Niislelguide #51 may 2016 by Zolboot Zorigt

Entertainment

08 Онцлох үзвэр 12 Үзвэрийн хуваарь 15 Event schedule in English 18 “Лемонс” хамтлагийн гоцлол гитарчин А.Энхтулга: Анплаггед тоглолтынхоо CD-г бичиж гаргана 20 Пабло Пикассо, Сальвадор Далигийн үлгэрийн орон 24 А.Шадрин: Үзэсгэлэнгийн сюрреализм, фантазын орон зайг би үзэгчдэд мэдрүүлэхийг зорьсон 28 Соёл урлагт дурлагсдын булан: Олон улсын музейн өдөр 32 “Тэнгис” кино театрын 31 жилийн ой

Come In We’re Open

36 “REVO” Bar & Venue, Gumuda консепт дэлгүүр & кафе, Genuine Broaster Chicken Mongolia, 93//Kidult брэндийн студи, Bloom ресторан & лаунж, “Дунд гол Vinyl” дэлгүүр & кафе, NEW AVENUE grill restaurant & bar, Франц Кафка “ХУВИРАЛ тэргүүт, тууж өгүүллэгүүд” 44 Сэйф шиг аюулгүй хүнсний агуулах

Shopping

48 Get the Look 50 Орь залуу нас 56 Хивс интерьер дизайнд 66

Lifestyle

60 Би хувиараа ажилладаг 66 30 настнууд шинэ үеийн 20 настнууд мөн үү? 70 Startup Mongolia & Club Co-Working 74 Та үйлчилгээний салбарт карьер хөөмөөр байна уу? 80 Сайн барилгыг ямар хүн барьдаг вэ? 84 Багш шавийн харилцаа

Аялал+Амралт 92

92 Хувь тавилангийн симфони 96 МУИС-ийн Түүх, археологийн тэнхимийн доктор, археологич У.Эрдэнэбат: Миний хувьд хамгийн сонирхолтой олдвор гэвэл XIII-XIV зууны монголчуудын хувцас хэрэглэл 102 Зурхай

Guide

104 Нийслэл guide хөтөч 112 Түгээлтийн цэгийн жагсаалт

Баянзүрх дүүрэг, 26 дугаар хороо, Хүннүгийн гудамж, Олимп Плаза II давхар 9990-4045, 9590-1025 NewAvenueUB NewAvenue_UB

Íèéñëýë Guide ñýòã¿¿ëèéí ðåäàêöè 2016 îíû тавдугаар ñàð, ¹51 ¯¿ñãýí áàéãóóëàã÷ ÀÌÈËÀÍÝ ÕÕÊ Цаг хугацаагаар аялж болдогсон бол 20 настай өөртөө юу гэж зөвлөх вэ? Ã¿éöýòãýõ çàõèðàë АРИУНБОЛДЫН БАЯРБАТ; Мэргэжилдээ баригдалгүй сэтгэ Ýðõëýã÷ ÇÎÐÈÃÒÛÍ ÇÎËÁÎÎÒ; Лекцийн дэвтрүүдээ өөр хүнд битгий өгөөрэй! Ерөнхий рåäàêòîð ÆÀÃÄÀËÛÍ ÁÀßÐÕ¯¯; Өөрийнхөөрөө л амьдар Ñýòã¿¿ë÷ ДАЛАЙЖАРГАЛЫН ДАШМӨРӨН; Адал явдалтай спортоор хичээллэ Äèçàéíåð МӨНХБАТЫН УУГАНБААТАР; Хэрэггүй зүйлээ хаяж, хэрэгтэй зүйлээ л хий Ãýðýë çóðàã÷èí ÁÀÒÀÀÃÈÉÍ ÎÄÃÝÐÝË; Keep going Санхүүгийн албаны дарга ОЮУНБААТАРЫН ГАНЗҮГ; Эдийн засгийн хямралаас хэрхэн хожихыг тайлбарлана Ìàðêåòèíãèéí ìåíåæåð ГАНБААТАРЫН ГАН-ЭРДЭНЭ; Өнөөдрийг хүртэл туулсан амьдралынхаа алдаа, оноог хэлнэ. Нэг юм бодно биз... Ìàðêåòèíãèéí ìåíåæåð БАТСАЙХАНЫ ЗАНАБАЛДАН; Англи хэлийг тууштай судла Жолооч БАЗАРХҮҮГИЙН ЗОРИГБААТАР; Хүүхдүүдээ танилцуулна Äóãààðò îðîëöñîí: MҮМ-н БОНХМА-ны дарга М.Мөнгөнцэцэг, МҮМ-н арга зүйч Д.Эрдмаа, О.Хосцэцэг, О.Төгсбилэг, Ç.Àðèóíáîëîð, Л.Чимидсүрэн, Э.Туяацэцэг ÃÎÎÄÀËÜ, ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÑÝÒÃ¯¯Ë¯¯ÄÈÉÃ ÝÐÕËÝÍ ÃÀÐÃÀÃ× ÀÌÈËÀÍÝ ÕÕÊ. © ÍÈÉÑËÝË GUIDE. 2011 ÑÝÒÃ¯¯Ë ÍÜ ÕÓÓËÜ Ç¯É, ÄÎÒÎÎÄ ÕÝÐÃÈÉÍ ÑÀÉÄÛÍ 153 ÒÎÎÒ ÒÓØÀÀËÛÍ 394 ÒÎÎÒ ÓËÑÛÍ Á¯ÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÝÐ×ÈËÃÝÝÒÝÉ ÁÎËÍÎ. ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÁÀÐÀÀÍÛ ÒÝÌÄÃÈÉÃ ÀØÈÃËÀÕ ÎÍÖÃÎÉ ÝÐÕÈÉÃ ÀÌÈËÀÍÝ ÕÕÊ ÝÇÝÌØÈÕ ÁÎËÍÎ. ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÑÝÒÃ¯¯ËÄ ÕÝÂËÝÍ ÍÈÉÒËÝÃÄÑÝÍ ªÃ¯¯ËÝË, ÇÓÐÀÃ, ÁÓÑÀÄ ÇÓÐÃÀÍ ÍÈÉÒËÝË, ÌÀÒÅÐÈÀËÓÓÄÛÃ ÐÅÄÀÊÖÈÉÍ ÁÈ×ÃÝÝÐ ÁÀÒÀËÃÀÀÆÓÓËÑÀÍ ÇªÂØªªÐªËÃ¯ÉÃÝÝÐ Á¯ÐÝÍ ÁÀ ÕÝÑÝÃ×ÈËÑÝÍ ÕÝËÁÝÐÝÝÐ ÍÈÉÒËÝÕ, ÀØÈÃËÀÕÛÃ ÕÀÒÓÓ ÕÎÐÈÃËÎÍÎ. ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÑÝÒÃ¯¯ËÄ ÕÝÂËÝÃÄÑÝÍ ÐÅÊËÀÌ ÇÀÐÛÍ ÀÃÓÓËÀÕ ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÛÃ ÐÅÄÀÊÖÈ ÕÀÐÈÓÖÀÕÃ¯É. ÌÀÍÀÉ ÇÎÕÈÎÃ×ÄÛÍ ¯ÇÝË ÁÎÄÎË ÐÅÄÀÊÖÈÉÍ ¯ÇÝË ÁÎÄÎËÒÎÉ ÍÈÉÖÝÕÃ¯É ÁÀÉÆ ÁÎËÍÎ. ÕÝÂËÝËÒÝÄ ÈÐ¯¯ËÑÝÍ ÝÕ ÁÈ×ÂÝÐÈÉÃ ÁÓÖÀÀÕÃ¯É. ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÑÝÒÃ¯¯ËÈÉÃ ÕÓÄÀËÄÀÕÛÃ ÕÎÐÈÃËÎÍÎ.

Ðåäàêöèéí õàÿã: Ìîíãîë óëñ, 17040 Óëààíáààòàð, Õàí-Óóë ä¿¿ðýã, Чингисийн өргөн чөлөө, Капитал хаус, V давхар Ерөнхий мэдээлэл: 70122010, 99232404 Бичвэрийн лавлагаа: zolboot@niislelguide.mn Үзвэрийн мэдээ, мэдээлэл өгөх: zolboot@niislelguide.mn Зар сурталчилгааны лавлагаа: 91009232, zanabaldan@mediagroup.mn Түгээлтийн лавлагаа: 99232404 НийслэлGuide

@niislelguide1

“Óëààíáààòàð Ïðèíò” хэвлэх үйлдвэрт õýâëýâ. www.ubprint.mn

БИ ХУВИАРАА АЖИЛЛАДАГ Хүн хүний ажил, мэргэжил, сонирхол, хүсэл мөрөөдөл, стиль, үзэл бодол, зан төлөвийг жишин харьцуулах нь өрөөсгөл. Учир иймээс, өөр өөр үзэл бодол, өөр өөр сонголттой бие хүмүүсийг тантай уулзуулахаар шийдлээ. Тэд яагаад хувиараа ажиллахыг илүүд үзэв?

ЭРХЛЭГЧИЙН ЗУРВАС Боловсрол эзэмшсэнээр хүн хожно уу гэхээс алддаггүй. Гэвч чанартай, чанаргүй олон их сургууль мэргэжлийн дипломны үнэ цэнийг унагаж байна гэх шүүмж олныг хамарсаар. Бидний мэдэх 10 жилийн сургуулийн сургалтын систем, ном сурах бичгүүд, их, дээд сургуулиудын сургалтын хөтөлбөр сүүлийн жилүүдэд эрс өөрчлөгдөж байна. Энэ өөрчлөлтийг биеэрээ амсаж буй оюутан залуусаас эерэг, сөрөг хандлага их илэрдэг. Залуу байх нь амар биш, гэвч маш хөгжилтэй билээ. Ихэнх залуучууд карьертаа, мөн тэтгэвэртээ санаа тавьдаггүй. Тэд ажил, найз нөхөд, хүсэл сонирхол, бүр байр орон сууцаа хүртэл юунд ч баригдалгүйгээр дур мэдэн сольдог. Гэвч үнэн хэрэгтээ өдөр хоногууд үр бүтээлгүй өнгөрч, боломжууд цөөрч, чухал шийдвэр гаргах орон зай ч багасдаг байна. 2016 оны байдлаар монголын бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийн 59,8% нь 15-34 насны залуучууд байгаа нь ихээхэн анхаарал татлаа. Үүний учир бид бодит байдлыг дүгнэж, сэтгүүлийнхээ энэ дугаарыг залуу уншигчдадаа зориулав!

Хүндэтгэсэн З.Золбоот

30 НАСТНУУД ШИНЭ ҮЕИЙН 20 НАСТНУУД МӨН ҮҮ? Одоогийн 30 настнууд өөрсдийгөө шинэ үеийн 20-тнууд гэж ярих болсон. Учир нь, XXI зуунд залуучууд олон улс орноор аялж, гэр бүл зохиохоо хойшлуулж, өөрийгөө олоход ихээхэн цаг хугацаа зориулах болсон. Тэд “том хүн шиг” аашлахыг хүсэхгүй байхад харин биологийн цаг нь юунд ч үл захирагдан урагшилсаар...

БАГШ ШАВИЙН ХАРИЛЦАА Багш төвт сургалтад нэгэнтээ дасан зохицсон монголчуудад шинээр гарч ирсэн шавь төвт сургалт хэр тохирох бол? Энэ талаар тодорхой хариулт олж авахын тулд өөр өөр нас, хүйс, мэргэжилтэй долоон хүнтэй уулзаж ярилцлаа.

