ZozoLala 176 by Stichting Zet.El

GRATIS TWEEMAANDELIJKS ONAFHANKELIJK STRIPINFORMATIEBLAD FEBRUARI / MAART 2011

176

Charles Burns,

Mariko & Jillian Tamaki, Blacksad door Jeroen Jager

Zozolala winkels ZozoLala is een onafhankelijk stripinformatieblad, uitgegeven door Stichting Zet.El, dat tweemaandelijks verschijnt. ZozoLala is gratis voor de klanten van nevenstaande stripwinkels.

Lambiek Kerkstraat 132 1017 GP / 020 - 62 67 543 www.lambiek.net Nou moe!?! Lindenstraat 1 1015 KV / 020 - 693 63 45 Snoek Linnaeusstraat 205 1093 EN / 020 - 46 88 109

Antwerpen Mekanik strip St. Jacobsmarkt 73 2000 / 03 - 234 23 47 www.mekanik-strip.be

Walk In Herengracht 11 2511 EG / 070 - 36 46 336 www.walkin.nl

Dordrecht

Hoorn Het gele teken Grote Oost 35 1621 BR / 0229 - 21 86 23 www.hetgeleteken.nl

Internet

Scheffersplein 1 3311 EJ / 078 - 614 20 12 www.stripwinkel-sjors.nl

Plok. Strips en eh… dinges! Groningerstraat 71 9401 BJ / 0592 - 31 32 92 www.plok-strips.nl

Beverwijk De stripgek Begijnenstraat 25a 1941 BR www.stripgek.nl

Brugge

• Alkmaar Bookers & strippers Boterstraat 20 - 22 1811 HP / 072 - 512 19 16 www.bookers-strippers.nl

Amsterdam Fantasia Gelderlandplein 203 1082 LW / 020 - 64 27 888 www.stripwinkelfantasia.nl Gojoker Zeedijk 31a 1012 AP / 020 - 620 50 78

Voorplaat

Eindhoven

Een omslag van Charles Burns.

Enschede De strip-aap Javastraat 22 7512 ZJ / 053 - 430 52 61 www.stripaap.nl

Gent Pierke Frans van Rijhovelaan 312 9000 / 09 - 227 70 86 stripwinkel-pierke.weebly. com

Goes Het paard van Troje Langevorststraat 2 4461 JP / 0113 - 21 46 91 www.paardvantroje.nl

Groningen Katelijnestraat 42 8000 / 050 - 33 71 12 www.striepclub.be

Akim Ulgersmaweg 14 9731 BS / 050 - 54 99 698 www.akim.nl

Delft

Haarlem

Bul Super Breestraat 18 - 22 2611 RG / 015 - 21 26 097 www.bulsuper.nl

Het Avontuur Gedempte Oude Gracht 72 2011 GT / 023 - 54 27 124 www.stripzaak.nl

Den haag

Hasselt

Aelix strips en comics Chasséstraat 71 2518 RW / 070 - 365 07 38 www.aelix.nl Barelli Zoutmanstraat 80 2518 GT / 070 - 365 30 70 www.stripwinkelbarelli.nl

Wonderland Paardsdemerstraat 17 3500 / 011 - 22 82 00

Colofon Redactie

Jef Nieuwenhuis, Hans Pols, Hans van Soest en Gerard Zeegers

Vormgeving & opmaak Sigge Stegeman, Rogier van Neerven, Richard Bos en Frank Boesveld

Vaste medewerkers

Toon Dohmen, Peter de Wit, Mark Horemans en Roel Daenen

Perron 2 Sint Janstraat 9-c 4331 KA / 0118 - 61 41 84

Kampen De fantast Burgwalstraat 7 8261 HJ / 038 - 332 03 25 www.de-fantast.nl

Houtstraat 59 - 61 6511 JM / 024 - 36 08 181 www.senorhernandez.com

Koog aan de Zaan

Rotterdam

De 9 kunst Zuideinde 7a 1541 CA / 06 - 1533 4667 stripboekhandelde9ekunst.nl

Donner boeken Lijnbaan 150 3012 ER / 010 - 413 20 70 www.donner.nl Yendor Korte Hoogstraat 16 3011 GL / 010 - 433 17 10 www.yendor.nl

Assen

Middelburg

Nijmegen

Arnhem

Koningstraat 43 6811 DH / 026 - 442 09 09 www.denoormanstrips.nl

De stripkever Bruulcenter, Bruul 79 2800 / 015 - 21 76 05 www.stripkever.be

Dit keer werkten mee Charles Burns, Mariko Tamaki, Jillian Tamaki, Jeroen Jager

Druk & Afwerking

Drukkerij Wilco – Amersfoort

Distributie

Pinceel Stripverspreiding Leuven (B), Van Ditmar Amsterdam (NL)

Abonnementen

Een abonnement is mogelijk voor één jaar (€ 15,–), of voor twee jaar (€ 25,–) en gaat in na

kortrijk De boekenwolf Meensesteenweg 18 8500 / 056 - 35 44 98 www.boekenwolf.be

Leeuwarden De rat Voorstreek 83 8911 JL / 058 - 215 16 00 derat@kpnplanet.nl

Leiden Dumpie Nieuwe Rijn 18 2312 JC / 071 - 512 64 04 www.stripwinkeldumpie.nl

Leuven

Schiedam ’t Centrum Korte Singelstraat 20a 3112 GB / 010 - 426 25 84

Tilburg De stripfanaat Piusstraat 36 5038 WT / 013 - 58 00 107 www.stripfanaat.net

Turnhout Tistjen Dop Paterstraat 96 2300 / 014 - 42 88 29 www.tistjendop.be

Utrecht

Gobelijn Mechelsestraat 35 3000 / 016 - 23 55 86 www.gobelijn.be

Mechelen Comic strips Hoogstraat 11 2800 / 0474 - 49 06 25 www.comic-strips.com

storting van het totaalbedrag op Postbank giro 3253937 (NL) of Postgirorekening 000 – 164840584 (B) t.n.v. Stichting Zet.El te Bilthoven o.v.v. je eigen adres

Redactieadres

Postbus 344, 3720 AH Bilthoven, Nederland

Internet

www.zozolala.com redactie@zozolala.com

Piet Snot Vismarkt 3 3511 KR / 030 - 231 84 72 www.pietsnot.nl Strip en lektuurshop Oude Gracht 194 3511 NR / 030 - 233 43 57 www.stripart.nl

Zwolle De boekenhalte Assendorperstraat 103 8012 DH / 038 - 422 10 77 www.boekenhalte.nl

Oplage

6.000 exemplaren.

issn

1382 8630

Overname van a rtikelen, strips of illustraties enkel in overleg met de uitgever.

De Amerikaanse stripauteur Charles Burns wist zijn cultstatus te ontstijgen en aansluiting te vinden bij een breder publiek met het grimmige Black Hole, dat in 2009 bij Oog & Blik verscheen als Zwart gat. Deze turf in zwart-wit, gesitueerd in het Seattle van de jaren ‘70, verkent thema’s als seks, drugs en vervreemding. Rode draad in dat verhaal is een mysterieuze seksuele aandoening die enkel tieners treft. En nu is er X’ed Out, Anders dan bij Zwart gat krijgt de lezer in X veel van jouw leven te zien. Waarom? „Ik merk dat ik zachtjes aan meer en meer van mezelf in mijn verhalen probeer te leggen. Dat is deels een poging om oprecht te zijn, en deels omdat ik denk dat persoonlijke elementen interessante verhalen opleveren. Zwart gat was het eerste verhaal waarin ik probeerde me meer op de persoonlijkheid van de karakters toe te spitsen. Ze weerspiegelen mijn persoonlijkheid en die van veel van mijn vrienden. Zwart gat laat veel zien van de omgeving en de sociale context waarin ik ben opgegroeid.”

vertaald als X, het eerste deel van een trilogie. Burns heeft

Net als in Zwart gat zijn in X de hoofdrolspelers adolescenten. Wat is jouw fascinatie voor jeugdcultuur? „In het oorspronkelijke verhaal wilde ik een onderdeel van mijn eigen jeugd onderzoeken. Met name dat wat ik eind jaren ‘70 heb meegemaakt, toen ik in San Francisco woonde. Het was voor mij een intense, diepzinnige periode waarin erg veel informatie, nieuwe ideeën en sensaties mijn kant uitkwamen. Zoals punk, wat volledig nieuw was en zich sterk afzette tegen de bestaande, burgerlijke, commercieel georiënteerde jeugdcultuur. Ik was helemaal into punk. Naarmate ik langer aan het verhaal werkte, besefte ik dat er ook aspecten in opdoken die mij op dit moment bezighouden. Zoals familie en sterfelijkheid en dergelijke. Belangrijke elementen in dit verhaal zijn bijvoorbeeld de verhouding tussen de hoofdrolspeler en zijn vader, de zoektocht naar de eigen identiteit en het omgaan met ouder worden…”

album. Burns was onlangs in de Lage Landen en ZozoLala

Is Doug, die op een frisse manier in de wereld staat, het sleutelfiguur van X? „Doug is een tamelijk naïef personage zonder veel ervaring. Zijn leven vertoont overeenkomsten met dat van mij toen ik jong was. Hij zit bijvoorbeeld op de kunstacademie, net als ik in die tijd. Maar er zijn ook elementen die mijn persoonlijke worstelingen vertolken. De eerste keer dat hij opduikt in X heeft hij zichzelf teruggetrokken in een isolement. Hij neemt drugs en plaatst zichzelf in een soort van cocon. Waarom hij dat doet, komen we nog niet te weten. Dat is één van de mysteries in het

het roer radicaal omgegooid: X verscheen in kleur, niet op comic- maar op groot formaat en bevat 56 pagina’s. Op de voorkant prijkt een afbeelding die refereert aan het omslag van De geheimzinnige ster, gemaakt door Hergé, de meester van de klare lijn. Alles ademt de sfeer uit van een Europees

