Van Worteltaart tot Oorlogskonijn 100 jaar geleden: De Groote Oorlog
Het Belgisch leger verdedigt zich dapper maar moet zich na enkele maanden terugtrekken achter de IJzerlinie. Hier begint een loopgravengevecht dat zal duren tot 11 november 1918, de dag waarop de overgave van Duitsland aan de geallieerden wordt getekend. België heeft vier lange jaren van bezetting, militair regime, oorlogshandelingen en (een minimaal) vrij gebied gekend. Het land is zwaar getekend. De bevolking heeft enorm geleden en alsof de oorlogsmiserie nog niet genoeg is geweest, eist de Spaanse griepepidemie talloze slachtoffers. De Groote Oorlog is echter ook een verhaal van moed en volharding. Niet alleen van de duizenden dappere soldaten, maar ook van de moeders die dagdagelijks hun gezin hebben gevoed!
Eten in De Groote Oorlog Als in 1914 de oorlog uitbreekt, is België helemaal niet voorzien op een langdurig conflict. Al van oudsher wordt veel voedsel ingevoerd. Door de blokkade op zee door de geallieerden valt die import echter helemaal weg. Bovendien komt de inval er op het ogenblik dat de oogst moet binnengehaald worden. Gewassen worden vernield, paarden worden gedood of opgeëist, boeren vluchten of worden gedood, tal van boerenzonen zijn gemobiliseerd. Een flink deel van de oogst gaat zo verloren. Heel wat voorraden worden door de Duitsers “gekocht” of gewoon opgeëist.
In de grote steden loert het hongerspook al tegen einde 1914. Een “Nationaal Hulp- en Voedingscomiteit” ziet het licht om de ergste noden te verlichten. Eerst nog met een herverdeling van wat er in eigen land is, nadien met massale Amerikaanse voedselhulp. Rantsoenering en ravitaillering, een scherpe controle op de landbouw en veel liefdadigheid kunnen niet beletten dat er honger wordt geleden. Tegen de bevrijding in 1918 kan de gemiddelde landgenoot nog ongeveer de helft eten van wat hij nodig heeft. Ook de Belgische soldaten moeten het stellen met slecht en weinig gevarieerd eten. Dat verhoogt natuurlijk het afschuwelijke lijden in de loopgraven. Tegen het einde van de oorlog dreigt er zelfs hongeroproer.
Het project ‘Van Worteltaart tot Oorlogskonijn’ rond voeding tijdens de eerste wereldoorlog werd uitgewerkt door Ziekenzorg CM in samenwerking met Eddie Niesten (auteur van “Tweemaal oorlog, driemaal honger” www.keukenhistoriestafelpraat.be). Een selectie van oorlogsrecepten dient als illustratiemateriaal. Je kan De Groote Oorlog haast “proeven” door het bereiden van één van die recepten. Door dit alles krijg je een beeld van hoe onze voorouders die uiterst moeilijke periode beleefden. Welke creatieve oplossingen zij moesten verzinnen om toch maar “iets” eetbaars op tafel te brengen. Om toch vooral niet helemaal de moed te verliezen zoveel jaren lang! Meteen is “Van Worteltaart tot Oorlogskonijn” ook een les voor ons, die al generaties geen oorlog meer hebben moeten meemaken. En zeker voor jongeren van vandaag die bijna niet kunnen geloven dat er, niet eens zo lang geleden, honger geleden werd in dit rijke land. En - waarom niet? - even stilstaan bij het trieste lot van tal van mensen die op dit eigenste moment onder het kruis van de oorlog gebukt gaan. Met alle hongermiserie van dien…
Tal van oorlogsrecepten maken in elk geval duidelijk hoe vindingrijk de kok(kin) van toen wel is geweest… Creatief omspringen met de schaarse levensmiddelen luidt het devies. Die zuinigheid wordt “georganiseerd” door een hele resem van kookboekjes en raadgevers. Naar het einde van de oorlog toe neemt het aantal kookgidsen drastisch af. Wellicht is de hoeveelheid beschikbare voedingsmiddelen dan dermate ingekrompen dat zelfs de meest creatieve schrijvers verdere tips niet meer zien zitten.
verantwoordelijke uitgever: Johan Tourné, Meirstraat 13, 2890 Sint-Amands
Op 4 augustus 1914 valt het Duitse leger België binnen en komt er een einde aan meer dan driekwart eeuw vrede.
