PUUR VAN HET LAND
EEN MOOI AVONTUUR
DORPSE IDYLLE
Streekproducten
In een oase van groen
Voel je thuis
52˚ 57’ N 7˚ 9’ E
OASE VOOR GROENE DOENERS Je hebt een wonderschoon gebied in het zuidoosten van Groningen gevonden. Een omgeving waar je heerlijk kunt ontspannen, maar waar je ook eindeloos veel kunt beleven. Waar je gastvrij onthaald wordt maar waar je ook kilometers niemand tegen kunt komen. Een afwisselend landschap met heidevelden, beekdalen, oude bossen, verscholen vennen, moerassen en vriendelijke dorpjes. Een prachtig decor om van alles te zien, doen en beleven. Zeer de moeite waard om te ontdekken. Ook de flora en fauna hebben Westerwolde gevonden. Niet voor niets is dit de enige plek in Nederland waar de zeer zeldzame steenbraam (Rubus Saxatilis) groeit. En bij die ene aangename verrassing zal het niet blijven. Volgens kenners is het Dal van de Ruiten Aa een van de mooiste dalen van Europa. Ervaar het zelf met eigen ogen: hier mag rechttoe-rechtaan weer kronkelen. Laat je verwonderen in Westerwolde.
INHOUD
4
Regiokaart
24 Geschiedenis Dompel je onder in de geschiedenis van de vestingen
10
Westerwoldepad Een onvergetelijke wandelervaring
14
Op de pedalen Westerwolde ontdek je vanaf het zadel
18
Vanaf het water
Vaar door het schitterende landschap
30 Streekproducten Puur, eerlijk en duurzaam
32 Leuk met kinderen Op expeditie door Dierrijk Wonderwereld en nog veel meer avonturen
Tips > Landschappen p.20 > Behoorlijk duurzaam p.28 > 10x met elkaar p.34 > Historische uitjes p.36
N
WESTERWOLDE 1
2
4
9
2
1
W W
N
Hoogezand
Met deze kaart kan jouw ontdekkingstocht door Westerwolde beginnen. Een groot aantal punten komt uitgebreid aan bod in dit magazine, maar ter inspiratie hebben we ook nog een aantal (onontdekte) parels toegevoegd. Combineer ze in een dagtrip en laat je verrassen door de veelzijdigheid van Westerwolde.
LEGENDA Mooi dorp Borg Kerk Natuur
1
Museum Molen Boerderij Westerwoldepad
Z
N
Winschoten
6
Oudeschans 1
10
Bellingwolde Blijham
2
8
9 5
2
1
1
Veendam
6
7
7
Wedde
VEENKOLONIËN
5
1 3
Onstwedde
4
7
6
4
3
Vlagtwedde 5
5
2
n te
i Ru
3
4
Stadskanaal
4
3
Aa
Z
OLDAMBT
11
1 2 6
4
Sellingen 9
6 7
Sellingerbeetse
3 8
5
DRENTHE
1
Ter Apel 1
Z
8
2 9
DUITSLAND
O O
INDEX KAART
Mooi dorp 1. Oudeschans 2. Bellingwolde 3. Wessinghuizen 4. Ter Wupping 5. Smeerling 6. Sellingen
Musea 1. Museumspoorlijn STAR | Stadskanaal 2. Streekhistorisch Centrum | Stadskanaal 3. Slaait’nhoes | Onstwedde 4. Vier Musea | Bourtange 5. Het MOW | Museum Westerwolde | Bellingwolde 6. Vestingmuseum | Oudeschans 7. Kamp ‘de Beetse’ | Sellingen 8. SHC De Oude Stelmakerij | Sellingen 9. Museum Klooster | Ter Apel
Borg 1. Burcht Huis te Wedde
Kerk 1. St. Willibrorduskerk | Ter Apel 2. Klooster Ter Apel 3. Hervormde kerk | Sellingen 4. Zaalkerk | Musselkanaal 5. Hervormde kerk | Vlagtwedde 6. Nicolaaskerk | Onstwedde 7. Kerk Veelerveen 8. Kerk van Blijham 9. Magnuskerk | Bellingwolde 10. Garnizoenskerk | Oudeschans 11. Hervormde kerk | Bourtange
Molen 1. Molen Ter Haar | Ter Apel 2. Veldkamps Molen | Bellingwolde 3. Vestingmolen | Bourtange 4. Korenmolen Nieman’s Meuln | Veelerveen 5 Molen de Korenbloem | Vriescheloo 6 Molen Weddermarke | Wedderbergen 7. De Spinnenkop | Wedderveer
Boerderij 1. Bellingwolde
Westerwoldepad Natuur 1. De Lethe 2. Smeerling 3. De Schans 4. Dal van de Ruiten Aa 5. De Poststruiken 6. Schaapskudde Ter Borg 7. De Gaast en Hoorndermeeden 8. Kloosterbos Ter Apel 9. Theater van de Natuur
WANDELENDOOR GROENEWEELDE Westerwolde nodigt uit om te wandelen. Langs de mooiste beekdalen van Europa, verrassende landschappen, sfeervolle dorpen, historische gebouwen en door middeleeuwse bossen. Of je nu kiest voor een van de 40 uitgestippelde routes, een avontuurlijke langeafstandstocht langs de pronkjuwelen van Groningen of zelf een route bedenkt. In dit Nationaal Cultuurhistorisch landschap raak je nooit uitgekeken.
WANDELEN MET KINDEREN Neem je kleine wandelaars mee? Ook daar is aan gedacht. Westerwolde telt verschillende wandelroutes die speciaal zijn bedacht voor
WANDELEN MET KINDEREN
WESTERWOLDE WANDELWEEKEND
8
kinderen. Neem het Ganzenpad (2,5 km) in Vriescheloo bijvoorbeeld, een boswandeling waarbij de kinderen onderweg leuke opdrachten krijgen. Of neem ze mee naar het Egelpad (2,5 km) van Staatsbosbeheer, waarbij je kennismaakt met de kleine stekelige egel in het Sellingerbos. Ook hier staan je onderweg een paar leuke opdrachten te wachten. Handig: de stekelige wezentjes wijzen je de weg. De minder ervaren jonge wandelaars kunnen hier het Kabouterpad (1,3 km) lopen. En voor echte dierenvrienden is het bij Ger’s Ezelstal zelfs mogelijk om met een ezel te knuffelen en deze mee te nemen voor een mooie wandeling. Samen met zo’n harige vriend loop je door de natuur en geniet je van de rust en ruimte.
40 WANDELROUTES
HET PRONKJEWAILPAD
WANDELEN MET EZELS
WESTERWOLDE
Ezels hebben hun eigen tempo. Er zit dus niets anders op dan je aan hun tempo aan te passen.
40 WANDELROUTES Stichting Wandelen in Westerwolde heeft maar liefst 40 prachtige wandelroutes door de omgeving uitgezet. Deze routes gaan langs beken, heide, akkers en door bos en variëren in lengte van 1,5 tot 16 kilometer. Ze leiden je langs de meest bijzondere plekjes en laten je kennismaken met de verrassende natuur en de landschappen van Westerwolde. Een mooie manier om de omgeving te ontdekken, want lopend zie je het meest. Na iedere bocht kun je even stilstaan en genieten van het steeds veranderende landschap. Zo loop je eerst door de uitgestrekte landerijen, vervolgens loop je door de heide, in het bos om uiteindelijk bij het rivierbeekje ‘De Ruiten Aa’ uit te komen. Loop je liever wat langere routes? Kies dan voor het Westerwoldepad, dat loopt van Wedde tot Ter Apel en is 96 kilometer lang. Hier kun je uiteraard meerdere dagen over doen. Alle wandelroutes staan op de website visitgroningen.nl/westerwolde.
biedt een groot aantal stempelposten de deelnemer ook een ‘Pronkjewail’ aan: een gastvrij gebaar. Denk bijvoorbeeld aan het meegeven van een souvenir, het proeven van een stukje poffert, de mogelijkheid om een expositie te bekijken of een toren te beklimmen. Zo leer je het landschap, de cultuur, het erfgoed én de inwoners van Groningen op een onvergetelijke manier kennen. Meer informatie over het Pronkjewailpad vind je op tochtomdenoord.nl
WESTERWOLDE WANDELWEEKEND Kom Westerwolde ontdekken tijdens het Westerwolde Wandelweekend. Deze wandeltocht wordt jaarlijks gehouden in het vierde weekend van juni. Je kunt één of twee dagen komen wandelen. Op zaterdag is de struin- en theaterdag met een route van 10 kilometer. Deze tocht loop je in de avond terwijl je kunt genieten van theater, muziek en verhalen. Op zondag is de wandeldag met routes van 12,5 en 25 en 40 kilometer. Kijk voor meer informatie op: visitgroningen.nl/westerwolde. …KURZ ZUSAMMENGEFASST
WANDERN DURCH DIE GRÜNE PRACHT
HET PRONKJEWAILPAD
Malerische Bachläufe, überraschende Ausblicke,
Het Pronkjewailpad (zuidroute) is een wandelevenement annex langeafstandspad van 350 kilometer. Tientallen ondernemers en organisaties langs de route zetten hun deuren open om wandelaars te ontvangen. Overal waar je komt, zie, hoor, voel en proef je de gastvrijheid van Groningen. Het Pronkjewailpad is opgedeeld in een noordroute (250 km) en een zuidroute (350 km). Deelnemers kunnen een van de routes kiezen (of meerdere, natuurlijk) en hebben twee jaar om één route te voltooien. Het Pronkjewailpad is elk jaar van april tot en met oktober geopend, van donderdag tot en met zondag. Deelnemers wandelen of fietsen de route aan de hand van een stempelkaart. Onderweg moeten zij in elk dorp minstens één stempel op hun stempelkaart halen. Momenteel doen circa 400 lokale ondernemers en andere toeristische, recreatieve en culturele organisaties in Groningen mee als stempelpost. Samen vormen zij het Platform Gastvrij Groningen. Naast een stempel
historische Gebäude und mittelalterliche Wälder: Die Kulturerbelandschaft Westerwolde lädt zu herrlichen Spaziergängen ein. Sie können aus mehr als 40 Wanderungen wählen. Die Routen sind zwischen 1,5 und 16 Kilometern lang, führen entlang besonderer Orte und präsentieren Ihnen die Natur und Landschaften von Westerwolde. Vielleicht möchten Sie auch am Het Pronkjewailpad teilnehmen. Dabei handelt es sich um eine Wanderveranstaltung und einen Fernwanderweg von 350 Kilometern. In jedem Dorf erhalten Sie einen Stempel und Sie haben zwei Jahre Zeit, die Strecke zu bewältigen. Speziell für Ausflüge mit Kindern gibt es auch Wanderrouten, auf denen spielerische Aufgaben gelöst werden müssen, wie der „Gänseweg“ in Vriescheloo und der „Igelweg“ im Sellingerbos. Außerdem findet am letzten Juniwochenende das alljährliche WesterwoldeWanderwochenende statt, an dem Sie ein oder zwei Tage tolle Wanderungen unternehmen können.
9
N EEN O
GEN M
W
O
O
IN
EG D O R
GRO
N
W
T
M
E
Z
WONDERSCHOON WANDELEN INWESTERWOLDE Van Kruisherenklooster Ter Apel tot burcht Huis te Wedde stroomt De Ruiten Aa door Westerwolde. Het beekje komt langs verrassend groen, rustiek en gefragmenteerd landschap met stukjes bos, weiden en akkers met aardappelen, suikerbieten, rogge en boekweit. Rondom dit stroomdal slingert het 96 kilometer lange Westerwoldpad, een langeafstandswandelpad verdeeld over negen etappes.
