W numerze
Aktualności wojskowe
Vol. VII, nr 2 (66)
Paweł Bondaryk, Paweł Henski......... 4
LUTY 2021 Numer 2
36
Aktualności kosmiczne
ISSN 2450–1298 nakład: 14.5 tys egz.
Waldemar Zwierzchlejski................... 8
Ił-114-300 leci z przeszłości w przyszłość
Piotr Butowski..................................... 9 Samo loty
rozpo znawc
2020 ze: 1945-
lizacja • Rywa
Airbu s
g i Boein
Aktualności cywilne
r. w 2020 biam.pl
www.z
407437 98 INDEX
ISSN 2450-12
Paweł Bondaryk.................................10
1
Luty 2/202
-57 Suchoj Su h w detalac
. AARGM ania ość dział Pewn
Cena: 16,50
zł, w tym
8% VAT
AARGM dla Polski. Gwarancja skutecznego działania
Jerzy Gruszczyński........................... 36
Zdjęcie okładkowe: samolot Suchoj Su-57. Fot. MO RF
ce Air For ne Saudisiły powietrz RoyalPust ynne
Z Ziemi na Księżyc i z powrotem
Waldemar Zwierzchlejski................. 42
Redaktor naczelny Jerzy Gruszczyński jerzy.gruszczynski@zbiam.pl
Rosyjska droga do myśliwca piątej generacji. Su-57 w detalach
12
Piotr Butowski...................................46
Korekta Stanisław Kutnik Redakcja techniczna Adam Mojski, redakcja.techniczna@zbiam.pl
46
Stali współprawcownicy Piotr Abraszek, Paweł Bondaryk, Piotr Butowski, Robert Czulda, Jerzy Gotowała, Paweł Henski, Andrzej Kiński, Jerzy Liwiński, Marek Łaz, Edward Malak, Łukasz Pacholski, Michał Petrykowski, Miłosz Rusiecki, Robert Senkowski. Wydawca Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. ul. Anieli Krzywoń 2/155 01-391 Warszawa office@zbiam.pl Biuro ul. Bagatela 10/19 00-585 Warszawa Dział reklamy i marketingu Andrzej Ulanowski andrzej.ulanowski@zbiam.pl Dystrybucja i prenumerata office@zbiam.pl Reklamacje office@zbiam.pl
Rosyjska droga do myśliwca piątej generacji. Su-57 w detalach
Rywalizacja produkcyjna Airbusa i Boeinga w 2020 r.
Jerzy Liwiński..................................... 12
Królewskie Saudyjskie Siły Powietrzne Prenumerata realizowana przez Ruch S.A: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 7.00–18.00. Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński........................... 24
www.zbiam.pl www.zbiam.pl
Paweł Henski..................................... 56
70
24
Copyright by ZBiAM 2021 All Rights Reserved. Wszelkie prawa zastrzeżone Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy jest zabronione. Materiałów niezamówionych, nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczonych ogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdziesz na naszej nowej stronie:
Lockheed F-117A Nighthawk. Pierwszy operacyjny samolot stealth na świecie (2)
Polskie samoloty rozpoznawcze: 1945-2020 (1)
Adam Gołąbek, Andrzej Wrona....... 70 W grudniowym numerze miesięcznika „Lotnictwo Aviation International” ukazał się artykuł „Największe krajowe ćwiczenie ratownictwa lotniczego zakończone”. Z powodu błędu popełnionego w redakcji LAI, artykuł ten został błędnie podpisany jako będący autorstwa Pana Wojciecha Mazurkiewicza. W rzeczywistości autorem artykułu jest Pan Marcin Szafraniec. Za niniejszy błąd serdecznie przepraszamy zarówno Autora artykułu, jak i wszystkich Państwa. Z poważaniem Redaktor Naczelny Jerzy Gruszczyński
Zapraszamy na nasz fanpage
facebook.com/lotnictwoaviationinternational
Lotnictwo Aviation International
3
PRZEMYSŁ LOTNICZY Ubiegłorocznym wydarzeniem na rynku producentów samolotów komunikacyjnych były pierwsze loty techniczne przedseryjnych Boeing 777-9X.