Van Worteltaart tot Oorlogskonijn
Enkele organisaties geven cursussen om de beschikbare eetwaren optimaal te gebruiken. De oorlogsrecepten zijn creatief met sterkhouders en vervangers zoals aardappelen en ruwere granen. De specifieke vermelding in sommige kookboekjes van “het benuttigen van Amerikaansche produkten” is kenschetsend voor de voedselsituatie.
www.ziekenzorg.be Haachtsesteenweg 579 PB 40 1031 Brussel
Van Worteltaart tot Oorlogskonijn Rond voeding tijdens de eerste wereldoorlog
Van Worteltaart tot Oorlogskonijn 100 jaar geleden: De Groote Oorlog
Het Belgisch leger verdedigt zich dapper maar moet zich na enkele maanden terugtrekken achter de IJzerlinie. Hier begint een loopgravengevecht dat zal duren tot 11 november 1918, de dag waarop de overgave van Duitsland aan de geallieerden wordt getekend. België heeft vier lange jaren van bezetting, militair regime, oorlogshandelingen en (een minimaal) vrij gebied gekend. Het land is zwaar getekend. De bevolking heeft enorm geleden en alsof de oorlogsmiserie nog niet genoeg is geweest, eist de Spaanse griepepidemie talloze slachtoffers. De Groote Oorlog is echter ook een verhaal van moed en volharding. Niet alleen van de duizenden dappere soldaten, maar ook van de moeders die dagdagelijks hun gezin hebben gevoed!
Eten in De Groote Oorlog Als in 1914 de oorlog uitbreekt, is België helemaal niet voorzien op een langdurig conflict. Al van oudsher wordt veel voedsel ingevoerd. Door de blokkade op zee door de geallieerden valt die import echter helemaal weg. Bovendien komt de inval er op het ogenblik dat de oogst moet binnengehaald worden. Gewassen worden vernield, paarden worden gedood of opgeëist, boeren vluchten of worden gedood, tal van boerenzonen zijn gemobiliseerd. Een flink deel van de oogst gaat zo verloren. Heel wat voorraden worden door de Duitsers “gekocht” of gewoon opgeëist.
In de grote steden loert het hongerspook al tegen einde 1914. Een “Nationaal Hulp- en Voedingscomiteit” ziet het licht om de ergste noden te verlichten. Eerst nog met een herverdeling van wat er in eigen land is, nadien met massale Amerikaanse voedselhulp. Rantsoenering en ravitaillering, een scherpe controle op de landbouw en veel liefdadigheid kunnen niet beletten dat er honger wordt geleden. Tegen de bevrijding in 1918 kan de gemiddelde landgenoot nog ongeveer de helft eten van wat hij nodig heeft. Ook de Belgische soldaten moeten het stellen met slecht en weinig gevarieerd eten. Dat verhoogt natuurlijk het afschuwelijke lijden in de loopgraven. Tegen het einde van de oorlog dreigt er zelfs hongeroproer.
