Zilt 44

nummer

44

foto: Š Herman Beun

26 november 2009

Droogvallen aan de Engelse oostkust - Waddenrace eindigt 'op de tast' Herinnering aan bijna-aanvaringen - Portret van schip en schipper - Zilts Winterdiscussie... - 'Vlerkschoener' voor een rustzoeker - En veel meer....

in deze Zilt...

4

Bureaublad

6

Reflectie

8

Hoog en droog - Met een kielmidzwaard is

Je zilte scherm voor de komende vier weken.

Een overpeinzing van de Zilt-bemanning.

het goed droogvallen aan de Engelse oostkust.

20

Jumbovleugel - Nieuw wapen in de America's Cup-strijd.

22

Waddenrace eindigt op de tast...

32

Rouleersysteem voor Waddenhavens -

de Betrekkelijkheid van haast -

praat mee in Zilts Winterdiscussie

34

'A narrow escape, sir' - Herinnering aan bijna-aanvaringen op volle zee...

44

Vrijdag de 13e - Schipbreuk in de Jacques Vabre.

46

Zilt agenda - Wedstrijden en beurzen.

48

Zilte Zintuigen - Prachtplaat van nachtzeilen.

50

Eigenwijs - Bijzondere boot van rustzoeker.

52

In de wind - Nieuws uit de zeilwereld.

56

Onderscheidend stoer Portret van een heel eigen boot.

66

Zilte Spullen - Nieuws van de handel.

70

Einde van de energiecrisis - Voor elk

meer foto's

interview

gebruik aan boord is een passende stroombron.

76

Zilte Wereld - Over dromen en verwegzeilen.

78

Zilte Wereldkaart - Ankerplaats voor thuisblijvers, dromers en zeilers onderweg.

80

In veel artikelen kom je knoppen tegen zoals hieronder. Klik erop en Zilt wordt nog leuker...

meer info

mail

download

Zij maken Zilt - colofon.

Zilt

44/2009

foto: Š Marco Witkamp

Fraaie symmetrie tijdens de Superyacht Cup voor Palma de Mallorca waar de beide 115 voet lange kitsen Sojana en Mari Cha III een duel uitvechten.

Marco Witkamp, een van de vele Ziltlezers buiten Nederland, maakte de foto op zijn thuiswater.

download

reflectie...

Zilt

44/2009

Vertrekkersindex Vorige week stond de Amsterdamse Rai drie dagen in het teken van de METS, de belangrijkste vakbeurs ter wereld voor bedrijven die spullen verkopen voor jachten. Maar met dat laatste wil het de laatste tijd niet zo erg vlotten. En dus hing de recessie als een nevel over het internationale gezelschap. Dat in diezelfde week de crisis officieel ten einde werd verklaard, veranderde daar niets aan. Want zolang wij zeilconsumenten vinden dat die volgende boot nog best even op zich kan laten wachten, valt er nu eenmaal veel minder nieuws te hijsen, te knopen of te schroeven.

Dat het allemaal wat minder gaat, blijkt ook uit het aantal zeilers dat voor langere tijd vertrekt. Voor het eerst in jaren hoefde de transatlantische ARC rally geen deelnemers teleur te stellen, omdat het quotum van 225 deelnemers niet werd gehaald. En ook het aantal nieuwe namen op de Zilte Wereldkaart is minder groot dan in voorgaande jaren.

Buitenstaanders zullen dat een logische ontwikkeling vinden; ook zeilers hebben immers te maken met arbeidsmarktoverschot, aandelenellende en huizenmalaise. Ons zette het echter aan het denken.

Het is nog maar betrekkelijk kort geleden dat vertrekken en welvaart weinig met elkaar te maken hadden.

Sterker nog, ze stonden meestal zelfs op gespannen voet. Toegeven aan je vrijheidsdrang betekende als vanzelf dat je je onthechtte van financiĂŤle gemakken en maatschappelijke zekerheden. Het was een prijs zonder dat je die als zodanig beschouwde.

Of die categorie vertrekkers sindsdien veel kleiner werd, betwijfelen we. Veel waarschijnlijker is het dat hun aantal slechts percentueel terugliep. En als dat klopt, zal die trend dit jaar worden gekeerd. Want van alle ongemakken die vrijheidsdrang met zich meebrengt, is recessie er geen.

Tussen al die onheilstijdingen en crisisberichten vinden wij dat een opbeurende gedachte.

Zilt

44/2009

HOOG droog en

foto: Š Jan van der Weide

Met de Tengeri Sas (Hongaars voor zeearend) zeilt Jan van der Weide langs de Engelse oostkust. De CB 38 heeft een ophaalbare kiel en die komt zeer van pas... Na de oversteek naar Southwold zakt Jan via de Wash naar het zuiden af, richting de Engelse rivieren Ore, Orewell en de Deben. Een impressie aan de hand van spectaculaire droogvalfoto's en dagboekfragmenten...

TEKST EN FOTO'S JAN VAN DER WEIDE

foto's: Š Jan van der Weide

Weidse vlakte Aan Pete, de havenmeester van Wisbech, vraag ik toestemming om droog te vallen op The Wash, een plaat niet ver van de kust. De wind neemt toe uit het zuidwesten, kracht 5 Ă 6. Ik kies een plaats waar op de kaart een oud scheepswrak staat. Drie maal bereken ik het tij, dat hier een verval heeft van 4,5 meter. Voorzichtig glijdt de boot naar de gekozen plek en gaat het anker uit. Een etmaal op deze bijzondere plek is een fantastische ervaring. De weidse drooggevallen vlakte, de spanning van aanlopen en loskomen met de harde wind, de nachtelijke ankerwacht en het bezoek aan het wrak vormen voor mij het hoogtepunt van de reis.

Rivieren op

foto: Š Jan van der Weide

Aan het eind van de rivieren Alde en Ore is de droogvallende kade van het plaatsje Snape ons doel. We vinden de in de pilot beschreven ankerplaats in een bocht van de rivier. Met nog weinig water in de geulen verkennen wij met de bijboot het laatste stuk naar Snape. De logica van de prikken met een geverfde fles erop is niet te ontdekken. Ondanks regelmatig vastlopen lukt het toch om de volgende dag met opkomend water tot in Snape te komen. Daar bevestigt een local ons vermoeden dat er bewust geen aandacht en geld wordt besteed aan de bebakening om de rust hier te bewaren...

Het zwaard als dieptemeter

foto: Š Jan van der Weide

Op advies van een plaatselijke zeiler varen we buiten de zandbank om richting Welsh next the Sea, dat is een mijl korter. De boeien die we moeten volgen, zijn goed te zien.

Opeens loopt de dieptemeter razendsnel terug, tot amper een meter onder de kiel. Het zwaard, dat voor mij ook een soort 'dieptemeter' is, loopt aan en de vaart gaat uit de boot.

Op de plotter zie ik dat we boven de zandbank zitten. Ik draai in allerijl het zwaard iets op en koers naar de plek waar de zee minder vlak is. Op zicht sturen blijkt link, maar we komen ongeschonden bij de bar van Wells next the Sea. Het is een onwerkelijk gevoel vlak langs het strand te zeilen waar badgasten in het water staan. Je krijgt de neiging ze aan boord te hijsen. Op de bank in de rivier zetten we de Tengeri Sas droog.

Op ski's naar de kant

foto's: Š Jan van der Weide

Op de rivier Orwell stuur ik op het hoogste punt van de vloed bij Pin Mill langzaam op naar een paar mooie oude Thames barken. We laten het anker vallen voorbij het mooringveld met kleine boten. Aanwezige zeilers kijken verbaasd. 'Wat wil die kerel?' zien we ze denken. Ze zien hier niet elke dag een 38 voeter zo dichtbij komen.

Maar kunnen we hier lopend naar de kant of zak je tot je kruis in de Engelse modder?

Onze zelfgemaakte ski's blijken een uitkomst.

Th

eW as

h

Tengeri Sas is de eerste Centreboard 38, een stalen boot met een hydraulisch midzwaard, dat zijn diepgang beperkt tot 1,20 m.

Het ontwerp van Dick Koopmans. wordt door de auteur van dit artikel gebouwd in Hongarije. www.centreboard.eu

WELLS NEXT TO SEA

Naar de Oostkust GREAT YARMOUTH LOWESTOFT

IPSWICH

e Or

foto: Š Jan van der Weide

SOUTHWOLD D Orw eben ell

Stour

HARWICH

LONDEN

Theems

De Engelse Oostkust is niet meer dan een klein etmaal zeilen van de Nederlandse zeehavens.

Lowestoft ligt precies 100 mijl van IJmuiden en Harwich zo'n 120 mijl van Scheveningen.