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР VI/29-V/29-нд 09.00-18.00 цагт “Дали &Пикассо” үзэсгэлэн

/Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музей Утас: 326061, 323986/ Испанийн орчин үеийн агуу их хоёр зураачийн уран баримал, керамик, зураасан зургийн үзэсгэлэн Г.Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музейд нээгдсэн. Үзэсгэлэнд оросын бизнесмэн, уран зураг цуглуулагч, соёл урлагийг ивээн тэтгэгч Александр Шадрины сүүлийн 20-иод жилийн турш цуглуулсан Сальвадор Дали, Пабло Пикассо нарын баримал, керамик, зураасан зураг зэрэг 200 орчим бүтээлийг дэлгэжээ.

V/6-наас “Зургаа дахь хүсэл” УСК

/Бүх кино театраар Утас: 88002828/ Хүн өрөөл бусдаас “Чи харагдаж байгаа шигээ амьдарч чадаж байгаа юу?” хэмээн асууж, харин өөрөөсөө “Өөрийнхөөрөө амьдрах зориг надад бий юу?” гэж асуух хэрэгтэй гэдэг санаагаар “Зургаа дахь хүсэл” мелодрам уран сайхны кино бүтжээ. 2001-2005 онд СУИС-ийн хөгжимт драмын ангийн төгсөгчид 2009 онд “Найзууд” театрыг үүсгэн байгуулсан юм. Тэд дуучин, бүжигчин, хөгжимчин, жүжигчин гэх дөрвөн хос мэргэжлийг эзэмшиж, монголын урлагийн ертөнцөд өөрсдийн өнгө төрхөөр ялгарчээ.

V/10-20-нд 18.00 цагт “Караван-Улаанбаатар” урлангаар хангах хөтөлбөр /“Караван” урлан Утас: 88708969/

Авьяаслаг залуу уран бүтээлчдийг дэмжих зорилгоор “Монголын урлагийн зөвлөл”, “Дашима” нээлттэй урлангаас хамтран “КараванУлаанбаатар” урлангаар хангах хөтөлбөрийг зарласан билээ. Нийт 27 хүнээс залуу уран бүтээлч Б.Баярцэнгэл уг хөтөлбөрт тэнцсэн юм. Түүний бүтээлүүдэд түүхт хөшөө, нийгмийн тодорхой хэсэг бүлэг хүмүүсийн тухай үгүүлдэг бөгөөд тэдний хоорондын ялгаа хийгээд хамаарлыг илэрхийлэгддэг.

V/13-15-нд 11.00-18.00цагт “Хөөрхөн ээж-2016” үзэсгэлэн яармаг /МҮХАҮТ Утас: 80002662, 94965877/

Монгол улсын хэмжээнд хүүхдийн төрөлт ихэссэнийг холбогдуулан эх, хүүхдийн эрүүл мэндийн байдалд онцгой анхаарал хандуулах шаардлага тулгарч байна. Үүнээс үүдэн эх, хүүхэд, цаашлаад гэр бүлүүдийн эрүүл мэндийг хамгаалах нэгдсэн системийг хөгжүүлэх зорилгоор Монголын анхны гэр бүлийн нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийг дэмжсэн үзэсгэлэн яармагийг Монголын худалдаа аж үйлдвэрийн танхимд зохион байгуулах гэж байна.

V/14-нд “Урлагийнхан хавдрын эсрэг хамтдаа” /Монгол орон даяар Утас: 99197782/

Монголд элэгний хорт хавдраар жилд 2000 гаруй шинэ тохиолдол бүртгэгдэж, олон зуун хүн энэ өвчний улмаас нас барж байна. Тэгвэл, элэг шилжүүлэн суулгахад шаардагддаг тоног төхөөрөмжийг Монгол орон даяараа нэгдэж авах аянг “Элэг нэгт монголчууд” сангаас санаачлан эхлүүлжээ. Уг аяны хүрээнд УДБЭТ, УДЭТ, ҮДБЭЧ, ЦДБЭЧ, Улсын филармони, МУХТ, ХЦДБЧ зэрэг нийслэлийн мэргэжлийн урлагийн байгууллагууд, 21 аймгийн Хөгжимт драмын театр, чуулгууд 2016 оны тавдугаар сарын 14-нд нэгэн зэрэг тоглолтоо хийнэ. Та тасалбар худалдан авсанаар энэхүү аянд нэгдэж, хандив өргөж буй хэрэг юм.

V/27-нд 19.00 цагт The Lemons-Unplugged

/УДБЭТ Утас: 70118411, 99996615/ “Лемонс” хамтлагийн анплаггед тоглолтод ирсэн үзэгчид тус хамтлагийн сэтгэлд хоногшсон дуунуудыг акустик гитарын найруулгаар сонсох боломжтой. Тэд театрын уур амьсгалд тохируулаад тоглолтоо сонгодог хэв маягт оруулж буй гэнэ. Тоглолтод мөн жижиг хэмжээний симфони оркестр ч оролцоно. “Лемонс”-ын үеийн хамтлагуудаас УДБЭТ-ын тайзнаа тоглолт хийсэн хамтлаг өөр байхгүй. Энэ утгаараа тэд “салхи хагалж” байгаа билээ.

V/27-29-наас 11.00-17.00 цагт Хурим экспо 2016

/Мишээл Экспо Утас: 95051800, 99031800/ Хуримын саруудыг угтсан “Хурим экспо-2016” энэ жил гурав дахь удаагаа зохион байгуулагдах гэж байна. Хуримын хувцасны, гоо сайхны салон, ресторан, бейкэри, цэцэг, гэрэл зургийн студи, машины түрээс зэрэг үйлчилгээний тухай цогц мэдээллийг нэг дороос авах боломжтой. Энэ жилийн экспогийн ерөнхий зохион байгуулагчаар Глобал Ивэнт ХХК, хамтран зохион байгуулагчаар Brand Media Group, “Хуримын гэрэл зурагчин Н.Энхбат” нар ажиллана. Нэлээд өндөр шагналын сантай “Хурим экспо-2016”-д оролцсоноор та азтан болох боломжтой.

V/28-29-нд 11.00-19.00 цагт “Зуны амралт” EXPO-2016

/МҮЭСТО Утас: 96969983,88090698/ Зуны улиралд үйл ажиллагаагаа явуулдаг спортын, урлагийн дугуйлангууд, хэлний болон гадаад улс руу зуучилдаг төвүүд, хүүхдийн зуслан, цэцэрлэг, амралтын газруудыг нэгтгэсэн, нэг дороос олон төрлийн мэдээлэл авч болох “Зуны амралт” экспог Монголд анх удаа “Мэгүүн медиа” ХХК-иас зохион байгуулах гэж байна. Дөч гаруй байгууллага оролцох тус экспод хүрэлцэн ирснээр та оролцогч байгууллагуудын үйл ажиллагаатай танилцаж, гарын бэлэг болон олон төрлийн хөнгөлөлт, урамшуулал авах боломжтой.

V/28-нд 13.00, 15.00 цагт “Хувдай ишигний паян”

/Улсын филармони Утас: 70118012, 324830/ Монгол улсын филармони 2016 оны тавдугаар сард “Хүүхдийн ертөнц” хүүхдэд зориулсан танин мэдэхүйн зорилтот төслийг хэрэгжүүлж байгаа. Шинэ зууны хүүхэд багачуудад хөгжмөөр дамжуулан урлаг, гоо зүйн боловсрол олгох, хөгжмийн урлагийн түүхийг сурталчлан таниулах зорилготой уг төслийн хүрээнд Улсын филармониос тоглолт зохион байгуулах юм. 2016 оны тавдугаар сарын 28-нд Симфони найрал хөгжмийн “Хувдай ишигний паян” симфони үлгэр, 31-нд Морин хуурын чуулгын “Амьтдын ертөнц” тоглолт Улсын филармонийн концертын танхимд болно. Төслийн хүрээнд тавигдаж буй эдгээр тоглолт таны хүүхдийн хөгжмийн боловсролд үнэтэй хувь нэмэр оруулах нь гарцаагүй.

VI/4-нд 19.00 цагт цагт Night of Ballet олон улсын балетын наадам /The Corporate and Convention Centre Утас: 77002030/

“Монголын балетын хөгжил сан”-гийн тэргүүн МУГЖ Д.Алтанхуягийн санаачлагаар дэлхийн сонгодог урлагийн ноён оргил болсон суут бүтээлүүдийг олон улсын шилдэг балет мастерууд гурав дахь удаагаа монголын тайзнаа толилуулах гэж байна. Наадмын зохион байгуулагчаар “Монголын балетын хөгжил сан”, ерөнхий ивээн тэтгэгчээр The Corporate and Convention Centre ажиллаж байна.

V сарын турш Монголын урлагийн музей

/Баянзүрх дүүргийн I хорооны нутаг дэвсгэр “Барилга Мега Стор” төв Утас: 99994682, 88114682/ Монголын урлагийн музей нь эртний болон орчин үеийн түүх, угсаатны зүйн ховор нандин эд хэрэглэлийг шимтэн цуглуулагч Должидын Батбаярын хувийн цуглуулгаас бүрдсэн байдаг. Тэрбээр 1990-ээд оноос цуглуулгаа эхэлж, түүх, угсаатны зүйн уламжлалт соёлын өв, хүмүүн төрөлхтний эртний өв соёл болох буддын шашны зан үйлд хэрэглэгддэг эд зүйлс, шавар, хүрэл цутгуурын бурхад, танка зураг, орчин үеийн дүрслэх урлагийн бүтээл гэхчлэн олон мянгаар тоологдох цуглуулгын арвин баялаг сан хөмрөгийг бий болгожээ.

VI/8-нд 19.00 цагт Владимир Ткаченкогийн тоглолт /УДБЭТ-т Утас: 88004444 , 89090707/

Оросын алдарт эрдүү хийлч, удирдаач Владимир Ткаченко “Жамьян” сангийн урилгаар Монголд анх удаа ирэх гэж байна. Тэрбээр нөлөө бүхий хүмүүст ур чадвар, авьяасаараа үнэлэгдэж, олон улс орнуудад уригдан тоглолтоо тавьдаг. В.Ткаченко Монголд Г.Ф.Телеман, Г.Ф.Гендель, П.Нардини нарын эрдүү хийлд зориулсан сонгодог, барокко төрлийн хөгжим, мөн Л.В.Бетховены “Симфони №5”-ыг эгшиглүүлэх юм байна. Тоглолтонд Монгол улсын симфони найрал хөгжмийн оркестр оролцохоос гадна хийлч М.Хулан түүнтэй хамтран Г.Ф.Генделийн “Пассакалия” хэмээх хийл, альтны хоршлыг тоглох аж.

ҮЗВЭРИЙН ХУВААРЬ “Нийслэл guide” сэтгүүл нь соёл урлагийн төвүүдээс мэдээлэл авч үзвэрийн хуваариа бэлтгэдэг тул тухайн үзвэр, үйлчилгээний огноо, цагийн хуваарь өөрчлөгдсөн тохиолдолд ямар нэгэн хариуцлага үүрэх боломжгүй юм. Та бүхэн тоглолт, үзэсгэлэн үзэхээр шийдсэн бол тухайн соёл урлагийн төв рүү утасдаж, гарах цагийг нь дахин лавлаарай.