strikte hem voor een gesprek. door Bart Croonenborghs eerste deel. Maar het staat in zekere zin symbool voor mijn eigen leven. Ik leef ook op een erg geïsoleerde manier.” Doug wil erg graag deel uitmaken van de punkscène. „Dat X aftrapt bij de begindagen van de punk, is geen toeval. In mijn herinnering kwam de punk van de grond in 1977. In dat jaar heb ik de muziek van bands als The Ramones en de Sex Pistols leren kennen. Ik ging in San Francisco wonen en er hing iets in de lucht. Een ruw idee van wat ‘punk’ allemaal was. Heel veel nieuwe ideeën werden omschreven als punk. Het was een tijd waarin er geen grenzen aan de creativiteit leken te bestaan. Met nieuwe tijdschriften en muziek en het idee dat je zelf vorm kon geven aan deze subcultuur. Een heleboel nieuwe bands kwamen zó van de kunstacademies. Dat waren de art kids die altijd met nieuwe dingen bezig waren en nu eindelijk hun kans schoon zagen om hun stem te laten horen. Ze maakten hun eigen muziek en hadden er geen probleem mee om hun rug naar de bestaande cultuur te keren. Iedereen kan wel drie akkoorden op een gitaar spelen. Maar toen men dat 3

ook daadwerkelijk deed, was dat een gebeurtenis van formaat! En op televisie had je van die slechte, opkomende acteurs die dingen uitkraamden als ‘Heeeeeyyy maaaaan!’ en ‘We’re into paaaaaain and we hate everybody!’ Mijn ouders vonden het maar niets, zelfs bijna crimineel. Al die vreemde jongelui! Ik denk dat die creatieve golf van de punk zo’n drie à vier jaar bestaan heeft. Misschien was punk uiteindelijk wel gewoon een modeterm, maar toen er nog geen hapklare definitie voor bestond, was het voor mij in ieder geval erg interessant. De overtuiging dat iedereen gewoon zijn eigen ding kon doen, was voor mij hét grote idee uit deze periode.” Je bent een grote fan van de schrijver William S. Burroughs, wiens cut up-techniek, waarbij de tekst wordt verknipt en op louter toevallige wijze wordt herschikt, weerspiegeld wordt in de surrealistische sprongen in je verhaallijnen. In hoeverre ben je beïnvloed door de beatnik-generatie? „Ik vond Burroughs de meest getalenteerde en interessantste. Ik ben ook wel geïnteresseerd in Allen Ginsberg, Jack

Kerouac en andere schrijvers uit die periode, maar het is de intensiteit van Burroughs’ werk die bij mij is blijven hangen. Hij paste ideeën uit de beeldende kunsten toe op zijn teksten. Zoals de cut up, die erg verwant is met de collage. Dat vond ik erg aantrekkelijk. Ik hou niet van alles dat hij heeft geschreven, maar conceptueel is hij erg sterk. De kern van zijn werk zit vermoedelijk in veel van zijn vroege werk, als Naked Lunch. Er zitten in X expliciete verwijzingen naar Burroughs, zoals wanneer Doug zijn performance opvoert en zegt: ‘My name is Nitnit also known as Johnny 23’. Johnny 23 is de titel van een verhaal van Burroughs. Het was ook de naam van mijn punkband. We waren niet bepaald goed, we moesten werkelijk àlles lenen. Gitaren, tapes, noem maar op.” Dat experimenteren en zoeken naar wat je past, dat maakt toch deel uit van ‘jong zijn’, niet? „Ik kom uit een middenklassengezin en ik had eerlijk gezegd niet de luxe om te experimenteren. Ik had wel de tijd om naar de kunstacademie te gaan en daar zaken uit te proberen. Dat doe ik overigens nog steeds. In X vind je heel wat 4

verwijzingen naar fotografen en andere kunstenaars die ik de moeite waard vind. Ik heb me aan beeldhouwen gewaagd, schilderen, performances… Het is een goede zaak dat de opnames van mijn performances verloren zijn geraakt. Een vriend zei me ooit: ‘Hang een cassettedeck om je nek en stap het podium op. Neem maar iets op, en als je de band voorstelt, moet je de microfoon wegleggen.’ Dat soort dingen dus. Een scène die overigens ook een plekje heeft gekregen in het boek.” Punk en Burroughs zijn beide explosies van ongebreidelde creativiteit. In X verpak je deze invloeden in de ingetogen stijl van Hergés klare lijn. Vanwaar die combinatie? „Ik las als kind heel graag Kuifje en allerlei andere strips in die stijl. Het idee om die totaal verschillende werelden met elkaar te combineren, beviel me. Net zoals Burroughs dat doet in Cities of the Red Night. Daarin heb je twee verschillende verhalen in twee verschillende genres, die voortdurend door elkaar lopen. Verderop in X komen er ook andere invloeden

bij, zoals de Amerikaanse romantische strip. Die zijn een echo van mijn tijd in San Francisco, toen ik stapels romantische strips kocht voor mijn vriendin. Uit de jaren ‘60 komt dan weer de kledingstijl, met die dunne dasjes en zo.” Wat trekt je zo aan in Hergés klare lijn? „Dat is een moeilijke vraag. Die heb ik heb mezelf ook vaak gesteld. Het is allicht het resultaat van alles wat ik gelezen heb. Zo had ik een reeks boeken die ik al ‘las’ voor ik zelfs maar kon lezen. Wanneer je een bepaalde leeftijd hebt, is je brein zeer ontvankelijk voor zekere beelden en ideeën. Die nestelen zich in je onderbewustzijn en je denken. En die willen je wel eens naar onbekend terrein te duwen, zoals het maken van een boek in kleur… Een van de meest opwindende elementen van X was voor mij het gebruik van kleur en de sleutelrol die het speelt in het verhaal. Het werken met kleur was echt een leerproces. De affiches in het boek waren aanvankelijk foto’s die ik op de computer had bewerkt. Ze hadden een bevreemdend effect, dat de lezer uit de betovering van het boek haalde. Dat deed me besluiten om toch maar alles te tekenen.”

Ben je ook zo’n perfectionist als Hergé? „Ik ken mijn beperkingen. Ik heb bijvoorbeeld geen studio die wagens voor me kan tekenen. In Zwart gat zul je misschien vier auto’s vinden. Ik ben echt niet goed in het tekenen van technische zaken. Het kost me de grootste moeite het juiste perspectief te vinden. Ik weet hoe het moet, maar... Maar net als Hergé neem ik wel mijn tijd. Ik wil er zeker van zijn dat de tekeningen en pagina’s in balans zijn en dat het verhaal vloeit zoals ik het wil. De constructie van het verhaal is het belangrijkste werk. De deeltjes moeten in elkaar passen. Tekenen en schilderen, dat zijn vaardigheden. Maar het is in het uitwerken van het verhaal waar mijn echte strijd zich afspeelt. Zonder een goed geconstrueerd verhaal heb je alleen maar een reeks illustraties.” Miste je in X niet je vertrouwde schaduwen en zwartpartijen? „Er zijn een aantal dingen die ik heb uitgeprobeerd toen ik aan het verhaal begon. Probeersels die me steevast terugbrachten naar mijn comfortzone. Voor X hield ik me heel strikt aan de opdeling in vakjes, waar de pagina’s in Zwart gat veel luchtiger en open waren. De tekenstijl die ik in X hanteer, is ook iets eenvoudiger. Daarbij zijn

een aantal technieken gesneuveld die ik in het verleden vaak gebruikte, zoals het gebruik van veel zwart en beelden die daaruit naar voren komen. Bij kleuren werkt dat dus niet. Dat maakte van X ook een oefening in beheersing en dat was af en toe wel frustrerend. Maar uiteindelijk heb ik het verhaal wel kunnen vertellen op de manier die mij voor ogen stond. En dat is het belangrijkste: de storytelling.” Hoe lang ga je hier nog mee door? „X wordt een reeks van drie boeken waarin het verhaal per deel wordt opgebouwd. Sommige mensen waren gefrustreerd over de cliffhanger waarmee het eerste deel eindigt, maar dat heb ik heel bewust gedaan. Ik laat graag een aantal zaken open. Vragen interesseren mij meer dan antwoorden. Ik hoef ze niet zo nodig allemaal te beantwoorden. Ik houd van verhalen zonder een al te duidelijk plot. Verhalen die je eigen fantasie stimuleren en het verhaal doen groeien. Tal van mensen zeiden me dat ze het boek verschillende keren hadden gelezen en er elke keer andere dingen in hadden ontdekt. Dat vind ik erg leuk: als mensen mij verrassen met hun theorieën over mijn verhaal. Dat betekent dat ze zich echt in het verhaal hebben ingeleefd.” × Met dank aan de gulle medewerking van Roel Daenen

Mariko: „Skim is eigenlijk bij toeval ontstaan. Iemand die ik ken, heeft een uitgeverij en zij wilde graag strips uitgeven van mensen die nooit eerder een strip hadden gemaakt. Ik had een idee voor een verhaal en heb aan Jillian gevraagd om de tekeningen erbij te maken. We hebben eerst een kort verhaal van 24 pagina’s gemaakt en mijn literair agent was daar zo enthousiast over, dat ze ons vroeg om er een compleet boek van te maken.” Jillian: „Ik had al een klein beetje ervaring met het maken van strips. Ik heb een tijdje ministrips gemaakt en maakte een korte strip voor The New York Times: For Nana on mothers’day, maar van huis uit ben ik illustratrice. Ik maak tijdschriftomslagen, illustraties bij artikelen en reclamewerk.” Is er een groot verschil tussen het maken van een illustratie en een serie opeenvolgende tekeningen? Jillian: „Het zijn twee heel verschillende werelden. Je kunt in een stripverhaal veel meer van jezelf kwijt dan in een illustratie, maar het kost ook veel meer tijd om te maken. Een stripverhaal is veel complexer, je bent bijvoorbeeld veel langer bezig met de compositie van een pagina. Het heeft veel tijd gekost om Skim te maken, ongeveer tweeënhalf jaar Een van de redenen dat het

Skim was voor schrijfster Mariko Tamaki en haar tekenende nicht Jillian hun debuut als stripmakers. Het verhaal over een opgroeiende tiener werd twee jaar geleden in NoordAmerika warm ontvangen en in de jaren erna volgde de rest van de wereld. Jilllian en Mariko waren in Nederland en België om de vertaling van hun boek te promoten. We spraken met hen aan het einde van de tournee, die zij samen met Nate Powell maakten, in Utrecht. door Hans Pols