Handige websites zijn: www.eastcoastrivers.com voor de aanloop van de Deben en de Ore en www.hha.co.uk voor de navigatie rond de drukke haven van Harwich.

ADVERTENTIE

INFO

INFO

INFO

video

foto's: Š Gilles Martin-Raget

Kijk naar de video en luister naar wat 'vleugeltrimmer Dirk de Ridder vertelt...

Jumbovleugel Zo ongeveer het enige wat rond de America's Cup vaststaat, is dat de volgende serie tussen Alinghi en BMW Oracle gaat en dat ze met enorme multihulls gaan racen. Over elk ander detail wordt nu al twee jaar lang in de rechtbank gestreden. Gelukkig gebeurt er op het water meer dat wel met zeilen te maken heeft. In de afgelopen weken liet Team BMW Oracle zien hoe het denkt de Cup weer naar Amerika te halen. Het

geheime wapen is een vleugel die het grootzeil van 630 m2 vervangt. Het gevaarte is 57 meter hoog en bijna twee keer zo groot als een vleugel van een Boeing 747.

Volgens de eerste berichten zeilt de tri onwaarschijnlijk hard en hoog, maar kampt de vleugel met nogal wat kinderziektes. Als het binnenkort toch nog tot die nieuwe AC-serie komt, zou heelhouden wel eens de allergrootste uitdaging kunnen zijn. Z

foto: Š Michiel Scholtes

de

Betrekkelijkheid van

Haast

De Waddenrace start in Harlingen en verplicht iedere deelnemer de vier westelijke waddenhavens aan te doen.

Sluitingstijd is 17.00 uur de tweede dag. Tijd genoeg. Maar dit jaar valt ’s nachts de wind weg. Dan condenseert het vocht boven de Waddenzee…

Harlingen, 08.00 uur. Statig glijden dertien deelnemers aan de Waddenrace over de startlijn. Wie gaan eerst naar Terschelling, wie naar Wieringen? Het is laagwater, overal staat de vloed tegen. De wind scharrelt rond zuidwest, kracht drie. De Pollendam is nauwelijks bezeild, de route langs de Afsluitdijk evenmin. Zit de sleutel in de verwachting voor vannacht? Gisterenavond meldde een beschonken Piet Paulusma zwakke winden tussen zuidwest en zuidoost en zelfs oost.

Op het achterdek van de tjalk Eendracht kijkt Schipper Jaap Eisenloeffel intens naar de lucht en zijn tegenstanders.

Wat roept ‘ie?

"Klaar voor..? Over!"

Hij gaat overstag. Naar Wieringen.

foto: Š Michiel Scholtes

Eendracht zet de vierkante kop in de stroom. Ze duwt en duwt, maar zwiert schuin op de stroomnaad naar de platen langs de Boontjes. Henk zit met z’n laarzen op het zwaard en roept: "Jaap! Grond!"

"Oké! Over!"

Herhaald duet tussen zwaardman en schipper. Eendracht wendt nukkig. Het zwaard mag maar half vallen, anders buldozert het tonnen zand naar lij en komen we niet op gang. Boven de vlakte van het Molengat hebben we minder stroom tegen, maar zand remt. Het lijzwaard rammelt over de grond en vertelt Henk wel wat het voelt: zand, modder, schelpen. Zustertjalk Hollandia met schipper Evelien Prins is iets vlottender en kleiner en loopt langzaam uit… slag voor slag… maar wij winnen weer door een gunstige schifting van de wind.

Ik loop onder de giek door naar Henk en leg mijn hand naast zijn laars op het zwaard. Het bromt en zoemt. "Prut," zegt Henk. Dan schokken. Henk grijnst: "Zand." Hij roept naar het achterdek: "Hé, Jaap, hier kun je de hond uitlaten hoor!"

Als we in Den Oever een bonnetje Plotseling een knal! hebben bemachtigd en met 7 knoop Het schip siddert door het Visjagersgaatje zeilen, zijn we nog steeds sneller dan Hollandia. In het Malzwin passeren dikke buien. Een wolk stulpt over ons heen als een theemuts. Regen verdringt de lucht en ranselt de zee tot bellen en schuim. Dan breekt het open. Laag zonlicht kleurt de onderkant van wolken oranje, brandt boven het Marsdiep en valt in onze zeilen.

Plotseling een knal! Het schip siddert. Iedereen speurt naar brokken en stukken, naar uit de mast gevallen onderdelen.

Maar alles staat er fier bij. Maken we water?

"Hier, een putting gebroken!" klinkt het van voor. Van de drie wantputtings aan stuurboord is de achterste gebroken; 10 mm plat finaal afgescheurd. De reactie is typisch voor dit schip: lassen! Jaap start de generator, lange kabels kronkelen uit het machinekamerluik naar het verzwakte want,

Kabels kronkelen uit

Ben vraagt om elektrodes, onder een paraplu stookt Rein de putting heet, het machinewaarna Ben’s lastang de schemering verscheurt met felle flitsen. kamerluik naar het En voort gaan we, voor de wind in de Texelstroom, met de Hollandia op de verzwakte want hielen… met de Hollandia langszij…

Evelien prikt haar tjalk binnendoor in de haven van Oudeschild. Met razende motor krijgen we onze renner op een afgemeerd vrachtschip. Rennen Crispijn, rennen! Minuten later is hij terug, buiten adem maar met bon. "Voorspring los!"

Hollandia is al vertrokken. Buiten de remmingen is het donker, alleen het heklicht van de tegenstander wijst de weg.

Over de vloed, beschenen door maan en sterren zeilen we noordwaarts naar het knipperlampje van Vlieland. Het heklicht van Hollandia lijkt ineens stil te staan, komt dwars, krijgt gezelschap van het rode boordlicht en dooft. Evelien Prins zit aan de grond, heeft haar tjalk op dat ene ruggetje getild.

In middernachtelijk Vlieland zijn wij sneller. Als motten zeilen we daarna boord aan boord door Stortemelk en Schuitengat, aangetrokken door Brandaris’ priemende vinger licht. Uit Terschelling is zij vlotter weg dan wij. We kruisen samen door het ondiepe Schuitengat, terwijl de eb al loopt.

foto: Š Michiel Scholtes

Deze keer blijven wíj bijna hangen op de droogte, vallen zowat tegen het dek als Eendracht over een zandrug schuurt.

Blijven we hier zitten?! Nee, ze graaft haar eigen geul en iedereen lacht weer bij de spar-kardinaal aan de rand van het diepe Vlie. Hier ruimt de wind in ons voordeel, zodat we de Blauwe Slenk over bakboord bijna bezeilen terwijl Hollandia over de andere boeg haar voorsprong verspeelt.

We gaan goed!

De wind is weg. Kunnen we deze tijd niet beter gebruiken voor onze 4 uur verplichte rust? Tegenstanders melden de Brandaris dat ze ten anker gaan. Jaap wikt en besluit.

"Stuur ‘m maar in de wind."

Een wraktonnetje komt dromerig langs, scheef op de eb.

Het is 04.00 uur. "Le’go anker!"

Even later is ons schip in rust, met een flakkerlamp op het voorschip en een kleumende ankerwacht achteruit.

Om 07.30 bonst de wacht op de hutdeuren.

"Wakker worden, ontbijt en ankerop, ankerop!" verstrikt zich in Suffig ga ik aan dek. De zon is op, want het de kluiverboom is licht. Maar de zee is slechts een randje om het schip, het wraktonnetje van vannacht gaat schuil in dikke mist, zelfs onze boeg vervaagt als een mistflard zich verstrikt in de kluiverboom.

De eb valt stil, de vloed keert het schip. We zouden moeten gaan, maar het zicht is nul.

De schemering valt vroeg. De klok tikt genadeloos naar het uur waarop we uit de wedstrijd vallen. Over de marifoon kondigen tegenstanders hun vertrek aan.

Een mistvlaag

foto: Š Michiel Scholtes

"Brandaris, we gaan op de motor naar Harlingen, in konvooi."

"Begrepen, jullie weten dat het met mist zonder radar niet mag, toch goede vaart, blijf stand by."

Rond de kentering gaan wij ankerop. Ben zit binnen voor de laptop geknield en roept koersen door naar het achterdek. Lex stuurt met zijn ogen gefixeerd op het kompas. De mist beslaat zijn bril, hij wist het kompasglas en zijn glazen met mijn zakdoekjes. Op het voordek staat de halve bemanning uit te kijken.

"HĂŠ, achterdek, groen licht stuurboord vooruit!"

"OkĂŠ, klopt, vijf graden stuurboord."