Het project ‘Van Worteltaart tot Oorlogskonijn’ rond voeding tijdens de eerste wereldoorlog werd uitgewerkt door Ziekenzorg CM in samenwerking met Eddie Niesten (auteur van “Tweemaal oorlog, driemaal honger” www.keukenhistoriestafelpraat.be). Een selectie van oorlogsrecepten dient als illustratiemateriaal. Je kan De Groote Oorlog haast “proeven” door het bereiden van één van die recepten. Door dit alles krijg je een beeld van hoe onze voorouders die uiterst moeilijke periode beleefden. Welke creatieve oplossingen zij moesten verzinnen om toch maar “iets” eetbaars op tafel te brengen. Om toch vooral niet helemaal de moed te verliezen zoveel jaren lang! Meteen is “Van Worteltaart tot Oorlogskonijn” ook een les voor ons, die al generaties geen oorlog meer hebben moeten meemaken. En zeker voor jongeren van vandaag die bijna niet kunnen geloven dat er, niet eens zo lang geleden, honger geleden werd in dit rijke land. En - waarom niet? - even stilstaan bij het trieste lot van tal van mensen die op dit eigenste moment onder het kruis van de oorlog gebukt gaan. Met alle hongermiserie van dien…
Tal van oorlogsrecepten maken in elk geval duidelijk hoe vindingrijk de kok(kin) van toen wel is geweest… Creatief omspringen met de schaarse levensmiddelen luidt het devies. Die zuinigheid wordt “georganiseerd” door een hele resem van kookboekjes en raadgevers. Naar het einde van de oorlog toe neemt het aantal kookgidsen drastisch af. Wellicht is de hoeveelheid beschikbare voedingsmiddelen dan dermate ingekrompen dat zelfs de meest creatieve schrijvers verdere tips niet meer zien zitten.
verantwoordelijke uitgever: Johan Tourné, Meirstraat 13, 2890 Sint-Amands
Op 4 augustus 1914 valt het Duitse leger België binnen en komt er een einde aan meer dan driekwart eeuw vrede.
Van Worteltaart tot Oorlogskonijn
Enkele organisaties geven cursussen om de beschikbare eetwaren optimaal te gebruiken. De oorlogsrecepten zijn creatief met sterkhouders en vervangers zoals aardappelen en ruwere granen. De specifieke vermelding in sommige kookboekjes van “het benuttigen van Amerikaansche produkten” is kenschetsend voor de voedselsituatie.
www.ziekenzorg.be Haachtsesteenweg 579 PB 40 1031 Brussel
Van Worteltaart tot Oorlogskonijn Rond voeding tijdens de eerste wereldoorlog
Bakken van brood met aardappelen Op 1 kilo meel neemt men ¼ kilo aardappelen en 25 gr. gist. Men strooit een weinig zout onder het meel, voegt er dan de gist bij, waaronder men wat suiker mengt, en welke men breekt met een weinig lauw water. Vervolgens beslaagt men het meel met de aardappelen (aardappelen gekookt op gewoon manier en doorgestoken zonder afgieten). Men doorweekt heel lichtjes, en laat den deeg 10 tot 15 minuten rusten. Strooit een weinig meel op tafel, kneedt den deeg open in een langwerpigen lap, vouwt hem in drie, kneedt opnieuw open en vouwt nogmaals in drie; herhaalt die bewerking verschillige keeren. Geeft hem dan den ronden vorm, doet in de broodpan, laat vullen en plaatst 1 u. tot 5/4 u. in den oven.
Erwtenfrikadellen
Broodpodding Men laat bijvoorbeeld 200 gr. kruimels en overschotten van brood in een liter melk mals koken. Voeg er dan bij: een snuifje zout, fijne kaneel, bruine suiker en enige krenten of rozijnen. Besmeer een plaat of vorm met een weinig vet, giet de spijs erin en laat 1 uur in de oven bakken. N.B. Men kan aan die podding verschillende smaken geven door bijvoeging van: kernen van pruimen of bittere amandelen in fijne stukjes gesneden, appelsienschil of citroenschil fijn gesneden, enz.
