Zilt 37

37

- 29 april 2009

foto:Š Laurens Morel/Morelstudio.nl

nummer

Het eind van de regenboog: 2 opmerkelijke vertrekkersverhalen - Nieuwe zeilen kopen - De 5 euro AIS-antenne - Kanttekeningen bij gribfiles - VOR en VUR: Volvo Ocean Race, Van Uden Reco Regatta - en nog veel meer...

reflectie...

Zilt

37/2009

Tupperware April 1969. De Suhaili van Robin Knox-Johnston haalt alle voorpagina’s. De winnaar van de eerste solo race om de wereld is een instant held. En aan zijn boot wordt een legendarische zeewaardigheid toegeschreven. Een hele generatie zeilers raakt geïnspireerd door de stoere eenheid die man en boot op deze reis vormden.

Nu, veertig jaar later, maakt Sir Robin nog steeds stevige zeereizen. En ook de Suhaili koerst na een paar grondige restauratierondes nog regelmatig richting horizon. De boot is een icoon geworden en verdient het om eeuwig drijvende gehouden te worden.

Zware teak planken, bronzen beslag en twee houten masten op een lengte van net 32 voet, zijn in 1969 een toonbeeld van zeewaardigheid. Bij thuiskomst schrijft Knox-Johnston een boek over zijn reis. Een fascinerend verhaal, maar ook een opsomming van narigheid. Met zijn gevallen sextant, de weigerachtige buizenradio, de onbetrouwbare lieren, de vastzittende motor en de olielampen die boven windkracht 2 uitgaan. Maar ook met de ingedrukte opbouw, de lekkende romp en de scheurende zeilen.

Ook de moderne vertrekker schrijft zijn belevenissen op.

Op websites, in mails of blogs of Zilt. Verhalen waarvan je je nauwelijks kunt voorstellen dat ze zich slechts vier decennia later afspelen dan die eerste wereldomzeiling.

2

De verwegzeilers vertellen van schitterende bestemmingen, en lang niet altijd de makkelijkste: Spitsbergen, Groenland, Antarctica.

Natuurlijk, kennen ook zij problemen. De koelkast valt wel eens uit of de NMEA-data conflicteert met de elektronische kaart. Maar over hun boten of tuigage hoor je ze eigenlijk maar heel zelden.

Opvallend genoeg zeilen ze steeds vaker in hetzelfde massaal geproduceerde polyester waarmee de Nederlandse jachthavens zo vol liggen. De meestal blauwgerande boten die sommigen zo graag in de categorie ‘Tupperware’ indelen.

Dat dedain roept de vraag op, hoe moderne serieboten zich nu werkelijk verhouden tot de legendarische schepen uit het verleden. Zou jij liever een oceaan oversteken met de Suhaili, Joshua of Gipsy Moth of met een glimmende 40-voeter uit een mal?

Wij zouden het antwoord wel weten. Maar natuurlijk alleen als gezond verstand en goed zeemanschap net als veertig jaar geleden mee op reis gaan..

Zilt

37/2009

3

4

foto: Š Heinz Wutschke

BUREAUBLAD

DOWNLOAD Wekenlang zag de bemanning van de Anne-Margaretha geen enkele boot.

Niet zo vreemd als Antarctica je bestemming is. Dan verschijnen er in de Drake Passage zeilen aan de horizon. Het blijkt de, eveneens Nederlandse, driemaster Europa. Schipper Heinz Wutschke maakte deze schitterende foto die je tot je bureaublad voor de komende maand kunt promoveren.

Deze zomer vertrekt de Anne-Margaretha opnieuw vanuit IJmuiden naar PatagoniĂŤ en Antarctica.

En er is nog plek voor opstappers... www.annemargaretha.nl 5

in deze Zilt...

Zilt

2

Reflectie

4

Bureaublad

8

Het eind van de regenboog - Twee bijzondere vertrekkers

Een overpeinzing van de Zilt-bemanning.

Je zilte scherm voor de komende vier weken.

aan de vooravond van hun reis.

18

Van Brazilië naar Boston

24

‘We gaan het de professionals moeilijk maken...’

30

Zintuigen

32

Dacron, dacron speciaal of laminaat?

40

360° Verlangen

42

Agenda Een maand vol races, tochten en evenementen.

46

In de Wind Zilt nieuws en wetenswaardigheden.

Terugblik op de 6e etappe van de Volvo Ocean Race.

Het Foxy team gaat het seizoen in met een nieuwe boot.

Het gevoel van de zee in twee dimensies.

Nieuwe zeilen voor je toerjacht? Dit zijn de keuzes...

Een hunkering naar de horizon en wat daar achter ligt.

37/2009

6

56

De wei weer in

62

De 5 euro AIS-antenne

66

Topper in Toscane

68

Zilte Spullen - Opmerkelijk, handig of alleen maar

Het wedstrijdseizoen begon met de Van Uden Reco

Soms is een oplossing eenvoudiger dan je denkt.

No Limits begint de mediterrane serie goed.

leuk? Je vindt het in de etalage van Zilt.

74

De versimpelde waarheid

80

Tussen Visserman en Koopvaarder - Oude historie

84

Zilte Wereld

88

Weer en wind - Zilts zeilersweerbericht.

90

Bemanning - Zij maken Zilt.

Kanttekeningen bij gribfiles.

herleeft in een splinternieuw schip.

Jaloersmakende ankerplekken en inspirerende verhalen.

Zilt

37/2009

7

Twee verwegzeilprojecten in overtreffende trap

foto: Š www.sailcallista.nl

Wie weg wil met zijn eigen schip, moet bergen werk verzetten.

Geen woorden maar daden is het devies om de droom te verwezenlijken. Helemaal als je zelf de boot opknapt of bouwt.

Zilt trof twee projecten in overtreffende trap. Twee projecten ook met bijzondere eindbestemmingen. En met de IND als een wonderlijke parallel. In Makkum racet Jurjen tegen de klok, in Den Oever doen Erik en Katya hetzelfde.

8

SAMENSTELLING RUUD KATTENBERG EN LAURENS VAN ZIJP

9

foto:Š Ruud Kattenberg

De Zeilers: Amina en Jurjen Draaijer De Boot: Muendo - 40 voet - ontwerp onbekend Het Plan : naar Kilifi in Kenia 10

Makkum

Als er al een prototype vertrekker bestaat, dan voldoet Jurjen Draaijer zeker niet aan dat profiel. Weliswaar speelt zeilen op gezette tijden een rol in zijn leven - "dat kan bijna niet anders als je in Friesland geboren bent� -, maar van een langgekoesterde wens om met een eigen boot over de wereld te zwerven was geen sprake. Aan avontuurzin ontbreekt het de landbouwkundig ingenieur echter niet. Als ontwikkelingswerker woont en werkt hij al vele jaren in Afrika. En vooral dat gegeven maakt dat hij op een fraaie voorjaarsdag zo hard aan het werk is aan de Muendo.

Verliefd Het verhaal begint in 2002 als Jurjen zijn boot voor het eerst ziet. Dadelijk wordt hij gegrepen door de mooie lijnen en de aantrekkelijke prijs. "Een beetje stom," vindt hij achteraf, want er blijkt weinig aan de boot dat geen aandacht nodig heeft. En: "hij zag er niet uit..." Maar zoals zo vaak gaan ratio en verliefdheid niet goed samen en wordt de koop beklonken.

Wie de Muendo ziet kan het begrijpen. Het is een boot met karakter. Twaalf meter over de stevens, ruim minder dan drie meter breed en met overhangen waar een klassieke America's Cupper jaloers op is. "Slechts negen meter op de waterlijn," legt Jurjen uit. "Wie hem getekend heeft? Dat weet ik dus niet.

Ook niet wie de bouwer is. Ik weet alleen dat er nog een zusterschip is, maar ook die eigenaar kent de geschiedenis niet. Misschien zijn er wel Zilt-lezers die de boot herkennen."

Gezeild met de Muendo heeft hij nog nooit. "Een keer de zeilen gehesen en een paar tochtjes op de motor," daar is het tot nu toe bij gebleven. Het was ingecalculeerd, de 7000 kilometer die woonplaats Nairobi van Muendo's thuishaven scheiden, nodigen nu eenmaal niet uit tot een weekendje naar de boot.

Nieuwe thuishaven Maar aan Muendo's lange rustperiode komt nog deze zomer een eind. De boot is in de afgelopen maanden compleet vernieuwd en uitgerust. Het splinternieuwe potdeksel en het eveneens maagdelijke teak in de kuip zijn er de getuigen van. Ook binnen bleef niets onaangeraakt en de nieuwe apparatuur en zeilen liggen klaar. Projecten die Jurjen grotendeels moest uitbesteden en op afstand begeleidde. Foto's en internet stroomlijnden het werkoverleg.

11

Nairobi

Het had allemaal maar een doel; begin 2010 moet de Muendo Swahili voor: 'Hij die lange reizen maakt' zeilend in zijn nieuwe thuishaven aan de Afrikaanse oostkust arriveren.

"Zoiets speelde altijd al door mijn hoofd," legt Jurjen uit. "Als ik ergens langer zou wonen, wilde ik de boot ernaartoe brengen. Nu ik drie jaar in Kenia woon en weet dat ik er wil blijven, is het moment daar. Faciliteiten voor jachten blijken er verrassend genoeg ook in Kenia te zijn. Muendo's eindbestemming heeft een heuse jachthaven inclusief jachtclub en een werf onder Nederlands management. "En de zeilcondities zijn er erg goed. Het hele jaar staat er zo'n 15 tot 20 knopen wind."

foto’s:Š Ruud Kattenberg

Klok tikt "Ik hoop begin mei zover klaar te zijn dat de boot de loods uit kan. Dan gaan we de mast ophalen, tuigen en de zeilen passen. Begin juli wil ik zeilen." Rond die tijd arriveert ook Jurjens Keniaanse echtgenote in Nederland. Voor Amina wordt het haar allereerste serieuze zeiltocht. "Zeker in het begin zal het daarom veel op mijzelf aankomen," weet Jurjen nu al. Toch is dat niet het voornaamste dat het begin van de reis van de Muendo kenmerkt. Op het moment dat Jurjens vrouw op Schiphol landt, begint de klok te tikken.

Ondanks hun huwelijk mag zij maar drie maanden in de Europese gemeenschap blijven en dat gegeven zal het vertrek- en reisschema voortdurend bepalen. We horen het gegeneerd aan, maar Jurjen accepteert het met een gelaten vanzelfsprekendheid.

Wennen Een ervaren zeiler, wil Jurjen zichzelf niet noemen. Toch blijkt hij al eens de Atlantische Oceaan te zijn overgestoken en noemt hij achteloos tochten van 12

de Azoren en naar de Lofo'De zeilcondities in Kenia ten. Het zijn niet meer dan terloopse opmerkingen in een zijn erg goed. Er staat altijd verhaal waarvan de verteller zo'n 15 tot 20 knopen wind' zich nauwelijks realiseert hoe bijzonder het is. "In het begin zullen we wat moeten wennen, dus doen we rustig aan," beschouwt hij de route. "Maar eigenlijk wil ik zo snel mogelijk naar beneden; de Middellandse Zee in. Met stops in Marokko en Algerije. Daar wil ik heel graag naartoe.

Omdat ik er niets van weet en veel zeilers zeggen dat je het niet moet doen.

En dan via Tunesië en Sicilië richting Griekenland en Turkije. Maar dat kan ook veranderen, want we zijn flexibel. Ook op het traject na het Suezkanaal verheugt hij zich erg. "De Soedanese kust moet prachtig zijn. En Eritrea wordt ook een hoogtepunt."