De marifoon is van De wedstrijd, de levensbelang. We krijgen posities van veerboten en haast, de strijdlust: vrachtschepen. Toch is het schrikken als vlakbij ik was ze al lang de navigatielichten van vergeten een aangekondigd schip door de mist prikken. Ze zijn er ineens. Normale verhoudingen zijn zoek.

De aanloop van Harlingen is een bezoeking. We vinden het groene havenlicht,houden het aan stuurboord, lopen zowat op het rode havenhoofd, zoeken op de tast de binnenhaven en het Plankenpad. Daar horen we dat zes van de dertien schepen zijn gefinisht, wie terugkwam langs de Afsluitdijk hield wind en zicht.

Ik haal mijn schouders op, de wedstrijd, de haast, de strijdlust: ik was ze al lang vergeten. Varen op de Waddenzee kan zonder. Z

ADVERTENTIE

Het hoge woord moet er maar eens uit: de Waddenhavens zijn vaak te vol in het hoogseizoen.

Wadzeiler Klaas Hart zwengelt de discussie aan: moet er een maximum aantal ligdagen komen?

Is een rouleersysteem de oplossing?

Hartje zomer en net onderweg naar Terschelling of Vlieland hoor ik via kanaal 2 dat de havens vol zijn. We zijn al iets vroeger dan normaal vertrokken, maar voor mij zie ik zo'n dertig zeilboten. Dan de spinnaker er maar bij en gestaag halen we bijna het hele veld in.

Achter ons wordt de ene motor na de andere gestart om toch een plekje veilig te stellen. Als derde bereiken we Terschelling en vinden één van de laatste plekjes...

Ontspannen zeilen op het Wad kan ik dit niet meer noemen.

'WADBELEVING' Het is voor de sfeer en ook de veiligheid niet leuk als je voor een dichte deur vaart en vervolgens of moet ankeren of weer terug moet zeilen met kinderen aan boord. Bij wat meer wind uit een lastige hoek wordt het helemaal vervelend. Natuurlijk moet je daar bij je planning altijd rekening mee houden, maar toch.

Ook doet het gejakker afbreuk aan de 'wadbeleving en voor het milieu is al dat vroegtijdige gemotor evenmin prettig. In de zomervakantie is het nu gewoon onmogelijk geworden om een rondje Waddenzee te doen en dat is echt jammer.

MAXIMUM LIGDAGEN Als ligplaatsen schaars zijn, dan moet er worden opgetreden tegen 'passanten' die hun boot wekenlang in één haven leggen. Wie lang op een eiland wil verblijven, zou ook een vast onderkomen kunnen huren. De oplossing kan liggen in een rouleersysteem, een maximum aantal overnachtingen tijdens grote drukte.

Geef iedereen die de haven binnenkomt een extra label met bootnaam en een bepaalde kleur. Op een bord kan dan worden aangeven welke kleur bij drukte na pakweg vier ligdagen weer moet vertrekken.

Zeilen op het Wad wordt zo weer ontspannen, leuker en ook veiliger.

Klaas Hart

En wat vind jij? Heeft Klaas gelijk? Ga naar de forumpagina en discussier mee...

foto: Š Lou Vest - OneEighteen

TEKST

Aanvaring: het spookbeeld van elke zeiler Zeg 'solozeilen' en een discussie laait op. Dat bleek dit jaar maar weer toen solotochten in het nieuws kwamen. Zeelui wijzen op scheepvaartwetten die een veilige vaart moeten waarborgen.

Zeilers hechten aan hun vrijheid en solozeilers stellen dat zij voor twee op hun hoede zijn. Of je nu solo zeilt, duo of vol bemand, een aanvaring met een groot schip is het spookbeeld van elke zeiler.

Cees van Staal herinnert zich twee voorvallen van near missers uit zijn rijke zeilverleden.

E

ind jaren zestig haalde ik samen met een vriendin een van de allereerste Aperges voor Nederland op in La Rochelle. Het werd een zeer vermoeiende reis door een constante noordooster die ons wekenlang liet kruisen, eerst langs de Franse kust en later de Engelse zuidkust, omdat we vanaf Aberwrach, hopend op een gunstiger wind, waren overgestoken naar Falmouth.

IN SLAAP GESUKKELD

foto: Š Tucker M. Yates/US Navy

Na een rustdag in Falmouth zeilden we de baai uit, om buiten recht in de tanden van een ooster van vijf tot zes Beaufort terecht te komen. Een dag later bij een zoveelste slag landinwaarts voeren we door slecht kijken een rij fuiken in.

Daardoor moest ik het water in met bril en snorkel om lijnen rond schroef en roer los te snijden. Ik had de nacht na die dag de hondewacht en sukkelde ten zuidoosten van Isle of Wight, in de scheepvaartroute naar Portsmouth, in slaap...

B O O M...

Mijn slapend brein hoorde het toenemende geluid van de schroef van een groot schip wel, maar reageerde pas toen het kloppende geluid tot een enorm geweld werd en ons scheepje plotseling in een andere golfslag terechtkwam.

Mijn geest werd wakker in een grote schrik, want voor mijn zich openende ogen doemde op enkele meters afstand een zwarte scheepswand op die tot in de donkere hemel

groeide. Ik reageerde met de snelheid van de door mijn aderen suizende adrenaline, trok het lijntje van de windvaan los, greep de helmstok en stuurde hard naar stuurboord. “Je wordt eronder gezogen, je wordt eronder gezogen,” zei een stem in mijn hoofd, maar ik werd weggezet door het schroefwater van het grote schip. Dansend in het schroefwater keek ik langs het schip naar voren.

Plotseling flitste een aldislamp aan op de brug die seinde: B O O M. Een Britse reactie op wat hij en ik even daarvoor dachten dat zou gebeuren. Voor wie zich hierover verbaast: in die tijd hadden zeiljachten geen marifoons, konden stuurlui nog morse seinen en gingen Britse zeelui er mogelijk vanuit dat veel zeilers in hun boyscoutsjaren morse hadden geleerd. Ik beheerste morse perfect door mijn diensttijd als telegrafist in Indonesië.

KOERS NAAR DE AZOREN De tweede keer, ruim een kwart eeuw later, was ik wel wakker, maar werd het zo’n narrow escape dat ik beslist dacht 'dit red ik niet!'

Ook ditmaal begon ik in Falmouth, waar ik de baai uitvoer met de mooiste gevoelens die een zeiler kan hebben. Ik voer mijn ketch, een Hallberg Rassy 41, op een redelijk weerbericht hoog aan een westelijke wind, onder een blauwe hemel met hier en daar cumulussen, van de Engelse kust af en zette koers naar de Azoren waarheen ik wilde, maar waar ik die reis niet zou komen.

D

e volgende morgen, vierentwintig uur later met honderddertig mijlen op het log, werd het windstil. Vervolgens begon na een uur een zuidooster te waaien die met het uur sterker werd. Er moest ergens ten noordwesten van me een depressie liggen, bedacht ik en kreeg om twaalf uur universal time meer gelijk van de BBC Shipping forecast dan me lief was, wat even later werd bevestigd door Radio Brest. In het zeegebied Sole zou een zuidwester van galeforce negen gaan waaien. 'Goh, vervelend' dacht ik, want ik moest naar het zuidwesten.

foto: © Istock

GRIEZELIG STIL De wind viel even later weg, het werd griezelig stil, ik startte de motor en ging naar beneden om te passeren en te rekenen. Terug naar Falmouth zou ik niet halen, een tocht die waarschijnlijk zou eindigen op de rotsen van Cornwall. Naar de Ierse kust betekende nog meer risico en hetzelfde gold voor Brest.

Ik hoorde een scheepshoorn buiten, vlakbij. Ik vloog naar buiten waar op twintig meter afstand een Franse viskotter lag, waarvan iemand op de brug richting Frankrijk wijzend riep: “Alllez vite, le tempete arrive!” Ik riep terug dat ik met de zeven-acht knopen van mijn Volvo op volle kracht geen schijn van kans had en dus bleef waar ik was.

Hij maakte het gebaar met omhoog gestoken handen van ‘dan is er niets aan te doen’ en voer weg.

BIJLIGGEN Ik besloot zoveel mogelijk mijltjes te maken naar het zuidwesten. Aan het eind van de middag zat ik echter al in een aanzwellende stormwind en maakte geen meter voortgang meer. Ik kon geen kant uit, want in drie kwadranten lag lagerwal. Ik moest dus bijliggen. De bezaan reefde ik dicht tot een lap van een paar vierkante meter en de schoot trok ik strak midscheeps op de lier. Het roer draaide ik hard naar stuurboord en zette het met de knop vast, het schip ging onder een hoek van vijftig tot zestig graden aan de wind liggen. Bij het invallen van de zomernacht kwamen de vlagen in de zestig knopen volgens mijn windmeter, de zee begon op te lopen, op de gps zag ik dat we met vijf knopen zuid-zuidoost verlijerden. Ik ging liggen in het besef dat ik nauwelijks iets anders kon doen, maar zette wel de radar standby op de waarschuwingspiep, na eerst de zeeĂŤn op het scherm te hebben weggefilterd.

