UITBLINKERSUITDE VEENKOLONIALE GESCHIEDENIS

WINKLER PRINS

Tegenwoordig hebben we Wikipedia, maar de generaties die zonder internet opgroeiden waren tot de dikke boeken van Anthony Winkler Prins (1817-1908) veroordeeld. Zijn zestiendelige ‘Geïllustreerde Encyclopedie’ bezorgde hem landelijke bekendheid. In Veendam wordt hij nog altijd als grootheid gezien en zijn standbeeld pronkt dan ook voor het Veenkoloniaal Museum. Winkler Prins groeide op in het Gelderse Voorst, maar verhuisde naar Veendam. Hij ging er als doopsgezind predikant aan de slag. In de dertig jaar die hij in Veendam doorbracht, deed hij veel meer dan preken alleen. Winkler Prins zorgde voor belangrijke ontwikkelingen in de Groninger Veenkoloniën. Hij gaf aanzet tot de oprichting van onder meer de vrijmetselaarsloge, de rederijkerskamer, de Eerste Groninger TramwayMaatschappij en de HBS; een kweekschool voor onderwijzers én onderwijzeressen.

Daarnaast was hij ook nog schrijver en redacteur voor verschillende almanakken en regionale kranten. Zijn laatste jaren spendeerde hij in het westen van het land en hij overleed in 1908 in Voorburg. Ongeveer een kleine eeuw later werd zijn laatste wens ingewilligd en werd hij herbegraven in Veendam.

SCHOLTEN: EERSTE INDUSTRIETYCOON

Een goede bekende van Winkler Prins was Willem Albert Scholten (1819-1892). Deze eerste landbouwfabrikant met een multinational liet zijn biografie namelijk door de schrijver optekenen. Het was een ongekend succesverhaal, dat begon in de Groninger Veenkoloniën. In 1841 bouwde Scholten zijn eerste aardappelmeelfabriek in Foxhol. Later kwamen daar strokartonfabrieken bij. Dit zorgde in heel Groningen voor economische bloei en werkgelegenheid, maar in de Veenkoloniën wilden ze niet afhankelijk zijn van één magnaat. Voormalige zeeschippers sloegen samen met de plaatselijke landbouwers de handen ineen en investeerden in nieuwe industrieën; het begin van de coöperaties.

Hoewel Scholten veel invloed heeft gehad op de Groninger economie, was hij niet overal geliefd. Hij stond bekend als ijdel, gierig en weinig invoelend. Zo gebeurden er in zijn fabrieken regelmatig ongelukken. Arbeiders die bij zo’n ongeluk een hand kwijtraakten mochten bij de fabriek blijven werken, maar wel voor de helft van hun loon.

Het Veenkoloniaal Museum kocht onlangs een schilderij met een tafereel waarin het karakter van Scholten duidelijk naar voren komt. Op het schilderij staat een jonge doorweekte Scholten die net door het ijs is gezakt, omdat hij weigerde een paar munten te betalen voor het pontje. Bijzonder is dat Scholten destijds zelf de opdracht gaf voor het schilderij. Kennelijk zag hij zijn gierigheid als een deugd.

In De Voetsporen

VAN ALETTA JACOBS

Van haar geboortehuis tot de plek waar ze opgroeide en naar school ging: in Sappemeer kun je in de voetsporen van Aletta Jacobs treden. De Aletta Jacobs-wandelroute neemt je mee naar de belangrijkste plekken uit het leven van deze bekende voorvechtster van vrouwenkiesrecht. Onderweg loop je langs een paar fraaie staaltjes architectuur, zoals de Koepelkerk en de voormalige Rijks HBS, waar Aletta en haar broers en zussen naar school gingen. Aletta was een van de elf kinderen Jacobs. Haar vader en broer waren beide arts en een groot voorbeeld voor haar. Acht van haar broers en zussen woonden en werkten voor kortere of langere tijd in Nederlands-Indië.

Sta je bij het geboortehuis van Aletta Jacobs? Neem dan ook een kijkje bij de Historische Scheepswerf Wolthuis, waar alles nog is zoals 100 jaar geleden. Neem tijdens je wandeling even een pauze bij Lak of Smak Conceptstore, een hip design winkeltje waar je ook kunt lunchen en koffiedrinken.

Wil je deze route wandelen? Je kunt ‘m vanaf half april 2023 ophalen bij de Historische Scheepswerf Wolthuis, Lak of Smak Conceptstore of Hotel-Restaurant Faber.