Skim speelt zich af ergens in de jaren negentig van de vorige eeuw in Canada en beschrijft een episode uit het leven van een tienermeisje met een voorkeur voor gothic en wicca. Kim zit op een meisjesschool en ze heeft het niet gemakkelijk. Wie anders is en uit de toon valt, wordt gepest. Dat ze dikker is dan de rest, levert haar de bijnaam Skim op. Als het vriendje van een van de meiden zelfmoord pleegt, raakt de hele school in de rouw. Skim en haar vriendin Lisa bezien de gebeurtenissen na de zelfmoord met afstand en cynisme, maar Skim ontkomt er niet aan dat er ook in haar leven dingen veranderen. Zo is er juffrouw Archer, de literatuurdocente waarmee Skim het prima kan vinden (te goed volgens sommigen) en die volkomen nieuwe gevoelens bij haar oproept. Skim; Uitg. Sherpa; 144 p.; zwart-wit; paperback; € 16,95

zo lang duurde, is dat je met het werken aan een stripverhaal geen geld verdient. Ik kon dus niet continu aan Skim werken en moest ook illustratiewerk doen om in mijn inkomen te voorzien. Ik ken maar weinig mensen die alleen van het tekenen van strips kunnen leven.” Mariko: „Met schrijven is het net zo. Schrijven is iets wat je doet omdat je het graag wilt doen, niet omdat je je rekeningen moet kunnen betalen. Ik geef les. Ik denk niet dat het verkeerd is om het schrijven te combineren met een baan. Op die manier blijf je ook betrokken bij wat er aan om je heen gebeurt en doe je nieuwe ervaringen op. Als je alleen maar thuis zit te schrijven, loop je de kans dat je het contact met de echte wereld verliest en geïsoleerd raakt.” Werd je bij het schrijven van Skim geïnspireerd door andere strips? Mariko: „Ik ben niet zozeer beïnvloed door graphic novels, maar meer door Canadese schrijvers als Alice Munro en Timothy Findley. Ik ben dol op literatuur. Bij het schrijven van Skim had ik ook niet zo zeer beelden voor ogen, ik beleefde het meer als een toneelstuk of een roman.” Was het moeilijk voor jou om de juiste beelden te kiezen bij Mariko’s verhaal? Jillian: „Niet echt, het is mijn vak, hè? Het lastigst was het om de juiste beelden te vinden bij de dialogen. Die zijn heel bepalend voor het boek.” Het verhaal doet wat denken aan Twin Peaks: er gebeurt iets, in dit geval pleegt een jongen zelfmoord, waardoor er een keten van gebeurtenissen op gang komt. Mariko knikt instemmend: „Televisieseries waren een bron van inspiratie, vooral series over jonge mensen. Daar heb je er veel van in Amerika en Canada.” Jillian: „Maar ook films zoals The breakfast club en Sixteen candles. Met Skim proberen we een wat realistischer beeld van de tienerjaren te geven dan je tegenwoordig vaak in series op televisie ziet, moderne tienerdrama’s zijn erg soap opera-achtig. Het zijn verhaaltjes met een begin, een midden en een einde en vormen een mooi afgerond geheel. We houden wel van de clichés in tienerdrama’s, maar we wilden er ook mee spelen. Veel van die films en series zijn beperkt houdbaar; je kijkt er naar als je zelf van die leeftijd bent, maar daarna ga je een andere fase van je leven in. Skim moet ook in die latere levensfases nog de moeite waard zijn om te lezen.” Vanwaar jullie fascinatie voor de tienertijd? Mariko: „In zekere zin is het de belangrijkste periode in je leven: er gebeuren belangrijke dingen, het is de tijd waarin je gevormd wordt. Maar in veel films en boeken wordt het belang ervan overdreven. In Canada kwam Skim bij een jeugdboekenuitgever uit, maar ik spreek ook veel mensen van onze leeftijd die het met plezier hebben gelezen; ze vinden het leuk om terug te kijken op de tijd dat ze zelf 16 waren. Het is een soort terugverlangen naar een heel gevoelige periode. Ik denk dat dat de reden is waarom veel graphic novels op dit moment gaan over volwassen worden. Veel van de makers ervan hebben nu de leeftijd waarop ze op hun tienertijd terugkijken. Op die leeftijd heb je ook nog niet zo veel andere dingen meegemaakt waar je het over kunt hebben.” Coming of age-verhalen zijn nu een trend in de stripwereld. Een paar jaar geleden had iedereen het nog over allerlei ziektes en nu…

Jillian: „O, maar een graphic novel kan over van alles gaan en je zult zien dat er steeds meer variatie ontstaat! Dat zie je nu al in Japan.” Hebben jullie Japanse wortels? Jillian: „Ja, maar dan moet je eigenlijk al heel ver terug gaan in de tijd naar onze grootvader en overgrootvader. Cultureel gezien zijn we meer Canadees dan Japans, onze ouders spreken geen Japans meer.” Toch zie ik wel Japanse invloeden in jouw tekenwerk. Jillian: „Tot op zekere hoogte ben ik het wel met je eens, de hoofdpersoon heeft Japanse voorouders net als wij, maar er zijn ook nog zo veel andere invloeden. Het verhaal is echt heel Noord-Amerikaans, ook al is de hoofdpersoon half Japans. Het mooiste voorbeeld van het verschil in cultuur is de Japanse uitgave van Skim. In Japan heet het boek Girl en heeft het een soort lichtgevend roze omslag met een andere illustratie, bovendien is het formaat kleiner. Toen ik de Japanse versie voor het eerst zag, dacht ik dat het een heel ander boek was. Maar ik denk dat het thema van Skim, ondanks de Amerikaanse setting, in heel veel landen en culturen herkend wordt. Niet voor niets zijn er al heel veel vertalingen. Naar aanleiding van die vertalingen hebben wij al een aantal landen bezocht voor interviews en signeersessies. Toen we in Spanje waren, hadden veel mensen waar we mee spraken het over de zelfmoord en over wicca. Dat waren de elementen die voor hen vreemd waren en daardoor meer opvielen. Maar hoe vreemd het ook klinkt – zelfmoord is iets vreselijks – maar het is een vaak terugkerend thema in Noord-Amerikaanse tienerfilms en series. Het wordt daarin niet zo heel serieus genomen.” In Skim wordt gesuggereerd dat het vriendje van een van de schoolmeisjes zelfmoord heeft gepleegd omdat hij homo is. Zelfmoord onder homojongeren is een onderwerp dat de laatste tijd veel aandacht krijgt in de VS. Mariko: „Of hij nu wel of niet homo is, doet er niet zo veel toe. Het gaat meer over roddelen. Toen ik op highschool zat, was er niets zo gemakkelijk als beweren dat iemand homo was om hem of haar zwart te maken. Als je rare schoenen droeg of zo iets, dan was je al gauw lesbisch. Dat was meer wat ik in gedachten had bij het schrijven. Het feit dat hij gay had kunnen zijn, geeft weer wekenlang stof voor verhalen, hij wordt heel iemand anders dan hij misschien echt was. Zijn zelfmoord is een soort katalysator voor een reeks gebeurtenissen, niet alleen voor Skim, maar ook in de levens van mensen om haar heen.” Jillian: „Dat de jongen zichzelf ombrengt, wordt min of meer geromantiseerd. Er wordt een soort Romeo en Julia-verhaal omheen bedacht. Het idee van een star crossed lover heeft nog altijd veel glamour, denk maar aan Twilight. Voor Skim en de mensen om haar heen is de zelfmoord iets wat ze gebruiken om hun eigen verhaal, hun eigen verandering mee te vertellen.” Skim is heel sceptisch over de manier waarop de school het rouwproces oppakt, de clubjes die ontstaan, de maatschappelijke en psychosociale hulpverlening… Jillian: „O ja, er zijn natuurlijk vreselijke dingen gebeurd op high schools en men is zich af gaan vragen hoe ze daar mee om moeten gaan. Er bestaat in de Verenigde Staten een hele zelfhulpmachine die tijdens de schooljaren op gang komt. Je kunt je afvragen of zo’n pseudo-psychologische aanpak wel de beste manier is om met verlies om te gaan. Het is ook een soort entertainment geworden. Als er iets tragisch gebeurt, komen meteen de media er op af en schiet iedereen in een soort collectieve rouw. Iedereen wordt geïnterviewd en huilt. Het is bijna

een weekend tijd compleet van uiterlijk veranderde. Je probeert van alles uit op die leeftijd. Het is grappig, maar het is ook belangrijk om te doen. Het maakt deel uit van een proces waarin je op zoek gaat naar wie je bent en bij welke groep je je thuis voelt. Ik was op high school een goth, maar ik was niet de enige, ik hoorde bij een groepje, dat luisterde naar The Cure en zo.” In hoeverre is Skim autobiografisch? Mariko: „Skim beschrijft niet wat ik zelf heb meegemaakt toen ik 16 was. Ik heb wel allerlei dingen die ik mij herinner in het verhaal verwerkt, maar de plot is fictie. Ik heb geprobeerd om een soort universeel verhaal te maken, waarin mijn ervaringen en ervaringen die iedereen heeft met elkaar zijn vermengd.” Welke elementen heb jij ingebracht? Jillian: „De details. Ik heb geprobeerd om allerlei kleine dingen aan het verhaal toe te voegen. Gesprekjes op de achtergrond, beeldelementen die de dialoog versterken.” een moderne versie van groepjes mensen die vroeger huilend en klagend achter een dode aanliepen.” Mariko: „Er heerst in Amerika een stemming van: geniet elke dag van het leven. Als je er dan eens minder van geniet om soms hele goede redenen, mag dat niet. He, ik ben depressief, dus daar ga ik meteen aan werken! Voor Skim is het daarom verwarrend wat er om haar heen gebeurt.” Waarom voelt Skim zich aangetrokken tot wicca? Jillian; „Dat komt heel veel voor op Amerikaanse high schools. In groep acht, negen zo ongeveer raken vooral meisjes geïnteresseerd in dingen als Ouija borden, tarotkaarten, hekserij en dat soort dingen.” Mariko: „Je moet het niet te serieus nemen. Ik zie het als een moderne, grappige vorm van rebellie, van verzet tegen het gezag. Het is vooral uiterlijk vertoon. Vrouwen die ik ken en die aan wicca doen, echte heksen, kleden zich niet zo opzichtig. Het is een modeverschijnsel, een beetje zoals Twilight. Het heeft ook te maken met het zoeken naar een eigen identiteit. Ik zat zelf ook op een meisjesschool en daar was een leerlinge die in

Er zijn niet zo veel vrouwen die stripverhalen tekenen. Jillian: „Je hebt gelijk als je het hebt over Marvel comics en zo, maar met het soort strips dat wij maken, graphic novels, is een veel gevarieerdere groep mensen bezig. Er zijn best veel vrouwen bezig met graphic novels. Wat me wel opvalt, is dat er weinig homo’s mee bezig zijn.” Mariko: „Ze zijn er wel, zoals Maurice Vellekoop, maar hij maakt niet veel strips meer. Maar het zijn er niet veel. Ik las kort geleden een strip over Freddy Mercury, een van de queerest strips die ik ooit heb gelezen en grappig genoeg is hij door een hetero gemaakt. Het feit dat ik zelf lesbisch ben, maakt van Skim geen homostrip. Sommige mensen verwijten me dat. Zij vinden Skim niet gay genoeg, maar je moet niet vergeten dat het zich afspeelt in de jaren ’90. De personages zouden nu anders zijn. Het is ook nooit de bedoeling geweest om een politiek statement te maken. Dat Skim van Aziatische afkomst is, speelt ook geen rol. Het gaat er mij niet om homoseksualiteit te propageren en een boodschap uit te dragen in de zin van: ‘het is okay om gay te zijn’. Dat levert geen goed verhaal op en mij gaat het om het vertellen van een verhaal.” ×

Stripessay: meer dan woorden kunnen zeggen? Op de volgende pagina’s staat een bijzondere bijdrage van Jeroen Jager: een stuk over een actuele strip, niet alleen geschreven maar ook getekend.