Gevaar Een gesprek over een reis door de Rode Zee naar Oost-Afrika kan onmogelijk om het onderwerp piraterij heen. De dag voor onze ontmoeting kwam een gegijzelde Franse zeiler om het leven. Dat het venijn in de staart zit, ontkent Jurjen niet. "Mijn vrouw komt oorspronkelijk uit Somalië en heeft daar nog familie. Maar die gaan we toch maar even niet bezoeken met de boot," lacht hij. Toch kan hij ook dan niet om de gevarenzone heen varen. Hij analyseert het met de berusting van iemand die al jaren de werkelijkheid van Afrika ervaart. "Volgens mij is het gevaarlijker om in Nairobi over straat te lopen, dan daar met een bootje te varen. We moeten gewoon kijken hoe de situatie is tegen de tijd dat we daar zijn. En de risico's een beetje inschatten. Maar je kunt natuurlijk op de verkeerde plek op het verkeerde moment zijn..."

13

foto:Š Ruud Kattenberg

De Zeilers: Katya en Erik de Jong De Boot : een E-50, eigen ontwerp, eigen bouw Het Plan : naar Canada en andere reizen naar koude streken 14

In Den Oever overvalt je vanzelf het gevoel van vertrekken. Randje Nederland. Even de sluis door en je bent weg. Op een windstille namiddag dragen geluiden ver. Schreeuwende meeuwen, knorrende futen, gakkende ganzen. Lokroep van weids water. Buitenop de buitenste steiger van de jachthaven ligt een opvallend schip, de Bagheera. Zwarte romp, geel dek, kloeke vaste buiskap, zware luiken. En brééd... Geen doorsnee jacht, zoveel is duidelijk. Eerder een expeditieschip. We stappen aan boord bij Katya en Erik de Jong en zijn meteen in scheepse sferen.

Dat Erik de Jong (27) ooit iets met bootjes zou gaan doen, daar was geen ontkomen aan. “Het was geen droom, het stond gewoon vast,” lacht Erik, “ik wist al voordat ik naar school ging: ik wil schepen gaan ontwerpen.” Zijn ouders, fervente langeafstandszeilers, gaven het zeil-gen aan hem door.

Als kind tekende hij eindeloos bootjes. Veel meezeilen en goed rondkijken vormden zijn beeld van ideale schepen. Zijn studie werd, hoe kan het ook anders, scheepsbouwkunde in Haarlem. Met die achtergrond is het logisch dat hij zijn eigen schip ontwierp en vervolgens ook zelf bouwde. Met steun van pa. De Bagheera ging in januari van dit jaar, na vijf jaar bouwen, te water.

Voor Katya, geboren in Oekraĩne, opgegroeid in Israël, is zeilen eveneens bekend terrein. Haar ouders zijn beiden zeilwedstrijdtrainer. Ze hoopte in Nederland een studie fysiotherapie te kunnen afronden, maar is niet verder gekomen dan soebatten over een verblijfsvergunning...

Uitgangspunt Maar waarom nou een eigen ontwerp? Wat is er mis met een standaardboot?

Erik: “Mijn eisenpakket was niet te verenigingen met bestaande ontwerpen.

De boot moet goed zeilen, geschikt zijn voor verre reizen en voldoende ruimte bieden om erop te wonen. Dat betekent: veel spullen aan boord.

Boeken, een wasmachine, noem maar op. Ik vind dat de uitrusting niet zwaarder mag zijn dan 18 tot 20 procent van het totale bootgewicht. Dat is mijn uitgangspunt geweest om dit schip te tekenen. Hij meet 15 x 4.55 x 2.85 m. De bovengrens is bepaald door de maximale maat waarmee je mag meedoen aan wedstrijden als de Ostar. Ik wilde binnen die maat blijven, want als ik aan een Ostar wil meedoen, mag de boot geen belemmering vormen 15

voor mijn plannen. Bij het ontwerp heb ik er rekening mee gehouden dat het schip aan de zwaarste eisen van de ISAF-categorie voldoet. Die geven meteen ook goede richtlijnen voor veiligheid. De romp heeft een ijsversterking, want ik heb al lang het plan om bijzondere vaargebieden te verkennen. Voordat ik Katya leerde kennen, wilde ik wil mij nog een keer laten invriezen in Antarctica. Om op de terugreis de route te zeilen van Shackleton. Ik wil gewoon dat de boot alles kan, echt alles.

Al wil ik tegen de wind in rond de aardbol zeilen.”

Katya moet glimlachten om deze opmerking en zegt fijntjes: “We have so many plans for this boat, I hope our life is long enough...”

'Ik vind dat een boot vooral functioneel moet zijn...'

foto:© Erik de Jong

Staal en multiknik Als geld geen rol had gespeeld, had Erik voor aluminium gekozen. Maar als zelfbouwer nam hij natuurlijk staal en multiknik. Erik: “Ik heb de romp buiten gebouwd en ik had geen zware machines om platen te buigen, dus rondspant was uitgesloten. Het dek is trouwens wel gebogen met een handpers.”

Erik combineerde de bouw met zijn werk. Eerst werkte hij als zeilmaker, later als scheepsbouwkundige in Rotterdam. In die periode sprokkelde hij onderdelen en beslag bij elkaar. Belangrijk voordeel: zo kon hij kosten spreiden.

Functioneel Het idee voor deze boot rijpte al veel langer. Erik: “Ik had aanvankelijk geen vastomlijnd plan, maar had wel de details voor ogen. Die heb ik bedacht tijdens het vele meezeilen en door goed rond te kijken in havens, vooral naar 16

de Franse wedstrijdschepen. Daar zitten een hoop functionele dingen op en ik vind dat een boot vooral functioneel moet zijn. Je ziet bijvoorbeeld nogal eens schepen met luiken die zijn dichtgetaped, omdat ze lekken. Dat vind ik niet functioneel; ik heb luiken uit de scheepvaart met knevels. Die lekken niet.”

Liever reven dan stilligen Dat de boot met al zijn robuuste onderdelen 17 ton weegt, deert Erik niet.

“Een Najad of Contest van deze maat wegen meer.” Wel heeft hij ter compensatie een langere mast gekozen, zodat het schip meer zeil kan voeren.

Erik: “Ik steek liever bij windkracht 4 een rif, dan dat ik bij windkracht 2 stillig.”

De Bagheera krijgt een sloeptuigage met vast kotterstag en een relatief grote genua. Dat er straks slechts vier handen aan boord zijn om de zeilen te mennen is geen probleem in de ogen van Erik: “Je moet je lieren een maatje groter nemen.” Dat is nogal gelukt; op het brugdek tussen kuip en stuurplek staan joekels van trommels.

Harde vertrekdatum Benedendeks is nog een berg werk te verzetten. Katya is net begonnen met de intimmering. Ze vraagt ons mild te zijn in onze beoordeling van haar werk: “Be gentle.” Het resterende werk weerhoudt Katya en Erik er niet van om binnenkort te vertrekken. “Alles zeewaardig maken is nog een weekje werk,” schat Erik vol optimisme. Een harde vertrekdatum is er al wel: 11 mei. Dan moet Katya het land uit, want ze heeft geen vergunning voor een permanent verblijf, ondanks dat ze getrouwd is met Erik. Volgens de regels mag ze zonder speciaal visum 90 dagen per halfjaar in Nederland zijn, daarna moet ze ten minste drie maanden buiten de Schengen-landen vertoeven. Pas na vijf jaar huwelijk kan ze aanspraak maken op Nederlands paspoort. “Geen doen als je getrouwd bent,” zegt Erik fel, “en zo kan je ook geen studie volgen.”

Beiden zijn moe van alle bureaucratie en teleurgesteld in onvriendelijke Verdonkse regelgeving. Daarom is een ander plan ontstaan: weg uit Nederland, op naar Nova Scotia, Canada. “Het is Engelstalig, er is veel scheepsbouw, dus werk voor mij en Katya kan er studeren, Groenland ligt onder handbereik,” somt Erik de voordelen op. “En,” voegt hij er monter aan toe: “het is vanuit Den Oever maar 2500 mijl, boven langs Schotland...” Z

17

18

foto’s: © Rick Tomlinson/Volvo Oce-

Na de ruim 12.000 mijl lange etappe van China naar BraziliĂŤ lijkt het maar een kippeneindje. Sommige deelnemers relativeren zelfs zozeer dat ze de 4900 mijl van Rio naar Boston een sprint noemen. Maar in werkelijkheid onderschat vrijwel niemand de zesde etappe van de Volvo Ocean Race. De zware condities van de Zuidelijke Oceaan mogen dan ingeruild zijn voor aangename temperaturen en fraaie zeilcondities, de onderlinge strijd zal er niet minder om zijn. Van de top vier in het klassement, is immers nog geen enkel team kansloos voor de eindoverwinning.

19

Direct na de start laat Telefonica Blue geen misverstand bestaan over zijn ambities. Bouwe Bekkings mannen nemen vrijwel direct de leiding en incasseren zes dagen later ook de maximale punten bij de scoringsgate. Ook Delta Lloyd doet verrassend goed mee. De modificaties aan de boot en de aanpassingen aan het team lijken goed uit te pakken. Delta Lloyd gaat als derde over de denkbeeldige tussenstreep.

Na het incasseren van de punten bij Fernando de Noronha stuift de vloot op volle snelheid langs het Caribisch Gebied. De zeilcondities zijn optimaal; met zo'n 20 knopen komt de passaat halvewind in. Omdat bootsnelheid onder die omstandigheden het enige wapen is, blijven de onderlinge verschillen nagenoeg gelijk.

Maar achter de navigatiecomputers wordt dan al gefoto’s: Š Volvo Ocean Race

studeerd

op

een

gecompliceerd

weerssy-

steem dat de

koerslijn

blokkeert. Aan de voorzijde van het front overheerst een

zuidelijke

stroming.

Achter het systeem is de 20

wind aanvankelijk licht om later met kracht uit het westen tot noordwesten te komen.

De allesoverheersende vraag die de navigators bezighoudt, is wanneer ze hun boot door het front

moeten

laten

gaan. Bouwe Bekking verwoordt het duivelse dilemma: 'Of je gijpt te vroeg, en je verliest de druk in je zeilen, of je gijpt te laat en je eindigt met een hele slechte windhoek naar de finish. Twee dagen later is Bouwe´s blauwe Telefonica geen koploper meer. Slechts een paar positierapporten waren genoeg om hem naar de vierde plaats te laten zakken. ‘We zijn te vroeg gegijpt,’ geeft Bouwe (foto) achteraf toe. ‘We voelden de druk van Ericsson 4. Omdat we wisten dat zij sneller waren, wilden we aan de binnenkant blijven. Maar het is niet uitgepakt zoals we verwachtten.’

De kopgroep blijft dicht bij elkaar. Ericcson 4 leidt de race in de laatste week maar ook Ericcson 3, Puma en Telefonica Blue zijn niet kansloos voor de etappeoverwinning. Met minder dan 12 uur te gaan, ligt de kopgroep binnen 15 mijl van elkaar. Toch is het Ericcson 4 dat als eerste Boston binnenzeilt, op slechts 12 minuten door het tweede team van het Zweedse telecombedrijf.

21

Bouwe Bekking profiteert van de lichte condities onder de Amerikaanse kust en passeert Puma na een bloedstollend boeg-aan-boeg gevecht Een tegenvallend resultaat voor Ken Read en zijn team dat graag op het podium had gestaan in hun thuishaven.

Voor

Telefonica

Blue is de derde plaats een opsteker. Samen met de punten van de scoringsgate is het resultaat voldoende voor de voorlopig tweede plaats in het totaalklassement.