96KM
Westerwolde, ooit zandrug tussen de moerasgebieden Bourtangermoor en Oostermoersevenen en de Dollard, telde vijf dorpen: de kerspelen. Wedde was daar één van. In burcht Huis te Wedde legden Willem van Oranje en zijn getrouwen de basis voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden met de voorbereiding op de Slag bij Heiligerlee. Een ander stukje van de historie van het gebied ontdek je bij het gedenkteken bij de Giezelbaarg (Geselberg) nabij Wessinghuizen. Het herinnert zich aan een macabere historie: op deze zandheuvel werden eind 16e eeuw 22 mannen en vrouwen gedood wegens beschuldiging van hekserij. Het noodlot is hier nog bijna voelbaar. SELLINGEN
10
Na het agrarisch cultuurlandschap van de Veeler Es en wandelwalhalla Ter Wupping pauzeren
WESTERWOLDE
WEDDE
ONSTWEDDE VLAGTWEDDE
RU
TSL
NED
ERL
Jipsingbourtange
AND
AND
AA
Bij Ter Apel verlaten we even de route om te kijken in Agodorp, een bijzonder tuindorp dat ooit speciaal werd gebouwd voor de werknemers van plaatselijke houtverwerkingsmaatschappij NV AGO. Via de bekende trekpleister Museum Klooster Ter Apel keren we om in noordelijke richting. Bij Sellingerbeetse lopen we langs recreatiegebied Beetserkoelen, op warme zomerdagen toevluchtsoord voor zonaanbidders. Via de Nicolaaskerk met Juffertoren in kerspel Onstwedde bereiken we de schitterende natuur tussen Sterenborg, Ter Wupping en Wessinghuizen.
Bourtange
EN IT
Goed gemutst wandelen we richting Sellingen, waar heel lang geleden Heksje Hasje leefde temidden van andere heksen, trollen en witte wieven. De herinnering aan de heks is nog altijd levendig en zichtbaar in en rond dit Westerwoldse kerspel met breed aanbod van etablissementen om te eten, drinken en verpozen. Hier leidt de wandeling door Ter Borg, het grootste heidegebied van Groningen.
DUI
we op het ruime terras van Gasterij Natuurlijk Smeerling, in het hart van beschermd dorpsgezicht met Saksische boerderijen aan een kronkelend klinkerweggetje. Iets verderop ontdekken we het Lieftinghsbroek, het oudste oerbos van Groningen, waar plantenkenners zeldzame flora als bosanemoon en witte klaverzuring kunnen vinden.
SELLINGEN
TER APEL
…KURZ ZUSAMMENGEFASST
WUNDERSCHÖNE WANDERUNGEN IN WESTERWOLDE Am Flusslauf der Ruiten Aa schlängelt sich ein 96 Kilometer langer Fernwanderweg: der Westerwoldepad. Dieser Weg ist in neun Etappen unterteilt und führt an verschiedenen Landschaften
Onderweg ligt de Roege Baarg (ruige berg), volgens een volksvertelling ooit het onderkomen en werkgebied van de mythische minkukel Roege Wilt. Hier bewonderen we de gevarieerde natuur vanaf de houten uitkijktoren van Staatsbosbeheer. Deze is gemaakt van Westerwoldse bomen, gezaagd op de antieke houtzagerij van stichting Onstwedder Gaarv’n. Na luchtkuuroord Wessinghuizen passeren we het punt waar De Ruiten Aa en Mussel Aa samensmelten in de Westerwoldse Aa, het water dat met ons mee kabbelt tijdens de laatste paar kilometer van een onvergetelijke Westerwoldse wandelervaring.
und Sehenswürdigkeiten vorbei. Sie können in Wedde beginnen, wo Wilhelm von Oranien und seine Getreuen den Grundstein für die Republik der Sieben Vereinigten Provinzen legten. Nach der agrarischen Kulturlandschaft von Veeler Es und Ter Wupping entdecken Sie den Lieftinghsbroek, den ältesten Urwald Groningens. Anschließend wandern Sie über die kleine Ortschaft Sellingen durch Ter Borg, das größte Heidegebiet der Provinz. Nach einem Besuch des Klosters Ter Apel und Agodorp kehren Sie wieder zurück und erreichen über Onstwedde die malerische Landschaft zwischen Sterrenborg, Ter Wupping und Wessinghuizen. Dort passieren Sie die Stelle, an der die Ruiten Aa und
Zeker weten dat je niet verdwaalt? Kijk op visitgroningen.nl/westerwolde voor uitgebreid kaartmateriaal.
die Mussel Aa in die Westerwoldse Aa münden, und machen Sie sich an die letzten Kilometer.
11
CROSSEN DOORDE BOSSEN Kronkelende fietspaadjes nemen je mee door een bosrijk gebied. Je geniet van de geur van de bomen, van de rust en de zon die door de takken schijnt tot je uitgestrekte landerijen voor je ziet. Het akkerland staat volop in bloei en de kleuren betoveren je ter plekke. Westerwolde ontdek je vanaf het zadel. Wil je meer actie? Pak dan de mountainbike! Ons mountainbikenetwerk telt ruim 200 kilometer en behoort tot de langste van Nederland.
N EEN O
GEN M
W
O
O
IN
EG D O R
GRO
N
W
T
M
E
Z 200KM
OPDE PEDALEN LANGS DORPENEN GEMALEN Zeker weten dat je niet verdwaalt? Kijk op visitgroningen.nl/westerwolde en download diverse routes. Crossen over zandheuvels, onverharde paden en modderige kronkelweggetjes: in Westerwolde ligt een uitdagend terrein voor mountainbikers, klaar om verkend te worden. Maar liefst 5 routes, variërend van 12 tot 45 kilometer, gaan langs de mooiste plekjes van de regio. Heerlijk om samen met je vrienden overheen te rauzen. Daarna zijn er genoeg mogelijkheden om ergens een terrasje te pakken en te genieten van een heerlijk hapje en een drankje.
FIETSPAD TER APEL
SMEERLING
14
Kies je liever voor een ‘gewone’ fiets, dan heeft Westerwolde ook genoeg te bieden. Zo zijn er diverse uitgestippelde fietsroutes waarbij je veel over de regio te weten komt. Je ontdekt van alles over de natuur, de omgeving, de mensen en de historie van het gebied. Onderweg is er genoeg gelegenheid om pauze te nemen. Neem plaats op het terras van een van de vele restaurants of cafés, of stop bij een ijssalon voor een ijsje. Samen met opa en oma, gezellig met z’n tweetjes of met de kinderen: voor elk wat wils. Huur een tandem, een elektrische fiets, een fiets met zitje of neem je eigen fiets mee.
WESTERWOLDE
63
WEDDE
58
FIETSROUTES
60
59 57
VRIESCHELO 80
VEELE Onstwedde
27
Vlagtwedde
50
EN IT
RU BOURTANGE
54
AA
55 25
NIEUW BEERTA
26
40 41
18
AND
ERL
TSL
NED
15
OLDAMBT MEER
93
69
97
89
BELLINGWOLDE
BLIJHAM 88
22
Musselkanaal
OUDESCHANS
98 90
30
70 75
96
24
28
72
WINSCHOTEN
16
SELLINGEN
32 19
73 71
94
WESTERLEE
34
95 74
91 33
Blauwestad
HEILIGERLEE
DUI
14
AND
44
JIPSINGBOER 31 MUSSEL
76
68
87
OUDE PEKELA
86 08
51 67
66 17
Nieuwe Pekela 29 06
18
07
WEDDERVEER
13 63
61
67
BAD NIEUWESCHANS
BEERTA
24
28
WEDDE
58
VRIESCHELOO
TER APEL
…KURZ ZUSAMMENGEFASST
MTB-ROUTES
MIT DEM RAD
Mountainbiken is niet alleen maar zo ruig mogelijk fietsen. Het is een combinatie van kracht, uithoudingsvermogen, coördinatie en techniek. Voeg daar frisse lucht en een groene omgeving aan toe en je hebt het recept voor een ultieme vrijetijdsbesteding waar je lekker fit van wordt. Met een mountainbikenetwerk van ruim 200 kilometer kun je in Westerwolde je hart ophalen. Het netwerk kent 5 individuele routes die onderling zijn verbonden. De routes zijn stuk voor stuk afwisselend. Soms kom je op een technisch parcours door bossen en zandheuvels, race je voorbij heide en vennetjes of kanalen en trap je ineens door weilanden en akkers. Je kunt kiezen uit de volgende routes: Stadskanaal PagedalVleddersbos (12 km), Ter Apel (14 km), Vlagtwedde-Onstwedde-Smeerling (32 km), Sellingen-Jipsingboertange (33 km) en Bellingwolde- Wedde (45 km). Vergeet niet af en toe een pauze te nemen en kijk regelmatig om je heen naar al het moois wat Westerwolde te bieden heeft.
Mit dem Mountainbike über Sandhügel, unbefestigte Wege und schlammige kurvige Pisten: In Westerwolde gibt es genug anspruchsvolle Strecken für Mountainbiker, die darauf warten, entdeckt zu werden. Das Mountainbike-Netz ist mit mehr als 200 Kilometern sogar eines der längsten in den Niederlanden. Das Netz besteht aus 5 Routen zwischen 12 und 45 Kilometern, die vorbei an den schönsten Orten der Region führen. Die Routen sind miteinander verbunden und alle sehr abwechslungsreich. Wenn Sie lieber auf dem normalen Fahrrad unterwegs sind, dann sind Sie in Westerwolde auch richtig. Es gibt verschiedene ausgeschilderte Strecken, auf denen Sie die Region kennenlernen können. Die Routen sind zwischen 14 und 47 Kilometern lang. Sie möchten beim Radeln mehr über die Geschichte erfahren? Dann ist Grensland Vestingland das Richtige für Sie. Diese Radroute führt entlang restaurierter Festungen und Denkmäler wie dem Kloster Ter Apel und der Festung Bourtange.
15
AVONTUUR INEEN OASEVAN GROEN Glijdend door het wuivende riet stuur je behendig jouw kajak door de wateren van Westerwolde. Een baardmannetje vliegt voorbij en je ziet nog net het puntje van een snoekbaars verdwijnen in de golven. Na de tocht zoek je een mooi plekje aan de kant van de rivier om ‘m in alle rust eruit te vissen. Dat is Westerwolde.
ONTDEK DEREGIO VANAF HET WATER Via verschillende rivieren, kanalen en beken kom je langs knusse dorpjes en aantrekkelijke bezienswaardigheden. Het Groningse vaarroutenetwerk is de laatste jaren sterk verbeterd. Zo kun je met je eigen boot naar Bourtange varen om daar een evenement bij te wonen of een bezoekje brengen aan onze oosterburen tijdens een rondgaande toertocht in NoordNederland en Noord-Duitsland.
18
WESTERWOLDE
vissen van de Aa’s naar de zee zwemmen en weer terug. Goed nieuws voor de paling, rivierprik, de driedoornige stekelbaars én voor jou! — Verkennen
Ervaar de Veenkoloniën met de Snikke Dieverdoatsie
— Flora en fauna
Kanoën door De Ruiten Aa Omdat het riviertje De Ruiten Aa in een beschermd natuurgebied ligt, is de flora en fauna hier uniek. Ervan genieten gaat een stuk gemakkelijker sinds de vele stuwen en sluizen zijn vervangen door vistrappen. Met je kano of kajak vaar je moeiteloos door het schitterende landschap. Na elke bocht wacht een prachtig stukje natuur.
De Veenkoloniën ervaren vanaf het water? Dat kun je het beste doen in de Snikke Dieverdoatsie. Na een grondige restauratie verkent dit bijzondere schip de wateren weer. Maak een tochtje op het Stadskanaal met familie, vrienden, kennissen of personeel. De kosten zijn afhankelijk van de duur van de tocht en het vertrekpunt. Zij varen van mei tot september met eigen vrijwilligers. Er is ruimte voor maximaal 36 gasten en er is catering aan boord. …KURZ ZUSAMMENGEFASST
ENTDECKEN SIE DIE REGION VOM WASSER AUS Eine gute Möglichkeit, Westerwolde zu entdecken, ist vom Wasser aus. Das Groninger Wasserroutennetz wurde in den letzten Jahren
— Actie in de taxi
stark verbessert. Über verschiedene Flüsse,
Peddel en Pedaal
Dörfern und hübschen Sehenswürdigkeiten.
