﮡ ﺐ ﺑدا ﺌر ا ي وارث ۽ ڏ ﺌ ا ﺌ ﺌرو، ﺌ ر ،ـﺑـدا ـ ـﺌر ا ـ ي ـ ـ ـ ـ
ر ري رل ﺑدا ﺌر ا ي ﺌن
ر
ﺌ ﺌت
ا ﮙ ﺌد ﺌر
ر
ــ زور ڏ ، د ا ﺌ روڊن و ـ ـ ﺌرا ﺌﮡ ۽ﺐ ﺌج ـ ڌ ـﺌر ـ رات ﺐ ور ، ﺌڻ وٽ رﮗ ﺌ ـ ڏ ـ ا ﺌ ﺌڌ راכ ،ـ ج ۽ روز ـﺌر را . ﮙ ﺌن ﺐ دوﺐ ﺐﺌ ت ر ﺋ ـ ر ﺊ س اﺊ ﺋر ر ا د ري ـ ـ ـﺑـدا ـ ـﺌر ا ـ ي ﺌم ۾ ر م ۽ ا ي ﺌﺊ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ا ﺌ ﺐ ث د ﺊ .ﺑدا ـ ـﺌر ا ـ ي ور ـﺌن ـ ـ ـ ـ و ڙي ﺌن ڏک ﺊ ارن ۽ وار ۽ ان ر ۽ ﺌﮛ ﺌﺊ ار آ . ۾ ﺐراﺐر
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
15
ﺌ
ر ﺌن ﺌ ۽ ﺋ ر ﺊ س اﺊ ) 29ﺌن 31ري (2016ﺌﺊ ﺌ ر س۽ ﺌ ﺌ ۽ ر ور ﺌ ۽ ﺌن ﺌري ر ﺌ ﺌ ا ﺌ ا س ۾ ﺌص ﺌن ۽ ﺌ ر و ر 14 ۾ ڏ آڊ ر ۾ ن ن ۾ و آڊ ر ۾ ﺌ ر س ن ﺌ۽ ﺌ ﺌ ن ن ۾ ﺌ رن و ڏ ۾ ا ارڊ، ﺌ ﺌ ا س ﺌ ر 43 ڇ ﺌن ۾ ي ﺌ ر س۽ ﺌ
ر
ﺊ س
ز ر رٽ
ﺌ ـر ـس ۽ ﺌ ي ـ 2016ع ﮘﺌ ﺌر ڏ ﺌ ـ ــﺌﺊــﺎ ـ ــر ــرا ـ ـ ــﺌرכ ۽ آڊ ر ـ ۾ ـ ـ .ا ـ ـ ـﺌ ـ ا ـ س ـ ﺌ ر ا د ـ ـ ـري دارت ﺋر
ﺌ ر س۽ ﺌ ﺌ ي ر ﺌن ﺌ ( و ) ﺌ ﺌ ،ر راز را ،ڊي ﺋر
ا ﮙ ي ﺑﺌ
ﺋ وز ر ﺌ ڊاﺊر
ـﺌ ـ ـ ي ﺌر ﺌن ڏ ﺌ ﺑ ه زار آڊ ـ ـ ر ـ ۾ ڌام ڌوم ﺌن را زم آف ﺌ ﺐﺌﺊ وز ـر ـ ـد ﺌر وا دي ر .وز ر ا ـ ـ ـ زم ﺌ رس ﺌ ي . ا ﺌح ر ﺎ ،ﺋ ڏ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ز ـ ا ﺌ ن ن ،ر ڏ ﺌ .ﺌ ر س ـ ـﺋـ ـ ۽ آ ـري ﺐﺌﺐ ﺌ رن ﺌ ﺋ ر ﺊ س اﺊ .ﺌﮡ واري ا س ۾ ﺌب ـ ـ ـد ـ . ون ﮙ ور ﺌ ن و ن ۽ ﺌﮡ ل۽ ﺋ . ﺌ وڏي ا ۾ ر
وڏي وز ر ۽ ﺌص ﺌن ـﺌ ـ ،ـ ﺐـﺌﺊـ دﺌ ر ر ـ ـﺌ ـ ۽ ﺌ ﺑ ﺌرو ر ،ﺌز ـ ـﺑـﺌ ـ ر ا د ـ ـﺌ ـرو ر ري ﺌ ﺋﺌ، ر رل ﺌ ۽ ﺌ ـ ـد رو ـ ر ري ﺌ ر س و
ا ﺌ ا س۾ ﺌ ر س ر ري رل ﺌ ،ﺐﺌ اﮗ اڻ ا ﺌر ،ﺌص ﺌن د ﺌ ر ﺌ ا ر ري ﺌ
ا ـ س ـ ﺋ . رل ا ﺌ د ۾ وت ذوا ﺌر ر ﺋر ر ر
ﺌ ﺌ ڊا
ــﺌررواﺊ ـ ـ ــرو ــﺌت ـ ا ـﮙ ـ ـ ـر ـ ـري ـ ﺊـ ـ ـس اﺊ ـ ـ ـﺋـ ـ ـ .رو رام آڌر ﺌ ﺌ ،واﺊ ۽ ﺌ ﺌ ﺐـ ـ ﺌ. ر ـ ـ ا ـ ـد ـ ـ ـري
رت ﺋ ﺋ ﺌب ﺌ ﺌن خ ،ر ا د ري ر د ﺌرو ۽ ﺌز ﺌ ،ﺐﺌﺊ وز ر ر دآ
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
16
ﺌص ﺌن د ﺌ ر ﺌ رس ا ﺌ ا س ﺌ ي ﺌرو ،ﺋر ر ا د ري ،ڊا ر ﺌ ﺐﺌﺊ وز ر ﺌ د رو ر ري ﺌ ر س و ا ﮙ۽ ر ﺌ ــ ي ـ ـ آ ﺌﮡ واري ﺌب ۾ ۾ ـﺌ ـ ﺌ رس ﺌ ﺌ ـﺌر ﺌران او ﺌن ري ﺌن ڌر ﺌ ان . ۽ ـ ـﺌ ـ ي ﮗﺌ ﺌ ڙ دي ر ـ . رڻ ﮗﺌ ﺌر ـخ ـ ـﺎ ا ـ ﺊـ د ﺌ و د ﺐر رار ر ـ ـ ـ ـ ـ ن ن ۽ ﺌ ـ ور ـ ـ آ ـرور ـ ـ ﺌ ر ر ان و ﺌ دڙ ر ﮙ ڏ د ـ ن ر ـ ـ ن آ ـ .ـ ۾ ا ـ ا ـ ـ ـراﺊـ ادارا آ ـ ـ ڏ ـﮙ ۽ ﺌ ي ﺌ ڙي ر ـﺌ آ ـ .ـ ۾ ـ ـﺌ ـ ۽ ر ﺌري ادارا ﮙ ﺌ آ ـ .ـ ـﺋـر ـ ـ ر ﺊ س ر ا د ري ـر ـﺌن ـ ـ ـر ـﺌر ـ ﺋ اﺊ ـ ـ ـﺌر ـﺌن ﺌ ﺌ ۽ ﺌ ﺌ ر س ﮙا ي ﺌ دڙ
ﺌ رس
ا ﺌ
ر
ـي ــ ـ ـ ﺌ ر ﺌن ڏس ۾ اڳ ﺐـ ـﺌ ـ آ ن و ـ ن آ ـ ،ـ ـﺋـ ـ ن ﺌ ﺌﺊ 1978ع ۾ ﺌ ﺑدا ـﺌ ـ ـر ـس، ﺌﺊ ﺌن ﺌ ﺑدا ﺌ ـ ـر ـس ر ﺌل 1989ع ۾ ـ ــ ا ۽ ﺌر ﺌﺊ ، ﺌ ڏ وﺊـ .ـﺌ ـ ـر ـس ڻ ﺌص رر ڊان ـروپ ـ ـرﺐـرا ـ ـ ــ ي د ﺌرون ﺌب دي ـــ ـ او ر ،وا ۽ واڌ و ن ﺌروﺐﺌري ر آ . ي ۾ ﮙ ر ،ـ ـﺌن ـ ـ ي ـ .ـ ــ ـ ۾ واڌارو ا ي د ري زﺐﺌن ۽ ﺌم راﺐـ ـ ـ زﺐـﺌن ـ ــ ـ . ﺐ ﮙ ر د ﺌرون ـ ـ ـ 200ـﺌل اڳ ـ دو ـ ـد ـﺋـ اڄ ا ـﺌن ي و ﺌري و ﺌ آ ن .ي ا
رﺎ
ر،
ﺌ ،دا
ر۽
ﺌ
نا
ﺌ ،د ﺌرون رﺐرا ڊان روپ، ر ري رل ﺌن خ، د ﺌب ري ر ﺌ آ رف ﺌ ر ن ۽ ﺌﮡـ ـ ن واڌاري ـرورت ـدم ـﮢـﮙ ـ ر ان دڙ و ۽ ـﺌ ـ ـ ـ ـﺌﺐـ آ .ﺑد ۾ اڻ آﮡﮙ ي رورت آ ـ ـد ـد ۽ ﺌ ۽ ﺋ ﺌﺊ رڻ رڻ ۽ ﺌ ﺌ ـ واڌ ي دا ﺋ . ۾آ ﺌ ـ ـدڙ ـ ـ رن ادارن ـ و ـ ـ ـﺋـر ـﺌﺊـ ـ ا د ﺋ ۽ ـ ـﺌص ـ ر ي ــ ي ـ ـ آ ـ ان ڙا ـ ـ ـﺌرف ـر ـ و ـراﺊـﮙ ي رورت آ راﺊﮙ ـ ـ ـ ا ـﺌ ﺊ و ر آ دود ر آ ـ د ﺌﺊ ﮗﺌ ﺌﺊﮙ ان ـ ـ ـ ي ـ ـ ـ ۽ رن ۾ ﺌرج ﺐﺌﺐ ر ﺌن آ ۽ ان ﺌن ري ـ ـ ـ ــ و آ . ﺌري ـﺌ ـ ـ ـ ـ وا ۽ ﺐﺌﺐ
ن وڏي داد ۾
دآ
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
ﺌ ر س۽ ﺌ ﺌ ي ﺌ ،د ﺌرون ،ر ري ـ ـ ـ ـ ـﺌدري ـ ـ ـ ن ـري ـ ـ ـ . ي ۽ اردو و ر ﺌص ـ ـﺌن ـ ـد ـﺌ ـر ـ ـ ـﺌ ـ ـﺌب ﺌ رس ا ﺌ ا س ـ ـ ا ﺌن دي ﺌ 5ار ﺌل ـراﮡـ ﺌر خ آ ، آ ـر ان ا ﺌن آ ،ي آ ـ ، ر ۽ واڌاري ۾ ي ﺌ ا ﺌﺊ و ،ان ا راف ر ﺌن ـ ، ر ﺌري د ﺌ وڌو و دو ر اﮗ ا ۾ ي ﺌﺊ و . ﺋ ا ﺐـﺌ ـ ڊا ـ ـر ـ ـ ـد ﺌ ـ دڙو ،ـ ـ ي ﺌن خ و ،ﺎ ۽ ﺌ د ﺌ ور ي ا ـ از آ ـ ، ر آ ـﺌن راﮡ يد ﺌ آ ،ي ﮗﺌ ﺌﺊ دڙ ﺌﮡ د ﺌ ـ ــ ي ڇ ۾ ـ د آ ـ ان ﮙ ۽ ـ ـ ـ ـﮙ واڌ ۽ و رورت آ ،ڊا ر د ـ ـ ـ ـﺌن ۾ ر ﺌري ـ ـ ـ ي خ ﺋ وﺊ . ﺌ 1947ع ۾ ﺋ ــ ـ ـ واڌاري ي و ادارا ڙ آ ،ا ﺌ ﺌ ر آ ـ ،ا ـ ـ ﺐـ ـ ـ ر ي ــ و ري ر ﺌ آ . ي ﮭ ﺐدران ا ر ي ي ﺌرڙن ـ ـ ـﺌري و ـ ـ ـﺌ ا ـ ـﺌ ـ ـ ـ ۽ ــ ــ ﺌﺊ ﺑدا ـ ـدا .ـ ـﺌ ـ ـرواڻ ـ ـ ـ ـ ﺌ ر س ـ ـ ـد ـ ـ ي ـ ـ ـ
17
ﺋر د
ﺌر ﺌن خ
ا ﺌ ا س۾ ﺌرو ۽ ڊا ر ر ﺌم رڻ آ . وا ـ وڏي ﺌ ﺌ ۽ ﺌ ﺌ ﺑ ﺌرو ـ ﺌر ر وز ر ڻآ را س ـ ا س ،ـ ـ ـ ـ ي و ﺌن ر ي ـ ۾ ﺌ ا ﺌن. ۾ ي ۾ ﺌﺊﮙ ز رار ڏ و ـ . ا ـ ـﺑـ ـ ۾ ا آ ﮙ۾ ي ۾ ر ر ر ﺌن ﺌري و ـ ـﺌ ـ اڄ ي ز ڏ ـﮢـﺌ ـ ن ـﺌ .ـ ـ ا ـ ـ ا اڏ ـ را ادﺐ دس ا آ ﮘرا ﺌن .ان وا ر ي ادﺐ ﺌ ري ر ﺌ آ ن. ر ري و ـ ﺌ رس ۾ ﺌب ۾ د رو ــ ي ـ ـ راﺊ ادارا آ ، ن ري ر ـ ـﺌ ر و راﺊﮙ ـ ي ـ ـ ڻ آ آ .ا ـري ر ـ ـﺌ آ ـ .ـر ا ـ ادارا ـرور ـ ـ ـ ـ ده دور ـ رور آ ٽ آ ـ ان ـﺌن رڻ ﺌ در ـ ـﮙ ـرورت وه ر ﺌر ﺌ رس ا آ . د ﺌن ﺌن ﺌن ا ـﮢـﺌ ـﺋـﺌ ـر و ـﺌ ـ ـﺌن ڏاڍاﺊـ ر ﺌر ا ﺌزت ڏ ا ﺌ ﺋ وﺋ آ . ﺋر ـ ا ﺌر ي ﺐـ ـ م ر راز را ي ـ ـ ـ ار ـ دي آ ز ﺌل راﮡـ آ ـ .ا ـﺌن ـ اد ـﺎ ،ـﺌ ـر
ا
دﺌ ر
د ري ر ﺌن ﺌص ﺌن ن نو ا ر ن ـ ـ ـ ﺐـ ﺌن د ﺌ ـ ر آ ـ ،ـ ــ ـ ادب ﺌن ﺊ ۾ يـ ـ را ۽ ﺌ ا ﺋ ڏ و .زور ڏ ـ ﺐ ر ـ ـﺌ ل ي ﺌ ا ﺋ ر رر ﺌﺊ ،ا ي واڌاري و ،ي آ دا آ ـ ﺌب ا ر ا ﺌر ان ﺌ ﺐ زر آ ،ـ ـ ي ـ ـ ـ ۽ ا ﺌﮭ ﮢ دي ۽ ﺐﮢﺌﺊﮙ ـﺌ ـ ـر ـس ۾ ﺌ ﺌب ـ ـدي .ـﺌ ـ ـ ـرا ـ ﺌ ﺌران ﺌ ﺌ ۽ ﺌ ـﺌ ـ ـر ـس“ ﺌ ـ ﺌب ” ي ﮙ رت ﺋ وﺊ .ـﺌب ـ ـﺌ ـ ـ ـ ڊا ـ ـر ـ ـ ـ ـده لآ ﮙ ـر ـ ـﺎ ڏ ـ ۽ رو ر آ . ي اد ﺑ و ﺌق ﺌران ﺌر و ا ﮙ ـﺑـﺎ ـ ڏ ـ ـ ـ واري ـ ـ ﺐ ﺌن ر ﺌ ر س ۾ ا ﺌن .و ﺌق ﺌران و ا ڏ ـﮙ ـ ري ﺌﮡ ﺌران ﮗـﮢـ ـ ـ ا ـ ـﺌر ﺌل ۾ و و ۽ ـ ـ و ـ ـ ـ ـ ـ ڏﮡـ ، ﺌ ـ ـﺌﺊـ ﺌ ﺌﺐ ۽ ا ﮙ ﺌ ﺌ ر س ۾ د ﺌن ۾ ﺌﺐ ر ﺌوٽ وڌي و ر ـ ـ ـ ﺌ ر س ۾ ـر ـ ـﺌن ـرڏ ـ ـ ــ و ، رو ﺌ ﺌ دڙ م ﺌن ز ﺌد آ ان ـرح ـﺌن ـﺋـ ـ ـ ۾ و ﺌ وڌاﺊﮙ ـ وﺊ آ . .
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
18
ـ ـﺌم ۽ ان ” ي ا ﺌن ن ذ ار ن “ ﺌ :ـر ـ ـ ـد ﺌر ،ـ ـ دڙ ،ر ﺌ ۾ ا ـ ـ ـ ـﺌ ـ ـ ﺌ د ﺌ اڄ ﺐ و ـ ـ ﺐـ ـ ـ ـﺋـ ـﺋـ ـ ـر ـ آ د ﺌ۾ ـﮙ ن آ .ا د ن ن و .د ﺌن ور ﺌﮛـ دروازا ﺐ ـد ـ ـﺌ و ـﺌ ﺐد ي ـن ـ ــ د دور ۾ آ ۽ ﺌ ڙ ري ر ـ ـ ن آ ـ ۽ ر دار آ ـ .ـ در يﺐ ر ي ﮗﺌ ﺌﺊ ون ڏ ن رورت آ ـ . ﮢ آ ﺌ و .ا ي۾ ۾ وا ﺌر ،زرا ۽ ڏ ﺌﺊ دڙ ا ﺌدن ي ﺋ و . ﺌ ـﺌ ـرو ـرام ر ـ ـﺌ و ـ ڌار ـ ۾ ـر ـ ـ ﺌ ﺌب ي در ـ ﺌو .ي ﺐ ـﺌران ـ ـر ـﺋـ ڏ ﺌرڻ و .ﺌر ا ر ي ﮙ ﺌن ـﺌدري ﺌ ڏ ﮙ ﮙ ڌ ﺌن ڏ و . ري ۽ آواز –
ﺌ رس
ر و
ﺌص
ـ ﺌﺊ ﺌﺊ رت ۾ 69 ﺌ ۾ .ﺌج ﺊ ا ـــ ـ ي ﺌ ﺌن و ﺌﮡ ﺌ ۾ ـ ڏ وﺊ آ . ـر ـﺌري ـ ـ ﮭ ـ ۾ ي ۽ اردو اردو ـ ـﺌن ا ـﺌن در ڏ . ر دآ ن رت آ ر ا ر ﺌر ي ـ ـ ـ ـ ـ وﺌ ڏﺊـ .ان ـري ـر ـﺌري رار ﺌ۽ ـ ـ ـ ي ﺌ رو آ .ر ـ ـ ـ ـﺌ. را ي زور ڏ 60ار ي ا ـ ـ ـ ۾ ﺌﺊﮙ ا ﺌﮭ ور ـﺌ و ـ .ـ ي ـرڻ ـ ي ـ ـ ـ ر ـ ـ ـﺌﺊـ ـﺌﺊـ ر روري آ .ﺋ اردو ر ﺋ ـ ـ ـ ي و ـﺎ آ . ﺌ۾ ي روع ﺋ و ۽ ﺌﺊ ﺋ و .ان ڏس ۾ اد ﺎ ۽ در ا ـ ـ ـ ـ ـﺌ دا رن ا آ ـ ۾ ۽ حﺐ ر ا . در ز ر ،زﺐر و ره ڊا ر آ ﺌب ﺊ ـ ـ ـ ـ ـ
ﺌن ڊا
ر
ﺌب
ده دآ
ري ر
ـ ا ـ ـﺌس ﺌ ز ﺌب ۾ ـ ـﺌﺐـ ۾ ﺐ ﺐ رڊ نآ .ـ ـ ـ را ر ن ﮢ ن ﺌ ل ﺌ ۾ ﺐ ﺌﺐ واري را ر ـ ڌ ـﺌن ان در ـﺌ ـ ـ ـ ڏ و .را د دي ـ ـ ـ ـ ـ ۾ ـ ارا ۽ واڌارا ا آ ﺌ آ .ﺌ ﺐ ـر ـﺌر ـﺋـ ـ ﺌدري ـ ـ ﮭ ﺋ ر ـ آ ـ . ﮗﺌ ﺌﺊ ان ا ﺌ ﺊ ۽ ـ ي ـ ـ ۾ ون ـ ـ ـــ ﺌن .ا ﺌن ـ ـر ـﺋـ ـ ۾ ور آ ن. ي ـ ـ ـ راﺊـ ﺌﺊ ۾ ي ـ ﮙ ر .ڏ ۽ وو آ ـﺌ. ﺌل راﮡ ۾ ڌار ﺌ ا ﺌ ﺌر .ﺐـ ـ ـر ـرڻ ان ادارن ۾ ـ ر ـ ـ ـﺋـﮙ ﺌ ﺌﺊ ر . و راﺊ . ر ۽ כ ادب ـ ـ ـﺌب ۾ ا ر ٰ ا ﮙ در ـ ـ ـ آ ـ ۽ ﺌ و ار ۽ ﺌ ر ز د ﮭ ـ ان ا ــ ــر ــ ن ــ دارو ــدار آ ــ .ان
آ
۽ ﺌ ﺌ
دڙ
ﺌن ا
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
19
ر و ﺌ رس ﺌ ي ،ر د ا د زور ڏ ـ ي ﺊﮙ ـ واري دور ۾ ـ ـ ي ر آ ﺌ .ان دور ۾ ﺐ ـ ـ ي ڏ ﺌڏ ﺌن ـ .ـ ـﺌ ـرن ـ ا ـﮙ ﮢ ﺐﺌر ا ـ س ا ـﺌن ﺌن ﺐ ـ ـ ﮗـﺌ ـ ـﺌﺊـﮙ رن ۾ ﺌﺊـ ـ ي آ ـ .ـ ـ ـ ـ ا ـ ـ ـ ـﺌري ۽ ﮗﺌ ﺌﺊ ﺊ ان ن ﺌ. وڌاﺊ ﺌص ﺌن ڊا ر و ـد ـ دور ـﺌن ـد ـد دور ده ـ ــ ع ــ ا ــ ي ﺌﺊ ا ﺌن و د ا ـﺌﺊـ ــ ﺌب ۾ ﺌﺊ ا ــﺌن ــ ــ ــ ز ــده آ ا ﺌ ـ ــﺌن ڌار ــ آ . ﺌ ري ـ ــ ن .ـ ا ـ ـ ﮗـﺌ ـ ا ـ
”
ي
واڌاري ۽
اري
،ڊا ﺌص ﺌن ڊا ر ده ري ر ﺌ آ ۽ ﺐﺌن ﺌ ـ ـ ـ ــ ن ــ ــدا د ـ ـﺌ ر ــري ــ ــ ري د ـﺌ ـ ـ ڙ ــ ـ ــرا ﺐــ ــ ــدا آ .ا وري ـ ـ ـدر ـ ۾ ﺌآ ـ . ـﺌ ـ ـ ـ ـ ڏ ـ و ـ ـ ا ـ ـ ۾ ـ ۾ ــﺌرن ــﺌن ڌار راﺊ ﮗﺌ ﺌﺊ ـﺌ .ان ﺌن ﺐ ــ ــ ــ ــرو آ .رٿ ڏ ـ ـ رو ـ ا ـ ـر ـ ـ ي اﺊﮙ ﺌن د ﺌ ﺌ ﺌﮡ ﺌ ـ ـ ـ دا، ۽ ـرڻ ـ ـر ـ . ﺐ ﺌﺊﮙ ـ ـرل ﺌ واﺊ س ﺋر ـ ـ ـ ـده ﺌﮡ و ﺌن ــ ـﺋـ ۽ ان ـﺌن ـﺌر ،ر وه ر د ، ،ڊا ر ا ﺌف را د
ر ﺌ“ ﺐﺌﺐ
ﺌ
دڙن
ڊا
ر
ده
،ا ر ﺌن ،ر
،ﺌج ر آ ﺌب دآ ﺌو د ا د ا ﮙ ،ڊا ر ـ ا ـ ر ـ ـ ٰ ـ ﺌج ون ڏ ن و ن.
ﺋر
واﺊ س رل ﺌن ﺌن ڊا ر ده ري ر آ
،ﺌد ﺌري
ون ڏﺊ ر
ـﮙ
ﺌ ﺌص
آ
ﺌﮗ ۽ او ر
ﺌ
20
ـﮙ ،ـدارت :ـ ـﺌر ﺐﺌن :رو ر ا د و ،ﺌص ﺌن :ـرو ـ ـ ـر ـ ـ ـد ﮙ ،ا ازي ﺌن :ادر ـس ـ ـ ﺊـ ،ـ ـﺌ ﺌ ،ﺌ د ﺌ۽ ر ﺌ ـ
ﺌ ۾ ر ﺌ ـﺌ ـ ـﺌب ﺐـﺌﺐـ ﺌ ا ﺌدن ــ ،ـم۽ و اﺊ ر آ . ﺌب ﮙ ﺌن ﮙ ـﺌن ﺑ ﺐ ﺌدن ر آ .ﺌب ﺌر ـ ـدڙ ادارو ـ ـر ـ ﺌب ر ﺎ ڏ و ـ ـ راﺊ ري ل ﮙ اﺐ داﺊ ۽ ﺋ ﺌر ﺌﺊ ر و دي آ ـ .ـﺌر ـ ري ﺐﮢﺌﺊﮢـ آ ـ . ذر ﺐ ر س ـﺌن ﺌﺐ ر ﮗﺌ ا ﺌ آ رس ـروع ﺌ و ﺌب ـ ﺌﺊ ﺋ ۽ ﺌ ـراب ـ ﺌب ﺐ . ـدو آ ـ .ـر ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌﺊـﮙ وارو ﺌﺊ ـ ـدو ـ ان ـ راﮡ ر ٽ ﺌ ردن ا ر دو .ادارن ۾ راﺐ
ي
ﺌ
ﺌ رس
رو رڻ ﺌن ﺌ ﺌ ر دا. ـ ـ ـﺌب ۾ ﺌ ﺊ ﺌم ﺌﮡ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌب ۽ 2006ع ﺌب ﺌﮗ ﮗﺌ آ . ﺌب ۾ ارڙ ـ ـر ـ ـ ﺐـ ـد واري ﺌر ردو ﺐدل ـﺋـ وﺊـ آ ـ 2014 ..ع ﺌري ـ ـ ـ ـ ﺌﺐ ﺌن ﺌﺐ ﺌﮡ ،ﺌﺊـ ۽ ـ ـ ـر ـﺌر ـ نو نآ . ر ﺌ ا ﺌزت ز ﺌ ـد ـ ـ ـ ـﺌ ـ ـ ع ـ ـ د ـ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ـ ﺌب دي ۾ ـ ـ ـ ـ ـﺋـ ـ آ ـ ۽ ـ ن ـﺌن ـ ـﺌت ـﺋـ ۽ رن ﺊ وا د ــ ي ـ ـ دن ﺌل م ﺌ ا ﺐﺌﺐ ﺌ ـﺌ ـ ـ ـ .ـر ـدي وارن ـﺌ ـﺌر ـ ـ ا ـ ـر ـ ﺌ. ۾ ا نﺌ ر ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌ وا ـد ـ ﮙ ر ر ا ﺌن ن ﺌ ـﺌر ا ـ ـ ـ ـ ـ ،ـﺌ ـﺌڻ ـ وا ـد ـ ـ ـر ﺋ آ ا س ﺌن اﺊ ﺌ ا ﺌن ﺌ ﺌر ﮡ وڏي ا ـ ل
و
ﺋر
ﺐﺌﺊ وز ر ﺌر ا د
ـ ا ـ ـ ل واري ر ﺌا ﺌ و ﮙ ﺌن د ـ ـﺌ ۾ ﺌﺊ ﺌ ر ــ وڌ آ . ا ﺌدري ـﺌ ـ ڙ ا ﺌن ﺌر ـ ـﺌدري ـ ـ ﺌ ا ـ ـر ـ ي ـﺌ رڻ ر ۽ ان ﺌن ا ـ ـل ﺌرڻ ر .راﺊ ﺐـ ـﺌ ـ .ـ ا ﺌروﺐﺌر ا ﺌن ﺌ وا د ـ ـ ـ ـ ﺐـﺌ ـ ـ ر ده ر ـ ـﺌر ـ ـﺌدري ا آ ﺌ را ﺐ ﺌﺊ . ﺌڏ . رف ﺋﺑ ا ـ ـ ـ آڙ ۾ ـ ـر ـ ن ـ وڌڻ ر . ـ ـ ـ ـﺌ ـ ۾ ادر س ﺊ ــ 17ـ ـ ـدي ۾ ـ ـ ـ ـ ﺌب ﺌر ﺌ .۽ ان و ۾ ﺌم ﺌ ر ﺌﮡـ ـ ﺌب ڙ ـ ـ ـ ۾ ـ ـ ـر ﺐـ ﺐـ ـﺌﺊـ ﺌ ﺎ ا ﺌﮡ ﺐ ﺌ ﺋﺌ70 .ع ﺌن ـ ﺌ ذوا ﺌر ـروع ـ ـ و ـ . ﺐ رو آف ر ده ﺌب 2009ع وارو ـ ـﺌر ـرڻ
و دار
ﺌب
ري ر
آ
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
21
ر ﺌ
ﮙ ۽ ﺌص
ﺋر وز ر ﺌر ا د و ،ﺐﺌن رو ر ،ا و ﺌ رس ﺌ ،ر ﺌ ۽ ﺌد د ﮙ ،ادر س ﺊ ، ـ ـﺌب دار ﺌ رس ﺌﺊـ ن ـ ـ ـد ـ ن ر ـ ـ ن .ـﺌب وز ر ر ﺌر ،ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ رن ا ـر ـ ن وا ـ ـ آ ـ ـ دي ا ـﺌ ـ ٺ ـ ﺌ ادارن ۽ ﺑد ـ ـ ـدا ر ـ ـﺌ آ ـ ۽ ـ ـ ـدا ر ـ ـدا ﺌ ـر ـس ـ ـﺌﺊـ وﺊـ ﮭ ﺐﺌﺐ ـ ا ﺊ ڏﺊ ـ ـ وـ ﺌب ﺑد را ۽ ا ﺌم ﺌڻ ﺌ ـ ـ .ـ ـ ـ ـ و ﺌﺊ و دو .ـ ي آ .ي ـ ـ ﮭ ا ـﺌن ـ ـر ـ ـدا ﺌب ﺌن ا ﺌ ا ﺌﺊ ـ ـ ـ ﺌ ـ ار ـﺌل ـراﮡـ آ ـ . ﮭ دار آ ر رورت ان آ ن ﺌب ـﺌ ـ ل ور ﺌﺊ ڏﺊ ﺐ ﺌد ا ي ـ ـ ـ ـدر ـ آ ﮗﺌ ﺌزي ـﺌﺊـ ﺐـ ـﺌﺐـ دڙي ﺌ ـٺ ا ﺌن ﺌ ﺌم ﺌ ۽ ا ي ﺊـ ﺋ و . دن و ﺌ ري د ﺌ ـ ـ ـ ـﺑـ آ ﺌدت آڏو ﮙ ر ـ ـدس ـ رو ر ڊا ـ ـر ـ ـ ـد ـ ـ ـﮙ آ ـراﮡـ دور ۾ آﺊ ن ﺌ ﺌآ . ادارن ۽ ا ـ ـ ـ ـ ﮙ ﺐ ڏو ـ ﺌ ون وڏو ا ﺌب ﺌب ۾ ـ ـ ـ ـ و ـ ـ ۽ ـ ـ ــر ـ ـ ﺊ ـ ــس رڻ اﮗـ ـ وڌي ۽ ان ﺌل ۽ ﺌ دا ـ ـ ﺐ ﺌ آ .ان ــ ر ﺌ ﺌر ري ﮙ رل ـ ـﺌء ـ دور ۾ ڏس ۾ ا ﺌن د ر آ . ﺋ ر ﺑ ل ـ اﺊ د ۽ ـرض ادا ـري ا ﺌا ﺌب ۾ .آ ﺌن ـ ﺌر ـ ن ﺌﺐ دي وڌي وﺊ 1988 .ع ۾ ـ ـ ـ ـ ۽ اﮗ ـ ـ ﺐ ـ ا ـ ـ ن ـ ـ ـ ن ـرڻ ـ ـرورت آ ۽ ان ـ در ـ ا دي ﺊ ا ﺌ ﺌﺐ دي ﺌﺊ وﺊـ ۽ . ﺌ ر ن ﮙ ري ـ ـ ـ ـر ـ ن ـ ﺐـ آ ـ آ . ـ ﮙ ﮗﺌ ا ﺌ ﺌ و ﺌ. ي ـ ﺌ ر س ـ ان و ـ ـ ﺌن ر ﺐ ر ـ ۾ ﺌب ـﺌ روري ر ﺌج ۾ رو ر ري ـرل ـ ـﺌ ـ ـ ـ ر ﺌﮡ ارڻ ۽ ـ ـ ارڻ ـ ﺌڻ اول ـ ـﺌص آ .ور ﺌﮛ ﺌن اڳ ان ﺋر وز ر ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌر ا ﮙ ﺌران ـ ـﺌ ـ رف ان .ﺌر ـــ ـــ ن .ا ـــ ي ـــ ـــ ن ـــ ـــ ﺌد ﺌري ـ ـ ﺌ رس ـ ا د و آ ـ .ـر ان ﺌدري ا ﺌن و ﺌ ر ن ﮙ ر .وڌ ـﺑـﺌ ـ ڊا ـ ـر ـ ـ ـ ـ وزارت ڏ وﺊ ۽ و ﺌز ﮭ ﺌن ﺌر رڻ ﺐ ـ ـ ـﺌر ـ ن .ـ و ﺌن ن ـ ـر ﺌ د ﮙ ادر س ﺊ ن وٽ ﺌن ﺐ ﺊﺑـر ـري ڏ ـﮙ آ اﮗ ﮡ ا ـ ـﺌدن ـ ـ ـ ۾ ـ ـﺌرت ده دور ۾ ـ ـ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ﺋ . وڌ ﺌ ۽ ﺌ د ـ ـ ـﺌ ـ ـﮙ ـﺌد ـﺌري ـ ـ ا ـ ـﺌد آﺊ . ﺌ در ا ون ڏ ن و ن. ـﺌ س ﺋ وﺊ آ .ان ۾ ل ﺌر ـ ﺌ .ا ﺌن ﺌﺊ ۽ ا ﺌدن ﮗﺌ ﺌﺊﮙ واري ـ ـ ۾ ـﮙ وڏو ﺐ ر ﺐ ﺌﺊﮙ زور ڏ ن ﺐ ر دو .ـ ـ ﺋـ ـ ـ ر ﺊ س اﺊ آ ن ﺌم آ . ۽ رق ر ا ادا ـري ر ـ ردار ر ر ـ ـﺌب ـ ـدي ﺑﺌ ﺌز آ .ﺌب و ن دو آ .ان ﺐ د ﺐ ـ ـري ي ادب ﺌ ري و ره ـ ـ ا ـ ﺋ ـ رورت آ .ا ﺌ رٿ دڙي ﺌر ادب آ .ا ﺌن ﺊ ﺌن ﺌ ۾ ا ﺑ ،ـ ـ ـرا ـ ،ـ وت ي ﺋﮙ ـ ـر ا ﺌ وارث آ ن ا ﺌن ر ـﮙ ـﺌن ﺐـ ﺌﺊ ﺌﺊ ﺌن آ .ي ﺌﺊ ـ ۾ ـ ـ ي ـ ـ ـ ﺌر آ ـ .ـ ـﺌ ـري ۾ ﺌم ﺐ ﺌ رو ﺌت ﺋ و ـ .ـ ـ ـ ﺑ ـر ـﺌري ا ـ ـ ـ ۾ وز ر ﺌڻ ۽ ﺌ ـ آ ـ .ان ـ ﺌ ر ﺌ ا ـ ـ ـ ي ﺌﺊ و ﺌ رورت آ . رڻ در ۾ ي ز ـ آ ـ ـر نا ري ا ـ ـ ـ ي د ﺌر ﺋ دور ۾ ﺋر ﺐﺌﺊ وز ر ﺌر ا د و ـ ـ ـ وڏا ا ـ ـ ل و ﺌﺊ . ﺌ رو ﺌ ﺌﮡ ا ﺌ ﺌﺊ ا ﮙ ر ر ري رل ﺌ . ـ ـﺌ ﺊ ﺌر ﺌﺊﮙ ﺑ ي ـﺋـر ـ ـ و د ا ﺌر ڏﺊ ر آ ﺌد ﺌري ﺌ رس دآ
ﺌن رو
ر
ﺌ
ﺌ رس
ﺌﮗ ۽ او ر
ﺋ
و
زا ده اﺐ و
22
ﺌب
ا ـ ـ ـﺌدي ع :ي ،ﺐ و ا ـ ـﺌم ﺌ ۾ زا ده اﺐ و ﺊ ـ ـ ڙو ا ﺌن ﺌ دو آ ﺌﺊ دڙ ﺐـ ـ ـ ـ ـ ـ ﮭ ۾ ﺌ ﺑي ـ، ا ﺋ ڏﺊ اڄ ﺐ ا ﺌدي ر ﮗﺌ ـ ـﺌﺊـ ي ا ـ ـﺌدي ۽ و . ـ ر ـ ا ـﺌرڻ ـ ـر ـ ،ـ ـ ي ﺌ ﮗﺌ ﺌﺊ دڙن وڌا و ان ـ ـ ـ ـﺎ ـ ا ﺌن آﺐﺌدي وڌا ن ر ا آ ي ـﺌ ﮗـﺌ ـ ـﺌﺊـ ـ ا ـ ـ ـﺌن ـ ـ ي ﺋ ا ـ ـﮙ ـ ـﺌن ـﺌن ﮗﺌ ﺌﺊ ي ۾ ﮗﺌ ﺌﺊ .رٿ ڏ ـ ـ ـ ـ ي سڏ ﺌ و ـ را ا ي ﮭ ا ﺌدي ـ ﺌ ﺌڻ
و
:
ا يﺐ ﺌ رس
ري ر
آ ،ا
ا ر
ر
،
را
د
ـرورت آ ـ . ـ ا ـ ﺌ ﺐﮢﺌﺊﮙ ـ ـﺌب ۾ ـ ـ ـ ا ﺌز ر ﮢ ا ـــ ا ر دور ۾ ي دو وا ـﺌر ـ ـ ﺌر ر ڏ وﺊ . ﺋ ا ـﺌن وٽ ڏ روس وارن ا ۾ ـ ـﮙ دو وا ﺌر واري ﺐ وا ﺌر ا ﺐ س واري ـ ـ ي ر ، آ اﮗ در ﺌﮡ ـ ي ـﺋـ ،ـ ـ ـ ۾ ـ ـ و دي ﺋ ، ي۾ر د واري ـ ﺌر ي ا ﺌن ﺐﮢﺌﺊﮙ ر ـ ان ۾ ـ ـ ي ـﺋـ ـ ،ـ ل ﺌﺊ ۽ ﺌ ا رول ادا ري ـ ـ ـ ﺌب ۾ ـ ـ ـ ﺌ ﺌ .ا ر وا ـﺌري ۽ ﺌر ر ۾ 1813ع ۾ ـ ـ ـﺌر ـ ر ر رو
دڙ ا ﺌز ر ،زا ده اﺐ و ۽ ا ر “۾ ﺌ ﺌدي ﺑر ر ڏﺊ ر آ ،ﺑدا ن ﺌد ﺌري
،ا ﺌز ر
۽
ﺐﺌن ذوا ﺌر ﺌ
آ
و
ـ ـ ـ ي ـرا ـ ـس ۽ ـ ـري ﺌن رن ۽ ـ ـ ڏا ـ ـ ﺌ ﺌن ا ران ۽ و دو .ان ـﺌن ـ وه آ ـﺌر ﺐـ ـ ـ ـ ـ ـﺑـﺋـ ر ﺌن و ا و دو ۽ ا وا ﺌر ـ ـ ـ ڏا ـ ا ـ ــﺌن و ـ ــﺌري ر ـ ـ آ ـ ﺌ روي رڻ ـ ـر ـ ﺌر ـ ـ ــري ـ ـ ي ـ ـ ـ ا ـ ـ ــﺌرن ـ ـﺌﮡـ ـ ﺌل ﺋ ﺋ .و ا ر ري ـ ـرل ـ ـس ﺌ ڊ ـر ـ ـ ـ ـﺌ ا د ﺌر ۽ ﺑدا ـ ـﺌن ـ ـ ـر ا ـ ـ ِاي ﺑر ـﺌ ـ ،ـ ـ ـر ـ د ،ڊا ر ا ر زا ده اﺐ و ،ـرو ـ ـ ـر ا ـ ـﺌز ـر ـ ـ ن و ن. ون ﺌ ﺌري
ﺌ اي
ﺌص ﺌ ﮙ
ﺌن دآ
را
د
ﺌ
ي
ﺌﮗ ۽ او ر
ادب ر
و
23
ر
۾ا
،
رو ،ڊا
رر ل
ﺌص ﺑ ت آ ان ا ـﺋـ ﺌري ر ـ ي ع: : و ﺋرو آ ﺋـ يا ﺌ ـ ادب ) ـ ـر( ـ ـ ﺐـﺌن :ڊا ـ ـر ـ ﺌ ۾ ﺌ .ر ر ده خ ،دارت :م ﺑ ادب ﺐﺌ د دو آ ان رح ﺌج ـﺌ ﺌج ﮗﺌ ﺌﺊ ﺌ .ـ ـ ـ ـ ـ ع ڏا ﺌ و ر ﺌ ـ ـر ۾ ر ۽ ور ﺌﮛ دي ر ي ـﺌول ـ ﺌ ۾ اﺊ آ ،ي ادب ۾ 1921ع ۾ ر ا ـدي ـﺌن ـﺌري آ ـ 1990 .ع ـ ﺌول ﺌ ﺌ ا واري دور ۾ ـﺌ ـ ـﺌب ـر ـ ـ رن ﺊ ﺌ ر م ـﺑـ ري ﺌﮡ ﺌص ـ ــﺌ و ــﺌ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ي ـ ـ ۾ ـﺌ ۽ ـ و ـ راﺊ ﺌول ـ ـﺌول ـ ـ ـ ا ـ ـﺌن ـﺌ ـ آ .ڊا ـ ـر د ﺌ ادب ﺌن ـ ـ ـﺌول ـر ـ ـ ـﮙ ري راﺊ ﺌ ا ـﺌن ﺌب ۾ ر ل ﮙ ـ ـ ري ﺌ. ري ﺌ ۾ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ن ڏ ـ ـدو د ﺌ وڏي ۾ وڏو ﺌب ۾ ﺌ آ .د .آ ر ـ ـﺌ ﺌﺊ ۽ ـﺌﺊـ ي ا از ﺐ ا ﺌم ﺌول ۾ ﺊ ر اد ﺎ روري آ . ﺌ ۽ رپ ۾ ﺌم ﮢ ـﺌول ـ ـ ـ ـ و ـ . ـ ـدو آ ـ .ـ ـ ـد ع ﺌڻ ـ ـ ﺌري ﺌول ـ ـدا ﺌ ﺐ ﺌا ﺌ ـ ـ ـ ـ ي ،ر د ۽ آ ان ﺌ ـر ـ ـﺌ ـري ان ـﺌن ﺐـ ڀ
و
در
مﺑ
ر ﺌن
ﺌ رو
ﺌ رس در
ﮙ،
ر ﺌ
مﺑ
و
آ
ـ ـ ـر . ري ﺌ ـﺌ ﺌ ،ر راج ،ﺌز ﺐ ﺌري ۽ ﺌول ﺌ آ .م ﺑـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ﺐـ ـ ـ ري ڌار ﺌب ۾ ر ي ـ ـ ـ ـر ـ ۽ واڌاري ﺌ ـ ۾ آ . ﺐ دور ۾ ـ ي ـ ـ را ڏ ـ 1940 .ع ـﺌن ـ ـ ي ر ـ ـخ و . ادب ﮙ روع د ادب ـ ﺐـ ـ ـﺌد ا ﺌز ۽ ا ﺌز ﺌدري ر ﺌﮡـ ـ ـ ـﺌ ـ ـ ـ وڌو .و م ـﺑـ ـ ـ ،ـ ـ ـر دڙ ﺌ ــ ، ﺌ ،ڊا ر ر ل ﮙ ،ر ﺌ ﺌران ـ ـد رو ا ﺌ ـ ـ ـ ـ ر ـ ـ ـر ـ ـري ـﺌ ـ ـﺌت ﺌ ر س ن ـﺌد ـﺌري ـ ـ ـ ون ـ ـ ن.