Jeroen Jager oogstte in 2004 veel lof met zijn debuut Schaduw, een verhaal over de diensttijd van zijn opa tijdens de Politionele Acties in Indonesië. Sindsdien werkt hij als illustrator en dartelt hij door het leven samen met de door hem bedachte stripkat Kittepoes. Op zijn website presenteert hij zijn werk en houdt hij een weblog bij: www.jeroenjager.nl.

Voor ZozoLala zijn we altijd op zoek naar mensen die originele bijdragen aan het blad kunnen leveren. Tijdens een ontmoeting met Jeroen, jarenlang medewerker van het Nederlands Stripmuseum Groningen, gaf hij aan dat hij het leuk zou vinden eens wat voor ZozoLala te maken. Maar dan wel op zijn manier: in woord én beeld. Wat voor nieuwswaardig onderwerp had Jeroen in gedachten? Na een korte pauze merkte hij op dat hij de laatste tijd, zoals velen, erg had genoten van Blacksad. Dat leek ons een uitstekend uitgangspunt voor wat we uit de losse pols een ‘stripessay’ noemden: een getekende beschouwing over een getekend boek. Het zou het begin van een bijzondere traditie kunnen worden: stripmakers die de stripkritiek niet alleen aan de schrijvende critici willen overlaten, kunnen zich met een korte synopsis (voorstel voor onderwerp, invalshoek en visuele benadering) melden bij: redactie@zozolala.com. We zijn benieuwd!

Laatste Oordeel Sfeervolle blik op het Duitse interbellum Oorlog en liefde 1 & 2: Laatste lente & Een zomer in Parijs (Jean-Michelle Beuriot/Philippe Richelle) Uitg. Casterman; 84 & 54 pl.; kleur, harde kaft; € 14,50 per deel

Duitsland, 1932. Martin Mahner is een scholier van zeventien. Zijn vader is een overtuigd aanhanger van de NSDAP, die zijn mening niet onder stoelen of banken steekt. Martin wil er niets van weten, maar stuurt niet aan op een confrontatie. Een houding die hem tekent. Ook bij zijn vrienden en op feestjes en bijeenkomsten merkt hij dat de waardering voor de NSDAP toeneemt. En hoewel hij zijn eigen overtuiging niet verloochent, voelt hij ook niet de behoefte om met zijn aversie te koop te lopen. Feitelijk is Martin niet per se tegen de nazi’s, maar tegen onrechtvaardigheid en irrationeel gedrag. En tijdens het interbellum strijden alle oude en nieuwe ideologieën zo verbeten om aanhangers, dat geen van hen zonder schandalen of excessen blijft. Martin houdt zich daarom afzijdig van politiek. Liever steekt hij zijn energie in zichzelf, zijn vrienden en zijn liefdes. En houdt hij zich niet al te veel bezig met de toekomst. Martin is kortom de ideale hoofdpersoon om mee te laten dobberen op de stroom, die het Duitse volk in die tijd in zijn greep kreeg, zonder dat de lezer zijn sympathie verliest. Iemand van wie het aannemelijk is dat hij bevriend raakt met een joods meisje, maar van wie het je ook niet verbaast dat hij tien jaar later officier is in het Duitse leger. Met Martin Mahner heeft schrijver Philippe Richelle zichzelf de mogelijkheid gegeven, om de omslag van een democratisch Duitsland naar een dictatuur van binnenuit te bekijken. Daarbij probeert hij zoveel mogelijk lagen in de samenleving de revue te laten passeren. In woord en beeld wordt duidelijk gemaakt hoe de omslag zich sluipenderwijs voltrekt. Door de vele discussies en het wat vlakke karakter

Donkere toekomstvisie uit een somber tijdperk Martha Washington: Een Amerikaanse droom (Frank Miller & Dave Gibbons) Uitg. De Vliegende Hollander; 200 p.; kleur; paperback; € 17,50

Eind jaren ’80 waren Frank Miller en Dave Gibbons top of the bill in comicland. Miller had – nadat hij de in versukkeling geraakte comicreeks Daredevil nieuw leven had ingeblazen – dat kunstje met groot succes herhaald met zijn Batman-adaptaties The dark knight returns en Batman: year one. Gibbons had net samen met scenarist Alan Moore de stripwereld voorgoed veranderd met hun grensverleggende superheldenstrip Watchmen. Toen zij in 1988 besloten de handen ineen te slaan voor een gezamenlijk project, waren de verwachtingen dan ook hoog gespannen. Ze zouden slechts gedeeltelijk worden ingelost. Give me liberty heette de vierdelige comicreeks, waarvan de eerste twee delen in 1990 als losse albums verschenen in het Nederlands bij uitgeverij Arboris. Twintig jaar later heeft uitgeverij De Vliegende Hollander nu alle delen gebundeld onder de titel Martha Washington. Martha Washington vertelt het verhaal van de gelijknamige hoofdpersone die opgroeit in het Amerika van een (althans in 1988 nog) nabije toekomst: het verhaal speelt zich grotendeels af in 2011. De Verenigde Staten zijn door onderlinge strijd en separatisme uiteen gevallen in diverse machtsblokken. Milieuvervuiling heeft grote delen onleefbaar gemaakt en de hyperconsumptie heeft dermate extreme vormen aangenomen, dat een grote hamburgerketen zijn eigen leger heeft om de Zuid-Amerikaanse regenwouden in te nemen en plat te branden voor veehouderij.

van Martin, kabbelt het verhaal hier en daar, maar over het algemeen weet Richelle de vaart erin te houden. Het tekenwerk van Jean-Michel Beuriot draagt daar in belangrijke mate aan bij. Hij vermijdt het gevaar van pratende hoofden door de personages niet al te dicht op de huid te zitten. Bijkomend voordeel is dat we veel interieurs te zien krijgen, waarmee Beuriot een sfeervol tijdsbeeld weet neer te zetten. De door hem losjes gehanteerde klare lijn, sluit daar goed bij aan. Dat geldt ook voor de inkleuring van Scarlett Smulkowski. Haar stemmige bruin- en blauwtinten maken het plaatje compleet. Alles bij elkaar, maakt dat van Oorlog en liefde een onbetwiste aanwinst. Sigge Stegeman

Martha groeit op in een getto voor arme zwarten. Ze weet haar lot van werkloosheid en verslaving te ontvluchten door dienst te nemen in het leger en ze klimt op in de maatschappij, ondanks tegenwerking van haar haatdragende en corrupte superieur Moretti. De oorspronkelijke titel Give me liberty is een citaat van Patrick Henry, een van de revolutionaire voormannen in de Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd van 1776: ‘Give me liberty or give me death.’ Het verwijst naar het thema dat scenarist Miller aanroert: de oorspronkelijke idealen van de VS, zoals vrijheid en gelijkheid, dreigen te worden verkwanseld. Toen hij aan de strip begon waren het de nadagen van het Reagan-tijdperk. Een tijd waarin de verschillen in de Verenigde Staten weer groter waren geworden, waarin de gehoopte wereldvrede verder weg leek dan ooit (het is nog voor de val van de Muur) en de vrije markt heilig was verklaard. In de nabije toekomst zoals Miller die schetst, nadert het einde van de wereld daardoor met rasse schreden. Miller zet zijn parabel aanvankelijk erg zwaar aan. De morele boodschap ligt er duimendik bovenop. Zo dik, dat hij besluit de boel te verluchtigen met de nodige absurdistische elementen. Zo introduceert hij een telepathisch begaafd mutantje als sidekick van Martha. Gibbons mag zich uitleven op de groteske wapens van het happy meal-leger in de oerwouden. Give me liberty/Martha Washington kreeg wel de nodige artistieke erkenning, maar het enorme commerciële succes bleef uit. Wel verkocht de strip goed genoeg voor een vervolg, waarin Martha het opneemt tegen corruptie en de almachtig geworden computers. Ook die verhalen wil De Vliegende Hollander in vertaling uitbrengen. Het is een late, maar terechte poging de strip alsnog aan de vergetelheid te onttrekken. Niet alleen is het een vaardig vertelde avonturenstrip (dat is wel aan Miller besteed), maar bovenal is het een prachtig tijdsbeeld uit de sombere jaren ’80 dat anno 2011 nog verrassend actueel is en nog niets aan zeggingskracht heeft ingeboet. Hans van Soest

Laatste Oordeel Een onconventionele familie Fun home (Alison Bechdel) Uitg. Xtra; 240 pl.; zwart-wit; paperback; € 23,90