Lang lijkt het erop dat Delta Lloyd aan het langste eind zal trekken bij de strijd om de vijfde plaats. Al een week

lang

vecht

de

Iers/Nederlandse boot een strijd met Telefonica Black en Green Dragon. Soms zien de boten elkaar, dan weer loopt Delta Lloyd enkele tientallen mijlen uit. Helaas is het op het allerlaatste moment toch de zwarte Telefonica boot die met de eer gaat strijken. Delta Lloyd komt 22 minuten tekort.

Op 9 mei wordt in Boston een havenrace gevaren. Een week later zal de vloot koers zetten naar Galway in Ierland.

22

ADVERTENTIE

23

Foto © Klaas Wiersma

‘We gaan het de professionals moeilijk maken...’

24

FOTO’S KLAAS WIERSMA TEKST SJORS VAN DER WOERD

2006 was het topjaar voor de Foxy. De blauwe IMX 40 van Sander Vos won dat seizoen de Van Uden Reco, de North Sea Regatta en de Delta Week. Een jaar later bleek de IMS boot niet meer op datzelfde niveau te kunnen presteren in een veld waarin de voor IRC geoptimaliseerde boten steeds meer de dienst uitmaakten. In 2008 nam het zeilteam afscheid van de IMX en begon de zoektocht naar een racer die weer zou kunnen meedraaien in de top van het IRC circuit. Zilt vroeg schipper Sander Vos hoe de keuze voor de nieuwe Foxy tot stand kwam.

25

Foto © Klaas Wiersma

Had de oude IMX 40 niet aangepast kunnen worden om beter in de IRC klasse te passen? Sander Vos: “We kwamen als snel tot de conclusie dat er veel geld in een aanpassing zou gaan zitten, en dan nog is de kans klein, dat dat model een werkelijk competitieve boot wordt. Wij willen weer winnen, daarvoor is een ontwerp nodig dat vanaf de tekentafel is bedacht met de IRC regels als uitgangspunt.”

“De grote werven die IRC boten produceren vielen voor ons snel af, omdat dit meestal boten zijn van het type cruiser-racer, waarbij het accent voor ons toch te veel op het cruisen ligt. Zo hebben de snelle Salona's, Grand Soleil's, X-en en J-boats altijd nog een interieur waarmee je goed op vakantie kan.” ”Wij vielen al snel voor de ontwerpen van Mark Mills. Deze Engelse designer heeft zijn sporen in de IRC verdiend. Zijn Landmark 43 was aanvankelijk onze eerste keus, maar de productie van die boot stokte.

Toen kwam de MAT 12 in beeld. Een in Turkije gebouwde 41 voeter.”

26

Hoewel steeds meer jachten uit Turkije komen, associeer je het land niet direct met high-tech racers.

“Twee van de meeste technisch onderlegde zeilers van ons team hebben de werf geïnspecteerd en kwamen enthousiast terug. Daarna viel het besluit de romp van de MAT 12 daar te laten bouwen. Tijdens de bouw zijn we nauw betrokken geweest en verschillende malen is ter plaatse de voortgang gecheckt. Zo hebben we ook veel invloed kunnen uitoefenen op het uiteindelijke product, met name wat betreft de deck-layout.”

Maar niet alles komt uit Turkije. “De mast is door ons zelf ontwikkeld, in nauwe samenwerking met Hall Spars in Breskens. En voor het bepalen van de beste zeilgarderobe hebben we lang om de tafel gezeten met Quantum Nederland.”

De

nieuwe Foxy vaart sinds februari en volgens Sander zijn de eerste

indrukken veelbelovend.

“De twee Goofies wedstrijden deze winter gingen lekker. We werden tweede en derde. En we komen nu net terug van de Red Funnel Race in Cowes, waar de derde zijn geworden. We denken onze doelstelling wel te gaan halen. We hebben zoveel vertrouwen in dit product dat we met drie leden van ons zeilteam het bedrijf VMG Yachts zijn gestart, waarmee we de MAT 12 in de Benelux op de markt brengen.”

Doelstelling?

“Dat we als puur

amateurteam het de professionals in de IRC zo lastig mogelijk willen maken. Niemand bij ons aan boord wordt betaald, maar we willen wel zeilen als professionals.

Het team is nog grotendeels in tact gebleven. Het jaar dat we zonder boot zaten bleven we in vorm door een paar keer een X 35

Sander Vos

27

te huren. We zijn erg blij met de aanwinst van Nick Bol, die het komende seizoen als tacticus bij ons aan boord stapt.

Dit jaar varen we de Van Uden Reco, de Vuurschepenrace, North Sea Race en North Sea Regatta, Cowesweek, Fastnet Race en het NK. En de Antwerpen Race zeilen we met Afghanistan-veteranen als bemanning.”

“Inderdaad een druk programma; we hebben ons thuisfront al ingelicht dat ze het dit jaar met iets minder moeten doen...” Z MAT 12 in cijfers IRC TCC LOA Breedte Diepgang Waterverpl Ballast

1.1134 12.45 m 3.75 m 2.55 m 6900 kg 3625 kg

I 16.27 m J 4.82 m P 16.58 m E 5.90 m Zeil aan de wind 101 m2 Zeil voor de wind 205 m2

www.vmgy.nl

28

ADVERTENTIE

29

30

foto:Š Sjors van der Woerd

ZINTUIGEN Hoe ruikt de zee? Hoe voelt een storm? Hoe klinkt een windstilte? Zelfs in onze multimediale wereld zijn er nog talloze schijnbaar onmogelijk te beantwoorden vragen. Maar dat weerhoudt ons er niet van naar antwoorden op zoek te gaan. Zintuigen in twee dimensies...

Rimpelloos Hoe krijg je een zeiler ontevreden? Met geen wind en weinig zicht. Behalve dan als het de eerste tocht is van het seizoen in een ongewoon aangename apriltemperatuur. Dat is het gevoel dat Sjors van der Woerd vastlegde op een volkomen vlak IJsselmeer.

31

Nieuwe zeilen laten maken voor bestaand toerschip

foto’s:Š Ruud Kattenberg

Een nieuwe boot zit er nu even niet in. We blijven voorlopig varen in ons vertrouwde schip, laten we zeggen: een Winner 950, en investeren bijvoorbeeld in nieuwe zeilen. Wat koop je dan als toerzeiler? En wat kies je als je ook voorin wilt eindigen in de woensdagavondwedstrijden? Zilt ging te rade bij Martin Baas van Hagoort Sails en Anton Brinkhof van North Sails.

32

TEKST HANS MARTENS

33

Maatwerk Aan de keus ligt het niet; Cross cut, radiaal, Pentex, Tafetta, Custom Load Patch Technology, 3 Dimensional Taffeta Core, of 3 AK radial Kevlar laminate. Maar wat moet je met al die termen?

“Zeilen zijn dure dingen, waar je vele jaren mee wilt doen, het is maatwerk en een servicegevoelig product,” vinden Martin Baas van Hagoort en Anton Brinkhof van North. Zij willen de klant het liefst aan boord in de ogen kijken, de exacte maten opmeten, praten over hun vaargedrag en vaargebied en dan pas de keuze bepalen. Ze leggen dan gelijk die dure termen uit. En vertellen, waarom de prijs niet bestaat uit alleen x maal een vierkante meter-prijs.

Eisen Goede zeilen voldoen aan drie eisen: goede snit, vormvastheid en goede constructie, de toerzeiler voegt daar gebruiksgemak aan toe. De snit bepaalt de zeilmaker aan de hand van zijn ervaring vastgelegd in computerprogramma’s, afgestemd op de boot, het vaargedrag en de wensen van de eigenaar. Hoe lang het zeil de juiste snit behoudt, is afhankelijk van de constructie, de gebruikte doeksoort en natuurlijk het gebruik.

foto’s:© Ruud Kattenberg

Rek Bij de keus van zeilen speelt het doek een allesoverheersende rol.

Als je aan een weefsel trekt, diagonaal op de ketting en inslag dan vervormt het door rek: materiaalrek en constructierek. Materiaalrek omdat de vezels rekken en constructierek, doordat de inslagdraden strekken die om de ket34

tingdraden lopen.

Die vervorming hangt af van het materiaal en de dichtheid, waarmee wordt geweven. Nylon voor bijvoorbeeld spinnakers rekt als een gek, een dacron zeil van een goedkopere soort dacron rekt minder, heel dichtgeweven dacron weefsel van kwalitatief goede polyester garens rekt al heel veel minder en een laminaatzeil opgebouwd uit mylar of andere soort film versterkt met kevlar- of koolstofvezel rekt nog veel minder. Vrijwel rekvrij zijn de 3D zeilen die North op een mal lamineert. Tussen de lagen film liggen de versterkingsdraden in de richting waarvan de zeilmaker meent dat ze moeten liggen. Die ‘dure’ zeilen staan op vrijwel alle grote wedstrijdschepen, maar er is ook een ‘toervariant.’

Cross cut, radiaal Een zeil wordt opgebouwd uit panelen, stroken doek. Liggen die evenwijdig aan elkaar, dan heeft een zeilmaker het over cross cut. Lopen de banen van de halshoek, schoothoek en tophoek naar binnen, van smal naar breed dan heet dit radiaal. Bij radiale zeilen kan een zeilmaker spelen met doekgewichten en een in totaal lichter zeil construeren dan een cross cut gesneden zeil.

Cross cut is gemakkelijker te maken en dus goedkoper door het mindere aantal arbeidsuren. Het scheelt nogal of je tien of veertig banen moet uitsnijden, plakken en stikken.

Normaal dacron zeildoek is gemaakt om cross cut te verwerken. Het heeft weinig zin om van dit materiaal radiale zeilen te maken. Volgens Martin Baas geldt dit ook voor Polypreg en Flex, doek dat Hagoort verwerkt. Met deze materialen kan een zeilmaker zeer vormvaste cross cut zeilen makendie vrijwel niet onderdoen voor radiale zeilen en die toch betaalbaar blijven.

35

Voorstel van Hagoort We nemen een Winner 950 als uitgangspunt. Voor de toerzeiler in dit schip die zijn eisen niet erg hoog stelt, of niet zo veel geld heeft, adviseert Martin Baas dacron. Wat hij noemt de 'Europese kwaliteit dacron', gemaakt door een gerenommeerde doekfabrikant als bijvoorbeeld Bainbridge, Contender of Polyant. Hiervan worden 70 procent van alle zeilen in Europa gemaakt. Indien goed geconstrueerd behoorlijk vormvast en gebruiksvriendelijk. Het grootzeil voorziet Baas bovenin van twee doorlopende zeillaten voor een groter oppervlak bovenin, uitbouw, en daaronder twee kortere. Doorlopende latten zorgen voor een langere levensduur. Bij dit oppervlak van 27 m² adviseert Martin Baas twee reven ongeveer op ongeveer 23 en 45 procent.

Deze zeilmaker ziet liever geen rolgenua op een Winner; eigenlijk op geen enkele boot onder de 33 voet. Wel een high aspect fok en een werkfok, samen even duur als een rolgenua. “Een rolgenua blijft een compromis; hij bestaat uit een aantal zeilen ineen, tijdens het reven draai je een driedimensionaal zeil om een recht profiel, met als gevolg plooien en slechtere vorm. Schuimbanen of touw in het voorlijk verbeteren het wel, maar echt goed komt het nooit.”

Zilt wil wel een dacron rolgenua en dit zeil wordt cross cut gesneden. De toerzeiler die geen genoegen neemt met normaal dacron kan kiezen voor een heel dicht geweven variant, zoals Polypreg van Contender. Volgens de doekfabrikant het dichtste doek op de markt. Het is stugger, maar het cross cut gesneden grootzeil daarvan, is goed handelbaar.

foto’s:© Ruud Kattenberg

Omdat bij de Winner meer dan de helft van de voorstuwing uit de genua komt, valt te overwegen om een grootzeil te kiezen van normaal dacron en de genua van Polypreg. Het verschil in prijs is niet zo groot.