Heb je behoefte aan meer actie op het water? Met Peddel en Pedaal Westerwolde word je op je wenken bediend. Per kano of fiets ga je van het ene station naar het andere. Op de verschillende stations stap je over en geniet je steeds op een andere manier van de omgeving. Lekker actief en toch ontspannen. Ideaal om samen met een groep vrienden of familie te doen.
Sie können beispielsweise mit Ihrem eigenen
Kanäle und Bäche geht es vorbei an lauschigen
Boot nach Bourtange fahren, um dort an einer Veranstaltung teilzunehmen oder eine ausgedehnte Rundtour zu unternehmen. Oder wie wäre es mit einer Kanufahrt auf der Ruiten Aa oder einer Kombination aus Kanufahrt und Radfahren, bei der es von einem Haltepunkt zum anderen geht. Für Angler ist Westerwolde der ideale Ort. Hier können Sie Brassen, Rotaugen
— Fijne visstekjes
und Schleien oder auch Raubfische wie Hecht
Lekker hengelen
Wedde und Ter Apel ermöglichen es den
In Westerwolde vinden vissers hun ultieme stekje. Je kunt hengelen naar brasem, voorn en zeelten of naar roofvissen zoals snoek en snoekbaars. Dankzij vistrappen tussen Wedde en Ter Apel kunnen de
Fischen, von den Bächen und Flüssen der Aas
und Zander fangen. Fischtreppen zwischen
ins Meer und wieder zurück zu schwimmen. Gut für die Fische und gut für die Fischer!
19
RIJKBEDEELD METVERRASSENDE LANDSCHAPPEN Wie denkt aan Groningen, denkt al snel aan uitgestrekte akkers, klei en een verre horizon. Westerwolde is anders. Hier geen rechte lijnen, maar slingerweggetjes, kronkelende beekjes en glooiingen in het landschap. Hier geen verre einders, maar intieme stukjes hei, bos en akkerland. Weinig gebieden in Nederland zijn zó rijk bedeeld met verrassende landschappen, oude bossen, natuurgebieden en prachtige beekdalen.
20
WESTERWOLDE
DE RUITEN AA Dwars door Westerwolde kronkelt De Ruiten Aa, ook wel de ‘ruggengraat van Westerwolde’ genoemd. Wandelend of fietsend door het gebied steek je de beek regelmatig over. Turend over het water zou je het haast niet geloven, maar De Ruiten Aa is in de jaren zestig ten behoeve van de landbouw rechtgetrokken. De oude meanders zijn in de jaren negentig weer hersteld. Het riviertje kreeg weer de ruimte, zoals die het vroeger ook had. Beetje bij beetje kreeg ze haar oorspronkelijke bedding terug, met al haar kronkels en slingers. Dat de planten en dieren deze ‘hermeandering’ ook wel zagen zitten, was meteen duidelijk. In het voorjaar staat de natuur ‘van vroeger’ bomvol prachtige bloemen. Terwijl de uitgezette Lakenvelders lekker staan te grazen, speurt een ijsvogel naar visjes en vliegt een grote zilverreiger over. Ook de eerder uit Westerwolde verdwenen ooievaar is helemaal terug van weggeweest. Kan het nog mooier? Het resultaat van de herstelwerkzaamheden is een werkelijk uniek gebied met prachtige natuur. Dat de Westerwoldse Aa over zo’n relatief korte lengte zoveel verschillende habitats vertoont, is uniek in Nederland. Het Dal van de Ruiten Aa staat dan ook bekend als een van de mooiste beekdalen van Nederland.
van Groningen (het bos werd al in 1590 genoemd). Omdat de mens dit bos al bijna een eeuw met rust laat, heeft het een natuurlijk karakter. Je ziet er verschillende typen bos: een eiken-beukenbos, een broekbos en een eiken-haagbeukenbos. In het voorjaar kleurt de bodem wit door bloeiende bosanemonen en witte klaverzuring. Nieuwsgierig? Het gebied is toegankelijk onder begeleiding van een boswachter. En er is meer bos in Westerwolde. Veel meer. Het Pagebos bij Stadskanaal bijvoorbeeld. Een gebied dat zich kenmerkt door de vele plassen, bruggetjes, grachten en vlonders. Samen met de Veenhuizerstukken, het Vledderbos en het Knoesterbos (Drenthe) vormt het bijna 500 hectare aan fiets-, wandel- en ruiterplezier. Of bezoek met het hele gezin het Blijhamsterbos, een jong loofbos met speelweiden dat ter recreatie is aangelegd door Staatsbosbeheer. Deze en nog vele andere Westerwoldse bossen, heidevelden, beekdalen, verscholen vennen en moerassen zijn rijk aan flora en fauna.
EEUWENOUDE BOSSEN Aan weerszijden van De Ruiten Aa liggen gevarieerde bossen. Westerwolde telt in totaal maar liefst 2.200 hectare bos en natuurgebied. Enkelen stammen uit meer dan duizend jaar terug in de tijd. Zo herbergen de Ter Apelerbossen planten zoals die van eeuwenoude eikenbossen bekend zijn. Karakteristieke soorten zijn onder meer salomonszegel, dalkruid, bosanemoon en lelietje-der-dalen, die soms hele tapijten vormen. Op een paar plekken groeit nog zevenster en als enige plek in Nederland, de steenbraam. Beide zijn ijstijdrelicten die hier hun zuidgrens bereiken. Het Liefstinghsbroek is een van de oudste bossen in Nederland en het oudste bos
21
WESTERWOLDE
EEN FELBLAUWE FLITS De grote variatie aan bostypen biedt broedvogels zoals de fluiter, boomklever en middelste bonte specht een goed leefgebied. Ook laat de ijsvogel zich hier tegenwoordig vaak zien. Een felblauwe flits en weg is ‘ie weer. Met hier en daar bosjes en bomen omgeven door kronkelende watertjes voldoet het Westerwoldse landschap helemaal aan de eisen die de sierlijke blauw en oranje gekleurde ijsvogel aan een leefgebied stelt.
SPOREN VAN VROEGER Niet alleen de bossen, maar ook bebouwing in de vorm van boerderijen en buurtschappen ademen de sfeer van vroeger. Wie dat zelf wil ervaren, moet ook eens naar Ter Borg, een gehucht waar de tijd eeuwen heeft stilgestaan. Er staan vier boerderijen en een 17e-eeuwse schaapskooi. Rondom liggen kleine akkers en houtwallen. Sommige eiken zijn wel 200 jaar oud en zo dik dat je ze niet kunt omarmen. Een ander bijzonder plaatsje is Smeerling, een beschermd dorpsgezicht dat bestaat uit een aantal verspreide boerderijen, onder andere uit de 17e en 18e eeuw.
de benenwagen. Onderweg vind je – daar is over nagedacht – een riant aantal zitbankjes, picknicktafels en parkeerplaatsen voor het betere verpozen. Langs De Ruiten Aa is bovendien een opvallende natuurkijkheuvel te vinden met daarop een kunstwerk van beeldend kunstenaar Adriaan Nette. Dit Theater van de Natuur is draaibaar, zodat je op verschillende manieren naar het landschap om je heen kunt kijken. Vermoeid van alle indrukken? Westerwolde grossiert in excentrieke slaapadresjes. Overnacht in een wijnvat of hunebedkamer. Of boek een pionierswagon langs het traject van de museumspoorlijn Veendam – Stadskanaal – Musselkanaal. Een retourtje naar dromenland. Inderdaad, het wordt je wel heel erg makkelijk gemaakt om van Westerwolde te genieten. Eigenlijk is erheen gaan het enige wat je hoeft te doen. De rest wordt voor gezorgd. …KURZ ZUSAMMENGEFASST
REICH AN ÜBERRASCHENDEN LANDSCHAFTEN Nur wenige Gebiete in den Niederlanden sind
GENIETEN VAN DE WESTERWOLDSE NATUUR
so reich an überraschenden Landschaften,
Voor wie naar Westerwolde komt om van de natuur te genieten geldt één regel: niks moet, alles mag. Kom met de fiets, te paard of met
Flussläufen wie Westerwolde. Die Ruiten Aa
alten Wäldern, Naturgebieten und malerischen schlängelt sich mitten durch das Gebiet. Durch die Renaturierungsarbeiten an diesem Fluss ist ein einzigartiges Gebiet mit vielen verschiedenen Lebensräumen entstanden. Beide Seiten des Flusses sind von abwechslungsreichen Wäldern umgeben. Westerwolde verfügt über insgesamt 2200 Hektar Wald und Naturgebiete. Der Lieftinghsbroek ist der älteste Wald von Groningen. Hier finden Sie verschiedene Arten von Wäldern: Eichen-Buchenwälder, einen Bruchwald und einen Eichen-Hainbuchenwald. Auch das Pagedal in Stadskanaal, der Blijhamsterbos und der Vledderbos laden zum Wandern ein. Wer weiß, vielleicht entdecken Sie ja den Eisvogel, den Waldlaubsänger oder den Kleiber. Sie haben Lust auf etwas anderes? Besuchen Sie den Ort Ter Borg. Hier atmen die authentischen Bauernhöfe die Atmosphäre vergangener Zeiten, so dass es scheint, als sei die Zeit stehen geblieben.
22
23
GESCHIEDENIS SCHRIJVENIN: BOURTANGE Kom geschiedenis schrijven in Westerwolde en neem de vesting in die nooit door een vijand is ingenomen. Vesting Bourtange, ooit gebouwd om de stad Groningen te beschermen tegen de Spanjaarden, is een karakteristieke plek waar je een kijkje kunt nemen in de 17e eeuw. Dwaal door de straatjes, bekijk de kanonnen en de vroegere onderkomens van de soldaten en dompel je onder in de geschiedenis.
24
WESTERWOLDE …KURZ ZUSAMMENGEFASST
Tegenwoordig zijn de poorten van de vesting dagelijks geopend voor bezoekers. Een enorm contrast met vroeger, toen diverse vijanden tevergeefs probeerden de vesting in te nemen. In 1593 deed de Spaanse veldheer Verdugo een poging. Hij maakte loopgraven, maar door de moerassige omgeving liepen deze vol water. Ook de Bisschop van Munster klopte in 1665 en 1672 aan de poort en bestookte de vesting met kanonnen, maar wederom zonder succes. De poorten bleven gesloten. De bisschop bood 200.000 gulden om de vesting in te nemen. “200.000 kogels kan hij krijgen!”, was het antwoord van Kapitein Prott. Zo bleef de vesting een niet te nemen schans in het moeras.
DIE GESCHICHTE VON BOURTANGE ERLEBEN Die Tore der Festung Bourtange sind täglich für Besucher geöffnet. Über eine der drei beeindruckenden Brücken betreten Sie die Festung. In der Vergangenheit war das nicht so einfach. 1593 versuchte der spanische Admiral Verdugo, die Festung einzunehmen, und auch der Bischof von Münster griff die Festung 1665 und 1672 mit Kanonen an, jedoch vergeblich. Heute ist die Festung eine Sehenswürdigkeit: 5 Bastionen sind vollständig von Wasser umgeben und von hohen Wällen umringt. Es gibt viel zu sehen, z. B. die Offiziershäuser, das Pfarrhaus und die Soldatenkaserne, und es gibt verschiedene
Maar vandaag de dag wandel je via een van de drie imposante bruggen ongehinderd de vesting binnen. Niemand houdt je tegen. Er zijn winkeltjes en leuke terrassen om te genieten van de historische sfeer en als je geluk hebt, wordt er geschoten met de oude kanonnen. Kom nog meer te weten over de geschiedenis van de vesting door een bezoek te brengen aan de musea. Met één entreekaartje kun je bij de vijf musea naar binnen. Bourtange is in meerdere opzichten een bezienswaardigheid. Oostelijker kun je in Nederland niet komen. Het omliggende moeras is bovendien een mooi natuurgebied, waar je prachtige wandelingen kunt maken. Niet alleen de ligging, maar ook de vorm van de vesting is heel bijzonder: vijf bastions geheel omringd door water, met hoge vestingwallen zodat de vijand niet binnen kon komen en men deze al van verre kon zien aankomen. En om het extra aan te kleden, worden in Bourtange regelmatig evenementen georganiseerd. Van leuke markten tot historische veldslagen en wat te denken van kerstmarkten in deze prachtige entourage. Kortom: een bezoekje meer dan waard.