GELUID IS HET ERGSTE Het ergste van een stormwind vind ik het geluid, het lawaai van duizend schreeuwende, fluitende, krijsende stemmen in het want en in de resonerende zeereling. Binnen in het schip is dat veel minder. Ik doezelde wat om elke keer als er een brekertje op de top van een golf tegen het schip

beukte, wakker te schrikken. Naderhand bedacht ik dat ik stapelgek was om zo op de radar te vertrouwen, maar toen had ik de hazenslaapjes al binnen. Bovendien vraag ik me af of ik in die wilde nacht veel had kunnen zien. Boordlichten zijn in dat weer moeilijk te zien vanaf het lage standpunt van een zeilschip in een golfdal.

B

foto: Š Lou Vest - OneEighteen

ij het eerste licht de volgende morgen ging ik naar buiten in mijn overlevingspak, onder een enorme regenbui die de kwaadaardige toppen afvlakte van de inmiddels tot zes tot zeven meter opgelopen zeeĂŤn. In het grauwgrijze licht zag ik de waterzwangere wolken van een warmtefront voort vliegen. Een front dat nog maar kort zou duren, want na een uur of wat brak een heldere, bijna bijtende zon door, echter zonder dat de wind merkbaar minder werd.

REUSACHTIGE BOEG...

Ik keek om me heen. Met geknepen ogen naar de richting van de zon kijkend zag ik hem ineens. Een reusachtige boeg, dan weer in een golfdal zakkend, om bovenop de volgende waterberg als een grijs betonnen flatgebouw omhoog te tornen. Hij kwam recht op me af. Even was ik verstijfd van angst, vloog toen naar binnen en schreeuwde in de marifoon die zoals altijd op zee op kanaal zestien

stond: “Ship in position - ik las de positie van de gps af you’re coming straight towards a yacht hoving to. Please change course immediately!”

Bijna meteen, nog voor ik kon herhalen, zei een heldere Britse stem: ”I hear you, I change my course for 10 degrees” en terwijl ik weer zo snel als ik kon naar buiten klom, hoorde ik nog: “or more if necessary.”

ESCAPE Mij vasthoudend aan de strak naar beneden getrokken grootschoot zag ik zijn boeg op een zee wegzwaaien in een prachtig staaltje stuurmanskunst, om zijn stuurboordzij te tonen en majestueus langs me te varen. Op de brug kwam een klein figuurtje naar buiten, de brugvleugel op en zwaaide. Ik zwaaide terug. Hij ging weer naar binnen, evenals ik, en kwam weer op de marifoon: “That was a narrow escape, sir.”

“Yes. Yes. Thank you so much,” zei ik terug en donderde van de kaartentafel ruggelings naar het fornuis. Zijn hekgolf had zich bovenop een zee genesteld om als een cataract van water mijn schip bijna ondersteboven te gooien.

Aan het eind van de dag lag ik iets meer dan honderd mijl boven Santander, midden Noord-Spanje... De zee bleef nog een tijdje hoog, maar de nu noordwest geworden wind nam af en in de vroege morgen liep ik de rivier van Santander op, op weg naar een plek om te slapen. Z

ADVERTENTIE

Meteocursussen voor zeilers Weerkaarten interpreteren Gribfiles gebruiken Routering Software en apparatuur aan boord Deze winter organiseren Zilt magazine en Nimos Meteo Training weer een aantal weercursussen en workshops voor zeilers...

K L I K V O O R M E E R I N F O R M ATI E

Z

ilt

magazine voor zeilers

ADVERTENTIE

foto's: Š Marine Portugal/Transat Jacque Vabre

Vrijdag de

e

13

Een groot aantal bekende VendĂŠe Globe zeilers verscheen met Open 60-racers aan de start van de Transat Jacques Vabre. Een fluitje van een cent zou je denken, want voor wie solo rond de wereld zeilde, kan zo'n duorace van Frankrijk naar het Caribisch gebied niet al te moeilijk zijn. Na een relatief rustige start verzeilde de vloot in een zware herfstdepressie bij de Azoren. De ene na de andere boot

liep schade op en moest de race onderbreken of viel uit. De grootste pechvogels waren Sebastien Josse en co-schipper Jean Francois Curzon. Op vrijdag de 13e november kraakte een golf de opbouw van hun open 60 BT en de boot maakte water. Beide Fransen activeerden hun noodbaken en werden enkele uren later gered door de Portugese marine. Hun boot werd later geborgen.

December 2009 28-29 november

De Boterletter, Kralingsche Plas, www. rzv.nl

29 november

4e Winterwedstrijd, Enkhuizen, www. wv-almere.nl

29 november

IJspegel winterserie, Scheveningen. www. ijspegel.com

5 december

Goofies winterserie, Colijnsplaat, www.wsvnb.nl

12 december

Winterwedstrijd. Braassem, J/22 www. braassemermeer.nl

13 december

5e Winterwedstrijd, Enkhuizen, www. wv-almere.nl

13 december

IJspegel winterserie, Scheveningen, www. ijspegel.com

13 december

Winterwedstrijd. Hoorn, scherpe jachten. www. wsvhoorn.nl

13 december

Pampus winterwedstrijden, Loosdrecht. www. sv-hetwittehuis.nl

19 december

Coldhanded Cup, Lelystad, www. coldhandedcup.com

20 december

Winterwedstrijd 3, Drimmelen, www. wsvbiesbosch.nl Beurzen

5-14 december

Salon Nautique, Parijs, www. salonnautiqueparis.com

23-31 januari

Boot D端sseldorf, www.boot.de

6-13 februari

Belgian Boatshow, www. belgianboatshow.be

12-17 februari

Boot Holland, www. boot-holland.nl

2-7 maart

Hiswa, Rai Amsterdam. www.hiswa.nl

Evenement opgeven? Mail naar agenda@ziltmagazine.nl

foto: Š Saskia van der Sluis

Maanlicht Rustig glijdt de Voorwaarts over een maanverlicht Wad. De pracht van nachtzeilen, vastgelegd tijdens de Slag in de Rondte door Saskia van der Sluis.

ZINTUIGEN

EEigenwijs

Vlerkschoener? Schoenerprauw? Hoe noem je zo'n schip? Het zeilde een rondje om ons heen toen we met een tjalk aan de grond raakten in de Boontjes tussen Kornwerd en Harlingen. Na enig zoekwerk komt Zilt in gesprek met de ontwerper/eigenaar. En die is niet blij met onze aandacht.

"Er staan elke dag mensen op de kant die over mijn boot druk in gesprek gaan. Ik woon aan boord en hoor de raarste opmerkingen, vaak niet erg vlijend. Soms kloppen mensen op het dek om me vragen te stellen. Terwijl ik juist een rustzoeker ben."

foto: Š Michiel Scholtes

Goed, we respecteren dat en zullen naam en thuishaven niet noemen. Wat technische details wil hij wel kwijt. Het moest een aluminium schip worden om op te wonen en dat kon komen waar zelfs een skutsje vastloopt: de droogste wadden, uiterwaarden, veenplassen, kreken en beken. Het resultaat is 16 m lang, 4.30 m breed en steekt 0.45 m. Twee midzwaarden achter elkaar zorgen voor driftbeperking en trim.

De besturing gaat met twee kleine roerbladen. Twee elektromotoren van 5 pk elk drijven twee schroeven aan, wat zorgt voor een kruissnelheid van 3,5 knoop, stroom komt van zonnepanelen, een windmolen en voor noodgevallen een kleine generator. Het anker past perfect in een holte in de boeg. Achter een klep in het achterschip staat een driewielige ligfiets voor lange tochten; de gewone ligfiets achterop is voor stadsverkeer. De masthoogte is zo gekozen dat de boot onder de Ketelbrug en alle Rijnbruggen door kan. De boot komt op onwaarschijnlijke plekken: boerendorpjes aan de Deense westkust, prieltjes langs de grote rivieren, Drentse en Overijsselse kanalen van de turfroute. Lekker eigenwijs varen, liefst anoniem...