Voordat Fun home verscheen in de Verenigde Staten, had Alison Bechdel al zo’n vijftien jaar gewerkt aan de serie Dykes to watch out, een uitstekende kroniek van het lesbische leven, die sinds 1983 in een stuk of zestig tijdschriften verschijnt. In een klap werd zij beroemd toen in 2007 Fun home verscheen, volgens Time Magazine het beste boek van dat jaar. In het autobiografische verhaal blikt Alison terug op het leven en de dood van haar vader. De titel van het boek ontleende ze aan het huis waar ze als kind met haar twee broers in opgroeide en waarin een begrafenisonderneming was gevestigd; fun is de afkorting van funeral. Haar vader was constant bezig met het verfraaien van het grote, statige huis dat zo steeds meer op een museum begon te lijken. Hij was leraar Engels en kon uren lezend doorbrengen in zijn bibliotheek. De passie voor literatuur deelt Alison met haar vader, maar een paar weken voor zijn dood ontdekt ze dat dat niet het enige is wat ze met elkaar gemeen hebben. Als ze al niet meer thuis woont en in New York studeert, besluit zij om haar ouders in een brief mede te delen dat ze homoseksueel is. In de moeizame briefwisseling die daar op volgt met haar moeder, komt Alison er achter dat haar vader ook homoseksueel is en een voorkeur heeft voor jonge mannen, wat hem al eens in de problemen bracht. Ze krijgt nauwelijks de kans om er met hem over te praten, want kort na die onthulling wordt hij bij het oversteken van de weg overreden door een truck. Hij wordt niet ouder dan 44 jaar. Was het een ongeluk of

Kriss in de schaduw van Thorgal De werelden van Thorgal: Kriss van Valnor 1: Ik vergeet niets! (Giulio De Vita & Yves Sente) Uitg.: Le Lombard; 54 pl.; kleur; slappe kaft; € 6,50

Toen stripschrijver Jean van Hamme besloot te stoppen met enkele van zijn topreeksen, was dat een verlies voor de stripliefhebber en een ramp voor de stripindustrie. De uitgevers van de belangrijkste reeksen van de scenarist was er dan ook alles aan gelegen om de kip met gouden eieren aan de leg te houden. Uitgeverij Dargaud zocht de oplossing in het albumbreed uitdiepen van de achtergronden van steeds een andere bijfiguur uit de reeks XIII. Bij Le Lombard viel de keuze voor het stripepos Thorgal op een meer traditionele oplossing. Geschreven door troonopvolger Yves Sente wordt de oorspronkelijke serie voortgezet, maar tot dusver met Thorgals zoon Jolan in de hoofdrol. De hoofdreeks wordt nog steeds geschilderd door Rosinski. Daarnaast is Sente begonnen aan een tweede reeks, De werelden van Thorgal. Daarin komt telkens een ander bijfiguur uit de hoofdreeks aan bod. In het eerste deel is de onverwoestbare Kriss van Valnor de protagonist. Tekenaar is de Italiaan Giulio De Vita. Naast meerdere delen over Kriss van Valnor staat ook al een deel over Thorgals dochter Wolvin gepland. Het verschil in kwaliteit tussen het werk van Sente/ De Vita enerzijds en Van Hamme/Rosinski anderzijds is schrijnend. Het eerstgenoemde koppel heeft de pech dat de gekozen constructie vergelijking uitlokt. Wie in de voetsporen treedt van anderen, wordt automatisch langs dezelfde meetlat gelegd. Sente is een verdienstelijke vakman die zijn sporen al verdiende en zijn aanstelling als Thorgal-scenarist ongetwijfeld te danken heeft aan zijn samenwerking

zelfmoord? Op de plek waar Bruce Bechdel wordt begraven, verrijst een kitscherige gedenknaald, helemaal in zijn stijl. Maar het echte monument voor haar vader richtte Alison Bechdel op met Fun home. Het is een goed geschreven boek waarin ze met humor, passie en metaforen uit de wereldliteratuur probeert om haar vader te begrijpen. Daarbij schetst ze ook een fascinerend beeld van haar eigen jeugd in een op zijn zachtst gezegd onconventionele familie en de stoornissen die ze daar zelf bij ontwikkelde. Uitgeverij Xtra kondigde jaren geleden al een vertaling aan van Fun home, maar eerlijk gezegd hadden we de hoop al opgegeven dat het er nog van zou komen. Het is een aangename verrassing dat een van de meest baanbrekende graphic novels van de afgelopen tien jaar nu ook in vertaling verkrijgbaar is. Hans Pols

met Rosinski voor het tweeluik De wraak van graaf Skarbek. In Ik vergeet niets! wordt de zwakke plek van ambachtsman Sente echter pijnlijk duidelijk. Hij heeft geen kaas gegeten van een logisch opgebouwde karakterontwikkeling en de daarbij behorende acties en reacties van de personages. Voor talloze reeksen is dat geen enkel bezwaar. Van Hamme heeft echter nadrukkelijk een erfenis op dat gebied nagelaten en de Kriss van Valnor-albums pretenderen nadrukkelijk inzicht te geven in waarom een van de belangrijkste bijfiguren uit de Thorgalcyclus de fraaie etterbak is geworden die onze nobele held pijn in het hoofd en kriebels in de lendenen bezorgt. In Ik vergeet niets! gaat het wat dat betreft gelijk van dik hout zaagt men planken. Een gemene stiefvader, een bangelijke moeder en valse buurjongens maken het leven van een jong meisje tot een hel en al na tien pagina’s is het Kriss volkomen duidelijk wat ze van het leven vooral niet mag verwachten. Tot zo ver niets aan de hand. Het verbitterde kind uit een boerengat waar ze een slavenbestaan leidt, weet echter op driekwart van het album een gedetailleerd plan voor de redding van een meisje en haar eigen toekomst uit te werken en aan een door de wol geverfde rondtrekkende artiest op te dringen. Het op dodelijke wijze uitschakelen van enkele volwassen soldaten en een verwend leeftijdsgenootje is daarna een fluitje van een cent. In de moederreeks rond Thorgal en Jolan maakt het superieure schilderwerk van de oude meester nog veel van het houterige schrijfwerk van Sente goed. Tekenaar De Vita heeft onmiskenbaar veel talent, maar heeft (nog) onvoldoende artistieke kracht om de strip met tekentechnisch vernuft naar een hoger plan te tillen. Ik vergeet niets! is een redelijke strip, maar verschrompelt in de schaduw van de oerreeks. Jef Nieuwenhuis

Laatste Oordeel Meeslepende caleidoscoop vol waanzin Stad van klei (Milan Hulsing) Uitg. Oog&Blik/De Bezige Bij; 144 p.; kleur; paperback; € 19,95

Milan Hulsing geldt al jaren als een van de grootste talenten van de Nederlandse strip. Zijn verhalenbundel Wat Fred niet wist kreeg in 2004 de Stripschapsprijs voor beste album. Hij maakte een deel voor de ter ziele gegane Pincet-reeks, schreef Operatie Hanuman voor Michiel de Jong en hield zich bezig met animatiefilms alvorens hij zijn vriendin achterna trok naar Egypte. Daar liet hij zich inspireren door de kleuren

en de omgeving voor zijn nieuwste project: Stad van klei. Zonder ook maar een cent subsidie en zonder uitzicht of zijn jarenlange werk hem ooit iets oplevert aan royalty’s, maakt de eigenzinnig doorploeterende Hulsing met deze verbluffende strip alle verwachtingen waar. Stad van klei is de verstripping van een verhaal van de Egyptische

Zeker Lezen Superieur collagewerk Gewelddadige gevallen (Dave McKean & Neil Gaiman) Uitg.: Nova Arte; 44 pl.; kleur; harde kaft; €12,00

In snel tempo wordt met terugwerkende kracht de Engelstalige comic-markt voor de Nederlandse striplezer ontsloten. Vooral uitgeverij De Vliegende Hollander heeft daarmee al menig stripparel vrijgegeven. Nu mengt ook de nieuwe uitgeverij Nona Arte zich in het strijdgewoel. Nona Arte wil zich vooral op het fonds van Marvel richten, maar verheugend genoeg trapt de nieuwkomer af met Gewelddadige Gevallen, een vertaling van het monumentale Violent Cases van de Britse stripkanonnen Neil Gaiman en Dave McKean. Het was in 1987 voor hen allebei hun stripdebuut. Later zouden ze nog samenwerken aan Ruis, Black Orchid en Mr. Punch. Gewelddadige gevallen is een geweldige strip. Tekst en tekeningen sluiten naadloos op elkaar aan. Schrijver Gaiman levert zijn fragmentarische jeugdherinneringen van een verteller die het uiterlijk heeft van Gaiman zelf, wat de strip een semi-autobiografisch karakter geeft. Door een armverrekking komt hij als jongen terecht bij een spraakzame osteopaat die ooit in de kringen rond Al Capone verkeerde. Maar zijn jeugdherinneringen zijn vaag. Hij probeert er achter te komen wat echt is en wat hij er later zelf bij heeft verzonnen. Net als in Gaimans latere werk – zoals Sandman – is Gewelddadige gevallen een verhaal over verhalen: in dit geval over herinneringen aan herinneringen. Het maakt de strip op een intrigerende manier