Deense vlagsalade Een grote rammenas en een grote biet borstelen en raspen. Rangschikken op een kleine schaal en versieren met tomaatschijven. (Anoniem Belgisch Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
Kook de droge erwten op de gewone manier gaar. Pureer ze. Voeg een fijngesnipperd ajuintje, fijngehakte peterselie, een stukje boter en wat fijngemaakte aardappelen aan toe (of brood of geweekte havermout). Kruid met zout en peper. Voeg eventueel een ei toe. Meng alles tot een samenhangende massa, wentel ze door meel en paneermeel en braad ze op de gewone wijze. (Duits oorlogskookboek – Eerste Wereldoorlog)
(Anoniem Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
De Groote Oorlog achterna De herdenking van de ‘Groote Oorlog’ zal in Vlaanderen niet onopgemerkt voorbijgaan. In de Westhoek, de Martelaarsteden en elders te lande wordt druk gewerkt aan nieuwe projecten, tentoonstellingen, wandelingen en fietstochten, vredeswakes, evenementen, …
(Anoniem Belgisch Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
Namaak Leverpastei Oorlogswafels
Worteltaart
Salaad van knollen
Laat 1 kilo aardappelen malsch koken op gewone manier. Giet ze af, en steekt ze door een fijnen teems. Voegt erbij: 150 gr. suiker en 1 pakje vanielsuiker, 2 lepels fijn olie of gesmolten vet en 1 ei. Roert alles goed ondereen. Voegt er dan 4 tot 5 soeplepels bloem, meel of maïsbloem bij. Maakt er langwerpige bollen van, wentelt ze lichtjes in de bloem en bakt in ’t wafelijzer.
Benodigdheden: 1 kop bloem vermengd met bakpoeder, 1 kop fijn geraspte wortelen, 1/2 kop suiker, het sap van 1/2 citroen (of essence), geraspte citroenschil. De suiker enkele minuten in de wortelen laten smelten, alvorens te beginnen. Alles goed doorheen mengen en plat rollen, in een vorm doen en laten rusten en ongeveer 20 minuten in de oven laten bakken.
Twee rode bieten, een kleine koolraap en een wortel raspen, vermengen met twee eetlepels geraspte kokosnoot. Rangschikken op witte koolbladen, welke worden meegegeten. Versieren met peterselie. Rauwe melk er bij geven. Men kan het gerecht aanvullen met andere soorten.
(Anoniem Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
(Familierecept – Eerste Wereldoorlog)
(Anoniem Belgisch Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
Benodigdheden: ½ pond droge bruine bonen, peper, zout, look, peterselie, tijm, laurier, sneetje broodkruim, (lies)vet, ei. Bruine bonen een dag tevoren in de week zetten. Koken met tijm en laurier. Ze door een fijne zeef wrijven, zout en peper, look, een uitje en peterselie (alles fijn gehakt) bijvoegen, evenals een sneetje broodkruim, een lepel vet of liesvet, een eigeel en het wit tot sneeuw geklopt. In een vorm overgieten en gedurende ongeveer 1 uur in de bain marie laten garen. Wordt koud gegeten. Men kan de smaak verbeteren door er fijn gehakt spek of hesp bij te voegen. Kan in dunne plakjes gesneden worden. (Familierecept – Eerste Wereldoorlog)
Ook in onze verenigingen kunnen en willen we niet achter blijven. Pasar, KWB, Femma en Ziekenzorg CM hebben de handen in elkaar geslagen om een aanbod te realiseren met tips voor groepen. Het gaat om kant en klare activiteiten waarop je als afdeling kan intekenen. Dat betekent niet dat het om platgetreden paden gaat! Integendeel, wat we je wel bieden zijn authentieke verhalen die het dagelijkse bestaan van de mensen en soldaten tijdens de oorlog tot leven brengen. Deze verhalen kunnen op verschillende manieren vorm krijgen: wandelingen, fietstochten, vertellingen of lezingen, een workshop … Ook de vredesboodschap en de herinneringseducatie vormen naast het toeristische en geschiedkundige karakter een belangrijk element van een activiteit. Meer informatie over al deze activiteiten vind je terug op www.ziekenzorg.be en op de websites van Pasar, KWB-Govaka en Femma.