Jerzy Liwiński
Rywalizacja produkcyjna Airbusa i Boeinga w 2020 r.
W ub. roku dwaj najwięksi producenci Airbus i Boeing dostarczyli liniom lotniczym 723 samoloty komunikacyjne (o katalogowej wartości 123 mld dol.), tj. o 42% mniej niż rok wcześniej (1243). Airbus przoduje zarówno pod względem wielkości produkcji (udział w rynku 78%) i sprzedaży (67%), a także portfela zamówień oczekujących na realizację (63%). Osiągnięte wyniki były jednymi z najgorszych w ostatnich latach, co stało się za sprawą drastycznego spadku zapotrzebowania na przewozy lotnicze (ograniczone zamówienia na samoloty), a w przypadku Boeinga również uziemienia 737 MAX.
K
omunikacja lotnicza to dynamicznie rozwijająca się dziedzina transportu, ale wymaga dużych nakładów kapitałowych i wysoko wykwalifikowanego personelu. Na świecie działalność przewozową realizuje dwa tysiące linii lotniczych, które dysponują flotą ponad 29 tys. samolotów. W ciągu minionego roku liczba aktywnych samolotów zmieniała się bardzo dynamicznie odzwierciedlając wpływ koronawirusa na ich działalność (od 25 do 50% zaparkowanych maszyn). Analitycy producentów samolotów komunikacyjnych przygotowujący długoterminowe prognozy rynku szacują, że poziom ruchu lotniczego sprzed pandemii wróci po 2023 r., a dynamika wzrostu na poziomie 4-5% będzie po 2025 r. W ocenach opierają się na danych z lat poprzednich z których wynika, że po każdej sytuacji kryzysowej następował intensywny rozwój, niwelujący powstałe straty. Według prognozy Boeinga (z października 2020 r.), w ciągu dwóch najbliższych dekad, linie lotnicze mają zakupić 43,1 tys. samolotów, co oznacza, że corocznie producenci będą musieli ich wytwarzać po 2,1 tys. szt. Konkurencja i konsolidacja w przemyśle lotniczym sprawiła, że obecnie na globalnym rynku zostało dwóch liczących się
14
Lotnictwo Aviation International
(udział w rynku 78%), a Boeing – 157. Jest to wynik produkcyjny na poziomie przełomu lat 2005 i 2006 (odpowiednio 668 i 832 wyprodukowane samoloty) i znacznie poniżej średniego za ostatnie dwie dekady. W stosunku do roku poprzedniego zbudowano o 520 samolotów mniej (spadek o 42%). Według cen katalogowych szacunkowa wartość przekazanych samolotów Działalność producentów w 2020 r. wyniosła 123 mld dol., z tego 83 mld proW ubiegłym roku dwie największe wytwór- dukcji Airbusa i 40 mld Boeinga. Największy nie lotnicze Airbus i Boeing zbudowały udział w produkcji miały Airbusy serii A320, łącznie 723 samoloty, z tego: Airbus – 566 których zbudowano łącznie 446 szt. (udział producentów dużych samolotów komunikacyjnych: amerykański Boeing i europejski Airbus. Przez lata konstruktorzy i pracownicy obu koncernów sukcesywnie rozwijali technologie, procesy produkcyjne i obsługi inżynieryjno-lotnicze, a ich rywalizacja to fascynująca historia zmagań na polu ekonomii i techniki.
A320 zostały przekazane dla 35 przewoźników w liczbie 256 szt., z tego najwięcej otrzymały indyjskie IndiGo Airlines (25). Na zdjęciu A320271neo w barwach tego przewoźnika.
LUTY 2021
Siły powietrzne
Królewskie
Saudyjskie Siły Powietrzne
Michał Fiszer Jerzy Gruszczyński
Arabia Saudyjska intensywnie zwiększa swój potencjał militarny aspirując do roli regionalnego mocarstwa na Bliskim Wschodzie, zdolnego przeciwstawić się każdemu przeciwnikowi. Jednocześnie państwo to prowadzi aktywną walkę z terroryzmem pod hasłem „terroryzm a Islam to dwie różne rzeczy”.