Museen. In Terra Morra wird zum Beispiel die Beziehung zwischen den Sümpfen und der Festung beleuchtet, während im Museum De Barcquen Funde der Festung ausgestellt sind. Auch das neue ‚Kruithuis‘ (Pulverhaus), in dem früher das Schießpulver gelagert wurde, und die Synagoge sollten Sie sich nicht entgehen lassen. Außerdem finden Sie auf der Festung hübsche Geschäfte und Terrassen, und wenn Sie Glück haben, wird mit den alten Kanonen geschossen.
“200.000 KOGELS KAN HIJ KRIJGEN!”
Kun je geen genoeg krijgen van de Westerwoldse historie? Even verderop, aan de Westerwoldse Aa vind je nog een vesting, Vesting Oudeschans.
25
OUDESCHANS Halverwege de 16e eeuw werd in de Westerwoldse Aa een sluis gebouwd. Zo kon een groot gebied onder water worden gezet, zodat dit ontoegankelijk was voor vijandelijke legers. Op deze strategische plek kwam in 1593, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, een kleine schans te liggen. Zo ontstond het kleinste vestingdorpje: Oudeschans. Hoe klein de vesting ook was, hij speelde een grote rol in de strijd van de Staatse troepen (de Hollanders) tegen de Spaanse macht. Meer dan 200 jaar later, in 1814, is Oudeschans als vesting opgeheven. Maar in de structuur van het dorp is weinig veranderd. Het stratenplan is bewaard gebleven en de plaats van de vroegere wallen en grachten is nog goed te herkennen. In tegenstelling tot vroeger, is Oudeschans nu een plek waar je rust vindt.
26
VESTINGMUSEUM Zo’n historische plek maakt nieuwsgierig. Wie zich verder wil verdiepen in het verleden van de vestingwerken, moet zeker een bezoek brengen aan het Vestingmuseum. Hier worden omliggende schansen belicht en komt de boeiende oorlogsgeschiedenis tot leven middels honderden gebruiksvoorwerpen die tijdens archeologische opgravingen in de vesting gevonden zijn. Van huishoudelijke voorwerpen tot schoenen en wapens. Niet eerder kreeg je zo’n duidelijk beeld van het leven in een vesting in de 17e en 18e eeuw.
NIET EERDER KREEG JE ZO’N DUIDELIJK BEELD VAN HET LEVEN IN EEN VESTING IN DE 17E EN 18E EEUW
WESTERWOLDE
GARNIZOENSKERKJE
WANDELEN OVER VERDEDIGINGSWALLEN
Een ander gebouw dat een bezoek waard is, is het Garnizoenskerkje (1626). Het bijzondere aan dit kerkje is dat de 17e-eeuwse kerk en de 18e-eeuwse pastorie onder één dak huizen. Dat is een zeldzaamheid in Nederland. Het kerkje is tegenwoordig in gebruik als trouwlocatie, daarnaast vinden er met regelmaat concerten plaats.
Via een gemarkeerde route kun je over de voormalige verdedigingswallen lopen, langs de oude Westerwoldse Aa en door het pittoreske vestingdorp. Al wandelend zie je meer en kom je, naast de monumentale boerderijen en oude huizen, nog diverse andere sporen uit het verleden tegen. Zo is bijvoorbeeld het voormalig kruithuis nu in gebruik als boomgaard met oude fruitrassen.
SMEERLING
OOK DE MOEITE WAARD
BANKJE SMEERLING
…KURZ ZUSAMMENGEFASST
—
GESCHICHTE VON OUDESCHANS
SMEERLING
MIT VERBINDUNG ZU SMEERLING
Niet ver van Oudeschans vandaan, zo’n 22 kilometer
Mitte des 16. Jahrhunderts wurde in der
rijden, ligt het buurtschap Smeerling. Dit buurtschap
Westerwolder Aa eine Schleuse gebaut, um
is beschermd dorpsgezicht. Het bestaat uit acht
ein großes Gebiet zu fluten und feindliche
authentieke streekboerderijen uit de 18e eeuw, waarvan
Armeen aufzuhalten. Im Jahr 1593, während
de buitenkanten de moeite waard zijn om te bekijken. Het
des Achtzigjährigen Krieges, wurde eine kleine
lijkt alsof de tijd hier heeft stilgestaan! Op nummer 15 is
Schanze errichtet, und es entstand das kleinste
inmiddels een modern theehuis gevestigd. Combineer een
Festungsdorf Oudeschans. Das Dorf spielte eine
bezoekje aan dit theehuis met een prachtige wandeling
wichtige Rolle im Kampf der staatlichen Truppen
door het Metbroekbos. Het Metbroekbos bij Smeerling
gegen die spanische Macht. An der Struktur des
en het Liefstinghsbroek bij het nabijgelegen Weende zijn
Dorfes hat sich wenig geändert. Der Grundriss des
twee restanten van de oerbossen van Westerwolde. Het
Ortes ist erhalten geblieben, und der Verlauf der
zijn vochtige bossen met bijzondere planten en dieren
ehemaligen Wälle und Gräben ist noch deutlich
en bomen van meer dan 200 jaar oud. Ook leuk om te
erkennbar. Die faszinierende Kriegsgeschichte
bewandelen is Het Beleefpad in Smeerling, een pad dat je
wird im Festungsmuseum lebendig und auch
terugbrengt naar de natuur van vroeger. Je komt langs de
die Garnisonkirche ist einen Besuch wert. Hier
meanderende beek, de kruidenrijke akkers en de weilanden.
sind die Kirche aus dem 17. Jahrhundert und das
Het pad is toegankelijk voor wandelaars, maar ook voor
Pfarrhaus aus dem 18. Jahrhundert unter einem
mensen die minder mobiel zijn, met rolstoel of rollator,
Dach untergebracht. Nicht weit von Oudeschans
voor kinderen, voor mensen met een visuele beperking of
entfernt liegt Smeerling. Dieser Weiler mit 8
mensen met een auditieve beperking. De Aaltje wandeling
authentischen regionalen Bauernhöfen aus dem
is ook een aanrader. Deze route volgt het verhaal van het
18. Jahrhundert steht unter Denkmalschutz.
meisje Aaltje, een meisje geboren in 1786 in Smeerling.
27
“WEERKOMM’N” ZEGGEN ZE HIER…
NATUURLIJK GENIETENIN WESTERWOLDE
WESTERWOLDE
Wist je dat er in dit gebied ook heel wat voedsel verbouwd wordt? En daar worden de (h)eerlijkste (streek)gerechten van gemaakt. Heb jij bij Kopje Genieten al eens een huisgemaakte taart geproefd? Of poffert gegeten bij Gasterij Natuurlijk Smeerling? Aan het einde van een mooie zomerdag een biertje van Brouwerij Westerwolde met daarbij een stuk kaas van Westerwolds Goud, onderdeel van bio-boerderij Landleven, dat is behoorlijk genieten.
MEER DAN DUURZAAMHEID In Westerwolde zijn meer en meer bedrijven bewust bezig met duurzaam ondernemen. Ze onderkennen het plezier van leven met aandacht, zien het belang van rust, eerbied en liefde voor het land en zorg voor de bodem. Deze manier van ondernemen past bij het Cittaslow-concept. Cittaslow is het internationale keurmerk voor gemeenten die zich inzetten voor verbetering van de kwaliteit van leven door het authentieke te koesteren en daarmee de sprong naar de toekomst maken. Het zal je niet verbazen dat Westerwolde een van de elf Cittaslow-gemeenten is die Nederland rijk is.
…KURZ ZUSAMMENGEFASST
GENUSS PUR IN WESTERWOLDE, MIT LOKALEN UND REGIONALEN PRODUKTEN
ONTDEK HET VERHAAL
In Westerwolde gibt es immer mehr Unternehmen,
Drink tijdens je fiets- of wandeltocht een bakje bij ‘Kopje Genieten’. Ook deze ondernemer werkt met eerlijke, duurzame en lokale producten uit eigen tuin en uit de streek. Breng een bezoek aan de oude melkfabriek in Laude. Momenteel vind je daar ‘De Woeste Grond’, een slager met een missie: eet minder vlees. Maar als je dan vlees eet, zorg er dan voor dat het van de allerbeste kwaliteit is: dieren die vrij in de natuur hebben gegraasd.
die sich bewusst für nachhaltiges Unternehmertum einsetzen und die Ruhe, den Respekt und die Liebe zum Land schätzen. Darum ist Westerwolde eine Cittàslow-Gemeinde. Cittàslow ist ein Qualitätslabel für Gemeinden, die sich der Verbesserung der Lebensqualität widmen, indem sie das Authentische pflegen und damit den Sprung in die Zukunft schaffen. In Westerwolde finden Sie viele Unternehmer, die nachhaltige und lokale Produkte aus dem eigenen Garten und der Region verwenden. Beispiele sind:
SLUIT WESTERWOLDE IN JE HART
Gasterij Natuurlijk Smeerling, Bäckerei Leta,
Dwaal door het voedselbosproject ‘Heerlijk Westerwolds Land’, als je meer wilt weten over het hoe en wat van je voedsel. Het perceel van 2,4 hectare is opgedeeld in 5 kleine stroken waar allerlei gewassen als boekweit, haver, gerst, lupine en bonen worden verbouwd. Het is omgeven door 2 bosranden die worden omgevormd naar voedselbos.
Westerwolds Goud, Kopje Genieten, MoeNieks, Boeket Garni, Verrassend Doordacht und De Woeste Grond, ein Metzger, der nur Fleisch von Tieren verarbeitet, die frei in der Natur geweidet haben. Im Nahrungswaldprojekt „Heerlijk Westerwolde“ lernen Sie mehr über das Wie und Was Ihrer Nahrungsmittel.
29
STREEK PRODUCTEN
— 1. Gasterij Natuurlijk Smeerling. Even de boel de boel laten. Heerlijk onthaasten onder het genot van een lekker drankje en een hapje. Die biologisch, duurzaam en regionaal zijn. Goed idee toch?
— 2. Westerwolds Goud. Biologische boerenkaas gemaakt van de volle melk van gehoornde koeien, dat geeft smáák! In de Erfwinkel vind je naast deze kaas ook andere boerderijproducten.
30
— 3. Puurder dan bij Heerlijk Westerwolds Land krijg je ze niet: alle gewassen worden geteeld met respect voor bodem en biodiversiteit. Laat je informeren over de relatie tussen bodemgezondheid en ons voedsel en neem gelijk wat boekweit, haver, gerst, lupine of bonen mee naar huis!
— 4. Bakker Leta. Een bezoek aan Westerwolde is niet compleet zonder iets te proeven van Bakker Leta in Veele. Deze bakker is beroemd in de omgeving vanwege het Westerwolds roggebrood. Heerlijk met jam uit de streek, een lekkere plak kaas of gedroogde ham van de lokale slager.
— 5. Brouwerij Westerwolde verwent de smaakpapillen met traditioneel gebrouwen bier. Je kunt kiezen uit meer dan 15 verschillende soorten, variërend van lichte bieren zoals pils en blond tot zwaardere bieren zoals gerstewijn en imperial stout. Stuk voor stuk gemaakt van lokale ingrediënten.
WESTERWOLDE
— 6. Bij Kopje Genieten in Sellingen kun je terecht voor een kopje koffie, thee, huisgemaakte taarten en ijs én kunst. Ook is er een lunchkaart met eerlijke producten uit eigen moestuin, kun je hier aanschuiven voor verschillende soorten high tea en maken ze taarten op bestelling.