36

Als de Winner goed wil meekomen in de avondwedstrijden dan komen er zeilen in aanmerking van een betaalbaar laminaat, Flex van fabrikant Polyant. Dit bestaat uit twee dunne lagen dacron doek met een polyestervezel, Pentex, als versterking.

Het rekt iets meer dan laminaat zeilen van mylar met kevlar of koolstof, maar het is beduidend goedkoper, gebruiksvriendelijk en minder gevoelig voor afbraak door zonlicht.

De zeilen worden in bij Hagoort in Bleiswijk gemaakt en ze kosten: grootzeil 27 m²: dacron: € 1. 990; Polypreg € 2.360; Flex laminaat € 2.830 Genua met schuim 20 m²: dacron € 1.066; Polypreg € 1.214; Flex laminaat € 1.452 Basisprijzen inclusief BTW en reven maar zonder letters en dergelijke.

Voorstel van North Het standaard grootzeil voor de toerzeiler van North wordt gemaakt van een polyesterdoek Premium Nordac. Een dicht geweven doek, dacron is ook polyester, dat North zelf fabriceert. Het grootzeil krijgt ook twee doorlopende zeillatten bovenin, twee kortere onderin en ook twee reven.

De rolgenua van 24,33 m, wat groter dan bij Hagoort, heeft geen schuimbanen in het voorlijk om het gereefde zeil zijn vorm te laten houden, maar touw. Dat vervormt namelijk niet.

Voor de toerzeiler die daar geen genoegen mee neemt, maakt North zeilen van Soft Norlam een laminaatsoort dat bestaat uit twee lagen polyester doek met daartussen een laag mylar film. North kiest bij dit materiaal voor radiale snit. “Een hoge kwaliteit doek moet je zo goed mogelijk verwerken” aldus Anton Brinkhof. Hij gelooft niet in cross cut zeilen bij deze doekkwaliteit. Radiale zeilen geven de mogelijkheid om lichtere zeilen in gewicht te fabriceren door op minder zwaar belaste plaatsen lichter doek toe te passen.

De zeiler die af en toe een wedstrijd vaart, krijgt bij North laminaat van twee lagen tafetta met een Pentex polyester vezel. Dit doek maakt North 37

niet zelf. Grootzeil en genua worden natuurlijk ook weer radiaal gesneden.

De North zeilen komen uit Denemarken en ze kosten: grootzeil 28 m², Premium Nordac € ; 2.920; Soft Norlam € 3.213 en Pentex € 3.539, inclusief logo. Genua 24,33 m², Premium Nordac € 1.883, Soft Norlam € 2.109 en Pentex € 2.305.

Toervariant 3 DL Van de dure, op de mal gemaakte 3DL zeilen van mylar en aramide voor de wedstrijdzeiler heeft North ook een toervariant. Deze bestaat uit twaron vezels, een aramide net als kevlar, tussen twee lagen tafetta, een dun polyester doek. De fabricage hiervan in Nevada USA is fascinerend.

De ontwerper bepaalt de snit en een computer zorgt ervoor dat een mal de juiste vorm aanneemt. Daarop komt een laag tafetta en vervolgens leggen computergestuurde machines de juiste hoeveelheid aramide vezels in de richting, waarin de krachten worden verwacht. Daarover komt een tweede laag tafetta en dan worden de lagen aan elkaar verlijmd. Zo ontstaat een zeil uit één geheel zonder naden en in de juiste vorm.

Als je met de Winner echt de blits wil maken, moet je er wel wat voor over hebben: € 4.915,-,- voor het grootzeil en € 2976,- voor de genua.

Voor deze zeilen worden de prijzen opgegeven in dollars.

Zonlicht breekt zeilen af Beide zeilmakers hameren op bescherming van je dure zeilen tegen zonlicht. Het UV-licht zorgt namelijk voor afbraak van het laminaat. Trek dus altijd een hoes over de zeilen of laat een UV-strip op het achterlijk zetten. Martin Baas is niet zo’n voorstander van UV-strips, omdat er een in verhouding zwaar achterlijk ontstaat. Zijn advies: “Direct na het zeilen huik over het grootzeil en hoes over de genua en dan pas borrelen.” Z

38

ADVERTENTIE

39

360° Verlangen

foto: © Sjors van der Woerd

De bimini is opgeklapt. Zo heeft de grootzeiltrimmer een beter zicht op de telltales. De zon staat recht boven ons. Het witte polyester van onze charterboot doet zelfs met zonnebril pijn aan m'n ogen. We liggen midden in het wedstrijdveld en doen het dus beter dan in de ochtendrace, waarin we als laatste over de finish gingen. Mijn team komt voor de witte stranden en de palmenbaaien met eenzame beachbar naar de Britse Maagdeneilanden, en niet om deze 28ste BVI Spring Regatta te winnen.

De wedstrijdboeien liggen in het sir Francis Drake Channel. Geen passaatdeining hier maar golven van IJsselmeerformaat. Dit stuk zee in het midden van de British Virgins wordt door tientallen eilanden omringd.

Bij het ronden van de bovenboei verliezen we nog twee plaatsen. Zonder spinnaker is het voordewindse rak een saaie bedoeling.

Ik kan mijn aandacht maar met moeite bij de wedstrijd houden en tuur tussen Thatch Island en Steele Point naar een stuk open oceaan. Een smalle doorkijk op de Atlantic, op zo'n 340 graden. Elf dagen zeilen en dan glij je onder de Verrazano Narrows Bridge door, richting het Vrijheidsbeeld en de skyline van Manhattan...

“Trim!” schreeuwt de stuurman. De winddraaiing heb ik niet opgemerkt en de genuaschoot moet een ruk extra hebben. “Sorry.”

We naderen Pelican Island. Tussen deze rots en Flanagan Island heb ik weer zicht op een stuk open zee, richting het zuiden deze keer. Op 235° ligt de Spaans koloniale stad waar vier eeuwen geleden de naamgever van het

40

FOTO EN TEKST SJORS VAN DER WOERDICHIEL

Channel vreselijk heeft huisgehouden. Vijf dagen zeilen is het maar, en dan lig je voor anker bij de oude stadsmuur van Cartagena.

Vier relaxte dagen halve wind...

Maar het wedstrijdparcours houdt ons op deze binnenzee van de Virgins.

Kruisend zeilen we oostwaarts, richting finish. En richting de doorkijk tussen Dog Island en Virgin Gorda. Het smalle stuk Atlantische horizon ziet er enorm aantrekkelijk uit. Zo'n 50° en als het een beetje meezit ongeveer 17 dagen zonder land voordat de Azoren in zicht komen. En Café Sport natuurlijk. Maar 17 dagen..., ik wil dit gat uit.

De schorre stoot van de spuitbusclaxon brengt me weer bij de race. Voor de fotoboot bij de finish doen we nog een overwinnings high-five, maar er zitten nog maar twee boten achter ons.

Tijdens het eindfeest overleggen m'n teammaten of ze volgend jaar terugkomen met een snellere boot. Op het strand speelt de band een UB40 nummer. Achter de podiumlampen zie ik elke 5 seconden het lichtbaken van Ginger Island. Vanaf hier vaar je op 140° door Round Rock passage. Paramaribo is maar zes dagen zeilen weg.

Op de terugvlucht naar Amsterdam kan de vliegtuigfilm me niet boeien.

De doorkijken op zee zitten in m'n hoofd. Vlieg ik volgend jaar gewoon weer mee naar dit Caribisch zeilersfeest of is het vernieuwde verlangen naar de horizon groot genoeg om zelf weer zee te kiezen?

41

Mei 2009 2 mei

12e Gait Berk Punterrace. Kampen.

Tweedaagse. www.punterwerf.nl 2-3 mei 28ste Gouwe Ouwe. Kralingse Plas.

Open eenheidsklassen. www.wrvr.nl.

2-3 mei Y-Toren Race, Durgerdam. Markermeer.

Scherpe jachten. www.zvhety.nl 5 mei Dinsdagavondwedstrijden Hellevoetsluis. www.haringvlietwedstrijden.nl 10 mei Slag om Delft. Matchraces J22, DSWZ Broach, www. wedstrijdzeilen.tudelft.nl 6 mei Woendagavondwedstrijden Lelystad, www.wsvlelystadhaven.nl 14-16 mei 27e Schuttevaerrace. Hindeloopen.

Zeilen, fietsen, lopen. www. Schuttevaerrace.nl 14-17 mei Koggencompagnie. Kampen.

Treffen reconstructies middeleeuwse schepen.

16 mei Start 7e etappe Volvo Ocean, Boston-Galway.

19 mei-1 juni North Sea Regatta, Scheveningen. www.nsr.nl 19 mei Vuurschepenrace, Scheveningen-Harwich. www.nsr.nl 20-24 mei Rondje Noord-Holland, scherpe jachten. www.rzvnaarden.nl 21 mei Zoute zoen, toeren rond NH, www.wsvlelystadhaven.nl 21 mei Kleine Sneekweek, www.sneekweek.nl 21-24 mei Dutch Youth Regatta, Workum. ONK en klassekampioenschappen jeugdklassen. www.dutchyouthregatta.org 21-23 mei Ballonfokwedstrijden, www.haringvlietwedstrijden.nl 21 - 23 mei Lemmer Ahoy. Seizoensopener rond- en platbodems. www.zevenwolden.nl 22-23 mei Multisportspektakel, Hoorn. Zeilen, hardlopen, fietsen. www.multisportspektakel.nl.

42

ZEILAGENDA 22 mei 22 mei 25 mei 27 mei-1 juni 29 mei-1 juni 29 mei-1 juni 29 mei-7 juni 30 mei 30-31 mei 30 mei-1 juni 31 mei-1 juni 5-7 juni

2 mei

North Sea Race, Harwich-Scheveningen Zuidwal Botterwedstrijden, Spakenburg. www.zuidwal.net Ostar. Plymouth-Newport. www.rwyc.org 25e Holland Regatta, Medemblik.

Olympische klassen. www.hollandregatta.org.

NSR kustraces Scheveningen. www.nsr.nl Zeetocht IJmuiden-Pin Mill v.v. www.shalomsailing.nl Engelandtocht, scherpe jachten. www.rzvnaarden.nl Bruinebankrace. 100 Mijls. www.bruinebankrace.nl Pinkster-Combi. Optimist/Splash/RS-Feva, www. haarlemschejachtclub.nl.

Goudse Zeilweek. Reeuwijkse Plassen e.o.

Open eenheidsklassen. www.goudsezeilweek.nl.

Westeinder Klassiek. Aalsmeer. Klassieke scherpe jachten. VKJS, www.wvaalsmeer.nl 6e Sevenstar Contest Cup, Medemblik. www.contestyachts.com OPEN DAGEN Nationale Reddingbootdag. KNRM stations. www.knrm.nl

Niet werkende link? Klik hier

Evenement opgeven? Mail naar agenda@ziltmagazine.nl 43

ADVERTENTIE

VIDEO

44

ADVERTENTIE

40 45

INDEWIND Week van de Zee Wie in de derde week van mei gaat zeilen, doet er goed aan om even te kijken op de website van de 'Week van Zee'. Stichting de Noordzee organiseert met lokale deelnemers een serie activiteiten langs de hele Nederlandse kust. De Noordzee als ecologisch systeem en meer in het bijzonder een gezonde en duurzame visserij, staan daarbij centraal. Afhankelijk van de haven waar een zeiltocht eindigt, kun je bijvoorbeeld naar 'De Wonderen van de Zee' (Den Helder), beesten opgraven uit het Wad (Texel), een vaartocht maken met de Eendracht, duurzame vis eten en zo nog zo'n honderdvijftig mogelijkheden. Vooral voor kinderen is er veel spannends en leerzaams te doen. De website biedt een eenvoudig menu waarin je kunt kiezen uit vier kustprovincies en een paar dagdelen. In een oogopslag zie je wat er in verschillende kustplaatsen gebeurt. Stichting de Noordzee grijpt 'De Week van de Zee' aan om haar nieuwe 'Viswijzer' te introduceren. Deze 'Viswijzer' laat zien welke vissoorten je kunt eten zonder schade aan te richten aan de soort en het zeemilieu, maar ook welke je beter niet kunt eten omdat de soort lijdt onder overbevissing of zelf op uitsterven staat.