A
rabia Saudyjska (oficjalnie: Królestwo Arabii Saudyjskiej) jest jedną z nielicznych na świecie monarchii absolutnych. Na czele państwa stoi król, od 2015 r. – Salman ibn Abd al-Aziz Al Su’ud, siódmy z kolei władca państwa z dynastii Saudów. Król jest jednocześnie premierem, a ministrami w rządzie są członkowie rodziny królewskiej, czyli jego bracia i kuzynowie. Król stanowi władzę ustawodawczą, a rząd władzę wykonawczą. Parlament nie istnieje, jest tylko 150-osobowa Rada Konsultacyjna, która jest ciałem doradczym, może proponować określone rozwiązania. Obowiązuje kilka kodeksów cywilnych opartych na sunnickim prawie szariatu (prawo islamskie). Działalność partii politycznych jest zakazana, w Arabii Saudyjskiej istnieje kara śmierci. Wnętrze Półwyspu Arabskiego przez setki lat należało do mieszkających tu plemion arabskich i Beduinów. W XVIII wieku zaczął je jednoczyć radykalny islamista, Muhammada ibn Abd al-Wahhaba, który stworzył ugrupowanie wahabitów. Do dziś
26
Lotnictwo Aviation International
mianem tym określa się radykalny odłam Sunnitów. Wahabici zostali zjednoczeni przez króla Muhammada ibn Su’uda, założyciela dynastii Saudów. Ich państwo obejmowało tylko wnętrze półwyspu, krainę znaną jako Nadżd. Pod koniec XVIII wieku Saudowie wraz z wahhabitami podporządkowali sobie cały obszar Nadżdu, najechali święte miasto szyitów – Karbalę oraz zajęli Mekkę i Medynę w zachodniej Arabii. Osmanowie położyli kres pierwszemu państwu wahhabitów w 1818 r., podbijając zachodnią i wschodnią część Półwyspu Arabskiego oraz całą Mezopotamię (dzisiejszy Irak i Kuwejt). Później we wnętrzu półwyspu, nad którym Imperium Osmańskie nie zdołało zapanować, ponownie odtworzono państwo Saudów. W 1902 r. Abd al-Aziz ibn Su’ud odzyskał dawną stolicą Saudów, Rijad. W 1913 r. Abd al-Aziz ibn Su’ud zdobył oazę Al-Hasę, tereny we wschodniej części Półwyspu Arabskiego, odbijając od Imperium Osmańskiego południowy skrawek ich terenów w tej części półwyspu,
w rejonie dzisiejszego Kataru i położonego nieco dalej na północ Bahrajnu. W 1916 r. wybuchło Powstanie Arabskie. Było ono kierowane przez Husajna ibn Alego (arabski król, który z ramienia Imperium Osmańskiego zarządzał Hidżazem, zachodnią częścią Arabii wzdłuż wybrzeża Morza Czerwonego, ze świętymi miejscami Mekką i Medyną). Była on inspirowana przez Francuzów i Brytyjczyków, reprezentowanych przez głównych wojskowych doradców, ppłk. Édouarda Brémonda (później generała) i kpt. Thomasa E. Lawrence (później pułkownika). Ten ostatni stał się aktywnym działaczem na rzecz utworzenia niepodległych państw arabskich. Dzięki jego koneksjom, przyjmował go nawet król Wielkiej Brytanii, Jerzy V, w 1921 r. doprowadził do negocjacji, w wyniku których Fajsal (Książę Fajsal ibn al-Husajn ibn Ali al-Haszimi) został królem częściowo niepodległego Iraku (od 1932 r. formalnie niepodległego), a jego brat Abdullah (Abd Allah ibn al-Husajn) został emirem Transjordanii, pozostającej pod
Nowe samoloty myśliwsko-bombowe F-15SA należące do 29. Dywizjonu z 7. Skrzydła z bazy lotniczej King Faisal AB pod miastem Tabuk w północno zachodniej części Arabii Saudyjskiej.