УДБЭТ

Утас: 70110389 V/14-нд 15.00, 17.00 цагт Ц.Нацагдорж “Үүлэн заяа” дуурь V/15-нд 17.00 цагт Э.Чойдог “Шарилжин дундах цэцэг”, Н.Римский Корсаков “Щехерезада” балет V/21, 22-нд 17.00 цагт Ж.Верди “Трубадур” дуурь V/27-нд 19.00 цагт The Lemons анплагед тоглолт V/28, 29-нд 17.00 цагт Л.Делиб “Цэнхэр нүдэн бүсгүй” балет VI/4,5-нд 17.00 цагт Б.Шарав “Чингис хаан” дуурь VI/11,12-нд 17.00 цагт Л.Минкус “Пахита”, Ф.Шопен “Шопениана” балет

УДЭТ

Утас: 99026929, 89403070 V/14-нд 18.00 цагт У.Шекспир “Ромео Жульетта” V/15-нд 17.00 цагт У.Шекспир “Ромео Жульетта”

Улсын филармони

Утас: 70118012, 324830 V/14-нд 15.00 цагт “Бид нэг гэр бүл” концерт V/28-нд 13.00, 15.00 цагт “Хувдай ишигний паян” симфони үлгэр V/31-нд 14.00 цагт “Амьтдын ертөнц” хүүхдэд зориулсан концерт

Улаанбаатар чуулга Утас: 70118411, 99996615 V/27-нд 19.00 цагт A-Sound хамтлагийн Beatles ковэр тоглолт V/29-нд 18.00 цагт “Ариун хаврын тахилга” этно балет

ЦДБЭЧ

Утас: 99114095 V/14-нд 19.00 цагт “Сүлд хийморийн дуулал” тоглолт

ХЦДБЧ

Утас: 263909 V/14-нд 19.00 цагт “Халуун сэтгэлийн дэм” тоглолт

“Түмэн эх” чуулга Утас: 96966667, 96650711 V/1-31-нд 18.00 цагт Үндэсний язгуур урлагийн тоглолт

Монголын хүүхэлдэйн театр Утас: 96981669, 321669 V/14-нд 15.00 цагт “Мял Богдын намтар” жүжиг

Уран зургийн галерей Утас: 327177, 88054696 V/12-14-нд “Ражив Гандигийн нэрэмжит ҮУДС” дипломын тайлан үзэсгэлэн V/17-19-нд “Хүрээ ДС” мультмедиа үзэсгэлэн V/21-23-нд Хүүхдүүдийн гар зургийн үзэсгэлэн

V/20-30-нд Оны шилдэг бүтээлийн үзэсгэлэн V/31-VI/09-нд “Сардигийн хийд”-ийн малтлагын тайлан үзэсгэлэн

Монголын урчуудын эвлэлийн хороо

Утас: 327474 V/11-18-нд “Мөнх тэнгэр зөн билэг” уламжлалт үзэсгэлэн V/20-30-нд “Хөвсгөлийн цуурай” Хөвсгөл салбарын хамтарсан үзэсгэлэн VI/1-8-нд Өвөр Монгол, ДУДСийн багш нарын хамтарсан үзэсгэлэн

Монголын үндэсний музей Утас: 326802 V/18-нд 11.00 цагт Н.Эрдэнэ-Очир /Ph.D/ “Ноён уулын дурсгал” лекц буюу соёлын өвийн сэдэвт боловсролын ажил V/18-нд 12.00 цагт “Зөв монгол хүүхдийг номоор хөгжүүлэх боломж” лекц

Занабазарын нэрэмжит дүрслэх урлагийн музей

Утас: 326061, 323986 IV/29-V/29-нд “Сальвадор Дали & Пабло Пикассо” үзэсгэлэн V/17-нд 10.00 цагт “Их хүрээний түүх соёлын дурсгал” музейнүүд ба нийслэл дэх

13 дурсгалт газраар аялал зохионо. V/18-нд 11.00 цагт “Шинэ үзмэрийн нээлт” Олон улсын музейн өдрийг тохиолдуулан XIII-XIV зууны үеийн өвөрмөц хийцтэй хүн чулууг СӨТ-өөр сэргээн засварлуулж музейн байнгын үзүүллэгт байршуулна

Монголын театрын музей

Монгол төрийн түүхийн музей

Монгол цэргийн музей

Утас: 310377 V/18-нд 13.00 цагт “Лимбээр тоглох арга барил” уулзалт, боловсролын ажил” “Үндэсний хөгжмийн зэмсэг” үзэсгэлэнгийн нээлт

Утас: 51-266435, 51-266318, 99286030 V/18-нд 11.40 цагт “Бурхан Халдун- Соёлын өвийн дурсгалт газар” Музейн боловсролын ажил

Утас: 51-261782, 263843 V/13-нд 14.00 цагт “Туулын хөндий дэх хүннүчүүд” үзэсгэлэн /ШУТИС, Монгол цэргийн музейн хамтарсан малтлага судалгааны ажлын үзэсгэлэнгийн нээлт

Богд хааны ордон музей

Blue moon галерей

Утас: 342195, 343071 V/18-нд 13.00 цагт “Хааны ордон- соёлын дурсгалт газар” үзэсгэлэнгийн нээлт, ярилцлага

Чойжин ламын сүм музей

Утас: 324788, 91114778 V/13-нд “Музей ба аялал жуулчлалын байгууллагын хамтын ажиллагаа” сэдэвт уулзалт, ярилцлага VI/1-нд “Бүтээлч хүүхдүүд” арга хэмжээ

Улаанбаатар хотын музей

Утас: 456799 V/18-нд “Социалист Улаанбаатар хот” сэдэвт музейн сан хөмрөгийн гэрэл зураг, уран зураг, баримтын үзэсгэлэн V/16-17-нд “Би хотын иргэн” ЕБС-ийн сурагчдад хотын иргэн, хотын соёл, хотын түүхийг танин мэдүүлэх, бүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлэх боловсролын хөтөлбөр

Утас: 89806021, 88773410 V/5-15-нд “Нүүдэл суудал“ шилдэг бүтээл шалгаруулах уран бүтээлчдийн нэгдсэн үзэсгэлэн V/16-25-нд уран бүтээлч Э.Гансүхийн “Увдис“ бие даасан уран бүтээлийн үзэсгэлэн V/25-31-нд зурагчин С.Сайнжаргалын “Хуримын гэрэл зураг” бие даасан уран бүтээлийн үзэсгэлэн VI/1-2-нд “Бидний ертөнц-3” хүүхдийн гар зургийн үзэсгэлэн, арга хэмжээ VI/3-4-нд “Муза арт“ сургуулийн сурагчдын хамтарсан үзэсгэлэн VI/5-14-нд уран бүтээлч Н.Батбаатарын бие даасан үзэсгэлэн

976 арт галерей

Утас: 99051127, 99750959 V/6-V/19-нд уран бүтээлч Т.Энхболдын “Олборлолт” үзэсгэлэн V/21-VI/2-нд Уран бүтээлч Д.Баярцэцэгийн “Мод II Tree” бие даасан үзэсгэлэн

Маршал арт галерей Утас: 77180042, 94009912, 99109912 VI/1-6-нд Muse Art House тайлан үзэсгэлэн

ГАММА галерей

Утас: 99235599, 86603162 V/16-нд “Чингэлтэй хайрханы өвөрт” гэрэл зургийн үзэсгэлэн

Караван урлан

Утас: 88708969 V/12-20-нд уран бүтээлч Б.Баярцэнгэл “Өнөөдөр” тайлан үзэсгэлэн

Америкийн соёл мэдээллийн төв

Утас: 70115703 V/13, 20, 27,VI/3, 10-нд 18.00 цагт Улаанбаатар англи номын клубын уулзалт V/14, 21, 28,VI/4, 11-нд 11.00 цагт “4H” хүүхдийн хөтөлбөр /өсвөр үеийнхэнд зориулсан цуврал лекц/ V/14, 21, 28, VI/4, 11-нд 14.00 цагт Хүүхдийн бүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлэх гэр бүлийн хөтөлбөр-Лего тоглоом V/14, 28, VI/11-нд 14.00 цагт “Ярианы клуб” олон нийтийн англи хэлний ярианы клуб V/11, 18, 25, VI/1, 9-нд 16.00 цагт Англи хэлээр хэрхэн илтгэл тавьж сурах талаарх клуб V/10, 17, 24, 31, VI/7-нд 14.00 цагт “Тоглоомын өдөр” хөтөлбөр V/11, 18, 25, VI/1, 09-нд 17.00 цагт “Кино үдэш” хөтөлбөр V/11, 18, 25, VI/1, 09-нд 15.00 цагт “Чанга уншлага хөтөлбөр” V/12,19, 26, VI/2, 09-нд 18.00 цагт “Америкийн тухай ярилцъя” цуврал лекц

Арти-Коур арт галерей

Утас: 99999259 V/15-20-нд Уран бүтээлч Б.Сарантуягийн анхны бие даасан “Цагаан эрдэнэ” үзэсгэлэн

VI/4-нд 19.00 цагт Night of Ballet олон улсын балетын наадам

Соёлын төв өргөө Утас: 321444 V/6-VI/6-нд 19.00 цагт “Эмоци” продакшн

Монгол Францын төв Хүннү молл Утас: 351912 V/1-VI/1-нд уран бүтээлч С.Төгссаруулын “Үүл мэт тэнэхсэн” сюрреалист гэрэл зургийн үзэсгэлэн V/11-нд 18.30 цагт “Самба” кино Брити Грей кафед V/14-нд 11.00 цагт “Хоолны клуб” /төлбөр 10`000₮/ V/18-нд 18.00 цагт “Улаан хивс” кино V/21-нд 11.00 цагт “Аллианс кафе-уулзалт” ятгачин Ч.Баасанхүү V/28-нд 18.00 цагт “Муу багш нар” кино V/14, 21, 28, VI/4-нд 13.00 цагт “Франц хэлний ярианы клуб” /төлбөр 3000₮/

Утас: 99441800, 99031800 V/13-15-нд “Хоол ундны фестиваль-2016”

The Corporate hotel & Convention Centre

Утас: 345054, 345055 V/21,22-нд “Эх үрсийн баяр” экспо- 2016 V/27-29-нд “Хурим экспо-2016”

Утас: 319015, 319017 V/19-нд 19.00 цагт “Усгал” орчин үеийн бүжгэн жүжиг

МҮЭСТО

Утас: 96969983, 88090698 V/14-нд 15.00 цагт ҮДБЭЧ-ын “Монголын их хатад” тоглолт V/28-29-нд 11.00-19.00 цагт “Зуны амралт” экспо 2016

МҮХАҮТ

Утас: 327176, 324620 V/13-15-нд “Хөөрхөн ээж-2016” үзэсгэлэн яармаг

Мишээл экспо

Gandan Live House

VI/3-нд 19.00 цагт Viscera Trail, “Хос сүх”, “Аясын салхи” хамтлагийн тоглолт

Dolce Vita Garden

Утас:99113152 V/21-нд 13.00 цагт “Хаврын Холио Солио”

“Vegas” клуб

Утас:70100505, 99909904 V/28-нд 20.00 цагт Guns N’Roses хамтлагийн ковер тоглолт, Аадар хамтлаг

Peace tower

Утас: 70128899, 70120236 VI/5-нд 13.30 цагт “Хятадын кино өдөрлөг” Хятадын соёлын төв

Баянгол зочид буудал Утас: 70120202,94011900, 99125944 V/21-нд 19.00 цагт “Нүүдлийн фэшн шоу 2016”

Шангри-ла зочид буудал

Утас: 99884713 V/14-нд Галт шувуу бүжгийн хамтлагийн “Burlesque musical show”

Тэнгис кино театр

Утас: 99050750 86524335 V/21,22-нд “Алтан хальс олон улсын андерграунд кино наадам”

EVENT SCHEDULE As “Нийслэл guide” prepares the event schedule based on the information collected from art and cultural institutions, if any event date or time changes, we are not able to be liable. We apologize for the inconvenience. If you have decided to attend an event, please confirm the date and time by calling the venue.