FOTO EN TEKST

Aanpassingen ORC Rule Het jaarlijkse ORC Congres is achter de rug. De Noordzeeclub zet de voornaamste consequenties voor de ORC Club vloot op een rij. Ÿ In het VPP zijn een aantal verbeteringen aangebracht. Voor 80 proecent van de vloot is de invloed op de GPH minder dan een halve procent. De aanpassingen zijn vooral bedoeld voor lichte racers, zoals een GP 42 en voor schepen met breed achterschip. Zij krijgen een gunstiger rating. Zware schepen moeten wat inleveren. Ÿ Schepen die varen zonder spinnaker krijgen een iets minder gunstige handicap. Tevens is de onduidelijkheid over een tweede vliegende fok opgelost. Voortaan is dit nu ook onder ORC toegestaan. Ÿ Oudere, goed onderhouden schepen zouden te veel voordeel van de leeftijdvergoeding hebben. De 0,065 procent per jaar blijft ongewijzigd, maar de vergoeding stopt na 15 in plaats van 20 jaar. Ÿ De kleine vergoeding voor zware uitrusting, als teakdek en boiler is afgeschaft. Uitgezonderd hiervan is de rolfokvergoeding, maar deze geldt alleen wanneer altijd met één en dezelfde genua wordt gevaren. Het is gebleken dat veel meetbrieven onterecht zo'n vergoeding hebben gekregen. Ÿ PBO verstaging was al toegestaan, maar moet voortaan worden opgegeven en krijgt een eigen verrekening in de rating. Ÿ Het gebruik van elektrische of hydraulische spanners of lieren is voortaan toegestaan, maar verslechtert de rating. Ÿ De ingewikkelde inrichtingseisen worden sterk vereenvoudigd.

INdeWIND Makkum was medio oktober de uitvalsbasis van een nieuw evenement, de Dijkstra Cup. Vijf Gerard Dijkstra-ontwerpen zeilden een vriendschappelijke wedstrijd tegen elkaar. De maestro zelf, samen zeilend met zijn vrouw Loontje, won met zijn eigen Bestevaer 2 op line honours. Om vervolgens in een nabeschouwing zijn tegenstanders alle eer te gunnen. Of de Dijkstra Cup een vervolg krijgt is niet bekend; doorgaans vertrekken de schepen na oplevering naar verre oorden.

Vandaar dat de Carieb al geopperd is als volgend wedstrijdwater.

Foto Henk Bleeker

Arm Dehlertje Zilt-lezer Frans Reijnders maakte ons attent op een YouTube filmje met crashtests van een Dehler 31. In een combinatie van Brainiac en Jackass, wordt de boot moedwillig bovenop allerlei obstakels geknald. Het verhaal erachter is ons onbekend en de beelden zijn overduidelijk al wat ouder. Maar opmerkelijk is het experiment nog altijd.

Werven die een boot voor video een vergelijkbare proef ter beschikking willen stellen, kunnen zich bij de Zilt-redactie melden.

Bron: Youtube.com

foto: Š Henk Bleeker

Strijdende Dijkstra's

INdeWIND Van Rietschoten Trofee voor Coen de Koning en Thijs Visser

foto: Š zeiltrophy.nl

De uitreiking van de Conny van Rietschoten Trofee kende een verrassende ontknoping.

De F-18 wereldkampioenen Coen de Koning en Thijs Visser kregen de jaarprijs toegekend en lieten de gedoodverfde favorieten Lisa Westerhof en Lobke Berkhout achter zich. De jury meldt in een toelichting: 'Coen de Koning en Thijs Visser hebben een bijzondere prestatie verricht op het hoogste niveau van de mondiale catamaransport.’

Geen eigen vaarbijdrage Er komt voorlopig geen landelijke bijdrage voor de watersport. Minister Verburg van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft dat besloten na overleg met de watersportsector.

Op verzoek van diezelfde sector is onderzocht of een watersportbijdrage haalbaar was. Het idee was om met dat geld knelpunten in het toervaartnet op te lossen, de kleine waterrecreatie te stimuleren, een veilige vaart te bevorderen en milieumaatregelen te treffen. Begin dit jaar adviseerde een werkgroep de minister tot invoering over te gaan. Er stak echter een storm van protest op onder de watersporters, die de bijdrage zien als vaarbelasting.

'Onvoldoende draagvlak' heet dat in ambtelijke termen en daarom heeft de minister besloten het advies van de werkgroep niet over te nemen. Het betekent overigens wel dat brug- en sluisgelden, provinciale en lokale heffingen blijven bestaan en wellicht worden verhoogd of uitgebreid. Inmiddels werkt de watersportsector aan een toekomstvisie voor de watersportrecreatie tot 2015.

ZILTE KLIKS

NAZ HARLINGEN

bouwers van de Noordkaper 22-31 KLIK EN VERGROOT JE VAARGEBIED

>Mensen redden Mensen>>> Uw schenking helpt levens redden

Marine Communication Specialists

Het meest overtuigende alternatief voor echt teak

Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij

OCEA N PEOP LE

KLIK voor meer informatie

onderscheidend

STOER

foto: © Giuliano Luzzatto/K&M

een impressie van de eerste Bestevaer 49 en zijn eigenaar

Vraag een groep willekeurige zeilers naar hun ideale boot, en je hebt al snel een lijst waarop geen of type ontbreekt. Maar doe je datzelfde met een groep langeafstandszeilers, dan zal één naam waarschijnlijk onevenredig vaak genoemd worden. Want ook voor wie het zijn budget ver te boven gaat, is de aluminium Bestevaer 53 in korte tijd een referentiepunt geworden. De afgelopen zomer werd er een nieuwe uitvoering van Gerard Dijkstra’s ontwerp te water gelaten, iets kleiner dan het origineel. Veel onderbemande zeilers zullen de ingeleverde vier voet echter niet als een nadeel maar als een investering in hanteerbaarheid beschouwen. Of dat terecht is, wilden we zelf wel eens zien. Nieuwsgierig ging Zilt naar Makkum...

TEKST

Goed eten en drinken is volgens Bert essentieel om tijdens een lange zeilreis fit te blijven. En dat vind je terug in het ontwerp van de kombuis. "Ook met slecht weer kun je daar nog steeds goed in werken."

foto's: Š Giuliano Luzzatto/K&M

Geen boekenplankjes, verrekijkerbak of slingerende handmarifoon, maar alles weggewerkt is Bert's filosofie van de 'schone kaartentafel'. Centraal is een geĂŻntegreerd elektronisch navigatiesysteem rond een kaartplotter.

De eigenaarshut is voorin, maar als zeekooi onderweg zijn de langsbanken in de kajuit bedoeld.

Net terug van een tocht naar Noorwegen, plaatst Bert daar direct een nuance bij: "Tot dusver heb ik altijd voorin geslapen."

et prototype van een toerzeiler noemt Bert Limmen zichzelf. "Ervaren? Ja, waar zet je dat tegen af, hè. Ik ben twee keer de oceaan overgestoken... Bert begon zijn zeilcarriere met een Dehler 34: "Een fijne snelle boot." Daarna kwam er een Van de Stadt 44.

Zo’n stalen rondspant is voor velen synoniem aan het ideale toerschip, maar ik vond vooral de prestaties tegenvallen. Dat het je actieradius beperkt begon mij op den duur toch tegen te staan. Het stond dus wel vast Bert Limmen dat mijn volgende boot sneller zou moeten zijn. Omdat je in drie, vier weken veel verder kunt komen, maar ook vanwege het veiligheidsaspect, benadrukt Bert: "Je hebt aan een veel kleiner weergaatje genoeg om veilig van A naar B te komen en kunt makkelijker slechtweersystemen ontwijken."

H

ONDERSCHEIDEND Een zeilersleven lang maakte Bert aantekeningen over zaken die hem opvielen. "Op mijn eigen boot of als ik meezeilde met anderen, altijd noteerde ik de plus- en minpunten. Dat werd een groot computerbestand met de naam ‘mijn ideale boot’. Dat kwam goed van pas, maar beperkte ook mijn keuzes." Stoer, veilig en onderscheidend gecombineerd met performance waren de trefwoorden die Bert’s zoektocht richting gaven, maar ook die de ene na de andere standaardboot af lieten vallen. "En dan dwing je jezelf bijna tot een custom built boot..."

"Toen ik Gerard Dijkstra’s eigen Bestevaer voor het eerst op de Hiswa zag, zei ik al: 'Zo ongeveer moet mijn ideale schip eruit gaan zien.' Niet wetende dat ik er vijf jaar later een zou laten bouwen. Waarom niet de 53-voeter? Mijn uitgangspunt was geen grotere boot dan mijn vorige, maar ook dat ik in mijn eentje wil kunnen varen. Het had dus weer een 44-voeter kunnen zijn. Maar achteraf ben ik toch blij dat het een 49voeter is geworden. De lengte vertaalt zich in de prestaties en het manoeuvreren gaat zo makkelijk dat dat eigenlijk geen punt is."