LUTY 2021
UZBROJENIE LOTNICZE
AARGM dla Polski
Jerzy Gruszczyński
Gwarancja skutecznego działania
Rosja konsekwentnie rozbudowuje potencjał militarny na zachodniej flance. Stanowi to wyzwanie zarówno dla NATO (zwłaszcza państw basenów mórz Bałtyckiego i Czarnego), jak i dla Białorusi i Ukrainy, w pobliżu których powstały nowe zgrupowania wojskowe. Rosja uzyskuje możliwość przeprowadzenia szybkiej lokalnej operacji wojskowej, która w skrajnym wypadku może stanowić zagrożenie dla NATO. Przeciwradiolokacyjny pocisk kierowany AARGM wstępną gotowość operacyjną uzyskał w 2012 r., wchodząc do uzbrojenia US Navy i US Marine Corps.
Bez zdolności do neutralizacji systemów S-400 nie może dziś być mowy o skutecznym prowadzeniu działań wzmacniających obronę, demonstracyjnych i bojowych przez lotnictwo NATO na wschodniej flance Sojuszu Północnoatlantyckiego.
38
W
drażane w ostatnich latach rozwiązania wskazują, że Federacja Rosyjska odchodzi od koncepcji małej mobilnej armii przeznaczonej do udziału w konfliktach lokalnych o niskiej intensywności na rzecz dużych jednostek ogólnowojskowych i pancernych, które wykorzystywane są w konfliktach pełnoskalowych. Jest to także realizacja założeń dokumentów strategicznych, w których NATO zostało przedstawione jako najważniejsza przeszkoda na drodze rosyjskiej ekspansji, a Polska – podobnie jak inne kraje byłego bloku wschodniego – są uznane jako obszar „strategicznego zainteresowania” z punktu widzenia polityki obronnej Federacji Rosyjskiej. Federacja Rosyjska dopuszcza użycie siły jako jedno z narzędzi polityki zagranicznej. Choć takie działania są sprzeczne z Kartą Narodów Zjednoczonych, rosyjskie władze, po agresji na Ukrainę, wielokrotnie posuwały się do gróźb użycia siły – m.in. wobec państw wschodniej flanki NATO. Postępująca militaryzacja zachodnich terenów Rosji dopro-
Lotnictwo Aviation International
wadziła do przewagi sił Federacji Rosyjskiej i zwiększyła możliwości ich szybszego działania w porównaniu z państwami wschodniej flanki Sojuszu Północnoatlantyckiego. Oznacza to, że w przypadku krótkotrwałego kryzysu o ograniczonym wymiarze NATO nie zdąży zareagować w pełnej skali, co może skłonić Rosję do działania metodą faktów dokonanych. Kaliningradzki Rejon Obronny to najbardziej zmilitaryzowany obszar Federacji Rosyjskiej, istnieje tu największe skupisko obiektów wojskowych w Europie. Bazy są rozmieszczone na terenie całego obwodu kaliningradzkiego. Obwód stanowi zaplecze Floty Bałtyckiej, której dowódca pełni również funkcję zwierzchnika wszystkich jednostek wojskowych w obwodzie, dowodząc Kaliningradzkim Rejonem Obronnym. Rozwinięty w obwodzie kaliningradzkim system antydostępowy A2/AD (Anti-Access/Area Denial) stanowi szczególnie duże wyzwanie dla NATO. Znacząco ogranicza on siłom Sojuszu Północnoatlantyckiego
możliwości militarnego dostępu do państw bałtyckich. System A2/AD stanowi wielopoziomowe sprzężenie w jednym miejscu zdolności wykrywania, śledzenia, zakłócania elektronicznego systemów naprowadzających i łączności, z możliwością zestrzeliwania/neutralizacji różnorakich środków lotniczych (samolotów, śmigłowców, bezzałogowych platform powietrznych i pocisków samosterujących). Pod osłoną systemu A2/AD znajdują się m.in. ofensywne systemy rakietowe „ziemiaziemia” 9K720 Iskander oraz „ziemia-woda” i „ziemia-ziemia” (do zwalczania celów morskich i lądowych) K-300 Bastion, a także lotniska (systematycznie modernizowane i rozbudowywane do przyjęcia dodatkowych sił wzmocnienia) z samolotami myśliwsko-bombowymi, nosicielami broni jądrowej. Z wyrzutni mobilnych systemu Iskander można odpalać taktyczne pociski balistyczne 9M723 Iskander-M o zasięgu maksymalnym 500 km i pociski samosterujące 9M729 Iskander-K o analogicznym zasięgu. Wymienione zasięgi oficjalnie podawane są przez źródła rosyjskie, ale w rzeczywistości są one większe. Amerykańska obserwacja rosyjskich prób i strzelań poligonowych