The Mongolian State Academic Theatre of Opera and Ballet

Tel: 70110389 May 14 3.00pm, 5.00pm “The Lost Faith” opera by Ts.Natsagdorj May 15 5.00pm “A Flower Among Sage Bushe” ballet by E.Choidog, “Scheherazade” ballet by N.Rimsky-Korsakov May 21-22 5.00pm “Il Trovatore” opera by G.Verdi May 27 7.00pm Unplugged concert by The Lemons band May 28-29 5.00pm The 50th anniversary of “Coppelia” ballet by L.Delib Jun 4-5 5.00pm “Chinggis Khaan” opera by B.Sharav Jun 11-12 5.00pm “Paquita” ballet by L.Minkus, “Chopiniana” ballet by F.Chopin

The State Academic Drama Theatre Tel: 70115154, 70128999 May 14 6.00pm “Romeo & Juliette” play by W.Shakespeare May 15 5.00pm “Romeo & Juliette” play by W.Shakespeare May 14 6.00pm “Romeo & Juliette” play by W.Shakespeare

The Mongolian State The Puppet Theatre 96981669, 96981669, 321669 Philharmonic Orchestra Tel: May 14 3.00pm “Biography of Tel: 70118012, 324830 May 14 3.00pm “We are One Family” concert May 28 1.00pm, 3.00pm “Adventure of Huvidai Goatling” symphonic tale May 31 2.00pm “Animal World” concert dedicated to children

Ulaanbaatar Ensemble Tel: 70118411, 99996615 May 27 7.00pm Beatles cover concert by A-Sound band May 29 6.00pm “Sacred Spring’s Offering” ethnic ballet

Mongolian Soldier’s National Song and Dance Ensemble

Tel: 99114095 May 14 7.00pm “Hymn to the Coat of Arms” concert

Border Troop’s National Song and Dance Ensemble Tel: 263909 May 14 7.00pm “Warm Hearted Comfort” concert

Tumen-Ekh National Song and Dance Ensemble

Tel: 96966667, 96650711 May 1-31 6.00pm “The Wonders of Mongolian Folk Culture” Concert

Myal Bogd” children’s play

Mongolian Art Gallery

Tel: 327177, 88054696 May 12-14 Diploma works by graduates from Fine Art Institute named after Rajiv Gandi May 17-19 “Frame DC” multimedia exhibition May 21-23 Children’s sketch exhibition May 20-30 Best painting-2016 exhibition May 31-Jun 9 “Sardi’s Temple” archeological excavation’s report exhibition

Union of Mongolian artists

Tel: 327474 May 11-18 “Eternal Sky Foresight” traditional exhibition May 20-30 “Lake Hubsugul’s Echo” joint exhibition by Hubsugul sector’s artists Jun 1-8 Joint exhibition by Mongolian and Inner Mongolian teachers of Fine Art Institutes

National Museum of Mongolia

Tel: 326802 May 18 11.00am “Heritage of Noyon Mountain” lecture and educational work by N.ErdeneOchir /Ph.D/

16 May 18 12.00am “Child Development Opportunities Using Books” lecture by children’s writer J.Dashdondog

Jun 1 “Creative Children” event

G.Zanabazar’s Fine Art Museum

Tel: 456799 May 18 “Socialist Ulaanbaatar City” themed exhibition based on the photographs, paintings and documents of the museum’s treasury May 16-17 “I am a Citizen in My City” educational program dedicated to middle school students.

Tel: 326061, 323986 Apr 29-May 29 “Salvador Dali & Pablo Picasso” exhibition May 17 10.00am Ikh Khuree’s History and Places of Cultural Heritage trip trip to the museum and memorable places of the capital May 18 11.00am Opening of a new exponat

State Historical Museum

Tel: 51-266435, 51-266318, 99286030 May 18 11.40am “Burkhan Khaldun Mountain - Memorable place of Cultural Heritage” museum’s educational work

Bogd Khaan’s Palace Museum

Tel: 342195, 343071 May 18 1.00pm Opening of “The King’s Palace – A Place of Cultural Heritage” exhibition, interview

Mongolian Theatre Museum

Tel: 310377 May 18 1.00pm “The Techniques of Playing on the Flute” meeting and educational work. Opening of “National Musical Instruments” exhibition

Choijin Lama’s Temple Museum

Tel: 324788, 91114778 May 13 “Collaboration between Museums and Tourism Companies” themed meeting and interview

Ulaanbaatar City Museum

Mongolian Soldier’s Museum

Tel: 51-261782, 263843 May 13 2.00pm “Xiongnu at the Tuul River Valley” exhibition /opening of archeological research work jointly held by The University of Science and Technology and Mongolian Soldier’s Museum

976 art gallery

Tel: 99051127, 99750959 May 6-19 “Output” exhibition by artist T.Enkhbold May 21-Jun 2 “Мод II Tree” solo exhibition by artist D.Bayartsetseg

Blue moon art gallery

Tel: 94334114, 89806021 May 5-15 “Migration and Saddle” joint exhibition by artists. The selection of the best work of the year May 16-25 “Charm” solo exhibition by artist E.Gansukh May 25-31 “Wedding Photographs” solo exhibition by photographer S.Sainjargal Jun 1-2 “Our World-III” children’s sketch exhibition Jun 3-4 “Muse Art” joint exhibition by middle school students Jun 5-14 Solo exhibition by artist N.Batbaatar

Gamma gallery

Tel: 99235599, 86603162 May 16 “On the Chest of the Chingeltei Mountain” photo exhibition

Marshal art gallery

Tel: 77180042, 94009912, 99109912 Jun 1-6 Muse Art House’s report exhibition

Caravan Art Studio

Tel: 88708969 May 12-20 “Today” report exhibition by artist B.Bayartsengel

Arti-Cour art gallery

Tel: 99999259 May 15-20 “White Treasure” first solo exhibition by artist B.Sarantuya

American Culture and Information Centre

Tel: 70115703 May 13, 20, 27, Jun 3, 10 6.00pm UB English book club’s meeting May 14, 21, 28, Jun 4, 11 11.00am “4H” children’s program /lecture series dedicated to teenagers/ May 14, 21, 28, Jun 4, 11 2.00pm Family program aimed for the development of children’s creativity – Lego toy May 14, 28, Jun 11 2.00pm Speaking club May 11, 18, 25, Jun 1, 9 4.00pm Presentation skills club May 10, 17, 24, 31, Jun 7 2.00pm “Game Day” program May 11, 18, 25, Jun 1, 9 5.00pm “Movie Night” program May 11, 18, 25, Jun 1, 9 3.00pm “Reading Out Loud” program May 12, 19, 26, Jun 2, 9 6.00pm “Let’s Talk about America” lecture series

Alliance Française de Mongolie

Tel: 351912 May 1-Jun 1 “To Maunder like a Cloud” surrealist photo exhibition by artist S.Tugssaruul May 14 11.00am “Foodies Club” /tax 10`000₮/ May 18 6.00pm “Red Carpet” movie May 21 11.00am “Alliance café” meeting with harpist Ch.Baasankhuu May 28 6.00pm “Bad Teachers” movie May 14, 21, 28, Jun 4 1.00pm “French speaking club” /tax 3000₮/

The Corporate hotel & Convention Centre Tel: 319015, 319017 May 19 7.00pm “WaterFire” contemporary dance play Jun 4 7.00pm Night of Ballet international ballet festival

Central Cultural Palace Tel: 321444 May 6-Jun 6 7.00pm Play by “Emotion” production

Vegas Night Club

Tel: 99063282 May 13 “Nine Treasures + Aravt” bands’ concert

Hunnu Mall

Tel: 99441800, 99031800 May 13-15 “Food and Drinks festival-2016”

UB palace

Tel: 91230375 May 12 7.00pm Best of Khurlee solo concert by Honored Actor of Mongolia S.Khurelbaatar /at the central concert hall/ May 13 7.00pm Concert by Nine Jewels metal band /at the royal concert hall/

Mongolian National Chamber of Trade and Commerce

Tel: 327176, 324620 May 13-15 “Pretty Mommy-2016” exhibition, fair

Misheel Expo

Tel: 345054, 345055 May 21, 22 “Children’s and Mother’s Day” expo- 2016 May 27-29 “Wedding Expo 2016”

Gandan Live House

Jun 3 7.00pm Viscera Trail, Pair of Axe, Toned Wind bands’ concert

Bayangol Hotel

Tel: 70120202,94011900, 99125944 May 21 7.00pm “Nomadic Fashion Show 2016”

Shangri-La Hotel

Tel: 99884713 May 14 “Burlesque musical show” by Phoenix dance group

Peace tower

Tel: 70128899, 70120236 Jun 5 1.30pm “Chinese Movie Day” by Chinese cultural centre

“Vegas” club

Tel: 70100505, 99909904 May 28 8.00pm Guns n’ Roses band’s cover concert by Torrential /Аадар/ band

Dolce Vita Garden

Tel: 99113152 May 21 1.00pm “This Spring’s Mix and Exchange”

Tengis Cinema

Tel 99050750 86524335 May 21,22 Golden Reel International Underground Film Festival

“Лемонс” хамтлагийн гоцлол гитарчин А.Энхтулга:

АНПЛАГГЕД ТОГЛОЛТЫНХОО CD-Г БИЧИЖ ГАРГАНА Нийслэлийн залуучууд “Лемонс” хамтлагийн “Хайртай” дууг радиогоор, ТВ чатаар бие биедээ зогсоо зайгүй захиалж байсан үе саяхан мэт. Тэр үеэс хойш тус хамтлаг гурван цомог гаргаж, 11 жилийнхээ ойг тэмдэглэсэн билээ. Тавдугаар сарын 27-нд тэдний уран бүтээлийн замналд чухал байр суурь эзлэх бас нэгэн үйл явдал тохиох гэж байна. Нийслэл guide “Лемонс”-ын гоцлол гитарчин А.Энхтулгатай уулзаж, тэдний анхны буюу цор ганц удаагийн анплаггед тоглолтын тухай ярилцлаа.