— 7. De Woeste Grond. Deze biologische slager produceert, zoals hij het zelf noemt, meukvrij natuurvlees zonder toevoegingen. De dieren zijn grasgevoerd en het vlees komt direct van de natuurboeren. Doel: de wereld een stukje mooier maken met dier-, mensen milieuvriendelijk vlees.
— 8. MoeNieks. Rustpunt gelegen midden in het Dal van de Ruiten Aa. Onthaasten in de schitterende natuurtuin of kapschuur en genieten van huisbereid lekkers. Ook voor uitjes in huiselijke sfeer. Vertrekpunt van vele mooie wandel- en fietstochten.
— 9. Boeket Garni in Vlagtwedde. Kom een verse bos bloemen of kruiden plukken of tap een flesje olijfolie. Het kruidenassortiment is breed en ook qua bloemen is de keuze reuze. Je plukt wat het seizoen te bieden heeft.
— 10. Zuivelboerderij Bij de Boerin in Stadskanaal. Op deze unieke locatie kun je zelf kaas maken. Leuk als teamuitje. Daarnaast kun je ambachtelijke zuivelproducten kopen zelf bereid met melk van hun eigen koeien. Ze hebben er maar liefst 250!
PUUR, EERLIJK EN DUURZAAM 31
7 KEERLEUK METDE KINDEREN Op zoek naar kabouters in Sellingen of zet je stekels op en loop het egelpad. Je onderneemt een expeditie door Dierrijk Wonderwereld en vliegt in gedachten mee met een indrukwekkende vliegshow van uilen. Vervolgens maak je je eigen kaarsen en ga je terug in de tijd met een historische trein. Deze avonturen beleef je allemaal in Westerwolde. En het leuke is: de kinderen mogen ook mee! — Wonderwereld vol magie. In de bossen van Ter Apel vind je een bijzondere wondere wereld waar de verhalen van Greurt de Groninger reus, tante Beppie de heks en Zwammer het paddenstoelenmannetje de boventoon voeren. Maak kennis met de sprookjesfiguren, ga spelen in het Avonturenboompad of in de speelruïne, kruip door de geheime gangen en verstop je in de reuzenboom. Succes gegarandeerd! — Lekker toeren met het gezin. De natuur van Westerwolde ontdek je op een van de elektrische voertuigen van Stal Westerwolde. Je kunt verschillende voertuigen met elkaar combineren zodat het hele gezin tegelijk een avontuurlijke toer kan maken. Optimaal genieten!
32
— Kabouterpad. Wist je dat er bij Sellingen kaboutertjes wonen? De kabouters zijn de hele dag druk in de weer. Waarmee? Als je het kabouterpad van 1,5 km loopt kom je daar vanzelf achter. De kinderen krijgen een knapzak mee en een rode puntmuts op. De route (€ 3,50) is verkrijgbaar bij De Noordmee/Kopje Genieten. — Egelpad Sellingen. Ook zo prikkelbaar de laatste tijd? Zet je stekels op en loop het egelpad in Sellingen. Tijdens deze wandeling van 2,5 km. treed je in de voetsporen van de egel. Onderweg doe je verschillende opdrachtjes. De route(€ 2,00) is verkrijgbaar bij De Noordmee/Kopje Genieten.
EGELPAD SELLINGEN
WONDERWERELD VOL MAGIE
DUURZAAM TOEREN
KABOUTERPAD
WESTERWOLDE
…KURZ ZUSAMMENGEFASST
MUSEUMSPOORLIJN STAR
TIPPS FÜR KINDER UND
MUSEUM KLOOSTER TER APEL
DIERRIJK WONDERWERELD
— Wist je dat de Museumspoorlijn STAR tussen Stadskanaal en Veendam een lengte heeft van 26 kilometer en daarmee de langste museumlijn van Nederland is? Hoe leuk is het om daar met een historische stoomtrein of gerestaureerde dieseltrein overheen te rijden! Benoem je kind tot machinist, conducteur of passagier en stap in voor een reis naar het verleden. — Museum Klooster Ter Apel. Kruip in de huid van een museuminspecteur, maak een geheimzinnige ZaklampenRondgang of doe een puzzeltocht: er zijn verschillende manieren om het klooster in Ter Apel te ontd ekken. Dit prachtige gebouw, dat in de 15e eeuw onderdak bood aan kruisheren, is nu een museum waar je overal mag kijken. Kijk rond in de eetzaal, de slaapkamers én in de kruidentuin en laat je fantasie de vrije loop! — Dierrijk Wonderwereld. Wat zou een wereld zijn zonder dieren? Een saaie boel! In de dierentuin van Wonderwereld kijk je dan ook je ogen uit. Er zijn prairiehondjes, stokstaartjes, dwergzijdeaapjes, blauwgele ara’s en nog véél meer. Zo is er een uilenburcht waar je prachtige uilen kunt bewonderen. Elke dag is er om 15:00 uur een spectaculaire vliegshow te zien.
GRUPPEN Kinder werden sich in Westerwolde nicht langweilen: Es gibt viel zu tun! In den Wäldern von Ter Apel liegt zum Beispiel die „Wonderwereld” - die Wunderwelt voller Geschichten, Märchenfiguren und Geheimgänge, auf dem Landgut Tenaxx in Wedde können Kinder spannende Abenteuer erleben und bei der Museumsbahn STAR mehr über Dampflokomotiven erfahren. Im Kloster Ter Apel erleben Besucher mit einer VR-Brille, wie es war, in einem Kloster zu leben. Sie sind mit einer ganzen Gruppe unterwegs? Westerwolde bietet genug Abwechslung für alle. Wie wäre es mit einer Partie Footgolf, Bowling, Radfahren, Kanufahren, Wandern oder einer Bootsrundfahrt? Oder genießen Sie eine Bierverkostung in der Brauerei Westerwolde. unternehmen Sie eine Fahrt mit dem E-Kickbike oder feiern Sie eine Themenparty bei Brasserie & Partybauernhof Weddermeerhoeve.
33
10 KEER GROEPS UITJES — Wandelen door het mooie Westerwolde met Gasterij Natuurlijk Smeerling als startpunt. Kies je eigen pad of doe mee met de smikkelwandeling waarbij je een koffie of thee to go krijgt met zoete en hartige lekkernijen voor onderweg. — De Rode Loper. Eventjes naar de bowlingbaan betekent hier een avondje uit. Combineer het met een bezoek aan het steakhouse of schuif aan de bar voor een lekkere cocktail. Neem vooral de hele familie mee: bowlen is voor jong en oud. — Duurzaam toeren. Duurzaam broezen door Westerwolde! Bij Stal Westerwolde kan je terecht voor een actief dagje uit op een van de elektrische voertuigen. Volledig ontspannen op avontuur door prachtige natuur.
34
— FootGolf is een combinatie van golf en voetbal waarbij je met zo min mogelijk trappen de voetbal in de hole moet zien te krijgen. Lionel Messi hoef je niet te zijn, maar een beetje balbehendigheid is wel handig. De footgolfbaan in Sellingen is de eerste permanente baan van Nederland. — Biertjes proeven doe je bij Brouwerij Westerwolde. Met z’n allen genieten van 6 soorten bier met bijpassende hapjes terwijl de brouwer vertelt over het proces van het brouwen, de geschiedenis van het bedrijf, de omgeving en natuurlijk het bier. Tip: bepaal van tevoren wie de bob is of regel een taxi. — Camping de Kapschuur groepsuitjes. Iets te vieren? Dat doe je bij Camping de Kapschuur. Van een vrijgezellenfeest en een bedrijfsuitje tot het vieren van je verjaardag en het houden van een familiedag of vergadering: op deze camping in Stadskanaal kan het allemaal!
DE RODE LOPER
WEDDERMEERHOEVE
WESTERWOLDE
PEDDEL EN PEDAAL
— Midden in een natuurgebied ligt Brasserie & Partyboerderij Weddermeerhoeve. Van themaparty’s tot trouwfeestjes, van een high tea met vriendinnen tot een middagje karpervissen, van het maken van een rondvaart tot een potje paintballen: hier kun je ongestoord het leven vieren. — Pieter Dekker Rondvaarten. Samen in een sloepje of partyboot door de wateren van Westerwolde, in het zonnetje, bijpraten onder het genot van een hapje en een drankje. Pieter combineert rondvaarten met activiteiten, zoals een bezoek aan een museum of een themavaart.
— Peddel en Pedaal. Al fietsend en kanoënd het Dal van de Ruiten Aa verkennen. Je kunt uit diverse trajecten en afstanden kiezen. Zodra je de kano aan de wal legt, staat er een fiets voor je klaar om naar het startpunt terug te keren. — Speciaal voor groepen van meer dan 25 personen die gebruikmaken van het barbecue-arrangement stelt Landgoed Tenaxx in Wedde de deuren open buiten openingstijden. Leuk voor ouderen én kinderen.
DUURZAAM TOEREN
CAMPING DE KAPSCHUUR
FOOTGOLF
SAMEN AVONTUREN BELEVEN 35
GESCHIEDENIS SAAI? NIET IN WESTERWOLDE! Westerwolde kent een rijke geschiedenis. Eentje die z’n sporen heeft nagelaten in het hele gebied. Je ziet het aan de vele historische boerderijen, molens en kerken in de charmante dorpjes, aan de vestingsteden Bourtange en Oudeschans die tot de verbeelding spreken en aan Museum Klooster Ter Apel en de burcht Huis te Wedde die een onvergetelijke indruk achterlaten. Geschiedenis saai? Niet in Westerwolde! In Westerwolde zijn tal van interessante musea en galerieën te vinden. Dat maakt een bezoek aan deze regio tot een cultuurhistorisch hoogtepuntje.
36
MUSEUM KLOOSTER TER APEL Kom en hoor de stilte. Ben je wel eens in een middeleeuws klooster geweest? In het prachtige Westerwolde, ligt een unieke cultuurhistorische parel: het voormalig kruisherenklooster Domus Novae Lucis (Huis van het Nieuwe Licht), uit 1465. Het enige nog bestaande middeleeuwse plattelandsklooster in Nederland, romantisch gelegen in een oud bos met veel wandel- en fietsmogelijkheden. Dit UNESCO ‘top 100’ monument is nu een museum met boeiende tentoonstellingen. In de kloostertuin staan meer dan 200 verschillende plantensoorten en in de leuke kloosterwinkel vind je bijzondere producten. En vergeet vooral niet
WESTERWOLDE
de bierkelder te bezoeken! Voor doortrekkende reizigers en pelgrims was het klooster een plaats van gastvrijheid en toewijding. Wees welkom en hoor de stilte in het prachtige Conventgebouw. Waan je 5 eeuwen terug in de tijd en maak een virtuele tijdreis met het nieuwe Virtual Reality project. Met een VR bril op kun je in de middeleeuwse Kloosterenclave staan en om je heen kijken. Je hoort de bomen ruisen, de vogels fluiten, je ziet het poortgebouw, de bijgebouwen en uiteraard de watermolen. Als je wilt, kun je zelfs een game spelen. Kijk eerst de spannende speelfilm in de Kapittelzaal en volg dan de routing in het gebouw. Een magische beleving voor jong en oud. Eenmaal buiten het gebouw kan je een speciale Virtuele wandelroute lopen door het bos. Deze Augmented Reality route brengt je op de enclave waar je op verschillende plekken rondom het klooster door je smartphone of tablet naar het verleden kijkt. Heden en verleden komen bij elkaar.