Wie de jeugd heeft, heeft de Combi Her en der in het land organiseren verenigingen in gezamenlijk overleg de zogenaamde Combi-wedstrijden. Zij stellen voor Optimist en Splashzeilers een aantal regionale wedstrijden vast. Voordeel: door de regionale opzet hoeven zeilertjes (en hun ouders) niet stad en land af te reizen. Zo organiseert de Haarlemsche Jachtclub met de Pinksterdagen een Combi-evenement op de Mooie Nel. Haarlem is aangesloten bij de Combi Amsterdam die behalve in Haarlem wedstrijden houdt op Vinkeveen, de Vlietlanden, Loosdrecht, de Westeinder en de Braassem.

46

ADVERTENTIE

47

Golvensnijder...

Een nieuwe lente, een nieuwe boot. Dit zwarte monster is de kersverse Hobie Wild Cat van catcrack Mischa Heemskerk en zijn maat Bastiaan Tentij. De supersnelle Formule 18 catamaran valt op door zijn karakteristieke rompvormen en de terugvallende, scherpe boegen. Deze boegen botsen niet tegen golven op, maar snijden er doorheen. Voordeel: de mast krijgt niet telkens een optater, de zeilen blijven vlak. Plus: betere balans en meer snelheid.

Heemskerk, enthousiast: “Je vóelt dat de boot weinig weerstand heeft in het water en hij heeft een versnelling die ik nog niet eerder heb meegemaakt. Een sensatie!•

foto: © Team Heemskerk/www.sailshoot.com fo

Klik en luister naar Mischa Heemskerk

48

INDEWIND

49

Oversteken bij de ‘Kaap van Holland’ De aanleg van de Tweede Maasvlakte voor Rotterdam, aan de zuidzijde van de aanloop van de Maasgeul, is al een half jaar in volle gang. Zeezeilers die dit seizoen de Maasgeul passeren, krijgen te maken met een radicaal veranderde situatie. Een noordkardinale en twee westkardinale lichtboeien markeren het geleidelijk opgespoten en droogvallende werkgebied. Dit gebied is verboden voor alle scheepvaart behalve werkschepen (zie verbeterblad voor krt 1801.7 bij BAZ 414/08).

Al met al vormt de Maasvlakte 2 in aanleg een ware 'Kaap van Holland'.

Wij zullen westelijker dan we gewoon waren de Maasgeul moeten passeren. De nieuwe 'Aanbevolen Oversteekplaats voor Pleziervaartuigen' ligt immers zeewaarts van de oude. Bovendien ligt de Oversteekplaats niet meer NNE-SSW maar praktisch NE-SW (046°/226°) en is bij wind uit het zuidwestkwadrant dus niet bezeild. Des te belangrijker is het mee hebben van de getijstroom en des te bonkiger de vaart bij zeegang uit het zuidwesten.

Gedurende de werkzaamheden zal het gebied tot vijf mijl buitengaats extra druk zijn met sleephopperzuigers in soorten en maten.

Jachten die zich melden voor de oversteek geven hun positie op ten opzichte van de MN1 of de MV. Melden bij Sector Maasmond (VHF 3) is verstandig, maar niet verplicht. Uitluisteren is wel verplicht (Sector Maasmond roept je op als er problemen dreigen), evenals het voeren van een radarreflector.

Je krijgt geen toestemming voor de oversteek, je bepaalt zelf of en wanneer je oversteekt. Vraag desgewenst naar 'bijzonderheden'. Het antwoord "Geen bijzonderheden" betekent niet dat de Maasgeul tijdens je oversteek vrij zal zijn van verkeer. Meld je bij twijfel tijdens de oversteek opnieuw op VHF 3 en volg de aanwijzingen.

Klik hier voor de officiele verbeterbladen voor de 1801 kaarten

50

INDEWIND De volgende wijzigingen zijn voor de Maasmond doorgevoerd: De Maas Center boei (RW iso 4s) is verhuisd naar: 52° 00.92'N 003° 00.48.79'E. In het gebied ten oosten van deze Maas Center boei wordt zand gewonnen ten behoeve van de Maasvlakte 2 (info VHF 11).

Op de oude positie van de Maas Center Boei komt een veilig vaarwater boei met de naam Maas Geul (MG, iso 8s) De noordoostelijke in/uitgang van de 'Oversteekplaats' ligt niet meer bij de noordkardinaal Indusbank-N maar bij de groene ton MN1, de zuidwestelijke in/uitgang bij westkardinaal MV. De coördinaten van de nieuwe zuidwestelijke in/uitgang zijn: a) 51° 58.7'N - 003° 55.8'E b) 51° 58.4'N - 003° 56.7'E (westkardinaal MV) De coördinaten van de nieuwe noordoostelijke in/uitgang zijn: c) 52° 01.9'N - 004° 02.6'E d) 52° 02.1'N - 004° 01.7'E (groene ton MN1)

51

Matchracen binnen de bebouwde kom

foto: Š WSV Broach

Het klinkt gek, maar het kan: matchracen op het Rijn-Schiekanaal. De toch al actieve Delftse studenten wedstrijdzeilvereniging Broach vaart op 10 mei met J22's in de Kolk, een zwaaikom in de Schie. De compacte baan dwingt de zeilers tot spannende duels.

De naam van het evenement is al even spannend: de BigLift/TuDelft Slag om Delft...

Pas op het Wad We moeten voorzichtig omspringen met de Waddenzee. Het is en blijft een uniek natuurgebied. We mogen blij zijn dat we er kunnen varen. Als we dat willen blijven doen, dan moet iedereen zich wel aan de spelregels houden, zoals de Erecode voor Wadliefhebbers. Dit is de strekking van de campagne 'Ik pas op het Wad'.

52

INDEWIND

Sneek is het Nationaal Kielbootcentrum rijker. Dat werd in april geopend op het Starteiland. Een epicentrum voor zeilwedstrijdtrainingen pal aan het Sneekermeer, dat een belangrijke basis voor topzeilers in spe zal worden. Het Starteiland is op meer fronten opgeknapt; er is een nieuwe passantenhaven en een nieuw toiletgebouw. Het roemruchte It Foarûnder en het Wedstrijdcentrum nemen als vanouds een voorname plaats in en de pont heeft een nieuwe aanlegsteiger.

foto: © A.M. Voortman

Kielbootcentrum op Starteiland

foto: © Rijkswaterstaat

Handige downloads Op de grote staandemastroute, van Amsterdam naar de Zeeuwse wateren vice versa, geldt weer de zomerbediening, die tot 15 oktober aanstaande duurt.

Rijkswaterstaat heeft een nieuwe brochure met alle informatie over trajecten voor zeilboten met staande mast. De toepasselijke titel: ‘Staande Mast Route 2009’. Je kunt hem downloaden via www.rijkswaterstaat.nl of aanvragen bij de landelijke informatielijn 0800-8002.

53

INDEWIND

Rijkswaterstaat heeft op 3 april het beheer van de Natuurhaven De Kreupel overgedragen aan Staatsbosbeheer. De passantenhaven bestaat uit 25 aanlegplaatsen voor jachten en drie plaatsen voor schepen van de bruine vloot. Het vogeleiland De Kreupel ligt in het IJsselmeer, pakweg vier mijl de kust van Andijk.

Het eiland zelf is niet toegankelijk, maar vanaf de uitkijktoren bij het beheergebouw kun je alle drieteenhaaksnavelpiepers goed bekijken.

foto: © Staatbosbeheer.nl

Passantenhaven De Kreupel open

Twee keer zilver in Hyères Het 470-team Margriet Fokkema en Marieke Jongens heeft zilver gewonnen tijdens de zeilweek in het Zuid-Franse Hyères. In de paralympische 2.4 klasse veroverde ook Thierry Schmitter de zilveren plak.

Coach Jacco Koops: “Jongens en Fokkema hebben een prachtige serie gevaren. Tactisch, strategisch sterk. Zilveren medaille dat is knap. Ze hebben de hele week de top kunnen vasthouden.”

Paralympisch zeiler Thierry Schmitter won de medal race. “Heerlijk dit weer. Eindelijk een beetje fysiek zeilen. Daar hou ik wel van. Hier ben ik heel blij mee met dit resultaat. Ik denk dat ik hiermee ook mijn A-status weer vastleg,” zei Schmitter direct na afloop.

In de Laser Radiaal zeilde Marit Bouwmeester een prima medal race, die ze op haar naam schreef. Toch kwam ze 1 punt te kort voor het brons.

Het volgende World Cup evenement is de Delta Lloyd Regatta in Medemblik.

54

ZILTE KLIKS

Wifistick IN de boot toegang tot WiFi hotspots

Marine Communication Specialists

NAZ

NAZ

HARLINGEN

bouwers van de HARLINGEN Wanderer 34-37 bouwers van de Wanderer 34-37 KLIK EN VERGROOT JE VAARGEBIED

K L I K v o o r m e 55e r i n f o r m a t i e

56

foto:Š Laurens Morel/Morelstudio.nl

Weinig wind tijdens van Van Uden Reco Stellendam Regatta Het wedstrijdseizoen is weer begonnen en dit keer was het de ‘Van Uden Reco’ die het eerste startschot loste. Met honderdvijftig boten aan de start noteerde de organisatie een record aantal deelnemers. Helaas werd ook in afgebroken starts een record gevestigd.

Ook voor Zilt fotograaf Laurens Morel was het weer de eerste keer van het seizoen. Op deze en de volgende pagina’s zie je zijn impressie van de regatta.

57

Ondanks de sombere weersverwachting stond er op zaterdag 25 april een lekkere windkracht 3 op het Haringvliet. Het zorgde voor mooie wedstrijden tussen de gretige teams. “Het leken net jonge koeien voor het eerst op weg naar de wei,” vond wedstrijdleider Marcel Hanenberg. “Na twee mislukte pogingen om iedereen achter de startlijn te houden moest zelfs de zwarte vlag eraan te pas komen.”

58

Zondag bracht duidelijk minder goed weer. Grijs, miezerige regen en vooral geen wind speelden de wedstrijden parten. Op baan 1 werd slechts een wedstrijd met grote moeite gevaren en op baan 2 kon ook maar een legitieme wedstrijd worden vastgelegd. Een windshift van meer dan 90 graden maakte een einde aan race, waarna de deelnemers snel de haven opzochten om aan het bier en de bitterballen te beginnen.

59

Klik voor meer foto’s

60

De strijd om de overwinning in IRC 1 ging tussen de Daikin Airco van Bas van de Heijden en de Roark van Kees Kaan. Uiteindelijk nam de Roarkschipper de trofee mee naar huis. De volledige uitslagen vind je op de website www.vanudenreco.nl Meer foto’s vind je hier.

61

de 5â‚Ź AIS-antenne

foto:Š Ruud Kattenberg

AIS is in hoog tempo populair geworden. Niet zo verwonderlijk, want de informatiestroom is nuttig en de apparatuur relatief eenvoudig en betaalbaar. Wie toch al elektronisch navigeert, heeft aan een AIS-ontvanger van minder dan 200 euro al voldoende om de schepen om hem heen in de kaart te volgen.

