Postaw na… zastęp zastępowych

POSTAW NA…

ZASTĘP ZASTĘPOWYCH

PHM. WIKTORIA HERNIK, PHM. ROKSANA JANKOWSKA, HM. BARTOSZ MERTAS, PHM. BARBARA SIBIŃSKA, PHM. RAFAŁ ŻUKOWSKI, PHM. PAULINA GRĘBOWIEC-KOWALSKA

FOT. KONRAD KMIEĆ / ZHP

Każdy duży pojazd mechaniczny, (…) aby się poruszać musi mieć silnik. Aby się poruszać we właściwym kierunku, musi mieć pilota. Aby wybrać właściwy kierunek, musi mieć dowódcę.

Zastęp zastępowych tworzą zastępowi z podzastępowymi wraz ze swoim dowódcą – drużynowym. W skład tego grona wchodzą również przyboczni. Właściwą drogę dla zastępu wskazuje Rada Drużyny, w której skład wchodzą zastępowi, przyboczni i drużynowy. Zadaniem Rady jest analizowanie, omawianie i planowanie najważniejszych dla drużyny sprawy. Najistotniejszym elementem pracy zastępu jest przygotowanie zastępowych do samodzielnego prowadzenia zbiórek zastępów.

FOT. JAN NOWICKI / ZHP

CELE DZIAŁALNOŚCI ZASTĘPU ZASTĘPOWYCH

Głównym celem działania zastępu zastępowych jest nabywanie nowych doświadczeń i rozwijanie umiejętności pełnienia funkcji zastępowego. Poprzez działania harcerskie zastępowi przygotowują się do samodzielnego prowadzenia zbiórek i odpowiedzialnego życia harcerskiego.

Członkowie tej formacji dzielą się swoją wiedzą, spostrzeżeniami i omawiają sprawy bieżące z życia zastępu i drużyny. Takie spotkania są kopalnią pomysłów na zbiórki, rajdy, wyjazdy, a także okazją do przeżycia harcerskiej przygody, nabywania nowych umiejętność w przyjaznej atmosferze zabawy.

Zastęp zastępowych tworzą młodzi i ambitni ludzie. Ze względu na wiek ich bagaż doświadczeń nie jest w pełni wypełniony. Zdarza się, że część tej braci nie była jeszcze na kursie zastępowych i brakuje im elementarnej wiedzy, w jaki sposób pracować ze swoim zastępem. ZASTĘP ZA-

STĘPOWYCH POMAGA IM ZDOBYĆ TĘ WIEDZĘ, A JEGO PRACA POWINNA WZBOGACAĆ ICH WARSZTAT PRACY I BYĆ DLA NICH WZOREM.

Zastępowego cechuje ciągła praca nad sobą, potrzeba pięcia się wzwyż, by zdobywać szczyt ideałów. Dzięki zdobywaniu stopni i sprawności przez harcerzy, drużynowy może rozwijać ich potencjał i stale podnosić poziom ich wiedzy i umiejętności. Oprócz niełatwej ścieżki samorozwoju i odkrywania siebie, przywódca zastępu to dobry kompan do zabawy, który również chce otrzymywać, a nie tylko dawać i organizować zbiórki.

JAK DZIAŁAĆ W ZASTĘPIE ZASTĘPOWYCH

ZASTĘP ZASTĘPOWYCH FUNKCJONUJE JAK KAŻDY ZASTĘP W DRUŻYNIE. ZBIÓRKI JEGO CZŁONKÓW ODBYWAJĄ SIĘ REGULARNIE WEDŁUG USTALONEGO HARMONOGRAMU LUB W ZALEŻNOŚCI OD POTRZEB. OPTYMALNA CZĘSTOTLIWOŚĆ SPOTKAŃ ZASTĘPOWYCH TO DWIE ZBIÓRKI W MIESIĄCU, po to by nie ingerowało to w pracę z zastępem i obowiązki szkolne, a jednocześnie dostarczało miłych wspomnień. Zdarza się, że zbiórki zastępu zastępowych odbywają się siedem dni przez zbiórkami zastępów po to, aby omówić z zastępowymi ich pomysł na przyszłą zbiórkę, pomóc w stworzeniu konspektu i wymienić się pomysłami.