MUSEUMSPOORLIJN STAR Een ritje maken met een historische stoomtrein of gerestaureerde dieseltrein kan bij de Museumspoorlijn STAR. De Museumspoorlijn STAR ligt sinds 1994 op het oude NS-traject tussen Veendam, Stadskanaal en Musselkanaal. De spoorlijn heeft een lengte van 26 kilometer en is daarmee de langste museumlijn van Nederland. In 1905 reden hier de eerste treinreizigers op, van Stadskanaal naar Gieten. Dit werd daarna uitgebreid met lijnen vanuit Emmen naar Stadskanaal en van Stadskanaal naar Veendam. Met het verbeteren van de wegenstructuur liep het gebruik van het spoor terug en in 1990 werd er voor het laatst op gereden. In het museum in Stadskanaal kun je een uitgebreide tentoonstelling bekijken over de geschiedenis van de spoorlijn. Ook kun je er arrangementen boeken, zoals een overnachting in een wagon.
STREEKHISTORISCH CENTRUM Wil je meer weten over de geschiedenis van Westerwolde en de Kanaalstreek? Neem dan een kijkje bij het Het Streekhistorisch Centrum
in Stadskanaal. Dit museum heeft een uitgebreid archief dat zich richt op de geschiedenis van deze specifieke streek. Er zijn wisselende tentoonstellingen waarbij je alles te weten komt over de turfwinning, scheepvaart, aardappelteelt en waarom het Stadskanaal is gegraven. Een vast onderdeel is het Winkeltje bij de Sluis, waar ouderwetse kruidenierswaren in de originele verpakking te zien zijn, zoals zeep, tabak en jenever. Wachtende schippers bij sluizen en bruggen deden vroeger hun boodschappen in dit soort winkeltjes. Heb je behoefte aan meer informatie? In het documentatiecentrum van het museum kun je nog dieper de materie induiken. Het museum is gevestigd in een voormalige villa uit 1884, Huize ter Marse. Deze vind je naast de watertoren van Stadskanaal. Kan niet missen!
SHC DE OUDE STELMAKERIJ In het dorpje Sellingen vind je een dependance van het Streekhistorisch Centrum: SHC de oude Stelmakerij. Hier ontdek je de ontstaansgeschiedenis van het oude landschap Westerwolde dankzij de permanente tentoonstelling: Westerwolde in Vogelvlucht. Je leert over de oudste bewoning van het gebied, de bijzondere bestuursvorm, de vestingen, het klooster en andere kenmerken van de rijke historie. Maar ook de heksenprocessen en de wolvenjacht komen aan bod. In de schuur is elk jaar een andere wisseltentoonstelling te zien. Daarnaast is SHC de oude Stelmakerij een toeristisch informatiepunt voor Westerwolde. Voor wandel- en fietsroutes, overnachtingsadressen, kaarten van de omgeving en allerhande toeristische informatie ben je hier aan het juiste adres. Een mooi startpunt van je reis door dit prachtige gebied.
HET MOW I MUSEUM WESTERWOLDE Aan de lange, statige Hoofdweg van Bellingwolde staat het MOW I Museum Westerwolde. Een modern en eigenzinnig museum met steeds weer nieuwe tentoonstellingen. Het MOW verkent de artistieke en cultuurhistorische betekenis van het Groninger platteland en in het bijzonder Westerwolde. Het gaat daarbij om geschiedenis en landschap maar ook om het leven van nu en de toekomst van dit gebied. Meerdere keren
37
WESTERWOLDE
per jaar is er een nieuwe hoofdtentoonstelling te zien met steeds weer een ander thema of eigenzinnige invalshoek. Het pand heeft bijna 500 vierkante meter expositeruimte. Je vindt er altijd minimaal drie exposities. Eén zaal reserveert het museum voor werken van Lodewijk Bruckman die enige tijd in Bellingwolde woonde. Bruckman maakte fijn realistische schilderijen vol symboliek. Het MOW is het enige museum in Nederland dat permanent aandacht schenkt aan deze bijzondere kunstenaar. Naast exposities organiseert het museum talloze activiteiten.
er na de Tweede Wereldoorlog steeds meer werd gemechaniseerd. Wel maakten ze nog schoppen op maat, kinderspeeltoestellen en werkten ze voor musea. Jan Wever werkte er nog tot in 1994. Toen kleinzoons Jan en Jeroen de oude stelmakerij van de familie kochten, maakten zij er een museum van. Het pand is geheel in de oude staat bewaard gebleven. Ook de machines, gereedschappen, de verschillende mallen en de vloeren zijn nog intact. Hierdoor krijg je een goede indruk van hoe mensen vroeger arbeid verrichtten en welk gereedschap ze hiervoor gebruikten. Het museum wordt volledig gerund door vrijwilligers.
STELMAKERIJ WEVER In het dorpje Mussel vind je een bijzonder museum: Stelmakerij Wever. Een stelmaker maakte vroeger wagenstellen voor de boeren in het dorp. De stelmakerij in Mussel bestaat al sinds 1903. De eigenaren waren Berend Wever en zijn vrouw Jantje totdat hun zonen Wubbe, Jan en Harm de zaak overnamen. Helaas daalde de vraag naar dorsvlegels en boerenkarren toen
THEATER VAN DE NATUUR
WERKKAMP DE BEETSE
38
MUSEA IN BOURTANGE Vlieg mee op een kraanvogel over het moeras of leef je uit in de kanonnenhal, waar je kunt schieten met kanonnen en musketten. Wil je weten hoe men dat vroeger deed? In Museum De Baracquen, ingericht als soldatenverblijf anno 1742, tref je kogels en andere gevonden gebruiksvoorwerpen aan. En in Het Nieuwe Kruithuis dat vroeger voor
SHC DE OUDE STELMAKERIJ
OUDESCHANS
HET MOW I MUSEUM WESTERWOLDE
WESTERWOLDE
de opslag van maar liefst 45.000 pond kruit werd gebruikt, krijg je nog een beter beeld van hoe men zich in de vesting opmaakte voor de verdediging. Nieuwsgierig naar het leven binnen de vesting? Maak een indrukwekkende reis door de tijd en waan je in 1661 door binnen te stappen in een van de pittoreske panden zoals de Kapiteinswoning en wees welkom in Bourtange, een van de grootste historische publiekstrekkers van Westerwolde.
VESTINGMUSEUM OUDESCHANS Oudeschans is het kleinste Oost-Groningse vestingdorp met ongeveer honderd inwoners en wordt tot een van de acht mooiste dorpen van Nederland gerekend, klein maar fijn dus. Met de reconstructie van het vestingdorp in de jaren tachtig is het authentieke karakter van het dorp behouden. De toen honderden gevonden gebruiksvoorwerpen, papkommen, kookpotten, schoenen en munten hebben een mooi plekje gekregen in het museum. Opvallend in deze expositie is het bronzen kruisbeeld en een Boheems bekerglas uit de 16e eeuw. Ervaar de rijke historie van het pittoreske Oudeschans zelf en wandel door het dorp, er is een leuke wandelroute langs o.a. het Dodenbastion en het Kruydenbastion. Bekijk ook een vaste expositie over de geschiedenis van de Tachtigjarige Oorlog en de rol van de Vesting Oudeschans hierin.
voor in om deze historische plek te bewaren en terug te brengen naar de oude situatie.
THEATER VAN DE NATUUR Midden in de natuur van Sellingen, aan de Dennenweg, vind je het kleinste theater van Nederland: het Theater van de natuur. Beeldend kunstenaar Adriaan Nette maakte het naar een idee ontstaan in 1994 tijdens een rondleiding door Westerwolde. Hij zag een kaalslag in het landschap terwijl zijn begeleiders, een boswachter en een landbouwer, respectievelijk verwachtingsvol vooruit keken en liefdevol terugblikten. Door een draaibaar bühnekader op statief kun je op verschillende manieren naar het omringende landschap kijken en elke dag een andere voorstelling beleven. De vijftien traptreden naar de top van het uitkijkpunt zijn voorzien van vijftien gedichten, geschreven door onder anderen Harry Muskee en Def P. …KURZ ZUSAMMENGEFASST
MUSEUMSVIELFALT Die reiche Geschichte von Westerwolde spiegelt sich in den vielen historischen Bauernhöfen, Mühlen und Kirchen in den charmanten Dörfern sowie in den verschiedenen interessanten Museen und Galerien wider. Oudeschans und Bourtange haben ein Festungsmuseum. Im Kloster Ter Apel
KAMP DE BEETSE
befindet sich das ehemalige Kreuzherrenkloster
Bij Sellingerbeetse vind je voormalig werk- en interneringskamp Kamp De Beetse, in 1935 gebouwd voor de opvang van werklozen. Zij werden ingezet bij de ontginning van woeste gronden in Oost-Groningen. In de oorlog werden er ongeveer 500 joodse mannen uit Amsterdam opgesloten. Daarna werden er dwangarbeiders voor de Arbeitsinsatz geïnterneerd, die te werk werden gesteld bij de boeren in de omgeving. In 1945 verbleven er ruim 200 NSB-vrouwen en -kinderen uit de Randstad, die na Dolle Dinsdag gevlucht waren maar weer terugkwamen naar het noorden. Na de oorlog werd Kamp De Beetse een interneringskamp waar NSB’ers en SS’ers hun straf moesten uitzitten. Het kamp sloot in 1948. De barakken werden afgebroken en verkocht, op één na. Een groep vrijwilligers zet zich er hard
Domus Novae Lucis. Bei der Museumsbahn STAR in Stadskanaal können Sie eine Fahrt mit einem historischen Dampfzug unternehmen und eine umfangreiche Ausstellung besuchen. Im Zentrum für Regionalgeschichte in Stadskanaal und bei SHC (alte Stellmacherei) erfahren Sie mehr über die Geschichte von Westerwolde. Das MOW I Museum Westerwolde beleuchtet die kulturgeschichtliche Bedeutung des Groninger Landes und in der Stellmacherei Wever in Mussel bekommen Sie einen Eindruck davon, wie die Menschen früher gearbeitet haben. In der Nähe von Sellingerbeetse liegt das ehemalige Arbeitsund Internierungslager Kamp de Beetse und mitten in der Natur von Sellingen steht das kleinste Theater der Niederlande: das Theater der Natur.
39
ONTDEK HET OMMELAND Groningen herbergt een van de oudste cultuurlandschappen van Europa en grenst aan een Werelderfgoed van Unesco. Groningen in 1 dag? Vergeet het maar. De provincie bestaat uit zeven regio’s. Elk met zijn eigen karakter, bezienswaardigheden en natuur.
WELKOMIN OLDAMBT
DE GRAANREPUBLIEK Van melkboer tot koningin: iedereen is groot geworden met Brinta van Gronings graan. Het wuivende goud leidde in Oldambt tot steenrijke boeren, lokaal communisme en enorme fabrieken van rood baksteen. De vlam doofde, maar het vuur van de Graanrepubliek bleef smeulen. Anno nu wordt er in deze regio weer volop gezaaid, geteeld, gemout, gebrouwen, gebakken en gestookt. Voeg daar het Oldambtmeer en de grote hoeveelheid evenementen aan toe en je hebt een gebied dat absoluut de moeite van een bezoek waard is.
DIJKDOORGANG CAREL COENRAADPOLDER - REIDERWOLDERPOLDER
WEIDSE GRAANVELDEN
42
WESTERWOLDE
WELKOMIN VEENKOLONIËN DE KANAALSTREEK Avonturiers zochten in het uitgestrekte veenlandschap van de Veenkoloniën hun geluk. Hun baanbrekende werk heeft geleid tot een bijzonder landschap met een even bijzondere geschiedenis. Dorpen ontstonden als linten langs de kanalen die voor de turfvaart werden gebruikt. Houtzagerijen, scheepswerven en fabrieken brachten welvaart in de 19e eeuw. De vele monumentale woningen zijn hiervan het bewijs.
PLEZIERVAART
43
ETEN, DRINKEN ENOPNAAR DROMENLAND Wil je meer ontdekken over deze regio? Blijf dan (nog) een nachtje! Westerwolde heeft een groot aantal overnachtingsadressen die uitnodigen tot een prettig verblijf. Wat dacht je van een sfeervolle B&B of een fijn hotel? Op een van de campings zet je je tentje op of wie weet slaap je wel in een bijzondere accommodatie zoals een berenhol, treinwagon of hunebed. Westerwolde leer je kennen door de sfeer en de smaak van streekproducten en huisgemaakte drankjes. Breng een bezoek aan een restaurant, theetuin of rustpunt in de regio. Geniet van de Westerwoldse smaken en gastvrijheid!