schrijver Mohamed el-Bisatie: Al-Khaldiya (in het Engels verschenen als Over the bridge). Hoofdpersoon is de onaanzienlijke ambtenaar Salem, die op een enorm ministerie werkt dat de budgetten bepaalt en het geld verstrekt aan alle lokale politiekorpsen in het land. Salem bedenkt een plan om snel rijk te worden. Hij verzint een niet-bestaande stad ergens in het zuiden van Egypte en brengt die onder in het onoverzichtelijke archief van het ministerie. Elke dag verzint hij allerlei proces-verbalen die moeten worden ingeleverd door het plaatselijke korps om geld los te krijgen in de hoofdstad. Het geld steekt Salem vervolgens in eigen zak. Om zijn verzinsels zo realistisch mogelijk te maken, bouwt hij de stad volledig na in zijn woonkamer en geeft hij de politiecommissaris en de andere inwoners een gezicht. Langzaam aan beginnen de verzinsels en de realiteit in Salems hoofd echter door elkaar heen te lopen en zakt hij weg in zijn eigen moeras van leugens en waanzin. Hulsing heeft alle impressies die hij de afgelopen jaren in Caïro opdeed, verwerkt in zijn strip. In donker okergeel en grijs weet hij het Egyptische landschap en de stad tot leven te wekken. Hij beheerst vele tekentechnieken. Dit keer heeft hij gekozen voor het gebruik van verf en water en een schilderstijl die doet denken aan die van Pascal Rabaté in zijn magnum opus Ibicus, zonder daar een imitatie van te zijn. Door die semi-realistische schilderingen vol groteske poses, laat Hulsing voldoende over aan de verbeelding van de lezer om zich in het verhaal te kunnen inleven. Ook het knap geconstrueerde scenario draagt daartoe bij. Steeds meer begint de vertelling de lezer te beklemmen. Er broeit iets onder de oppervlakte van het verhaal wat je bij de strot grijpt en dat maakt dat na lezing je koffie ongemerkt koud is worden. Een knappe prestatie. Hulsing bewijst wederom dat hij niet alleen grafisch over uitzonderlijke kwaliteiten beschikt, maar ook nog eens dat hij een van de betere verhalenvertellers van Nederland is. „Ik wil iets betekenisvols maken,” zei hij ooit in een interview met ZozoLala. Dat heeft hij nu gedaan; het heet Stad van klei. Mis het niet. Hans van Soest fragmentarisch. Engeland in de jaren ‘60 en Chicago tijdens de drooglegging voor de Tweede Wereldoorlog lopen door elkaar heen. De prikbordachtige werkwijze van tekenaar/schilder/plakker McKean sluit daar werkelijk naadloos bij aan. De pagina’s van Gewelddadige Gevallen zijn een genot voor het oog. Met gebruik van elke denkbare techniek construeert McKean collages die enkel in toom worden gehouden door de verweven teksten van Gaiman. Slechts af en toe wordt het visuele bombardement onderbroken door een wat rustiger pagina. De strip verscheen in Engeland voor het eerst in 1987, maar geen moment doet het verhaal gedateerd aan. Na meer dan twintig jaar is Gewelddadige gevallen nog steeds okselfris en opwindend. De uitgeverij doet al dat moois recht met een goed verzorgde en betaalbare boekuitgave. Op al dat moois rust slechts één smetje. De degelijke, stevige kaft wordt bijeengehouden door lijm die duidelijke de weelde niet aan kan. Na een keer lezen lag bij het exemplaar van uw recensent de achterkant al helemaal los. Jef Nieuwenhuis

Prikbord Stripschapprijs De Stripschapprijs 2011 gaat naar Minck Oosterveer. Hij krijgt de oeuvreprijs op de Stripdagen in maart (dit keer in Gorinchem). Oosterveer is bekend van strips als Claudia Brücken, Jack Pott, Nicky Saxx, Trunk en de nieuwe Storm. HvS

Franse integralen Uitgeverij Dupuis brengt in het Frans al jaren mooi gebonden bundels uit van klassieke strips uit haar fonds. Onlangs zijn daar een aantal opmerkelijke integrale uitgaves bijgekomen, zoals de Jerry Spring-verhalen van Jijé in zwart-wit. Wie niet weet waar auteurs als Giraud, Hubinon of Follet de mosterd haalden, moet maar eens kijken naar het werk van de Europese wegbereider van de clairobscur in de strip. Ook mooi is Salvatore van Nicolas de Crécy. In het Nederlands werd de reeks over een verliefde garagehouder al na één deel gestopt. In het Frans verschenen er vier, die nu op paperback-formaat zijn gebundeld en niet in kleur zoals de oorspronkelijke albums, maar in sepia. Een andere strip die (schaam je toch Dupuis!) al na een deel werd stopgezet in het Nederlands, was Marzi van tekenares Marzena Sowa over haar jeugd in het communistische Polen. Alle in het Frans verschenen delen zijn op kleiner formaat gebundeld in een koffer inclusief dvd met daarop een documentaire van Sowa’s terugkeer in Polen een allerlei Oost-Europese tekenfilmpjes uit haar jeugd. HvS

Nieuwe uitgevers Aan het eind van 2010 meldde Nona Arte zich aan het uitgeeffront. Haar eerste wapenfeit was de vertaling van Violent Cases van Gaiman en McKean (zie het Laatste Oordeel). Nova Arte wil zich echter vooral richten op vertalingen van comics uit het fonds van Marvel, vooral bundels met afgeronde verhalen. Voor 2011 belooft Nona Arte veel uitgaven, waaronder The Avengers, Frank Millers

Daredevil en Kick-Ass van John Romita Jr. en Mark Millar, hier bekend van de film. Verder gaat uitgeverij Lebowski zich ook storten op strips. Aangekondigd is een vertaling van David Smalls Stitches en Gagarin van Rob van Scheers en Gustavo Garcia. JN

Paul Bodoni De in Zweden woonachtige stripmaker Paul Bodoni (van het onovertroffen 2 Alfredo’s op een groene prairiewolf en Het verhaal van het verhaal en andere verhalen) was afgelopen najaar in Nederland om samen met Marcel Ruijters de Rotterdamse Laurenskerk te bemuurschilderen. Aan het eind van het jaar zakt hij opnieuw af naar onze regionen om enkele maanden deel te nemen aan een kunstproject in een GGZ-instelling in de omgeving van Utrecht. Als eerste stripmaker in een reeks van kunstenaars zal Bodoni zich als artist in residence laten inspireren door de omgeving en de daar verblijvende cliënten. De inspiratie moet zijn vertaling vinden in een strip. JN

Stripsteden In eerste instantie zullen vooral cultuursociologen grijpen naar een essaybundel met

als titel Comics and the City. Urban Space in Print, Picture and Sequence. Toch zijn de overeenkomsten tussen het historische proces van verstedelijking en de opkomst van het beeldverhaal ook voor gewone stripliefhebbers interessant. De bundel biedt beschouwingen die je niet zo gauw in de geijkte stripinfomedia zult vinden: bijvoorbeeld over de vele gezichten van Batmans Gotham City, het Parijs van Jacques Tardi, het fictieve Londen in From Hell, het gebruik van clichés in 100 Bullets en het verschil tussen het Amerikaanse Duckstad en het Duitse Entenhausen. Uitg. Continuumbooks.com; $ 24.95. TD

Retro Het is een en al retro in de Nederlandse strip. Na de geslaagde revitalisering van het stripblad Eppo volgde kortgeleden Por dios, een reguliere en regelmatige publicatie van oud stripmateriaal. Wellicht heeft dat de nimmer aflatende Dick Matena gemotiveerd om zijn klassieke sciencefictionstrip Virl weer nieuw leven in te blazen. Meer voor de hand liggend is dat de alom aanwezige Rob van Bavel een belangrijke rol heeft gespeeld. Op termijn zullen de nieuwe avonturen van Virl namelijk in diens blad Eppo gepubliceerd worden. Eerst rondt Matena de verstripping af van Jan Wolkers’ Kort Amerikaans en aan TheoThijssens’ Kees de jongen. JN

Arcadia Over retro gesproken: uitgeverij Arcadia geeft al jaren pareltjes uit die in een ver verleden door andere uitgevers niet (in het Nederlands) zijn uitgebracht. Zoals Arkel van Marc Hardy en Stephen Desberg. Eind dit jaar verschijnt een nieuw deel van die reeks: De reizigers van de keerzijde. Het langverwachte vervolg op Estel uit 1986! Ook komt Arcadia met een nooit eerder verschenen verhaal van Johnny Paraguay van Malik: Het meisje met het witte haar. Begin jaren ’80 verschenen er twee delen bij uitgeverij Archers. Verder nog niet eerder verschenen album van Vergeten jungle (Mazel en Cauvin) en Dokter Zwitser (Wasterlain). HvS

Stripvoorspelling Dit overzicht van te verschijnen strips is gebaseerd op door de uitgevers aangeleverde informatie. Ondanks de zorgvuldigheid waarmee het wordt samengesteld, komt het regelmatig voor dat de boeken in werkelijkheid pas later verschijnen. Houd voor de meest actuele informatie de webstekken van de uitgeverijen in de gaten. Achter elk album staan de prijs (in euro’s) en de uitvoering (slappe kaft/harde kaft) vermeld. Het cursieve commentaar is van de ZozoLalaredactie. Aanvullingen zijn van harte welkom op stripvoorspelling@zozolala.com.

Te verschijnen in februari, maart en begin april 2011 Arcadia — www.arcadiastrips.be Arcadia archief 13: Vergeten jungle: Het sidderende eiland (Mazel/Cauvin) 19,95; hk.; mrt.

Atlas — www.uitgeverijatlas.nl Misdaad en straf (Korkos/Mairowitz/ Dostojevski) 19,95; sk.; mrt. Stripbewerking

van de Russische literaire klassieker. Mairowitz schreef eerder Kafka voor beginners (met Crumb) en bewerkte Het proces (met Montellier) dit keer werkte hij samen met de onbekende Franse stripmaker Alain Korkos.

Daedalus — www.uitgeverijdaedalus.be Arawn 1: Bran de vervloekte (Grenier/Le Breton) 16,95; hk.; feb. Spin-off van De sagen

alle reeksen voltooid moeten zijn en rest ons nog slechts de epiloog.

Zombies 1: De goddelijke komedie (Peru/ Cholet) 16,95; hk.; mrt.

Dargaud — www.dargaud.com De janitor 4: Spoken uit het verleden (Boucq/Sente) 13,95; hk.; mrt. De overlevenden 1: Kwantumanamoliën (Leo) 6,50; sk.; mrt. Spin-off van de

Antares-cyclus.

Sherman 1: De belofte New York (Griffo/ Desberg) 6,50; sk.; mrt. Zesdelige misdaad-

thriller van de maker van o.a. I.R.$. en De schorpioen.

Dark Dragon Books — www.darkdragonbooks.com Conan 7: Stad der dieven (Nord/Yeats/ Busiek) 17,95; hk.; feb Red Sonja 4: Zielloos (Remender/Renaud) 17,95; hk.; feb.

geschilderd historisch epos van de maker van Korrigans en De kiem van de waanzin.

Durandal 1: Het mark Bretagne (Jarry/ Lemercier) 16,95; hk.; mrt. Gebaseerd op het

Middeleeuwse Roelantslied.

Sherlock Holmes en de vampiers van Londen 2 (Krstic/Laci) 16,95; hk.; feb. Luuna 5: De ring der spiegels (Keramidas/ Crisse) 8,95; sk.; mrt. De afronding van de eer-

ste cyclus.

Mister Hyde versus Frankenstein 2: De val van het huis Jekkyll (Marinetti/Dobs) 16,95; hk.; mrt. De onthoofde arenden 9: De gijzelaar (Pierret/Kraehn) 8,95; sk.; feb. De onthoofde arenden 10: De erfgenaam van Crozenc (Pierret/Kraehn) 8,95; sk.; feb.