ون ڏ ن ن ﺌد ﺌري ري ر آ
نو
،
ﺌ ﺌران
دا ﺌ
ﺌ
۽ا
ي
ﺌﮗ ۽ او ر
را
ﺌ ﺐﺌﺐ و
ﺐﺌن :ﺌب ا ﺑر را دي، وي( ـ ر ﺌن :ﺌض ﺌﺊ ) خ ر ا ﺋر ) راڻ( ،ﺑدا ـرزاق ر ز آواز( ،ذوا ـﺌر رو )ڊاﺊر وي( )ڌر وا ع ﺐـﺌﺐـ ـ ال وي(: ﺌض ﺌﺊ ) : ﺌ را يا اب ۾ وراﮡ ـ ر ﺌم ڙي آ ا ﺌن ﺐﺌﺐ ري ر ۽ ڌ ـﺌن ڏ ـ ن ـﺌ ـر در ﺌ ا در ـ ـرﺐـ ـ ـ ـرورت آ ـ . ـ ـ ـ ر ـ ــخ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ﺐ ـ اداري ـ ـ ﺐﺌﺐ ﺌ را ا ـﺋـ آ ـ ،ـ ـ ـ ـﺌن ﺌﺐ ﺌ د ﺌﺐـ ـ ۽ ان ن در ﮙ ر ۽ ﺌر ر ـ ـﮙ ر ر ﺌﺊ
و
۾
ﺌ
ﺌن
24
۾ ﺐﺌن ﺌب ا ﺑر را دي ۽ ر ر ﺌن ﺌﺊ ۽ ذوا ﺌر وا ر ـ ـري ا ـ ـﺌر ـ ـ ـ ـ ـﺌ د و ﺌڻ ا ﺌرن ـ ڌ ـﺌن .ﺑدا رزاق رو ـﺋـ ۽ ــ ﺌ ر س ﺌد ﺌري رورت آ ۽ ا ﮙ ﺋ ـ آ ـ ـ ڏﮙ ﺌب ا ﺑر ﺌن ﺑدا رزاق رو ،ـ ـ ـ ر ﮙ ـٽآ ـ . ﺌ ﺌ۾ ـ ـ ون خ ،ﺌض ﺌﺊ ،ذوا ﺌر وا ـﺌ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ا ـ ـرا ـ ڏ ن و ن. ـ ـ دو ان ري آ ﺌ ا ـري ﺊ رم ﺌن ي ـ ـ ـ ـد ـ ﺌﺐ ـرﺐـ ـ ـ ـ ﺐﺌﺐ ﺌ را ڏ و .ان ڏس ۾ ا ﺑﺌرن ﺌن آ ـ ـﺌ ـ ـ ﺌر رد ﺐ ر آ .ذوا ﺌر وا ـ ـ دڙ ـ ـﺌ ـ ـ ۾ ي ر ﺌرون ۽ ﺌ ﺎآ د ﺌ ۽ و ـ ن ـﺌ ـ آ ـ ان ـري ـ ـﺌ ن ﺌ ا ـ .ـ ـ ـ اٽ دو ـ ـ ﺌ ان ﺌ ﺐﺌن ﺌب ا ﺑر را دي ﺌ ن۽ ـ ـ ـ ن و ﺊﮙ ﺌن ذر ر ري ا ﺌت ﺌج د ﺌ ن ـ ور ـﺌ ـ :و ـ ـ ﺌم ﺌم آ . ري ر آ و ﺌڻ ﺌب ا ﺑر را ـدي ـ ـﺌج ﺌﮡ
ﺌ ر س ﺌل ﺌن ا داد ر
ﺌ
،ر راز را ،ڊا ،ڊا ر ده ر ﺌآ ال راﺊ ۽ ﺌ ﺌ ر
ﺑدا رزاق رو ،
ر ﺌ
را ر ،ڊا
ر
خ ،ﺌض
ر آ ﺌب اﺐ و،
ﺌﮗ ۽ او ر
ﺌ
25
ﺐﺌن :ـﺑـ ـ دارت :ا داد ﺌص ﺌن :ﺑدا ﺌر ﺑ ـﺌ ـ ۾ رزادي ر ـ ادب ﺌج وا ـ آ .ا ﺌز ﺌ ،ـ ـ ـ ـر ـ ـ ـرو ،ـ ـ ـﺌر ﺌج ﺌ راﮡ ا رف ، آ ا ﺌن ـراڙ ـ ـﺌ دڳ ار و ﺌﺊ و ـ ـﺌ آ ـ ـ ن .ـ ـ ـ ـ ـ ـ ده ﺌر ﺌﺐـ ري ادب وارو دور ﺌ ر ﺌ ري ﺌ ـ ش ا ـ ـ ـﺌج آ ،ر ـﺑـ ﺌت ا آ . ﺌن ﺐ . ر دڙ ﺌﮡ ﺌ ﺌن ـ ﺌ ۾ داﺊ د ـ ــ ــ ــ ﺌر خ ﺌ د آ ڏ ﺌر و آ .ـ ـ رت ذر آ د دور ﺌن د ـد رن رن ـردار ـ ـ ـﺌ ـﺌن دور ﺌﺊ ـ رت ـ ﺌ ري ۾ ـ رت ڏ ﺌر و آ ر رد ر ـ ـ ـ ـر ۽ د ـ ـ ـ ـ ـ . ر ن ذ ر ﺌم ﺌم ـﺌب ۾ ﺑدا ﺌر ﺑ ز د ۾ ـ ـ ـﺌر ـﺌڻ روز ر ر ان ﺌن ڏات راﺊ ، ي ـ ـﺌج ـ ر ـ دو، ا ﺐ ر درد
و
۾ ر
ﺌ
ا داد
ﺌب دار ا داد ادب“ ) ﺌ ري( ﺐﺌﺐ و ر ي ” و آ داﺊ د ا رزادو ،ﺑدا ﺌر ﺑ ۽ ،ر ر آ ،ﺑ ــ ـ ــ ي ـم ـ ــ ــن ـ ـد و ﺌ آ ده دور واري ــ ﺌ ﺌ و دن ادارن ﺌ ﮙ ﺌﺊدو ڏ آ ﺌ را آ ،را ـ اب ر ا ﺌن ا ۾ ارا آ دا. ـ ـ ـراﺊـ و ﺌن ﺐ آ ا ـ ـ ـﺌڳ ﺌن ري ر آ ان ـﺌ ـ ﺌ .ان ڏس ۾ ان ڊا ر رﺐ ـﺌﮡـ ـ ﮢ دو، ـﺌ ـري ا ـ ـ ڊ ﺌب ۽ ﺌﺊ راﺊ ر ﺌ ان ۾ ـﺌﺐـ ـروف ﺌ دور ـﺌن و ـﺌڻ ۽ ـ ـ ۾ ﺋ وﺊ آ ـ آ ن د ن ﺌرا ـ ﮗـ ـ ن آ ـ .ر ا ـدار ـ ـ ـﺌب ۾ و ا داد ن ـ ـر ﺌﺐ ۾ ڙ ﺌر ن ﺐﺌو د ا ـ ﺌد ن۽ا ا ﮗﺌ ﺌﺊ دا ﺌﺊ ا ﺌن ﺌ ۾ د آ ـ ا ـ ـ ـ ڌ ـﺌن ڏ ـﮙ ـ ا ﺐـ ـﺋـ ﮗﺌ اﮗ وڌ دي ،ا ﺐ ﺌن رڻ ـر ـ .ا ـﺌن وٽ ا ـ ـﺌﮡـ ـ ـ ـﺌ ـ ر .و ر ا د ر ـ ـ ،ا ـداد ر ري ٽ آ ـ ور ـﺌﮛـ ـﺌن ـ ﺌ ر ﺌﮡ ـﺋـ .ـ و ـ ـ ـ ـــ ــ ـ ر ، ادب ﺐ ﺌ داﺊـ د ،ر ـ ـ ـ ـرزادو، ـ ـدا آ ـ .ﺑدا ﺌر ﺑ ، ـرڻ ـ ـ ﺋ ﮙ ـﺌ ـ ـر ـس ـ ن ـﺌد ـﺌر ﺑ ﺐ ﺌوت ﺋ ،ـر اڄ دور ۾ ف ن و ن. ون ان ـ ف ۾ اﺊ ﺌ ر ا ﺌن ﺋ ن
ﺌ رس ن
ري
ون ڏﺊ ر
آ
ﺌ اﮗ اڻ ر
ا د ر
ا داد
ﺋ
ﺌ
ﺌ ر س ﺐﺌﺐ
ﺌﮗ ۽ او ر
رو
ر
26
ﮙ ﺌب رڙو،
ـرو ـ ـ ـ ـﮙ، ﺌص ﺌن :ڊا ر ا ﺌر ،ﺌل ﺌ ر ﺌرڻ ،ا ـر ﺌ :ﺑر ر ﺌض رڙو ،ﺐﺌن و ده ﺌل ﺑدا ﺌ ر ـﺌرڻ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌران ـ ـ ـ ﺌ دو ﺌ ۾ ــ ﺌﺊ ان ﺌ ﺋ وﺊ ر اڄ ڏ ﺋ ۽ ـ آواز ﺌ آ ن ،ا رن ﺌﺊ ﺋ ،ا ـ ـر ـ ي ـ آواز ا ـرن ـ ا رن ـ ـرف ان ۾ آ ـ ﺋ ﺋ ، ر ـ ـﺌڻ ان ا ـر ـ ـرو ـﺌ ـ ـر ـ ـ ۾ ، ـ ـ ا ـرن ﺌ ﺋر زم آ ڊ“ ۾ ي ﺌ ﺌ ر ر ” ﺌ ۾ ر ـر آ ـ ان ر ﺑﺌ اڌ ا ر رﺐ ﺌن آ ـ ـ ن .ا ـر رڻ ﺋ
ﺌ رس
و
۾ ر ﺌب ا د
ﺌر ،ڊا
دڙ ﺑ ر ﺌ ري ر آ ا دآ ر ﺌل ﺌ ر ﺌرڻ ۽ ﺐﺌن و ده ـري ـﺌڻ ـﮢـ ـ ﺌ ﺌب ۾ ـ ـ ـ ـ ا ـ و ﺋر ﺌض رڙو ـ ــراﺊ ـ ر ـ ــﺌ آ ـ .ا ـ ـ ـ ــﺌ ــﺌري ـﺑـ ۾ او ﺌن آ وا د ـرڻ ـ ـر ـ . ﺌن ڀ ـﺌ ـ ۾ ي ــ ﺌ .ﺌﺊ ٿ ا ﺌ دروازا ﺌص ﺌن ا ـ ـ ـرو ـ ـ ـ ـﮙ آ را ـ ـ ـ ـ ـ ي و ﮢ ﺌب دي ـ ـ ـ ـ ي ﺌ رس رام ۾ ي راﺊ ﺌ ر س ﺌﺊﮙ ـ ـ ـﺌ ۽ ـ ـ ي ـ ـ ـ ـ ـر و ﺌ ﺌ ﺌ آ ن، ـ ــ ﺌ ﺌ ﺌ راﺊ ﺌ آ ن، او ﺌن ـ ـ ـر ـﺌﺊـ ـ ـ ـ ـ ﺌ ـ ـ ـ ـر ـ ـﺌ ـر ـ ـ ا ـ ـ ـﺌم وڏي ـ ـ ـ ـ ـر آ اڄ ﺌن ڏ ـﺌل ـ ـ ـدس ـ ﺋ آ ﺌن رورت ـدي ـﺌڍا 4ـ او ﺌن ـ ـﺌن ـ ـ ـ ـ ـ ﺌ او ﺌن ا ر ـ ﺌب ﺐر س ﺊﺑر ر ۾ د آ ﮘﺌ ﺌر ﺌري ر ـ .ـ ـ ي ـ ـ ـﺌن ـ ـ ـ ـ ﺌو ﺌآ . ا ر ۾ ا ﺌن ـﺋـ ﺌﺊ آ ، و ـ ـ ـﮢـ ا ﺌن رﺌرﺋ ﺌ ر۽ ذ داري ﮢ ن ﮢ ـ ـري ـ ـ ـ ـﺌ .ـﺑـ ـر ـ ـ ـﺌر ـ ۽ ﺌر خ و ﺌرﮡ ﺌ .و اڄ ـ ـ ـ ـ ﺌب ۾ ﺌ رس ﺌد ـﺌر ـ ـ ـ ون ڏ ـ ـ ن ﺌ ﺌﮡ ـ ـ ان ـ ـ ـ و ـ آ ـ ۽ ـ ـ ـ ـ ــر ـﺌ ـ ،ـﺌ ـ ﺌ ،ا ﺌر و ن.
ون ﺌد ﺌري ر ري ﺌ ﺌ ﺌﮡ
ن ﺌ
ن و ،ﺌص ون ڏﺊ ر آ
را
ﺌن ڊا
رو
را
ﮙ ،ا ر ﺌض
رو
ﮙ
ﺌ
ي
ﺌﮗ ۽ او ر
ﺑ ﺐﺌﺐ و آ
27
ﺌن خ ،ﺌص ڊا ر د ر ﺌ ر ،ڊا ر آ ﺌب اﺐ و ﺌ
دارت :ڊا ر ـ ـ ـد ـ ـ ـ ـﺌن خ ،ﺌص ﺌن :ڊا ـر ـ ـ ـد ،ﺌ :ڊا ـ ـر آ ـ ـﺌب ﺌ اﺐ و ،ڊا ر ـ ـﺌق ـ ،ذوا ـ ـ ـﺌر ر ﺌ ر اڙ ،آ خ، ذوا ـﺌر ـ ـخ ـﺌ ـ ـر ـس ۾ و ا ـر ـ ي ﺌ ۾ ﺌ ا ﺌن د ﺌ ﺌن آ ﺊ ا ﺌ ـ ـﺌدري ﺐـ .ر ﺌر ﺊ ـﺌ ـر ـ ر روري آ .ا ﺌن وارو ﺌ ل ـ ڙ ـ ن .ان ۾ ا ـ SANA۽ ي ادﺐ ـ ـ ـ ـ آ ـ ـ ردار آ ، ڏا ـ ـ روز ـﺌر ان ي رن ۽ ـ ـ رن ـ ـ ا ـ ـ ﺌ ﺌ ﺎ ا ـ ـ ـﺌل ـرڻ ﺌ ۽ ﺌﺊ ـ ـ ﺌر ر ،رﮗ و ﺌ ن. و ڊا ر ـ ـﺌق ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ۾ ڊا ـ ـر ـ ـ ـد ﺌ ۾ ردار آ ر ۾ ﺌن خ ا رت ۽ ـ ﺐـ ـﺌ ـ ا ﺌن ﺌر آ 1972ع وارو ـ ـ ـ ﺐـ آ ـ ان ڏ و ـ .ـ اج ۾ رت ﺌ ﺊـ ـ ـ ـ ـ ـرو ﺌ ،ا ﺌن ﺌ ۽ ـ ـ ـ ـ رو ـﺌ آ ا آ
ﺌن ڊا ر ري ر ﺌ آ
ﺌﺊﮙ ـﺌ ﺐـ ۾ ي ا ﺌ ـ ـﺑـر آﺊ را آ . ـ ـ ي 251/3 در ڏ و .ڊا ـ ـر آ ـ ـﺌب اﺐـ ي ـ ﺌب ۾ ﺌ ـ ا ـ ــ را ر ﺌ و ا ﺌن ـرورت ـرڻ ـ رﺌ آ ان ـﺌ آ 1931/32 .ع ۾ ـﺌ. ﺐ ﺌد ﺐ ﺌﺊ ﺐـر ـ ـ ا ـ ـر ـ ـ ي
ن
د ﺌ ﺌن
ر ﺌري ﺌن آ .
ﺌن ﺌﺊ ا
ﺌل
ﺌ
ا
ﺌل
ري ر ﺌ آ
ﺋ آ
۾ﺐ
ﺌ ﺌ رن ـ ـﺎ ـ ن و د آ ا ﺌن ﺌ ﮢ دو. وڌاﺊ ۽ ـ ـ ـﺌ ي ۾ ـﺌ ڊ
،ذوا ﺌر
ر ۽ رو . ﺌري ﺐ ﺌد ﺌ ري ادﺐ ﺌت ﺌص ﺌن ۽ ا ﺋر ـ ـ ڊا ـ ـر ـﺌ ـ ﺌن ﺌ ر ـﺌري ﺌب ۾ ر ــنآ ـ ن ﺌن د ﺌ ﺌن ان ا ـ ـر ـ ي د ـ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌن آ .ـ ـ ي ۾ 60ـ ار ﺌﺊ ـ ـ ـ د آ ـ ـر ان ـ ﺌن وڌ ﺌ ن .ا ﺌن ﺌ ـ ـ ي ﺌل ا
ر
ان
نآ
ا ر يد ﺌ
ي ۾ 60ار ﺌن وڌ
ر ن .ا ﺌن ﺌ
ر ا ﺌن وٽ ا
د ﺌ
ي ﺌ
ﺌل
ر
ي
و
ـ ان ـﺌن ـ ـﮢـ .ﺌ ـﺌڻ ـ ـد ـ ـﺌن ـ ن ـ ـ ده ﺌن ـ ـ ۽ ﺑ راث ـ ـ ـ ـ وک ر آ ـﺌن ـ ـﺌ ـ ـ ـ ـري ـﺌ ـ ـ ـ ـﺌر
دآ
ﺐ ”ا درون“
آ . ﺌ
ر ان
ﺌ ر س ۾ ﺐ ا در
ﺐ ۾
ر
خ۽ ﺌ
ـ ا
و
ﺌل ﺐ
رو
. ﺌ ا
آ و
ـ
ﺌ ر س ۾ ﺐ ا در ـ ﺐـ ۾ ﺌل ري ر ﺌ آ ر ﺋـ ﺌل ﺐ ا درون ا ـﺌل ـ ر ـ ـ آ ـ . ر ا ﺌن وٽ ا ـ ﺐـ ـ ـرو ـ و ي ـ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ۾ﺐ ي ـ ـ ﺐـ ـﺌﺊـﮙ ۽ا ـ ﺌل ر ن. ا ي
ﺌ
ﺌ رس
ﺌﮗ ۽ او ر
و
در ڊا
28
ر
ﺌن خ ،ﺌص
د
رن ﺊ د ﺌ راﺊ ار ۽ ﺋ ي دو آ
ﺌن ا ا ﺐ ﺌ
ﺑل
ﺌن ڊا
ا ـﺌن ري، آ ن ﺌر ـ ـﺌ ـ ـ ـ ن ـ ۽ ﺌن ـ .ـ ــ ـ ا ــ ر ـﺌ ﺐـ ﮗـﺌ ـ ـ ـر ـ ن ا ـﺌ دل ـﺌن ر ن ۽ ا ـ ـﺌ ا ـ ي ا ـ ـ ـ ـ ــــ ﺌن ﺌرن ﺌ ن ـ ـ ـ ـ ر ـ د ـ ـﺌ ۾ . ـ ا ـ ـرام ـ ـ و ـ ـدو آ ـ . ﺌ ﺎ ا ـ ـﺌڻ راﮡ ا ـ ـ آ ن ان ﺊ ﺐ ﺌﺊـﮙ ـ ري ر ﺌ آ ن. ﺌن خ ڊا ر د ـدو ـ ـد ـﺋـ آ ـ . ا ﺌن ﺌن ۾ وا د ي م آ ،ـ ـ ـ ﺌ وڏي ﺌ ڙ ﺋ آ ا ـﺌن ـ ـ ـ ۽ ــ ي ـ ـ ـ ﺌ ﺌﺐ ﺌﮡ ر ا ﺌن ـ ـ ـ ـر ـ ادارا ـ ڙي ﺌ ﺑط دوران ا ﺌن ﺌ ـ ـ ﺌ آ ن. ڏا رو ﺌ ﺐ ر آ ا ﺌن ـﺌڻ ـ ـ ري ر ﺌ آ ن .ر ﺌر ۾ ﺐ و ﺌ آ ـ ا ـ او ـرا آ ـ ا ـ ڻ .ا ﺐ ﺌ ري ـ ـ ﺌﺐ رورت آ .ا ﺌن رﮡ دو .ڊا ر د ﺌڻ ﺌن ـخ ـ ـ ـ ـ ـﺌ رو ـ ـﺌرا اﮗ وڌاﺊـﮙ ۾ ـ ـﮢـ ل ا ﺌ آ ن ،ـ ـ ري ڀ ﺌ ـن ـ ــ ـ ا سآ
رن ﺊـ ـ ـ ـ ـﺌن ا ـ ا د ﺌ ا ـ ـ ـ ـﺌل ري ﺋ آ .ڊ ـ ـ ـﮙ ا ﺋ . راﺊـ ـ ار ـ ۽ ﺌدت و ن ـﺌ .ـ ـ ـ ـ ـ ر ـ ـ اﺊـ ـ ر ﺐ ﺋ و دڙ در ﺌء ﺌرن ﺌن ـ آ ۽ ﺐ ﺌڻ ﺌن ي ـدو آ ـ ـ ـﺋـ ﺑ ل دي ـ ـ ـدي آ ـ ﺐ ﺌ ﺑ ل ـ ـدي ـ ا ـﺌﺊـ ﺌ ﺑد ــ ـ ــ دي آ ر ـﺌ ـ ـﺌر آ ـ .ـ ۾ ﺌن ي ـراﺊـ رت ﺌ رﺐ ،ﺌر ۽ ﺌ آ .ڊا ر ـ ـد ـ ـ ـ ـﺌن ۾ ــــ ـ خ ﺌ رس و ﮭ ـ ي ﺌب ۾ دار ـروع ـ ـ ،ان ﺐ د وارو ـﺌن ﮗﺌ ن ن ا ﺐﺌﺐ اڄ ـ ـ ـ ـ ـ ـرو ـﺌ ـ ، ا ﺌﺐ ـ ـﺌن ـ ـ ـﺌ ـﺌ آ يا ﺌ آ ـ ﺌر وا ر ﺌ ﺐ ﺌﺊﮙ ۽ ي ﺌﮡ وڏو د ﺌع ـ ـ آ ـ 1972 .ع ۾ ـ ـ ي ا ـﺌن ﺋﺌ. ﮭ ڏاڍا ڏ ﺌ ڏ ر ﺊ س اﺊ ـ ـ ـﺋـ ـ ـ ـروع ﺌن اول ا ـﺌن ـ ـ ـ ﺋ ﺌ ردن ﺐس ا ﺌم ـ ـ .ڊا ـ ـر ﺌن ـخ ـ ـ ـ ا ـ ـ ـﺌڻ د رڻ ﺌ ﺌ ن ۽ ا ﺌن ﺌ دا ﺋ آ
ر
دﺌ
ڊ
ري
ﺌ. دي
ﺐ دي آ
ا ر ﺌ ﺑد
ﺌل ر
اﺊ ﺑل
۽ ﺌ
دڙ
نا
و
آ
د ﺌغ آ ۽ ـ ـﺌرن ـ ﺌ رو ﺌن ر ﺌن ر ﺌڻ د ﺌ۾ ﺌرن د ﺌ ۾ ر ن ﺌ .ر ﺌڻ ﺐـ و ـ ﺌ ــن ي ﺌﺊ و آ ـﺌ ـﺌ ،ـ ـ ي ادﺐـ ۾ ﺌ ﺌن ـ ن ﺐـ ـﺌ ـ ـ ـ ۽ ن ـ ـ ـ ـ ـ واڌاري ر ن ،ﺌن رف ا ﺌس ﺌﮗـﺌﺊـﮙ ـ ري ر ـ ـ آ ـ ـﺌن .ا ـﺌن ـ آ ـ ـ ـﺌر ـ ﺐـ ـ ـﺌدي ا ر .ان ا ﺌن ـ ۾ ﺌدري ﮢ ﺐ دو .ـ ـ ـ وڙ ﮢ ﺐ دو ۽ د ﺌ ـ ي ـﺌن وڌي ر ـ آ ـ ان ـ او ﺌن ﺐد ﮢ دو. ر ۾ ا ـ ـ ـ ـﺌل ـرﮡـ ـ ـدو. ر ـ ـﺎ ۽ ـ ـﺌ ـ ﺌ ي ـ ـن ر ( ور ر )ور ـ ـ ـﺌﮡـ ـ و ﮢ ن د ن .و ﺌد ﺌري ـ ـ ون ڏ ـ ـ ن ز ﺌ و ن .ر ر ـ ـﺌن ـ ـ ـ ـﺌ ـﺌران ـﺌد ـﺌري ـ ـ ـ ڊا ـ ـر ﺌ رس ﺋ ۽ ﺌ ﺌن خ د ﺌز ـ ﮡـ ـ ـ ر ﺌران ـﺋـ ﺌن ڊا ر ﺌ ﺌ ﺐﺌ ڊا ـ ـر و ﺋ .ان ﺌن خ ر ﺌن ڊا ر آ ـ ـﺌب د اڙ ،ڊا ر ر ﺌ ر، اﺐ و ،آ ﺌق ـ ۽ ذوا ـ ـ ـﺌر ـ ـ ـ ـخ ـ ون ڏ ن و ن.