odnotowała bowiem uzyskanie podczas jednego z odpaleń pocisku balistycznego Iskander-M zasięgu w granicach 650 km, a pocisku samosterującego Iskander-K – 2500 km. W obwodzie kaliningradzkim stanowią one wyposażenie 152. Brygady Rakietowej, która dysponuje 16 wyrzutniami systemu Iskander, z których każda może odpalić dwa pociski. W jednej salwie zatem brygada może odpalić 32 pociski. Pociski samosterujące K-310 odpalane z mobilnych wyrzutni systemu Bastion mają zasięg 300 km w przypadku zwalczania celów morskich i 450 km – w przypadku odpalenia do celów lądowych. Wyróżnia je bardzo duża prędkość lotu 2500-3200 km/h, w zależności od wysokości (minimalna wysokość lotu wynosi 10-15 m). W obwodzie LUTY 2021
Na tropach postępu
Rosyjska droga do myśliwca piątej generacji. Su-57 w detalach
Piotr Butowski
Michaił Strielec, dyrektor biura doświadczalno-konstrukcyjnego Suchoja i obecny szef programu Su-57, w materiale opublikowanym w marcu 2020 r. przez Połączoną Korporację Lotniczą podzielił się kilkoma interesującymi informacjami o celach, jakie stawiano sobie robiąc Su-57. Większość z nich jest typowa dla myśliwca nowej (piątej) generacji. Strielec wymienił skrytość działania, w tym niski poziom widzialności w zakresie radiolokacyjnym, naddźwiękową prędkość przelotową i dobrą zwrotność na tej prędkości. Szczególnie podkreślił wysoki poziom automatyzacji działania i intelektualizacji procesów zastosowania bojowego oraz współdziałanie ze zautomatyzowanymi systemami dowodzenia lotnictwem. System sterowania uzbrojeniem Su-57 umożliwia wielokierunkowe i wielokanałowe użycie uzbrojenia. 46
Lotnictwo Aviation International
Wyżej: samolot 01, pierwszy seryjny Su-57 przekazany wojsku, startuje rano 24 grudnia 2020 r. z lotniska w Komsomolsku nad Amurem. Następnego dnia myśliwiec dotarł do 929 GLIC w Achtubinsku. Fot. KnAAZ Niżej: do dalekich przelotów Su-57 zabiera zbiorniki dodatkowe. Tutaj, prototyp T-50-9 niesie dwa PTB-3400 pod skrzydłem. Może też zabierać dodatkowe paliwo w komorach uzbrojenia. Fot. Suchoj
J
ednakże za najważniejsze, i jednocześnie najbardziej różniące Su-57 od amerykańskich samolotów piątej generacji F-22 i F-35, Michaił Strielec uznał to, że Su‑ 57 od początku był projektowany jako samolot wielofunkcyjny. Ponieważ Rosjanie zdecydowali się na tylko jeden typ nowego myśliwca, nie mogli podzielić zadań pomiędzy myśliwcem ciężkim, zoptymalizowanym do wywalczania przewagi w powietrzu, i lekkim, zoptymalizowanym do zadań uderzeniowych. Dlatego na pierwszym miejscu wśród wymagań stawianych Su-57 jest wielofunkcyjność: zwalczanie wszelkiego rodzaju celów taktycznych – powietrznych, naziemnych i nawodnych, znajdujących się w dowolnym położeniu. Zostało to osiągnięte dzięki dużej liczbie czujników zapewniających pilotowi pełną orientację w sytuacji wokół samolotu oraz szerokiej gamie uzbrojenia kierowanego. Samolot
otrzymał bardzo pojemne wewnętrzne komory uzbrojenia. F-22 został pierwotnie pomyślany jako samolot wywalczania przewagi powietrznej. Dopiero później Amerykanie, zdając sobie sprawę, że zaprojektowanie samolotu wyłącznie do przenoszenia pocisków „powietrze-powietrze” było fundamentalnym błędem, podjęli próbę umieszczenia uzbrojenia „powietrze-ziemia” w istniejących już komorach wewnętrznych. Ale rozmiary tych komór nie pozwalają na przenoszenie większych ładunków. Z kolei charakterystyki F-35 jako myśliwca – przyspieszenie i zwrotność – są słabsze nawet od samolotów czwartej generacji, nie wspominając o Su-57 – podsumował Michaił Strielec. Jako cechę wyróżniającą Su-57 wśród innych nowych myśliwców Michaił Strielec uznał jego supermanewrowość, czyli osiąganie kątów natarcia 60-70° z zachowaniem sterowności oraz zdolność do krótkotrwałeLUTY 2021
monografiA
Paweł Henski
Samolot F-117A dowódcy dywizjonu testowego 410th FLTS Lt. Col. Stevena A. Greena. W 1994 r. jako pierwszy z pilotów F-117A osiągnął on nalot tysiąca godzin.