Istotnym elementem zbiórek zastępowych jest atmosfera spotkania. Tylko w przyjaznych warunkach i z poczuciem bezpieczeństwa harcerze odważą się na swobodne mówienie o problemach w zastępie, relacjach z jego członkami, a także o planach na przyszłość drużyny i zastępu.

Zastęp zastępowych działa w oparciu o plan pracy, który jest dostosowany do wieku, doświadczeń i umiejętności poznawczych jego harcerzy. Plan ten opiera się na działaniach drużyny i poszczególnych zastępów z uwzględnieniem szansy na rozwój, zdobywania odpowiednich stopni i sprawności, nabywania nowych umiejętności i doskonalenia już zdobytych. Drużynowy, planując działania drużyny, musi mieć na uwadze jakie umiejętności są niezbędne zastępowym do prowadzenia zastępów i realizacji celów zapisanych w planie pracy. Ma kształtować swoich harcerzy, inspirować ich do zdobywania wiedzy i poszerzania własnych horyzontów.

FOT. JAN NOWICKI / ZHP

ZASTĘP ZASTĘPOWYCH POWINIEN DZIAŁAĆ TAK, BY BYĆ NIE TYLKO ŹRÓDŁEM WIEDZY, PRZYGODY, MĄDROŚCI I ZABAWY, ALE RÓWNIEŻ WZOREM ORAZ SKARBNICĄ POMYSŁÓW DO PRACY HARCERSKIEJ. SWOIMI DZIAŁANIAMI POWINIEN SPRAWIAĆ, ŻE POZOSTALI CZŁONKOWIE DRUŻYNY BĘDĄ PRAGNĄĆ BYĆ W JEGO KRĘGACH.

JAKA TEMATYKA POWINNA BYĆ REALIZOWANA NA ZBIÓRKACH ZASTĘPU ZASTĘPOWYCH

Zbiórki zastępu zastępowych mają na celu przygotowanie wodzów zastępów do odpowiedniego prowadzenia swojej grupy. Warto zatem, by w jego planie pracy znalazł się warsztat na temat planowania i przygotowywania spotkań z wykorzystaniem różnorodnych form, metod i narzędzi pracy. Podstawową wiedzą, jaką powinni zdobywać zastępowi od swoich drużynowych są techniki harcerskie. Ponadto, warto znaleźć również czas na zbiórki rozwijające pasje, czy też wyjścia kulturalne.

JAKIE SĄ WADY I ZALETY ZASTĘPU ZASTĘPOWYCH NA RÓŻNYCH ETAPACH FUNKCJONOWANIA ZASTĘPÓW

Największą zaletą funkcjonowania zastępu zastępowych jest umożliwienie młodzieży zdobywania wiedzy jak kierować grupą rówieśniczą, aby nie zazdrościli sukcesów, tylko sami starali się być coraz lepszymi i zarażali tą pasją innych. W przypadku drużyny z krótkim stażem pracy, system pracy małymi grupami dopiero się tworzy i wtedy działania drużynowego skupiają się na doszkalaniu zastępowych. Nie może wtedy zabraknąć wsparcia z jego strony i pozostałych członków drużyny. Kiedy drużyna jest doświadczona, zastępowi mogą się skupić na szukaniu inspiracji do tworzenia nowych, ciekawszych programów działania dla zastępów.

Zastęp zastępowych, czyli forum wymiany doświadczeń i uczenia się w działaniu, przeznaczone jest dla wybranych harcerzy. Wadą tej formy jest to, że tylko nieliczni mogą do niego należeć.

KTO POWINIEN PROWADZIĆ ZASTĘP ZASTĘPOWYCH

Zastęp zastępowych to część kadry drużyny, którego przywódcą jest drużynowy. Jego rolą jest ustalanie potrzeb oraz planowanie pracy. Nie oznacza to jednak, że to on jest odpowiedzialny za prowadzenie każdej zbiórki. Celem omawianego zastępu jest przygotowanie zastępowych do pełnienia przez nich funkcji w tym np. prowadzenia zbiórek zastępów. Dobrą praktyką będzie więc wymienne prowadzenie zbiórek Zastępu Zastępowych tak, by każdy z jego członków mógł sprawdzić się w tej aktywności i uzyskać informację zwrotną, po której dalej będzie doskonalił tę umiejętność.