Intermediar Dat het de eerste kleinere Bestevaer werd, was voor de opdrachtgever geen overweging. "Maar voor de werf maakt het wel verschil. Die moeten veel opnieuw uitvinden en dan kom je onwillekeurig in de discussie wat 'standaard' is. Omdat niet alles al van tevoren tot in elk detail kon worden uitgewerkt, hebben we eerst zorgvuldig de uitgangspunten geformuleerd. En dan moeten er onderweg natuurlijk voortdurend beslissingen worden genomen. Ik heb er heel bewust voor gekozen om een bouwbegeleider tussen de werf en mij als opdrachtgever te zetten. Je hebt soms nu eenmaal tegengestelde belangen. Bij de techniek, in het bouwproces en financieel. En dan is het fijn om daar een intermediair tussen te hebben. Bovendien is Paul Matthijssen niet alleen ingenieur, maar ook een heel ervaren langeafstandszeiler.

ZELFBESCHERMING Een bouwbegeleider als zelfbescherming? Daar zit misschien wel wat in...

Door emotie kun je in de verleiding komen om dingen te doen die achteraf niet zo goed waren. Een bouwbegeleider kan voor de opdrachtgever dan een remmende factor zijn. Maar ook puur zakelijk, je praat toch over een hoop geld, denk ik dat het verstandig is om een backup te hebben en niet alijd een op een de confrontatie met de werf aan te gaan. (lees verder op pag. 63)

foto's: Š Giuliano Luzzatto/K&M

Anti-Keldergevoel Het interieur van de Katharos zou niet misstaan in een tijdschrift over trendy woninginrichting.

Een groter verschil met het donkere mahonie, de blauwe bekleding en de koperen lampen van Bert's vorige boot is niet denkbaar.

"Lekker modern, lekker strak," vat de eigenaar zijn keuzes onderdeks bondig samen: "Janneke en ik waren wel een beetje uitgekeken op traditionele scheepsintimmering en hechten veel waarde aan licht. We wilden loskomen van het 'keldergevoel' dat veel boten hebben. Je kunt nu uit de kajuit naar buiten kijken, er zijn alleen maar lichte kleuren gebruikt en we hebben heel veel aandacht aan de verlichting besteed."

foto: Š Giuliano Luzzatto/K&M

Wat dat betreft is dit project niet anders dan bijvoorbeeld de bouw van een huis. En wat zo'n bouwbegeleider kost, dat win je vrijwel zeker weer terug in het bouwproces, zowel in kwaliteit als financieel."

KLANKBORD Paul Matthijssen van Ocean People ziet een bouwbegeleider vooral als het klankbord van de opdrachtgever en als degene die zijn ideeĂŤn communiceert met de bouwer. Echte verschillen van mening met Bert kan hij zich niet herinneren. "Onze ideeĂŤn over boten komen behoorlijk overeen." Discussie met de werf is echter bijna onvermijdelijk, vindt hij. "En dat gaat vrijwel altijd over de planning. Het is eenvoudig niet mogelijk om elke beslissing voor het begin van de bouw te nemen, maar elke aanpassing heeft wel weer gevolgen voor het schema van de werf."

Als een van de meest opvallende technische zaken noemt Paul de twee volledig gescheiden elektrische boordnetten, inclusief hun eigen accu's en laadsystemen; een voor de navigatie en een voor de andere gebruikers.

Door de energie van zonnepanelen, winden sleepgenerator is de boot bovendien vrijwel volledig self-supporting.

Van waterballast, vrij algemeen toegepast op de Bestevaer 53, werd afgezien. Enerzijds door de veelheid aan techniek die het vereist, maar ook door de ruimte die de tanks innemen. "Het interieur van deze 49 is daardoor bijna even groot als dat van een 53 met waterballast."

En er waren meer compromissen nodig. Zo wilde Bert niet meer diepgang dan 2 meter, maar wel een ambitieus tuigplan. Ontwerper en opdrachtgever vonden elkaar in een kiel van 2,10 die gecombineerd wordt met een koolstofmast van Selden. Door de gewichtsbesparing van 30 procent kon de mast een meter hoger worden. En volgens Paul valt het prijsverschil ten opzichte van een 'high end' aluminium mast tegenwoordig wel mee.

Het project Katharos heeft, van de eerste bespreking tot de tewaterlating, bijna twee jaar geduurd.

Ongeveer gelijk verdeeld over de ontwerp- en de eigenlijke bouwfase. En flink meer gekost dan een standaard productiejacht van vergelijkbare grootte. Vindt Paul het dat waard?

"Als je het gevoel wilt hebben dat een schip echt van jezelf is en dat er alles inzit wat jij wil, dan kun je bijna alleen bij een custom built boot terecht. Maar dan moet je het ook wel weten te verwoorden. Je moet zeker weten dat het dan ook echt wordt zoals je wilt. Alleen een goede zeiler zijn, is niet genoeg om elke technische keuze te kunnen maken..."

Paul Matthijssen

Inmiddels heeft het log van de Katharos de eerste duizenden mijlen geteld. Betekent dat dat er een een nieuw document in de computer staat? Bert schrikt bijna van de vraag: "Nee, nee, nee, ik ben denk ik wel klaar met het bouwen van een boot. Ik vond het fantastisch om mee te maken, om mee te denken en ik heb het gevoel dat dat er ook is uitgekomen.

Nee, dit is het schip waarmee we de uithoeken van de wereld gaan opzoeken... Z

foto's: Š Ruud Kattenberg

MIJNIDEALEBOOT.DOC?

"Dit is het schip waarmee we de uithoeken van de wereld gaan opzoeken..."

Holmatro innoveert Jarenlang is over lieren niets nieuws te melden geweest en nu, twee maanden na de presentatie van de nieuwe lierenserie van Harken, komt het Nederlandse Holmatro met de introductie van een compleet gamma schoot- en vallieren. Gert Jan Uijtdewilligen van Holmatro: "Bij het ontwikkelen van deze productlijn hadden we maar een doel, en dat is het produceren van de beste lier op de markt. Aan kwaliteit is dan ook geen enkele concessies gedaan." De omzetting van de kracht op de lierhandel naar kracht op de schoot of het val is door nieuwe technieken geoptimaliseerd. De zelfsmerende lagers hebben minder frictie, een langere levensduur en vragen nauwelijks onderhoud. De drum heeft een oppervlak dat de krachten van de schoot gecontroleerd opvangt. Ook nieuw is dat de top van de lier niet meedraait, wat de kans op klem zittende vingers vermindert. De gebruikte techniek maakte een gewichtsbesparing tot 50 procent mogelijk ten opzichte van bestaande modellen. Alle Holmatro lieren kunnen eenvoudig worden uitgerust met een elektrische of hydraulische aandrijving. www.holmatro.nl

Wood-look!

Er was een tijd dat carbon-look je van het was. Op de afgelopen METS-vakbeurs was echter deze ontwikkeling te zien: wood-look voor je carbon mast! Op verzoek van een klant werden mast en zalings bekleed met een ragdunne laag houtfineer. Een puur cosmetische ingreep.

Dat het grote voordeel van carbon – gewichtsbesparing bovendeks– teniet wordt gedaan met al dat hout, doet blijkbaar niet terzake....

ZILTESPULLEN Cool carbon Is elke gram op je boot er een teveel of ga je gewoon voor de snelle looks van deze nieuwe accessoires van Scanstrut? De SPM-MAXI-C is een koolstof instrumentenhouder voor mastmontage. Door flexibele bevestiging past dit systeem op vrijwel elk mastprofiel. De houder is geschikt voor instrumenten van onder andere Raymarine, TackTick, Nexus en B&G. Neem je gewichtsbesparing echt serieus, dan maakt de zware rvs radarpaal op je spiegel plaats voor een koolstof exemplaar. De SC100-C is uitgevoerd met een vernieuwde basisplaat die montage op vrijwel elk model boot makkelijk maakt. Bovenop zit een montageplaat waarop alle gangbare radarmodellen passen. www.scantrut.com

Drie-in-een generatorset De Mastervolt GPX 5 is een hybride generatorset van 5 kW die bestaat uit een dieselgenerator van 3,3 kW met een permanente magneet dynamo, een 100 A acculader en een omvormer naar 230 V. Opgenomen in het boordnet, met accubank, start de generator automatisch bij piekbelastingen van elektrisch koken of de wasmachine.

Tijdens het zeilen laadt de generator de accu’s automatisch bij en aan de wal springt hij bij als er onvoldoende walstroom voorhanden is. Volgens Mastervolt kan dit hybride systeem grotere generatorsets vervangen, waardoor je bespaart op brandstof, gewicht en ruimte. De GPX 5 wordt volgend jaar geleverd. Er komt ook een uitvoering met dubbel vermogen. www.mastervolt.nl

Spinlock Zero: luchtig zwemvest Je kunt nog zo'n mooi ademend pak hebben, een zwemvest doet de ademende werking deels teniet. Spinlock heeft met het nieuwe Zero zwemvest de oplossing.