Lockheed F-117A Nighthawk
Pierwszy operacyjny samolot stealth na świecie
II
Po wprowadzeniu F-117 do służby w siłach powietrznych Stanów Zjednoczonych, rozpoczął się okres intensywnego szkolenia pilotów i personelu naziemnego. Dopracowywano taktykę działania oraz implementowano uzbrojenie. Program „Senior Trend” pozostawał ściśle tajny, dlatego loty wykonywano wyłącznie w nocy i zachowaniem maksymalnej ostrożności. Chrzest bojowy F-117 podczas operacji „Just Cause” w Panamie był niewiele znaczącym epizodem przed prawdziwym wyzwaniem jakim w 1991 r. okazała się operacja „Desert Storm” w Iraku.
15
października 1979 r. USAF utworzyły grupę taktyczną 4450th Tactical Group nazywaną także jednostką „A” (A unit). Jej dowódcą został Col. Robert „Burner” Jackson. W celu utajnienia działań, została ona bezpośrednio podporządkowana dyrektorowi operacyjnemu dowództwa lotnictwa taktycznego (TAC), zamiast określonej armii powietrznej USAF. Tego samego dnia utworzono, podlegające 4450th TG dwa pododdziały wydzielone – pododdział nr 1 (Det. 1) nazywany jednostką „Q” (Q-Unit) oraz pododdział nr 2 (Det. 2) nazywany jednostką „R” (R-Unit). Pododdział Det. 2/R-Unit odpowiedzialny był za testowanie egzemplarzy FSD, natomiast pododdział Det. 1/Q-Unit, jako pierwsza jednostka USAF, miał rozpocząć testy operacyjne i szkolenie na seryjnych F-117. Dowódcą pododdziału został Maj. Alton C. Whitley. Jako bazę macierzystą dla programu „Senior Trend” wybrano lotnisko Tonopah Test Range Airport (TTR). Lotnisko, usytuowane na północno-zachodnich obrzeżach dużego poligonu NTTR (Nevada Test and Training Range), podlega bazie Nellis AFB. Znajduje się w odległości 50 km na południowy wschód od miejscowości Tonopah i 225 km na północny zachód od Las Vegas. Położone na pustyni, daleko od zabudowań cywilnych okazało się idealne dla programu „Senior Trend”. Tonopah użytkowane było w tym czasie przez dywizjon 4477th TES „Red Eagles”, testujący zdobyczne sowiec-
56
Lotnictwo Aviation International
kie myśliwce, w ramach tajnego programu „Constant Peg”. W 1979 r. USAF rozpoczęły trzyetapową rozbudowę bazy Tonopah. Pas startowy wydłużono z 1800 do 3600 m. Zbudowano nowy kompleks hangarów przeznaczonych specjalnie dla F-117, nową wieżę kontroli lotów, zbiorniki paliwa i ciekłego tlenu,
skład uzbrojenia, budynki infrastrukturalne oraz stałe i tymczasowe kwatery mieszkalne. Każdy z 54 F-117 miał swój własny hangar z bramami po obu stronach. Hangary, z charakterystycznymi skośnymi dachami, zostały usytuowane w dwóch równoległych szeregach. Najpierw zbudowano dwa równoległe kompleksy (szeregi) po dwanaście
F-117A zrzuca szkolną wersję kierowanej laserowo bomby o działaniu przenikająco-burzącym typu GBU-27 do niszczenia budowli podziemnych.