Het eerste deel dat niet eerder was uitgegeven.

De onthoofde arenden bundel 6 (Kraehn/ Pellerin) 14,95; hk.; mrt. Samoerai 5: Het eiland zonder naam

thriller voor een volwassen publiek.

Naruto 27 (Kubo) 6,95; sk.; mrt. Slot van de

eerste cyclus.

Psyren 1 (Iwashoro) 6,95; sk.; mrt. Nog een

nieuwe mangareeks, maar nu voor jongetjes

L — www.uitgeverijl.nl De boeken van de zieners 2: Het vermogen (Sieurac/Gaudin/Hobb) 17,50; hk.; feb. Donjon monsters 4: De zwarte heer (Blanquet/Sfar/Trondheim) 16,95; hk.; feb. Slhoka 1: Het vergeten eiland (Floch/ Godderidge/Lyse) 17,95; hk.; mrt. Deze oude

reeks van de tekenaar van Ythaq wordt in rap tempo (her)uitgegeven.

Slhoka 2: De tuinen van Sangali (Floch/ Godderidge/Lyse) 17,95; hk.; mrt. Ythaq 8: De spiegel van de schijn (Floch/ Arleston) 8,90/16,95; sk./hk.; mrt. Met nog 1

deel te gaan is deze humoristische space opera bijna voltooid.

Sprakeloos (Small) 19,90; sk.; mrt. Vertaling

Eppo: Hermannhuppen.com.

Zombillenium 1: Gretchen (De Pins) 6,50; sk.; mrt. Humoristische horror van de tekenaar

De Drakendynastie 1: De woede van Yin Long (Civiello/Herbeau) 17,95; hk.; mrt. Fraai

Kana — www.mangakana.com/nl Ikigami 1 (Mase) 7,95; sk.; mrt. Psychologische

Lebowski — www.lebowskipublishers.nl

Collectie 1800.

Historische strip over de oudheidkundige stad Carthago ten tijden van de Punische oorlogen. Geschreven door David, bekend van Servitude en De wegen van de heer.

Sigmund weet wel raad met mannen (De Wit) 9,90; hk.; mrt.

J.K.J. Bloks 22: Mathias (Dodier) 6,50; sk.; mrt. Jeremiah 30: Mister Fifty-fifty (Hermann) 6,50/11,95; sk./hk.; mrt. Voorgepubliceerd in Jojo 18: Mamy blues (Geerts/Salma) 6,50; sk.; mrt. Zwanenzang van een groot stripmaker

Carmen McCallum 4: De Sonada-affaire: Samuel Earp (Gess/Duval) 8,95; sk.; feb. Carthago, de nieuwe stad 1: De adem van Baäl (De Luca/David) 16,95; hk.; mrt.

levende striplegende Aart Clerckx. Dezelfde auteurs maakten eerder De tragedie van Hamlet.

Dupuis — www.dupuis.com

van de tafelronde.

Ash 1: Anguis Seductor Hominum (Krystel / Debois) 16,95; hk.; mrt. Misdaadthriller in de

(Genet/Di Giorgio) 8,95; sk.; feb. Sektor 1: De bijen (Stalner) 16,95; hk.; mrt. ystopische SF op Britse bodem. D Travis 4: De cybernauten (Ouet/Duval) 8,95; sk.; feb. Uchronies New York 3: Reünie (Defali/ Corbeyran)16,95; sk.; feb. Daarmee zouden

(1955-2010).

van Schatjes.

van Stitches, een autobiografische strip over een liefdeloos opgevoede jongen die opgroeit zonder stem als gevolg van een fatale operatie: Davidsmallbooks.com. Eerder aangekondigd als Getekend door De Vliegende Hollander, maar verschijnt nu bij een andere uitgeverij van de Dutch Media Group. Bij dezelfde uitgever verschijnt in maart tevens een herdruk van Logicomix.

Eureducation — Eureducation.nl

Lombard — www.lelombard.com

Vincent van Gogh. De worsteling van een kunstenaar (Verhaegen/Kragt); sk.; feb.

1066, Willem de Veroveraar (Tenderini/ Weber) 15,95; hk.; mrt. Historisch epos. Weber

Stripbiografie van de legendarische schilder (1853-1890) door voormalige Suske & Wisketekenaar Marc Verhaegen. Alvast aardig vergelijkingsmateriaal voor de Van Gogh-bio die Barbara Stok voor later dit jaar in voorbereiding heeft (en natuurlijk Smudja’s Vincent & Van Gogh en Matena’s Gauguin en Van Gogh).

De Harmonie — www.deharmonie.nl

werkte eerder onder meer aan Alex en Lefranc. Tenderini is van origine inkleurder. Dat is te zien.

Rubine 13: De kwetsbare erfgename (Disano/Walthéry/Mythic) 6,50; sk.; mrt.

Lucky productions Rataplan 20: Blunders 10: Van de kaart (Janvier/Fauche/Leturgie) 6,50; sk.; mrt.

Burgerlijke schemering (Michiels) 17,90; sk.; feb. Opmerkelijke graphic novel vol seks en

Medusa

Er kan wel wat zout uit (Van Straaten) 14,90; sk.; feb. Nieuwe thematische bundel

Meinema/Averbode — www.uitgeverijmeinema.nl

humor over het meedogenloze grotestadsleven van cartoonist Steve Michiels. Preview: Aboutsteve.com.

tekeningen van Peter van Straaten. Dit keer over de hoogte- en dieptepunten van het keukengebeuren.

Mackbeth (Clerckx/Bindervoet/Henkes) 15,90; sk.; mrt. Vierde deel in de serie Klassiek geïl-

lustreerd, waarvoor Bindervoet en Henkes op geheel eigen wijze literaire teksten vertalen. Het geheel werd fraai geïllustreerd door

Kaap Hoorn 1: De baai aan de oostkant (Riboldi/Perrissin) 16,95; hk.; feb. Lijst 66 1: Illinois (Stalner) 16,95; hk.; feb.

Religie in beeld (De Heer) 16,50; sk.; mrt.

Opvolger van Margreet de Heers geslaagde inleiding tot de filosofie, Filofosie in beeld. De Heer is dochter van twee vrijzinnige dominees en (dus?) gediplomeerd theologe, en lijkt op godsdienstig gebied dus een ideale gids: Senoeni.net.

Stripvoorspelling

Silvester — www.silvesterstrips.nl Atalante, De legende 2: Nautiliaa (Crisse/ Besson) 16,95; hk.; feb. Atalante, De legende 3: De geheimen van Samothrachië (Crisse/Besson) 16,95; hk.; mrt. Bone 9: De hoornen kroon (Smith) 19,95; hk.; mrt. Slotdeel van de reeks. Silvester kondigt

voor later dit jaar nog twee spin-offs van Bone aan: Tall tales (met korte verhalen) en Rose (met tekeningen van Charles Vess). Castro (Kleist) 29,95; hk.; mrt. Nieuwe stripbiografie van de maker van Cash.

Casus 3: Soul Man (Denys/Chauvel) 16,95; hk.; feb. Cosa nostra 12: De waanzin van Dutch 2 (Le Saëc/Chauvel) 16,95; hk.; mrt. Golden cup 5: De kus van de draak (Henriet/Pecqueur) 16,95; hk.; feb. Hauteville House 6: De Tasmaanse duivel (Quet/Gioux/Duval) 16,95; hk.; feb. De legende der scharlaken wolken 3: De perfecte streek (Tenuta) 16,95; hk.; mrt. Marie der draken 1: Armance (Démarez/ Ange) 16,95; hk.; mrt. Hé, meisjes! 2 (Lepage/Michel) 16,95; hk.; feb.

Geduld wordt uiteindelijk beloond met de verschijning van het tweede, afsluitende deel van deze ontroerende strip over de levens van

Niet aangekondigd toch verschenen Aardbei en chocola (Aurita) Xtra; 15,00; sk. Openhartige autobiostrip van een jonge

Japans-Française over haar relatie met de Franse cultauteur Frédéric Boilet: Aurita.net.

De avonturen van Red Rat 13 & 14 (Van de Weert) Sjakoo.nl; 15,00; sk. Gen Barrevoets in Hiroshima 5: Oorlog zonder einde (Nakazawa) Xtra; 16,90; sk. Bibi Bazooka (Strijdonk) Lapijn.nl; 11,95; hk.

De Nederlandse Arthur de Pins (Schatjes) is opgestaan.

Beevee (Cambré/Legendre) Linkeroeveruitgevers.be: 9,90. Cartoons op

‘scenario’ van de maker van Verder en Asem.

Claire 22: Meiden met ballen (Wiroja’s) Divo.nl; 6,95; sk. Dan & Larry in ‘Niet doen’ (Cooper) Xtra; 15,00. Evangelie volgens Satan 1: Wees gegroet Maria (Maurel/Cerqueira) Saga; 19,99; hk.

sk.; mrt. Urbanus 143: De biervissen (Linthout/Urbanus) 5,25; sk.; mrt.

drie op het eerste gezicht heel verschillende meisjes. Voor de liefhebbers komt er ook een verzamelbox uit voor beide delen.

Syndikaat — www.syndikaat.nl

schijnt als verzamelbox.

De Vliegende Hollander — www. vaarmee.com

De nachtuil 3: Wulf & Lilya (Hugault/Yann) 16,95; hk.; feb. Slot van de reeks, die ook verDe ongelofelijke avonturen van Kobijn 7: In de hel is elke dag hetzelfde (Trondheim) hk. Voorintekenaars op deze

serie zullen de titel van dit album onderschrijven. Aanvankelijk had Kobijn in 2 jaar in zijn geheel moeten verschijnen. Maar 4 jaar later zijn we net over de helft. En met een ritme van 1 deel per jaar zijn er nog 5 lange jaren te gaan.

De orde van de Drakenridders 7: De zon terugzien (Démarez /Ange) 16,95; hk; mrt. Uur U 2: Parijs, Russische sector (Séjourné/ Duval/Pécau) 16,95; hk.; feb. Wat als D-Day

was uitgesteld en de Russen Parijs hadden bevrijd?

De verborgen geschiedenis 17: Operatie Kadesh (Kordey/Pécau) 16,95; hk.; mrt.