“

Лемонс” хамтлаг анхны анплаггед тоглолтоо хийх гэж байна. Ер нь анплаггед концертын гол онцлог юундаа байдаг юм бол? Рок, амьд хөгжмийн хамтлагууд цахилгаан хөгжимтэйгөөр дуулдаг дуунуудаа шинээр найруулж акустик гитараар тоглодог концертыг анплаггед гэж нэрлэдэг. Ингэхдээ дууныхаа эффектүүдийг байхгүй болгох учиртай. Бидэнтэй хамт жижиг хэмжээний симфони оркестр ч бас тоглоно. Тоглолтын үеэр манай хамтлагийн гурван цомгоос хүмүүсийн хамгийн сайн мэдэх дуунууд эгшиглэхийн сацуу бидний сонсох дуртай хамтлагуудын ковер дуунууд ч орох төлөвтэй. Гадны хамтлагууд анплаггед тоглолтынхоо CD-г бичиж гаргадаг. Бид ч энэ жишгээр цомгоо гаргана. Алдарт “Битлз” хамтлагийн бичлэгээ хийлгэдэг байсан Абби Роад студид уг цомгийнхоо микс мастерыг хийлгэхээр төлөвлөж байгаа. “Гранат мюзик” продакшны санаачлагч, удирдаач Б.Анар танай хамтлагийн тоглолтыг найруулах сураг байсан...? Анар маань ОХУ-д сурдаг болохоор их завгүй яваад байна. Тиймээс бид өөрсдөө найруулгаа хийж байгаа. Анар манай анхны төгөлдөр хуурч. Тэр тоглолт болохоос 10-хан хоногийн өмнө Монголд ирэх учир бид ганц дуун дээр л хамтран тоглохоор болсон.

Хэзээ: V сарын 27-нд 19.00 цагт Хаана: УДБЭТ Тасалбарын үнэ: 40’000, 60’000, 80’000 төгрөг

УДБЭТ-ын тайзнаа тоглолт зохион байгуулна гэдэг нь маш өндөр хариуцлага байх...? Манай үеийнхнээс УДБЭТ-ын тайзнаа тоглолт хийсэн хамтлаг байхгүй. Энэ утгаараа бид салхийг нь хагалж байна. Театрын уур амьсгалд тааруулаад тоглолтоо сонгодог хэв маягт оруулахаар чармайж байгаа. Бидний дуунууд ерөнхийдөө энгийн учраас акустик гитартай дажгүй хоршиж байна. Мэдээж, аль болох сонирхолтой найруулгаар шийдэхийг хичээнэ. Манай хамтлагийнхан багаасаа л энэ театртай холбоотой өссөн. Жишээ нь, басс гитарчин Д.Анар ХБК төгссөн, хүүхэд байхаасаа л УДБЭТ-ын бүтээлүүдийг сонсож, тоглож өссөн. Миний хувьд, ээж маань энэ театрын хөгжимчин байсан болохоор хүүхэд насаа ээжийнхээ ажил дээр өнгөрөөсөн гэж болно. Дуучин Ц.Одноо бид хоёр УДБЭТ-ын нэг хийлч ахаас гитарын анхны сургалтуудаа авч байлаа. Энэ театртай холбоотой олон түүх бидэнд бий. Тэгээд ч, урьд нь гарч байсан тайзнуудаас илүүтэйгээр УДБЭТ-ын тайзнаас сүрдэж, сэтгэл их хөдөлж байна. Ер нь хамтлагууд анплаггед тоглолтоо хөгжлийнхөө ямар түвшинд зохион байгуулдаг юм бол? Гадаадын хамтлагуудыг хараад байхнээ оргил үедээ анплаггед тоглолтоо хийсэн байдаг. Хамгийн алдартай анплаггед тоглолтыг “Нирвана”

19 хамтлагийнх гэж ярьдаг. Тэд хит дуунуудаа ид бүтээж байх үедээ MTV-гийн анплаггед тоглолтын төсөлд оролцож, шуугиан тарьж байсан юм. Мөн хамтлагууд түүхэндээ ганц л удаа анплаггед тоглолт зохион байгуулдаг. Энэ ч утгаараа манай тоглолт онцлог болж байгаа. Өнгөрсөн 11 жилийн хугацаанд та бүхэн ололт амжилт, уналтын аль алинтай тулгарсан байх. Хамгийн тод дурсамжаасаа хуваалцана уу? Анхны цомгоо гаргаж байсан үе маань хамгийн тод дурсагддаг. Тухайн үед монголын рок хөгжим уналтанд ороод байлаа. Бид Монголд урьд нь огт тоглогдож байгаагүй стилийг гарган ирж, үүгээрээ ч хөгжмийн олон шагнал авч байсан юм. “Лемонс”-ын эхэн үеийн дуунуудын үгийг тогтооход их амар, дуулахад урамтай санагддаг байсан. Харин шинэ дуунуудын тань үгийг чээжлэхэд их хэцүү юм. Дууныхаа үгийг илүү энгийн болгох бодол бий юу? Бид хөгжмийнхөө аяыг сэтгэлийн хөөрөлдөө автаад маш хурдан зохиочихдог. Харин дууны үгэн дээр багагүй хугацаа зарцуулдаг. Сүүлийн цомгийн хөгжим таван жилийн өмнө зохиогдчихсон байсан ч дууны үгэн дээр маш их хугацаа алдсан. Дууныхаа үгийг Одноо бид хоёр

ихэнхдээ зохиодог. “Нисванис”-ийн Амгаа ахаас хэдэн дууны үг авч байсан, мөн Наагий, Quiza нараас дууны үг авч байлаа. Харин манай хоёр дахь цомгийн дууны үг маш хурдан зохиогдсон шүү. Хөнгөн төрлийн дуунууд байсантай л холбоотой болов уу. Шүүмжлэгч Гамбино танай хамтлагийн “III” цомгийн талаар бичихдээ ““Лемонс” эрийн цээнд хүрчээ” гэсэн байсан. Та бүхэн энэ үнэлэмжтэй санал нийлж байна уу? Гурав дахь цомгийн хөгжим их ажиллагаа шаардсан. Хөгжмийн дуугаралтаас эхлээд бүх зүйл дээрх дүгнэлтэд хүрэхэд нь нөлөөлсөн болов уу. Гэхдээ “эрийн цээнд хүрчээ” гэдэг нь буурь суужээ гэсэн үг биш байх. Бид дараагийн цомгоо илүү хөнгөн маягаар бичихээр шийдсэн. “Лемонс”-ынхон буурь суух болоогүй шүү. Удахгүй Плэйтайм болно. Энэ удаагийн Плэйтаймаас ямар хүлээлттэй байгаа вэ. Та бүхэн хэрхэн оролцох бодолтой байна? Манай хамтлаг эхний өдрийн толгой хамтлаг байх болно. Энэ удаагийн Плэйтаймд олон залуучуудын сонсдог гадаад хамтлагууд уригдан ирэх учир өндөр хүлээлттэй байгаа. Ярилцсан: З.Ариунболор Гэрэл зургийг: Б.Одгэрэл

ПАБЛО ПИКАССО, САЛЬВАДОР ДАЛИГИЙН

үлгэрийн орон

Дэлхийн урлагийн түүхэнд онцгой байр суурь эзэлдэг олон уран бүтээлч бий. Гэхдээ Пабло Пикассо, Сальвадор Дали нар шиг солиотой, эрч хүчтэй, зальжин, халуун цустай, нэг үндэстэй бүтээлчид ховор. Кубизм, сюрреализмын гол төлөөлөгчид болох ХХ зууны эл аваргуудын бүтээлүүд өнөө үеийн хүмүүсийн ч гайхширлыг төрүүлсээр. Тэдний бүтээлүүдийг Монголдоо бодитоор үзэх боломж анх удаа тохиосныг урлаг сонирхогчид алга ташин хүлээж авсан.

энхэр гарагийн хүн болгон тэднийг мэднэ. Хамгийн энгийн тодорхойлолт гэвэл, нэг нь дөрвөлжин дүрсээр, нөгөө нь амьдрал дээр байх боломжгүй, зүүдний гэмээр хэтрүүлгүүдээр бүхнийг дүрсэлдэг. Гэхдээ энэхүү хайрцлагдмал төсөөллийг эвдсэн үзэсгэлэн 2016 оны дөрөвдүгээр сарын 29-нөөс эхлэн сарын турш Занабазарын музейд дэлгэгдэж байна. Дэлхийн хэмжээнд Сальвадор Далигийн бүтээлийн цуглуулгаараа дөрөвт жагсдаг гэгдэх ОХУ-ын цуглуулагч Александр Шадрин энэ удаад хувийн цуглуулгаа Монголд толилуулсан нь энэ. Тэрбээр үзэсгэлэнгийнхээ нээлтэн дээр нэгэн ямаа хөтлөн гарч ирсэн нь хүн бүрийн анхаарлыг ихэд татсан юм. Учрыг лавлахад, Пикассо сугалаагаар ишиг хожиж, түүндээ “Эсмеральда” гэх нэр өгөөд гэртээ тэжээсэн тухай тайлбарлав. Уг ямаа үзэсгэлэнгийн уур амьсгалыг онцгой болгож чадсан юм. Шадрины хүсэлтээр уг үзэсгэлэнг НЗДТГ, Г.Занабазарын нэрэмжит дүрслэх урлагийн музейгээс хамтран зохион байгуулсан нь “Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд болж буй нэгэн сонирхолтой ажил юм.

Сальвадор Дали “Ньютоныг хүндэтгэхүй” 1980, хүрэл чулуу, 39х18х11см “Мао Зедуныг хүндэтгэхүй”, “Альберт Дьюрерийг хүндэтгэхүй”, “Ньютоныг хүндэтгэхүй” зэрэг нь хүн болгоны төдийлөн мэддэггүй содон бүтээлүүд юм. Бид Исаак Ньютоны бодол санаа, шинжлэх ухааны ололтыг ашиглах биш, агуу их эрдэмтэнд хүнлэг хандах ёстой хэмээн Дали уг бүтээлээрээ уриалж байна.

21 Пабло Пикассо “Бавгар сахалт” 1968, керамик Пикассо музей үзэж байгаад Африк үндэсний багийг хараад маш их таашаасан гэж олон судлаач бичсэн байдаг. Африкчууд янз бүрийн амьтны хэлбэртэй баг хийж зүүдэг нь тэдний тотем шүтлэгтэй холбоотой бөгөөд тухайн амьтад шиг эрч хүчтэй, шаламгай, онгод хийморьтой болдог гэсэн үзэл бүтээлүүдэд нь тусгалаа олсон. “Бавгар сахалт” хэмээх бүтээлийнхээ талаар “Хэрвээ чи чадна гэж бодож байвал л чадна” гэж хэлсэн байдаг.

ГАРАЛ ҮҮСЭЛ

А.Шадрин гэх оросын томоохон бизнесмэн өөртөө үл хөдлөх хөрөнгө, үнэт зүйлс авч болох байсан ч урлагийн бүтээл цуглуулах болсон нь их энгийн шалтгаантай. Арван зургаан настайдаа нэгэн номоос Сальвадор Далигийн зургийг анх удаа харахад түүнд нэн тааламжтай, сонин содон сэтгэгдэл төрсөн гэдэг. Хожим 1989 оноос оросын нонконформист гэх тодотголтой уран бүтээлүүдийг худалдан авч, уран бүтээлчдийг ивээн тэтгэж эхэлсэн нь дэлхийн хэмжээний цуглуулагч болох үүдийг нээжээ. Тэрбээр Их Британи Сальвадор Дали “Цэцгэн бүсгүйчүүд” цуврал 1970, цаас, өнгөт бар 57х76,5см Далигийн бүтээлийн зохиомж тэмдэглэл нь Рафаэл Сантигийн “Гурван сайхан” бүтээлтэй төсөөтэй. Сэргэн мандалтын үеийн төгс сайхны илэрхийлэл болсон гурван сайхан зүйл буюу хайр, гоо үзэсгэлэн, гэнэн байдал дүрслэгджээ. Уг бүтээлээр Сантигийн “сайхан” үзлийг Дали өөрийнхөөрөө илэрхийлсэн гэж үздэг.