ا ـ ـ ـ ـﮙ ـ ﺋ . ﺋ و دڙ در ﺌء ﺌرن ﺌن آ دي آ دي ا ﺌﺊ ر
ـ
ـﺌدت و ـ ـ ن ـ ۽ ﺐ ـﺌڻ ـﺌن
و
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
” :ﺌرن
ﺌص
ادب“
29
ﺌن ڊا ﺐ
ﺐﺌن :ا ﺌز ،ﺌص ﺌن ڊا ـ ـر ادل رو ،ﺌ :ڊا ر ذوا ﺌر ﺌل ،ـرﺐـﺌن ،ر ﮡ ،م ـ ـ ـد ـﺌزي ۽ ﺑراﮡ ﺐ ﺑراﮡ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ﺐ ۾ ﺌم ر و ـ ـدو دي وار ﺌ وري ـﺌر ـ ـ ـﺑـ ـ ﺌر آ ـر ۾ ﺌر ﺌر ،د ﺌ ـ ۽ ـ ـ ر .ﺌر واري ڏا ڌ ﺌن ڏ و ـ ان ـ م ـ ـ ـ ـﺑـ ا ﺑ ۾ ر ﺋ دو. او دا ﺌراﮡ ادب ﺐ ـﺌس ـ ـ و ـ ۽ ـ ـ ــ و ـ . ﺐ دوﺐ ا ﺌ ﺌرن ـ ا ﺌد ﺌ رڊ ﺌرن آ ﺌ ڏ ادب ﺌ آ .م د ﺌزي ﺌب ـ ـدي ـ ـر ـ ۾ د ﺌ ر ﺌ دڙي ـ ردار آ ، ا اﺊ ـ ـ ـ ـ ي ـ م ـ ـ ي ـ ـ ـ ـرا ر ـﺌ ﺌر آ ،ور ﺌﮛ ﺌ ﺌ ﺌ ﺌ ،ده دور ۾ ﺐ ي ا ﺑﺌرون ﺌرن
ﺌص
ﺌن ڊا
ر ادل
رو ۽
،ر
ﺌب ۽ ڊا ر ذوا ﺌر ﺌل ،رﺐﺌن ر ادل رو ،ﺐﺌن ا ﺌز ري ر ﺌ آ ﺑراﮡ ۽ م د ﺌزي ﺌ ده ﺌ ر .ر رو ﺌراﮡ ادب ڏا ري ﺌر خ ۾ ـ ن ﺐـﺌﺐـ ـ اد ﮘﺌ ﺌر ﺌ ـ ـ ـ ـ ـﺌر ۾ ري ر ن آ .ر ا ـد ـ ﮡـ ـ ـ ا ﺌ ﮗﺌ ﺌرا ﮗ آ ا ﺌ ر ـ ـ ـ ـ ـده روا ـ ـ ـﺌب ﺌراﮡ ادب ــ ﺌرن ﺌ ۾ ﺐ ﺑﺎ ﺐـﮢـﺑـﺌ آ ـ .ا ـﺌن وڏن د وارو ﺌراﮡ ادب ر ـ وٽ ﺐ ا ا ـ ـ ـ ـ آ ـ ،ــﺌڙ ــري ـ ـ ا ــران ـ ﺊﺑر ري ۾ ـ ـ ـ ـﺌراﮡـﺌ ڊ ا ر ﺌن ـ ـ ـ ـ ـ ـدڙ ﺌب د آ ، ري ر ﺌ آ ـ ،ـ ـ ي ـﺌﮡـ ـ ﺌﺊدو ﺌ ـﺌرڻ ﺌ ـر ـ ـ ا ﺌڏ ـ ا ــ ﺌ . ي ﺌﮡ ا را ر ري ﺌ ﺌران س ا د ﺌر ڊ ادب ر כ ﺌﮡ ڏﺊ ر آ رل ﺌص ﺌن ن ﺌ .ڊا ر ذوا ـ ـﺌر ـ ـﺌل ري ٽ روع ﺋ وﺊ آ .ﺌراﮡ ادب ـ ـ ـﮙ وارن ـ ـ ـ ﺌب دي ا ﺌد ﺌڻ ﺑﺎ ا ﺐ آ ﺌ ﺌن ـﺌ ﺋ ،ان ري ﺐ ـﺌراﮡـ ادب ـ ـ ا اﺊ ﺌر ـ ﺊﺑر ري ﺌن ري ر آ . و آ ،ـ ـﺌ ـ ـﺌرن ـ ۽ ، ﺌن ري ر و دو ـﺌر ـرف رـ ــ ﺐ اد ﺌ او ﺌن ر ـ ـ ـ ۽ ــﺌ ـ ۾ ﺊ ـ ـ ـ ي ر ـ ـ و ـ ــدو .ـ ـ ا اڌ آ وڏي ـ ـ ـ ـ ﺋ ر ﺊ س اﺊ ر ـ ـ ـ ـ ﺌ ر ۾ ا ﺌراﮡ ادب ـ ـ ـ ـ آ ﺋ دڙن ـ ـ ـ ـﺌت وڌي .ڊا ـ ـر ادل آ ردار ادا ري. ا ا ـﺌن ﺌب ۾ دار ري
ﺌ اﮗ اڻ ﺌج
دﺐ چ ﺌ
دڙ
ﺌد ﺌري
ڏﺊ ر ﺌ آ
ﮡ
،
ﺌ
و
”:
ي
ﺌﮗ ۽ او ر
۽ ر
30
ﺌ ﺌ رو ﺌ“ ۾ ﺐﺌن ڊا خ ،ر راﮡ ،ﺌز
ڊا ﺌ ،ﺐﺌن و دارت: ـزاـ ﺌوش ر راﮡ ،روزا ا ر ڊا ر ا ب خ ۽ ا ا ﺌ ﺐﺌﺐ ۽ ﺌ ﺌ ـ ـ ا ـ ـﺌر ۽ ﺌ 70ﺌ ـﺌن ا ﺌ اب ڏ دي ي رس اﮙ ڏـ وـ ۽ و ﮗ ـ ـ ي ــر ــس ـ ـ ـ ـ ـ ا ـ ـ ــﺌدي ــ ـ ــ ي ﺌ ﺌﺐ دي ﺋ وﺊ . ـ ن آ روف ر ـ ـ ا ﺑﺌرن ۾ وڏو ﺑ آ ان ۾ ن ـ ـ ـر ا ـ ـ ـدري ـ ا ـ ـﺌرج روف ر ي ﺌﮡ ــ ي ﺐﮢﺌ .ا ـﺌن 5ـروڙ ـﺌن وڌ ـ
ﺌ رس
و
”
ي
ر ر۽
ده ر
ع ﺐﺌﺐ د ﺌوڙ
ﺋر ري ر
ﺌ
ﺌ
،ڊا
را ب
آ
ـدڙ ي ا ﺑﺌرن ۽ ا ۾ ﺐ ـ ڀ ـ ا ـ ـ ـر ،روزا ر ده رﺐﺌ ـ ـ ن ڏ ـ ـ ن آ ـ ان ﺌ ﺌر ـ ـر ـ ـﺌز ـ ـ ـ ر ،روزا ـ ـ ا ـ آواز ـ ـ ن ـﺌن آ ا ﺌر خ ا ر ر د ﺌوڙ ي ا ﺑـﺌرن ـﺌ ﺐـﺌغ ڊ ـ ﺌ ﺋ ﺌن وڌ ا ﺌ اب ﮙ ڏ ﺌ. ا ﺌر ﺌن ف ا ﺌج ر ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـدن ـﺌن ﺌﺊ ن ڏ ن ن .ﺌز ـ ر ـ ـ ـ ا ا ـ ـﺌن او ـرو ﺊـ آ ن ،ا ﺌرن ﺑـ ﮙ۽ ﺌ ڏ ـ و ـ .ان ا ﺌرن ۾ ﺌﺊ ﮙ ر .را را ـداز ـ ـﮙ ـﺑـﺎ ـ ـ ي ڀ ـ ا ـ ـ ـر ـ ـ ـر ر ﺌن ﮗ روزا ـ ـ ـ ا ـﺌن ا ﺑﺌرون ري ر ن آ ي ا ﺑﺌرون راﮡ ن ي ا ﺑﺌرن ۾ ﺑل ر نﺌ س وڙ آ ـ ۽ ا ـﺌن ـ ا ـ ان ـ ﺌ ري ڏ ﺌر ن ﺌ اﮗ ﺐ ـﺑـﺎ ان س وڙ ـ ـدي ۽ ن ﺌ ن آ ر ان ــ ام ر دي ۽ ۽ ا ﮙ ﺌﮡ ۽ ﺑ ۾ ا ﺌن آ ري د ﺌﺊ و دا . ا آواز ا ـ ـر ڊا ـ ـر ا ـ ب ـ ـ آ ــ د ــ ﺌ ﺌ ﺐﺌغ ڊ دا ر ،ﺌ را ۽ ﺌ ا دا ـ خ
۽ ر
ﺌ ﺌ رو ﺌ“
ر ،ﺌل ۾ وڏي داد ۾ ا
ن
دآ
ﺌ
ﺌﮡ ﮙ ﺌ ﺌﮡ ﺌ وڏا
ﺌﮗ ۽ او ر
31
.روزا ا ـ ـ ـ ﺑ ڏا رخ ﺌ ـ ـر ـﺌري ر د ﺌوڙ ـ ـ ـﺌ ـ ـﺌ وﮙ ا ﺌرن ي ـ ـ ـ ڏﺊـ ر ـ ي ا ﺑﺌرن ري ادارا ﺐ د ﮙ ـ و ـ ـ ـ آ ـ اـ و ﺌ آ .ي ا ﺑﺌرن ﺐـﺌﺐـ ـ ـ ـﺑـ د دوران ﺌل ۾ و ـر ـﺌن ـ ـ ـراﺊـ ـ ال ﺌﮡ ر ﺐﺌغ ڊ ،ﺐـ ـر ـﺌ ـﺌﺊـ ن، ا ﺌر ﺌ و ﺌ ۾ ۽ ڙن ،ﺌرو ﺌري ﺐﺌﺐ ر ر ر ا ﺌ ۽ ﺌ ۾ ر ﺌ ۽ ڌ ـ وڙي ي ا ﮙ ﺌ ـ ـﺌ ـ ـﺌ ـ ۽ ڏو ﺌر آ ـ و ـ ـ دوران ـ ـ ي ا ــﺑــﺌرن ــﺌن ــر ــﺌري ا ـ ـ ــﺌرن ـ ورڇ ۾ ـ ـ ــدڙ ﺌا ﺌ ۽ ا ـ ـ ـﺌرن ـ ـ ـ ـ ا ـداز ۾ ـ ـ ـ ري ا ـ ان و ﮙ دا ا ﺌر ـ ـ ﺌ دد ﺌ ۾ ر ﺌ ـ ڏا ـ ـ ۽ ان ﺌن ر ڌ ﮙ ۽ ﺌ ري ۾ ڏو وڌاﺊﮙ ـ ـ ـرار د ﺌ ﺌ ۾ ا ﺌﺊ ۾ د و . ڏ دي ان او د وڏو آ ر ڏ ﮙ ـﺌ ـ ـ واڌ ي ا ﺑﺌرن ي ري ي ا ﺑﺌرن ۾ وڏا ـﺌ ـ ـ ارا ـﺌﮗـر ـﺌ ـ ـ و ،آد ﺌري ،ر ـ ـﺌري ر ﺌآ ۽ ﺌ دا ـرڻ ر ـﺌ ـ ا ﺊﮙ ﮙ ﺑﺎ ـ ي ا ـﺑـﺌرون و ــ آ ـ ـ ﺐﺌﺐ ا ن ـدي وا ـ ـ ـ ـ ن ڏﺊـ ـ ـ ـ ﺌو ﺌ ۽ ـ ـ ـر ـ ﺌ ي ا ﺑﺌرن ﺌ ﺌﮡ ري
ي ا ﺑﺌرن
ﺌر ،ﺌ
ﺐﺌﺐ
ﺌ ر س ﺌل ۾
د
ن ا ﺑﺌرن
ا
رن ۽
ام ـ ـ ـ آ ۽ ۽ ي ا ﺑﺌرون ـ ـ ـ وڙ ـ ـ ن آ ـ ۽ ۾ آ ري د ـﺌﺊـ ـ و ـﮙ اﮗ ﺐ ان ﺌﺊـ ـ ـد ـ ن .ا ـ و ا ـ ن ـ ـ ي ﺌن ي ـ ا ﺑﺌرون ا رن ۽ ـ ـ ـ ـ ـ اـ ﺌ رس ﺌ ـ ـ ان ﺌ ﺌ رو ﺌ ۽ر ي . ۾ ﺌ و ﺌن
ﺋر
ﺌ
ﺌن ال
ر نآ
ﺌ
ﺌ ﺑدا
ﺌﮗ ۽ او ر
ﺌﺊ
ﺐﺌن :ر ا د ر :ﺌ ﺌ ،
ﺌم ﺐﺌﺐ
32
ﺌص و
،دارت: ﺌ
۾ دا ر ﺌ
ـ
ﺌ
ﺌب ري ر آ ،ا
و
ـ ن و ـﺌﺊـ و ـ ـ دور ا ﺌن ـ ﺌل ا آ آ ا ـﺌر ـ ـدو ۽ ـ وري ان ﺊـ ﺋ اﺊ دو آ . ﺋ ـﺌﺊـ ـ ـري ـ آدر ا ﺌن ـ ـ ـ دو ،ان دو ،ا ﺌ ﺌﮡ روا راق ۾ آ ـ ا ـ راﺊـ ـﺌن و ۾ ﺌ ،ﺌﺊ ﺑد ـ ـ ڏس ڏ ـ آ ـ .ـ ـ ـ روڙ ۽ دور ﺐ ران ۾ ور ا ـﺌن ـ ﺌﺊ ـرڻ ن ﺌ ﺌن ر . ڏ ﺌ ـ ﺌﮡ و ﺌ ﺌران ر ـ ـد ـ ـﺌل ،ـﺌدم ـ ـ ﺌ ڙو ۽ ﺌو د ا د ا ﺌد ﺌري ـ ـ ـ ون
در
ﺌ
۽ ﺐﺌن ر ا د
دآ
ن. ـدار ـ ـ ـﺌب ـ و ـ ﺌ ﺑدا ـ ـ ـ ـ ﺌ دي وڌي ۽ ـ ـ ﺌم ﮙ رو ﺌﺊ اﮡ ﮡ دڙ ﺌ ن ۽ ﺌ ر ـ ـ ـ ـ آورن ري د ﺌ ۾ ر دور ۾ ـر ـ ـ ن ـ ـ ن ـﺌ ـ ـ ـ ـ ـﺌر ﺐا آ ۽ ـ ـدو ـ ـد ر آ رد ﺌ ﺌر خ وا ر ي م ـﮙ ـر دور ۾ وڙ آ ۽ ڏ ـ ـﺌ ﺐﺌ ر ا ري ﺌر ﺋـ آ ـ .ـ ـ ـ ـ ﺌﺊ ر ﺌر ـ ـﺌ ـري ـ ڌر ـ ۽ ـﺌ ـدي چ۽ ﺌ ڙ ي م ـ ۽ م ان ﺌن اﮗ وڌڻ ڏﺊ ري ر آ . ۽ا ﺌ ﮙ ﺌ
ﺌ ـ ـﺌﺊـ ﺐـﺌﺐـ ﺌ ﺌ ﺌﺊ ـ ـ ر۾ ـر ـﺌ ـ ـ ن رﺐ دور ،ا دور ـ آ آ ـﺌ ـ ، ، ا ر ـﺌن ڊا ر رﺐ ﺌﮡ ،ڊا ر ﺑ ﺐـ ـ آ .ـر ـ ـ ده ﺌم ﮢ ﺐ چ۽ ـﮙ ـ ـرورت آ ـ دور ۾ ﺐ ا ﺌ وڌ ﺌ ر ﺌﺊ ﺌت ـ ـ ـ ـداآ ـ ، د ﺌ ﺌا وڏو ﺌ ر آ ـ ﺌن ﺌﺊ ﺐ ا رآ ا د ﺌ ـ ﺌﺊ ا ﺌن دو .ـ ـ ـ ا رو ر ﺋ ا ﺌن رو ـﺌ ۽ ﺌﺊ ري ـ .ـ ـ ـ ۾ ـ ڙا را ـري ـ . را رو ر ﺋ ا ﺌن رو ﺌ ۽ ڙا ﺌﺊ ز ﺌ ۾ ا ﺌ ﺌ ﺐ ـ ـﺌن آ ـ ، رﺌ آ ـديﮭ ـ ا ـﺌن ڏ ن ا ا ڏ ن ا ــــ ز ﺌ ۾ ا ﺌ ﺌ ﺐ ﺌن آ ،ا رﺌ آ ۾ ـ ـ ـ ـ دور ﺌ ،ﺌر س آ دور ا دو ـ ـ ـ وڏي ﺌ ،ﺌر س ديﮭ ا ﺌن آ ـ ـدو ۽ ـ دور وڏي ر ا دو دور وري ا و ا دو ،وڏا ﺌ ر دا دا .وڏا ڏا ﺌ دا ـ ـدا دو ۽ وري ا و ا دو ،وڏا ﺌ ر ـدا ـ ـ ـدا .وڏا ر ڏا ﺌ دا دا ۽ ا ﺌ ـﮙ واري ـ و دو ا ﺌن ﺌن ا ﺌ ري وارو دور ـﺌن ا ـ ـﺌ ـري ۽ ا ﺌ ـ ـﮙ و دو ا ﺌن وارو دور ن و ﺌﺊ و آ ن .د د دور ا ﺌن آ ا ﺌ آ دل ن .د ـد واري آ ا ﺌ آ دل
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
۽ ر ﺌري ي ﺌ ر ،ا ا اي ﺋ
،ڊا
33
ع ر
ـ ـ ۽ ـر ـﺌري ـ ـ ي ، ” ـ ـ “ ۾ ـ ـ ﺐـﺌن :ڊا ـ ـر ا ـ ب ـ ـخ، ر ﺌﮭ :ڊا ر ذوا ﺌر ـ ـ ـ رو ـ ﺐـﺌﺊـ ـﺌ ـ ـر ،ـ ـﺋـ ـ ـ ـ ـ ، وز ر ،د ﺌب او ،ڊا ر ده ۾ ـﺌب ع آﺊ ﺌن ۽ ا ﺌ ۾ ﺌ او ۽ ـدي ﺌز ا ﺑ ن ن ،ا ۾ ا رار ڏ و ر د ـ ـﺌ ـ ـ ان ڏ ،س ا ري ا ا ـﺌ ـ ـﺌن ـ ڏ اد اي ا ـ ـ ﮭ ـ ﺌﮡ رن ﺐ ـ ـ ـ .ـ اب در ڏ و .ر ان ﺐ ا ﺑ ــ ﺌ ر ﺑر د ﺑرن ر ـﺌن ـ ـ ـ ن ا ﺑ ـ ـ ـ ا ـﺌن ـ پ پ ور ن و ن. ـ ﺐ ۾ ا ﺌن ر ۽ ـ ن 44 ا رد ري ﺌ ـ ـ ـ ـ ـﺌن ا ـ ﺑرن ـ ا ﺑ ﺌﺊ او ﺌن ـ ـ ـ ـ ـ دل ﺌﺑ ر ،
رو ،اب در ﺐﺌﺊ وز ر ڊا ر ر ،ا ﺐﺌﺐ و ري ر ﺌ آ ﺐﺌن ڊا ر ا ب خ ،ﺌب او ۽ ر راز را ده ﺐـ ـ وري ا ﺑ ۾ ﺐ آﮡﺑ .ـ ـ ا ـ ـ ـﺑـ ـ ۾ ﺌﺊ آﮡ دو ﺌن ﺑد ـ ر وارو ﺐ آ دو. را ﺌﺊ دا ـ ـﺌ ﺐـ ا ﺌن دو. ر ﺌﺊ ـﺌ ـ ـﺌن رﮗ ﮗﺌ ا دي اول و ﺌ ر نر ڏﺊ ﺋ .ﺐﺌﺊ وز ر ﺌ ـ ـﺌت ا ـ ـ ـ يﮭ ـ ،ان ـ ـ ـ ڊا ر ـ ـ ـدر ـ ـ ـ ري ـ ـ ـ آﺊـ ن رورت آ .ڊا ر ده ـراﮡـ ﺌن وڌ ـ دس د ﺌ ا ﺌن ي ا ﺌري ـر ـﺌن ـ ـ ـ ـ ﮙ ﮗﺌ ا ﺌ آ ـ ـ ي آ ي ـ ـ ـ ـ ـ ﺌ ادارن را ـ ـﺌ آ ـ ـ ن ﺌڻ ﺌن در ڏ و ـ .ڊاﺊـر ـ ـ ـر ـ ـرل ا ﺌن ا ـ ي ـﺋـ آ ـ ـ ـ ـ ـ وار ـ ا ﺌر ر راز را ـ ـ ـ ـ ي ا ـﺌ ﺋ ﺌ ان ا ـ ـ ـﺑـ ـ ۾ دو ﺌ ا ﺌن و دي .ا ﺌن ﺌ رو رون ا ر ـ ي ـ ـﺌم ﺋ ۾ ر ﮗﺌ ﺌ ن ـ ـ ـ ـ ﺐـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ڻ ۾ ـ ـﺋـ ﮢ دو د ﺋ . ـي ـ ـ ﮭ ـ ا ﺌن ـ ر ﮗﺌ ﺌﺊ ﺌ آ ر نﺌ ﺌﮡ ـ ـ ـﺋـر ـ ـ ۽ ر ـﺌري ـﺌر ـ اري ۾ و ﺌر ن .و آ ﺌ ر ا د ري ﺌران ـ ﺐـﺌﺊـ وز ـر ﺋـ ـ ـ ـ ـ ، ﮗ ﺋ و . ﺐـﺌﺐـ ڊرا ـ ـ ـﺌر ﺌ ﺌت ،ڊا ر ـ ـ ـدر ـ ـ ـ رو ،ـ اب د اﺐرا ﺌ ر ا ا اي ،ﺌب او ،ر ـراز ان ﺌڻ ڌر ﺌران ۽ ﺌ ۾ دد ﺋ وﺊ .ﺋ ـ ـ ڏ ـ ـ ن و ـ ن. ـ ـ را ،ده ــ ا ﺌرن ۽ ا دار ـ ڊا ر د ـ ـ ـ ـﺌن ـ ـخ ـ ـرا ـﺌس آ .ﺌرچ 2016ع ۾ رف وڏي ﺐ را ﺌ.
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
34
ﺌ ر س را ﺌ ي ﺋ ـ ر ﺊ س اﺊ ـ ـ ـ ﺌ ، ۽ ﺌ ۽ ﺌ ﺌران 30 ،29۽ 31ـ ـ ري 2016ع ـ ڏ ـ ـ ـ واري ” ـ ـ ي ـ ـ ﺌ ﺌ ر س ۽ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ـ “ ـ ﺌ ۾ ر و ﺌﮡ ﮭ . ن رو ﮭ ۾ راﺊ ـ ـ ۽ ﺌ ر س ۾ ـر ـ ﺌ ـﺌت ـ ـﺌ ـرن ،اد ـﺑـ ،دا ـ رن، دا ،ﺌ و دن ۽ ﺌڻ ـ ـر ـ ـ ـﮙ ـ ـﺌن ـ ـﺌ ﺌل آ ،ﮙ ﺌ ۽ ﮙ ـ ـ ـﺌﺊـ ـ ـ ﺌن ـ و ـدا ـ ر ـﺌ ـ آ .ﺌ )) (Unitary Stateﮙ ﺐدران ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـري و ـﺌ ـ و ﺌق آ ا ﺌ
را ڊا
۾
ر
د
ﺌن
خ ا ان آڏو
ري ر
ري ـ د ،
ر دڙ راﺊ ﺌ رس ﺌ ٽ :ي ۾ ڊا ر ڙي و ﺋ ل راﮭ ﺌ ،ڊا ر ﺌق ،رو ر ا ﺌز ر ،ذوا ﺌر ﺌ ا ر ﺌض رڙو ۽ ڊا ر ﺌل ﺌ و ﺌ ﺋﺌ .ڊا ر د ري ا ﺌق را ﺌن ا ان ﺌ، ري ۾ را ڙي واڌ و
ﺐﺌﺊ ، راﺊ
۽ ﺌ ــ
ـ ـر ـ ﮭ، ـ واڌاري ـرڻ ـ ـ ـر
: ﺋ و راﮭ 1973ع واري آﺊـ ـ ﺌن .1ﺌ ـ 251ـ ـ ) (1۾ آر ـ ري ،اردوﮭ ـ ـ ـ ر
آ
ـﺌري 8ـ ـﺌﺊـ ـدا ـ ـﺌن ـ ـخ ،ـﺌج ـ ر ـ ـ ا ـﮙ، ﺌن خ ﺌ ر س ﺌ ﺋ .
زﺐﺌن )(Lingua Franca راﺐ ۽ ر ــــﺌ ــــ ــــ ــــ ــــ (State ) Languageرار ڏ ﺋ ،ﺋ و ﺌ و ــد ـ ) (Federating Unitـ ـ ـ ـ :ـ ـ ي ،ﺐـ ـ ـ ، ا ر ن ـرار ﺌﺐ ۽ ڏ و . ﺌن ـ 1973ع ـ آﺊـ ـ .2ﺌ
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
35 ِا ﺌ ـ
رن و ﺌ ﺌن .3ﺌ )(Units۾ ﮗﺌ ﺌﺊ دڙ ﺐ ر ﮭ ۽ واڌاري ﺌ ُا ﺌﮭ ور ﺌ و . ـ “ ۽ ” ـ ﺐـﺌﺊـ ” .4و ﺌ ـ ـ ـ ـ ـ ن“ ـ ڙ ـ ن و ـ . ـ ـ ـ ـ “ ذر ـ ـ ”و ــﺌ ـ ـ ـ ۾ ﮗﺌ ﺌﺊ ـدڙ ـ ـ ـ ـ ر ۽ ـ ـ ـ ــ ـ ﮗ ا ـ ـﺌ ـ واري ـ ـ ﺌﺐ و ۽ ـ ازن ـﺌ ـ ل ـرا ـ و . ي ﮭ ـ ـ ـ ـ ﺐـ ـ .5 ۾ زـ رن ر ﺌري ا ــﺌدري زﺐــﺌن ـ ذر ـ ـ ـ ـ ـ ـ ) (Medium of Instructionــ ﺐ ـﺌﺊـﮙ س ﺌن رﺊ دم ﺌ و . .6ـ ـ ۾ ـ ـ د ـ ـ رن ــﺌ ـ ـ ۾ ي ـ ﮭ ـ زـ ا ـ ـ ـ ـ ۾ ،ـ ـ ــدر ــس ـ درآ ـد ا ﺑ ﮭ ُا ﺌﮭ ور ـﺌ و ـ ۽ ـ ـ ـ ـ ــدڙ ادارن ـ ر ـ ــر ـ رد ﺋ و . ر ـﺌدري 1972 .7ع اﺊ زﺐﺌن وارن ﺌ ردن ” آ ﺌن يﮭ“ ـ س ـﺌﺊـ ـ ن ﺌر ـ ـ ــ ﮭ ﮗ رڻ واري را و . ﺌن ﮭ ـ ا ـ ـ ـ ـﺌل .8د رن ۾ ي ر ﺌري ـ ـ ﺐ ﺌﺊﮙ ﺌ ر ا د ري ﺌران ﺌن ﺋر ا ﺑ ﮭ ﺌن ُا ﺌﮭ ور ﺌ و . رو ﺐﺌﺊ وز ر ،ڊا ر در ڊا ر ـ ـ ــــ و ،ر راز را ،ڊي ي ده ﺌل ـ يﮭ ا ﺌﺊ ﺌ رس ن ا ﺌر ۽ ﺌب او ﺐﺌ و . ون ڏ ن ن و ،ان ﺌد ﺌر ــﺌررواﺊـ .9ـ ـ ا ـ ـ ــﺑـ ـ ﮭ ـ ر ري رل ﺌ ﺐ ا ﮙ ر ـ ـ يﮭ ۾ ـ ﺊ ـ و ـ ۽ ـ ـ دآ يﮭ ۾ ا ﺑ ﮭ و ﺎ ﺌﺊ ﺌ ـ و ـ .ـ و ـ ـر ـﺌر ـﺌن ـ ) (3ـ 251 آر ﮗــﺌ ـ ـ ـ ـ رن ادارن ـ ن و ــﺎ ــري ــ ــ ــ ــ ﮭ ۾ ــر ــ ــ ﺌﺊ ن ـ ـ يﮭ ۾ ـ ـﺌر ـرا ـ ن ’ )‘Prejudiceــﺌڙَ( ــﺌرج ــ ــ و . ـ ُان ـ ـ ﺋ آﺊ و ـ ـ ر ﺌر ﺌن ر .10 ﺑ ۽ ﺌ ﺑدار ﺋﮙ ﺌ ر ـ ـ ـﺋـ ﺌﺊ ر ﺐ ﺌد ر ي ﺋ .
ﺋ
ﺌﺊ ،ـ ـ ـ ـ يﮭ ۾ ـ ــﺌﺊـ
و ۽ ـ ــري ـ ـ . .11ر ﺌري ـدا ـ ـ ن ـﺌري ـ ـ ن ـ ـ ـ ـ ـ ،دواﺊـ ، ﺐﺌﺊ ـ و ـــــ ۽ ــ ـروﺐـﺌت ـ رن ﺌروﺐﺌري ادارن ـ ـﺌﺐـ ـد آ س ﺐـ رڊ ،ا ـ ـ ـﺌر ۽ و ﺌو . يﮭ ۾ ﺐ ﺌ ﺑ .12ـ ـ ر ـ ـ ي ا ـ ـ ـ ـ ـ ،ﺐـس ا ﺋ ن ،ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـرن ۽ د رن ۽ ر ـ ر ﺌري ﺌر ۽ ﮘ ﺌو . يﮭ ۾ ﺌ \ يﺋ ﺋ ي .13 ر ﮭ ”ا ـ ،ﺐـ ا ﺋر ٽ آف ـﺋـ ـ ـﺋـ ـ “ يا و . ﺌﺊ ا ﺋر ا ﺑ ﮭ ـ ـرارداد ـ ـﺎ .14 ـ ـ ـرا ـ ـ ـ ـ ” د اﺐرا ـ ﮗـﺌ ُا ـﺌﮭ ور ـﺌ ـﺌم ﺐ رو“ و . ﺐ ﺐ رڊ ۽ ﺐ ـ رو آف .15 ـ و ﺌﺐ د ر ـ ـ ن ﮗـ ـ ـﺌ ـ ﮭ ـ ﺌ ـ ـ ـ “ ـﺌ ـ ري”،ا ﺌن ﺌب ـﺌﺊـ ،ا ـ ـ ـ ۾ ـﺌ ـ و . ي ـ ـ ﮭ ۽ ادب ـﺌن ﮗـﺌ ـ ـ .16 ر ﺌري ادارن ﺐـ رڊن ـ ادب، ـﺌن ﮗـﺌ ـ ـ ـﺌﮡـ ﮭ۽ ﺌ رر ﺌ و . ” .17ـ ـ ــرا“ ــﺌن ُـ ــر ـ ـ ـ ـ ـ ــﺌن ـ ـ .وي ــﺋـ ـ ـ ۽ ــﺌ ﺌﺐ د ـ و ـ ـ ا ـﺌ ا ﺑﺌرن ﺌ ۽ ـ ﺐ ۽ ري. در ا داز ۾ م ـ ــر ــ ۽ در ا .18 ﺌريﮭ ۾ ر دﺐ ر ﺌو . ي ﺑﺌ ﺌﺊ ” .19ي ﺋ ﺋـ ـ ـﺋـﺑـﺌر ـري“ ـﺌﺊـ ﺌل ﺐ ﺌ و . ري ،ان ا ـﺌر ــ ﮭ ــﺌن ُــ ــر ي ﺋ .20 ــ ــ ” ـ ـ ي آن ﺊـ ــ
ﺌ
ﺌﮗ ۽ او ر
ــﺌري ـﺌ ـرو ـرام “ وڌ ـ ـ ـ ـ ﺊــﮙ ــ ﺐ ﺌﺊﮙ ۽ وڊ ـ ـ و ــ ــ ــ ــﺋــ ﺐ دوﺐ د ﺌ ۾ ر ــدڙ ــ ــ ي ُان ــﺌن ڀ ــ . راﺊ ـﺌ ـرو ـرام ـ ي آن ﺊ .21 ،ادب ۽ ﺌ و ﺐ ﺌﺊﮙ ـدڙ ـر ـﺌري ۽ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌر ـرڻ ادارن ر . ـﺌ ـ ن ﺌس ر ﮭ .22 ـ ــﺎ ـ ـ ـ ـ ـ ر ـ ـ ﮭ ـ ر ﺌري زﺐﺌن ي ﺐ ـﺌل ۽ ـ ـﺌل ـ ـﺑـ ـ ﺋ و .ان ﺌن ﮙ ر ﺌري ر زﺐﺌن ي ﺐ ﺌﺊ و . ۽ ﺌراﮡ ادب ـ يﮭ ۾ ﺌﺊ .23 ــر ــﺌري ــ ــ ــ ا ــﺌ ــ ﺋ و . رر را ۽ ـر ـ ـ ـ ـﺌ يا .24 )ا ﺑﺌرن ۽ ﺋ و ره( ـ ﺌﺊ ﮭ در ا ـ ـﺌل ي ” ﮭ ﺌ ﺌ ر“ رر رڻ ـ ـر ـ ا ـ ـ ـ ـﺌل ﮭ در ﺋ ر ۽ ـﺌ ـر ﺌ ﺌﺊ ﺌن ﺐ ر ﺋ . ـ م ر ر .25 ﺐ ﺌﺊ دڙن ـ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ” ـ ـ ـ ﺌﺊ س“ ﺐد ﺊ ،ﺌم ـﺌم ا ـد ـ ـﺌ ﺐـﺌ ـ ـ ـ ـ ـد د د را ﮭ روا ـﺌ ـﺌﺊـ س ـﺌ ـ ـ و . ﺌري ـ ـ ي ﮗﺌ ﺌﺊ دڙن ا .26 ا س.ا ـ .ا ـس ﺐﺌﺊ ) (SMSيﮭ ۾ ﺌ و . ي م ـ ا ـ ـ آ ـ ـ ـ ـر .27 ﮗﺌ ﺌﺊ ،ـر ﺌ يﺐ ۾ ﮭ واري ـﺌ ـ ۾ آد ﺌريﮭ و . ي ـﺌ ـر ـ ـ .28ڌري ﺌر ﺌران آ ﮙ ا ـﺌزت ڏ ـﮙ، رو ﺌ ـﺌ ـ ـر ـس ۾ ﺌ ر ي ا ـﺌزت ـ ي اد ﺑ ﺌرت . ڏﮙ
36
ﺋ
ر ﺊ س اﺊ ﺌ ۽ ﺌ ي ﺌ ﺌر ﺌن ﺌ ﺌ رس۽ ﺌ ﺌ ري 2016ع 30 ،29۽ 31 ﺌن را ز آف ﺌ ﮘﺌ ﺌر ﺐﺌغ ۽ آڊ ر ۾ 3ڏ ﺌري ر ﮙ ﺐ د ﺌ ﺌﺐ ﺌن ﺌﮡ ﮙ ي م ،ان ،ا ب ر رن ۽ د ﺌ . ﺌﺐ ا ﺌ ڏ دڙ ،ﺑﺌرכ ﺌ رس ر۽ ﺌ ﺌ ۾ و ﺌ اڳ ﺌ .ان رت ۾ ﮙ ﺌ ﺌب ي ر ﺌب ا و ۽ ﺌ و . ۾ ار ﺌ رس۽ ر ود ۽ ﺌ ي ا ﺌ ، ﺌﺐ ﺋ . ﺌ دو ۽ ر داري ﺌ
اﺊ ڊا
۽
ﺋ ۽ ان و ﺌﮡ .