Standaard — www.standaard.com Jump 12: De kop van de kiekeboe (Cambré) 5,25; sk.; mrt. De rode ridder 229: De vreemdeling (Claus/ Lodewijk) 5,25; sk.; mrt. Suske en Wiske 312: De zappende ziel; 5,25; De gemuteerde levensgids (Kito) Xtra; 17,90. Cartoons. Hasta la victoria 1: Cuba 1957 (Casini) Saga; 7,99/19,99; sk./hk. Heinz van H tot Z: E (Windig/De Jong) De Bezige Bij/Oog&Blik; 39,90; hk. Tweede deel

uit de heerlijke reeks herdrukken in kleur van misschien wel de leukste Nederlandse krantenstrip ooit: Gezelligleuk.free.fr.

De helse meute 1: De gezellen van de arend (Hojgaard/Thirault) Medusa; 7,95/16,95; sk./hk. Ben Hur 2: Quintus Arrius (Mitton) Saga; 19,99; hk. Ik vond de site beter (Argibald) Xtra; 9,90; sk. Cartoons. Kinky en Cosy 5: 10.000 Ampère (Nix) Silvester; 8,95; sk. Kinky en Cosy op het net:

Nix.be.

Evert Kwok 2 en 3 (De Blouw/Evenboer) Syndikaat.nl; 7,95; sk. Mannetje Pug 1 (Conte/Lolkema) Syndikaat. nl; 9,95; sk. Check het mannetje zelf:

Rood gras 2: Vannacht is mijn vriendin in een ijsje veranderd (Van Barneveld) sk.

From Hell/Vanuit de hel 3 (Campbell/Moore) 19,95; sk.; mrt. Slot van de monumentale

trilogie over Jack the Ripper én 19e-eeuws Engeland én de verpletterende eeuw die daarop zou volgen.

Uno Mundo wereldstrips In het buitenland verschijnen stapels prachtige strips die ons taalgebied nauwelijks bereiken. Kwaliteit kent echter geen grenzen. Daarom hieronder een selectie van de meest opvallende buitenlandse titels van de laatste twee maanden. De prijzen in euro’s vallen bij importtitels doorgaans wat hoger uit.

Tekstloos Owly and Wormy in Friends All Aflutter (Runton) Simon & Schuster; $ 15.99; hk. Feel

good funny animals voor (an)alfabete lezertjes van alle leeftijden: Andyrunton.com.

Mannetjepug.nl.

Meester Van Kwikschoten en de speelfilm ( Van der Linden/Blokker) Stripstift; 12,95.

Boekuitgave van krantenstrip uit 1961-1962 vol verwijzingen naar de Nederlandse filmwereld van die jaren. Geschreven door wijlen journalist en filmscenarist Jan Blokker (o.a. van de Hollandsche zien-is-geloven-klassieker Fanfare) en getekend door Rupert van der Linden.

’n Net meisje (De Heij) Divina; 14,50. Scott Pilgrim 1: Geweldig leventje (O’Malley) De Bezige Bij/Oog&Blik; 12,50; sk. Positief. Een grafische novelle over leven met Hiv (Bouden) Tombouden.be; 8,95; sk. Twilight 1 (Young/Kim/Meyer) Boekerij; 18,95; hk. De vierde kracht 1: Paramentaal (Gimenez) Medusa; 7,95/16,95; sk./hk. Oud werk van de

tekenaar van De Metabaronnen.

Wolf 18: De gezante van Frigg (Dupré) Saga; 9,99; sk.

Stripvoorspelling Agenda Evenementen Op zondag 6 februari vindt in Opwijk een stripbeurs plaats aan de Kloosterstraat 9. Onder de signerende auteurs is onder anderen Hermann. Zie: www.nijdrop.be. Zondag 27 februari kunnen Suske en Wiske-adepten terecht op de 24ste Fameuze Fanclub-dag in De Blokhoeve te Nieuwegein. Zie: www.fameuzefanclub.nl. De Str!pdagen zijn verhuisd van Houten naar Gorinchem. In de evenementenhal staat in het weekeinde van 12 en 13 maart in het teken van het thema grafische roman. Alles wat je wilt weten, vind je binnenkort op: www.stripschap.nl. In het weekeinde van 12 en 13 maart vinden ook de Wilrijkse Stripdagen plaats aan de Boomsesteenweg 337. Meer info volgt op: www.vlaamsstripcentrum.be. Zondag 3 april kun je in Maasmechelen naar het plaatselijke stripfestival. Handtekeningenjagers gaan er naar de Koninginnenlaan 142 voor o.a. Hermann en Batem. Zie: www.maasland-strip.be. De Stripbeurs Arnhem heeft een interessant programma. In het weekeinde van 16 en 17 april geven op het Jonas Daniël Meijerplein (een nieuwe buitenlocatie) o.a. Frank Pé, Matthias Schultheis en Tibery acte de présence. Frank gaat er ter plekke grote, ingekleurde tekeningen maken. Zie ook: www.stripbeursarnhem.nl.

Exposities Hanco Kolk maakte een muurbeeldverhaal voor kasteel Groeneveld in Baarn, geïnspireerd door de grotten van Lascaux en de dieren op landgoed Groeneveld. Deze is nog te bekijken tot 28 februari. Zie: www.kasteelgroeneveld.nl. In het Groninger stripmuseum is nog tot en met 3 maart een overzichtstentoonstelling te bezichtigen van Kapitein Rob-tekenaar Pieter Kuhn. Zie: www.stripmuseum.nl. In het Brusselse stripmuseum is tot 27 februari werk te zien van de Portugese illustrator José Carlos Fernandes. Tot 6 maart loopt nog de tentoonstelling: Schatten van het Europees beeldverhaal, met origineel werk van belangrijke stripmakers van de afgelopen honderd jaar: van Alain de Saint-Ogan tot Posy Simmonds. Meer info: www.stripmuseum.be.

$ 25.95; hk. Reisstrip van de

Les bandes dessinées Capricorne 15: New York (Andreas) Le lombard; 11,95; hk. Voorlopig slot van deze

reeks die na deel 10 al was stopgezet in het Nederlands. Le Lombard is ontevreden over de verkoopcijfers, Andreas zelf wil echter doorgaan.

Desert park (Humeau) Manolosanctis; 16,00; hk. Postapocalyptische blik op een Sporthuis

Centrum-achtig vakantiepark. Check: Thomashumeau.blogspot.com. Dérives (Macola) Atrabile; 16,00. Psychologische strip over een kleine visser die zijn bestaan bedreigd ziet door de industriële visserij. Maak kennis met de jonge Italiaanse auteur: Pieromacola.wordpress.com. Féroces tropiques 1 (Pinelli/Bellefroid) Dupuis; 15,95; hk. Reisstrip over een schilder

aan de vooravond van WO I. Tekeningen van de roemruchte maker van Gorilla-gorilla en Joged-Bumbung.

Le monstre (Tom/Safieddine) Manolosanctis; 17,50. Psychologische strip over een man met

ernstige brandwonden die zijn leven weer probeert op te pakken.

Page noire (Meyer/Giroud/Lapière) Futuropolis; 18,00; hk. Psychologische thriller

over de herinneringen van een jonge vrouw aan haar leven in een Palestijns vluchtelingenkamp in Libanon. Door de makers van Hard tegen hard, Brieven uit de bar en De tien geboden.

Villerupt 1966 (Baru) Ed. Les Rêveurs; 40,00; hk. Monumentale herdruk van het indrukwek-

kende debuut van Baru, Quéquette Blues. Bevat ook zijn latere boeken La piscine de Micheville en Vive la classe én een dvd met een documentaire over de gelauwerde auteur, die afgelopen januari de eregast van het stripfestival in Angoulême was.

Comix Aaron & Ahmed (Romberger/Cantor) DC Vertigo; $ 24.99; hk. Psychologische thriller

over het ontstaan van terrorisme.

Amazing 3D Comics (Diversen) IDW; $ 39.99; hk. Waar de filmindustrie zo opgewonden over

is, heeft in de strip al een hele geschiedenis. Verschijnt uiteraard met hip 3D-brilletje.

The Cardboard Valise (Katchor) Pantheon;

maker van De jood uit New York: Katchor.com.

Daytripper (Moon/Bá) DC Vertigo; $ 19.99; sk. Ambitieuze psychologische strip van de

Wonder Twins van de Braziliaanse strip, van wie Gabriel Bá bekend is als de tekenaar van Umbrella Academy. ‘This book shows what we really want to do with comics,’ aldus Fabioandgabriel.blogspot.com.

Will Eisner. A Dreamer’s Life In Comics (Schumacher) Bloomsbury; $ 28.00; hk.

Biografie gewijd aan de spreekwoordelijke graphic novelist (1917-2005).

Evolution. The Story Of Life On Earth (Cannon/Hosler) Hill & Wang; $ 18.95; hk.

Educatieve strip.

The Fracture Of The Universal Boy. A Symbolist Manifesto (Zulli) Olympian Publishing; $ 20.00. Langverwacht

nieuw werk van Sandman-tekenaar Zulli: Michaelzulli.com.

Freeway (Kalesniko) Fantagraphics; $ 28.99; sk.

Het volle leven in de file volgens de maker van Mail Order Bride.

Grandville: Mon Amour (Talbot) Dark Horse/ Jonathan Cape; $ 19.99; hk. Verse dosis steam

punk van de maker van Het verhaal van een slechte rat en Alice in Sunderland: Bryantalbot.com.

Graphic Cosmogony (Diversen) Nobrow. net; $ 38.00; hk. Het ontstaan van het uni-

versum verbeeld door o.a. Mikkel Sommers, Brecht Vandenbroucke, Yeji Yun en Liesbeth de Stercke.

Hereville: How Mirka Got Her Sword (Deutsch) Amulet; $ 15.95; hk. Geloof het

of niet: joodse fantasy voor alle leeftijden. Ontmoet de maker: Hereville.com.

Lewis & Clark (Bertozzi) First Second; $ 16.99; sk. Ode aan de grote Amerikaanse ontdek-

kingsreizigers van begin 19e eeuw door de maker van The Salon: Nickbertozzi.com.

Psychiatric Tales. Eleven Graphic Stories About Mental Illness (Cunningham) Bloomsbury; $ 15.00; hk. Korte strips over

hoe ‘normaal’ psychiatrische stoornissen zijn: Darryl-cunningham.blogspot.com.

Vietnamerica. A Family’s Journey (Tran) Villard; $ 20.00; hk. Ambitieuze Amerikaans-

Vietnamese familiegeschiedenis: Gbtran.com.