Bakken van brood met aardappelen Op 1 kilo meel neemt men ¼ kilo aardappelen en 25 gr. gist. Men strooit een weinig zout onder het meel, voegt er dan de gist bij, waaronder men wat suiker mengt, en welke men breekt met een weinig lauw water. Vervolgens beslaagt men het meel met de aardappelen (aardappelen gekookt op gewoon manier en doorgestoken zonder afgieten). Men doorweekt heel lichtjes, en laat den deeg 10 tot 15 minuten rusten. Strooit een weinig meel op tafel, kneedt den deeg open in een langwerpigen lap, vouwt hem in drie, kneedt opnieuw open en vouwt nogmaals in drie; herhaalt die bewerking verschillige keeren. Geeft hem dan den ronden vorm, doet in de broodpan, laat vullen en plaatst 1 u. tot 5/4 u. in den oven.
Erwtenfrikadellen
Broodpodding Men laat bijvoorbeeld 200 gr. kruimels en overschotten van brood in een liter melk mals koken. Voeg er dan bij: een snuifje zout, fijne kaneel, bruine suiker en enige krenten of rozijnen. Besmeer een plaat of vorm met een weinig vet, giet de spijs erin en laat 1 uur in de oven bakken. N.B. Men kan aan die podding verschillende smaken geven door bijvoeging van: kernen van pruimen of bittere amandelen in fijne stukjes gesneden, appelsienschil of citroenschil fijn gesneden, enz.
Deense vlagsalade Een grote rammenas en een grote biet borstelen en raspen. Rangschikken op een kleine schaal en versieren met tomaatschijven. (Anoniem Belgisch Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
Kook de droge erwten op de gewone manier gaar. Pureer ze. Voeg een fijngesnipperd ajuintje, fijngehakte peterselie, een stukje boter en wat fijngemaakte aardappelen aan toe (of brood of geweekte havermout). Kruid met zout en peper. Voeg eventueel een ei toe. Meng alles tot een samenhangende massa, wentel ze door meel en paneermeel en braad ze op de gewone wijze. (Duits oorlogskookboek – Eerste Wereldoorlog)
(Anoniem Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
De Groote Oorlog achterna De herdenking van de ‘Groote Oorlog’ zal in Vlaanderen niet onopgemerkt voorbijgaan. In de Westhoek, de Martelaarsteden en elders te lande wordt druk gewerkt aan nieuwe projecten, tentoonstellingen, wandelingen en fietstochten, vredeswakes, evenementen, …
(Anoniem Belgisch Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
Namaak Leverpastei Oorlogswafels
Worteltaart
Salaad van knollen
Laat 1 kilo aardappelen malsch koken op gewone manier. Giet ze af, en steekt ze door een fijnen teems. Voegt erbij: 150 gr. suiker en 1 pakje vanielsuiker, 2 lepels fijn olie of gesmolten vet en 1 ei. Roert alles goed ondereen. Voegt er dan 4 tot 5 soeplepels bloem, meel of maïsbloem bij. Maakt er langwerpige bollen van, wentelt ze lichtjes in de bloem en bakt in ’t wafelijzer.
Benodigdheden: 1 kop bloem vermengd met bakpoeder, 1 kop fijn geraspte wortelen, 1/2 kop suiker, het sap van 1/2 citroen (of essence), geraspte citroenschil. De suiker enkele minuten in de wortelen laten smelten, alvorens te beginnen. Alles goed doorheen mengen en plat rollen, in een vorm doen en laten rusten en ongeveer 20 minuten in de oven laten bakken.
Twee rode bieten, een kleine koolraap en een wortel raspen, vermengen met twee eetlepels geraspte kokosnoot. Rangschikken op witte koolbladen, welke worden meegegeten. Versieren met peterselie. Rauwe melk er bij geven. Men kan het gerecht aanvullen met andere soorten.