روح ر ﺌڻ ﺌن ﺌن
ﺌ رس ڏ ي ،اردو ۽ ا ر ي دوران ﺌ ر ر را ۽ ا ر ﺌ دو ر ۽ ر ﮙ ا ر ﺌرڊ اپ ڊ دو ر . ۾ ا ﺌ ري د ﺌ ذر ﺌ ر س آن ﺊ ر .ان ڏس ۾ ر ر ﮢ ، ﺌر ۽ دد ا ﺌن ۽ رن ﺌ ،ر ﺌ ۽ ﺌ ﺌ را ا ر ﺌر ۽ و ﺌر ﺌن را رن ادارن ﺌ دل ﺌ ﺌﺐ راﺊ ﺌ آ ن ۽ ﺑﺌر ن ﺑ ل ﮢ ﺌر او ﺌن ﺌ ن۽ ر ر را. ﺌج د و ﺌڻ ر ري ا ﺌت
ر ﺊ س ﺌ ر س۽ ﺌ ﺌ ي ر ري ﺌن( ﺌج د و ﺌڻ ر) ﺌ ر ﺌ ﺋ ڙو، د ﮙ ا ر ﺌ ،ار ا ﺌت ﺌ، ﺌري ۽ ﺌ ﺌررواﺊ ر رٽ ۽ ر ﺌرڊ ري ر ﺌ آ ر ﺑدا
ﺌ
او ر ۽
37 ـﺌ ا ـ ـ رت ا ـ و ﺌ .د ”دراوڙ“ ـري ـرت ـﺌن ـﺌﺐـ ﺌ ﺌڻ ـ رور آ ـن ــن۽ د ﺌ ـﺌ ن .ان ري ا رت ۾ د راﮡ ﮭ
ر آ ۽ ان دور ا ــ ي ـ ـ ﮭ ـ ـ ﺌم ۽ ـرو ـ ـﺌ ـﮙ ۾ در ﺌري زﺐـﺌ ـ – ـ ـ ـ ـ ـ ــﺌ ــد ــ ن ــروري آ ـــ . ڙي را ـ ـ ـ – ـ ـ ـ ﺌ ـر ـ ـﺌ ـدي ۽ ا ـدرو ـ ـرور ا ـر ﺊ ﺌﺊ ڻ دو .ا ﺌ دي .ـﺌ ـر ـ ـﺌ ـديﮭ ۾ آ .ـ ــ ر ـ دا ا وا ا د ـ ۽ ـ ـ ا ـﺌن ـ ﺊ ﺌل و ـ ـ زﺌ يﺌ ر ﺐ ﺌدن دن در ﺌري زﺐﺌن ﺌر ﮭ ـ ۽ ـ ـ ر ﮗﺌ و ﺌن ا ر ﺐ ﺌ ﮭ ي زﺐﺌن ﺐ راج ﺑ ل رڻ ﺌن ر ي ﺐ ـﺌوت ان ـ ا درو ﺊ . ﺌن ﺌر ﮭ آ ش ﺌ ـﺌل ۽ ان و ــﺌ ــر ـ ــﺌ ــدي :ـ ــد ـ ۽ ي ﺌن ﺋ ـ ـ ي د ﺌن ر ا ﺌ .ﺌﮗ ﮭ رح ـ ـد ـ ـﺌن ﺌﺊ ـ ﺊ ـ ــﺌﺊ ـ و ـ ـ ـ اﺊ ـ ـ ـ ـ ــ ۾ ـ ـ ـ ـرت ا ﮭ ﺌ ا اﺊ ﮭ وڏي ۾ وڏو ا ر ري ـ . ـ ـ ـ ــرﮗــﮢـ ـ ـــ وـ دور ﮢ ۾ ﮢ ر آ ،ان ـري رت ﺌ ـ ـﮢـ ـﺌن ۽ ـ ـ ـ ـ ده ﺌر د زﺐﺌ ۾ دن ﺌن ﮢ وڏو .ـ ـ ـ ـس ـ ـ ده ﮢﺌ ،ﺌورا ۽ ر ﺑ ن ـ ـ ـ ن، ـﺌ ،ـس ــ ﺌب ۽ ﺐ ﺌو ر ﺌ رت ن ـ ـﺌ ا و دכ ۽ ، ـ ـﺌن ـ ـ رو ده ﺐ رت ن .ا ـ ـﺌن و ـﺌ .ان ـري ا ـ ـ ا ڏا ﮢ رت ـ و ﺋن ر ن ﺌن ـ ـ ي ـ ـ ﮭ ـ رن ﺌ ،را ر ۽ ﺐ ـ ـ ـﺌورن ـﺌن ا ﺋ ﺋـ ري ۾ رو ﮗﺌ آ ،ﺐ ـ ﺐ ن آ .ان ري د ﺌن ـ ﺌص ۾ ا ﺌن ر ا ـ ـدو. ار ۾ا داـ ـ ا ــ ــ ـ ـ ن ۽ ـ ـﺌورا -ـ ـ ـﺌﺐـ ،ـ ـ ـﺌ ـ ،ا ﺑ اﺊ آ و ره ﮗﺌ ﺌ ـﺌ و ـ ـﺌ، ، راﺊ دڙ ا ر ﺐـ ۽ را ر ﺌ ﮢ ۾ ﮢ ا ر آ ﺊ ـ ـ يﮭ ـ ـ ﺐـ ـ ان ـﺌن ﺐـ ـراﮡـ ﮭ ا دو ر آ .ا س ا ـ رت ـ ـ يﮭ ـ ن ــرح ا ـ ـ ۽ ـ ُا ﺌ ﺌﺊ ن آ . ـ ـﺌب ” ـرا ـرت ﺌ ري ـ ـ ـ ـ ـ ـ ﺊـ ـ ـ ن ۽ ـ ـدن ـ ـد ـ ـﺌ ـ ـ ـدن ـ ﺌن ا ،ـ يﮭ ـ ﮗـﺌ ـ ـ ـ آ . ﮜ ﺐ “ ۾ ان ا زﺐﺌ ۾ ار ـ ـ ـ ـﺌن ﺐـ ـﺌ ـ ﺊ رﺑ ـ ـ ـ ـ ـر ـ ﺌ، دور ۾ -ﺐ ـ ـ ا ا آ .ﺑ از ﺌر و .ـ د دراوڙي ري ﺌﺐ ا دور ۾ ـﮙ -ـ ـد ـ ـﺌن ـﺌ ـ ﺌر ن ﺐ ان ا ر ﺌن ر ـ ـ ـ ـ ـ ـ ن ۽ رכ ﺌ ـ ۽ ـ ـﺌ ـ ر
ﺐ ﺌر ۾ ب و دכ ـ ـ ـ .ا ﺋ ن دراوڙي د ﺌن ۾ راﺊ راﺊ ﺐ آ . ﺌ ﺌن د ﺌن ﺌن ﺌ ر ﮗﺌ ﺌ ر رڻ ﺌن اڳ آ يﮭ ـر ـ ﺐـ ـﺌن ـر ـﺌن ـ ﺐـ ـ ـر، ﺌ ﺌڻ ا ـ ـر ـ ﺊـ ﺐـ ـ ـﺌدي ـرح ﺌن ﮗﺌ ـﺌ ـر يﮭ ﺌ ر ـﺌر ـخ ـﺌن آ ر دو .ا دور ۾ ﺌ ﺌن ـ ـ ـ اڳ واري ـ ۽ ان ـ ﺌﮡ دڙي ﺌﺊ ـ ـﺌﺊـ ـ ـ ــ ا ر ۾ ﺌب م آﺐﺌد ﺋ .ﺌ ر ﺌظ ـﺌن ـ ــ م ﺋ ،ـ ـ ـ وٽ ـ ر دن .ر زﺐﺌن ﺋـ ۽ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ـ ـرن رﮡ ﮭ ۾ د ﺌ ـ ﺌﮡ ر ﮢ ـ ـ ـﺌ ـ ـﺌﺐـﺌ ۽ ﺌن وڌ ـ ـ ـﺌرو ـ ـﺌ، ﺎ ﺋﺌ .دن دڙي ۽ ـﺌ ـ نﮭ ـ دڙي ـ رن ـﺌن ـﺌ ـر آ ـ .ا ـ ـ 5000 زﺐﺌن ﺋ ، ور ق.م ۾ ان م وٽ ﺌت ﺌن ا ، ، از ﺌ ﮭ ا ـرا ـ ﮭ ا ـدر راﺊـ ﺌﮡ زﺐﺌن ﺋ ۽ ان آ .ا ﺌ زﺐﺌن ﺌ د ،۽ و ﺋ دور ۾ ﺌ ۾ او ر ـ ـ وכ ذا ـ ر ﺌ ـﺎ ۽ ان ـﺌن ـ ـدا ۽ دڙ ذات ﺌت ﺌ رق ،ان ﮢ ﮭ ـ ـﺎ ﺌﺐ د رڻ ﺌ ﺌرڻ ﺐ ﺌ ،ا ﺌﺐـ ديﮭ .ان ۾ ريﮭ دت وارو دور دور د ن ﮘ و ن .ـﺌ ـ ـ ـ ـ ﮭ ۽ وا ر ا ـ ـ ، ﺐرا ا ـرق ۽ ـ ت ﺑ ذات ﺌت ﺌن ـ ڻ ﮘـﺌ ،ـ ري ﺌت ـ او ـ ـ ــرف، او ــر ــرف وڌ ــﺌ ـ ۽ ﺌ ـ ير ــ ،ـن ﮭر ش ۾ ـ ـري ـ ـﺌ .ـ ـ ـ رن ر ـﮙ ـ ـ ـ او رف وڌ ﺌ ،ا راﮡ ﮭ ـ ـ ـﺎ ـ ڏ ،ا ُا
ﺌ
او ر ۽
رڻ ﮘـﺌ .ا ـ ـ ﺌري ر ﮙ ـر ۽ ﺐـﺌﺐـ ـ ﺊـ ـ ۾ ﺑ ﺌن اﺐـ ڏاڏن وا ـ ـر ﺌ ر اڏي، ارڻ ﮘﺌ. زد ﮢ ر ـﺌ ـ آﺐﺌد ﺌ ،ا ــ ـن ﺌن ـ ـ ـ ا ﺊـ ـ ﺌﮡ ـ ن ـ ـﮢـ ـ ن ـ ـ ن ۽ ـ ـ ـ ن ﺌز ن ﮢ ن ن ۽ ـ و ـ ا ـ و آ ،ا ﺑ ـ ا ـ ـ ـ ـ ن ـ ا ـر ر دڙ ﺌﮡ ﺌن ﺌر ﮙ ﮘﺌ ۽ ا ـ ـ ـ ﮜـ ﺎ۽ ﺌ ز د ﮭ۾ .ا ر ـ ـدي ﺌ ا ر ﺌﺊ ـ اﺐـﺌﮡـ و ـ ـ ﺐ و ــﺌري ـ ـ ـ ـ ــﺌ ۽ ـ ــﺋـ ﺌ ـدو آ ـ ﺑ را ري و اﺐ ڏاڏن در ڏ و دو آ ، د ﺌﺊ ﺋ ـ ــــ ـ و ـ ـ د ﺌ ريﮭ ﺎ ۽ ﺌد ﺌﺊ ﺑﺌل آراﺊ ﮭ ﺌن ﺐـ ـ ر ﺌ ،ـ ـ و ـ ”د ـ ن“ ـﺌ د ﺌﺊـ ۽ ـ ن ”د ن“ ڻ ﮘﺌ ،ﺌن ﺌ ديﮭ ز و و ره ﺌ و ـ ڙا ،ﺌج ۽ ﺌﺊ ا دو ر .ـر ـﺌﮗـﺋـ و ـ ،ـ ﺌ ر ﮡﺌ ﺌ ﺋﺌ، ﺌ ۾ ﺌد ري ـ ـ روح ا ﮗﺌ رڻ ﮘ ۽ ا ﺌن ڏورا ۽ ﺐدد ﺌ ﺐ ـدن ـ ـ ـ ﺊ ن رڻ ﮘﺌ ـ ـ ـ ـرض ۽ و اڳ ﺌ د س ﺌﺊـ ـرح ﺌ و دا .ﺌر و آ ۽ ري ـر ـ ﺌﺐ ﺐ ا ﺌ ﮗﺌ ﮭ ۽ در ـﺌﮭ ﺌ ر ر ا دڙ ﺌ ـري ـ ـﺌ ۽ رڻ ـ او ــ ﮭ دڙو ﺑﺌ ـ .ـ ـ ـ ـ و ـﺌ .ـ را ـ ڊا ـ ـر ـ رح د ر ر ) (Noah Crammerـ آ ـ . ڊا ـ ــر ـ ح ــر ـ ــر آ ــر ـ ــﺌ ۾ ﮭ وڏو ﺌ ر ۽ ﺌﮡ رﺌ ـ ـ ـر ـ ـ ـ ـ ـ وار ـ . و ــ ـر ـ ـ ـ ،ا ري ـ ـدن ـﺌ ا ـﺌن ،ـ ـ ـ آ ﺌ ﺌرا ﺌن ڍا ﺊ ”د ن“ ـ ن ـﺌ، ۽ ﺐﺌر ﺐﺌر ان د ﺌﺊ
38 .ان دڙي وارو ـ ـﺌ ﺑت د ۽ ﺌر ﺌﺐ ـ ـ ـ ا ي آ . رُ ،ار ۽ ـ ـﺌ ـﺌن ـ ـ ـ آ ڙي ﺐ ري وا ﺌر ـ ـ ـدو ـ .ان ا ﺌڻ ان ﮗﺌ ﺌن ـ ـ ـ ـ ـ و ـ ـرون ـ ـ ـري ﺎ نا ﺌ ﺌن ﮙ ن آ .ا ﮭ ـ ـ ـ ـد ـ ـ ـﺌڻ ۾ وا ـﺌري ـﺌ ﺌن . ۽ و ﺌﺐ ﺋ ﺌ ڏ ﺌ ﺌن ﮙ ۽ ـﺌج ـ ر ﺌن ﺌج
درآ ـد ـرڻ ـ ـ ـدن ادب ۾ ـ ــر، ـري ـ ـ ﮭ ـرح ـﺌﺐـ ﮭ ـ اـ ﺎ ﺌ ”د ن“ ان ﺌج ـ ـ ـدو ـ ۽ ا ـ ـ ـ ﺌن دن او ر ۾ آ ،ـ ـري ـ ـ ـ ـ ـﺌن : ﮭ ، ”ا ـر ـ او ـر ـ ﮢ ذر ڏي آ ۽ ﺌن ،ا ا و ـ ـ آ ـ ،ـ ـﺌن ا ـ آ ،ــ ا ري ۽ ا ﺐ ﺌر ـ ﺐ ا ن۽ آ ، ر آ ـ ۽ د ـ ــﺌ ــﺌ ـ ـ را ـ ـ د ـ ـ ن ﺌ“. ن ن ــ ا ا آ ، ﺌ و ﺌ ـ ـدا ۽ ان دت و ﺌن ﺊ دت س ر ا ﺊ ـ ـ ـ ـ ﺎ ،ري ـ ـ ـﺎ ـ دڙي ﺋ ۽ ـ ـ ـر ـ ـﺌن ـ ـ ـ ر ﺌ اﺐﺌ ڏاڏا ا ﺌن ﺊ آ ﺌ ـﺋـﺌ .ڊا ـ ـر ﺌﮡ ـ ـﺌ ـ ي ر ر اﮗ ”د ن“ ا را ﺌر ﺐ ـر ـ ڏا ـ ـ آ ـ ،ـ ـ ﺌ ،ر ا ا ﺌرو
ا ﺌﮡ ﺌ د ز ﺌ ۾ ﺌ ﮭ و ـ د ـ ـ ـ ـ .ڊ ـ ـ ـﺌرכ ـﺌ ﺌن ا ﺌن ﺌ ـﺌ ـر ـﺌ ـ ـﺌن را ـ ـﺌ ن ﺌ ن دي ﺐ ر ا “. ﮡ آ ۽ ﺌڻ ان ﮗ ڊا ر ـر ـ ـر ـ ا ـ را ـ ﺌﺊ د ري .ـ ـ ر دڙي ﺌن ل رن ۾ ـ ـﺌر ـ ـرون ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـﮢـ ﮭ ا نآ ، ﺎ ” ٽ ن“ ” ـ ٽ ـ ـ ن“ ۽ ﺌل ۾ ﺌ. ” ٽ “ ا دڙي ﺊ ـ دور ۾ ﺋ ﺌ ﺋ ـ ـ واري ـ ـ ـ ـ “ ـﺌ ” ـ ون“ ر ” رـ دا ﺋﺌ، 1800ق.م ۾ ”دل ن“ )د ـ ن( رن ﺌﺊ .ا ـ ـﺌﮡـ ـ ـ ﮭ ﮢ ﮭ ـ ي ـري، ﺌﺊ ﺐ ا رو ڻ ﺌ آ ـ ـ ـﺌﺐـ ـ ـ ـ ڙي د ـ ـ ـ ل ـد ـﺌﺊـ ـ ﺐ ﺌد ـ ـ ــ و ﺌ ريﮭ ﺌن ﺋ ﺋ . ر ﺎ ﺎ ري ـ ﺋﺌ ي ﺑ ، ا ر ۽ ﺐﺌﺐ رف ري ـﺌ .ـ ـﺌ ـﺑـ ـ وري او ر رف وڌ ﺌ ۽ ﺌب ﺌن ـ ـ ـدي ن دي ،ـﺌ ـ ـ ـﺌ دو آ ـ ۾ ﺐ ر ،ـ ـ ـ ـ ـ ـﺎ ـ ـ ارڻ ـروع ان و ـ ﺌﮡ ﮭ ﺌﺊ ن ۽ ﺋ آ ﺌ ﺌ ﺐ دو ،ـ ـري ﺑ ي ،و دي و ـ ـدي، . در ﺎ ﺌ ﺌن ﺌري ـﺌري ـ ـ ـدا و ـﺌ .ـ ـدن ـ ـ ـﺎ ـﺌ ــﺌن ﺋ ﺑـ ـ ـ ر ـ ـ ـ ۾ ا ـ ۽ ان ـ ﺌري ﺌري ،ـ آ ﺌس در ﺌ ﺌ ۽ ـﺌﮡـ وڏن ﮢ ۽ و ـ ـ ـﺎ ـ ﺐـ ـ ـ را آ ـــ ﺊـــ ـــ دور ـــﺌ ا ـــ ـــ ر ـــ ا ـــر ﺋ ـﺌن دور دور )(Pictographic ـﺌ ،ـ ـﺌ ـد ان ري ر ا ا ﺑ ان دور ۾ و ـ ﺐـ ـ ـ ـ ڻ ۾ روف ﺋﺌ .ا ـ ـ ـ ـ ن ـ ـ ـ ـ ن ـﺌ ـ ـ رـ دڙي ۽ ﺌ
ﺌ
او ر ۽
۾ ـﺌ ـ ،ﮗـﺋـ ن ،ڍﮗـ ، نآ ، ري ،ا ﺌن ـ ـ ۾ ڍال، ا ﺌن و ـ ـره ﺐﺌر ا ﺌن ن“. ن ر ن را ـ ـ ڻ ڻ ا ﺌ ـد ـ ن ﮘـ و ـ ن. ﺋ ۽ ان ۾ ـﺌ ـ ي ﺌ ﺌ دوآ ۾ ـ ـ ـﺌ، ﺌ ﺑ د رح ا ﺋ ـ ـد ﺊـ ان ﺌن ﺌ ﺌن ﺋﺌ ،ان ري ﺌ ۽ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ـ ـ و و ﺌ .ر و ﺋ ،ـدن ـ ـدن ۾ ﺌﺊ ــﮙ ـ راخ ـ ــدا ـ ـ ــﺌ ــﺋــﺌ .ذا ـ ۾ اﮗـﺋـ ۽ ذات ﺌت رق ـ ۾ ۽ ﺋ دا ـ ـ ـﺌﺊـ ر ـﮙ ﺌ ۽ ﺌ ـ، و ا و رادو ﺌج ﺌﺊ ۾ ﺌ ﺐﺌ ـ ـدا ا ـ ي ـ ـ ـ ـ . ـ ـ رــ ا ﮭ ﺌج ﺌ ﮙ ﺎ ۽ ڌرم ـ ـ ـ ر رڻ و دכ ڌرم ـ و ڏ ، اﮗﺋـ رت ا ﺌر ﺋ .ر ﺋ ﺎ ﺌ ـر ـﺋـﺌ ۽ ـ ر ﺐ .ان ـري ـ وٽ ﮙ ﮙ ﺌ ﮭ ،ـ ـ ـ ا ـ ـ ـﺌﮗـ ، ﺌ و ـ ـره ـ ﺌ ا ظ رڻ ـﺌن ر ـ ـ رح ﺌر ـرف ـ ـدن ﺌ ۽ اڄ و دن ﺌن ـ ﺋ رف ﺑر ي راﮡ ﺌ ﮭ ﮙ ـﺑـر ـ ي ﺌل دن ان و ا ـ ـ ۽ ر د ـس ـ ان دا ـﺌ و ” “۽ رڻ ﺌن ر ﺌرا در ﺌ ” وﮭ“ ـ ـ ـ ـ ـ ﺐـ ـﺌدر و ـرن ـ ﺌ. ” “ ۽ ” و“ ﺌ ڏ ﮙ ـروع ـ ـﺌ .ان رن ﺐ ﺌدر را ﺌﺊ ﺌ ﺌ ” “ ري ﺌ. ۽ ” و“ و دכ ادب ۾ د ﺌن ان و ي ر ﺌل ﺋ ،ا ـ ـ ﮭ ر ـ .ا دازي ﺌﺐ ا رو ﺋ ﺋ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ي ـ ـ ان و ـ ﺋ ۽ ـ ـ ـ د ﺌن ۾ ﺐـ دراوڙي ﺑ ﺋ دراوڙي. ر دا ﺋـﺌ ،ـ ـﺋـ ـ ـ ـ دڙي ـ ﺌ ﺌن ﺌﺐ ﺋـ ـ .ـ ـﺌن ـ ـ ـ
39 اوان ـ ـرا دراوڙن ـﺌ ـ ـ ـﺌ آ ـ .ـر ي ـ ُا ـﺌ اﺊ ان ري اڄ ر ـ ـﺌَ ﺎ دراوڙي ﺋ ، ري د يٰ دي .دراوڙن ـ ن ﺐـ ـ ـ ـ ن ڏ ﮙ ـ ـد ـ ـﺌن ۾ ـ ـ ن ۽ ا ـ ـﺑـ ـ ﺑــ آ ر ﺌ ﺌ ير ـﺌن ﺋﺌ .ﺐ ر ﺌل ا ـرو ـ ﺌن ﮗ ـ ـ ـﺌل ﺌ ﺋ ـ ـ ـ ن ـ ـ ن .ـ ﺌن ان و ۽ ـ ـ ـﺌب واري ي ،ﺌ ﺌﮡ ﺌﮛ ۾ ﮗﺌ ﺌﺊ و ـدي ـﺋـ ،ـ دراوڙي، ـ ر ـ ن ڏ ــﮙ ـــ ـن ـ ـــ ـرور آ ـ د ن .اﺊ د ﺌن ۾ ــ ۾ﺐ ا ر د ﺌن ا را ن ا ﺌ ـﺌﺊـ ن ـﺌ ـ ـﺌ ـ ـ ـﺌورا ي ـﺋـ ، رت د ﺋﺌ .ا . ﺋ ﺌن ـﺌ ـ ـﺑـ ـ او ر رف ﺌ ـﺌ دوآ ـ ـرف وڌ ـﺌ، زﺐﺌن ﺐ ﺌڻ ﺌن ﮢ و ـﺌ زﺐﺌن ـﺋـ ۽ ۽ ا ﺌ زﺐﺌن ﮙ ۾ ﮙ ا دي ﺋـ .ا ـﺌ ـ ـ ي زﺐـﺌن ـ ـﺌورن ۾ ـ ـ ـ ﺌ ا ﺋ ۽ و ـ ـ رڻ ـﺌن ﺋ زﺐﺌن ﺐ ر ﮙ ﺌج ۽ ﺑ ط۽ ـ ـدي ـﺌ ـ ۽ ا راد ﺌن د ر ر ﺌرڊ و دن ۾ وﺋ ، ـ ـ ـر دآ . ﺌ و ـدכ يﮭ ﺌ ا رت ﺌن ﺊـ و ـ ـ ـ ۾ و ـ ـ ـ ﺌ ﺌن ﮗﺌ ر ﺌ .ﺌڻ ،ان ــري ـ ـ ـ ـ ــﺌ ـ :ـ ـ ي ا ـ رت يﮭ ﺌ رت ﺌن آر ۽ ر ﺌن! رﺊ ﺌ ران ا ﮙ ۽ ـ ـ ري ـ ـد ـ ـﺌن ۾ و دو آ ـ ۽ ﺑت ﮙ آر ﺌ ا ﺌ زﺐـﺌن ـﺌ ـران و اﺊ ـر ـ وارو ا ﮢ آ ﺌ .اڄ آر آ ۽ ﺌﮗ و رو ـ ـر ر ﺋ ن ،ڊا ر ر ،را ي ۽ ـﺌ ـﺌ ـر ـ و ـدכ ـ ـ ـ ـ ـ ا ﺌﺐ ﺌ او ـ ـ ر ـﺌرڊ ،ـ ـ ـ ـ ر ـ ا ـ ـ ”ﺐر “ ۽ ”د ﺌ ري“ آ ،ﺌ ”ﺐـر ـ ـ “ دڙي ـ ـ ر ـ ۽ ”د ﺌ ري“
ﮭ ﺌن آ .ﺌﮡـ رت ان و دڙي ﺌﮡ ﺋ ا اڻ ﺌ رﮗ ر ا و دכ ـﺌﮡـ ـ ـ ﺎ ﺌن ،ر د دن ـ ﺐ ﺌد ﺐ ُا ﺊ . ﺎ ﺋ ـ ر ﺌ ر ﺋﺌ ،ان ـري ا ﺌﮡ دن اﺐﺌﮡ ۽ ﺌﺊ ـﺌﮡـ ـ ـ ﺐ ا ﺌ ـﺋـ ـ ـﺌ ـ ل ۾ ﮭ ﺋ ۽ ان ﺊ دڙي رت ا ﺌر ﺋ . ﺋ ـ ﺐـ ﺎ۾ ﺎ ۽ و دכ رور ر ﮢ ـ ـدو ۽ و ار ور ۾ا ـ ار ور ۾ ا ﺌ ﺑد ر دو و ،ـ ـﺋـ ﺋ و ۽ ﺋ زﺐـﺌ ـ ـ ـ ـ ـ ـ اﺊـ وڌ ـ دي ۽ ا دي ،ڏورا ـ ـ ـ ـ ـ ـدي رو ﺌ ا ـﺌرو و ﺋ .ا ﮭ ر ﺌل رت ـ ـ ـ ـ ـﺌن د آﮗﺌ ﺐـ ـ ـ ـ ـرت ـﺌن ـ ن . ڌا ﮭ ﺌن اﮗ ـﺌڙ ـ ن ﺌ ﮙ ۽ ﺌڙ ن ﮗ ن و د ـ ن ـ ـ ن ـ ان ـ ـ ـ ـ ـ ــدا ﺊـ ــﺋــﺌ ” َ ـ ـ يﮭ“ ) (Sandhiـــﺋـــﺌ .ان ـــ ـــ ـــ ـــ ـ ر ا ـ ـر ـ يﮭ ۽ ـ ـ آ ـ . ﺌل رڻ روع ﺐا ان ۾ ﺌ و ا در ”ِا“ رف ـ ـ ۾ ﮙ ﺌ وڏي ﮗـﺌ ـ ـ ”اَ“ رف ﺌ ـ ـ .ـ د ا ـﺌن وٽ ان ـ ن ـ ـ ر ـ ن ا ـ ـ ﮭ ــر ـ ـ ــﺌن ﺐــد ـ ـ ڌا ـ ـ < ـد نآ . رت ِ -د( =و ﮙ ،ﮗـ ـ ڻ ،ﮗـ ـﮙ، ) ڌכ ﮢﮙ ،آﺐﺌد ﮙ ،ـ ـدود ـ ـﮙ و ـ ـره، ،ﺌــ ﺌن ِ ،و ِ ،و، ”ِا“ ﺌن ـ ـ د آ ـ ـ ـﺋـ رف َ ڻ ، َ ،داڻ ) ﺌ رڻ ﮘـﺌ آ ـ (، ﺌ رو رو رﺐ ﺌﺐ د آ .ـرف ـ ڌا ـ ﮭ َ و و ره ــــ ـ ي ﺌن ﺌ ﺌ. ﺎ 131 ﮗﮢ ﮙ ﺌن ﺐـ ـﺌ ـ و دن ﺑ ـ ر اڳ ان ﺋ ﮭ رح ﺑﺑ ،وכ ذات ﺌت ﺌن، ـ ـ ـ
ـ ـ ﮭ و ـدכ رت ﺌن ـ ــ و ـ ﮭ ـ
ﺌ
او ر ۽
۽ ﺑﺌﺊ ز د ﮭ ـ رق ،ﺌڌي ڙي ا ر ـ ـد ـ ـﺌن ـﺌن ﮙ ري، ـ ڻ ذر ﮭ ڙي ﺐ ري ر ـ ﮙ ﮘ .وڏو ۾ وڏو ﺑﺎ ،ﺋ اﮗﺋ و آ ـ ،ذات ـﺌت ـ ـ ـد ـ .ـﺌص ـ وـ، در ۽ وﺊ ري ﺌن ﺐر ـﮢـ ۽ ـ ـ ـ اכ ـ ـر ـ ا و ـ ـ ي ن ﺐ ن ﺌ ا ﺌ ﮗ ﮙ ﮘﺌ .ا وﺊ ۽ در ا ـ ـﺌ ـ ـﺌن و ـ ـره ۾ ﺌن ـ ـدا ،ا ـران ،ـر ن ﺌ دا ،رپ ۾ ـ ـ ـ ـدا و ـﺌ. ﺐ آد ﺌريﮭ واڌ ان و ﺐ ا ﺌ ﮢـ دي ،ﺌ ﺌڻ ان و ـ ا ـﺌ ـ ـ ـ زد ﮭ ﺐ د ن ـ ـ ـ ـ ـ ن، آد ﺌريﮭ روכ ـ ـﺑـﺎ ﺐﮢﺑ ن آ . د ـ ـﺌن ) ـ ـ ي( ـﺑـ ـ ا ا ﺌ ۽ رپ ۾ ـ ـ ـ ـ ـدا و ـﺌ ،ـ ـ ا ﺌڻ ا را او ـ ـﺌﺊـ ـ ـ ـﺎ ،ـ ـ ۽ ـ ـ ) (Phoeniciansـﺌن ﺌ ﮢ כ ﺊـ ـﺋـﺌ، .ا ـ ـ ده ر رپ ـ .اڄ دا ر ا ا ۾ و ن د -ر ـر ا ـ ﺌ و دت ۽ ﺌ ـ ا ﺑﺎ .ان ا ﺊ ﺐ ﺌدي ـ ـ ي ـ ـ ۽ ان ـﺌن ر ن ـ ـ ن .ا ـﺌ دڙ ن د ن ﺊ ﮗﺌ آ ــ رپ وارا ـ ـ ـ ـ ﮭ ﺑﺎ ان ﺌ ـ ـ ـرڻ ـ اﺐ ـﺌﺐـ ﺐ دا ر ﺌ آ . ا ــدرو ـ ــﺌ ــدي :ـ ـ ﮭ ـ ـرڻ ـﺌن اڳ ا درو ﺐ ﺌوت ﺐ ـ ﺌن ا ﮗـﺌ ـ ـ ـ ﮭ ـ ـﺌل ۾ ر ـﮙ ﺊ آ ،ﺌ ـ ـ ي ر ـ ـ آ ـ .د ـ ـﺌ ﺌظ ﺌن ر ر ۽ ر ُ ﮭ ۾ ادا دڙ ـ ا ـﺌر ر ﺑﺌ ر ـ ي ﺌﮡ آ ﺌ ﮭ ﺌن ادا ري ـ ـ ﮭ ﺑﺎ ا آ ،ان ـ ــن دآ ۽ ۾ ا ا ﺌر ﺌص رح د -ر ـ ـ ـ ـ ن ـ ـ ن ـ ـ ۽ ا ـﺌرن ـ ن ،ا و ﺌ د ر ﺌ ن ﺌن ي ﺐ
40 آ ،ان ري يﮭ ۾ ـ ـ ـ را ُا ـﺌر ـﺌن د -ر د آ ،ر ﺐﺌ ﺌ . ا ﺌر ۾ ر ـرڻ ۾ ـ ـ ڌارﺊ ا ﺌر ور ﮘ و ـ ـدا آ ـ ۽ ا ﺐﺌو د و ـ ـ ـد ـ ن آ ـ . ن ﮢ ﺊ ا ﺌر ﮭ ﺊ ـﺌل وٺ ،ﺐـ ـ ـ ـ ـد- ﺐ ـ رو ﺌن ﺋ و ا را ﺌم ا ـﺌر ۾ ”خ“ ۽ د-ا را ۾ ”خ“ آ ،او ﺌ ،ي ،ﺌر ۽ ﺌل ﮢ ﺋـ ـ ـر ﺐـ ـ چ ”خ“ ا ﺌ ،اڄ ﺌﺊ ﺐ ـ ـ ﮭ ۾ ري ﺑل ” دا“ ” دا“ ۽ ” ر“ ” ر“ ـ ن ،خ ا ﺌر وارا را ” “ ـﺌن ا ـﺌر ـﺌ ﮭ ۾ را ﺌم و ﺌ .ان ري ،ﺌ ﺊـ د ر ن ا ﺌر ۽ ا يﮭ ـ ـ ﮭ ـ ـر ـ ـ ـ ـﺌم ا ـﺌرن ـﺌن ۾ا ، ا اﮗﺋ ،ﺐ ر د ۾ﺐ و ﺌﺐ د آ .ان اﺐ را ڏ ـﮙ ـ ﮗﺌ ـ ـدي، ﮭ ﺌن ﮭ ر ف دو .ا ـ اﺐـ ـ ۽ ـرـ را ُان ري ڏ و آ ، ـ ـــن ــن ا ﺌن ﺌ رت ﺐ ﺌد ﺐ ﺌﺊـ ،ان آ ،ا د ﺌ زﺐﺌ ۽ ـ ر ـ زﺐـﺌ ـ ﺌن . ﮙ روع ـــ ر ـــ ـــﺌ ـــرن ـــ ـــ ـــر رت ارڙ روع ۾ ديﮭ د ـ ـﺌن ﺋ ۽ا و ا و ، ا ـر ـ ي ﺌن ا ر ﺑﺌَ ر ۽ ا ر ـ ـﺌ ـر ـ ـ ﺌ ﺌ ،ـ ـ ا ﺌس ري ا ا ر ﺌ ـ ـ ر ـ ـ د ـﺋـﺌ .ـ ـ ـ ـرح ا ـ ـر ـ ن ـ ـﺑـ ـ ۾ 1843ع ۾ آﺊ ۽ ي زﺐـﺌن ـ ـﺌ ـرن وچ ﺋ ، ر ان ﺌن ﺐ ﮢ رت ﺐ ـﺌد ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ۾ ـري، ـﺌ ـ ـ ـرو ـﺌ ـﺌﺊـ د ـ ﺐر ريﮭ ـ آر ـ ـ ـ ـ ـ ﺌ ﺋﺌ .ان ـﺌن ـ ـﮙ ـ ري ٰا ﺌ ﺋ ﺌ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ
ر دوﺐﺌره ـ ن ﺐـ ـ ـﺌدن ـ ﺐـ ـ ــﺌرﮡ ـ ـ ي ــﺌ .ان ــري ـ ـ ا ﺌرن در ۽ ﺌر ﮢ ﺋ ر ﺌﺊ ﺌﺊدو و ،رف اﺊ رت ﺌن ا ر را ر ـ ي ــﺌن ـ ـ ـ آ ـ ۽ ــﺌ ﺐ ـ ﺐ ـ ـ ـ ـ ﺌن. ُا ر رت ـ ان ـ ـ ـﺌن ي ﺌ ر اﺊ ـرڻ ۾ راﺊ ا دڙ ﺌ رن ان راﺊ ـ ـس ڏ ،ﺌ ﺌڻ ﺐا ﺌن ﺐـ د ﺌﮗ ﺊ .ر ا ر۽ ـ دل ۾ ـ ـ ا ا ﺌ ر ﺋﺌ، دن رﺐﺌن ـرڻ ا ـ ـ س ـ .ـ ر ـ ـﺌ ـ ـ ۾ ۾ ـر ـ ن ـﺌ ـ ـ ،ـ ـ ـ ڊا ر ر ۾ ا : ا ﮭ ” ـــ ﮭ ) ـــ ـــ ي( زﺐـــﺌن ـــ ـــر رور ر ـ رت ﺌن ﮗﺌ ـ ـر ـ زﺐـﺌن ۾ ـ ا ـ ـ ـ ـ ن ـ ـرت ﺐ نا نآ ۽ رﮗ ا رو ـر ـ ـ ـ ـ ـ ۾ﺐ اج زﺐﺌن ا درو رح ڏ و ﺊ دا ﺌ ۽ ا رادي آ “ ) را ر آف دي ي ﺋ ﺋ (1872 ، ۽ يﮭ ا ر ـ ـر آﺊـ ،ـر ـ ـــ دا ﺌ ر“ وارو ﺌب ڏ ،ا رو ﺌن ” ـ ـﺌ ـرن ﺋ ﺌٺ و ـ ،ـر ـ ـ ﺌ و رو ﮙ ﺌن ر ـ و دن وارا ـﺌﮡـ ـ ﺌ آ ر ر ﺌ رن آر ﺌ م ڻ روع ) ـﺌﮡـ ـ ـ ( آ ر وﮭ ۽ و دن ۾ ﺌ ـ . ا ري ر وري ا ﺌل ، ﺌ ا ﺌن ڏ ـﺌ رار ۾ رار ﺋـ ڌرم ۽ ـ ـ ـ . ۽ا ﺌ ﺌ يﮭ ا ـ ـ زﺐـﺌن رت ا ـ ـ ـ ۽ ـ ـدو ن ـ ڌכ ﮘـ ،ـ ـﺋـ دار م ۽ ي ﮙ ﺌز رڻ ﺌن رف ـﺌ ـ ـ ﺌ .ان ري ﺐر ﮗﺌ ﺌ. ۽ وﮭ ﺌ
ﺌ
او
۽
41
ﺋ ـ اﺊ ﺊ ﺌ ه ۽ ا ارڊ ور ـﺌﺊـﮙ ـ 43 ﺎ ا ـﺌم ـ ـ ي ـ ـ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌن ـ 31 ۽ ﺌ ﺌ ـ ـ ري 2016ع ـ ـ ـ ـ ـ ـ زم آف و .ــ ۾ ﺌن ا ۾ ﺌ ﺌن ـ ـﺌ ـﺌ ۽ ر ﺌ ﺌرن ﺌن و رو ـ ـﺌرا ا ﺌدن ،ﺌ دن ،ـ ـ ـ ـ ا ،اد ﺑـ ﺌري ﺌري ۽ و ن ۽ ان ﺌن ـ وه ـ ا ـ ـ ـ ﺌن دن ،ـ ر ـ ۽ و ﺋ . ﺌرن ﮙ وڏي اد ۾
ﺌ
ﺎ ﺌ 43 رو ﺐﺌﺊ وز ،اب ر
ﺎ ﺌ ﺌص ﺌن ـﺌر ﺐﺌﺊ وز ـ ـ ـ ـ ، ﺋ و، ا رو وز ﺌ ﺌت اب ر ﺌ ا .ا .اي ۽ ـ ـ ـ ر ل ــ ـ، ﺌ و ڊاﺊ ا ﺋـﺌ ـ ـ ـ ـ ارت ـ ـﺌ ـ ي ﺋ . ر ا ﺋ ﺌص ﺌن ،ﺌر ا ـ ـ ـ ـ و، ـ ـ ـ ـ ـﺌب ۾ ﺐﺌﺊ وز ﺋ ﺋ اﺊ ﺊ ـﺌ ـ ي ﺌر ﺌن ـﺌ ـ ـﺌب ـ ر ــ ـ ﺌ ـﮢـ ـ ـ ﺌ ـ ـ ﺌ آ .
ﺌص ﺌن ﺌر ا ﺌ ،ل ﺌن ﺎ۾ آ
و ،ﺋ ﺋ واﺊ
ﺌر ، ﺌن آ
ا ﺌ
ر ﺌن
ـ ـ ـ ﺐـ ــ ـ
ڏا ـ ـﺌ آ ـ ۽ دا ﺌﺊ ﺌ ـ ـ ـ آ ـ .ـ ــ ـ ۽ ﺌ ﺑﺌر ﺑﺌد ن ڊ ﺌر آ . ﺌ 43ﺌل ﺋـ ، ا ﺌل ان ﺐ ش ۾ ﺌن آ ـ ـ ـ ـ ـ ڙ ـ ـ ل ـ ــﺌﮭ ـ دور ۾ ـ ـ ـ وڌ ۾ وڌ ۽ ـ ـ ـ ﮗـﺌ ـ ـ ﺌرروا ن ۽ ڻ ﺑـﺎ ـ ا ڙن ﺌ ي ﺋ . ﺌ ﺐ شو آـ ا ـ وا ﺌ۽
ي ،ﺐﺌ اﮗ اڻ ڊا ي ا ﮙ آ
ل
ﺌ
ﺌن ﺌب
،ڊا ير ﺌ
ﺌ
ﺌ
43 ﺌ ڊا
ﺌ
او
۽
ﺎ۾ ﺋ ،ڊي ﺌن
42
ﺌر ﺌ
ڏ ا ر ﺌ ۽ ـﺌﺊـ ﺌن ان ر ﺌ ۽ ﺌڻ ـ وڌاﺊـ ـ ـ ا ر ـ ـﺌ ۽ ا ـ ـ ا ﺑـ ـ ـﺌ ـﮙ ـ راﺊ ﺌ آ ن ا ﺑ آﺊ ـ 1988ع ۾ ﺋ ﺊ اـ ۽ ان ﺌﺐ ي ا ﺌن ۾ ﺌ ﺐ ﺌل ا ـ ـ ـ .ـ ان ۾ ﺌ ﺌن ڏ ﺌڙي ـ ر اﺊ ـﺋـ ـ ـ ـ . ﮙ ﺌ دور ﺌ ـﺌن ـ ـ ري ا ـ ا ـ ون ـ ـ ڏﺌ ﮙ ـ ﺊـ ڏو ـ ـ ار ڏ ـﺋـ ـ ـ ـ ا ـ ز ـﺌ ـﺌ ـﺋـﺌ ۽ ـ ـﺌﺐـ ﺌ .ـ ـ ۽ ـ ـ ـﺌڻ ـ ـﺌ ـ ، ﺌ و ـﮙ ڏ ﮙ۽ ﺌ ﺌ ۽ ـ ـ ـ ـ د ـ ـﺌ ۾ ـﺌ ـ ـ ـ ڌر ـ ـﺌ را ۽ ﺌڻ ا ﺌ ۽ ي اﺊ ڙن ۽ ـ ڙن ـ .ﺌر ي ـ ـ ﺌري ﺌﺊ ﺌﺐ ﮗﺌ ـ ـ ـ آ ـ . ﺌﮡ ﺌ آ ،ــ ي ا ﺌن ـ ـ ـ ي ۽ ـ ـﺌ ـ ﺐ زﺐﺌن ي زﺐﺌن ۽ ﺌ ﺌﺊ ر ي .ان ﺌﺊ ۽ ـ ـ اﮭ ـﮙ ـﺌس ﺌ ﺐ ﺌد ﺋ ـ ــ ﺌ و ﺌ .ا ﺌ و ﺌ ﺌ ن ۾ ا ـﺌ ﮗـﺌ ـ ـ ـ ـ ۾ ا ﺑ ـف ا ﺑ ۾ ﺌررواﺊ آ ي ۾ ﮗﺌ ﺌﺊـﮙ ي .ا ي ۽ اردو ۾ ـﺌن ا ـﺌزت و ـﮢـ ـ ـ ي. ا ـ اﺊـﮙ ﺌري ـ ـ ي ﺌﮡ ـﺌ ـ ـ را وز ـ ۽ ڏﮙ
ي ،ﺐﺌﺊ وز ڊا ﺌ و ،ل ﺌن
ا را
ﺑ
اب ـ
ـ ـ ا آ .ﺌ وﺌ ا ﺌن ا ﺐ ا ﺌ ڙ د ﺌ ان .