ACC O M M O D AT I E S H OTEL S , B & B ’ S , VAKA NT IEACCO M M O DAT IES, BIJZO N DE RE OVE RNAC H TINGE N, G RO E PS ACCO MMO DATIES, CA M P IN G S EN CA M P ERP LAATSE N
HOTELS
B&B Boerderij
Gastenverblijf
VILLA KAKELBONT
Boerderij De Klaproos
—
De Klaproos
B&B Velduil
—
Sluisweg 19
City Hotel Stadskanaal
Sluisweg 19
Jipsingboertangerweg 3
Buitengoed
9591 VD Onstwedde
Raadhuisplein 30
9591 VD Onstwedde
9551 TM Sellingen
Het Achterdiep
06-15350466
9501 SZ Stadskanaal
06-15350466
06-23444004
Kloosterveenweg 168
boerderijdeklaproos.nl
0599-650699
boerderijdeklaproos.nl
gastenverblijfvelduil.nl
9561 AW Ter Apel
hotel-stadskanaal.nl
—
—
Boerderij ’t Ossenschot
VAKANTIE-
Hotel Boschhuis
‘t Schot 1
ACCOMMODATIES
Boslaan 6
9561 PG Ter Apel
—
IN EEN
KOKS
561 LH Ter Apel
0599-637998
Vakantiepark
TREINWAGON
—
0599-581208
ossenschot.nl
Emslandermeer
—
Het Laudehuis
hotelboschhuis.nl
—
Laan van Westerwolde 6
Museumspoorlijn
Laan van Westerwolde 8
—
B&B het Klontje
9541 ZA Vlagtwedde
STAR
9541 ZA Vlagtwedde
Herberg Sellingen
Dorpsstraat 73
0599-313444
Stationsstraat 3
038-3856300
Dorpsstraat 37
9699 PC Vriescheloo
emslandermeer.nl
9503 AD Stadskanaal
bungalowpark-
551 AC Sellingen
06-33004558
—
0599-651890
emslandermeer.nl
0599-322285
bbhetklontje.nl
Bungalowpark
stadskanaalrail.nl
herbergsellingen.nl
—
Emslandermeer
B&B Vledderstee
Laan van Westerwolde 8
SLAPEN IN
ACCOMMODATIES
B&B’S
Vledderweg 3
9541 ZA Vlagtwedde
EEN WIJNVAT
—
—
9585 PA Vledderveen
038-3856300
—
Herberg
B&B Alteveer Buiten
06-27290834
bungalowpark-
Camping Roelage
De Staakenborgh
Tangerveldweg 9
vledderstee.nl
emslandermeer.nl
Ruiten A Kanaal West v 2a
Vlagtwedderstraat 33
9661 TL Alteveer
—
—
9561 TP Ter Apel
9545 TA Bourtange
06-15387094
B&B Boeren Maison
Villapark Weddermeer
06-22821829
0599-354216
alteveer-buiten.nl
Hoofdweg Wedderveer 33
Paviljoenweg 2
roelage.nl
staakenborgh.nl
—
9698 PB Wedde
9698 XX Wedde
De Porrepoele
06-30016073
0597-561 576
SLAPEN IN EEN
Ooldershoeve
Dwarsstukkerweg 3
boerenmaison.nl
villapark-weddermeer.nl
PIPOWAGEN
Veenhuizen 6
9661 TC Alteveer
—
—
9591 TG Onstwedde
06-25183239
B&B De Konik
IN EEN WIJNVAT
Boerderij ’t Ossenschot
06-12876163
porrepoele.nl
Bourtange
—
Schot 1
ooldershoeve.nl
—
Boerweg 4
Camping de
9561 PG Ter Apel
B&B Poort van
9545 TP Bourtange
Kapschuur
0599-637998
Westerwolde
06-30026403
De Vloeivelden 3
ossenschot.nl
Beumeesweg 49
dekonik.nl
9501 LG Stadskanaal
9661 AB Alteveer
0599-638801
06-29113125
campingdekapschuur.nl
0599-582364
CULINAIRE
achterdiep.nl
BUNGALOW VOOR HOBBY-
GROEPS-
—
poortvanwesterwolde.nl
K I J K V O O R M E E R ACCO M M O DAT I E S O P V I S I TG R O N I N G E N . N L / W E S T E RWO L D E
46
A C C O M M O DAT I E S H OT E L S , B & B ’ S, VA KA N T IEACCO M M O DAT IES, BIJZONDE RE OVE RNAC H TINGE N, G R O E PS ACCOM M O DAT IES, CA M P IN G S EN CAMPE RPLAATSE N
Vakantieboerderij
CAMPINGS /
Camping
Camping
Westerwolde
CAMPERPLAATSEN
De Kapschuur
Wedderbergen
Jipsingboertangerweg 147
—
De Vloeivelden 3
Molenweg 2
9551 TP Sellingen
Camping ’t Plathuis
9501 LG Stadskanaal
9698 XV Wedde
0599-454614
Bourtangerkan. Noord 1
0599-638801
0597-561673
—
9545 VJ Bourtange
campingdekapschuur.nl
wedderbergen.nl
BuitenWedde
0599-354383
—
—
Hoornderweg 19-B
campingplathuis.nl
Buitengoed
Camping & Lunchcafé
9698 PK Wedde
—
Het Achterdiep
Noorderloo
06-44504386
Vakantiepark
Kloosterveenweg 168
Dorpsstraat 31
buitenwedde.nl
De Sikkenberg
9561 AW Ter Apel
9699 PA Vriescheloo
—
Sikkenbergweg 7
0599-582364
06-23504618
Vakantie appartement
9591 TD Onstwedde
achterdiep.nl
noorderloo.nl
Stal Westerwolde
0599-661144
—
—
Burgemeester
sikkenberg.nl
Camping Roelage
Camperplaats
Buiskoolweg 34
—
Ruiten A Kanaal West v 2a
Ooldershoeve
9541 XM Vlagtwedde
Camping
9561 TP Ter Apel
Veenhuizen 6
06-18281145
De Bronzen Eik
06-22821829
9591 TG Onstwedde
stalwesterwolde.nl
Zevenmeersveenweg 1
roelage.nl
06-12876163
—
9551 VT Sellingen
—
ooldershoeve.nl
Vestinglogementen
0599-322006
Camping Moekesgat
Bourtange
debronzeneik.nl
Heembadweg 15
Willem Lodewijkstr. 33
—
9561 CS Ter Apel
9545 PA Bourtange
Camping
06-23140030
0599-354600
Harmina Hoeve
moekesgat.nl
bourtange.nl
Beetserweg 34
—
—
9551 VE Sellingen
Camping Boerenbont
Vakantiepark
0599-322205
Venneweg 4
De Sikkenberg
harminahoeve.nl
9541 XN Vlagtwedde
Sikkenbergweg 7
—
0599-312739
9591 TD Onstwedde
Camping de Barkhoorn
campingboerenbont.nl
0599-661144
Beetserweg 6
—
sikkenberg.nl
9551 VE Sellingen
Camping de T-Tuin
0599-322510
Vledderkamp 85
barkhoorn.nl
9541 BB Vlagtwedde 0599-354939 det-tuin.nl
K I J K V O O R M E E R ACCO M M O DAT I E S O P V I S I TG R O N I N G E N . N L / W E S T E RWO L D E
47
Na een wandeling of fietstocht door het afwisselende landschap kunt u uitrusten en genieten van een heerlijke maaltijd in Restaurant de Ruiten Aa, genoemd naar het beekje dat zich op loopafstand van het restaurant bevindt.
Onze camping ligt in het bosrijke natuurgebied van Sellingen in het mooie Westerwolde (Z.O. Groningen). De prachtige natuur, de grote afwisseling in landschappen en de rijke historie maken van Westerwolde een waar ontdekgebied.
Zevenmeersveenweg 1 • 9551 VT • Sellingen Tel. 0599 322006 • debronzeneik.nl
Zevenmeersveenweg 1 • 9551 VT • Sellingen Tel. 0599 322006 • deruitenaa.nl
Natuurlijk genieten... wandelen vergaderen trouwlocatie ( kinder)feestjes kunst en cultuur kerst- relatiegeschenken ( h)eerlijk eten van lokale producten TEL: (0599) 312611 - SMEERLING 15, ONSTWEDDE WWW.GASTERIJ-NATUURLIJK-SMEERLING.NL
PENGELS OUTDOOR & VRIJE TIJD
Méér dan alleen een overnachting!