(Anoniem Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
(Familierecept – Eerste Wereldoorlog)
(Anoniem Belgisch Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
Benodigdheden: ½ pond droge bruine bonen, peper, zout, look, peterselie, tijm, laurier, sneetje broodkruim, (lies)vet, ei. Bruine bonen een dag tevoren in de week zetten. Koken met tijm en laurier. Ze door een fijne zeef wrijven, zout en peper, look, een uitje en peterselie (alles fijn gehakt) bijvoegen, evenals een sneetje broodkruim, een lepel vet of liesvet, een eigeel en het wit tot sneeuw geklopt. In een vorm overgieten en gedurende ongeveer 1 uur in de bain marie laten garen. Wordt koud gegeten. Men kan de smaak verbeteren door er fijn gehakt spek of hesp bij te voegen. Kan in dunne plakjes gesneden worden. (Familierecept – Eerste Wereldoorlog)
Ook in onze verenigingen kunnen en willen we niet achter blijven. Pasar, KWB, Femma en Ziekenzorg CM hebben de handen in elkaar geslagen om een aanbod te realiseren met tips voor groepen. Het gaat om kant en klare activiteiten waarop je als afdeling kan intekenen. Dat betekent niet dat het om platgetreden paden gaat! Integendeel, wat we je wel bieden zijn authentieke verhalen die het dagelijkse bestaan van de mensen en soldaten tijdens de oorlog tot leven brengen. Deze verhalen kunnen op verschillende manieren vorm krijgen: wandelingen, fietstochten, vertellingen of lezingen, een workshop … Ook de vredesboodschap en de herinneringseducatie vormen naast het toeristische en geschiedkundige karakter een belangrijk element van een activiteit. Meer informatie over al deze activiteiten vind je terug op www.ziekenzorg.be en op de websites van Pasar, KWB-Govaka en Femma.
Bakken van brood met aardappelen Op 1 kilo meel neemt men ¼ kilo aardappelen en 25 gr. gist. Men strooit een weinig zout onder het meel, voegt er dan de gist bij, waaronder men wat suiker mengt, en welke men breekt met een weinig lauw water. Vervolgens beslaagt men het meel met de aardappelen (aardappelen gekookt op gewoon manier en doorgestoken zonder afgieten). Men doorweekt heel lichtjes, en laat den deeg 10 tot 15 minuten rusten. Strooit een weinig meel op tafel, kneedt den deeg open in een langwerpigen lap, vouwt hem in drie, kneedt opnieuw open en vouwt nogmaals in drie; herhaalt die bewerking verschillige keeren. Geeft hem dan den ronden vorm, doet in de broodpan, laat vullen en plaatst 1 u. tot 5/4 u. in den oven.
Erwtenfrikadellen
Broodpodding Men laat bijvoorbeeld 200 gr. kruimels en overschotten van brood in een liter melk mals koken. Voeg er dan bij: een snuifje zout, fijne kaneel, bruine suiker en enige krenten of rozijnen. Besmeer een plaat of vorm met een weinig vet, giet de spijs erin en laat 1 uur in de oven bakken. N.B. Men kan aan die podding verschillende smaken geven door bijvoeging van: kernen van pruimen of bittere amandelen in fijne stukjes gesneden, appelsienschil of citroenschil fijn gesneden, enz.
Deense vlagsalade Een grote rammenas en een grote biet borstelen en raspen. Rangschikken op een kleine schaal en versieren met tomaatschijven. (Anoniem Belgisch Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
Kook de droge erwten op de gewone manier gaar. Pureer ze. Voeg een fijngesnipperd ajuintje, fijngehakte peterselie, een stukje boter en wat fijngemaakte aardappelen aan toe (of brood of geweekte havermout). Kruid met zout en peper. Voeg eventueel een ei toe. Meng alles tot een samenhangende massa, wentel ze door meel en paneermeel en braad ze op de gewone wijze. (Duits oorlogskookboek – Eerste Wereldoorlog)
(Anoniem Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
De Groote Oorlog achterna De herdenking van de ‘Groote Oorlog’ zal in Vlaanderen niet onopgemerkt voorbijgaan. In de Westhoek, de Martelaarsteden en elders te lande wordt druk gewerkt aan nieuwe projecten, tentoonstellingen, wandelingen en fietstochten, vredeswakes, evenementen, …
(Anoniem Belgisch Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
Namaak Leverpastei Oorlogswafels
Worteltaart
Salaad van knollen
Laat 1 kilo aardappelen malsch koken op gewone manier. Giet ze af, en steekt ze door een fijnen teems. Voegt erbij: 150 gr. suiker en 1 pakje vanielsuiker, 2 lepels fijn olie of gesmolten vet en 1 ei. Roert alles goed ondereen. Voegt er dan 4 tot 5 soeplepels bloem, meel of maïsbloem bij. Maakt er langwerpige bollen van, wentelt ze lichtjes in de bloem en bakt in ’t wafelijzer.