واﺊ
رو ،اب ر ۽ ﺋ
ر
ﺌ ۽ ـ ـﺌ دو ـ ان ــ ا۽ ـ ـ و ــ و ﮙ ۾ اﮗ ﺌن ۽ اﮗـ ـ ا ﺌر ﺌ رو ﺌ ـ ـ ا ڻ ﺌ ـ ـ ن ـﺌ. ام ـﺌن ـ ـ ـ ـ ي ي وـ ـ ا ـ ـ ـ ﺌﺐ ـﺌ ـ ا ـﺌن ـ ۽ ـي ﺌن ـ ـ وم ـ ـ
ﺋ ـ اﺊ ﺊ ـ ـ ـ ـﺌن ـ ـ واڻ ڊا ﺌ 43ـﺌ ـ ـ ي ﺌب رو ـ ـ آ ـ ۽ ا ـﺌن ـ وڏي ل ﺌرا ا ﺌ ڙ ﺐﺌو د رو ۾ ــــ ـ آ ۽ ﺌﺊ آ . اﺊ ا ـﺌﮡـ ـ ۽ ـ ـ ـ ـ ۾ ا ـﺌن ۽ ـﺌر اﺊ ا ـ ـ ا ـ ـ ـ ـ ـ ــﺌﺊ ـ ـ ــﺌ ـ ـ ا ﺌ اڌورو آ . س ـ ـﺌ ـ ي ان ﺌ آ ـﺌ آ ـ ا ـ ـ ۾ ن ا ان ـﺌ ـ ـ ـ ي ـﺌروﺐـﺌري ﺌ ۾ آ ﺌ آ ۽ وڏن ـ ـ ن ـ ـﮙ ﺌ ﺋ ـ ا و ﺌ آ ا ان اﮗ آ ﺌ آ ـ . ﺌر ۽ ان ڏس ۾ وڌ ۾ ﺌن آﺊ ن ا ﺌ ڏ ڙا ﺌﮭ ـﮢـ ـ ا ا۽ وڌ ذا ﺌﺊ ن ۽ ذا ا ازن ۽
ﺌ ،ﺌص ا ﮙ
ﺌن ﺌر ا ي
و ل
ﺌا
ﺋ ﺐﺌﺊ وز ،ﺐﺌ و آ
ـ ۽ ﺑ
ـ ـ ا. ي ـم ـ ــظ
و ﺌري ـ ي ـ م ﺌر آ ﺑ ا ﺌن ا آ ظ آ ن. ا ر ـ ـ ـ رو ـ ـ ڊا ـﺌ ـ ـ ـ ﺋ اﺊ ﺊ آﺊ ن ـﺌڻ ـ ﺌب ۾ ﺎ ـﺌن ـ .ا ـ ـ ـ ـ ﺎ ـﺌ ـ ـ ـ ي۽ .ﺌ 43ﺌ ـﺌن ﮗﺌ ﺌﺊﮙ ﺋ آ ـ .ـ ــ ـ م ـ ـﺑـﺎ ﺌ ﺐ م رو ﺌﺊ ﺌ ان ﺐﮢ ـ ﺐـ ل ﺌن ا ﺌرا ﺑ ـﺋـ ـ ـ ﺌآ ا ـ ـ ـﺌ آ ۽ ير ﺌآ . .آﺊـ ن ﺌ ﺋ وا او ا رو ـس ۽ا ار ر ﮙ ﺌ ﺐـﺌو ـ د ﺌ ۽ ﺐ اﺊ ﺌـ ،ادب ۽ ر ي د ﺌ ﺌﺊ ، ا ﺌن ـ ر ا .وڌ ﮢ ـ و ،ـﺋـ ﺋ م ﺌ ا ﺑ ـ ـ ـﺌڙڻ ـ ـ آ ـ دي ـ آڌار ـ ا ﺌن ،ﺌ ﮗﺌ ن ﺐـ ـﺌد ـ ي ـ ـ ـ ـ و ن .ڏ ﺋ ﺌن ڏ ﺌر ـ ـ ـ ـ ـ ن ـ ن .ان ي ﺌ ﺌص ﺌ ۽ ـ ـﺌ ـ ـ ـﺌدت ـ ـﺌن ا ارڊ ڏ ﺌ و ﺌ. ـﺋـ ـ ـ ـ ـﺌ ر ـ ـ ا ـ ـ
ﺌ
43
ﺌ
۽
او
43
ﺎ۾
ﺌ
ار
ي د ﺌ ۾ ﺌم ﺌﮡ ذ اري ـ ي آ ر 43ﺌ ﺌن ڇ۾ ﺌ ﺌڻ ا آ ر ﺌ ﺌ
ل ،ا
ـ
ﺌب ۾ ح ۽ ﺐ ﺑ د ر ـﺌ ـ ـ ـ ــ اـ ر ــ ﺌ ـ ا ـ ـﺌن ــو ﺌ ﺌﺐ ﺌر ﺌ ـ ـ ـ ـ ـ ان ۽
ا ارڊ ﺌﮡ
ڙن
وڙان ڏ ﺋ ﺌڻ ڙ ا ر ـﺌ ﺌ ﺑ ﮘــﺌ ــﺌ آ ـ .ـ ـ ﺑﺌر ن ﺌ ا ﮙ ر ﺊ
ﺌ
ي ﺌدت ۽ ﺌص
ـ ـ م۽ ـــ ۽ ﺌ ـﺌ ـﺌر ـ ـﺌر ـ ـ ـ ري ـ ــﺌ ـ ن ﺌ. ــ ـ ــي ــل ﺌب ۾ ـ ـ ﺌ ـ ﺋ اﺊ
ﺌ
وپ
ﺌن ا
ـ ﺌن ا ا ﺌر د ـ ڙاـــ ض ـ ـ ـ ن ز ـ ـ ۾ ـ ردا ـ ﺌﮡ ــﺋـ و ـ ـ ـ ـ ﮡـ ـ ا ـ ـ اڏول ا رو ـ ـ ـ ــ ـ ن ڏﺊ ـ ـ ــ ﺌل ﺌ ﺌرا ي ﺌ ـ ر اﺊ ـ ـ ـﺋـ ـ ـ ـﺌران
ل ڊا
ا ارڊ ﺐ چ دا
در
ﮙ ا ﺌدق ﮙ
ﺑ ڊا
ل ل
ي
ل ل
۽
ري ا ﺌن
ڊا ا / ﺑ
ﺐ
رو
ﮡ ﺌرا ا
رو
ل
ﺌخ ﺐ ا ارڊ ﺊ ﺌﺊ ا ﺌد ﺌر ا ارڊ ﮙ س ا ﮙ ﺌد ﺌر ا ارڊ ﺌد ﺌر ا ارڊ ﺌدق ا اف ر ي ا ارڊ ا ا ﺌد ﺌر ا ارڊ ﺌ
ﺌ
ﺌ
۽
ر ا ارڊ
43
ﺌ
و ﺌ ﺌن ﺐ ﺌر
ﺌ ا
ﺌ م رآ ڊا ﺌ اپ ﺌخ ﺑ ا ﺌر ﺑ زرار زادو، رو
د ﺌت
۽ ادب راڳ ي راڳ
ﺌن و ﺌڻ، ، ﺌ ه
م
واڌاري
ا ا ﺌ ﺐ ادب ،ﺌ ي ۽ ﺌ ۾ ﺌرا ا ﺌر د ﺌ ۾ﺐ
،آ ا
واڌاري
ا ارڊ ﺌن
ﺌ
ض
ض
ﺌرا ا
ل
اﺊ ﺊ ﺑﺌﮡ ،ل ا اد ﮘ ﺌڳ ﺌدق را مﺐ ل
ﮗٺ دادو ﺌخ ي ﺌ
ﺋ
ور
م اي ڊي
ﺎ
ﺌ ار
،وڏي
اد ۾
ا
،ﺌرڙا ۽
ن
آ
و ي ﺌخ
ﺌ
ي
ﺌ
۽
او
ﺌ
44
،ڊا ن
۾ راڳ ر ﺌڻ ﺊ
ﺌ ٰ و ،ر ﺌ ﺋ ن د و ﺌخ م ڊا ﺌخ ارﺐﺌب ا ﺑ ﺌدل ،ر ﺌ ﺌخ ا ﺌ ر ،ﺌ ﺌت ﺑ ا ﺌز ا ﺌخ ي ﺌ ي ،ل ﺐ ﺌخ ،ﺌ ا ا ﺌز ﮙ ،ﺑ ﺐ ا ن ﺌخ ي ،ﺌ ،اﺊ م ﺑ ﺌ ﺌ ﺌخ ،ﺑ ﺐ ا ا اد ﮙ ﺌخ ي ،ﺌ ،ل ﺑ ا ﺌر ي ،ﺌ ﺌ روڊ ﺌخ ڙو ،ل ار ڊا ﺑ ا ﺑﺌر ﮡ ،ر ﺌ اد ٽ ﺌخ ﺌخ ،ﺌ ﺌ ،ﺑ ﺐ ا ا ا ﺋ ي ،ﺌ دادو ﺌخ ن ،ل ﺑ ﺐ ر ،ﺌ ر ﺌخ و ﺌ ،اﮗ ﮡ ،ﺌ ا م آﺐﺌد ﺌخ ر ﺌن ﺌل ،ﺑ ﺐ ا ي ﺌروﺐﺌري ﺌ ﺌ ڙو ،ﺑ ﺌدم ي ،ﺌ اآﺐﺌد ﺌخ ،ل اﺐ ا ﺌخ داس ﺌ ﺌ ،ﺌﺊﺎ ر ،ﺌ ڊا ﺌخ ﺌ ،ر ﺌڏ ﺑ ا ﮡ ،ر ،ﺌ وا ﺌر ﺌخ ا ا ﮗ ٺ ﺌخ ا ر ﺐﺌ دي ،ر ،ﺌ و ر ﺌص ﺌخ ،ﺌ ا ف ﺌدم ،ﺑ ﺐ ا ي ﺌروﺐﺌري ﺌ ﺌر واڌواﮡ ،ﺑ و ر ،ﺌ وار ﺌخ ﺌﮡ ،اﮗ ﮡ رام رآﺐﺌد ﺌخ ي ،ﺌ ا و ،ل م ﺌخ ي ،ﺌ ﺌٽ ﺐ ،ا ﺌت ﺌ ر ﺌخ ز ﺌن دا ،ر ،ﺌ ار ﮙ ﺋ وز و، ﺌر ا ﺌ ،ا ا اي اب رو ،ﺐﺌﺊ وز ﺌ ﺌت ر ﺌ ل ﺌ ۽ ﺌ ﺌ و ،ڊاﺊ را
ﺌن
۽
م
ﺐ چ
ﺑ
ن
اي ۽
دآ ا ارڊ ﺑ ﺌ ﺌ
ن ن
ﺌ ۽ ﺌ ۽ ﺌ ۽ ﺌ ﺌ ﺌ ۽ ﺌ ۽ ﺌ ﺌ ﺌ ﺌ ﺌ ۽ ﺌ ﺌ ﺌ ۽ ﺌ ﺌ ﺌ ﺌ ﺌ ﺌ ﺌ ﺌ
ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن ن
ﺌ
۽
او
45 رو
ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا
ارڊ ارڊ ارڊ ارڊ ارڊ ارڊ ارڊ ارڊ ارڊ ارڊ ارڊ ارڊ ارڊ
ل
ا
ﺌرا ا رو ﺌرا ا رو ﺌرا ا رو ﺌرا ا رو ﺌرا ا رو ﺌرا ا رو ﺌرا ا رو ﺌرا ا رو ﺌرا ا رو ﺌرا ا رو ﺌرا ا رو ﺌرا ا رو
ﺌرا
ل
ا ارڊ
ﺌ و( ﺌ ﺌري ڌيﮭ واڻ ﺌر )80 و( ﺌ ڙو)85.00 را ﺌ ﺌ ﺌ و ﺌدم و( ﺌر ا ﮡ )76.47 ا ڌيﮭ و( )85.15 ا ﮙ ڌيﮭ ڊا و( ﺌ ري)81.41 ﺌن ﺌ ري ڌيﮭ ر ﺌن زر و( ڙ )83.00 ر ڙو و( )81.83 ﺑ ڌيﮭ ﺌن و( )85 ﺌ ا ﺌ ﺌ راﺊ و و( ل )79 ﺌ ﺐﺌﺊ ڌيﮭ او و( )86.50 ﺌر حو و( )89.00 و ا ﺌن ﺑ ا و( د ﺌ ﺌري ڌيﮭ و )84.08
ر
ل ل ل ﺌ ﮗٺ ل ل ﺌ ل ﺌن آﺐﺌد ﮙ ل ل وار ل اﺐ ر ل ل و رو
ا
ﺋ כ
ﺌ
ل
س2014-15
ﺌرا
س2014-15
ا
ﺌ
ﺌ
ا ارڊ
رو
ﺌرا ا
ل
ﺐ ﺑ اروا ﺌ
ا ارڊ
رو
ﺌرا ا
ل
ار ن ا
ا ارڊ
رو
ﺌرا ا
ل
ﺌ
ا ارڊ
رو
ﺌرا ا
ل
ﺌ
ا ارڊ
رو
ﺌرا ا
ل
ﺌ
ا ارڊ
رو
ﺌرا ا
ل
ر ﺋ ﺌ و ڊي
ي
ﺌﮡ
ﺎ ا
ي، ﺌ
ﺌ
ﺌ
۽
ﺌ
ـﺌ ـ را ـ ـ ﺌـ ۽
ڌيﮭ ﺑ ا و
ﺌ ڌيءوا
ا
ڙ) ي ا
رام
اﮡ ) ي
ﺌوش و
ر
رכ ،ي
( ( )85.45
و(
( )86.18
و(
داس ) ي
( )86.09
ﺌ ڌي
اوڏ ) ي
( 86.09
ﺌ ڌيء
ل) يا
ـﺌد ـﺌري ـ ـ ـ ون ـ ـ ﺌ ن .و ام آ ۾ راڳ ر ـ ۽ و ام ۾ .
راڳ ر ﺊ ﺌن آ
ﺋ
)86.09
و(
ﺌر ۾ ﺌ ان ۽ ﺌرڙا
ﺌن
و
و( و(
ﺋ
( )86.90
ـ
ـ ـ ـ ـﺌ ـ وارن ـ ـ ـﺌرن ﺌ ـ ۽ ﺌ و . ﺌﺊ
ي
ﺌ و ﺌﮡ ر ﺌ آ
ير ﺌآ
و(
۽ وڏي ا
۾
ﺌ
او
۽
46
ﺌ
او
۽
47
ﺌ :
ﺌ
او
ﺊ
اﺊ
۽
48
ﺋ
ي
ﺋـ ـ ـ اﺊ ﺊ ـ ـ ـﺌ ـﺌ 37ن ﺌ ﺌ ر ـ ـ ـ وم ﺐﺌ ﺌخ ﺌ ـ ـﺌ ۾ 25۽ 26 ٰ ﺌ ﺎا ـ ـ .آ ـ و ـ ن ڊ ﺑ 2015ع ﺌن ـ ـﺌم ـ 04:00 ر وﮗ ا ـ ـ ـﺌ ـ ا ـ س ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ي ﺋ ارت ر ا ي ـل رو ﺋ و .ﺌ ـ 37ـ ـ ﺌب ا ﺌ ا ـﺌ ـ ـ ـﺌب ـ ـ ي ـ رو ي لو ــــ ـ ﺋ اﺊ ﺊ ﺌ ڙ ﺌ 42ﺌل را ي ـ ـ ـﺌ ـ ـ ـ ـ آ ﺌل ۾ دا ﺎڏ ـ ـ ي ر ـ آ ـ .ـ ﺌن د ﺌ ـﺑـ ـﺌ ـ ـ ا ﺌ ﺎ ڌر ﺋ ﺌ ن ﺌن و ـ اﺌ ر ﺌآ ۽ ﺌل ﮙ ـ ا ر ـ ـﺌ .ا ـ ـ ﮭ م ا و ﺐ وـ ر ﺌل ﺌن ﺐ ﺌﮭ ﺌ ـ ـ ـ ـﺌن ـ ـ ف ـ ـﺌڏو ا ﺌن آزادي ﮙ ـﺌ ـ ا ا ﺌ آ ــﺋ ـ آ ـ .ا ـ ي آزادي آ ـ ي ـ ـ و ﺋ وﺊ .ا ﺌ آزادي ﮙ 1947ع ۾ ﺌ وري اﮡ ي ـ ح ا ـ ـ ـ ـﺌل ﺌ ـ ـﺌ ـ ، ي ا وﺊ . ا ـ ـﺌدي ،ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ۽ ـ ـ ﮭ ـ ﺌل ـ و ـ ،ـ ـ ـ ـ ـ م م ا ـﺑـ ـ ـ ـ و ۽ ان
ﺌروﺐﺌري
ﺌ
ﺌل 2018-2015ع ﺌ ان
ـﺌن ا ـ و ظ ﮙ ير ـ آ ـ .ـ ــ ـ ا ﺌر ﮙ ﺋـ ـ اﺊ ﺊ 1972ع ۾ ﺌ ـ ي ر ـﺑـ ۽ ﺐ ﺌد وڌو و . ــ ري ۽ ڊا ا ﺐا ـ ـ چ ا ـﺌن ﺋ . ﺌن ﺌڙي ،اﮗ وڌاﺊ ، ﺌ ﺊ ـ اڄ رت ڏ ﺌري آ وڏي ﺊ ڌر ـ ﮭ ﺌ ار ۾اـ ـ ـ ار ﺐ ﺌﺊﮙ ﺌج اڏڻ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ﺐـ ـ ـﺌدي ا ﺌ ڙ ي ر ﺌ آ ۽ ا ﺌ ﮗﺌ ﺌﺐ ـ ـ ۽ ـ ـ واري آ ـ ۽ ـ م ۾ ٽ ي ا آ ـ .ان ـ ـ ـ ﺌﮗ ـ ر ـ ـ ـ ـ اد ﺌ ﺌ ﺌخ ـ آ ﺌن ﺋـ ۽ ا ـ ان ﺌ ﮗﺌ ا ـ ـﺌ ـ ـ ر ر ﺌررواﺊ ـ ـ ـ ي ا ـ ـﺌت ـ .اﮗـ ﮡـ ر ﺐ و ا ان ي ل 2014ع ﺌن ن 2015ع اﮗ ﺌن ﺌل ـﺋـ . ﺌر د ـ ر ـ رٽ ـ ـ اﺐ ا ـ ـ ـ ـ ي ﺌ ﺌت ﺌل 2014-15ع آڊٽ ر رٽ ﺌن ﺌرــ .ﺋ ا ان آ ﺌ ي ـ ـ ـ ـ ـ ا ـ ـ ـﺌ ـ ا .ـ ۾ ـ ـ ـ ـ ـ ده ﺌب ـﺋـ ۽ ـ ـﺌ ﺌ ﺋ ـﺋـ .ـ ـ ـﺌ ـ وا ﺌ ﺌر د ا ان آڏو ﺌ ر
ﺑ
ن
ﮢ ر ﺌآ
ـ ـ ﺐـ اداري ـ ي ـ ﺌر ـ ـ ـﮙ ﺌﮡ ﺌ ان و د ﺌ ۾ ـ ـ ـ ﺐـ ـ ـ ـﺌري ـ ـ ـﺌ ـﺌ ﺐ اداري ـﺌ ﺌو ﺌا ۾ ا ﺌ ا از ـﺋـ آ ـ ،ان ـﺌ ـﺌ ـ ﺌ و ﺌ ۽ ان اداري ـﺌن ﺋ ﺌ ﺌ ﺌم ا ﺌن ذات ان ا آ ۽ ي ر ﺌﺊ اداري ﺌ ﺋ ﺌﺊ اداري ﺌ ل ﺌ ۽ ـ ﺌ ﺌ .ﺋ ﺌﺊ ان ک ﺋ اﺊ ﺊ ـﺌڻ ـ ـﮙ ـ ﺐ ﺌدن ا ﺌن ﺋ آ ـ ا ـﺌن ا ـ ـ ـ ـ ــﺌ ــﺑـ ار ادارن ــﺌن ــﮙ ا ـ ي ـ ـ ــﺌڻ ﺌري ـ ڙي ادارا اﺊ آ ، ـﺌ ﺌري ادارن وٽ ﺌک وارا ﺌ ﺑـ ار ـ ک و ﺌ ۽ ا ادارن ا ـ ﺋ اﺊ ﺊ ﺌﺐ ﺌري ـ ـ ـ ـ ﺌرن ﺌﺐ آ . ــ ـ ــ ـ ـ ﺋ ا ــﺌن ـ ر ـ ـ ــﺌ ـ ۾ ا ـ ـ ــﺌ ـ ۽ ـ ي ــ ـ ﺌﺊ و ﺌﮡ ﮭ ا س ي ﺌروﺐﺌري ﺌ ر ـ ـ ر ـ ۽ ـ ۾ ﺌ ۾ ﺐﺌ ـﺌ ـ ـ آ ـ ي ﺌل ڙ ـ ـ ـ ـﺌک ﺌ وﺊ آ ۽ ﺌ ر ڙ آڊٽ م ﺌن ﺐﺌ ﺌ ه آڊٽ ـ اﺊـ ـ ـ ـﺌ ـ و ي آ .وڌ
ﺌ
او
۽
49
ر
ا
ي
ﺌب
ي
ﺋ ﺌﮡ آف ﺑ س ﺌﺊ رآﺐﺌد ۾ ﺋ اﺊ ﺊ و آ ي ل ﺌا ا ﮙ ر ۽ ﺋ واﺊ ر آ ،ل ﺌن ـﺌر ـﺌن ـ ـ ـ ر ﺌ ﺌرن ا ﮙ ،ﺌو ا ،ـﺌ ـ د ،ر ا ﺌت .ـ ا ـ س ۾ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ﺋـ ـ ـ ،ـ ڙي ڇ۾ا ر ،ـ ر ـ ـ ـ ا ﺌ ﺌ، ـــﺋـــ .ـــ ـــ ي ـــ ـــ ـــﺌ ـــ ا ـ ـ. ـ ــ ـ ـ ﺌروﺐﺌري ﺌ ي ،و ـ ﺐ چ ،ر ا ﺌل ،ﺌج ڏن ۽ ﺌد ۾ ﺌ ﺌ ـﺌ ـ ـﺌڻ ار ـﮙ ،ﺌج ـ ـ ـ رو ،ﺑ ا 3ر ـ ا ﺌ ن واري ﺐ ﺌن ـ و ـﺌڻ ،ـ ـ ا ـ ـ ــﺌر ـ ،ـﺌدم ـ ـ ڙي و ﺋ ، ﺌر ا ﺌ ز ـ ـ ـ ن ا ـ ا ﺌ ۾آ ﺌ ﺐ ﺌﺊﮙ ،ﺌ ا ﺌ ﮗ رڙ ،ر ـ ـﺌن ـ ـ ۽ ﺌ ڙو ،ا ﺌف وا ﺐ ـ ـ ـ ۽ ـ ـ ـﺑـ ن ۾ ﺋ ۾ ﺌ ڻ واري ا ﺌ آ ﺌز ﮡ آ ـﺌ .ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـﮙ ۽ ا ـ ـﺌف ـ ـ ا ﺌرت ﮢﺌ و . اﺊ و ر ﺌ و ﺌ. ز ر ـﮙ ﺌ ۽ ﺌ ڙ ي ﺌروﺐﺌري ـﺌ ـ ـ ـ 2015-18ع ر رٽ ا ر ﺌ آ .ـ ـ ـ ـﺌ ا ـ ـ ﺌ ﺌﺐ ري ﺌﮡ 3ري 2016ع ـ ـ ـﺌ ﺋ ـ اﺊ ﺊ ﺌ ار ر ﺌرڊ آ .ﺑ ا ـ ـ ل ـ ـ ي ـ ا ـ ۾ ـ ـﺌﺊـ وﺊـ . آــ ۾ 85ﺌ ـ ن ـ ي ـﺌروﺐـﺌري ﺌﺐ ۾ آﺊ و ۽ ان ﺐ ﺑﺌق 74ﺌ ﺌن ﺌ ﺌﮡ و ﺌﮡ ـﺌﺊـ ـ ـﺌن ـ ﺌ را ﺌ. ـ ـ ـﺑـ ن ـ وڌ ﺌ 3663ﺐ ﺑﺌق ـ ـ ـﺑـ ن ﺌ 74ﺌ آف ﺑ س ا س وع .ـ ـ و ـ ـ ۾ ڊا ـ ـ ـ ـ ـ ﺌ د و ۽ ـﺌر ـ و ام ن ـ ، ،ﺐ ﺌن ـﺌررواﺊـ ۾ ر ﺌل 16آ ـ 2015ع ـ 68ــﺌ ـ ۾ ـ ـ ﺐ ـ ـ چ ،ـ ـ ـ ه ـ ي ﺐـ و ـ ،ـ م اﺊ وﺊ .ا يﮭ ح ﺐ ـﺌل ـ ـ و ـ .ان ا وﺊ ـــﺌل 2014 – 15ع ـــ ـــﺌن ـــ ـ ـي ﺌ آ .ان ﺌ ﺌ ـﺌن 74ـﺌ ـ ـ ا ارن ن ـ ـ ـ ـ ـ وع ﺌري ﮙ ــﺌر ـ د ـ ر ـ رٽ ۽ ــﺌ ـ ر ـ رٽ ا ـ ـ ا ـ ن ا . ﺋ وﺊ ، ري ا ان ۾ ﺌ و ﺌ ۾ ـﺋـ ـ ـ ـ ۾ ـ ـ ي ﺌ ﺌب ـ ار ﺐ ﺌ ﺌﺐ ﺎ 18ـ دن ۽ 02 ﺌروﺐﺌري ﺌ ـر ــ ي ﺌن ﺑﺌ ﺐ ر ا ــ ﺋ ﺌﺐ رت ﺑ ن ن ـ ـ ون 26ڊ ـ ـﺑـ ڏ و ـﺌروﺐـﺌري و .ﺋ ڏ ﺐ ﺌل ل ﺌن ـ ، ﺋ ي ،واﺊ ﺌ ۾ ـ ن .ـ ـ ن ـ ان 2015ع وـ ـــ ا س وع ﺌ ي ل ـ ـ ـ ر ـ ـ ا ـﮙ، ﺌن ـ ـ ـ 148 74ﺐ ا ۾ ارت ﺑ ا ـ ل ـ ـ ي واﺊـ ـ ـ ي ـ ـ ل ـ ـ اـ ـ ر ۽ ل ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌن 141ڊ ي ـ ـر ﺌ ﺋ . ﺋ ــﺌر ـ ،ـ ـ ـ ـ ـ ي ــﺌ ـ ــﺌت ـ ـ ـ ـ ووٽ ـ ـ ا ـ ـ ـ ـﺌل ا ﮙ ۽ ر ر ﺌو ا ـ ا ـ ـ .وو ن ي ا ﺌت ﺌج ر، ـ ح 95ا ﺌ ـ ـ ـ .ان ر ـ وو ـ ـ ر /ـ ـ ل ﺌخ ا س۾ ي ـ ـ ـ ـﺌو ـ ﺌن 138ـ دن ۽ 3 و ﺋ . و ﺌڻ، ي ـ ـ و ـ ن ـ ـ ـﺌرف ر ا ــ ي ا ، ا ار ڏ ـﺌ و ـﺌ .وو ـ ﺌ ووٽ ر ﺌر د ـ ﺌ ﺌ ا ۽ ﺌخ ـﺌب ا ـ ـ ي ﺌ ، ـﺌن ا ﮗﮢ ﺐ ﺋ .ــ ـــ ـ ۽ ﺌ ر رٽ ي ـرـ ـ ـ ـ ﺌ ﺌﮡ ، ـ ـ ـ ـ ـﺌﺐـ 18ـ د ۽ 02 ري ﺌ ﺌ ﺌم ا س وع ،ـ ـ ـ ـ ــﺋ ـ ، ـ ـ ﺐـ و ـ ـ ارت ـ ـ ﺌ و ﺌ ۽ ﺐـ ـ ۾ ـ ـﺌ ـ ا ا وار ﺌ ﺌب ار ڏ ـﺌ و ـﺌ ،ـ ۾ ر ﺌن ـ ارن ﺎ۾ ﺌ ۾ ﺌر واڌواﮡ ،ـﺌب ، ل ﺌن ي ﺌج ـ ـ ـ ﺐـ ـ چ ۽ ر ـ ر ـ ،ارﺐﺌب ـﺌ ـ ﺌ ﺌﮡ ،ر ا ـ ـ ا ـ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ـ ر ـ ـ ـ ـ ـ ي ا ﮢﺌ و . ن ﺌن
ﺌ
او
۽
ـﺋـ ـ ـ اﺊ ﺊ ﮗ ٺ ﺌخ ا ـ ﮭ ـ ـﺌن دا ـ ر، ـﺌ ـ ﺌ ﺌري ﺌول ﺌر ۽ ﺌن رو ﺌرا ا ـ ل ـ ـ ۾ ا ـ ـﺌب ـ ـ ي ﺌم ﺌﺊ وﺊ ، ـ ـ ـ ـﺌﺊـ ـ ـ دور ۾ ا ـﺌن ا ـﺋـ آ ـ ـ ﮡ ﺐ ﺌ ـ ـ ـ ـ س ـﺌڻ اڄ ﺐـ ﺌم ﺐـﺌﺐـ رت ـﺌب ـ ـ يآ .د ﺌ آـ . ﺐ ﺌن ي م ﺌﺊـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ﮭ م ـي ـ ـﺌﺊـ ـ ـ ـ ڏ ي د ـﺌ ا ـ ر ـ ـ ـ ﺐـ ي. ـ ـﺎ ـ نا ن نﺌ ف ﺐـﺌ ـ ـﺋـﮙ دآ ر ﺐ ﺌد ـ ـ ا ﺌ ﺐ ﺌد ﺌ ـ ا از ڌرم ﺐﺌ ﺌٿ ر 17 د يﮭ ﺌ ن. ا ﺌن ـ ـ ـ د ـ ـ ا ـﺋـﺌ .ﺐـ ـ ـ آ . ـڻ ﺐ ﺌل ﺌ ـﮙ ﮙ ﺑ ت آ .ﺋ ﺌر ـ ـ آـ ـ ا يﮭ ح ا ﮙ ﺌﺐ ــ ﮙ وري و آ . ﺌ ذ ـن ـ ﺌ اق آ ﺌ ـﺌن ـ ـ د ﺌر 8 ا ﺌن ـ ا ـ ـ . ڻ ﺑ ﺌ ي ـ ـ ـ ا ﺌن ا ﺌ آ زور ـ ﺌ ﺐ دور ۾ ﺌن آ ؟ ت ﺌ آ ؟ ۽ ـ ت ﺐـ ـ ـﺌ ،ﺌ ﺌڻ روس ر ﺌﺊ و؟ ا ـ ن ـ ا ـ ـ ـ ـ ﮭ د ـ ـﺌ ـﺌ ﺌ ۽ رپ ﺌن ﺐ ـﮢـﺌ ﮙو و ،آ ـ ﺌ ۽ و د ﺋﺌ ا ﺐـ روس ـ ـ ـﮙ اﺊ ﺐ آـ .ـ ٰ ۾ ﺌﺐ ﺑ ﺋ ـ ـﺌﮡـ ـ ﺌ. ﺌن ﺐ ﺌﺊ ــو رت ﺐﺌري ۾ ا ﺌن اب د وٽ د ﺌن ـ ـ و آ ـ ــ ـ آ .ﺋ ﺌ ﺐ اب ﺌر ﺌن ڏ ا آ . د . ﺐ اﺊ ﺌ ڙ ﺐﺌﺐ ازم ﮗـﺌ ـ ـﺌﺊـ ـ ـ ي ا ـ ۽ ت ز ا اـ ـ آ ۽ ﺌ ا ـﺌن ـ ا ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ا ـ م ،ـ ـ و ،د ﺌ ۾ ڙ آ ـ .ـ وڌ ـ ـت ــ ا ﺌن روح آ ﺌﺊ ،د ۽ ُـ ڌرم ۾ ـ ف ـ
50
ﺋ
ﺌ ﺌره ﺌ ڙ ـ و ـﮙ ۽ وري ﺋـ ـ يو ﺋ ا ﺌن اﮡ ـﺌ ﺑ ط ﺌ ﺌ ـ ـ ۾ ر ـﮙ ا ﺌ ﮗﺌ ـ ـ ر ـ ڻ ـي ﺌ ﺌرڙو او ﺌن ي ﮗﺌ ـ ـ ـ ان ﺐـﺌﺐـ وڙ ﺊ ﺐ ﺌر
ي روح ا ﺌن ﺋ ۾ ظ۽ ي ﮘ وآ . ﺋن آ ۽ يڏ اآ ش وآ ۽ ﺌﺐ يآ . د ﺌا ـ ر ـ ـ ـ و ا وآ ﺌﮡ وآ .. آ ﺌن ۽ ﺌ آ وچ ۾ ا۽ا ﺌ ا س ـ ـ ۽ ـ ـ ـﺌ ـ ﮗﺌ ﺐﺌﺐ ـ اﺊ ا اﺊ ي ﺌ ۽ ﺌכ ن وچ ۾ ـ ـ ـ ﺋ ” ا
ﺌ
رو ﺌرا ا ي ،و
او
ل
۽
ﮗ ٺ۾ا ﮙ ،ل ﺌن
51
ﺌن ﺌ ر ،
ﺌـ ـ ذ ـ آ “ .ا ﺌف ﺌ ا ﺌن ﺌ ي ــ ﺌ ﺌب ﺐﮢﺌﺊ . ﮭ ز ـ د ﺌ ﺌ ﺌ ﺌذ ﮙ ۽ ان ﺌم ﺌ ل ۽ ا ﺌن اﺊﮙ ا ذر ـ ـ آ ـ . ﺌن ﮢ د ﺌ ﺌ وڏا ڏا ﺌ ۽ ـ ـ ـ ـ ـﺌح ــــ ـ ا ﺌف ر ﺌآ . ـ ﺌ ريﮭ د ﺌ ﺌ ذر ــ وا ي ي۽ ﺌڻ ـ وڏو و ر . و آﺌ ﺌر ﺌ آ . ـ ياـ ﮗٺ ذ ﮗٺ ـ ــ ـــ ٰ۾ ـ ـ آ ـ ـ ـﺌن ـ ﺌﺊ ن ﺌ ـ آـ ـ ــ ﺌ لڏ ان ن ـ و ـ و ـﺌﺊـ ـ ـ ي ۽ ﺐ آ .ان ﺌظ ـﺌن ـ ـ ـ ـ ر ي رآﺐﺌد واري ـﺌ ـ آﺐـﺌد ـﺌن ـﺋـ ـ ـ ا س آ . ۽ ﮢ وڌ ۽ ـ ـ ـﺌ ـﺌ ﺌن ﺌب ـ ـ ي ـ ـ ـ ا ﺌف ﮗ ٺ ،ﺐ ﺑﺋ ﮭ ا ـﺌس ـ ـ وا ـ ـ ﺌ ل ﺌن ـ ـ ﮗٺ آ ، ـ ـ ـ ۾ وڏ ن ا ون آ . ـ آ ل ۾ا وڏو ر ـ ـ و ـ ـ ۽ د ﺌ ا ر اد ﺑ ﺎآ ن ـ ا ـ ـ ـ ـ ا ﺐ ا ﺌن ﺌن آ ،آﺊ ن ﮙ ﺌن ا ـ ـ و آ ـ ـﺌن ۽ ــ ـﮢـ ـ ـ ل واري ز ﺌ ﺌن ا ﺌ ﺌول ۽ ر ـﺌ ا ا ـــ ڻ وع ﺌ. ـﺌن ـ ـﺌج ـ رد ـﺌ ـ ﺋ آـ . ۽ ﺐ ﺐ دار ﺌم ﺌن و ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ وا ـ ڊ ـ ـ ا ﺌف
ﺌم وڏي ا ﮙ ،ﺌج
ﺌص ﺌن، ﺎ و ﺌڻ ،رﺐ از ،
ـ ـ ـ وار ـ ل ا ۾ ﺐﺌﺐﺌ ن ۽ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ﮙ ﺐ ﺌر ـ . رآﺐﺌد ۾ ﺌﺊ ان ـ ـ ـ ت ـ ا ـ ـﺌر ﺌﮡ ۽ ـﺌزن اﺌ ﺌ ن ا ﺋﺌ آﺊـ . ڻ دوران ڏاڍو ا ﺋ زور ڏ ـ ـ ي ـ ـ ـ ان ﮗﺌ ا ﺌف ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌرڙن ـ وا ـﮙ ـ ـ ـﺌر ـ ۽ ﺌن و ور ڏ ﺌر . ي ـ ـ ـﮙ ـ ـ ـ ـ ـ و ا ـ ـ ـ ـ ـﺌو ـ ـ ﺌب ۾ ا ب ﺌم ﮢ ا اﺊ ۽ دل ـ ـ ـ ـ ڙ ـﺌو ـ ۾ ﺌ ﺌ ﺌ آ . ﺌ .ﺌول ۽ دارن وچ ۾ ا ـ ﺌن و ـ ا ـ ـﺌف . د ﺌڻ ﺌڻ ـ وڏي ۾ وڏو ﺌﺌ 100 ي ﮙ ـﺌم آ . اد ﺎ ﺌﺐ ـ ـ ا ﺌف ان ڏ ﺋ آ ڏ ـﺌن ﮢ ﺐ دوران د ـ ـﺌ ا ﺌم ڏ و ر آ ۽ ن ـﺌن ـ ـ ـ ﮢ ۽ ﺌ ﺌر ،ﺌ ا ﺌﺊ ر ﮢ ا ا اﺊ ﺐـﮢـﺌﺊـ ﺌ ڏﺊ ﺌ . ـــي ر ﺋ ﺌ ۽ ا ﺌب ۾ ار ﮢ ۾ ﺌ ۽ ـ ـ ـ ا ﺌف ـ ﺌ ﺌران ا .ا ا ﺌم ﮢ ش آ ـ ـ ن ﺌن ﺌم ﺌﺊﮙ ﺌ ــ نﺌ ۽ ا ا از ن ۾ ا ـ ن ـ ـﺌﮡـ ـ ن ۽ اﺊ ي ـ ـ ـﺋـ ا ﺌ ـي ﺌﮡ وڌ ۾ وڌ ـﺌڻ ـﺌ ـ ـ ـ ۽ ا ـ ـﺌف ا . اﮗ وڌي
ﺌﺌ ما
،ﺋ ا ﺌف ﺌن و ﺌڻ ﺌب ﺌ،
ﺌر ا ير ﺌآ
ﺌز ي . ن ارڏن اد ﺑ ﺌن اڳ ـ ـ ـ ـ ﺊـ ـ ـ ل ﺌن ﺋ واﺊ ﺋ اﺊ ﺌ ﺌن ا ﺌ ات ﺐ ق ـ ۾ﺐ ﺌ ۽ ﺋ و ۽ ڏ واري ﺌ ﺌ ۾ ا ﺌن ذات ـ ـ ـ ـ ـ ـ ،ا ـ ادي ۽ ﺐـ ــﺌ ـ ـ ــ ﺋ ن۾ ۽ ﺑ ـ ـ ۽ ـ ـﺌ ـ ــ ـــ ذ ـ ﺌرا ـ ﺐ ۽ ر ﺌ ﺌرن اد ﺑ ۽ ـ ـ ـ ـ ا ـ ﺋ . ـﮙ ۽ ا ﺌف . اج ـ ر رﺐـ ـ از ﺌخ ﺌ ۽ ـﺌج آ ﺌﮡ ﺌ آ ـﺌ ـ ۽ ـ ـ ـ ـ و ﺌڻ آ ا ـــ ۽ ڙن ﺌ را ﺌ ۽ ـ ـ ـﺌ ـ آ ـ .ـ م ا ﺌف ـ ـ ي ـ ـﺌ ـ ـ ﺌ ل ا ـﺋـ . ر رٽ ﺌخ ـ ـ ـ ـﺌن رم اﮗ اڻ ﺌو ۽ و ﺌڻ ا .ﺎ دوران ـ ـﺌڻ ر ﺌرڊ ﺐ ﺌن ــ ــ ، ۽ ا ﺌف ڌر ا ـﺎ ﺌ .ا ﺌﺐ ﺌ ﺌ ــل ۾ ـ ــﺌ ا ـ م آﺐــﺌد ــﺌخ ـ راﮗـ ﮙ، ي ــ ــ ، ـ ﺐ ل ور ،ـ ـ ـ ڊا و ا ـ ـﺌق ،ڊا ﺌﺐ ـ ـي ــ ـ ــي ا ﺌري ﺌ ا ﮙ ،ﺌن ـ ر ،ﺐـ ـ ـﺌ ل ر ـﺑـ ن ﺌ ور ،ﺑ وڏي ر ا ا ﺌدن ،ﺌ دن ۽ ﺊ ﺌـ ﺋ .ان ا ۾ ﺌ و ﺌ. ﺌ ن۽ ا
ﺌ
ﺋ ﺌج
ن
ﺌن ا ﺑ م رآ دادو ﺌخ اﮗ ﮡ ڊي ا او ڊا ﺋ اﺊ ﺊ ي ،ﺌص ﺌن ڊا ﺌر ا ﺌ ﺌص ﺎ ﺋ دادو ۾ ﺌﺊ ر ي ل ﺌ ، ل ﺌن ر ا ي ا ﮙ، ﺌ ﺌﮡ ، ﺌب ا ي ﺌ ﺌو ا ا ، ي و ﺌڻ، آ ﺎ۾ ر ﺌ ۽ ﺌا ﺌ
52
ﺋ وﺊ ،ان ،واﺊ م رآ ي ا ﺌت ، ي ﺌ ﺐا ر
ﺌ
اﺊ ا ﮙ، ﺌج
ا
ا
ﺌﺌ ﺋ
ر
ن
آ
53
زا
و
ﺋ
ل
۽ ﺌﺌ
و ن
ﺊ
اﺊ
ﺋ
آ
ا
دورو
آ اي ﺐ ﺌ ﺑ و ﺌڻ ،ﺌ ﺌري ﺌخ
ي ا ﺌت ذوا ﺌر ي ر ا ﺌﮭ ﺌ و، ي ل ، ﺌن ﺐﺌ اﮗ اڻ ڊا ،ان ر، ا ﺌ ي ﺌ ﺌت و، ، ﺌوڙ ،ﺌ را ف ﺌخ ﺌ ،ﺌ ا ر و ﺌر ا وپ ﺌن و ﺌڻ ۽ ﺌ ،
دورو
ﺊ
۾
ر ﺌ ي ا ﺌت ﺌخ ا اد
، ﺋ ﺋ واﺊ ا ﺐ چ ، ﺋ م ﺑ و ﺋ زا ا ا آ دوري ۾ ﺋ اﺊ ﺊ و ارن ي ل۽ ﺑﺌﮡ اﺊ ﺊ ي ل ﺋ ،ان ﺌﮡ ﺐﺌﺐ ﺐ ﺌ ۽ﺐ ا ﺌ ي ﺌ ﺌت ،ﺑ ر ا ﺌ ي ا ﺌت، و ﺌڻ ا ﮙ ،ﺌج ر آ ، ﺌﮡ ۾ ﺐ چ۽ ﺌ رو ،ﺌج ﺌو ﺌروﺐﺌري ﺌ
ٰ ﺋ ي
ل اپ ﺑ ا و ۽ ذوا ﺌر ر ا ﺌﮭ ﺌ ﺌﺌ و ۾ ا ﮙ، ر ي ل ﺌ و ﺌ ﺌ ، و ﺋ ڏ ﺐ دوران دوري ٺ ﮗ ل ﺌرا ا ۽ رو ﺌ ڏﺊ ر ﺑن و ا ۽ ﺌص ر ا ﺌر دوري دوران ﺌم ﮢ ا ي ﺌ ﺌت آ ،ان ﺌن ﺌر ﺌر ﺌ ۾ ا اپ ل ﺑ ا ي ا ﺌت ﺌج ر۽ ا ﺌ ﺋ آڇ ﺌر ر ﺌن ﺌ ﺌ ۽ ڏ ار ﺐ وڏو ﺌم ۾ ڏس دآ و ﺌڻ ﮙ
ا
ﺌ
ﺊ
ن
ﺋ
اﺊ
54
ا ا
ﺌخ ﺌران ڊا
ﺌ
ﺐﺌ اﮗ اڻ ۽ اﮗ ﮡ ﺌو ،ڊا ﺌن
ـ ــﺌ ـ ا ـ ﺌخ ﺌران ﺌ ـ ﺐـﺌ ـ ري ۽ ﺌ ا ﺋـ اﮗـ اڻ ـ و ـ ـ ـ ـ ـﮙ ۽ ـ ـﺌ ا ﺐ ــ ﺋ اﮗ ﮡ ري ۽ ﺌ ا ﺌ ﺐﺌ ــ ـ ــ ــ ـ ر ــﺌﮡ ـ ا م( ۽ ر ﺌﮡ ) ﺐ ا ـ ـﺌ و ـﺌ. ر ري ور 8آ ـ ـ ا ﺌرا ا ـ ي ،رو ا ﺌرــ ارت ﺋ ز ر ــ وـ ﮗـ ٺ ۾ ـ ـ ـ ـ
ﺊ ﺌ و
ﺊ ا ﺌح ۽
اﺊ
ﺋ ارت
اﮗ ﮡ ي
ل
ا ا ﺋ اﺊ ﺌب ور ﺌﺊﮙ واري ﺎ ۾ آ ﺌ
ي
ر ﺌﮡ لﺐ ا ﮙ ۽ ﺌص
ﺌخ
ﺊ
ر
ﺌن ،ﺐ
ﺌ
ي ﮙ،
آ
ﺋ اﮗ اڻ م( ﮙ)
ا ۾ ا
ـل ـ ـ .ـوــ ـ
ر ڏ
ر
ﺌ
ﺌن خ ﺐ
ل
و ۽ ﺌ
ا
ر ﺌﮡ
۾ ﺌﮡ ي
ﮙ ا ﺌب ي ر ﺌ آ
ور
ﮙ 15ـ ور ـ 14 ا ـ ـ ـ ـﺌن ـ ـ ڊا ﺋ وﺊـ ـ ـ ـﺎ ۾ ـﺌص ﮙ ر ـ ـ 5 ﺌو ﺌن ڊا ﺌ ﺊﺑ ي ر ﺌ زه 2016ع ر ــ و .ارت ي ل ﺌ ﺋ .ﺌص ﮙ ﺌن خ ﺐ ـ ـ ر ـﺌﮡـ ـ .ـ ـ ـ ـ ۾ ﺌ ﺐﺌ اﮗ اﮡ ـ ـ ـ ـﺌ وﺊ ۽ د ﺌ ﺋ وﺊ .