LUTY 2021
ROZPOZNANIE
Adam Gołąbek, Andrzej Wrona
Polskie samoloty rozpoznawcze 1945-2020
Pierwsze polskie powojenne odrzutowe taktyczne samoloty rozpoznawcze: po lewej – Lim-6bisR, po prawej – Lim-2R (21. Pułk Lotnictwa Rozpoznania Taktycznego). Fot. zbiory Wacława Hołysia Samolot rozpoznania radioelektronicznego Ił-14E (wyprodukowany w Niemieckiej Republice Demokratycznej na radzieckiej licencji i dostarczony Polsce) oraz jego załoga. Fot. Zbiory Wacława Hołysia
70
I
Rozpoznanie jest jednym z głównych czynników umożliwiających odniesienie zwycięstwa na współczesnym polu walki. Wraz z rozwojem cywilizacyjnym zmieniały się możliwości prowadzenia rozpoznania, które rozwijało się wraz z pojawianiem się coraz to nowych technik i technologii. Te natomiast można było wykorzystać do prowadzenia bardziej dokładnego rozpoznania, co z kolei wymuszało adaptację istniejących lub budowę jakościowo nowych platform m.in. lotniczych, pozwalających na zabudowę nowych urządzeń rozpoznawczych. To właśnie ta dziedzina była motorem postępu i rozwoju. Z kolei postęp naukowo-techniczny powodował rozwój nowych sposobów i taktyki działań rozpoznawczych.
W
wyniku tego procesu obok rozpoznania optycznego pojawiło się rozpoznanie i walka radioelektroniczna. Podstawowym zadaniem rozpoznania radioelektronicznego jest zdobywanie informacji drogą przechwytywania i analizy sygnałów emitowanych przez urządzenia radioelektroniczne przeciwnika. Prowadzi się
Lotnictwo Aviation International
je za pomocą urządzeń specjalnych zabudowanych na różnych platformach, w tym na statkach powietrznych. W 1958 r. na dwóch samolotach bombowych Ił-28 należących do 33. Pułku Lotnictwa Bombowego z Modlina zabudowano w lukach bombowych radzieckie urządzenia ASO-28, pozwalające na stawianie pasyw-
nych zakłóceń radioelektroniczych dzięki rozsiewaniu w powietrzu dipoli odbijających o różnej długości, tworzących fałszywe echo radarowe. Na początku lat 60. ubiegłego wieku podjęto kolejne kroki mające na celu zwiększenie możliwości polskiego lotnictwa rozpoznawczego w tym zakresie. W wyniku rozmów przeprowadzonych przez przedstawicieli Wojska Polskiego z Ministerstwem Obrony ZSRR postanowiono zakupić sprzęt i wyposażenie do prowadzenia powietrznego rozpoznania radioelektronicznego. Początkowo strona polska skłaniała się do zakupu nowego systemu rozpoznawczego obejmującego samolot oraz odpowiednie środki rozpoznania i przeciwdziałania radioelektronicznego. Jednak ostatecznie zdecydowano się na zupełnie inne rozwiązanie, które przewidywało zakup sprzętu do rozpoznania radioelektronicznego, który miano zabudować na odrzutowych samolotach bombowych Ił-28. Zupełną nowością miało być zakupienie, obok środków rozpoznawczych, sprzętu do walki radioelektronicznej w postaci aparatury do pasywnych i aktywnych zakłóceń radioelektronicznych. Wkrótce personel inżynieryjno-lotniczy 33. Pułku Lotnictwa Rozpoznania Operacyjnego (przeformowanego z pułku bombowego w rozpoznania operacyjnego w 1963 r.) wytypował 10 samolotów Ił-28 charakteryzujących się najlepszym stanem technicznym oraz najmniejszym nalotem, które zostały LUTY 2021