CZY ZASTĘP ZASTĘPOWYCH POWINIEN DZIAŁAĆ W KAŻDEJ DRUŻYNIE CZY NIEKONIECZNIE – DLACZEGO

Zastęp zastępowych to koło napędowe drużyny, jednak nie jest on obligatoryjny. Choć nie jest to wymogiem formalnym, to każdy zastępowy będzie czerpał korzyści z członkostwa w takim zastępie. To właśnie w nim zastępowi mogą się rozwijać, wymieniać doświadczeniami, wspierać wzajemnie

i czerpać inspiracje. ZASTĘPOWY, KTÓRY JEST CZĘŚCIĄ ZASTĘPU ZASTĘPOWYCH MA ŚWIADOMOŚĆ, ŻE PODCZAS ZBIÓREK PRZEZNACZONYCH TYLKO DLA OSÓB PEŁNIĄCYCH TĘ FUNKCJĘ, OTRZYMA WSKAZÓWKI, WSPARCIE, ODPOWIEDZI NA NURTUJĄCE GO PYTANIA, ZROZUMIENIE. PRZEDE WSZYSTKIM ZYSKA ŚWIADOMOŚĆ, ŻE JEGO DRUŻYNOWY JEST DLA NIEGO SKARBNICĄ WZORCÓW TAKĄ, JAKĄ ON BĘDZIE DLA SWOICH ZASTĘPOWYCH. Zastępowi, którzy nie są w szeregach Zastępu Zastępowych są ubożsi o wskazane wyżej elementy.

ZASTĘP ZASTĘPOWYCH OPARTY NA FAKTACH

W Związku Harcerstwa Polskiego możemy wyróżnić dwa rodzaje drużyn – takie, w których funkcjonuje zastęp zastępowych i takie, w których nie istnieje. W organizacji nie są prowadzone żadne statystyki, które dotyczyłyby zastępu zastępowych, dlatego trudno jest określić w jakim procencie drużyn harcerskich taki zastęp funkcjonuje. Z wywiadu przeprowadzonego w drużynach wynika, że ta forma nie jest praktykowana. Na pytanie, dlaczego go nie ma, drużynowi najczęściej odpowiadają:

• W DRUŻYNIE JEST RADA DRUŻYNY, • NIE MA TAKIEJ POTRZEBY, • DRUŻYNA NIE DZIAŁA SYSTEMEM MAŁYCH GRUP, • ZASTĘPOWI ŚWIETNIE SOBIE RADZĄ, • NIE MA CZASU NA KOLEJNE ZBIÓRKI.

Taka sytuacja może być spowodowana brakiem wystarczającej wiedzy drużynowych na temat działania zastępu zastępowych, tj. w jaki sposób powinien działać, jakie są jego cele, a także ile pozytywnych aspektów może wnieść do drużyny. Należałoby zatem zwiększyć świadomość instruktorów na ten temat i zachęcić ich do stworzenia takiej formacji w swoich drużynach. Jednostki, w których działa Zastęp zastępowych uważają go za dobry krok w stronę lepszegoi prężniejszego funkcjonowania drużyny. Zastępowi czują się bardzo zmotywowani, zainspirowani i wiedzą, że mają wsparcie w sobie nawzajem oraz w swoim drużynowym.

ROZWIĄZANIE CZASOWE CZY STAŁE

System małych grup powinien obowiązywać na każdym etapie działania drużyny. Ze względu na zalety funkcjonowania zastępu zastępowych wskazane jest, by na stałe zagościł w drużynie. Jest on naturalnym przedłużeniem rady drużyny, pomaga w rozwiązywaniu problemów w zastępach, planowaniu pracy drużyny i uczeniu odpowiedzialności za grupę.