ا ،
ﺌ ﺌ۽ ﺊ
ﺎ۾
ڻ وا
ﮙر س
ا ﺌن ﮘﺌ ﺐ وڏي اد ۾
۾
رس
ﺋ
ﮙ
دآ
ﺌ
ڊا
اﺊ ﺊ ﺑﺌرכ
ن
ﺋ ،
ﺌ
55
ر ﺌخ ر ﺌخ
ﺌن ي ﺌ ۽ ي ڏ ﺌڙو ر ﺑ ا ﺌر ﮙ ل
ﺌ اري ﺌر ان ۽ ﺎ ﺌﺊﮙ ﺌ ۽ ﺌ ﺌب ي ر ﺌ آ ي دو ﺋـ ـ ر ـﺌ ﺌ ل ي ا ـ ـﺌ ـ اڻ ۽ ﺑ ن ڊا ل ڊا ـﺌ ـ ـ ـ ـــ ڙي و ﺋ .ان ﺌن وه ر ادﺐـ ﺐـ رڊ ﺌر ﺌن ادﺐ ـ و ـ ام ـ ـ ـﺎ
ﺊ اﺊ ـ ـ ـﺋـ ـ ﺌ ــ ر ﺌخ ﺐ ا ــ ــﺌ ــ ار ــ ــﺌﮡــ ز ــ ــ ارت ﺑ ا ﺌر ﮙ ر ﺌ ر ﺌخ ـ ـﺌ ـ ـﺌري اد ـﺎ آ ـﺌ ۾ ، ي ﺌ
۽ ي
و ﺌت ﺌﮡ ۾ ۽ ﺌ ل ﺋ ر۾ر ڙ ي ﺌ ڏ ﺌرڻ ﺐﺌﺐ ي۾ ان ڏس ۾ ﺌ ا م آﺐﺌد ﺐ ﺌدي ي ﺌب ور ر۾ا
ا
ﺌ ر ﺌخ ﺌران ﺌ ل ۾ ﺌرڙا
وع
ي ير ﺌآ
ڏ ﺌڙي
ﺎ۾
د ﺌ ي وﺊـ ـﺑـ ـ ﮘﺌﺊـﮙ ﺋ ﺌرن ا و ۽ ر ﺌخ ـﺌن ـ ـ ـ ﺌ ـﺌ ـ ـﺌ و ـﺌ ۽
ﺌر
ﺌﮡﺌ
م
ير ﺌآ
ــ و .ــ ڏﮙ ﮙ ر ـ ا ر ﺌ ،ا כ ﺌر ۽ دو ـﺌ ـ ـ ـ ـ ڙي وﺊـ . ـــ ﺌ ﺌﺊﺎ ر ار ﺌد ﺌﮡ ۾ ﺌ ر ي اــ و ،اﺊ ا ﺌن ڊو ،اج ـﺌدر ـ ـ ۽ ا ـ ق ا ﺋ . ۽ ا ج۽ ا ر ﺌ .ز ن اﺐﺌﮡ ﮗ ۽ ن ڏا ـ ا ـﺌﮡـﮙ ذ ﺌر ﺌب ـ ۾ ﺌ ن ﺌن راﺐ ان ير ـ ﺌ ر ﺌخ وس آ
ـ ر ـ ”ا ــﺑــﺌل ــﺌرכ“ ۾ د اڳ م ا ـﺌ ـ و 72 ۾ ﺌ واري ڏ ﺊ ڙ وا واري ر ﺌل ﺌ ر ﺌخ ﺌران ڏ ـ ـ ـ رات ا ـ ادي ن ا ﺌم ڏ ن و ن. و ا ـ ـ ـﺌر ان درد ﺌכ وا ۾ ـ ﺑﺌس ﺌ ﺌﮡ ،ﺌ ۽ س ـ ـ واري ﺌ م ـ . ڙي وا ﺌز ﺌ ـ ﺌ ﺋﺌ ۽ .ﺌ ﮭ ـﺌ ـ ا ـ ن اﺐﺌﮡ ﮗ ٺ ﺌﺊ ﺌـ ــ . ۾ ز و .
از ﺌ ـ ـ ـ ۽ ـ از ـﺌ ـ ـ ـ ۽ ـﺌﺊـ ه ﺌ ج ر ۾ ـ ـ و ـ ان ر ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌب ـ وا ۾ م ﺌﮡـ ـ اﺊ ن ﺌ ـ ـﺌ ۽ ز ـ ـ ـ ـﺌ ا ـ ـ ـ ـﺌن ـ ﺌ ﺐ ان وا ن ﺌﺊﮙ آ ور ـ ـ و ــﺌ .ـ ــﺌ ـ ر ـ ـ ـ ل ي ﺌ، ي ا כ ﺌر ـ ـ ي ۽ ـ ـﺌ ـ ﺐـ ـ ـ ـﺑـ ن ـﺌروق ﺌ ﺋ ا ﺌ ـﺌ ل ۽ ا ﺌدت ﺋ ۽ ـ دورا ي ـ ﮗـ ﺌﮡ ﺌن ﮗﺌ ا ﺌل ۾
ـ ـ ـ ادارن ـﺌن ـ ـ ا ـ ادي ۽ ﺌر ـ ـ و ـ .وا ـ ـ ـﺌن ۾ ز ا ﺌل ر ﺌن اڳ ﮣڏ و ﺌز ا ڙ ڊا ر ﺌﺊ و ام ي ي ـ آﺐﺌد و ﮙ ڏ ﮙ وع ﺋ . ڊي ۽ ﺌﺊ ڊ
ن
ﺌ
56
ﺌ ا م آﺐﺌد ﺌخ ن م آﺐﺌد ﺌخ
ﺌا
ر رٽ: ل
ﺐ ﺌر
ﺌن ا
ﺋ ـ اﺊ ﺊ ا م آﺐﺌد ﺌران و ﺌ ﺌدي واري ـ ـ ۾ ﺊ ﺌﮗ ﺌ ،ﺌ ـ او ـ ـ ﺌ
ﺊ
اﺊ
43 ﺌﮡ ۾ ا
ا ۾ ﺌ ي ل آﺐﺌد و ﺌن ﺌ ﺋ وز ﺌر ا ﺐﺌﺐ ا ارڊ و ل ي ر آ
م ﮙ
ـ ـ ــن ــن ﺌن ا ﺌ ـ ـ ۽ ـﺌ ـ ـ و ن .و ڏس ۾ ـﺌل -16 ۾ ﮗﺌ ا ا ﺌﺊ ۽ ﺌر د 2015ع ۾ ﺌ ر رٽ ﺌﺐ ي ﺌ ۾ ﺌﺊ ـ ن ـ ـ ـ ـ ـ ۾ ﮙ ـ ـ ل ـ ـ ـ ـ ـ ي ۽ ـﺌ ـ ﺋ ۽ ﺌخ ر ـ رٽ ﺑﺌ ﺋ . ا م آﺐﺌد ۾ ﺌ ور ـ ـ ــ ا ﺌ وو ـ ـ ـﺌن ڻ ادارن ۽ ﺌ ن و ن ۾ ـﺌج ـ ـ ر ﺌﮡ ن
ﺌا
م آﺐﺌد ﺌخ
ﺌن
ﺋ
271د ۽ ر
ﺌ
ﺌو ﺌ
آ
ﮙ، ﺌ
ي
ﺋ
روزه
ن ۽ ﺌر ا
د
ﺌﮡ ۽ ر
ﺋ اﺊ ﺊ ا ﮙ ﺌص ﺌن ر
ا م آﺐﺌد ﺌخ ۾ آ ،
ڊ ﺌر ـ ـ ي وو ڊو ي ﺌ ۽ وز ا ٰ ۽ا ي ﺌن ـ ـ ﺌﮡـ ـ ن ﮙ ﺑ ﺐ ا ﺌ ن ڊا ن ۽ ان ﺌن ـ ـ ۽ ـ ـ ا ـ ـ ـﺑـ ـ ـ ﮙڏ ـ ـ ن ﺌ ر ر ا ز و ـ ن .ا ـ م آﺐــﺌد ۾ ـ ـ ي ـ ــﺌﺊــﮙ ـ ـ رآﺐـﺌد ۾ س وع ڻ ﺐـﺌﺐـ ـﺌن ﺋ ا ﺌر ي ﺋ وﺊ ۽ ان ﺌن وه ﺌ ﺌﮡ ﮙ ۾ ــ ـ ــي ــل ا ـ ي ـ ـﺌ ـ ا ﮙ۽ ر ر ـﺌن ـ ـﺌﮡـ ا ﺌ ﺌ ﺌن ﺋ .ﺌ ا م آﺐﺌد ﺌخ ﺌرچ 2016دوران ـ ـ ـ ـ ادارن ـﺌ ـﺌ ـﺌ ـ ـ ـ ۽ ،ـ ي ـ ـ ﺌ اج ﮙ ۽ ﺌ ا ـ ر ـ ـ زادي ـ و ا ﺌن وه ا ۾ ور ـ ـ ـﺌر ۾ ـﮙ ﺌ آد ﺌري ﺐﺌﺐ ﺋـ وﺊـ .ـ ـﺌ ـ ـ ـ ۾ ـ ﺌر ﺌن ح ﺐ ـ اـ ۾ ـ ﺌ و ﺌ، ﺌﺊ ـﺋـ ـ ج واري ا ڏ 2016ع ﮘﺌﺊ و ـﺋـ .ـ ـ 16ا ــ ــ ــ ڏ ــ ــ ــ 179ــ ــ ــ
ا ﺌر ﺌر ،ﺋ ﺌ
ﺌخ ﺌ
ار
ﺌﮡ ۾ ﺌ ا م آﺐﺌد ﺌ
ي ل ار ﮙ
ر
ﺌ آ
ﺋ وﺊ 19 .د ۽ ر ـ ا ﺌ و ـﺌ ۽ او ـ ڊي ۾ 271 ﺌآ دواﺊ ن ۽ ﺌس ي ﺌ ﺋ ۾ا ﺌ ڏ ﺌ و ﺌ. ا ـ כ ۽ ـ ڊا ـ ـ ن 3 ڊا ـ ا ـ ـﺌم ڏ ـ ـ ن. د ﺌر ا ﺌف ـﺌس ﺐ ﺌر ر ڊا ـ ا ﺌن ﺌﺊ ﺌ ﺌ ڊا ﺌﺐ ﺌ ـ ۽ ڊا ـ ـ ا ﺑﺌل ﮙ ،ڊا ن ا ﺌم ڏ ن. ﺌ ا م آﺐﺌد ﺌخ ﺌن ـ ۽ ﺌ آ ﺌ ﺐک ـ ــ 2016ع و ڙي 17ا ـ ـﺌ ـ و ـ ،ـ ـ ـ ۾ ا ـﺑـﺌل ر ﮙ ،ر ـ ﮗـ ي، ﺊ ، ،آ ﺌ ر ـ ـ ، ﺌ ڊا يﮭ ـ ـﺌب ﮙ، ا ﺌن ا و ـﺌو ـ ۽ ــ ۽آ ﺌ ـ ـ ۽ رو وڌي ۽ ـ اج ـ ـ ـ ت ـ ـ .ان ﺌن وه ﺌ ا ـ م آﺐـﺌد ـ ـ ﺌﺊ ن ا ۾ آ ﺌ ۽ ا ـ ـﺌف ـ ـ ـﺌن ،ا ا ﺌم ۽ ا ـﺌد ـ ـ ـ ﮗ ٺ۾ ﺌ ـ ـ ـ ـﺌﮡـ ۾ ﺌ اﺐ ا ﺋ .
ﺌج
ر ﺌن
ﺌﮡ
ير ﺌآ
ﺌ
ن
ﺌ ﺌ
ر ﺌ
ﺋ ﺌ
ﺌر
57
ﺌخ ا
ي رو
ي اﮗ اﮡ و
ﺋ
ﺌر
ا
رو
ي
ﺌخ ـﺌران ﺌ ﺌ ر ﺌ ل ـﺌ ـ ـ ر ـﺌ ـ ﺌرا ﺌ ا رو ﺐـ ـ ـﺌد ـ ـ ـ ـﺎ ـﺌ ـ ـ ر ـﺋـ و ـﺋـ ،ـ ـ ـ ۾ ﺌ ۾ ي ،اﮗـ ﮡـ ﺌر ا ﺋ ي ـ ـ ل و ـ ـ ـ ـ رو ـ ، ﺑـ ن ي ﺌروﺐﺌري ﺌ ـﺌن ـ ـ ـﺌ ـ ﺊ ۽ ﺋ .ان وڏي اد ۾ ي ـ ـﺌ ﺐـ ا ـ ر ا ﺋ ﺋ ﺐﺌڊي ـ ﺌ ر ﺌ ﺌب ﮙ ـ . ﮢﺌ ۽ ﺎ
ﺌر ﺋ ﺌ ﺌو ا
ا ا ،
د دارن
،
ﺌ ﺌ
ر
ر ﺌ
ﺎ
ﺌرا ﺌ ا
ل
ا ﮙ ،ﺌج
ﺌخ
رو ـ ي ر ا ﺋ ل ﺌ ر ﺌ ـ ـ ﺊـ ـ ﺌرا ﺌ ا ـ ــ ﺌن ـ ﺌ وا ــ ن ﺌ آ ۽ا ﺊـ ـ ۾ و. را ﺌﺐ ﺌم ﮢ ٽ ﺋ . ا ي اداري ل رو ﺌرا ا ـ ۾ ـ ـــ اڏاوت ﺐ ـ ـ اﺊـ ا ڙ ﺋ ﺐـﺌﺐـ و ﺌ ـ ـ ــ ر ــ ا اﮗ ﮡ ڊي ـ ــ ده ڊ ۽ ﺐ ﺌن ﮙ ﺌﮡ ن ـ ـ ن و ـ ن ـ ۾
ل ﺌ ﺌرا ﺌ ا ي رو ا ﺌ ي ﺌ ﺌت ﺑ و ﺌڻ ۽ ﺌ
ر ﺌ ر، اي
ر
ر
و ﺌڻ ۽ وڏي
ارن ﺌن
ﺌرت ي
ﺐ داري اد ۾
ﮢﺌﺊ ر
ن
آ
ي ل ــ ـر ــ ﺌ ـ ـ ي ـ ـ ـ ـ ـﺌو ـ ا ـ ـ ، ا ﮙ، ڏا ـ ي و ر ۽ ﺑﺌ ر ﺌن ﺌخ ي ﺌ ﺌ ر ﺌ ل ﺌخ ـ ﺌ .ﺌ ﺌ ر ﺌ ﺐ ا ـ ـﺌخ ـﺌ ر ـﺌ ـﺌر ـ ﺋ ۾ ر ﺊ ﺌ ﺊ ـ دار ادا ـ ي ر ـ ـﺌ آ ـ ـﺌص ـ ر ،ﺌ ـ ۽ ـ ﺊـ ـ ۾ ﺌﺊ ، د ﺋ ﺐﺌﺐ و ام ي ﺌﮡـ ـ ۾ ﺊ و ير آ . ﺌﮗ ﺌ
ر ر ﺌل ۽ ﺌ
ا
ر ،
دآ
آ يا
ي ﺌت ﺌج
ن
ﺌ
58
۾ ﺌرا ا ي
رو
ﺌ
ر ۽ دن ا
۾ כ ﺌس ﺌ دن ا دا ل ﺌ ﺌو ا ا ﺌص ﺌن ر
دار آ :
ﺌب ﺌ ﺋ ﺎ واﺊ ﮢ ڙ ﺌ دن ۾ ا ﺌم ور ﺌ ﺌ و ﺌ ،ز
ـ ي ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ﺌص ﺌن ر ﺌرڊ ﺋ ﺌ ﺌ ﺌ ر ﺌ ـ ـﺌخ ا ﺌو ا واﺊـ ـ ﺋ اﺊ ﺊ ڏا ـ ي ي ﺑ ا ل ﺊ ـ ل ﺌن ﺋ ﺋ ـ ل ﺌرا ﺌ ا رو ﺌ س ر ا ز ـ ـﺋـ ـ ـ ﺑ ا ـ ل ـ ـ و ،واﺊـ ـ ﺌ ــ ي دور ﺐ ا ـ ـﺌ ـ ـ ،ـ ـ ـﺌل ا ﺋ ﺐـ ـ ـﺌر ـ ۽ ﺊ ۾ ﺎ ا ـ ـ ـ ـ ـﺋـﺌ .ـ ـ ﺐـﺌن ـ ـ ل ـ ر ـ 74 ج ن ا ر .ﺎ ا ي ـ ـﺌ ـ ـ ـ ن، و ن ﮘﺌ ن ﺋ و ـﺌت ـ وت ـ م ـﺌכ ـﺌن ر ﺌرڊ آ . ﺌر ﺐ ﺌـ ـ ا ـ ـ ن ﺋ وﺊ ان ﺐ ﮢ ڙ ﺌ ـ دن ـ ل ـ ـ ـ ۾ ﺌرا ن و ن .ز ﺌرا ﺌ ا رو ۽ ـﺌ ڏ ـﺌ و ـﺌ .ـ ـ ـﺎ ۾ ڙ ﺌ دن ا ـ دا ـ ﺋ כ ﺌس ـﺌ ﺐـ ـ ـ اﺊـ ، ، ﺌرڙن ارت ـ ـ ري ﺎ ـ ـ ـﺌ ان ب داد ﺌ ـﺋـ ـ ـ ـ واﺊـ ـ اﺊ ﺊ ل ﺌن ـ ـ ـ ـ ﺋ ـ واﺊ ﺋ ل ﺌن ﺋ
رو
ﺌرا ا
כ ﺌس ﺌ دن ا دا ي ﺌخ ۽
ل
ﺌ ﺌرو ﺌ ور
ﺌخ ن ﺌﮡ
ﺌ
ﺎ ۾ ل ﺌن ﺌو ا ا ۽ ۽ ﺌ
ن ۽ ﺌر د،
ج ۽ رت
ل ﮡ ر رٽ :ﺌ ي آ ۽ﺐ ۾ ـ ر ـﺌخ ـ ﺌ ﺌرو ﺌ آ .ﺌرو و ـ اﮗـ اﮡـ ۽ ـ ـ ٰ م اﺊ ي ا ـ ـ رن ـ ـ ـ ارن ۽ ـ ـ ــﺑـ ن ـ ــﺌن ﺋ وﺋ ـ ﺌﮡ ﺎ ۽ ور نﺊ ـ ڏﺊ ا ـ ج ا و ۽ رت اﺊ ي ا ـ ـﺌن ـﮝ ـﮝ 50 د ﺋ ا ﺌﺊ و . ﺌﮡ ﺋ ﺐﺌﺐ ﺌ ﺌرو ﺌ ﺌخ ﺌران ﺌو ﺌ ﺐ ي ۽ واڌاري ﮙ ا ـﺌﮭ ـ ـ ـﺌ و ـﺌ
ل ﺌن
واﺊ ﺌب
د
ڏ و
ا ﺌ و ـﺌ آ ـ . ل ا ل ـﺌ ـ ري ڏو ۽ ﺌ ا ﺊـ ـ ﺌ ﺐ ي ر ـﺌﺐـ ـ ي ﺌ ـ ـ ، ﺌﺐ . ـ ـ ،اردو ا ـ ـ ل ،ـ ـ ـ ـ ـ ن ﺊـ ـ ـل۽ ــ ـ ـ ـ ۽ا دورو ي ﺌراﺊ ﺌ ا ـﺌﮭ ﺌﮡ ﺋـ ـ ان ﺑ
ﺑ ـﺌر آ ـ ۽ ا ـ ـ م رو و ـ ﺐـ ـ ڏ ـﺌرڻ ﺐ ا ﺌرن ـ ﺋ ا ﺌن دار ﺌ ن ظ ـﺋـ ۽ ـ ا ـ ـ ـ ـﺌم ﺑ ان ـﺌن . ي ﺌ ڏ ﺌرڻ ﮙ ﺌﮡ و ن ڻ ،ﺌ ﺌڻ وڌ ۾ وڌ ﺌﮡ ن ﺊـ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ـ ﺌ ﺌ و ﺐﮢﺌﺊﮙ ۾ ﺐ ـ ـﺌدي ـ دار ادا ـ ر ـ ـ د ﺌ ن .اﮗ اﮡ د۽ ر نا ﺌ ۽ ﺌ ن۾ ـ ـ ن ۽ ا ﺌن دار ادا ـن ﺌ ي ﺐ ي ان ڏا . ذ ار ن ر ن ڻ
ﺋ ير ﺌآ
ﺌ ،ﺑ ا
ل
و
ر
ﺌ
ا ﺌ و ـﺌ .ـﺌخ ۾ دا ﺌ دا ـل ﺌرا ا ﺌران ﺊ ۾ وڌ رو ن ﺌري آ . ڻ ﮙ ﺌﺊ ـ ــﺌ ــﺌرو ــﺌ ـ ــﺌخ ـ ﮗـ ـ ـﺌ دورا ـ ـﺌ ۽ ور ن ن ۽ ا ـ ـ ـﺌن ﮗ ﺌﮡ ﺌن ﺌ ن ﮗـ ـ ۽ ،ﺌﺊ ۽ ، ان ـ آس ــﺌس ـ ــﺌ ـ ،ـ ــﺌ ـ ﺌﮡ ن ـ ن ر ﺌل ﺐﺌﺐ ﺌﮗ ﺌ ﺑن ﺋ و ن .ﺌ ﺌخ ﺐ ﺌ ـﺌرو ـﺌ ـ ـ ـ ـﺌن ﺋ ﺌ ﺌﮡ ﮭ ﺌن ﺌت ي ﺌ ﺌن ﺐ ﺊﺑ ي ﺐـ ـ ـ اﺊـ وﺊـ ﺌﺊ ن آ .
ن
ﺌ
59
ﺌخ
ﺌ ج
ا ي۽
ﺌ
ﺐ ﺌر
ﺌخ ﺌران ا
ﺌن ا ﺋ
۽
ج
ي
،
ج
ي۽
946 ﺋ
ﺋ
ن
ﺌس ۽ 56آ ۾ 600
ج ﮘﺌ ل ﺌ ۽ ﺌخ ﺌ
ﺋ
۾ ار ﮙ
ﺌو ﺌ
ج۽
ج
و
ن
،
ن
ر
نو ن
ا ﮙ
ي
دآ
ل ﺌ ﺌﮡ ، ر رٽ: ﺋ ـ ل ﺌرا ا ي رو ﺌ ﺌخ ﺐ ـ ـﺌد (I) 10ا ــ ــ 1995ع ۾ ــ ــ ــ 7ﺑ وري 1992ع ۾ وڌو و ـ ،ـﺌخ ) (IIـ 10ا ـ ـ 2001ع ﺋ ﺋ وﺊ . ـﺑـ ن ـ ـ ـ اد ۾ ﺌﺊ ﺊ ﺊ ـ 517آ .ﺌخ ﺌن ﺌ ڏ ـ ـ ـ :رو ـ ـﺌرا را ، ـ ـ ـ ـﺋـ ـ ـ ل ،ﺐـ ـ ،ـﺌﺐـ ۽ ا ن ﺌ ﺌ ﺌﺐ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ـ و ـ ـ ـ ـ ۾ ﺋ ـ ر را ،ﺐ ـ ـ ـ ،ـ ﺐـﺌل، ،ﺌ ن. ﺌري ر وا ـﺌخ ـﺌران ا ـ ـ ـ ،ر ـ ـ ـﮙ ـ ـ ـﺌﺐـ ـ ، ـ ـ ج ـ ـ ڏ ـ ـ ـ واري ـ ـ ﺋ 26ـﺌن 28ـﺌرچ 2016ع ـ ﺊـ آف ا ﺌﺊ آف وو ـ ـﺌن ﺌون ـﺌن ،ـﺌ ﺐ ﺊ ـا ـ ا ـﺌل ـ ـ ـ ـ ـ ا ن ﺋ ۾ ﺌ ڊا ۾ ﮘﺌﺊ وﺊ . ﺌن ﺌس ﺋ ، 946 ـ ـﺌ، ﺌآ ـ ـ ا 56 ﺌﺊ ﺋ و ﺌ 74 ﺌن ﺌخ ﺌران ڊا ﺌ ـ ـ ﮘـﺌ ـﺌ و ـﺌ ۽ 307ـ ـ ـ ڏ ﺌ و ﺌ. ﺌ ﺌﺐ ،ـ ري ـ ڊوڙ ا ﺌدن ” ـ ـ ـﺌ ـ ن ـ ـﺌر ـ ن“ ـ ﺋ ز ـ ــ يﮭ ﺐ ﺌر ۽ ـ ـ ـﺌ ڏ ـ وﺊـ ۽ ان ن۽ را ا ﺌ را ــﺋـ ـ 26ـ ن 2016ع واڊ ـ ۽ ـ ـ ـ ـﺌر ــﺌن وچ ۾ ﺌﺐ ـﺌ ـ ـ ـ ۾ ا ـ ـ ل ـ ـ ـ ـﺑـ ـ ـ ـ ﺌون ﺌن رو ر ﮙ ڊا ـ ـ ارن، ا ﺌ ،ﺌخ ڏـــ ـ ﮙ ﺌر ــ ل ري ا ﺌرا ﺋ . ﺌ ﺎ 2۾ ـ اـ ﺌپ ور 1ا ۾ ﮘﺌﺊ و ﺋ ـ ـ ـ ۾ 492 رو ـــ ـــﺌرا ا ـــ ـــ ل ـــ ــ ﺐــ ــ ۽ ــ ــ ــ ۾ ا ــ ــﺌدن ــ ـ ـ ـ ـﺎ :رو ـ ـﺌرا ا ـ ـ ل ﺌ ڏ ﺌ و ﺌ. دواﺊ ن ڏ ن ﺌ ﺋ ـ اﺊ ﺊ ۽ ﺋ 21 Iا ﺋ و ن .ان ﺌن ـ وه ان ـﺋـ ـ ۾ 106 ﺌن ـ ﺐﺌ ،ر ﺑ ڊا ـﺋـ ـ ـ ﺌ ه ــ 15 II ﮙ ۽ ﺋ وﺊـ ۽ ﺌ ـ 44 ڏ 74 ـﺋـ وﺊـ 2016 ۾ 10ا دواﺊ ن ڏ ن و ن. ۽ ﺌ و . ﺌ ه ل ا ﺌ ـ ـ ۽ ا ـ ـﺌدن ۾ا ــﺌخ ـ ادارن ـ ر ـ رٽ:
ﺋ .ـ ـ ــ وڏي اد ۾ ﺌ ،ـﺋـ ـ ـ ا ـ ـ ل ﮭ ـﺌب ـ ـ .رو ـ ﺌ ا ﺌ ﺌم ۽ ان ـ ﺐـ ـ ـﺌدي ل ﺌرا ا وڌي. رو ﺐ :ري 2016۾ آ ـﺌق ا ﺌدن ﺌر ﺌن ـ ر ـ ـ روڊ ﺑ ـﺌپ ﺊ ﺌل ۾ ـ ﺐـ ـ ـ ور ﺐ ـ ﺋـ ـ ـ ۾ ا و
ن
ﺌ
ﮙ ۾ 27
60
ﺌ ﺌ ﺌ و ﺌ،
ج۽آ
ل ﺌن
ﺌ ـ ـﮙ ـﺌخ ـ ـﺌن 23 روزه 37ـ ﺌرچ ﺌن 25ﺌرچ ﺌﺊ ـ ـ ـ ـ ا ـ ـ ـﺌل ﺋ ا 985 ۾ا ﮙ ۾ ﮘﺌﺊ وﺊ ، ـ را ۽ ــ ــ ﺌ ـ 198 دواﺊ ن ڏ ن و ن، ۽ ا ۾ ـ ـ ـ ﮘـﺌ ـﺌ آ ﺌ ـ ـ ـ ﺋ ۾ا و ﺌ. ﺌن ـ ـ ،ڊا ـ ـ در ـ ڊا اﮡ ـ ـ ﺑ ا ل ،ڊا ـ ـﺌ .ـ ۾ ـ ـﺌس ۽ آ ـ ـ ــل ر ن ۽ د ﺌ ﺋﺌ .ﺋ ـ ـﺌ ﺋ ي واﺊ ﺌن اـ اـ ا ﺌل ۽ دورو
ﮙ ﺌخ ﺌن 37 ير ﺌآ ،ﺋ ﺌ
ﺌ
ﺌ
ا
ا وپ
ا ،ر
رآﺐﺌد ﺌخ
ﺌخ رآﺐﺌد ﺌران ﺌ وو ﺐ ک ـ ـ ـ آ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ﺌﺊ وﺊـ . ﺌﮡ و ڙي ـ ارت ڊا ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــﺌﮡـ ـ ۾ ڊا ـ ـ ﺋ ،ار ﮡ ـ ، ،ا آ ﺌ ﮡ م رﺐﺌ آ ـ ي ،ـ ـﺌل اﺐـ ي ۽ ـ اج ۽ س ﺌـ ﮭ۾ ﮙ ﺌ .ـ ـ ـ ـﺌﮡـ ﮢ ،راﺐ ـ ر، ﺌز، ﺌب و ،ـ ـ ٰ ﮙ، و ﮙ ﺌب ـ ـ .ـ ـ ـﺎ ۾ ـ ـ ﺌن، ٰ ﺌدر ،ز ه ﺌن، ،ا و ،ڊا ـ ـ ـﺑـ ـ ،روز ـ ـ ، آر ــ ، ﺌ ـ ـ ،ـ ـ ا ﺌ ه ،ﺐ
ﺋ ﺌل
ﺋ
. ﺌﺊ
ـﺋـ ڏ ـ ـ ـ ا ڊا ـﺋـ ۽ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌل ا ـ ـ ـ ل ـﺌن ـ ـ ﺋ . ﮙ ۽ ﺐ ا ـ ـ ـﺌ ـ ا ﺌل اپ ﮭ ا ﺌر ـ ـ .ـ ڊا ـ ـ ﺌن ﺌت ي ا ـ ـ ـ ا ﺌرا .ﺋ دوران ـ ـﺌ ر ﺌ ﺌرن ر ـ ـ ـ ـ ـﺌل ،ـ ـ ـ ﺌﮡ ،ـ ـ ـ ـ او ـ ،ار ـﺌد ﺌت ر ،م ر ل ر ،ﺑـ ا ـ ـ ـﺌر ا ،ﺑ ا وس ﺐ ـ چ ،ـ ـ ﺐـ ـ ـ، و ،م ـﺑـ ـ ،اڻ ﺌل ،م ر ـ ـﮙ ،دادن ر ﺌض ا ـ ل ـ ـﺌرڙن ﺌرا ا ﺌن اوڏ ۽ رو
ﺌس ۽ آ ۾ ل ﺌن
آ ﺌ
ن
ﺌ ن۽
ﺋ ي واﺊ
ﺐک
ا ﺌم ڏ ن ۽ ﺌص
ﺌ ـ ـﮙ ـﺌخ ـ ـﺌن 27 ﮙ ﮗـ ٺ ﺌرچ 2016ع ــ ــ ـ ـ ڏ ﺌ ﺌ۾ ـ ﮗـ ٺ ﮘﺌﺊ و ﺋ . ﺋ ﺌ ﺌن وه ﮗـ ٺ ـ آس ـﺌس ـ وڏي ـ ـ اد ـﺋـ ـ ۾ 530 ﺌس ﺋ وﺊ .ا ﺐ ﺌر ﺌن ﺐ ﮙ ۽ ا ـ ـ ج ﺌن و دواﺊ ن ڏ ن و ـ ن .ـ ﺋ ۾ ڊا ـ ـ ﺐـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ج ـ ـ .ـﺋـ ـ ـ ـﺌل ،ـﺑـ ا ـ ـ ـﺌر ر ا ﺌ ـ ـﺌل ،ار ـﺌد ا ـ ـ ،ا ﺌز ،دادن ﺌن اوڏ ۽ ـ ﺐ ر، ـ ـ ـ او ـ ۽ ـ ـ ﺌﮡ ، ﺌت . ﺌص ﺌر
23ﺌن 24ﺌرچ 2016ع ﮘﺌﺊ وﺊ ،ﺌ ڊا اي ﺌل ﺑ ﺌ۽ ر ﺋ
آ ﺌ ﺌم
ـ ـﺌر
ﺌ۽ ﺌ
ﺐﺌﺐ د ﺌ۾
ﺌن ۽ ـ ـ ﺌ ـ ﮙآ ﺌ ﺋ . ﺌ ـــ ـــﺌ وو ـــ ـــ ـ ـ رآﺐــﺌد ــﺌخ ﺌﮡ وو ـ ـ ـ ـ رآﺐــﺌد ـ ـ ــﺌ آ ــ ــ ۾ 30ا ـــ ـ ــــ ـ ـ ــﺌﺊـ وﺊـ ، 2016ع ـ ـ ــﺌﮡـ ـ ــﺌﮡ ـ ۾ ـ ـ ـ ارن ۽ ـ ـ ـــﺑـ ـ ن ــﺋـ ـ .ـ ارت ـ ـ ـــﺌز ـ ـ ڏـ اـ ــ ا ـ ـ ﺌﮡ ﺋ . ــ ا ــ ﺌ ڏ ـ ــ ــ ر
ﺌﺊ ۽ آ دآ
ﺌﮡ :ڊا
و ام ﺌﺊ و ور و ۽ ـﺌﺊــﺎ ــ ر ـ ــ ـ ــ ﺌ ي ـ ــﺑــ ا ﺊ .ان ي ﺐ ا را ـﺌن ــﺌﺊــﺎ ــ ر ز ه ﺌن وـ.