Speciale ribbels in het rugpand zorgen voor ventilatie tussen rug en vest. Het ruggedeelte is bovendien in twee delen gemaakt wat meer bewegingsvrijheid geeft.

De pasvorm is optimaal, mede door de met klittenband verstelbare zijstukken. Het vest krijgt ook een speciaal damesmodel. Het is geen opblaasvest, maar een zwemvest. Levering voorjaar 2010.

Deckvest nu ook als 275 N Gebruikers zweren erbij: het opblaasbare Deckvest van Spinlock. Vanaf volgend jaar is dit vest ook leverbaar in de zwaardere 275 Newton uitvoering, met van alles erop en eraan. Zoals een flitslicht, een capachon en – heel slim – een mesje om lijnen mee door te snijden. www. moremarine.nl

AIS SART Volgens fabrikant Jotron is de AIS SART, Search and Rescue Transponder, tot 10 mijl zichtbaar op de kaartplotter van schepen, 40 mijl in een reddingshelikopter en 130 mijl van een vliegtuig. In tegenstelling tot een normale SART, zendt dit apparaat na activering zelf een AIS-signaal uit, waardoor het zichtbaar is op de elektronische kaart met de boodschap 'Sart active'. Een normale SART reageert op de radar van andere schepen door bliepjes op het radarscherm te produceren. Met geladen batterij moet het apparaat 96 uur kunnen zenden. Inmiddels goedgekeurd door de IMO. www.jotron.nl

ZILTESPULLEN Eprib met GPS Kannad introduceert met de Safelink een Epirb met een ingebouwde GPS. Bijzonder is dat het nieuwe apparaat prettig klein is gebleven en maar 627 gram weegt. De geïntegreerde antenne hoeft bij in werking stellen van het noodbaken niet uitgeschoven of geactiveerd te worden, waardoor de bediening snel en eenvoudig is. Bovendien zijn de batterijen van de Safelink door de gebruiker zelf te vervangen, dus is het niet meer nodig het baken om de paar jaar naar de dealer te sturen.

De prijs van het Kannad baken is 540 euro voor het model zonder hydrostatische release. Als we dat vergelijken met de 300 à 400 euro die je kwijt bent voor het vervangen van een batterij in een oud model Epirb lijkt ons de keuze voor een nieuwe met GPS snel gemaakt. www.technautic.nl

Varend televisie kijken Met de nieuwe TechSat antennes van Techmarine kun je ook onder ruige omstandigheden gewoon naar je geliefde tv-programma blijven kijken. De antenne is 54 cm hoog, heeft een diameter van 44 cm en weegt 10 kilogram. Doordat de antenne automatisch op de satelliet gericht blijft, zorgt hij voor een constante beeldkwaliteit.

Alle vijftien modellen worden gebruiksklaar geleverd en hoeven niet te worden gekalibreerd. De prijzen vanaf € 5.846,- ex BTW. Leveranciers via www.seiwamarine.eu

foto: Š bemanning Ithaka

Het einde van de energiecrisis

TEKST

Stroom uit benzine, diesel, alcohol en waterstof Veel comfort vraagt veel elektrisch vermogen.

Als een opgepepte dynamo de stroombehoefte niet kan dekken (Zilt 41), moet je gaan denken aan generatoren en brandstofcellen. Daarin is de keuze groot met gelukkig ook steeds meer geruisloze alternatieven. Zilt zet ze op een rijtje.

STROOM UIT DIESEL De kleinste generatoren die we aan boord tegenkomen, leveren op papier drie tot vier kW elektrisch vermogen. Hun prijs begint bij ongeveer 6500 euro exclusief de inbouw. Ze bestaan uit een watergekoelde dieselmotor die een dynamo direct aandrijft. Motor en dynamo staan met trillingsdempers op een stalen frame en zitten in een geluiddichte kast. Ze zijn direct aan te sluiten op een brandstofleiding, koelwatertoevoer, watergekoelde uitlaat en natuurlijk het elektrische boordsysteem. De fabrikanten leveren de generatoren compleet met een afstandsbediening voor starten en stoppen van de motor. Het eerste opvallende verschil tussen de generatoren is hun motortoerental, met 3000 of 1500 als de meest voorkomende keuze. Uitzonderingen zijn de generatoren van Onan met 2400 rpm en de Fischer Panda die 2800 omwentelingen maakt. De keuze is afhankelijk van het gebruik en lijkt op de afwegingen die je bij een auto maakt. Met een Fiat Panda kun je jaren met veel plezier stadsritten maken, maar gebruik hem nooit als taxi, daarvoor koop je een Mercedes.

3000 toeren generator

1500 toeren generator

Compact, licht in gewicht en relatief goedkoop, maar door zijn hoge toerental relatief lawaaiig. Na ongeveer 5000 uur draaien (anderhalf jaar continu gebruik) zal de motor aan een revisie toe zijn.

Groter en zwaarder dan zijn sneller draaiende concurrent. De prijs is hoger, maar daarvoor krijg je minder lawaai en een dubbele levensduur van ongeveer 10.000 uur. De eerste revisie komt aan de orde na 2,5 jaar continu gebruik.

GEBRUIKERS Met voldoende stroom kan elk apparaat dat voor walgebruik is bedoeld ook onderweg worden gebruikt; variĂŤrend van elektrisch gereedschap tot magnetrons, elektrische kookplaten, vriezers en kleine wasmachines.

Het is belangrijk dat je ongeveer weet hoeveel je gaat gebruiken. Leverancier Victron gaat uit van zo'n 10 kW per dag voor boten vanaf 12 meter en schat het verbruik op boten vanaf 14 meter op het dubbele.

De berekening kijkt zowel naar het verbruik van de apparaten als naar tijdsduur dat ze in bedrijf zijn. Zo werkt een magnetronoven per dag slechts enkele minuten, de inductiekookplaten ongeveer vijftien minuten, maar de koelkast en vriezer draaien 24 uur per dag. Victron organiseerde in 2007 een grote test van 19 generatoren.

Daarover is veel te lezen op www.victronenergy.com/generatortest of in de samenvatting die wij daarvan maakten.

STROOM UIT BENZINE Als je niet permanent over 230 volt hoeft te beschikken, kan het ook heel wat simpeler. Bijvoorbeeld met een draagbare benzine generator. Je trekt aan het touwtje en de accu’s worden geladen en de televisie kan aan. De vraag is wel of je buren op de ankerplek net zo gelukkig zijn met jouw bouwmarktgenerator van 125 euro (700 W). De tweetaktmotor in deze types maken nogal veel herrie die volgens de specificaties zelfs tot 93 dBa kan oplopen.

Veel moderne acculaders zijn ook niet zo blij met de

‘vuile’ stroom uit de goedkope generatoren, doordat hun frequentie nogal schommelt. Duurdere benzinegeneratoren van bekende merken als Honda, Yamaha, Suzuki en anderen leveren wisselstroom waarvan de frequentie binnen de normen valt. Die generatoren gedragen zich ook veel rustiger.

Natuurlijk kun je zo’n benzinegenerator inbouwen, maar dan moet je rekening houden met afvoer van uitlaatgassen, de aanvoer van verbrandingslucht en vooral zorgen dat de boot niet ontploft, als er onverhoopt benzine lekt.

STILLE STROOM MET STIRLINGMOTOR Een geruisarme generator die bij de introductie in 1999 voor nogal opzien baarde, was de WhisperGen. Deze generator werkt met een Sterlingmotor, die door zijn uitwendige verbranding volgens een heel ander principe werkt dan traditionele verbrandingsmotoren. Niet alleen is zijn rendement erg hoog, hij loopt ook nog vrijwel geruisloos en de restwarmte kan worden gebruikt voor de boiler of verwarming. Op dezelfde basis levert WHisperGen ook een mini-warmtekrachtcentrale voor gebruik in huis. Nederlandse fabrikanten als Remeha en Vaillant testen eigen minicentrales met Sterlingmotoren, waarvan de eerste apparaten eind dit jaar of volgend jaar operationeel worden.

Het elektrisch vermogen van de WhisperGen voor aan boord blijft beperkt tot 750 W. Daardoor is deze oplossing eigenlijk alleen geschikt als acculader (bij 12 V wordt 63 A laadstroom geproduceerd). Tegenover die beperking zet de WhisperGen echter een flink aantal bijzonder kwaliteiten, zie onderstaande opsomming.

Een WhisperGen kost ongeveer 9000 euro.

Geschikt voor verschillende soorten brandstof.

Verbruik van slechts 0,7 liter per uur op vol vermogen.