Maar dan moet je nog wel het antenneprobleem oplossen. Zilt legt uit dat dat eenvoudiger kan zijn dan je verwacht...

62

FOTO’S EN TEKST RUUD KATTENBERG

Splitter of aparte antenne?

AIS-signalen worden uitgezonden op gereserveerde marifoonkanalen.

Daardoor is je bestaande marifoonantenne boven in de mast heel geschikt voor AIS. Maar meestal zal die natuurlijk al door de marifoon worden gebruik en twee apparaten op een antenne is niet zomaar mogelijk. Zeker niet als een van de twee ook nog eens een zender is.

De oplossing is een antennesplitter; een elektronische driewegstekker die de signalen verdeelt en voorkomt dat de aangesloten apparaten elkaar beïnvloeden of zelfs beschadigen. Omdat aan zo´n splitter hoge eisen worden gesteld, zijn ze niet goedkoop. Je kunt er zelfs gemakkelijk meer aan uitgeven dan aan de AIS-ontvanger zelf.

Het alternatief is een tweede antenne. Monteer je ook die boven in de mast, dan is dat een flinke operatie. Maar kies je voor een plekje op het achterschip, dan is het een heel wat overzichtelijker klus. Zeker als je daar toch al een kort mastje hebt staan voor de radar of andere antennes.

Maar moet zo´n antenne dan niet zo hoog mogelijk staan? Het is waar, dat marifoonsignalen verder reiken, als de antenne hoger staat. De vraag is echter of maximaal bereik voor AIS wel nodig is. Bij tests met een antenne op 3 meter hoogte bleken de signalen van schepen op 10 mijl afstand goed te zien. Dat betekent dat, zelfs als een vrachtschip op topsnelheid recht naar je toe vaart, je al een klein half uur eerder wordt gewaarschuwd.

Zo’n tweede antenne is dus beslist het overwegen waard. Vooral als je je realiseert dat hij niet alleen geschikt is voor AIS, maar ook nog eens een uitstekende back-up voor de marifoonantenne in de mast vormt. En dat alles voor minder dan de helft van de prijs van een goede antennesplitter.

Zelfmaken Het kan zelfs nog aanzienlijk goedkoper. Wie niet opziet tegen wat knutselen en nauwkeurig werken, maakt in een uurtje een goed werkende AIS-antenne. Een oplossing bovendien, waarvoor je geen andere onderdelen hoeft te kopen dan de coaxkabel en de connector die je toch al nodig hebt. Het recept vind je op de volgende pagina.

63

RECEPT

A-

AABBB-

foto:Š Ruud Kattenberg

C-

Koop een coaxkabel van voldoende lengte en markeer een punt op 50 centimeter vanaf het einde.

Snijd de zwarte mantel op dat punt voorzichtig door, maar pas op dat je de onderliggende zilverkleurige laag niet beschadigt.

Trek de zwarte buitenmantel van de kabel. Als het niet lukt, snij dan de mantel in de lengterichting in, maar pas opnieuw op voor het onderliggende vlechtwerk.

Stroop de zilverkleurige gevlochten afscherming terug over de kabel.

Meet 46 cm af tussen het begin van de teruggestroopte afscherming en het eind van de vrijgekomen binnenader. Knip de binnenader daar af.

Knip de afscherming af op 30,5 cm van het punt waar de buitenmantel is verwijderd. Stap C is alleen nodig als je moeite hebt met het terugstropen van de omvlechting.

Bij sommige merken coaxkabel is de afscherming zo dicht gevlochten, dat deze zich niet laat terugstropen. In dat geval knip je de afscherming af op ca. 1 cm boven de coaxmantel. Vervolgens neem je minimaal twee dunne elektriciteitsdraden langs de coaxmantel lopen. Hun koperdraden verbind je aan de bovenzijde met de resterende omvlechting.

A

RG58

B

RG58

C

RG58

50 cm

30,5 cm

46 cm

30,5 cm

46 cm

64

Na stap B (of zonodig C ) heb je feitelijk al een werkende antenne. Als je de connector monteert kun je al signalen ontvangen. Om de AIS antenne een vaste plek te kunnen geven is er natuurlijk meer nodig. De uitvoering hieronder is daar slechts een voorbeeld van. Elke bouwmarkt biedt een keur aan oplossingen die zelden de 5 euro te boven zullen gaan.

De auteur monteerde de zelfbouwantenne in een witte PVC afvoerbuis met een diameter van 32 mm. (openingsfoto). Om de bewerkte coaxkabel in de buis te bevestigen zaagde hij een 25 mm brede strip van MDF waarin hij een aantal gaten boorde. Door de draden door de gaten te vlechten ontstaat een trekonlasting en is er geen bevestigingsmateriaal nodig (foto’s onder). De MDF strip past strak in de PVC afvoerbuis, die op zijn beurt weer precies over een standaard RVS buis van 25 mm valt. Het is aan te raden om tussen de onderkant van de antenne en het bevestigingspunt zo´n 25 cm ruimte te houden.

65

Voor techneuten De Zilt AIS-antenne is afgeleid van een ontwerp dat bekend staat als de Bazooka. Het concept lijkt op dat van een dipool. De binnenader van de coax vormt één deel van de antenne, de teruggestroopte afscherming het andere. Hoewel het om een symmetrische antenne gaat, is het onderste deel aanzienlijk korter dan het bovenste om de invloed van de nu ingesloten coaxkabel te compenseren.

De maten van de beschreven antenne gaan uit van 162 MHz, de frequentie die door het AIS-systeem wordt gebruikt. Wil je een vergelijkbare antenne voor een andere frequentie maken, dan veranderen alleen maar de maten. De lengte van het bovenste deel bereken je met de formule: 7500/frequentie in MHz= lengte in centimeters. De onderkant wordt altijd een factor 0,66 korter.

Topper in Toscane

foto: Š www.esthec.nl

Scarlino in Toscane is het decor van de Memorial Falck wedstrijden voor de X35 en de Swan 45 klasse. In het paasweekend begon de Nederlandse Swan 45 No Limits zijn Mediterrane seizoen goed met een eerste plaats. Dat belooft wat voor de wedstrijden die nog op de zonnige zeilkalender van deze Swan staan, zoals de Rolex Cup in St. Tropez, de Copa del Rey in Palma de Mallorca, de Swan Cup in Porto Ercole en de Voiles des St Tropez.

66

67

Seiwa multifunctionele plotters Niet alleen radar en AIS over de elektronische kaart, maar ook wind, snelheid en diepte? De Seiwa plotters met 5, 7, 11 en 15 inch schermen kunnen het.

Als de binnenkomende signalen zich maar aan de NMEA-standaard houden, worden ze weergeven in aparte schermen of naast de elektronische kaart.

De prijs van bijvoorbeeld de plotter met 7 inch scherm (foto) en ingebouwde gps-antenne is 799 euro; met losse antenne € 845.

Voor de plotters levert Seiwa 2 kW radarantennes van 30 cm (€ 1395), 45 cm en 54 cm diameter en twee 4 kW radarantennes met open scanner, repeater instrumenten, autopilots en black box voor het aansluiten van een echolood met twee frequenties. Daarmee is het bodemprofiel te zien en wordt de plotter een sonar.

Smartlock Plus Aan het nieuwe buitenboordmotorslot van Stazo is een geïntegreerde beveiligingskabel te koppelen. Op deze manier kan via het buitenboordmotorslot tevens de boot beveiligd worden tegen diefstal. Het Smartlock Plus is gepatenteerd, getest en goedgekeurd door SCM en TNO en heeft het VbVkeurmerk Vaartuigbeveiliging. Het Stazo slot ligt voor € 95,85 in de winkel. Een bijpassende kabel is er vanaf € 54,95.

68

ZILTE SPULLEN Maxi Make-over Vorig jaar werd het Zweedse Maxi Yachts overgenomen door de Linnéa Yacht Group. De producent van de Najad zeiljachten is direct begonnen met een restyling en modernisering van de Maxi 1050 en de 1300. De Maxi 1050 was heet nu 1060. Dek en opbouw werden aangepakt en de raampartij is vernieuwd.

Het interieur is een combinatie van licht eiken en donkerder yayahout met roestvrijstalen details. De natte cel is vergroot, er is meer kastruimte gemaakt en de navigatiehoek is gewijzigd. Zoals het hoort bij een makeover is de bekleding aangepast aan de 'moderne uitstraling' van het nieuwe interieur.

De 1300 is bovendeks gelijk gebleven, maar heeft nu ook het hippere interieur. In navolging van de auto-industrie wordt van de nieuwe Maxi 1060 en de Maxi 1300 een Limited ‘Silver’ Edition uitgebracht. In plaats van lichtmetalen velgen en metallic lak krijg je in dit pakket RVS hoogglans gepolijste lieren en blokken, zilverkleurige striping en logo en Silver Edition bekleding. Geen automatten bij deze aanbieding, wel antifouling, fenders en lijnen. Najad heeft bewezen succesvol een restyling te kunnen doorvoeren, dus we gaan graag in Scharendijke kijken hoe dat bij de Maxi is uitgepakt.

69

Hybride motor De droom van ieder zeiler, op de motor varen zonder herrie, komt naderbij. De Oostenrijkse motorenfabrikant Steyr heeft daarvoor een hybride aandrijving ontwikkeld van een dieselmotor en een elektromotor op ĂŠĂŠn uitgaande as. Het unieke van de Steyr oplossing is de manier waarop de elektromotor / dynamo tussen het motorblok en de keerkoppeling of saildrive is gemonteerd; het groene deel op de foto. De elektromotor levert 7 kW (9,5 pk) aan de schroef. Zodra de dieselmotor loopt, functioneert hij als een 7 kW dynamo. De hybride unit weegt 75 kg en is 165 mm lang. Steyr combineert hem met dieselmotoren van 40,4 kW (55 pk) tot 163,5 kW (225 pk). De kleinste is ook geschikt voor een saildrive. De unit maakt een generator overbodig en met een voldoende groot accupakket horen ook elektrische lieren en elektrisch koken tot de mogelijkheden.

Knoppenangsttherapie bij Holland Nautic Lang niet voor iedereen is het bedienen van moderne jachtelektronica gesneden koek. Voor Holland Nautic, onder andere leverancier van Raymarine, was dat aanleiding om cursussen te organiseren.

De afgelopen jaren lag het accent op kaartplotters uit de C en E serie. Daar worden nu twee nieuwe cursussen aan toegevoegd. Een leert je omgaan met boordinstrumenten en stuurautomaten, de andere behandelt het praktijkdeel van Marcom B. De eendaagse cursussen worden door ervaren instructeurs verzorgd en kosten â‚Ź 125,- excl. BTW p.p. voor klanten van Holland Nautic. Aanmelden voor de Holland Nautic Academy: 055-5412122 70

ZILTE SPULLEN Radar Revolutie Ondanks zes decennia van verfijningen en miniaturisering bleef de basistechniek van radar vrijwel dezelfde als tijdens de ontwikkeling in de Tweede Wereldoorlog. Navico, het moederbedrijf van Simrad, Lowrance en Northstar, zocht en vond echter een heel nieuwe technologie die baanbrekend lijkt. Voor het eerst wordt het radarsignaal niet meer opgewekt door een elektronische vacuümbuis die kilowatts aan vermogen levert, maar zijn er zuinige halfgeleiders toegepast. In het nieuwe systeem worden ook geen pulsen meer uitgezonden, maar een constant signaal dat in frequentie varieert. Vandaar die naam 'breedband radar’.

De techniek lijk haast uitgevonden voor jachten. Met een verbruik van 3 tot 5 Ampère is een traditionele radar een echte stroomvreter. De nieuwe breedbandradar onttrekt echter maar zo´n 1,5 Ampère aan het boordnet.