ﺌ
ﺌ ڏ
واري
ﺌ
ن
61
ﺌروڊ ﺌخ ﺌران ا ۾
ﺋ
،
ﺌروڊ،
ﺌ در ﺌ ﺌن ي ﺌخ ﺊ
ر رٽ:
ا
ﺌ روڊ ﺌخ ﺌران ﮘﺌ ا
ﺋ ـ اﺊ ﺊ ۽ ﺌ ﺌ روڊ ـﺌخ ـﺌران ـ ر ـ ـ ـ ـ ل ﺌروڊ روزه ري ا ﺌﺊ ـﺋـ ـ 8۽ 9 ا 20 ﺌرچ 2016ﮘـﺌﺊـ وﺊـ ،ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌن ﺌ ڊا ا ﺌح ا ـﺋـ ـ ـ ـ ـ ل ۽ ﺌ واﺊ ،ﺋـ ـ ۾ ڙ ـﺌﮡـ ، ﺌن ـ ـ رآﺐــﺌد ۽ ـ ا ـ ــﺌن آ ـ ــﺌ ـ ن دﺐ ﺌ ،ڊا ـ ـ ـ ـ ـﺌن ڊا ـ ـ ۽ 1340ﺌن وڌ ـ اپ ـ ي 170 ا ﺌ ۽ ـ ـ ﮘـﺌ ـﺌ، ﺌآ ﺋ ۾ ﺌروڊ ،ـ ـ ـ ،ـ ،ـ ـ ۽ ا ﺌ ،دادو، ا ن ﺊـ ﮗـ ـ ـ ﺌو ﮙ ج ا ـ .ان ـ ـ ـ ـ ﺌ اﮗ اﮡ ﺑ ا ـ ـﺌل ،ڊا ـ ـ
۾ ﺐ ﺌر
ج
ﺌن ﺐ ﺌﮭ
ا
ا
ﺌ
ي۽
ﺌ در ﺌ ﺌن ي ـﺌخ ـ ـﺌن ﺊ ۾ ﺌﺊ ۽ ﺐ ﺌر ﺌن ﺐـ ـﺌﮭ ـ در ﺌ ﺌن ـ يﮭ ۾ ا ي ا و . وڏو ـ ـ ان ـ ۽ ـ ـ ـ ـ ن ۽ ﺌﺊ ـ ـ ي ـﺌن ـ ـ ـ ـ ن، ﺌ ن ـ ﺌﺊ ن آ ـ ـ ـﺌن ـ ـﺌﮡـ ـ ن
ﺌ ،دادو،
،
ﺋ
۾ ڊا
ج
ﺋ ۽
170 ، ﺌ
ﺌن ﺌت
۽ ﺌدي
ج
ﺌس ۽ آ
ﺌ ،دار ﺌ ـ ـ ۽ ڙو، ار ـ ن ﺌﺐ ﺌ ن ﺌ ـﺌخ ـ ـ ـﺌروڊ ـ آ . ـﺋـ ـ ا ــ ـ ﺌن 20 ﺌﮡ ا ـ ۾ ور ﮘﺌﺊ وﺊ ـ ـ ـﺌ آ ر وا ا ﺌل ﺌخ ﺌروڊ ﺌران ـﺌ ﮘﺌﺊ و ي آ . ﺋ ۾ ﮙ ﺌڻ ﺌﺊ ـ ـ آ ـ . ري ﺌ ـ ﺋ ا ر ــﺌ ــﺌرن ـ ا ـ ــﺌم ڏ ـ ۽ آ ـ ـ ۽ ر ﺌﺊ ﺌڌو اﺊ ڙ ــ وـ. وري ﺌ ﺌن ﮙ ـ ا ـ ﺌ ﺌخ ﺌروڊ ۽ ﺌ ـ ـ ڏا ﺌن ﺋ ۾ ر ـ ـﺌون ـ ڻ ـ ن را ﺌ و ﺌ. ـ ـ واري ـ ـ ــﺌروڊ ـ ﺊ ﮗ ٺ ﺌم ـﺌن ـ ٽ ۾ 25ـﺋـ
ﺌﺊ ج
ا و
ﺊ وﺊـ . ﺌﺊ ﮭ ي ۾ ـ ـﺌ در ـﺌ ـﺌن ـ ي ـﺌخ ـ ﺌن ـ ـ ز ،ﺌﺊ ن ﺌر ـي اﺊـ ،ـ ـ ـ ﺌﺊ ﺐـ ﺌ ﺐ ﺌر ﺌﺊ ﮭ ﺌن و وـ .ـ و ـ ڊ ــ ـ ول و ـ ـ وز ـﺌن ـ ـﺌت آ در ﺌ ﺌن ـ ي ۽ ـ ـ داﺊـ ﮭ ي
ﺌآ و
ير ﺌآ
ــ ــ ــ ــ ــ ﺊــ ــ ــ 2016ع ــ ـﺌروڊ ـﺌخ ـﺌران ـ ﺋ اﺊ ﮘﺌﺊ وﺊ ﺋ ﺑ روز ـم ــ ر ڊا ۾ ﺌروڊ ۽ ڊا ـ ـ ر ﺌض ا او ،ڊا ـ ـ ـ ڙو ۽ ن ـ ار ن ﺊـ ﮗـ ـ ـﺌن آ ـ 400ـﺌن د ،ـ ر ـ ۽ ـﺌرڙن ـ وڌ ـ ـ اپ ـ ي دواﺊـ ن ڏ ـ ـ ن. ﺐ ۽ ـ ـ ن ـﮙ ﺌ ﺌﺊ ن ي ج ـ ـ و ـ ،ان زن ـ ـ ـ ـ ٽ، ﺊ ٽ ۽ ـ ـﺌ اﮗـ اڻ ـﺑـ ـ ا ﺑ ا ﺌ ـ ڙو ،ـ ـ ـ ـ ـﺌ ،ا ـ اد ﺌل ،ار ﺌ ۽ــ ،دار ﺌ ، آ ـ ﺌر ﺌ ﺌ ـﺌ ـ ـﺎ ۽ ڏ ـ ﺊـ ـ ا ـﺌ ـ ـ . ر ۾ ﺌ ـ رو ـ ـﺌم ۾ ﮗ ۽ ۾ رورل ـ ﺌرو ا و ، ــ ۽ ا ﺌرج ڊا ﺌر ـ ـ .ان ـﺌن ـ وه ﺌص ا ۾ ـ ذي ﺌرچ 2016ع ۾ ـﺌت ـ ـ ـ ڻ ـ ۽ ض ـ ﺊ وﺊ ۽ ف ا ـ ـ ـ ذي ـ ض ـ ﺌدي اـ ـ ﺌن 6 ج ا و . ﺌل ـﺌن ا ج اﺊ ﺌﮡ ـ ـ ـ ـ ﺌت ڏ ﺌري وﺊ ، اري ر ﺌ آ . ز
ﺌ
ﺌ
ن
ﺌخ ﺌران ﺌ
ا ان
ﺌ ﺌ
ا
62
ا اد ﺌﺊ ي
ر
ﺌخ ﺌران ڊا وڏي
ﺐﺌ
و
ﺌﺊ ن
ﺋ ،
ل ر
ﺋ ﺌ اﮗ ــﺌ ـ ـ از ﺑ ا ﺑ ا ﺌر
ﺌن
ﺌران 24 ﺌ ﺌخ ﺌٽ ﺌر ﺌ ﺌن 2016ع ا ا زي از ـ ا ـ ب ـ ـ ـ ـ ـﺌن ر ﺌڻ ر ﺌﺊ وﺊ .
ﺌخ
ﺌ ﺌٽ
ا
ا
ﺌ
ﺎ ﺌخ ر ﺌ
ا ﺐ ل ﮙ،
ﺌن ا ﺋ
ﺌ ﺌ۽
م ـ ور ـ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ر، ـ ـ ـ ر، ٰ ـ و، آراﺊـ ـ ،
ﺌ
ا ﺌد
ﺎ
ﺌ ڏ ﺌڙو: ﺌﺊ ن ﺌ ﺌخ ـﺌٽ ـ ـ ـﺌران 8 ـﺌﺊـ ن ـ ـﺌ ـ ـ ڏ ـﺌڙو ﺋ 2016ع ڙن ﺌ ۾ ﺌ و .
ور ڙو،
ز ﺌن
ﺌب
ﮘﺌ ج ير ﺌﺊ
آ ،ان
و۽ ﺌ
ﺋ
ير ﺌآ
ج
۾ ي
ل
ﺌ ﺌو
ي ـ ـ ﺐﺌﺐ ﺌز ا ۽ زا ﺌن ـ ـ ﺌب ۾ ڊا ﺌرا ـ ـ .ـ ـ ـﺎ ـ ﺌب ۾ ر ار ر آ ﺌب ا ــ ي ﺌن ڊا ﺋ آ ۽ ـﺌ وڏي و ﺌﮡ ـﺌرم ـ ﺐ ﺌد وڌو ۽ اڄ ا ﺌن ان ـﺌ ـ ڙ ﺌآ ن۽ ﺌ ي ر ﺌ آ ن. ي
ن
ﺌﺊ وﺊ ان
ار
اج
ي .وت ـ ﺌ ـ ۽ .ﺌ م ما ﺑ اﮡ ـ ـ و ،ـ ـ ا ـ ـ ﮜ رو ،م ر ،و ﺌ م ﺌ ـ ـ
ﺌخ ن
۽ ڊا
ﺌن
ﺌ ﺌخ
ﺌ ار
ﺌ ﺌٽ ڏ
ﮘﺌﺊ وﺊ ، ﺋ ﺌري ارن ۽
ﺌن
ـﺌخ ـﺌران ا ﺌ ﺌن ـ ﺌ ﺐﺌ ڊا ﺎ ﺌ ﺐـ ا ـ ـﺌٽ ﺌ ـ ـﺌ ـ ـ ـﺌن ـ 74ـ ـ ﺌﺊ وﺊ .ﺎ ـ ـ ـ ﺐـﺌن ﺌ ـ ـــر ــيا ــ ل
ﺌ
ﺌون ﺌن ا ، ا
ج
ﺌآ ﺑ ن ﺌن وپ
،
ﺐ ﺌن ور : ا ﺐ ل ڌر ـﺌن 22ﺋ 2016ع ا ﺐـل ـ ــ ر ڙ ﺌﺊ وﺊ . ور ﺌن ﺌ ﺐﺌ ڊا ﺎ: ﺌ ﺌ ﺌخ ﺌٽ ـ 4ن 2016ع ﺋ اﺊ ﺊ ﺌران ـ ﺌن ﺐﺌ ڊا ﺌﺊ وﺊ .ان ـ ـ ـ ﺌ ـ ﺌران ڊا ڙ ﺌ ـ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ﺌن وڌي وﺊ ۽ ـ ـ ـ اج ـ ـ رو و .
و ،ﺋ ﺌ ر ﺌ
ا ﮙ
ﺋ
ﺌ
ي ر ا ﺌح
ﺋ . ـﺌن ـ
ـ ـ 74 ـ ــ ـ ــ
ﺌ
ن
ﺌ
63
ﺌ رو ﺌخ ﺌن وڏي
ﺌن ڏ
اد ۾ ﺌن
۽
ﺌ رو ﺌخ رو 7۽ 8ري 2016ع ا ـﺌح ـ ـﺌ ﺎ ۾ ﮘﺌ و . ـ ـﺌب ي ـﺌ ـ ي ـ ـ .ـ ـ ـ ـﺌص ﺌ ـﺌﮡـ ا ـ ـ ﺊـ زرداري ،ـ اب ﺌن ڊا ـ ـﺎ ـ رو راﺊ ،ر ا ﺋﺌ .ﺎ ۾ ر ﺌ ﺌخ ـ رو ا ـ ـ ﺑﺌ ـ ۽ ـ ـ ل ـ ـ ـ ـ ـ ي ـ ـ ـ ﮙ ،ا ﺌز ﮙ ، ﺌن ا ﺌن ـ ،وز ـ ـ ـﺌد، ا ”راﮡ “ ،و وڏي ـ ـ اد ۾ ﮙ۽ از ـ ڏـــ ﺋ .ﺌﺐ ﺌري ر .ا ﺌدن ﺌ دن ،وا ، ﺌﺊ اد ــﺑـ ،ــﺌ ـ ن ،ـ ــﺌ ـ ـ ،و ـ ـ ـ ، ن ،ا ـﺋـ ن ،ـ ـﺌج ـ ارכ ۽ ڊا ﺋ ۽ وڏي ا ۾ ز ـﺌ ـ ـﺌب ـ ـﺌ .ـ ـ ﺌب ۽ ـﺌب ۾ ا د ﺌﺐ ﮙ وڌ ڙ ر ﺌن ـ ـ آ ـ .ان ـﺌن ـ وه ـ ـﺌ ـ رو ـﺌخ ـ ـﺌن ۽ و ـ ـ
ﺌ ﺌن
ڊا
ـﺌرا ا رو ﺌ ﺌ ا ﺌ ۽ ﺌ د ﺌﮡ ﺎﺐ
ﺌخ
ﺌ ﮢ ڙ ﺌرن ﺌو ا
ـ ـﺌﺐـ
ﺌﺐ
اري
ﺌب ا
ﮗ ٺ ت ﺌن ﺐ ـﮙ ﺋ و ﺋ ا ﮝ ان ﺊ ﮭ ۾ 16ـ ـ ري 2016ع ـﺋـ ـ ﮘـﺌﺊـ وﺊـ ﺌس ﺐ ـ ـ ـ ـ ـ ۾ ـ ن ـﮙ ـ ـ ن دواﺊ ن ڏ ن و ن ۽ ﺐـ ـ ـﺌر ـ ،دل و ن .ﺋ ۾ ن ـ ـ ﺌ ڊا ــــ ــــ ۽ ــــ ــــ ج ﺌ ﺌﺊـ ـ ـ B۽ Cـ ن ـ ـ ـ ـ ن ـ ڻ وار ـ ن ن ﮙ ـ ـ د ـ ـ ن. ـ ـ ﺋ ۾آ ـــــ ـــــ اد 2200ـــــ . ﺐ ۽ ـ ـن ﺌ ﺌﺊ ن، ـ و ن ن 250 ﺌ رو ﺌخ ـ ـ ـﺌن ـ ـ ـ ر ـ رٽ ﺎ 100ﺌﮡ ۾ ﺐ ـﺌري ـ ـ د ڏ ـ وﺊ .و و ﺋ ا ـ ـ ـﺋـ ـ ـ ﮗـ ٺ ـ م ـﺑـ ا ت ﺌن ﺐ اﮡ ﺐ اﮡ ،ﺌزي ـﺌن ﺐـ ـ اﮡـ ،و ـ ـ ـ ـﺌ ﺐـ ـ اﮡـ ،ـﺌدم ﺐـ ـ اﮡـ ، ﺐ اﮡ ،ﺌ
ﺌخ ﺌ
ﺌﺐ ﺋ وﺊ ،
ﺎ ۽ رو
ن ﺌرا ا
ن ل
ﮘﺌ و
ﺌ دن ۾ ا ﺌم ور ﺌ ﺌ و ﺌ
ـﺋـ .ـ ا ﺌر ﺑ 5ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ل )ﺐـ ـ ﮗـ ٺ( ـ ـ ــي ا ﮙ، ر ﺎ۾ ﮢ ڙ ـﺌ ـ دن ۾ ز ـ ـ ل ـ ــﺌ ـ ـ ،ــﺌو ـ ا ـ ـ ا ـ ا ﺌ ور ﺌﺊـﮙ واري ي ـ ـ ـ ،ـﺌج ـ ـ ـ و ـﺌڻ ن ،ـ ـ ا ـ ـﺌپ ﺋ ي ا ـ ـﺌت ۽ ي ﺌروﺐﺌري ﺑ ـﺌ ـ ـ ـ ـ م ـ ـ ـــ ـــ ﺐـــ ـــ چ ،ـــﺌدم ـﺌخ ﺌ ڙو ،ﺌ ل ــ ـ ــي ـﺌ ،ـ ـ ـﺌن ما ــﺑـ ا ـ اد ،ــﺌن ـ وه ـ ــﺌ ـ ـ ـ ﺊـ ـ لﺐ ﮗ ٺ۾ا ﺌ ۾ ز ﺌرا ا رو ي ا ﮙ۽ ر ي ل ﺌ ۽ وا ـ ـ وڏي ﺌ ۽ ا ڏﺊ ر ﺌ آ ﺌن ا ـﺋـ . ـ اد ۾ دآ ار ﮙ ﺌخ ﺌ
ا ﺌح
ﺌ ﺌﮡ
ﺐـ ـ اﮡـ ،ـﺌﺐـ ﺌزي ﺐ اﮡ ، ﺌ .ـ ـ ﺌر ر ﺐ اﮡ ۽ ﺌ رو ﺌخ ﺌن ﺐ ـ ـ ،ـ ـ ـ ـ ـ ، ا ا ر ،ا ﺑـﺌرن ۽ ـ ـ ـﺌ ذر ـ ـ ﺊـ ـ ﺋ ۾ا ﮙ ﺌڻ ڏ وﺊـ ۽ ۽ آس ﺌس وارن ﮗ
ﺌن ا ﺌدن
ﺌ
واכ
ڏ
و
و .ﺋ ۾ ﺌ ﺌر ـ ارن ،ـ ـ ـﺑـ ن ۽ ڊا ـ ـ ن ۽ ﺌز ـ ر ﺌ ﺌرن ﺌن و ڊا ل ا ﺌل ﮙ، ن ا ﺌم ڏ ن. رو ﺋ ۾ ﺌص ﺌن ـ ـ ر ـ ـ ﺎ ـ ـ ي ـ ـ ل ـ ـﺌ ـ .ـ ا ﮙ، ر ﺎ ا ﮙ ،ﺌو ا ـ ۽ ﺌ ـ ـﺌ ـ ﺌن ﺌب ا ،ﺑ ا ا ـ ـﺌن ۾ ـ ز ـ ـﮢـ ـ ڙ ـﺌ ـ دن ۽ ﺌ د ﺌﮡ ۾ ا ﺌم ور ﺌ ﺌ. ﺌﺐ ؛ ل ۾ ڊراﺊ ﺌرا ا رو ﺌر ـ 31ـﺋـ 2016ـ رو ـ ـﺌرا اـ ﺌﺐ ل ﺐ ۾ ڊراﺊ ا ﺌ ـﮙ وارن ـﺌرن ـ ڊراﺊ و .ﺐ ل ا ﺌ ﺌ ﺌران ا ﺌم ڏ ﺌ و ﺌ. ا ڊا
ﺌن
ﺌرا ا رو ﺐﺌ اﮗ اڻ ڊا ﺌ ل ل ﺌرا ا ﮙ ﺌ .
ﺌ
ﺎ:
ل ﺐ ﮗ ٺ ۾ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ـﺌن ـ ـ ي، ﺌﺊ وﺊ .ﺐ ﺌخ ۽ رو ي ﺌ ﺋـ ـ ـ ـ ـ ـ ا ـ ـ
ن
ﺌ
64
ﺌ دڙو ﺌخ ﺌ
ارن
ﺌﮗ ﺌ ۽ ﺌ
ر رٽ :ذوا ﺌر ي ل
۽ وڻ
ﺌت ﺐﺌﺐ
ﺌ ﺌخ ﺌران
،
ر رٽ:
ﮙ
2016ع 6ا ا ـ ـ ـﺌ ـ ۾ ل دڙو ون اﺊ ي ا ﮢ ڙ ﺌرڙن ۾ ا ﺌم ور ﺌ ﺌ و ﺌ. ز ـ ارت ا ـ ـ ل ـ ـ ـ ﺎ
د ﺌ ﺌب
ﮙ ﺌ دڙو ﺌخ
ﺋ ـ اﺊ ﺊ ﺌ دڙو ـﺌخ ـ ـﺌل 2015-18 ﺌو ﺌ ـ ۾ ـ س ار ﮙ ﺌﺊﺎ ـ ر، او ،ر، ل ـ ـ ـ ـ ـ ي، ذوا ﺌر ـ ـ ـ ـ ـ ي، اﺊ ـ ـ ـ ي، ﺌ ڙو ﺌ ﺌت ـ ــي۽ و ا ﺌت م ﺌدر ـ ـ اـ ـ ﺌروﺐـﺌري ـﺌ ـ ـ ـ ﺌ ڙو ،ـ ا ـﺑـﺌل ا ،ﺌ ا م ﺑﺌ ،ﺑ ب ـ ـ ﮙ، ،ر ر ﺌ ـ ـ ،ـ ـ ا ـ ـ ﺌ و ،ر ﺌ ﺌ ڙو، ﺌ و ـﺌ .ـ ـ ـ ارن ـ ـ ـ ﮙ ﺐ داري ﺎ ﮙ ﺋ وﺊـ .واﺊـ ـ روز ـ ـ ـ ـ ـﺎ ـ ل۾ ﺌڊل ا ارت ،ﺌ ﺌري اد ﺎ ،ﺌﮡ ﺌر ـ ـ ـ ـ ـﺋـ ـ ـ ﺋ . و ڊا ـ ـ ـﺑـ ا ـ ـﺌ ـ ا ور . ارن ﺌن ﮙ ﺌ دڙو ـﺌران ـ ر ـ ـ ـ ـ ﺐـ اﺊـ ـﺌﺊـ ـ ـﺎ ل دڙو ري ا ﺌرم ور ﺌ و .ـ ـ و ـ ام ﺌرڙن ۾
ﺌخ
۽ ﺌر
ر
ـ
ﺌ دڙو ﺌخ ﺌران
ن ،
ﺌﮗ ﺌ
)،
ٰ
ﺌخ ﺌن ﺌ ﺌ ا ر ڏ ﺌ ﺑ ا ﺌدر ﺌ ۾ ﺌ و ،ان ، و ﺌر ا ﺌم ﮙ ل ارن ،ا ۾ ﺌ اد ۾ ﺌ ،ا ﺌدن ۽ ﺌ دن وڏي ا ﺋ ۽ ﺌر ا ﺌر ﺌ ل
۽
ﺌﮗ ﺌ
ارت ا ﮙ ﺋ . ا ﺌ دڙو ـﺌخ ـﺌران ـ ـ ـ ـ ـ اﺊـ ـ ي ا ـ ـ ل ر ا ا ،ـ ر ـ ـ ـ ـ ـ اﺊـ ـ ي اﺐ ا ﮘ ۽ ر ـ ـ ـ اﺊـ ـ ي ل ا ـ ل در ـ ـ ـ ﺐـ ـ چ ـ ـﺌرڙن ۾ ا ن۽ا ـ ـ ـ ـ ـ ي ﺌب ،ﺌ ن، ـــ و . ﺌ ﺌن ارت ﮗﺌ ا ﺑ ﺌ ن ﺌن اﺊ وﺊـ ،ـ ـ ـ ـر ﺌﮡ ارن ﺌ ﺌ ﺑ ۽ ـ ـ ــﺌر ر ـ ـ 15 .ــﺌن 29ـ ــﺑـ وري 2016ع 14ڏ ـ ـ ـ وڻ ـ ـ ـ ـ ـ وﮡـ ﺐـﺌﺐـ ۾ ﺌﮡ ﺊ وﺊ . ﺌﺊ ن ۽ ورت ﺐﺌﺐ آ ﺌ ڏ ـ وﺊـ ۽ ﺌ ﺌران وڻ ﺐـ ـ ـ ـﺌ ن و ﺌ.
ن۽ ﺌ
ﺌ
ا
ﺌ ا ا ﺌ ا ا ا
ل
ﺌ ــ ـر
ﺌر
د
ن۽
ل
ﺌ
ن
ي(
ي وﺊ .ان ﮙ ر ﮙ ڏ ﺌ ﺌدن ﺌ ڏ ﺌدن ﺌر ۽ ل ۾ ا ﺌر و . ﺌم ﺌ ﺌ ﺌدن ،ﺌ دن ۽ ﺑ ﺌن ﺌدن وڌي دار رو
ﺌن وه ﺌ و . ﺌن ا واכ ﺌب ۾ ارن ۽ ا ﺌد
ﺌن
ﺌر
ﺌن
ﺌب
ير ﺌآ
ﺋ .ﺎ۾ ﺌ از ﺌ ل ا ﺌدن ،ﺌ دن ۽ ـﺌ ـ ا وڏي ـ ـ اد ۾ ـ ـ ﺑ ن ۽ دو ﺋ . ــﺋـ 2016ع ۾ ـ ر ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ل دڙو ون ۾ اﺊ ي ا ـﺋـ ۽ ا ـﺌن ـ ن ع ” ـ ـﺌ ـ و ام ۾ و . ذ ار ن“ ـ ـﺌﮡـ ـ وڏي ا ـ ۾ ـ ـ ـ ـ اـ ـ ع ﺋ . ا ڏ . ﺐ اﺊـ ن 2016ع ۾ ر اﺊ ـ ي ا ـ ـ ل دڙو ون ۾ ـ ادﺐـ ﺋ وﺊ . ي ۾ اد ﺑ ز وڏي اد ۾ ـ ـ ۽ ـﺌ ـ و، ﺋ .ـ ـ ـ ـﺎ ۾ ـ ـ ـ ﺌﮡ ن ۽ ﺌ ﮙ ـ ـﺌ و ـﺌ ،ـ ـ ڙ ﮢ ﺌرا و . ﺌ ﺌب ﺐ ﺌﺊﮙ ڏﺋ ﺌر ا ﺌد . ﺌ ي د ﺌ ﺑي آ ﺎ . ﺌرو ار ر ﺑ ا ﺌخ ارت ﺌ ﺌر ﺐ واכ ﮙ ﺌري ﺋ . ۾ وڏي اد ۾ ﺋ وﺊ . ل ﮙ ت ﺋ .ان ﺌن وه ﺌ ا ﺌ دن وچ ۾ ۾ ش وכ :ڊوڙ، را ﺊﮙ وٽ ﺐ ڻ، ﺌﺊﮙ ،ري ي ڊوڙڻ و ه ﺌ ﺌﺐ ڙ ﺌ دن ۾ ا ﺌم اﺌ وﺌ ۽ ور ﺌ ﺌ و ﺌ.
ن
ﺌ
65
ل ﺌ כ
ﺌر
ل ي ام
ﺌﮡ راڳ ي۽
در ﺌ
ﺌري ﺌ آ ،ﺌ
ل ﺌ
اﺊ
ﺋ ـ اﺊ ﺊ ﺌخ ـ ـﺌن ـ ل ـﺌ ـ ـ ـﺌد ـﺌري ـ ﺌ ـ ـــ ـــﺌون ـــﺌن ـ ل ــﺌ ـ ـ ــ ر ــ ــــ ور ــــ ـ ـﺎ ﺌ ـﺋـ ـ ﺌ ﺌﮡ ، ﺌب ا وﺊ ـ .ـ ـ ــﺎ ﺌ ﺌ ي ــ ارت ــ ــﺌ ــﺌﮡــ ــ ــ ي ــ ــﺌب ا ــ ــ ﺌص ﺌن و ـ ي ﺌ ﺌ ۽ ا ازي ـ ـ ـﺌن ـ ـﺌ ﺐ ي ـ ـﺌث ل ﺌخ ﺌ ـ ر ﺎ ﺌ ﺌﮡ ۽ ا ﮙ ﺋﺌ. ﺌ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ـ ـﺌب ان ﺌ ﺌﮡ ۽ ﺌث ا ـ ـﺌ ـﺌﮡـ ۽ ا ـ ا ـ ـ ﺌ ﺐ و ﺌ و ﺌ. ﺌ ﺌ ﺌرن ﺌ ۽ ان ﺐ ﺑ ـ ـ ـ ـ ـﺌدر ل ﺌ ـﺌ ـ ـ ﺌڙ ۽ د ﺌ ﺋ وﺊ .آ ـ ر ـ ــ آ ﺌن ﺌ ـﺌخ ـ ـ ـ ـ ۽ ﺋ .ل ﺌ ا م وڌي. رو س ي ـ ل ﺌب ﺎ ـ ﺌد ﺌر ﺌ ﺌ ـ ـﺌر ـﺋـ ۽ ـ ـﺌ ﺌ ﺌ ـ ۽ ﺌن ل ﺌ ﺋ ۽ ــ ـ ﺌرا ڻ ا ﺌ ڻ و اﺊﮙ ۽ ا ﺌ ۽ ﺌ و ام ﺌري ر ـ ـ ا ۽ ا ـ ـ ڙ وڌ ا ﺌ ﺐ ﺐ ﺐ ﺌ و و. ﺌل ا ﺌ ﺌ ﺌﮡ ـ ـ ـ ـ ـ ﺌث ا
ﺌر
ﺌ
واڻ :
ﺌن ﺌد ۽ ا ﺌر ﮙ آ ،ﺌ
ﺌ ﺌﮡ
ﺌب ا ۾ آ و:
،و ﮙ۽ ﺌ
ﺌ
ـ ـ ـ اج ﺌب ۾ ل ﺌ ۽ ـ ــ ـ ﺌر ،ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌم ﺌ ـ ـ وڌا ـ ۽ ـ ـ ﺌﮡ ﮭ ۾ آواز ﺌن ـﺌم ﺌ ي۽ ـ ﺊ ﺌ . ﺌن ﮗـﺌ ـ ۽ ﮙ ڏاڍي ﺐ ر دردن ﺋ . ﺌ ﺑ ـ ر ـ ــﺎ ـ ـ ـ ـ ﮙ ﺌب ۾ ـ ـ ـ ـ ل ﺌ ﺌر ـ ، ۽ ﺑل ﺌ ـ ـ ـ ـ ــﺌﮡ ـ ـ ـ دردن ـ ـﺌم ـﺌﮡـ ـ ﺐ رت ا از ﺌن ﮗﺌ ﺌم ﮢ ـ ـﺌر ﮭ۾ ز ﺌﮡ ﺐ وڏي اد ۾ ـﺌﮡـ ـ ـﺌﮡـ ڏ ﺌ .ـ ـﺌن ـﺌص ـ و ـ ـ ـ ﺑ ﺌب ۾ ـ ـ ﺌ ﺐ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ل ﺌ ﺊ ا ﺌري وارن ـ ـ س ـ ـ ـ آ ـ ـ ﺌ ﺌر ي آ . . ر ڻ ﺌرن ل ـﺌ ـ ـ وڌ ــ ي دور ۾ ـ ـ ﺌر ـﺌ ـ ـ ـ ، ” ڙي ا ﺌز ـاـ “ ان دور ﮙ ﺌر يـ ـ ﮭ ـ م ﮗﺌﺊ ل راﮗ ـ ـ ﺋ ۽ ي ﺌﮡ ــ ي ر .ان ي ل ﺌ و آ .ـ و ـ ام ـ ﺌﮡ ـ ـ ﺌ ﺌﮡ ر ﺌب ا ـ ل ي ت ۾ اج ـ واڻ ﺌﮡ راڳ ﺌ ي ۽ ـ ـﺌري ـ ـ ـ ـ ، ي ﺌد ـ اد ـ ۽ ـﺌم در ﺌ ﺌن دـ ـ ي ﺌﮡ ۾ آ و. ،ڙ ،ا ـ ۽ ـﺌ ـ ﺌن .
ﺐ ﺌخ
ي ﺌ ﺌ ﺌن ﺌ
،ﺌص و ام ۾
ﺌ ﺌن ﺌب
ـ ـ ـ ــﺌروﺊـ ن ـ دردن ـ ـ ﺑـ ل ﮗﺌ ۽ ا درد ﮙ ـ ـﺌ ـﺋـ ، ﮭ ﺌن ـ ـ ر ـﺌن ي ـ ـ ـ ـﺌن ـ ـ ﺐ ر ﺌﺊ ۽ ﺌ ﺌ ﺌب .وڌ ﺌﺊ ر ـ ـ ي ان ل ﺌ ﺌ ڻ ــ ۽ ﺌﺊ ا ﺌ ﺌر ﺌل ـ ـﮙ ـ ـ ، ل ـ ي ﺌن راﺐ ﺌ ﺌ ﺌ ان ۽ ل ﺌ ـ ـ ـﺌد ـﺌر ـﺌ ـ ـ ـ ـﺌن ﺌر ـ ـ ي .ـ ـ و ـ ام ـ ـ ـ ـ ﺌ ڻ ـﺌخ ۽ ـ ل ـﺌ ـ ـ ـﺌر ـ د ـ ـ ـ ﺌد ﺌر ﺌ ﺐﺌن ر ﺌض ا ـ ـ ﺌرا .و ام ﺌ ﺌ ۽ ﺌ ﺌ ـ را ﺌ .ان ﺐ راڳ ر ﺌـ ـ ، ﮡ ،رﺐ ۾د ل ﺌ ،ـ ﺐـﺌن ـ ـ ـﺌ ـ ـ ، دﺑ ـﺌ ـ ،ﺌ ﺌ ا ﺌز ـ ـ 20ـ ـ ـﺌرن ـ ـ ـ ـﺌ ـ و ﺌﺊـ ـ ـ .ا ـﺌ ي ﺌ ﺌري ر . ﺑ ﺌﺊ
ﺌ
(
) ا
ﺐ ﺌ-
ﺌ ﺌ
ر رٽ:
66
ﺐ
ﺐ
،
ﺐ ﺊ ۽
ﺋ و يآ اﮗ ا ي ح ـ ور ـ ز ﺌ ﺐﺋ ۽ . ﺌري ر آﺌ ﺌ ﺐﺋـ ـ ﺌ۽ ا ـ ـ ن ﺌر آ ن ﺊ ۾ ﺌﺊ ـ آ ـ . ان ـ ـ ـ ﺐ ـ ـ ـ 2016ع ـ ـ ــﺌ ـ ﺊــ ف 9140 ﺌر ڻ آ . ـ ـ ـا ــ ـ ﺌر د ۽ ﺐـ ـ ـﺌدي ن ﺌﺐ ـ ـ اڙ ـ ـ ـ ن آ ـ ـ ـﺌن آﺐﺌد ۽ ﺌﮡ و ذا ۽ ر ﺎ ڏ ﮙ آ ان ڏس ۾ ن ۾ ﺐ ﺌﺊﮙ ر ڙن ان ڏس ۾ ـﺌڻ ۽ ـ ـﺌﮗـ ڏ ـ ي ﺋ ﺋ ﺌ و ﺌ ۽ ا ـ ـ ﺐـ ـ ـ ي ﺌ ان ﺌ ﺌ ڻ . دن ۽ ـ ر ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ اڙ ـ ـ ـﺌر ـ ـ ﺌ ۽ ﺌﮡ و ﮙ ﺌري وپ ـ ڙڻ ـ ڻﺌ ـ ـﺋـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ﺌڏ و ـي ڻ وڌاﺊﮙ ﺌ ان ﺐ آ ـ ـ ن ۽ ر ـ ـ ـﺌﺊـ ر ﺌﺊ اري ﺌ ﺋ ﺌ ن ي ۽ ـ ـ ـﺌ ـ ﺐ ﺌن ﺌڻ اﺊ .ا ي ـ ح ـ ﺐـ ـ ـ ي ﺌ ـﺑـ ـ ﺐـ ـ ـ ي ۽ ﺌ ز
ي ﺌ
ﺌ ﺐ
ﺌ- ﺌ
ﺌ
رﺌ ـ ـ
ﺌ
ـﺋـ ـ ـ اﺊ ﺊ ﺐ ـ ﺐ ﺊ ﺌران ﺌون ﺌن 2002ع ۾ ﺌ ﺐﺋ وع ـ و ـ . ﺌ ي ﺌر اﮗـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ 11 ان ﺌر ـ ر، ، ۾ اﺐ ﺌ ، و وز ،دادو ،وا ـ ـ ـﺌر، ر ﺌص، ﺌن ،ـ ـ ـ ر ـ ـ س ،ـ ـ و ۽ و اد ٽ ﺌﺊ وڌا و . ﺌ ــ آــ ﺐ ا ۾ ﺌ ـ ـ ـ ـ ۽ ـ آرڊ ـ ـ ـ ـ ﺐ ﺌن ﮗﺌ ﺌﺊ آ . ا ﺌرج و راﺐ ـ ۾ را ا ر ﺌ .ان ڏس ۾ ﺌ ﺌن ـ ـ ـ ﺐـ ـ ـ ـ ـﺌ ﺌ ت ن ﺋ ﺐ ﺌر ۽ ﺐـ واري ـ ـ ـ ـ ر ور ۾ ا ـ اوز ا ﺋ وﺊ آ . ـ دار آر ﺌﺊ ر ﺌ ﺐـ ﺊـ ـ ر( ـ ) ـ ۽ ا اﺊ ا ۽ وارو آ . ﺐ ﺌري آ ي ﺌر د ـي ﺌ ـﺌ ـ ﺌ ر ف۽ ۽ ر آ . ﺐ ﺊـر ﺌ ﺐ ـ ــ ن ﺌ ـ ﺐـﺋـ ـ ل ﺌﮡ ۾ ور ـﺌ ـ ور ار ڻ ۾ ﺐـ ـ ـﺌدي ﺐ ا ﺌﮭ ﮢﮙ ۽ را ـ دار ادا ي ۽ ان ﺐـ ـ ﺐـﺋـ ـ ـ ــ ـ وا ﺌري ـــز اداﺊ ﺐ ا ﺐﺋ ـ اـ ﮗﺌ ذ اري ﺐﺋ
ﺐ ﺊ ي ﺌ
ا
ا ا ﺌ
ر۽
ﺌﮡ ﺌپ ﺐ ور و ﺌڻ ي ا ﺌت ﺌج
ي ـ ــ ﺌن ڀ ﺌ ﺐ اﺊ ـ ـ ـﺋـ ـ ـ ـﺌران ﺊ ﺌ. ﺐ ﺊـ ـ ـا ــ ـ ـ ـ ۽ ا ـ ـ ـ وڌاﺊـﮙ ـ ڏس ۾ ﺌ ﮘﺌ ﺌر ﺌ ﺌ و ام ﺌ و ا آ ـ ان ـ ـ ـﺌ ـ و ـ ام ا ڏس ۾ ڙ ﺌل ۾ رن ا ـﺌف و ، ـ ـ ــﺑ ـ ن ـ ـ ــﺋ ـ .ـ ـ ـ
ﺌن 5ر رس ـ ـ ـ ﺌ ﺐﺋ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ـ ، ر ﺌ و ﺌ ،۾ ـ ﺌ آـ ا ﺊ ۽3ا ﺌ ﺋ ﺋ ﺐ ـ ـ ـ و ـ ام ـﺌ ـ ـﺌب ـ ـ ۽ ان ۾ ڏ ﺌو ﺌ ۽ ڙن ﺐ ﺊـ ـ ﺌ ﺐﺋ ﺌ ــ ڙ ا ٰ ﺌر د ا ون ﮙ ڏ ن و ن. ﺌ ر آ ـ ـﺌ ـ ـ ـ ـ ـا ــ ـ ـ ـ ر ـ 14 ﺐ آ ﺌ ﺌب ﺌن ﺌ ﺌن ر آ ۽ ان ڏس ۾ ﺐ ـ ﺌري ﺌ ﺐ ف ـ ﺌر 2016ع ۾ ر ا ﺌﮭ ـ ـ ـﺌ ـ ـﺌ ڻ وڌ ۾ وڌ ﺌ ـ و ـ ام ﺐ و ان ڏس ۾ وڌ ﺑ 2016ع ۾ ا م آﺐﺌد ﺌ ـ ي ۾ ـﮙ و و.