Vrijwel geruisloos.

Relatief schone uitlaatgassen.

Zowel geschikt voor kort- als volcontinue gebruik.

Gewicht 90 kilogram, afmetingen: bxdxh: 450x500x650 mm.

UITWENDIGE VERBRANDING De Stirlingmotor werkt volgens een eenvoudig principe: het gas in de motor, helium, lucht of waterstof, wordt verhit en zet uit, waardoor een zuiger naar beneden wordt gedrukt. Door afwisselend het gas te verhitten en te koelen, krijg je een doorgaande beweging. De motor in deze generator heeft twee verplaatsings- en twee arbeidszuigers die door een 'wankeljuk' de verticale beweging van de zuigerstang omzetten in een draaiende. Dat draaiende gedeelte is ook gelijk de rotor van de generator. Motor en generator zitten in een gesloten huis met aansluiting voor brandstoftoevoer, koelwater, uitlaat, elektrische aansluiting en afvoer van warm water.

STROOM UIT ALCOHOL Brandstofcellen voor gebruik aan boord zijn een heel nieuwe ontwikkeling die zich onderscheidt door zijn eenvoud. De Max Power en de identieke EFOY zijn erg simpel in gebruik. Je vult de tank met methanol alcohol, haalt de schakelaar om en de automatische lader begint dadelijk de accu’s bij te vullen. De laadstroom is afhankelijk van het type, maar kan maximaal 7,5 ampère bij 12 volt zijn. Per dag levert dat dus zo'n 180 Ah. Dat gebeurt vrijwel geruisloos, er zijn geen uitlaatgassen en de restproducten zijn een klein beetje CO² en een plasje water. Het apparaat werkt volautomatisch, zodra de accuspanning onder 12,3 V daalt, schakelt hij in.

Deze brandstofcellen zijn uitvoerig aan de tand gevoeld en blijken te doen wat de fabrikant belooft. Bovendien is het brandstofverbruik van circa 1,1 liter per kW extreem laag. Met een tank van vijf liter doe je zo'n 104 uur. Het is allemaal bijna te mooi om waar te zijn. Slechts de prijs, zo'n 2700 euro voor het 3,1 A model vormt misschien een beletsel.

STROOM UIT WATERSTOF Waterstof, de andere helft van water, wordt wel de energiedrager van de toekomst genoemd. Ook brandstofcellen kunnen op dit gas werken. Vorig jaar kreeg de Flexiva brandstofcel op waterstof zelfs de HISWA Award voor het meest innovatieve product. Volgens importeur Robwink zijn deze brandstofcellen echter nog niet geschikt voor gebruik aan boord, omdat ze gevoelig zijn voor zout en vocht. Daarbij is waterstof een zeer explosieve brandstof die onder hoge druk en zeer lage temperatuur wordt opgeslagen.

Net als met vloeibaar gas ben je dus afhankelijk van flessen, maar aan een distributienet ontbreekt het nog. De Flexiva lader van 20 watt kost 3558 euro, de 40 watt lader 5117 euro. Z

METHANOL BRANDSTOFCEL Brandstofcellen zetten methanol (methyl alcohol) direct om in elektrische energie. De techniek wordt al op beperkte schaal toegepast als batterij voor laptops en ook voor de aandrijving van auto’s of als noodgeneratorset. Methanol is ongevaarlijk en niet schadelijk voor het milieu. Het lost op in water en is biologisch afbreekbaar. De brandstof wordt meestal gemaakt van aardolie, maar kan ook worden gewonnen uit biomassa of het methaangas van de rioolwaterzuivering.

De DMFC-cellen produceren elektriciteit door een chemische reactie via een platina katalysator van zuurstof in de lucht en methanol (zie afb.). Jammer is wel dat deze brandstofcel niet met de goedkope methanol van de drogist werkt. De zuiverheid daarvan bedraagt 98,8 procent en cel vraagt om 99,9.

Voor die zuiverheid betaal je extra: 22 euro voor een tankpatroon van tien liter of 32 euro voor een doos met twee patronen van vijf liter.

foto: Š bemanning Fly Away

ZILTEWERELD

Rimpelloos De meeste dagen is de Middelllandse Zee rimpelloos als de Fly Away aan het eind van de zomer SardiniĂŤ aandoet.

De zeilen blijven regelmatig gestreken en de motor maakt overuren. Het gebrek aan wind maakt het wel mogelijk te ankeren op bijzondere plaatsen. Door het stabiele weer beleven Margriet en Edze Veldman een rustige nacht op de onbeschutte ankerplek bij Capo Ferrato, op de zuidoost punt van het Italiaanse eiland.

Vertrek met open eind Bij vertrek in 2005 is het zeilplan van Edze en Margriet Veldman open en van onbeperkte duur. Voor hun Fly Away, een aluminium Concord 47, ligt de wereld open.

Margriet: "Ons motto is : we zeilen zolang we het fysiek kunnen en we er lol in hebben." Zo besloten zij pas in de Algarve om de Middellandse Zee links te laten liggen en eerst voor een Atlantische oversteek te gaan.

Hun belangrijkste argument was de jongere leeftijd van henzelf en van de boot. In de winter van 2006 zeilden ze via de Kaapverden naar de Carieb. Edze: "Indertijd liep ik mijn co-schappen op Curaรงao en het was geweldig om na 33 jaar weer op dit eiland te komen. Het open plan maakte het mogelijk dat we er maar liefst negen maanden bleven. Onze rugzakken kwamen uit het vooronder om ermee rond te reizen door Peru en Venezuela."

In mei 2006 vertrekt de Fly Away vanwege het naderende orkaanseizoen naar Florida, om daar de golfstroom op te pikken naar de ingang van de Chesapeake Bay. De oostkust van Amerika blijkt een prachtig zeilgebied.

Varen in de overweldigende natuur biedt een mooi contrast met bezoeken aan de grote steden. Het binnenvaren van New York is een hoogtepunt van de reis.

Na de zomer van 2007 nemen Edze en Margriet een vaarpauze en overwintert de Fly Away op de wal. Eind mei 2008 wordt koers gezet naar de Azoren, om daar de zomer door te brengen. Terug in de Algarve is het het rondje Atlantic voltooid. Na een winter in Lagos valt het besluit om alsnog de Middellandse Zee op te gaan.

Nu ligt de Fly Away op Malta. Margriet: "De lol in het varen is onverminderd, dus maken we weer plannen voor komend jaar. De Griekse eilanden zijn ons volgende reisdoel." Z

ZILTEWERELD Zilte Wereldkaart Ankerplaats voor thuisblijvers, dromers en zeilers onderweg.

Door internet lijken zeilers onderweg nooit meer ver van huis. Via een website laten veel vertrekkers ons meegenieten van hun reis.

De krakerige collect call waarin 20 jaar geleden eens per maand het thuisfront werd gerustgesteld, heeft plaats gemaakt voor dagelijkse updates van online logboeken. Van baai naar baai varen we met de zeilers mee.

Op www.ziltewereld.nl volgen we op dit moment maar liefst 140 boten. De wereldkaart met posities van Nederlandse en Belgische langeafstandszeilers laat in een oogopslag zien waar onze landgenoten voor anker liggen. Met een muisklik ga je door naar de website van de vertrekkers om de laatste logboekbijdragen te lezen en de jaloersmakende foto's te zien.

De bemanning van Zilt Magazine bestaat uit:

bemanning

Ruud Kattenberg

Zilt

44/2009

Sjors van der Woerd

Laurens van Zijp

Henk Huizinga

Jimmy Lengkeek

Pieter Nijdeken

Hans Martens

Laurens Morel

en vele opstappers

Michiel Scholtes

Robert van der Weerdt

Aan de kajuittafel Onze manier van werken is even onconventioneel als Zilt zelf.

Verwacht ons daarom niet in een spectaculair kantoor. We zijn het liefst aan boord, op het water of onderweg naar een goed verhaal.

De redactievergadering houden we aan wisselende kajuit- en keukentafels en verder zijn we uitgerust met e-mail, chat en Skype.

De beste manier om ons te bereiken, is een e-mail te sturen aan: redactie@ziltmagazine.nl

De inhoud van Zilt Magazine mag op geen enkele wijze worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de makers. Bij overtreding geldt het tarief dat daarvoor door de Nederlandse Vereniging van Journalisten is vastgesteld.

De uitgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor fouten in deze publicatie.

Zilt Zoekt Zeilers

Surf naar www.ziltmagazine.nl en vul je e-mailadres in of klik hier om Zilt naar een zeilvriend te sturen

foto: Š Sjors van der Woerd

Abonneer je nu en ontvang gratis: - elke week het zeilersweerbericht - elke maand Zilt Magazine