Navico claimt dat de radar slechts 1/20.000 van het vermogen van een traditioneel apparaat uitzendt. Met maar 100 mW, 10 procent van een mobiele telefoon, hoeft geen enkele roerganger meer bang te zijn voor de magnetron boven zijn hoofd. Dat het systeem niet meer hoeft op te warmen en dat het zoeken naar de juiste filterinstellingen achterwege kan blijven, zal ook velen aanspreken.

Maar het allerbelangrijkste is dat ook het beeld erop vooruit gaat. De afbeeldingen laten dat goed zien. Niet alleen ontbreekt de dode zone rond de boot, ook de detaillering en het verschil in resolutie is opvallend.

De breedbandradars van Navico zijn binnenkort ook in Nederland leverbaar. En afgaande op de Amerikaanse markt, zullen de prijzen niet wezenlijk verschillen van conventionele jachtradars.

71

Handig boekje Weet jij nog precies hoe je een peiling met verzeiling doet? Hoe Buys Ballot bepaalde waar een lagedrukgebied ligt? Welke lichten een baggerschip voert of hoeveel meter ankerketting je steekt? Voor iedereen die iets te lang moet nadenken over het antwoord op deze of een van de honderden anderen vragen, is er het Reeds Schippers Handboek, een almanak in zakformaat. Voor net geen tientje helpen de 200 mooi vormgegeven pagina's je nautische langetermijn geheugen weer op weg. Uitgegeven door De Alk & Heijnen en verkrijgbaar in boekwinkels en online. Prijs 9,95 ISBN 9789059610521

Nieuw dyneema voor toerders In prijs en prestaties van een polyester en een dyneema lijn zitten grote verschillen. Om dat gat op te vullen introduceert English Braids Dyneema SK75. De kern van een SK75 lijn is gemengd met een high tenacity polypropyleen garen waardoor de prijs een stuk lager is dan bij een volle dyneema kern. De voorgerekte kern is 12-strengs en bevat een PU coating die een tussenmantel overbodig maakt. De lijn is daardoor ook goed te verjongen en eenvoudig te splitsen. De mantel is van het bekende Braid on Braid lijn dat zich al jarenlang heeft bewezen.

Het resultaat is een zeer soepele lijn met minimale rek die ideaal is als schoot of val. De lijn is leverbaar van 6 - 14 mm.

Een normale dyneema lijn van 8 mm kost circa € 6,60 per meter. Een even dikke SK75 lijn heb je al voor € 4,38 per meter. Een polyester lijn blijft met een prijs van € 1,75 nog steeds het goedkoopst, maar deze rekt natuurlijk aanzienlijk meer.

72

ZILTE SPULLEN Racer voor achter de auto Een ons onbekende boot kondigt zijn inschrijving voor onder andere de Y-toren Race en de North Sea Regatta aan. Het gaat om de Mak 7, een in Polen geproduceerde trailersailer met een sportief uiterlijk. In Nederland zullen we de race uitvoering van de Mak7 te zien krijgen. Met een maximale breedte van 2,5 meter en een totaalgewicht van 1200 kilo is deze boot volgens de makers door een middenklasse personenauto prima te trekken. Door de hefkiel kan de Mak7 zo vanaf de trailer het water in gereden worden. De Duitse dealer levert ook in Nederland en nodigt ge誰nteresseerden uit voor een proefvaart.

Suunto koopt Tacktick De makers van de populaire reeks draadloze bootinstrumenten, Tacktick Ltd, hebben vanaf nu de support van de nieuwe eigenaar Suunto. Met deze aanwinst verstevigt Suunto zijn aanwezigheid in de botenmarkt. Met de krachtenbundeling komt volgens Suunto de ontwikkeling van innovatieve watersportelektronica in een stroomversnelling. De kennis die Tacktick heeft op het gebied van draadloze techniek en zonne-energie wordt breder ingezet in het moederbedrijf.

73

kanttekeningen bij gribfiles

foto: Š Gustav Morin/Ericsson 3/VOR

Een zeiler die over gribfiles kan beschikken, is vaak nog maar nauwelijks geïnteresseerd in weerkaarten. Waarom zou je immers nog zelf zo’n ingewikkelde kaart interpreteren als je maar een paar muisklikken bent verwijderd van een gedetailleerde windverwachting? Maar is dat grenzeloze vertrouwen in de computeruitkomst van een weermodel wel terecht? In zijn analyse van de vermissing van de Ultimate (Zilt 36) constateerde zeilmeteoroloog Henk Huizinga wel degelijk opmerkelijke verschillen tussen de prognosekaarten en de berekeningen in de gribfiles. Met die dramatische gebeurtenis als aanleiding, verdiept Henk zich in dit en het volgende nummer verder in theorie en praktijk achter gribfiles en software. Een verhaal vol nuances en onverwachte inzichten.

74

TEKST HENK HUIZINGA

Het is belangrijk te weten dat gribdata, die uit computermodellen wordt aangeboden, niet door meteorologen is gecontroleerd. Voordeel daarvan is, dat de uitkomsten direct beschikbaar zijn. Weerkaarten zijn op dezelfde modellen gebaseerd maar worden wel door meteorologen nabewerkt. Zij zijn het die de fronten intekenen. Een taak die nog altijd niet door computers kan worden overgenomen. Door die bewerkingen zijn weerkaarten een paar uur later beschikbaar, maar leveren ze wel veel toegevoegde waarde op.

Zo

is het buitengewoon belangrijk te weten in welke luchtsoort je je bevindt. Ruw gezegd bestaan er twee soorten lucht met ieder hun specifieke eigenschappen: warme en koude lucht of beter: warme en koude massa. In de tabel op de volgende pagina is te zien welke uiterlijke kenmerken daarbij horen In koude massa zal de wind vlageriger zijn. Doordat de lucht onstabiel is vindt uitwisseling plaats met wind die op enige hoogte staat. Die hardere wind mengt zich met de wind boven water, waardoor er uitschieters ontstaan.

In

gribfiles zul je die vlagen nooit zien omdat zij de gemiddelde wind aangeven. Uitschieters zul je er zelf bij moeten bedenken en dat is alleen mogelijk als je kennis hebt van de luchtsoort waar je je in bevindt.

Een gemiddelde wind van bijvoorbeeld 25 knopen laat in onstabiele lucht makkelijk uitschieters toe die het gemiddelde met 10 knopen of meer overschrijden. Dat staat nog los van eventuele buien want daarbij kan de wind nog heftiger uitschieten.

Let dus altijd op het karakter van de luchtsoort: helder weer met een goed zicht en gestapelde bewolking (cumulus) duidt op koude massa. Bij warme massa is alles precies andersom. Er vindt geen uitwisseling met de lucht op hoogte plaats, waardoor de uitkomst van de gribfile beter past. Om te weten met welke luchtsoort je tijdens je zeiltocht te maken krijgt, bestaat er geen andere manier dan het raadplegen van weerkaarten.

75

WEERSELEMENT

KOUDE MASSA

WARME MASSA

STABILITEIT

Onstabiel

Stabiel

WINDGEDRAG

Buiig (windstoten)

Constant

WOLKENSOORTEN

Cumuliform (Stapelwolken)

Stratiform (Gelaagde bewolking)

NEERSLAG

Buien (Hagel, onweer)

(mot-)regen/-sneeuw

ZICHT

Goed

Matig tot slecht (mist)

Fronten Met weermodellen wordt getracht de atmosfeer zo goed mogelijk na te bootsen. Daar is men ongelooflijk goed in geslaagd, maar zoals bij veel computersimulaties zijn de uitkomsten enigszins ‘gemodelleerd’, bijna letterlijk afgerond. Het is niet moeilijk om voorbeelden te vinden van uitkomsten, die gemakkelijk tot verkeerde conclusies kunnen leiden.

foto: © Gustav Morin/Ericsson 3/VOR

Hiernaast zie je de uitkomst van het GFS-model, waarbij alleen de isobaren worden weergegeven. Boven Engeland zit een ‘deuk’ in het patroon, hetgeen op het eerste gezicht geen aanleiding geeft tot zorg. In welke luchtsoort zich dit patroon afspeelt is niet te zien.

76

Deze

kaart toont het isobarenpatroon uit het Britse weermodel, waar de meteoroloog in de analyse een frontensysteem aangeeft. De isobaren er net zo afgerond uit als bij de gribfiles uit het GFSmodel, maar je weet nu waar de koude en de warme lucht zich bevinden.

Vervolgens

kijken we naar een analyse van hetzelfde tijdstip, maar nu van de Deutsche Wetterdienst.

Deze worden nog met de hand getekend waardoor de knikken in de isobaren bij de fronten (en dus de abrupte ruiming van de wind) worden weergeven zoals die in werkelijkheid voorkomen.

Hou bij fronten altijd rekening met scherpe windveranderingen die in de gribfiles door ‘afronding’ niet worden weergegeven.

77

Het GFS-model, de enige gratis bron voor gribfiles, rekent de atmosfeer om de halve graad door in 64 lagen. Een nauwelijks te bevatten rekenslag. Voor de berekening is het belangrijk te weten of een roosterpunt op zee of op land ligt, omdat daardoor de uitkomst van de windberekening door wrijving anders uitpakt. Opvallend is dat er wel rekening gehouden wordt met een afname van de wind, maar niet met een krimping van de richting.

foto: © Gustav Morin/Ericsson 3/VOR

Op de afbeelding hierboven is weer dezelfde gribfile gebruikt als in het vorige voorbeeld. Boven Ierland lopen de isobaren keurig evenwijdig aan elkaar. Op zee levert dit een windsnelheid op van zo’n 35 knopen. Boven land neemt de wind door wrijving af naar 20 knopen. Hetzelfde fenomeen heeft ook effect op de windrichting, maar dat zien we vreemd genoeg niet terug. Geen probleem, zul je zeggen: ‘daar zeil ik toch niet’. Zo simpel is het echter niet. Omdat de orografie (de beschrijving van het reliëf van het land) kennelijk onvolledig in het model is verwerkt, worden alle land/zeeeffecten niet goed meegenomen. Zeker bij een grillig geprofileerde kustlijn wordt de verandering in windrichting en snelheid dus niet juist weergegeven. Daar ben je dus afhankelijk van je eigen inzicht in het gedrag van wind.

78

Zeewind Het computermodel

houdt ook (nog) geen rekening met de mogelijke ontwikkeling van zeewind. Zeewind ontstaat zodra lucht boven land een hogere temperatuur bereikt dan de lucht boven zee. Hoe groter dat verschil, hoe groter de invloed van de zeewind. Vooral in het voorjaar met nog koud water maar al wel hoge temperaturen boven land - is dat effect groot.

Als de gribfiles onder die condities een westelijke wind verwachten van bijvoorbeeld 15 knopen, mag je in een 6 mijl brede strook langs de kust zomaar 5 tot 10 knopen optellen. Een verwachte zwakke oostelijk wind kan in de praktijk dan zelfs compleet wegvallen.

Ook rond het IJsselmeer met een warm achterland kan het gedrag van de wind enorm afwijken van de uitkomsten in de gribfiles. Hoe zwakker de wind, hoe groter vooral het verschil in de windrichting zal zijn.

Windrichtingsveranderingen van 180째 zijn geen uitzondering.

Geen vervanger De uitkomsten van gribfiles op open zee, ver van de kust, zijn uitstekend.

Ze laten de richting en kracht van de algemeen heersende stroming goed zien. Realiseer je echter dat dat gemiddelde waarden zijn en dat het effect van fronten en buien niet wordt getoond.

Dicht onder de kust wordt het algemene stromingspatroon vrijwel altijd door lokale effecten verstoord. In hoeverre gribfiles dan afwijken is jammer genoeg niet in een universele schaal te vatten. Daarvoor gedragen de elementen die er op van invloed zijn zich veel te dynamisch. Gelukkig kun je daar wel heel goed zelf een inschatting van maken, als je tenminste een weerkaart kunt interpreteren.