улсын Лондон хотод байрлах The Dali Universe сантай найман жилийн турш гэрээ хэлэлцээр хийсний эцэст тэндээс 40 орчим зураг худалдаж авсан байдаг. The Dali Universe сан нь Сальвадор Далигийн цуглуулгаараа Европтоо хамгийн томд тооцогддог аж. Тус сангийн үүсгэн байгуулагч, томоохон цуглуулагч, куратор Beniamino Levi “Дэлхийн хэмжээний том гүрэн болох ОХУ-д Сальвадор Далигийн зураг байх ёстой, энэ нь зөв юм байна” гэж үзсэний үндсэн дээр цуглуулгаасаа худалдахыг зөвшөөрсөн бололтой. Мөн Шадрин гурван ч цуврал зургийг Далигийн найз Аржелиагийн хүү Перь Аржелиагаас худалдаж авчээ. Харин Пикассогийн бүтээлүүдийг Европтоо хамгийн томд тооцогддог “Кристье” аукционоос худалдан авсан байна. Шадрин бүтээлүүдээ худалдаж авахдаа урлаг судлаачид, экспертүүдтэй хамтран ажилладаг аж. Тэр дундаа Далигийн өмгөөлөгч байсан хүнийг өөрийнхөө зөвлөхөөр авч, бүтээлүүдийг “Эх бүтээл үү, хуулбар уу, аль үед хамрагдах ямар зураг вэ?” гэдэгт дүн шинжилгээ хийлгэсэн байна. Тэрбээр цуглуулгаа хаанаас, хэнээс бүрдүүлсэн болон гарал үүслийнх нь талаар олон нийтэд нээлттэй зарладаг нь сонин.

АНХНЫ ГАРАА

2006 оноос цуглуулгаа олон нийтэд хүргэхээр шийдэж, Татарстаны нийслэл Казань хотоос энэ санаагаа хэрэгжүүлж эхэлжээ. Гэтэл татарстаны урлаг судлаачид бүтээлүүдийг нь электрон хуулбар гэж үзэн маргаан дэгдээв. Гэвч түүний үзэсгэлэнг 10 мянган үзэгч зорин ирж үзсэнээр уг яриаг таслан зогсоожээ. Үүний дараа Шадрин “Миний цуглуулгууд бүгд гарал үүслийн гэрчилгээтэй” гэж мэдэгдсэн юм. Түүнээс хойш үзэсгэлэнгээ олон улс оронд дэлгэж, цуглуулгуудаа олон нийтэд хүргэсээр ирсэн нь магад түүний хувийн үзэл бодолтой холбоотой биз. Зөвхөн худалдаж авч цуглуулаад зогсохгүй хэд хэдэн бүтээлийг Польшийн Соёлын яам, Румины Үндэсний музей, Будапештийн Дүрслэх урлаг, түүхийн музей, Татарстаны Дүрслэх урлагийн музей зэрэг газруудад бэлэглэсэн байна. Монголд ирэхээсээ өмнө Хятадын Далиан хотод цуглуулгаа дэлгэжээ. Пикассогийн талаар хүмүүс “Маш хөдөлмөрч, уйгагүй, эцэж цуцахыг мэддэггүй, үргэлж шинийг эрэлхийлдэг нэгэн байсан” гэж бичиж тэмдэглэсэн байдаг. Шадрины цуглуулганд Пикассогийн 65-тайгаасаа хойш хийж сурсан керамик болон уран зургийн бүтээлүүд бий. Үзэсгэлэнд толилуулсан ихэнх керамик бүтээлийг хийхдээ цагаан шаврыг паландан хонхойлгох технологи буюу дардсын арга ашигласан нь харагдаж байлаа.

ҮЗЭЛ СУРТАЛ

Хоёр уран бүтээлч хоёулаа испани хүнд л байж болох арга мэх, зальжин ухаан, үндэснийхээ сэтгэл зүйн онцлогийг бүтээлдээ тусгасан байдаг. Суут уран зураач, зураасан зургийн мастер, уран барималч, дүрслэх урлагийн томоохон хоёр төрлийн нэрт төлөөлөгчид гээд тэдэнд адил төсөөтэй талууд бий. Гэсэн ч Пикассо керамикч, дизайнер, тайзны зураач, Дали найруулагч, зохиолч байснаараа ялгаатай. Далигийн бүтээлүүдээс сэтгэл зүйн далд ухамсар, зөн билиг, ухамсар үгүйн тухай асуудлуудыг олон судлаач харьцуулан гаргаж ирдэг. Дали өөрөө ч сэтгэл зүйн кино, бүжгэн жүжгүүдийг бүтээсэн. Дэг журам, ёс зүйн талаарх үзэл баримтлалыг хүчтэй шингээсэн түүний бүтээлүүдийг

Пабло Пикассо “Ургуулан дүрсэлсэн хөрөг” 1969, хатуу цаас, өнгөт бар Энэхүү бүтээлээрээ кубизмыг илэрхийлэхдээ “Нисэгчтэй ярих хориотой! Кубизм бол зүгээр л нислэг. Уран сэтгэлгээний нислэг - Бодлын нислэг” гэж хэлсэн байдаг.

Пабло Пикассо “Навчин дундах бух” 1957, керамик, 23,1 см Хүн байгалийн хоорондох нарийн шүтэлцээг эртний урлагт тодоор илэрхийлсэн байдгийг биширсэн тэрбээр энэ үзэл дор өөрийн олон бүтээлийг хийжээ. Жишээлбэл паган, догман зэрэг эртний домгийн хүмүүс, ертөнцийг үзэх тэдний үзлийг бүтээлээрээ дамжуулан гаргахыг хичээдэг байсан нь түүний маш олон бүтээлээс харагддаг. Энэхүү бүтээлийг хийхдээ испанийн хамгийн алдартай Алтамирын агуйн НТӨ 8000-15000 жилийн өмнөх хадны сүг зургаас сэдэвлэжээ.

Шадрин цуглуулж чадсанаараа онцлог. Пикассо, Дали нар тухайн үед бусад уран бүтээлчдэдээ хандаад “Өмнөх үеийнхнээсээ суралц. Жишээ нь, “Ордныхон” зургийг зурсан Диего Веласкес, Гоёо Доминкэсээс суралц” гэж хэлдэг байв. “Уран бүтээлч уран бүтээлчээ нээдэг” гэх зарчмыг баримталдаг байсан нь тэдний эл үгээр илэрнэ. Дээдсийн хүрээнийхэнд л харьяалагдаж асан урлагийн бүтээлийг анх удаа олон нийтэд арилжаалсан хүмүүс бол тэд. Ялангуяа литографик буюу өнгөт барын ажлуудыг олон хувилбараар дарах, хоосон цаасан дээр гарын үсгээ зураад худалдаалах нь тухайн үед зөвхөн Далигаас л гарч болох солиотой гэмээр үйлдэл байлаа. Тийм учраас хоёр уран бүтээлчийн бүтээлүүдийн талаар жинхэнэ эсэх тухай маргаан тухайн цаг үед ч байсан, өнөө ч байсаар. Ийм л үүх түүхтэй, үнэ цэнтэй бүтээлүүдийг олон улсын уран зураг цуглуулагчид Шадринаас өндөр үнээр худалдан авахыг хүсдэг боловч тэр одоогоор зарах бодолгүй байгаа гэнэ. Түүний цуглуулгууд ОХУ-д бүртгэлтэй бөгөөд эдгээр бүтээл Орос их гүрэнд л байх ёстой гэж тэр боддог бололтой. Нийтлэлийг: Д.Дашмөрөн Гэрэл зургийг: Б.Одгэрэл

Пабло Пикассо “Бүжиглэгч дөрөв” 1956, керамик Уран бүтээлч хүн уран бүтээлчээ нээдэг гэж хэлснийх нь учир эл бүтээлээс тод харагдана. Тэрбээр “Муу зураач л дуурайдаг. Сайн зураач хулгайлдаг” гэж хэлээд үүнийгээ өөрийн сайн найз Анри Матиссын “Бүжигчид” зургийн санааг хулгайлан баталжээ. Түүний бүтээлүүдэд Матисс маш чухал байр суурь эзэлдэг байна.

Пабло Пикассо “Валори” 1953, керамик, 20,5 см “Валори” бүтээлээрээ дамжуулж “Бурхан бол бусад зураачидтай адил зураач юм. Тэрбээр анааш, заан, муурыг бүтээсэн. Гэвч түүнд өөрийн хэв маяг байхгүй. Тухай бүртээ ямар нэгэн зүйл бүтээхийг эрмэлзсэн. Би бол чадахгүй юмаа л хийх гэж оролдож, түүнд суралцахыг хичээдэг” гэж бурханыг ёжилсон маягаар хэлсэн байдаг.

А.Шадрин: ҮЗЭСГЭЛЭНГИЙН СЮРРЕАЛИЗМ, ФАНТАЗЫН ОРОН ЗАЙГ БИ ҮЗЭГЧДЭД МЭДРҮҮЛЭХИЙГ ЗОРЬСОН Биологич мэргэжилтэй, дунд сургуульд байгалийн ухааны багшаар ажиллаж байгаад бизнес хөөсөн Александр Шадриныг урлагтай юу холбож байна вэ? Энэ эрхэм манай нийслэлд ирэхдээ П.Пикассо, С.Далигийн уран бүтээлийн дэлхий дээрх дөрөв дэх том коллекцтой хэмээн өөрийгөө зарласан билээ. Гэвч түүний талаар судлаад үзтэл бүтээлүүдийг нь жинхэнэ оригинал гэж нэрлэж боломгүй санагдлаа. Ямартаа ч “Цуглуулагч хүн цуглуулдаг эд зүйлстэйгээ адилхан” гэж ярьдаг нь үнэний ортой аж. Бидний өмнө маш этгээд үг хэллэгтэй, хүмүүсийг гайхшируулж, анхаарлыг нь татаж сурсан нэгэн эрхэм зогсож байна. Та С.Дали, П.Пикассогийн коллекцийг ямар дэс дараалалтайгаар цуглуулсан бэ? Мөнгө л байвал цуглуулга бүрддэг. Би ямар нэгэн дүрэм журамд баригдалгүйгээр, өөрт таалагдсан зүйлсээ л худалдан авдаг. Бөөндөж, коллекцоор нь авахад арай хямд тусдаг болохоор ганц ганцаар нь цуглуулах биш, таалагдсан коллекцоо шууд л авчихдаг юм. Яагаад цуглуулдаг вэ гэхээр, энэ бол маш ашигтай хөрөнгө оруулалт. Монголд дэлгэгдэж буй энэ үзэсгэлэнгийн коллекцуудыг ямар шалгуураар сонгосон бэ?

Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музейд дэлгэгдсэн бүх уран бүтээл шинж чанараараа хүчтэйд тооцогдоно. Энэ үзэсгэлэнд С.Дали, П.Пикассо нарын 200 уран бүтээлийг дэлгэлээ. Музейн зай талбайгаас шалтгаалаад зарим уран бүтээл нь багтсангүй. Та үзэсгэлэнгийн нээлтийн үеэр С.Далигийн эхнэр Елена Ивановна Дьяконоваг Татарстан дахь казанийн мурзын овгоос гаралтай гэж хэллээ. Мурзууд татарстаны хаант төртэй шууд холбоотой бөгөөд Алтан урагаас тусгаарлаж оросын газар нутагт

25 оршин сууж байсан гэдэг. Дьяконоваг Далигийн уран бүтээлд багагүй хувь нэмэр оруулсан гэж урлаг судлаачид үздэг. Иймээс алдарт уран бүтээлчийн эхнэрийн талаар илүү дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгнө үү? Энэ мэдээллийг бид өөрсдөө судлаж байж олж мэдсэн болохоор урлаг судлаачид, түүхчид биднээс тусгай зөвшөөрөл авч, судалгааны ажлаа хийж байгаа. Иван Грозный хаан Казанийг эзэлчихээд нутаг буцахдаа нэгэн мурз хөвгүүнийг авч явсан байдаг. Тэр хөвгүүн хааны ордонд өсч, үнэн алдартны шашны дьякон буюу санваартан болжээ. Эндээс Елена Ивановнагийн Дьяконова гэх овгийн тайлбарыг олж болно. Тэр мурз хөвгүүн Чингисийн үр удам байсан болохоор ч тэр үү хааны ордноос зугтаж, Сибирьт нутаглаж, өөрийг нь дагадаг хамсаатнуудтай болсон байдаг. Түүнийг хүмүүс санваартан байсан болохоор “дьякон” гэж хочилдог байж. Энэ хүний үр удмаас лам хүн төрөөгүй ч овог нь Дьяконов гэдгээрээ үлджээ. Тэрхүү мурз хөвгүүнээс гаралтай Елена Ивановнагийн аавынх нь тал маш чинээлэг хүмүүс байсан. Түүний өвөө л гэхэд маш баян банкир байв. Гэвч Елена өөрийнхөө гарал үүслийг чандлан нууцалдаг байсан юм билээ. Учир нь, засгийн эрхэнд большевикууд гарч ирснээр түүний хамаатан садангууд бүгд хэлмэгдэж, буудуулсан байдаг. Иймээс тэр гарал угсааныхаа тухай хэнд ч ярьдаггүй байсан. Аавынх нь тал Чингисийн үр удам байсан болохоор тэр биз. Одоо та ээжийнх нь тухай сонсоод бүр ч гайхна. Учир нь, ээж нь улаан хувьсгалч хүн байсан. Еленагийн аав прокуророор ажилладаг, чинээлэг нэгэн байсан болохоор ээж нь амьдралдаа ажил хийж үзээгүй, зөвхөн хувьсгалын үзэл суртлыг түгээх үүрэгтэй байв. Аав нь өтөл насыг наслаагүй тул ээж нь дөрвөн хүүхдээ ганцаараа хүмүүжүүлсэн. Елена насаараа оросын тагнуулын байгууллагын хараа хяналтанд явсан учир тэдний гэр бүлийн тухай архивын баримт бидэнд олдсон юм. Еленагийн аав нь Чингисийн үр удам байж болох тухай мэдээллийг интернэтээс олж мэдэх хэмжээнд олон нийтэд цацагдсан болов уу? Бид энэ архивын баримтын оюуны өмчийг эзэмшиж байгаа. Олон нийтэд нээлттэй болгоогүй байна. Энэ баримтыг испанийн Фигерас музейд санал болгосон чинь тэдний

дайсан болж хувирсан. Яагаад гэвэл, тэд С.Далигийн эхнэртэй холбоотой бүхий л мэдээллийг шинээр бичих шаардлагатай болно гэсэн үг. Елена Ивановнагийн тухай урьд нь хэн ч ийм их баримттай дэлгэрэнгүй мэдээллийг өгч байгаагүй. Түүнчлэн, манай мэдээллийг ашиглахыг хүсвэл эх сурвалж дээр биднийг дурдах учиртай юм. Мөн мэдээлэл авсаны төлбөрийг бидэнд төлөх шаардлагатай. Тэгэхээр испанийн музейнүүдэд энэ нь ашиггүй л дээ. Үзэсгэлэнгийн нээлтэн дээр ямаа авчирсан байсан. Энэ ямар учиртай юм бэ? П.Пикассо нэгэн жижигхэн ишигтэй байсан. Эсмеральда гэж нэрлэсэн тэр ишгэндээ их хайртай учир гэртээ, бүр өөрийнхөө орон дотор унтуулдаг байсан. Харин тэр нь том болоод Пикассогоос өөр хүнийг үздэггүй, мөргөж дайрдаг, энэ тэндгүй юм нурааж явдаг амьтан болсон юм. Уран бүтээлч түүнийг олон бүтээлдээ мөнхөлсөн. Тэрбээр эр ямааг эмэгтэй хүний нэрээр нэрлэж, бүтээлдээ эмэгчнээр дүрсэлдэг байсан. Хачирхалтай нь Дали ч гэсэн ямаанд дуртай байсан. Тэрбээр ямар нэгэн зочид буудалд буудаллахдаа ямаатай хамт ордог бөгөөд хаана ч явсан өөрийгөө хөдөө байгаа юм шигээр мэдрэхийг хүсдэг байсан гэдэг. Энэ хоёр уран бүтээлчийн бүтээлд ямаа нь сюрреализмыг илэрхийлдэг. Тиймээс би үзэсгэлэнгийн нээлтийн үеэр заавал саарал ямаа байлгахыг Занабазарын музейн удирдлагаас хүссэн юм. Үүнээс гадна би Монголыг Чингис хааны баатруудаар төсөөлдөг болохоор хоёр морьтон баатрыг ямаатай хамт алхуулах санал тавьсан. Энэ хүсэлтийг минь биелүүлсэн тус музейн удирдлагуудад маш их баярлаж байна. Үүгээрээ би үзэсгэлэнгийн сюрреализм, фантазын орон зайг үзэгчдэд мэдрүүлэх зорилго агуулсан юм. Нийслэлчүүд маань таны коллекцийг оригинал эсэх талаар олон таамаглал дэвшүүлж байгаа. Та үүнд ямар хариулт өгөх вэ? Зөвхөн оригиналууд байгаа. Миний коллекцууд ОХУ-ын Соёлын яамны хяналтан дор байдаг учир нутгаасаа нааш зөөхөд амаргүй байлаа. Миний бүх бүтээл үүсэл гарлын гэрчилгээтэй. Гэхдээ эдгээр бүтээлийг жинхэнэ эсэх талаар эргэлзэж буй хүмүүс энэ үзэсгэлэнг үзэхгүй байсан нь дээр гэж бодож байна.

/А.Шадрины талаар судлаад үзтэл, ерөөс түүний үзэсгэлэнг зохион байгуулсан хот болгоны иргэд коллекцийнх нь жинхэнэ эсэхэд эргэлзэж байжээ. Тухайлбал, 2008 онд Воронеж хотод үзэсгэлэнгээ гаргахад нь ОХУ-ын НТВ телевиз “Тус үзэсгэлэнд дэлгэгдсэн бүтээлүүд нь С.Дали, П.Пикассогийн

26 бүтээлүүдийн литографик буюу өнгөт бараар бүтээсэн хувилбар юм. Эдгээр шиг үүсэл гарлын гэрчилгээтэй бүтээлүүд дэлхий даяар олон зуун ширхэг байдаг. Тиймээс үнийн хувьд ч гэсэн яг оригинал бүтээлүүдээсээ харьцангуй хямд байгаа юм. Энэ үзэсгэлэнд толилуулсан уран баримлууд С.Далиг таалал төгссөний дараа бүтээгдсэн хэдий ч хуулийн дагуу уг зохиогчийн бүтээл гэж тооцогддог” хэмээн мэдэгдсэн бол 2011 онд Россия телевизийн Челябинкс дахь салбараас “Үзэсгэлэнд толилуулсан бүтээлүүд Далигийн уран бүтээлтэй их төсөөтэй байна. Гэвч жинхэнэ эх хувийн талаарх тайлбарыг энэ салбарын нарийн мэргэжлийн хүн л өгч чадна” гэж мэдээлж байжээ. Нөгөөтээгүүр, оросын олон жижиг хотын иргэд жинхэнэ ч бай, жинхэнэ биш ч бай, С.Дали, П.Пикассогийн бүтээлийг бодитоор үзэх завшаан тохиож буйд ихэд олзуурхан хүлээж авсан байна. Нэмж хэлэхэд, тухайн уран бүтээлчийн оюуны өмчийг эзэмшдэг сангийн зөвшөөрлөөр өнгөт бараар бүтээсэн хувилбарыг литографик гэж тодорхойлдог бөгөөд энэ нь тодорхой тоогоор л гардаг аж. Литографикийн гарал үүслийн албан ёсны гэрчилгээ байгаа тохиолдолд үүнийг зохиогчийн бүтээл гэж тооцдог байна. Сурв./ Энэ хоёр уран бүтээлчийн бүтээлийг олон жил цуглуулсан хүний хувьд та нарийн холбоос үүсгэж, бүтээлүүдтэй нь өөр нэгэн хэлээр харилцдаг болсон байх...? Би Пикассогийн уран бүтээлийг гэртээ өлгөсөн байсан боловч буулгуулсан. Учир нь, түүний бүтээлүүд дэндүү хурц мэдрэгддэг эрэгтэйлэг ауратай юм. Манай гэрт өөрөөс минь гадна бас нэг эрэгтэй хүн байгаагаар би мэдрэхгүйн тулд Пикассогийн бүтээлийг интерьертээ ашиглахаа больсон. Ерөөс аливаа уран бүтээл бүтээгч хүнийхээ энерги, эрч хүчийг шингээж “амьд” болдог. Пикассо бүхий л амьдралынхаа туршид архи дарс ууж, үнэтэй сигар татаж, эмэгтэйчүүдээр өөрийгөө хүрээлүүлэх дуртай хүн байсан шүү дээ. Тэр бүсгүйчүүдийг бээлий шиг сольдог байсан бол эрэгтэй найзуудыгаа хэнээр ч сольдоггүй, нөхөрлөлийг дээдэлдэг байсан. Харин Далигийн хувьд уран бүтээл нь эмэгтэйлэг гэж хэлж болохоор ауратай байдаг. Далид ганц эхнэр нь л байхад хангалттай байсан. Энэ хоёр уран бүтээлчийн хувь заяа юун дээр огтлолцдог вэ? Пикассо бүхий л амьдралаараа Далид туслаж ирсэн. Хэрэв Пикассо байгаагүй бол Дали ч байхгүй байх байсан. Пикассо Далигийн хувьд уран бүтээлийнх нь загалмайлсан эцэг гэж болно. Тэр Далигийн авьяасыг долоон настайд нь илрүүлсэн гэж ярьдаг. Пикассо нэгэн танилындаа зочлон очиход тэнд бяцхан Дали усан үзэм идэнгээ тосон будгаар нэгэн зураг зурж байж. Усан үзмийнхээ ясыг хаялгүй гартаа цуглуулсныг нь Пикассо анзаарч “Усан үзмийн ясаараа чи юу хийх вэ?” гэж дооглонгуй асуухад Дали яснуудаа шууд л зурган дээрээ наасан гэдэг. Тэгээд Пикассо Далид “Чи агуу их зураач болох юм байна” гэж хэлсэн тухай яриа бий. Далийг 19-тэй байх үед тэд дахин уулзжээ. Тухайн үед Далийг дүрслэх урлагийн академиас хөөсөн байсан ч тэрбээр олон улс даяар орчин үеийн