Benodigdheden: 1 kop bloem vermengd met bakpoeder, 1 kop fijn geraspte wortelen, 1/2 kop suiker, het sap van 1/2 citroen (of essence), geraspte citroenschil. De suiker enkele minuten in de wortelen laten smelten, alvorens te beginnen. Alles goed doorheen mengen en plat rollen, in een vorm doen en laten rusten en ongeveer 20 minuten in de oven laten bakken.
Twee rode bieten, een kleine koolraap en een wortel raspen, vermengen met twee eetlepels geraspte kokosnoot. Rangschikken op witte koolbladen, welke worden meegegeten. Versieren met peterselie. Rauwe melk er bij geven. Men kan het gerecht aanvullen met andere soorten.
(Anoniem Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
(Familierecept – Eerste Wereldoorlog)
(Anoniem Belgisch Kookboekje – Eerste Wereldoorlog)
Benodigdheden: ½ pond droge bruine bonen, peper, zout, look, peterselie, tijm, laurier, sneetje broodkruim, (lies)vet, ei. Bruine bonen een dag tevoren in de week zetten. Koken met tijm en laurier. Ze door een fijne zeef wrijven, zout en peper, look, een uitje en peterselie (alles fijn gehakt) bijvoegen, evenals een sneetje broodkruim, een lepel vet of liesvet, een eigeel en het wit tot sneeuw geklopt. In een vorm overgieten en gedurende ongeveer 1 uur in de bain marie laten garen. Wordt koud gegeten. Men kan de smaak verbeteren door er fijn gehakt spek of hesp bij te voegen. Kan in dunne plakjes gesneden worden. (Familierecept – Eerste Wereldoorlog)
Ook in onze verenigingen kunnen en willen we niet achter blijven. Pasar, KWB, Femma en Ziekenzorg CM hebben de handen in elkaar geslagen om een aanbod te realiseren met tips voor groepen. Het gaat om kant en klare activiteiten waarop je als afdeling kan intekenen. Dat betekent niet dat het om platgetreden paden gaat! Integendeel, wat we je wel bieden zijn authentieke verhalen die het dagelijkse bestaan van de mensen en soldaten tijdens de oorlog tot leven brengen. Deze verhalen kunnen op verschillende manieren vorm krijgen: wandelingen, fietstochten, vertellingen of lezingen, een workshop … Ook de vredesboodschap en de herinneringseducatie vormen naast het toeristische en geschiedkundige karakter een belangrijk element van een activiteit. Meer informatie over al deze activiteiten vind je terug op www.ziekenzorg.be en op de websites van Pasar, KWB-Govaka en Femma.
Van Worteltaart tot Oorlogskonijn 100 jaar geleden: De Groote Oorlog
Het Belgisch leger verdedigt zich dapper maar moet zich na enkele maanden terugtrekken achter de IJzerlinie. Hier begint een loopgravengevecht dat zal duren tot 11 november 1918, de dag waarop de overgave van Duitsland aan de geallieerden wordt getekend. België heeft vier lange jaren van bezetting, militair regime, oorlogshandelingen en (een minimaal) vrij gebied gekend. Het land is zwaar getekend. De bevolking heeft enorm geleden en alsof de oorlogsmiserie nog niet genoeg is geweest, eist de Spaanse griepepidemie talloze slachtoffers. De Groote Oorlog is echter ook een verhaal van moed en volharding. Niet alleen van de duizenden dappere soldaten, maar ook van de moeders die dagdagelijks hun gezin hebben gevoed!