ﺌ ﺌب آ ون ۽
ن۽ ور ﺌﺊ ر ﺌ آ
ڙن ۾
67
(
) ا
Quantitative Overview of Roshan Tara Schools
) ا
(
68
ﺊ 22رو
ﺌرا ا ،
ر رٽ :ا ف ر ﺎ،
رآﺐﺌد: واﺊ
ﺋ
ﺋ ،
ﺋ
۾ اﺊ ي ﺌن ﺌﺊ ﺌ
ﺋ ـ اﺊ ﺊ ﺌم ڻ 1980ع ۾ وع ـﺌرا ُ 22رو ﺐ ـ ـﺌ و ـﺌ آ ـ ۽ وڌ ـ ل ﺌﺊـ ا ڻ ر ﺌﺐ ي ل ﺌﺊ ﺌرا ا رو ۾ ر د ـ و ،ـ ـ ـﺌروڊ، ﺋ وﺊ آ ﮗ ـ ٺ ـ ــﺌرو ــﺌن ا ـ ـ ـ ـ ،ـ ــﺑ ـ ، ﺌ آ . اد ٽ ،ﺌ ر ﺌ ـــــﺌرا ا ـــــ ـــــ ل رو ـــــ ـ ـﺌري اـ ﺌ ر ﺌ ﺌن و ـ ﺌ ا آ . ـ ـ ـ ۽ ـ ـ ـ ـ ـ ﺊـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌر ـﺌن ﺋ اﺊ 2017ع و آ ،ا آ وع و و. ا ﺌﺊ و ام ﺐ ﺌرا ا رو ﺌري ـ ـ ۽ ا ـ ـﺌدن ـ ـ ـﺌل رو ـ وڌاﺊﮙ ﺌﺐ ـ زـِ ﺌرا ا ـ ـ ل ـ ـ ـ ـ ـ ـ ﺐ ـ ـ و ـ ام ـ ا ـﺌ و ـ ـ ا ا
اﺊ ﺊ ل ﺌن
اﺊ
ﺐ ري ﺌﺊ
آ ـ .ان ڏس ۾ ــﺌزو رو ـ ــﺌرا ــﺌڊل ـ ۾ ـ ـ ڙن ـﺌرڙن ـ ل ا ”ار ـ ـﺌﺊـ ـ ـ ڊ ﺐ ۽ ــــ ـن ا ـ ـ ـ ـ “ ـ ـ ـ ان ـ ـ 2016ع ۾ ـﺋـ ڏ ـ ـ ـ وارو ـ ﺐـ ـ ـ ۾ ا ـ ـﺌدن ـ و ام ا و . ﺌﺊﮙ ﺌ ـ ـ ـﺌ ،ا ـ ـ ﮭ ڙن ﺌرڙن ﺌن وه ـﺌﺊـ ـ ،ر ـﺌ ـ ۽ ا ـ ـ ـ ي ﮙآ ﺌ ـ ﺌﺊﮙ ڏ وﺊ . ل ـ ـ ورכ ﺌرا ا رو ــ ﺐ ﺌﺊـﮙ ﺑ ط۽ وڌ و آ ـ . ﺌر ﺌ ادارن ﺌن ٽ آف ار ـ ـﺌﺊـ ـ ـ ڊ ا ـ ـ ”ا ڊ ـ ـ ـ ـ ـ ـ “ ﮗــﺌ ـ ـ ـ ـ ﺐـ رڊ آف ـ ا ـ ان ا ـ ــ ـ م ﺌ و ـ ـﺌن ﺐا اداري ــ وـ ـ آ ـ ﺌﮡـ ۾ ـﺋـ ل ـ ا ـ ـﺌدن 2016ع ۾ اﺊ ي ا ﺌ ﺐ ڊا ار ﺌﺊ ـ ـ س وع ر ﺌ آ . ﺌ ڏ و ـ ـ ي .ان ـﺌن 50ا ﺌدن
ي
ي رو ل
لا ﺌرا ا ا ﮙ۽ ر
ﺌ
ﺌ ي
ﺌري
۽ ﺐ
ﺊـ ـ ـ اﺊ ـ ـ ـﺋـ ـ ـ وه ﺌب ۽ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ اﺊ ور ـ ـ آ ـ .ـ ـ ـ ۾ اد ﮙ ﺌ رو ــ ــﺌرا ــ ــ ،ا ــﺌن ــ ــﺌ ــ ﺑ ا ـ ـ ـ ـﺌﺊـ ،رو ـ ـﺌرا ـﺌ ـ ﺌرا ﺋ ر ﺌ آ ـ . ،رو ﺋ ﺌرا ا رو اﺊ ي ـ ـﺌب ـ ـﺌري ﺌت ۽ را ﺌﺊﮙ ا ۾آ . ﺋ ـ اﺊ ﺊ ﺑ ۾ رو ـ ـﺌرم ـ ﺊ ﺌرا ا ﺌﺐ ـ ـ ـ ـ ن آﮡﮙ ،ﺌﺐ ۽ ِ ـــــ ر ــ اﺊﮙ و رو ـ ـﺌرا ا ـ ـ ـ ﺌر ي ـ ـ ـ و آ ۽ا ڏا ﺌﺐـ ـ ـ ـ ـ ـ ﺌﺐ ڙي ـ و ر ـﮙ ﺌر ﮙ۽ ﺐﺌ ـﺌ ـ ه ـﺌﺊـ و ـﺌرم (Evaluation و آ .ان ـﺌن )Formڊزاﺊ ﮙ وه ـ ـ رو ـ ـﺌرا ا ـ ـ ـ ـ ﺌﮗ ـﺌر ـ ـ ـ ـﺌ ـ ـﺌ ـ ا ـ ـ ـﺌن
ﺌﮡ ﺌو ا
ا
ر ا ﺋ ﺌب ي ر ﺌ آ
ي،
) ا
(
ﺌ ﺌ ل اپ ۾ ﺌرا ا رو ا ي ﺌ ﺌت ـي ا و ۽ 2016ع ـ ـ ـ ـﺌ ـﺌو ـ ا ـ ـ ا ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ دورو ـﮙ ـ ـ . ا ـﺌرا ا ـ ـ ل ا ـ ـ ـﺌ ـ ي رو ﺌﮡ ﺌر 21ﺑ وري ن ﺌ ﺌ ﺌﺐـ ـﺌن ۽ 24ﺊ 2016ع ـــ، ﺌـ ۾ ا نو ن ل ا ﺌ ﺐ رڊ ۽ رو ـ ﺌرا ا رو ـﺑـ ـ ـ ـ ـ ا ـ ﺌرا ا ـ ـﺌ و ـﺌ .رو ـ ـﺌرا ا ـ ـ ل ـ ـ ـ ـ اـ ـ ـ ــ ــ ـ 42ـ ـﺎ ،ـ ـ ـ ۽ ر م ـﺑـ ـ ا ـ ـ ﺌر ﺌ دن ﺌﮡ ا ـ ـﺌ ـ ـ ڏ ـ ـ ن و ـ ن .ا ـ ﺑ ۾ ﮙ ﺌري ر ـ ـ و .رو ـ ــﺌرا ا ـ ـ ل ﺐ ـ ـ ﮗ ـ ٺ ـ ــﺌﺐــﺌ و ڏـ وـ . ﺌن ﺑ ل 300ﺌن وڌ ـ ﺌن ا ـ ـ ـﺌ ـ ل ۾ ـ ـ ـ ـ ﺌ دن ـ ي ر ــﺌ آ ـ .رو ـ ــﺌرا ــﺌ ـ ۾ وڌاﺊـﮙ ﺌر ري ا ــ ـ اـ ـ ل ﺌرا ا رو و ر ﺌرا ا رو ر ـﺌ ل اڙ ا آ وٽ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ٽ آ ۽ ا ن .ـ .ون ـﺌ ـ ـ ـﺌ ـ آ ا نوـن ارن ڏا وز ن ۽ ﺋ ا ـ ـ ـ ـ ـ ٽ ـ آ ي ﺌر ﺌا ﺌن ا . ا رو ـ ا ـ ـ ل ـ وٽ ﺌﺊـ ـﺌ آ ا ﺌ ﺌ و ﺌرا ا ـ ـ ل ـ ـ ـ ـ ـ ـ رو
69
ل ﺌن ﺋ ا ﺌ دوران واﺊ ي ا ﺌت ﺌج ر۽ ﺌ رو ـ ـﺌرا ا ـ ـ ـ ـ ـ ﺌ و ﺌن %2 آ ـ ڏ ــﮙ ــﺌ ــﺌﺐ ـ ـ آ ـ .رو ـ ــﺌرا ﺌﺊ ﺌ ﺋ و ي آ . ا رو ـ ـﺌرا ﺐ ﺌ۽ ي כو ـ ر ـ ل ا ﺌﮡ ـ ن آ .ان ڏس ۾ ﺌزو ﺊ ﺌپ ـ اﺊـﮙ ن و ن آ .ا ور ﺌن ن ۾ در ـ ـ ـ ـ ـﺌن ـ ـ ي ـڇ۾ ــ ي ـ ﮗﺌ ﺌﺊﮙ و اﺊـﮙ ر ڙن آ ﺌ ڏ و ي. ن: ﺌرا ا رو ا ـ ـ 2016ع ۾ رو ـ ــﺌرا س ـ ل اﺐ ر ۾ כ ا ﺌ دن ا دا ـ ـﺌر ـ ۽ ر ـ ـ ـ ۾ ﺌ دن ـ ـ ڏ ﺌڙو ﺌ و ﺌ ﺐ رت ﺑﺌس ﺌﺊ ز ـ ـ ۾ ر ــ ۽ ا ـ ـ ـ ـ ا ـﺌ ـ ر ا ﺌن ـ ـﺑـ ـ ز ۽ ﺌ دن ۽ ا ﺌدن ۽ ـ ا ـــ ـ ون ﮙ ـ ن .ـ ـ ـﺎ ۾ ـﺌ ـ دن ﺌرڊ ۽ ﺌ ـﮙ ـ ـ ﺌران ا ﺌدن ـل ﺌرا ا ﺌ و ﺌ .ان ﺌن وه رو اﺐ ر ۾ ﺌ ﺌ ا ـﺌ ـ ور ـﺌﺊـﮙ ـ ـ ـﺎ ـ ،ـ ـ ـ ۾ ـ ز ـ ـﮢـ ـ ڙ ون ڏ ن و ن. ﺌ دن ا ﺌم ۽ ل اﺐ ر: ﺌرا ا رو ا ـ ـ 2016ع ۾ رو ـ ــﺌرا س ـ ل اﺐ ر ۾ כ ا ﺌ دن ا دا ـ ـﺌر ـ ۽ ر ـ ـ ـ رو ۾ ﺌ دن ـ ـ ڏ ﺌڙو ﺌ و ﺌ ﺐ رت ﺑﺌس ي ز ـ ۾ ر
ا ،
ﺌو ا ي ، ير ﺌآ و ﺌڻ ﺌﺊ ــ .ـ ـ ا ـﺌ ـ ا ر س ـ ﺐ رت ﺎ ۾ ﺋ כ ﺌ دن ا ﺌن ـ ـﺑـ ـ ز ۽ ﺌ ۽ ان ﺌن وه ا ـ ـﺌدن ۽ ن. ون ﮙ ا ﺌ دن ۽ ا ـ ـﺌدن ن ا ﺌم ـﺌ و ـﺌ .ـﺌﮗـ ﺌرڊز ۽ ﺌ ـ ـ ـ 25ـﺌر ـ ـ رو ـ ـﺌرا ل اﺐـ ـ ر ۾ ـﺌ ـ ـﺌ ـ ا ـ ـﺌ ـ ا ﺎ ،ــ ۾ ـز ـ ور ﺌﺊﮙ ون ڏ ـ ـ ن ﮢ ڙ ﺌ دن ا ﺌم ۽ ــ ﺎ ۾ اﺐ ر و ن. ـ ـ ـ ـﺌ ـ ن ،ا ـ ـﺌدن، ا ـ ـ ـ ـ ـﺑـ ـﺌن ﺌ دن ۽ ز ﺌڙ ﺌﮡـ ـ وڏي ـ ـ اد ۾ ـ ـ ﺋ . ﮙ: ل ﺌرا ا رو ـﺌل 2016ع ۾ رو ـ ﺋ ﮙ۾ ـ ِ ـ ـ ـ ـ د ل ﺌرا ا ُ و ﺌر ﺎ ،ـ ـ ـ ۾ ا ﺑ ـ ﺌ دن ڙي ا ﺌدن ت ا ﺑ ـ ـ ن. ۽ ن وڌي ۽ رو ڙ ـﺌ ـ دن ـ ﺎ۾ ن
ﮙ ل ﺌرا ا ا ﺌم ڏ ﺌ د ﺌﮡ
ز و
ﮢ ڙ
) ا
(
۾ ﺌﺊ ﮙ ا ﺌم ڏ ﺌ و ﺌ ۽ ﺌ ﺋ وﺊـ .ـ ـ ـ ـﺎ رو ـ ـﺌرا ﮙ ـﺌخ ل ا ﺌ ﺌ۽ ﺌ ا ارن ا ﺌم ﺌ ﺌ. ﮗ ٺ: ل ﺌرا ا رو و ـﺌت ﺌل ﺋ ۾ رو ـ ــﺌرا ا ـ ـ ل ـ ـ ﮗـ ٺ ۾ ﺌ ﺌ ا ﺌ ور ﺌﺊﮙ ـ ـ ـ ـﺎ ـ ـ ل ـ ـ ﮗـ ٺ ﺌرا ا ۾ رو ـ ﺌ دن ۽ ا ﺌدن وڏي ـ اد ۾ ﺎ ا ـ ـﺌم ـ ـﺌ ـ ـ ور . ﮗ ٺ ـﺌخ ـ ـ ـ ـ ارن ۽ ا ـ ـ ل ﺎ دوران ـﺌ ـ دن . ا ﺌ ﺌ ﺌن ـ ـ ون ـ ـ ن. ا ـ ـ ـ وا ـﺌڻ ـ ـ ي ا ﺌدن ل ا ـ ـ ـﺌ ـ ـﺌ ـ ـ اج ا ﺌدن ۽ ا ـ ـ .آ ـ ۾ ـﺌ ـ ـﺌب ــ ـــ ـــ ـــ ون ۽ ـــ ـــ ـــ ڙ ـــﺌ ـــ دن ـــ ﺌن از و . ر ﺌص: ل ﺌرا ا رو ر ﺌص ل ﺌرا ا رو ا ﺌ ﺌ ـ ـﺌن ـ ـﺑـ وري 2016۾ اـ ﺌﮗ ﺌر ﺌ دن ٽ ، ،رآﺐﺌد ـ ۾ و اﺊ ﺌ دن راﮡ ﺐﺌغ ﺌ ـﺌ ـ وﺊ .ﺌرچ 2016ع ۾ ﺌ دن ﮢ ڙ ﺌ دن ۾ ا ـ ـﺌم ا ﺌن ۾ ز ـﺋـ وﺊـ ـﺎ ـ ـ ـ ـ ور ﺌﺊﮙ ـ ـ ـ ۾ ا ـ ــﺌدن ــﺌ ـ دن ۽ ا ـ ـ ل ـﺋـ .ـ ا ﺌ ﺌ وڏي اد ـ ـ ـ ا ـ ـ ل ـ ـ ـﺋـ ـ ـ ۽ ي ــ ﺌب ﺌل ﺌ دن ﺌري ـ ـ ـ ـ ل ﺌرا ا رو ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ـ ا ﺌد ڻ ﺌڻ ڙ ـ .ـ وڌاﺊ ۽ و ﺌر ﺎ ۾ ﺌ ﺌ ا ﺌن ۾ ـﺌ ـﺌن ﮢـ ـ ڙ ـﺌ ـ دن ـ ـ ـ ـ ن ۽ ز ﺌن از و . لﺐ : ﺌرا ا رو ﺌ ﺌ ﺌرچ 2016ع ۾ ﺌ دن ـﺋـ ـ ﺎ ا ﺌن ور ﺌﺊﮙ ۾ ا ﺌدن ،ﺌ دن ۽ ا ـ ـ ل وﺊ ــــ ا ﺌ ﺌ ﺌن وه ﺐ ـ ﺌن ﺌڙ ﺌﮡ وڏي اد ۾
70 ل ﺌ 1 ﺌرا ا وا رو ا ـ و ـﺌر ـ ـ ـﺎ ۾ ـﺌ ـ ـﺌ ـ ﺋ . ـ ـ ـﺌن ـ وه ـ ﮢـ ـ ڙ ـﺌ ـ دن ۽ 2۾ ا ﺌن ۾ ﺌ ﺌن ز ن ا و ن .ـ ـ ـ ﺌﺐ ڏ ﺌ و ﺌ. ون ۽ ل دادو: ﺌرا ا رو ۾ ـﺌرن ،ا ـ ـﺌدن ۽ ا و ، ل ا ﺌ ﺌ وڏي ـ ـ اد ۾ ـ ـ رو ـ ــﺌرا ا ـ ــ ل دادو ۾ ا ﺋ .ا ﮭ ﺌن ـ وه ـﺌﺊـ ـ ۽ ڏ ـ ـ ﺌ ﺌ ا ﺌ ور ﺌﺊﮙ ـ ـ ـ ـﺎ ـ ـ ۾ رو ـ ـﺌرا ا ـ ـ ل دادو ـ ـﺌ ـ دن وچ ۾ ـ ـ ـ س ـ اـ وـ ،ـــ ۾ ـ ـﺌﺐـ ـ ور ـ .را ﺌ دن ۽ ا ﺌدن وڏي اد ۾ ﺌ دن ،ا ﺌدن ۽ ا ـ ـ ل ل ﺎ ا ﺌم ﺌ دادو ﮗ ٺ ـﺌخ ا ارن ۽ ا ل ا ﺌ ﺌ ـ ـ .ا ﺌ ﺌ ﺌن وه ـ ﺊـ ـ ـ ـ ـ زن، ﺎ ۾ ﺌ ﺌب ـ ـ ـ ڙ ـﺌ ـ دن ـ وا ـ ـ ۽ ــﺌرن وڏي ـ ـ اد ۾ ـ ـ ڙ ــ ـ ـ اـ ۽ ﺋ .آ ۾ ﺋـ وﺊـ . ا اﺊ روכ ر ڏﺊ ل ﺌ 1۽ 2۾ ـ ـﺌل ﺌرا ا رو ﺌل ﺐ ﺑ وري ـ ۾ ـﺌدري وا ـ ڏ ـﺌڙو ـ ـ ـﺌ ـ و ـ ،ـ ـ ـ ۾ ﺌرڊز ۽ ﺐ ز ﮢ ﺌ دن ۽ ا ﺌدن ﺌدري ﺊ ۾ واכ ﺋ ﺎ۾ ل دادو ۾ ﺌرا ا رو ـڻ ا ـ ـ ـ ـ ا ـﺌ ـ ﺌ و ير ﺌآ ﺌر ﺌ دن ۽ ا ـ ـﺌدن ـ ـ ـ ون ـ ـ ن ۽ ﺌﮗ ﺌ ڏ . ا ﺎ ﺌدري ڏ ﺌ و ﺌ. ون ۽ ل و: ﺌرا ا ـ ي رو ﺌر ﺌ ر ۾ .وي ل ـ و ۾ 31 ﺌرا ا رو ﮗﺌﺊ ـ ـ ـﺎ ۾ و ـ ـ ﺌراﮡﺌ ي . ﺌﺊ ﺌ ﺌرچ 2016ع ۾ ﺌ ﺌ ا ـ ـﺌ ـ ور ـﺌﺊـﮙ ِ ﺋ ،ـ ـ ۾ رو ـ ﺎ 1۽ :2 ل ﺌرا ا رو ﺌ دن ،ا ـﺌدن ۽ ل و ل رو ـ ـﺌرا ﺌرا ا ﺌرا ا رو ِ ـﺋـ .ـ ـ ـ ـﺎ ۾ ـ 1۽ 2۾ ـ כ وا ل ا ز ن ﮢ ڙ ـﺌ ـ دن ۾ ـ ـ ـ ون ۽ ﺌ ـ دن ا ـ دا ـ ـﺌر ـ س ور ﺌ ﺌ و ـﺌ .ـﺌرچ 2016ع ﺐ رت ـ ـ ـﺎ ﺋ وﺊ . ﺌ دن ـﺑـ ـ ز ۽ س ۾ ﺋ כ ﺌ ۽ ان ﺌن وه ا ـ ـﺌدن ۽ ن. ون ﮙ ا ﺌ دن ۽ ا ـ ـﺌدن ن ا ﺌم ﺌ و ﺌ. ﺌرڊز ۽ ﺌ ا ﺌدن ۽ ا ـ ـ ل ا ـ ـ ـﺌ ـ ـﺌ ـﺋـ ـ כ ﺌ. ﺌ س ل ﺌ 1۽ :2 ﺌرا ا رو ز ل و رو ﺌرا ا ل ـﺌ ﺌرا ا ري 2016ع ۾ رو ﮢ ڙ ﺌ دن ا ﺌم ڏ ﺌ ﺌ و ِ ـ ـ ـ د ا ـ ـﺑـ 1۽2۾ ﺌ دن ا ـ دا ـ س כ ۾ ﺌ دن ڙي ا ـ ـﺌدن ﺎ ، ۾ ﺌ دن ﺋ وﺊ . ﺎ وڌي ۽ ـ ۽ رو تا ﺑ ﺌ .ان ـﺌن ﺑ ز۽ ن .ﺎ ۾ ن ـ ـ ن وه ﺌ دن ۽ ا ـﺌدن ـ اج ـ ـ ـ ـ ﺌن از و ـ ڙ ﺌ دن ا ﺌ ـ ـ ـ ون ـ ـ ن .ـ ـڻ ـﺋـ وﺊـ .ـ ـ ۽ ﺌﺊـ ـﮙ ـ ـ ـ ـ
) ا ﺎ ا ﺌم ﺌرڊز ۽ ﺌ ل ﺌرا ا رو ﺌرا ا رو ﺌ ﺌ ا ﺌن ا ﺌ 2016ع ـ ـ ا ل ﺌرا ا رو ا ﺌدن ۽ وا ـ ـ ـ ﺎ۾ ـ ز ـ ـ ن ون ۽ ﺌرا ا 2016ع ۾ رو
رو ﺌرا ا ۾ ز ﺌن ڊا
ل
(
71
ﺌ دن ۽ ا ـ ـﺌدن ﺌ و ﺌ. ر: ــر۾ ل ﺎ ور ﺌﺊﮙ ـﺋـ ،ـ ـ ـ ۾ ﺌ ـ دن، ر ـﺋـ .ـ ـ ـﮢـ ـ ڙ ـﺌ ـ دن ۾ ور ﺌ ﺌ و ـﺌ .ـﺋـ ـر۾ ل
ر ﺌﺊ
ا ﺌ ير
آ
ڏ ـﺌڙو ـ ـ ـﺌ ـ و ـ .ان ۽ ـﺌ ـ دن ـ ر ـ ـ ـ ـﺌدن ۽ ـﺌ ـ دن ـ ـ ـ دورن ا
ڏ ـﺌڙو ـ ـ ـﺌ ـ 2016ع ۾ ﺌدري ﺌرڊز ۾ ﺌ دن ۽ ا ﺌدن و ، ۽ ﺐ ز ﮢـ ـ ﺊـ ـ ۾ واכ ـﺋـ ۽ ﺌﮗ ﺌ ـ ا ا ﺌدري ـ ـ ـ ـﺌدري ـ ـ ـ ﺋ . ـﺌ ـ دن ۽ ـڻ ا ـﺌ ـ ا ون ـﮙ ـ ـ ن .رو ـ ـﺌرا ا ﺌدن ا ـ ـ ل ـ ـ ــﺌر ۾ 31ــﺌرچ 2016ع ﮢ ڙ ـﺌ ـ دن ﺌ ﺌ ا ﺌن ۾ ز ـﺋـ ، ﺎ ــ ا ﺌ ور ﺌﺊﮙ ﺌرا ا ـ ـ ل ـ ـ ـﺌر ـ ۾ رو ـﺋـ .ـ ﺌ دن ۽ ا ـﺌدن ـ ـ ﺎ ۾ ـ ز ـ ـ ن ـﮢـ ـ ڙ ـﺌ ـ دن ۾ ور ﺌ ﺌ و ﺌ. ون ۽ ل ﺌن آﺐﺌد: ﺌرا ا رو ل ﺌن آﺐـﺌد ﺌرا ا رو ــ ي ﺐ ﺌﮭ ۽ ۾ ي ي وﺊـ ر ان ۾ ا ﺌدن ۽ ﺌ دن ـ ـ ر ـ ـ ـ ور .ر ۾ ا ﺌدن ۽ ـﺌ ـ دن ﮢ ــ ي ـ ـ ـ ﺌرڊ ۽ ﺐ ﮙ ۽ ﮗﺌ ﺌﺊﮙ ـ رو ـ ـ در ل ﺌن ـ آﺐـﺌد ﺌرا ا وڌي وﺊ .رو 2016ع ﺌ ﺌ ا ﺌن ا ـ ـﺌ ـ ۾ا
ﺌ ـ دورن ا ـ ـﺌدن ۾ا ي ﮢ ﺌرڊ ۽ ﺐ . ا ﺌ : ا ل ﺌرا ا رو رو ـ ــﺌرا ا ـ ـ ل ـ ـ ـ ۾ ـﺌ ـ ـﺌ ـ ا ـ ـ ـﺌن ا ـ ـﺌ ـ ا 2016ع ۾ ـ . ﺎا ور ﺌﺊﮙ ـ ـ ـ ل ـ ـ ا ـﺌرا ـ ـ رو ۾ ـــ ل ﺌن آﺐﺌد رو ﺌرا ا ﺌ دن ﺑ ز ـ ـ ا ۾ ا ﺑ ﮙ ـ ـﺌ ،ا ﺌ وڏي اد ۾ ﺎ ۾ ا ﺌدن ۽ وا ﺌﺊ و و ر آ ا ـ ـ ـﺌم ـ ﺋ .ﺎ ز ﺋ ،ـ ۾ ﺎ ـﮢـ ـ ڙ ـﺌ ـ دن ۾ ـ ـ ـ ون ۽ ور ﺌﺊﮙ ـﺌرا ا ـ ـ ل ـﺌن ـ ـ آﺐـﺌد ـ ور ﺌ ـﺌ و ـﺌ .ا ـ ـ ل ۾ 4رو ـ ذوا ﺌر 2016ع ا ـﺋـ .ـ ﺌ دن ۽ ا ـﺌدن ـ ـ ﺌﺊ وﺊ .ـ ۾ ـﺌ ـ دن ور ﺎ ۾ ـ ز ـ ـ ن ـﮢـ ـ ڙ ـﺌ ـ دن ۾ ور ﺌ ﺌ و ﺌ. ون ۽ ـ ر ﺌن ون ي ﺌ ِ . اج ﺊ : ل ﺌرا ا رو ل ـ ـ ﺊـ ۾ ﺌرا ا رو ل ﺌر: ﺌرا ا رو ـ اري ۽ وڌاري ا ـ ـ ل ـﺌرا ا ـ ـ ل ـ ـ ـﺌر ۾ ـ ـﺑـ وري رو
وزٽ ـ ـ .ـ ـ ـ ۾ ـﺌو ـ ﺌ ي ـ ـ ـ ـ ـ ـﺌ ـﺌج ا ا ه ـﺌ ـ ـ ـ ـ ﺐ چ۽ ﺊـ ـ ـ ـﺌﺊـ ـ ل ﺌرا ا رو ﺊ ۾ا ل ﺌرا ا .رو 2016ع ﺌ ﺌ ا ﺌن ا ـﺌ ـ ور ـﺌﺊـﮙ ﺋ ،ـ ـ ۾ رو ـ ﺎ ﺌرا ا ـ ـ ل ـ ـ ﺊـ ـ ـﺌ ـ دن ۽
ﺌرا ا
رو ۾
ل ه ﺌ ير
ﺊ
ا
ﺌ ﺌﺊ
آ
ـ ـ ـﺎ ﺋ وﺋ . ا ﺌدن ۾ ز ن ﮢ ڙ ﺌ دن ۾ ـ ـ ـ ون ۽ ور ﺌ ﺌ و ﺌ. ﺌ : ل ﺌرا ا رو ل ـ ـ ـﺌ ـ ۾ ﺌرا ا رو 2016ع ﺌ ﺌ ا ـ ـ ـﺌن ا ـ ـﺌ ـ ا ﺋ ،ـ ۾ ﺎ ور ﺌﺊﮙ ـﺌ ـ دن، ﺌ ل ﺌرا ا رو ارن ا ﺌدن ۽ ﺌ ﺌ ﺌخ ـ ـ ـﺎ ۾ ـﺌ ـ دن ﺋ . ﺌ .ـ ـﺎ ـ ﺑ ز ر ﺌر ز ن ـﮢـ ـ ڙ ـﺌ ـ دن ۾ ا ﺌم ور ﺌ ﺌ و ﺌ .رو ون ۽ ل ﺌ ۾ ـ ي ـ ـ ـ ﺌرا ا ان ي ﺐ ﺌﮭ ۽ ۾ ا ﺌدن و ام ور ـ ۽ ـ ـ ـ ن ۾ ۽ ﺌ دن ر ا ﺌن ـ ـ ـ ـ ـ ي ي ـ ـ ـ وڌاﺊﮙ آ .ا در ڏ ﮙ ﺌـ ز ۾ ي ۽ ﺌ ـ ـ و ـ .ـ ـ ـ ـﺎ ۾ ـﺌ ـ دن ۽ ﺌن ا ﺌدن ي ﺑﺌس ي ي . ﺌ و ﺌر ڻ ۽ ﺑ
(
72
) ا
Public School Gadap
Under a Public Private Partnership Agreement with the Government of Sindh, Sindh Graduates Association is managing Public School Gadap. The school is located at a distance of 27 kilometers from the main Super High Way Toll Plaza. The school is managed by the association through a Board of Governors. The school was formally inaugurated on November 09, 2011 by the veteran development activist and the founder of the Sindh Graduates Association Dr Muhammad Suleman Shaikh, Chairman BoG. The construction of swimming pool, basketball and squash court is underway. The school has well equipped auditorium hall and a library which has been inaugurated by the Minister for Education and Literacy, Government of Sindh. The auditorium is named after the father of the nation as Jinnah Auditorium and the Library is named as the Allama I.I Kazi Library. Picnics and exposure visits for the students are part of nurturing and learning. The Motto of Public School is Nurturing Leadership. Key Salient Features of Public School Gadap As stated above, there is a great improvement in the students as compared to the time of their in-
duction. Constant efforts taken by the team of teachers have enabled students to read, write, and speak upto the standard levels. Leadership It is believed that to make the students leaders in all fields of life. Therefore, for inculcating the leadership skills, it is to be made a perfect system by making the senior most boys House Captains, assisted by two House Prefects. The House Captains are constantly observed by the resident Housemasters, and are responsible for their houses’ activities and events. In academics, the task is assigned Head Boy who is responsible for overall discipline of the boys during academics. He is observed by the Officer In charge Discipline. In this way, it is tried to build the students’ confidence to be leaders. Professional Development in Faculty PSG faculty members are highly qualified from the reputed universalities of the country with degrees in the relevant fields. Despite this, a room for learning and betterment always exists. Faculty members get full help from the library, and frequently use internet provided to them for contemporary and latest teaching aids and procedures. Therefore, there
is also a clear improvement in faculty resulting in the overall betterment in academics. Excellence, Innovation and Success Beyond doubts, it is considered that the great success is to have successfully uplifted the standard of academics by enabling students to study and understand the latest syllabus of Oxford Books. Comprehensive Institutional Plan PSG as an institution is basically designed for providing education from Grade VI to XII. For this, SGA management is working on various aspects as to make it a successful plan from all dimensions. The management is serious in timely completion of PSG hostel projects and additional academic blocks. The squash court sports facility is about to be completed. During the reporting year 201415, the strength is 160 students. Competent and highly qualified faculty and allied staff is the need of the hour at the school and the Association has streamlined its human resources needs owing to its future course of action. House System Public School Gadap is a residential/ boarding school.
داﺊ
ادارن ﺐ ک ڏا ،
ري
ا اڄ وري ـــﺌر ـــ
ـــﺌ د ـــ ـــ
ـــ ـــ ـــﺌ،
ـــ ـــ
ُـــ ـــ ـــﺌ.
ـ
ـ ــ،
اڄ وري ا ـــﺌن ـــﺌ اڄ وري ــﺌﮗ ـ ـ ز ــﺌ ـ
ــﺌف ــ ڏ ــ ــ ا ــ ــ .
اڄ وري ا
اڄ وري ز ـ ـ ـ
ــﺌن ـ ــﺌ ـ ـ ،
اڄ وري ز ـــ ان
ـــ ـــ .
ـــ
اڄ وري ا ـــ ـــﺌر ـــ
ـــ ـــ ا
ـــ ـــ و ﮘـــ ، ـ ــ.
اڄ وري ـ ـ ـ ر ــﺌ ـ ﮭ ـ
اڄ وري ـ ـ ـ و ـ ـ ـ ت ـ ﺐــﺌغ، اڄ وري ــﺌ ـ
ـ ـ ﮭ ـ داغ.
ــ
اڄ وري ـ ـ ــﺎ ـ اڄ وري ز ـــ ـــ
ـ
ـ
ـــ ـــﺌ دل ـــﺌ ڌﮡـــ .
اڄ وري ـــ ـــ اڻ آ ـــ اڄ وري ڌر ـــ
ﮘـ ،
ـــ ـــﺎ ۾،
ُـــ ي وﺊـــ
ـــ ج ۾.
ـــﺌ ـــ ٽ ـــ ،
اڄ وري ا ـــﺌس ـــ اڄ وري ـــ ﺐـــﺌ ُا ـــ ـــﺌ آﮡـــ ـــ ٽ ـــ . اڄ وري اڄ وري
د ـﺑـ ـ ن ـﺌ ـ
ـ ـ ن،
ـ ـ ـ آ ـ ـ ن ــﺌزل ـ ـ ن.
اڄ وري ـ ـ ـ ـ اڄ وري د ـ ــﺌ ـ
ـ ــﺌ ـ ـ ـ ـ ــﺑ ـ
ـــ، ــ ـ!
ﺐ ﺌ
ا
ري
ﺌ ،اد ﺎ ۽ دا
ر
ڙي ﺌﮡ ۽ اآ ، ﺌ ادارا ﮭ ﺌ ﺌن ا ، ا ﺌ ،ﺌ ،ﺌ ، ا ازو او ﺑ ادﺐ ڙي ﺌ ﺑ آ . ﺑ ﺌن ﺊ ﮘﺌﺊ ا رﮗ ان ﺌ ﺌﮡ آ ﺐ ﺌ ادارن وڌاﺊ و ﺌﺊ د ﺌ ۾ ﺌل ﺐ ا آ ﺌدت ﺎ ﺌآ ا ي ڙ ادارن ۽ ا ۾ ﺌﮡ ڻ ف ﺌر ﺌر درد ﺌ .ا ﺋ ﺎا ڌ ي ﺌ ن ادارن ۾ ا ﺌن ﺐ ﺌ ﺌ ﺌ ﺌ ا آ ڻ ا از ﺐ ﺌ ا
ا
ﺌ
ري
ﺌﮡ ﺌڻ ﮘﺌﺊ ،۾ ا ار ن اﮗ ﺌن ي ڏو ﺌري ﺌن و و ا ر . ﺋ ا ﺌ ۾ ﺐر وڏي ر آ و ا ﺌن ﺌراﺊ . ﺌڻ ﺌر ﺎ ﺌا و اٺ ﺌرڻ وارا ﺐ ڏ ﮙ ﺐ ڏ و ،ا ﺌن ن ﺌ ﺌ ﮗﺌ ﺌ ادارن ا ﺌڻ ﺑ تا ﺌن ا ﮗﺌ ﺌﺊ ڏﺊ ر ﺌ آ ن. ن ن ،دا ن ادارن ﺌ ن ﺐ ﺌﮭ ذ اري ﺐ ﮢ .
“ ﺌ ر ن ﺌري ـ ـ ـ ا ي ا ۽ ﺌ دن اﺐ ا واﮡ ا ﮭ ري ـ ـ ـ ـ ـ ـ اج ۾ ا ، ير ارڏو ۽ ﺐ ـ ــﺑــﺌכ ا ــﺌن ـ .ـ ز ـ ـ ﮭ ۾ ر ۾ ﺌ د . ا ـر ــ ﺊﮙ ﺐ ﺌـس ـ ﺌ ﺌڙ ﺌ ڏ ﺌ اﺊ ﺌ ڏ وﺋ . ﺌ ـ ـﺌن ـﺌت ـﺌڌي .ان ۽ ﺊ و آ وع ﺌن ــ ۽ ــ ي سذ ۽ ﺌن ا ُ ان ـ ۽ ـ ان ﺌ ر ـ ي ـﺋـ .ﺋ آ آ ﺌن. ﺑ ۽ا ﺌﮡ ُـ ـ ـ وا رﮗ ﺊ رﮗ و ي ادب ا ﮭ ﺑ ـ آ ﺑ ﺌ ا ـﺌن وا ـ ـ ﺐ دﺐﺌر ۽ ﺌر اري ۽ ﺌن ،آ ـ ـ ـﺌ ـ ﺌن ﺌر ــ ي ـ ـ ﮭ و اري. ﺌ ” ،وا ِو “ 36ور ـ ـ ﺌ ون ـ ڻ واري ﺌزش ڙ 95 ن ۾ ــ ـﺌر ـ ـ ـ ـﺌ ـ ي ﮗ ﺌ اد ﺎ، .ا ۾ ﺌ ڻ وارو ﺌ ﺑ ” و آ .ـ ـ ــ اـ ـ ـ ـ ” ي ﺊ “ ۽ و ن ﺋ ز ﺌده ـ ـ ـ ـ ـ ﺋ م ـ دار ـ .ﺌ ﺌﮡ ڙ ﺊ ر ـ ـ ۽ ـ ـﮙ ـ ر ـ ” اﺊ ﮗ س ـ ـ ا ۽ ـ ـ ـ ـ ا“ .ـ ـ ـ ـ ـ “. ــ، ن ـﺌب ـ ـ ـ ـن ﺋﺌ. ان ۾ 75 ـي ـ ـ ــ ـ ــ ــ ـ ـ ل ــ. ” ٽ“ 88 ي ڏﮢ . ﺑ ا اﺊ ﮙ ا ﮭ ﺌﮗ ﮭ ـ ـ ” ٽ“ ﺌل ۽ ـﺋـ ﺌﺊ س ﺌن و ﺐ رڊ ـ ۽ ـﺌل ۾ ـ ۽ ﺌ آ ، آ ، ي وري وا ن ر آ :ا ﺌ ﺌل 1947ع رو ،ا ﮭ ـ ـ ش ي ﺋ آﺊ آ . دَ ا ﺌن اﮗ ﺌن ، ن ﺌب ” ﮗﺌ آ ،
۽ ” ٽ“
.ا ﺌن
ﮭ ﺌب ﮙ ي، ـﺌ ـ ڏ ـ و ـﺋـ . ف ـ ـ ـ ز ـﺌ ـ ۾ ﺊ ـﺋـ . ـ ـ ـ ـ ا ـ ـ ـ ري ـ ز ـﺌ ـ ۾ ـ ـ ـ ي ﮙا ي ـ ـ ـ ر ـ ـﺌن
73