GELEGEN AAN DE HOOFDSTRAAT TE STADSKANAAL VINDT U ONZE GEZELLIGE WINKEL EN DE TOURIST INFO WESTERWOLDE
Hoofdstraat 57, Stadskanaal 0599-613185 pengels.eu
Informatie en contact www.porrepoele.nl porrepoele@gmail.com 06-25183239 Dwarsstukkerweg 3, 9661 TC Alteveer
De Kaasbank De plek voor kaas,noten, delicatessen,cadeaupakketten en bijzondere souvenirs
Houdt u van een stevige wandeling, bent u vaak te vinden in de bossen, langs de waterkant of op de camping? Dan bent u bij Pengels aan het juiste adres. U vindt bij ons een uitgebreide collectie outdoor en vrijetijdskleding, wandelschoenen, rugzakken, slaapzakken en matjes, zakmessen en diverse aanverwante artikelen. Wij geven u graag advies. + Tourist Info Westerwolde
Bed & Breakfast > Catering Permacultuurtuin > Excursies
Hoofdkade 75 Ter Apel www.dekaasbank.nl Aan de overzijde van het kanaal
EVENEMENTEN 2022 Voorjaarsmarkt 9 & 10 april
Slag om Bourtange 11 & 12 juni
Herfstfair 10 & 11 september
Magisch Samhain 29 & 30 oktober
Kerstmarkten 3-4 | 10-11 | 17-18 december
WWW.BOURTANGE.NL
HORECA EN ZWEMMEN RE STAU R A NT S , E E TC A FÉS, SN ACKS, Z WEM BA D EN EN NATU U RBADE N
RESTAURANTS
Grand Café ’t Raadhuys
Brasserie
Theeschenkerij
Zwemplas
EETCAFÉS
Raadhuisplein 30
Weddermeerhoeve
Molen de Korenbloem
Loosterplassen
SNACKS
9501 SZ Stadskanaal
Wedderbergenweg 3
Wedderweg 25
Vriescheloo
—
0599-322510
9698 XW Wedde
9699 RA Vriescheloo
—
Café Restaurant
hotel-stadskanaal.nl
0597-563185
0597-541860
Zwemplas Weddermeer
‘s Lands Huys
—
weddermeerhoeve.nl
pension-stee-en-
Wedderbergen
Marktplein 2
Lunchcafé Mokka’s
—
stoetje.nl
9545 PH Bourtange
Beneluxlaan 1
Horeca Wedderbergen
—
NATUURBADEN
0599-354514
9501 CT Stadskanaal
Molenweg 2
IJssalon Veendiep
—
landshuys.nl
0599-750877
9698 XV Wedde
Dorpsstraat 4
Natuurpark
—
mokkas.nl
0597-563185
9699 PH Vriescheloo
Kemperspark
Cafe ‘t Oal Kroegie
—
wedderbergen.nl/
06-11096739
Bellingwolde
Marktplein 8
Steakhouse
faciliteiten/horeca
—
—
9545 PH Bourtange
De Rode Loper
—
MoeNieks
Natuurbad Camping
0599-354580
Tinnegieter 35a
Camping & Lunchcafé
Weenderstraat 44
Plathuis
oalkroegie.nl
9502 EX Stadskanaal
Noorderloo
9541 TC Vlagtwedde
Bourtange
—
0599-700268
Dorpsstraat 31
06-20109361
—
Herberg Sellingen
steakhouse-
9699 PA Vriescheloo
moenieks.nl
Natuurbad
Dorpsstraat 37
derodeloper.nl
06-23504618
9551 AC Sellingen
—
noorderloo.nl
ZWEMBADEN
Sellingen
0599-322285
Hotel Boschhuis
—
—
—
herbergsellingen.nl
Boslaan 6
Roegh eten & drinken
Zwembad De Horsten
Zwemplas Pageplas
—
9561 LH Ter Apel
Laan van Westerwolde 6
Musselkanaal
Stadskanaal
Restaurant
0599-581208
9541 ZA Vlagtwedde
—
—
De Ruiten Aa
hotelboschhuis.nl
0599-313072
Zwembad ’t Vlasmeer
Zwembad Moekesgat
Zevenmeersveenweg 1
—
roegh.nl
Onstwedde
Ter Apel
9551 VT Sellingen
Eetcafé de Leeuw
—
—
0599-322006
Hoofdweg 35
Gasterij Natuurlijk
Zwembad
SNUISTERWINKELS
restaurantderuitenaa.nl
9698 AA Wedde
Smeerling
De Barkhoorn
—
—
0597-522295
Smeerling 15
Sellingen
Edelsmederij
Camping De Barkhoorn
—
9591 TX Onstwedde
—
Goudwicht
Beetserweg 6
Kopje genieten
0599-312611
Zwembad Noord
2e Kwartierstraat 1
9551 VE Sellingen
Dennenweg 1A
gasterij-natuurlijk-
Stadskanaal
9696 XW Oudeschans
0599-322510
9551 VJ Sellingen
smeerling.nl
—
0597-531753
barkhoorn.nl
06-10635673
—
Overdekt zwembad
goudwicht.nl
—
kopjegenieten.nl
Camping
Zwembad Pagedal
—
Restaurant
—
De Kapschuur
Stadskanaal
Bio-boerderij
de Boshoeve
Vakantiepark
De Vloeivelden 3
—
Landleven -
Ter Apelerstraat 20
Emslandermeer
9501 LG Stadskanaal
Overdekt zwemparadijs
Westerwolds Goud
9551 XK Sellingen
Laan van Westerwolde 6
0599-638801
Vakantiepark
Scholtweg 9
0599-722019
9541 ZA Vlagtwedde
campingdekapschuur.nl
Emslandermeer
9591 AD Onstwedde
Vlagtwedde
0599-331666
0599-313444
De Beetserplas
emslandermeer.nl K I J K V O O R M E E R T I P S O P V I S I TG R O N I N G E N . N L / W E ST E RW O L D E
50
westerwoldsgoud.nl
EROPUIT S NU I ST E RW I N KELS, UIT M ET KID S, M USEA , F I E TSVE RH U U R E N VARE N
De Woeste Grond
Kaas- en delicatessen-
Filmzaal De Poort
Museum Klooster
Jachthaven De Runde
Ter Apelerstraat 16
winkel De Kaasbank
Bourtange
Ter Apel
Oosterkade 5
9551 XK Sellingen
Hoofdkade 75
—
0599-727050
9561 JK Ter Apel
Kapiteinswoning &
FIETSVERHUUR /
0599-850953
—
0599-762994
Synagoge
E-SCOOTER
—
Pengels
dekaasbank.nl
Bourtange
—
Jachthaven
Outdoor en vrije tijd
—
—
Rolfes Sports
Vlagtwedde
Hoofdstraat 57
Zuivelboerderij
Vesting Bourtange
Cycling Lifestyle
Laan van Westerwolde 6
9501 CN Stadskanaal
Bij de Boerin
Bourtange
Marktstraat 43
Vlagtwedde
06-12233153
Zijdstukkerweg 8
—
9581 AB Musselkanaal
0599-313444
—
9501 LB Stadskanaal
Het MOW | Museum
0599-412145
—
Boeket Garni
bijdeboerin@hotmail.com
Westerwolde
rolfessports.com
Jachthaven
Weenderstraat 42
—
Bellingwolde
—
Wedderveer
9541 TC Vlagtwedde
SML-kaarsenmakerij
—
Stal Westerwolde
Hoofdweg 2
06-10737667
Vestingstraat 1
Stelmakerij Mussel
VerhuurVoertuigen
Wedderveer
boeketgarni.nl
9545 PL Bourtange
Mussel
Burgemeester
0597-561717
—
06-42885999
—
Buiskoolweg 34
Bierbrouwerij
sml-kaarsenatelier.nl
Museumboerderij
9541 XM Vlagtwedde
RONDVAARTEN
Slaaitnhoes
06-26974674
—
stalwesterwolde.nl
Pieter Dekker
Westerwolde
Ter Apel
Burgemeester
UIT MET KIDS
Onstwedde
Buiskoolweg 35
—
—
9541 XM Vlagtwedde
Museumspoorlijn STAR
Vestingmuseum
JACHTHAVENS
Hoofdweg 75
06-10228549
Stadskanaal
Oudeschans
—
Blijham
brouwerij-
—
Oudeschans
Jachthaven
0597-561717
westerwolde.nl
Wonderwereld
—
Veendiep
dekkerrondvaarten.nl
—
Ter Apel
Kamp De Beetse
Nabij Veendiepsbrug
Molen de Korenbloem
—
Sellingen
Bellingwolde
BOOTVERHUUR
Wedderweg 25
Landgoed Tenaxx
—
0597-561717
—
9699 SJ Vriescheloo
Wedde
SHC De Oude
—
Vakantiepark
0597-541860
—
Stelmakerij
Jachthaven
Emslandermeer
—
Museum Klooster
Sellingen
Bourtange
Laan van Westerwolde 6
Groningen Natuurlijk!
Ter Apel
—
Bourtangerkanl Nrd 1
Vlagtwedde
Dorpsstraat 22
—
Streekhistorisch
Bourtange
0599-313444
9699 PH Vriescheloo
Zuivelboerderij
Centrum
0599-354383
emslandermeer.nl
0597-530869
Bij de Boerin
Stadskanaal
—
groningen-natuurlijk.nl
Stadskanaal
—
Jachthaven
BOOTUITJE
Museumspoorlijn STAR
Het Spoordok
—
—
Rondvaarten
De Blokeend
MUSEA
Stadskanaal
Havenkade t/o 10
Jatrie/Snikkevaart
Poortweg 3
—
—
Musselkanaal
Ceresstraat 2
9696 XK Oudeschans
De Baraquen
Museum Philips
06-17746623
Stadskanaal
0597-785018
Bourtange
Stadskanaal
deblokeend.nl
0599-612649 jatrie.nl
K I J K V O O R M E E R T I P S O P V I S I TG R O N I N G E N . N L / W E S T E RWO L D E
51
Openingstijden: vrijdag t/m zondag van 11.00 tot 17.00 uur.
BOWLEN STEAKHOUSE Boeket Garni streelt de zintuigen
BUFFETRESTAURANT Bij de Rode Loper moet je een keer zijn geweest. Een plek voor jong en oud.
Heerlijk recreëren Een gezellige camping voor jong en oud in het prachtige Westerwolde. Daarnaast zijn er veel mogelijkheden voor groepen, huwelijken, feesten en partijen. Er is altijd iets te doen op camping Moekesgat!
Volg ons ook op
Kom kijken, kom heerlijk eten, kom borrelen, kom poolbiljart spelen, kom darten, kom genieten, kom lekker luieren op ons terras… kom Bowlen! Kijk op onze site…
Voor meer informatie ) 06-10889217 - Ronald ) 06-23140030 - Mariëtta 8 moekesgat.nl
www.bowlingstadskanaal.nl www.restaurantderodeloper.nl
Eten, zoals eten bedoeld is
Openingstijden MAANDAG DINSDAG WOENSDAG DONDERDAG VRIJDAG ZATERDAG ZONDAG
12.00 - 21.00 12.00 - 21.00 GESLOTEN 12.00 - 21.00 12.00 - 22.00 12.00 - 22.00 12.00 - 21.00
In juli & augustus 7 dagen per week geopend
Laan van Westerwolde 6
9541 ZA Vlagtwedde
0599 - 313 072
info@roegh.nl
DAG VAN HET WAD 25 JUNI JARIGE WADDENZEE AL 13 JAAR WERELDERFGOED Tijdens de Dag van het Wad op 25 juni vieren we de verjaardag van de bijzondere UNESCO Werelderfgoed status. We staan dan stil bij de unieke waardes van het gebied en zijn ons nog meer bewust van haar kwetsbaarheid. Ga op ontdekking, leer meer over de natuur en haar bewoners en help ons om het gebied schoon te houden. Vier jij met ons mee?
visitwadden.nl
COLOFON © April 2022
TOERISTISCHE INFORMATIE PUNTEN WESTERWOLDE
SAMENSTELLING
BELLINGWOLDE
STADSKANAAL
ZO! Groningen
Het MOW | Museum Westerwolde
City Hotel Stadskanaal
zogroningen.nl
Hoofdweg 161
Raadhuisplein 30
Marketing Groningen
T +31 (0)597-531509
T +31 (0)599-650699
visitgroningen.nl
—
—
—
BLIJHAM
Pengels Outdoor & Vrije tijd
TEMPLATE ONTWERP
Drogisterij Perton
Hoofdstraat 57
Studio Anne-Marijn
Raadhuisstraat 8
T +31 (0)599-613185
MAKI
T +31 (0)597-562255
—
—
—
TER APEL
ILLUSTRATIE
BOURTANGE
Museum Klooster Ter Apel
MAKI
Bezoekerscentrum Vesting Bourtange
Boslaan 3
—
Willem Lodewijkstraat 33
T +31 (0)599-581370
INVULLING TEMPLATE
T +31 (0)599-354600
—
MarneVeenstra
—
VRIESCHELOO
Druk > Print > Sign
ONSTWEDDE
Stee & Stoetje
—
Gasterij Natuurlijk Smeerling
Wedderweg 25
ACQUISITIE EN DRUK
Smeerling 15
T +31 (0)597-541860
MarneVeenstra
T +31 (0)599-312611
—
Druk > Print > Sign
—
WEDDE
—
OUDESCHANS
Camping Wedderbergen
FOTOGRAFIE
Vestingmuseum
Molenweg 2
Hilvert Huizing
Molenweg 6
T +31 (0)597-561673
Gijs Versteeg
T +31 (0)597-561548
—
Jeanique van den Berg
—
Villapark Weddermeer
Wesley Froom
SELLINGEN
Paviljoenweg 2
Louis Keur
Camping de Bronzen Eik
T +31 (0)597-561576
Marieke Kijk in de Vegte
Zevenmeersveenweg 1
Jelka Vale
T +31 (0)599-322006
Marcel Kerkhof
—
Harmen Piekema
SHC De Oude Stelmakerij
Stella Dekker Fotografie
Dorpsstraat 32
Marketing Groningen
T +31 (0)599-322727
— TEKST Heidi van Duuren Marketing Groningen — VERANTWOORDING Alle gegevens zijn met grote zorgvuldigheid verzameld en verwerkt. ZO! Groningen en Marketing Groningen kunnen echter niet aansprakelijk g esteld worden voor eventuele onjuistheden.
VISITGRONINGEN.NL/WESTERWOLDE
KLEIN EN PERSOONLIJK HOTEL
MET TERRAS GRAND CAFÉ EN BAR
ACTIES KOFFIE + HUISGEMAAKT GEBAK 4,95 3 GANGEN-DINER VOOR 29,50
U BENT VAN HARTE WELKOM
CITY HOTEL-RESTAURANT STADSKANAAL Raadhuisplein 30 9501 SZ Stadskanaal +31 (0)599 650699 info@hotel-stadskanaal.nl www.Hotel-Stadskanaal.nl
MAGAZINE UIT? DAN WEET JE HET NU ZEKER.
BEZOEK WESTER WOLDE
VISITGRONINGEN.NL/WESTERWOLDE