Eten in De Groote Oorlog Als in 1914 de oorlog uitbreekt, is België helemaal niet voorzien op een langdurig conflict. Al van oudsher wordt veel voedsel ingevoerd. Door de blokkade op zee door de geallieerden valt die import echter helemaal weg. Bovendien komt de inval er op het ogenblik dat de oogst moet binnengehaald worden. Gewassen worden vernield, paarden worden gedood of opgeëist, boeren vluchten of worden gedood, tal van boerenzonen zijn gemobiliseerd. Een flink deel van de oogst gaat zo verloren. Heel wat voorraden worden door de Duitsers “gekocht” of gewoon opgeëist.
In de grote steden loert het hongerspook al tegen einde 1914. Een “Nationaal Hulp- en Voedingscomiteit” ziet het licht om de ergste noden te verlichten. Eerst nog met een herverdeling van wat er in eigen land is, nadien met massale Amerikaanse voedselhulp. Rantsoenering en ravitaillering, een scherpe controle op de landbouw en veel liefdadigheid kunnen niet beletten dat er honger wordt geleden. Tegen de bevrijding in 1918 kan de gemiddelde landgenoot nog ongeveer de helft eten van wat hij nodig heeft. Ook de Belgische soldaten moeten het stellen met slecht en weinig gevarieerd eten. Dat verhoogt natuurlijk het afschuwelijke lijden in de loopgraven. Tegen het einde van de oorlog dreigt er zelfs hongeroproer.
Het project ‘Van Worteltaart tot Oorlogskonijn’ rond voeding tijdens de eerste wereldoorlog werd uitgewerkt door Ziekenzorg CM in samenwerking met Eddie Niesten (auteur van “Tweemaal oorlog, driemaal honger” www.keukenhistoriestafelpraat.be). Een selectie van oorlogsrecepten dient als illustratiemateriaal. Je kan De Groote Oorlog haast “proeven” door het bereiden van één van die recepten. Door dit alles krijg je een beeld van hoe onze voorouders die uiterst moeilijke periode beleefden. Welke creatieve oplossingen zij moesten verzinnen om toch maar “iets” eetbaars op tafel te brengen. Om toch vooral niet helemaal de moed te verliezen zoveel jaren lang! Meteen is “Van Worteltaart tot Oorlogskonijn” ook een les voor ons, die al generaties geen oorlog meer hebben moeten meemaken. En zeker voor jongeren van vandaag die bijna niet kunnen geloven dat er, niet eens zo lang geleden, honger geleden werd in dit rijke land. En - waarom niet? - even stilstaan bij het trieste lot van tal van mensen die op dit eigenste moment onder het kruis van de oorlog gebukt gaan. Met alle hongermiserie van dien…
Tal van oorlogsrecepten maken in elk geval duidelijk hoe vindingrijk de kok(kin) van toen wel is geweest… Creatief omspringen met de schaarse levensmiddelen luidt het devies. Die zuinigheid wordt “georganiseerd” door een hele resem van kookboekjes en raadgevers. Naar het einde van de oorlog toe neemt het aantal kookgidsen drastisch af. Wellicht is de hoeveelheid beschikbare voedingsmiddelen dan dermate ingekrompen dat zelfs de meest creatieve schrijvers verdere tips niet meer zien zitten.
verantwoordelijke uitgever: Johan Tourné, Meirstraat 13, 2890 Sint-Amands
Op 4 augustus 1914 valt het Duitse leger België binnen en komt er een einde aan meer dan driekwart eeuw vrede.
Van Worteltaart tot Oorlogskonijn
Enkele organisaties geven cursussen om de beschikbare eetwaren optimaal te gebruiken. De oorlogsrecepten zijn creatief met sterkhouders en vervangers zoals aardappelen en ruwere granen. De specifieke vermelding in sommige kookboekjes van “het benuttigen van Amerikaansche produkten” is kenschetsend voor de voedselsituatie.
www.ziekenzorg.be Haachtsesteenweg 579 PB 40 1031 Brussel
Van Worteltaart tot Oorlogskonijn Rond voeding tijdens de eerste wereldoorlog