In tegenstelling tot wat veel zeilers denken zijn gribfiles dus niet het ultieme alternatief voor weerkaarten. Daarvoor zijn ze te vaak een versimpeling van een gecompliceerde werkelijkheid. Denk echter niet dat we een tegenstander van gribfiles zijn. Ze mogen een weerkaart dan niet vervangen, als aanvulling daarop zijn ze van groot nut.

Mits je begrijpt wat je ziet en vooral wat je niet ziet. Z 79

foto: © Michiel Scholtes

FOTO’S EN TEKST MICHIEL SCHOLTES

80

Tussen

visserman en koopvaarder Replica palingaak te water Eind maart ging een bijzondere replica te water: de palingaak Korneliske Ykes II. Het houten schip ligt te glanzen aan de werf van Pier Piersma te Heeg, of preciezer, voor het Houtbouwmuseum 'De Helling' waaraan Piersma als bouwmeester verbonden is.

Wat is er zo bijzonder aan? Niet zijn lengte, met negentien meter is het wat langer dan een lemsteraak en wat korter dan een gemiddelde tjalk. Wie valt daarvan achterover? Misschien van de ouderdom van dit type palingvaarder waarvan de ontwikkeling teruggaat tot de veertiende eeuw. Of van de onverzettelijke kracht die spreekt uit zijn enorme kop en gestrekte boorden. ’t Is net een rotweiler.

81

V

ooral de kop zet de palingaak apart van zijn minder bedeelde familieleden. Dit is geen platbodem voor groot binnenwater of Waddenzee die angstvallig zijn snoet wel eens buiten waagt. Dit is een stugge Friese kustvaarder, gebouwd voor de zeegaten van de Waddenzee, de herfstige Duits Bocht en de Elbemond. Bruut vaarwater, met veel getij. Ook begin vorige eeuw al erg druk. Vaak lagerwal, vooral in de herfstmaanden; de periode waarin de palingaken op Denemarken voeren om daar paling in te slaan.

Een stugge Friese Kustvaarder gebouwd voor bruut vaarwater iet dat de palingaak met zijn zwaarden makkelijk hoogte maakte, integendeel, hij had een misselijk makende drift. Wel dat het schip bij storm nurks weerstand bood. Ook bijzonder was zijn functie, iets tussen vissersman en koopvaarder. De palingaak viste zelf niet, hij vervoerde ingekochte paling in een grote bun van vlak tot dek. De bemanning haalde aal uit Denemarken en zette deze af op Billingsgate, de vismarkt van Londen, waar palingaken eeuwenlang een eigen ‘mooring’ hadden. Maar helemaal uitzonderlijk is dat een Friese onderneming uit Heeg deze handelsvaart heeft weten vol te houden tot de Tweede Wereldoorlog. In een tijd dat er op zee geen Nederlands schip meer zeilde, voeren de laatste palingaken Heeg en Korneliske Ykes heen weer tussen Thames en Elbe alsof de industriële revolutie niet bestond en twintigste eeuw nog moest beginnen.

De mannen die er op zeilden, schippers en stuurlieden uit het Friese, hadden voor hogere salarissen in relatief comfort op een motorschip

foto’s: © Michiel Scholtes

N

82

kunnen dienen. In plaats daarvan dreven ze met slechts drie man hun aak en zichzelf tot ze er bij neervielen. Wie het volhield, behoorde tot de sterksten. Ze hielden een vorm van zeemanschap hoog, die nog het meest weg had van de manier waarop Aboriginals door Australië reisden aan de hand van gezongen landkaarten. Waarom? Traditie? Verknochtheid aan een stokoude manier van leven, van varen? Worteling in een pré-moderne wereld waarin techniek en natuur nog organisch hand in hand gingen? Wie zal het zeggen?

G

elukkig vonden de reders uit Heeg het nodig om de Korneliske Ykes op de valreep te voorzien van een Kromhout dieselmotor. Bij zo’n motor hoort een motordrijver. Dat werd de Groninger Jan Zetzema. Deze was van een net iets moderner slag dan zijn collega-aakzeilers, degelijk genoeg om zich tussen hen te handhaven, intelligent genoeg om te beseffen dat hij in een tijdmachine was verzeild.

Hij begreep dat hij deze anachronistische vaart te boek moest stellen voor het te laat was. Hij hield aantekeningen bij en maakte foto´s met een glasplaatcamera, deed bronnenonderzoek. Zijn boek, ‘De Friese Palingaken’ (Leeuwarden, 1976) behoort tot het mooiste uit de Nederlandse scheepvaartliteratuur. Zonder Jan Zetsema zou de herinnering aan deze zwanenzang slechts hebben bestaan uit losse overlevering en wat sepia foto’s van een gestorven scheepstype.

N

u ligt in Heeg de Korneliske Ykes II. Duik een exemplaar op van Zetzema’s boek, lees het, ga dan bij Piersma kijken naar de aak en droom weg in verwondering. Z 83

Horse Shoe Reef

foto:© Pim Blokland

De Linea van Meta en Pim ligt voor anker bij de Tobago Cays, een groep onbewoonde eilanden in de Grenadines. Meta: “We liggen pal in de stevige oostenwind, met uitzicht op de Atlantische Oceaan, maar beschut door het Horse Shoe Reef. We worden goed in de gaten gehouden door de vele zeeschildpadden die in dit gebied wonen.”

84

ZILTE WERELD

85

Serieus voorbereid De Linea van Meta Polman en Pim Blokland is een Bavaria 430. Door de enorme verkoopsuccessen van deze werf is het geen boot waar je even stil blijft staan. Toch is de Linea een opvallende verschijning. Niet door een 'customized' gekleurde romp of een set extra dikke kussens, maar omdat deze Bavaria de uitstraling heeft van een stoere wereldzeiler.

Meta en Pim maakten van de voorbereiding voor hun uitgebreide rondje Atlantic serieus werk. Naast cursussen meteo, routering, ehbo, navigatie en het behalen van een zendamateurdiploma, hebben ze de boot uit 1992 grondig onderhanden genomen. Verstaging, giek, zeilen en teakdek werden vervangen en er kwam een tweede voorstag voor een passaatzeil. De Volvo Penta kreeg een revisie en is nu uitgerust met 100 ampère dynamo. De energiehuishouding kwam in balans door twee grote zonnepanelen, een windgenerator en een accu-monitor. Alle lampen aan boord zijn vervangen door led-verlichting, waardoor er zelfs stroom over bleek voor een vriezer. Op apparatuur is niet bezuinigd: de Linea heeft een nieuwe plotter, boordinstrumenten, stuurautomaat, marifoon, AIS-transponder en boordcomputer voor de navigatie.

Bij de kaartentafel hangt ook de kortegolfzender met pactor modem.

Toen de grote RVS beugel met bimini en een woud van antennes op het achterschip werd gemonteerd was het voor alle zeilers thuishaven Scheveningen duidelijk: deze Bavaria gaat op reis, serieus op reis.

Inmiddels heeft de Linea een prachtige Atlantische oversteek achter de rug en zeilden Meta en Pim een paar maanden rond in het Caribisch gebied.

Nu hebben ze in Curaçao de perfecte plek gevonden om wat langer te blijven. Pas over tien maanden gaan ze weer varen. Via de keten van Caribische eilanden naar Sint Maarten en dan terug naar Europa of eerst richting Cuba en dan via de Amerikaanse oostkust op huis aan? Alles ligt nog open, maar de stoere Linea heeft nog heel wat zeemijlen voor de boeg.

86

ZILTE WERELD Zilte Wereldkaart online Ankerplaats voor thuisblijvers, dromers en zeilers onderweg.

De wereldkaart met posities van Nederlandse en Belgische langeafstandszeilers was het hart van de rubriek Zilte Wereld. De kaart opende in Google Earth en werd maandelijks geupdate. Maar zeilers blijven zelden een maand lang op een plek.

Meer tussentijdse updates waren wenselijk, en daarom heeft de Zilte Wereldkaart nu een eigen plek online. Op de nieuwe website volgen we op dit moment maar liefst 145 boten, en dat aantal groeit nog steeds.

In een oogopslag zie je waar de zeilers voor anker liggen en met een muisklik ga je door naar de website van de vertrekkers om de laatste logboekbijdragen te lezen en de jaloersmakende foto's te zien.

www.ziltewereld.nl 87

Wekelijks vertelt Zilt huismeteoroloog Henk Huizinga hoe het zeilweer voor het komende weekend wordt. Kijk en luister naar zijn verhaal en klik daarna op je eigen vaarwater in de kaart hieronder.

Waddenzee

IJsselmeer Noordzee kust

Zeeuwse Delta

Donderdag

Klik op een zeilgebied voor een gedetailleerde 4-daagse prognose...

Zaterdag

Vrijdag

88

Zondag

WEER&WIND Weerbericht voor 30 april en 1, 2 en 3 mei 2009

Stijgende barometer De komende dagen zal de luchtdruk iedere dag een stukje stijgen. Dat levert rustig weer op, maar wind van enige betekenis zit er niet in.

Donderdagmiddag +36: onze omgeving ligt tussen twee fronten. De continentale lucht ligt tegen het noordoosten, terwijl maritieme lucht nadert uit het zuidwesten. De wind komt met 5-10 knopen uit het zuid-zuidoosten.

Vrijdagmiddag +60: de fronten naderen elkaar nog steeds. Vanuit het westen wordt de druk opgevoerd, maar daar is op zaterdag nog weinig van te merken. Weer weinig wind, waarbij de richting door zeewind wordt bepaald.

Zaterdagmiddag +84: de aanval uit het westen heeft succes opgeleverd, waarbij een occlusiefront met veel bewolking, en mogelijke wat lichte regen voor de deur ligt. De wind stelt met 5-10 knopen nog steeds weinig voor. De voorkeursrichting zal westelijk zijn.

Zondagmiddag +120: de wind trekt iets aan uit het west-noordwesten. In de onstabiele lucht ligt een trog boven de Noordzee. Die ligt echter in de uitloper van het Azorenhoog en zal weinig dreiging opleveren.

Het hogedrukgebied blijft de komende week in de buurt en zorgt voor rustig meiweer.

Het Zilt weerbericht wordt verzorgd door NIMOS Meteotraining www. nimosmeteo.nl

89

bemanning

De bemanning van Zilt Magazine bestaat uit:

Zilt

37/2009

Ruud Kattenberg

Sjors van der Woerd

Laurens van Zijp

Michiel Scholtes

Henk Huizinga

Jimmy Lengkeek

Pieter Nijdeken

van der Weerdt

Hans Martens

en vele opstappers

Robert

Aan de kajuittafel Onze manier van werken is even onconventioneel als Zilt zelf.

Verwacht ons daarom niet in een spectaculair kantoor. We zijn het liefst aan boord, op het water of onderweg naar een goed verhaal.

De redactievergadering houden we aan wisselende kajuit- en keukentafels en verder zijn we uitgerust met e-mail, chat en Skype.

De beste manier om ons te bereiken, is een e-mail te sturen aan: redactie@ziltmagazine.nl

De inhoud van Zilt Magazine mag op geen enkele wijze worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de makers. Bij overtreding geldt het tarief dat daarvoor door de Nederlandse Vereniging van Journalisten is vastgesteld.

De uitgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor fouten in deze publicatie.

90

Zilt Zoekt Zeilers Abonneer je nu en ontvang gratis: -elke week het zeilersweerbericht -elke maand Zilt Magazine Surf naar www.ziltmagazine.nl en vul je e-mailadres in

foto:Š Sjors van der Woerd

of klik hier om Zilt naar een zeilvriend te sturen

91