урлагийн тухай лекц уншиж явдаг байв. Нэгэн өдөр Дали Пикассотой уулзахаар шийдэж, гэрт нь очжээ. Харин Пикассо түүний нүүрс шиг хар нүдийг дутуу онгойсон хаалганыхаа завсраар хальт хараад л шууд таньсан гэдэг. Тэрбээр Дали болон түүний эхнэрт Америк руу явах тасалбарыг нь худалдан авч өгч тусалсан юм. Пикассо түүнийг Америкт нэр алдарт хүрнэ гэж итгэсэн нь удалгүй биелэлээ олсон. Гэвч 1949 онд Дали Испанид эргэж ирснийхээ дараа хэвлэл мэдээллийнхэнд маш бүдүүлэг мэдэгдэл хийсэн юм, “Намайг алдартай болсны дараа Пикассо надаас тасалбарынхаа мөнгийг нэхсэн” гэж. Энэ явдал Пикассогийн хувьд маш гутамшигтай байсан байж таарна. Тиймээс түүний хувьд Дали гэдэг хүн үүрд үхсэнд тооцогдсон. Дали гэмээ цайруулахын тулд Пикассогийн үзэсгэлэнгүүд дээр очиж, уран бүтээлүүд дээр нь цэцэг тавьдаг байлаа. Гэвч Пикассо түүнтэй 1949 оноос хойш ахиж харилцаагүй юм. Таны цуглуулгаас аль бүтээл хүмүүсийн харааг хамгийн их булаадаг вэ? Би өнгөрсөн оны есдүгээр сард энэ цуглуулгаараа Латвийн Рига хотод үзэсгэлэн дэглэсэн. Тэр үеэс хойш бүтээлүүдээ дээд зэргээр хамгаалагдсан шилэн хоргонд хийх болсон. Учир нь, үзэсгэлэнг зохион байгуулж байсан Латвийн Урчуудын эвлэлийн байранд хар тамхины нөлөөнд автсан нэгэн үзэгч залуу Далигийн “Сахиусан тэнгэрийн совин” гэх 50 мянган еврогийн үнэтэй бүтээлийг авч хаяж, гэмтэл учруулсан юм. Энэ тухай материал интернэтэд зөндөөн бий. Ригийн тэрхүү сүйтгэгч залуу гагцхүү энэ баримлыг л онцолж, “Би үхмээргүй байна!” гэж хашгираад газар шидсэн юм. Тэгээд шилэн цонхнуудыг хагалж, гараа зүсч, үймээн дэгдээсэн. Ашгүй цагдаа нар ирж түүнийг авч гарсан. Яагаад тэр залуу заавал энэ бүтээлийг сонгосон нь сонирхолтой. Уг бүтээлд дүрслэгдсэн эрхий хуруу бол Сезар Бальдаччинигийн хуруу юм. Сезар 1960-аад

27 онд хаягдмал төмрөөр уран баримлууд бүтээж, нэр алдарт хүрсэн. 1984 онд түүний бүтээсэн зургаан метр өндөр хурууны хөшөө Францын Ля Дефанс хороололд байдаг байсан. Тухайн үед европ даяар соёлын хямрал болж, гадаа байдаг энэ мэт олон хөшөө эвдэгдэж сүйтгэгдсэн. Тэгвэл Далигийн тэрхүү бүтээлд европын соёлын уналтыг Сезарын хөшөөний өмнө сууж буй гүн бодолд автсан сахиусан тэнгэрээр илэрхийлжээ. Харин зүүн талд нь мод болж, хүн төрхөө алдаж буй европ хүнийг дүрсэлсэн байдаг. Дали европын соёлын мөхлийг зөн совингоороо мэдрэхийн сацуу шинэ соёл мэндлэхийг ч үгүйсгээгүй юм. Тэрбээр модон хүний үндсийг олон тийш салаалуулж уг санаагаа илэрхийлжээ. Тэр залуу уг бүтээлийг гүн гүнзгий мэдэрсэн учраас л “Би үхмээргүй байна!” гэж хашгирсан байж таарна. Тэрбээр өөрийгөө энэ бүтээлтэй зүйрлэж, ийм үйлдэл хийсэн гэдэгт би итгэдэг. Европын соёлын мөхөл гэснээс, та соёлын даяарчлалд хэрхэн ханддаг вэ? Үндэстэн болгон өөр нэгэн үндэстэнд “идүүлэхгүй” байхын төлөө санаа зовох хэрэгтэй. Энэ утгаараа Дали, Пикассо хоёр испанийн соёлд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан. Тэд уран бүтээлийнхээ бүх санаа сэдлийг үндэснийхээ соёлоос авсан байдаг. Энэ хоёр уран бүтээлч олон улс даяар испанийн жинхэнэ өнгө төрхийг харуулснаараа алдаршсан. Тэдний нэгэн адил үндэсний өв соёлоо орчин үеийн соёлтой холбосон хүн бол буриадын Даши Намдаков байна. Өдгөө Шанхайд амьдарч буй Даши Намдаков устаж буй буриад-монголын соёлыг

Сальвадор Дали “Сахиусан тэнгэрийн совин” 1977 он. Хүрэл.

олонд таниулснаараа алдартай болсон юм. Тэгэхээр монголын уран бүтээлчид ч дахин давтагдашгүй монгол соёлоо дэлхийд таниулах нь чухал болов уу. Цуглуулгаа нэмж баяжуулах бодол танд бий юу? Надад Пикассогийн керамикийн ажлууд их таалагддаг. Тиймээс хэдэн керамик ажлаар цуглуулгаа арвижуулах бодол байна. Сонирхуулахад, Занабазарын музейд дэлгэгдсэн энэ үзэсгэлэнгээс маань Пикассогийн керамикан уран бүтээлийн бүхий л үеийг харж болно. Хамгийн эртний бүтээл нь 1949 оных, хамгийн сүүлийнх нь 1979 оных байгаа. Та дараагийн үзэсгэлэнгээ дэлхийн аль хотод дэлгэх вэ? Би Хятадын зах зээлд нэвтрээд байгаа. Дараагийн аяллын цэг маань Хятадад байх болно. Ярилцлагыг: З.Ариунболор Гэрэл зургийг: Б.Одгэрэл

Олон улсын музейн өдөр Нийслэлийн музейнүүд уламжлал ёсоор жил бүрийн тавдугаар сарын 18-нд “Олон улсын музейн өдөр”-ийг тэмдэглээд 13 жилийн нүүр үзэж байгаа ба энэ жил “Музей ба Соёлын өвийн дурсгалт газар” гэсэн уриан дор тэмдэглэн өнгөрүүлэх гэж байна. Уг үйл ажиллагааны цар хүрээ жилээс жилд өргөжиж, оролцогч байгууллагуудын идэвх, оролцоо нэмэгдсээр байгаа билээ.

Монголын үндэсний музей. Утас: 326802, 70110913

V/18-нд 11.00 цагт “Ноён уулын дурсгал” олон нийтэд зориулсан лекц

Д.Бумаа /Prof. Ph.D/ “Олон улсын музейн өдөр”-ийн тухай танилцуулга хийнэ. Н.Эрдэнэ-Очирын /Ph.D/ судалгааны ажилд үндэслэгдсэн уг лекцэд ирснээр Та Ноён уулын ач холбогдол, тэндээс олдсон чухал олдворуудын талаар хэвлэлээр цацагдаж байгаагүй мэдээллүүдийг авах боломжтой. Үндэсний музейн хамт олон “Хүннү ширмэл ширдэг” эвлүүлдэг тоглоомыг үзэгчдэд танилцуулна. Энэ тоглоом нь домгийн амьтдын дүрсийг нүдлэн тогтоох, тухайн цаг хугацаа, орон зайд өөрийн төсөөллөөр аялах, ширмэл ширдэг ур хийцээс хосгүй үнэт үзмэрийн үнэ цэнийг ойлгож, танин мэдэх ач холбогдолтой.

V/18-нд 12.00 цагт “Зөв монгол хүүхдийг номоор хөгжүүлэх боломж” лекц

МУСГЗ, Олон улсын хүүхдийн утга зохиолын зургаан удаагийн шагналт, хүүхдийн зохиолч Жамбын Дашдондог уг лекцээрээ “Чулуун хуудаст номоор аялсан нь” номдоо үгүүлсэн хүн чулуун хөшөө, хадны зургийн тухай судалгаагаа танилцуулна. Монголын соёлын өвийн дурсгалт газруудтай ийн танилцах нь хүүхдийн төлөвшилд эерэгээр нөлөөлж, тэднийг номоор хөгжүүлэх нэгээхэн алхам болно гэж үзэж байна.

V/17-нд 11.00-16.00 цагт “Их хүрээний түүх соёлын дурсгал” аялал

Г.Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музей Утас: 326060

Тус музейгээс Улаанбаатар хотын соёлын үл хөдлөх дурсгалт газруудаар аялах аяллыг зохион байгуулах гэж байна. Занабазарын музей, нийслэлийн анхны шав тавьсан газар, Чойжин ламын сүм музей, Богд хааны ордон музей, Зайсан толгой, Их тэнгэрийн амны хадны зураг гэх мэт нийслэлтэй холбоотой дурсгалт газруудын түүхийг залуу иргэддээ танилцуулж, хайрлан хамгаалах сэдэл төрүүлэх нь тус аяллын зорилго юм.

V/18-нд 11.40 цагт Музей ба Соёлын өвийн дурсгалт газар

Монгол төрийн түүхийн музей. Утас: 51-266318, 99286030

Монгол улсаас ЮНЕСКО-д бүртгэгдсэн байгалийн болон соёлын өвийн батламжуудыг олон нийтэд танилцуулах зорилго бүхий тус өдөрлөгөөр “Бурхан Халдун уул, түүнийг хүрээлсэн газар” батламжтай холбогдуулан Бурхан Халдун уулын тахилгатай холбоотой гэрэл зураг, дүрс бичлэгүүдийг дэлгэрэнгүй танилцуулж, улмаар тахилгад хэрэглэгддэг Ерөнхийлөгчийн “Тэнгэрт өргөх айлтгал бичиг” болон бусад эд зүйлсийг дэлгэн үзүүлэх, сурталчлах ажлыг зохион байгуулна. Мөн Ерөнхийлөгчийн зарлигийн эх хуулбарыг ЮНЕСКО-гийн Монголын үндэсний хорооноос авсан батламжийн хамт дэлгэн үзүүлэх аж.

V/18-нд 13.00 цагт “Хааны ордон-соёлын дурсгалт газар” үзэсгэлэнгийн нээлт, ярилцлага

Богд хааны ордон музей. Утас: 343071

Ихэнх хүмүүс Богд хааны ордон музейг зорихдоо үзмэрүүдийг нь л сонирхдог болохоос Богдын ордныг өөрийг нь Нийслэл хүрээний үеэс өвлөгдөж ирсэн түүхэн дурсгалт газар гэдэг утгаар хүлээж авдаггүй. Тэгвэл энэ хэвшмэл сэтгэхүйг эвдэх зорилгоор тус музейн ажилчид 1893 онд оросын эрдэм шинжилгээний экспедицийн авсан гэрэл зургуудад түшиглэн хийсэн судалгааны ажил, ярилцлагыг үзэгч олонд толилуулах гэж байна. Нийслэл хүрээний үед Богд хааны сууж асан тусгай хамгаалалтын бүс нутаг буюу одоогийн музейн байрлаж буй газрыг “Өндгөн сүргийн нутаг” гэж нэрлэдэг байжээ. 2001 онд тус музейг нийслэлийн нэгдүгээр зэрэглэлийн хамгаалалтанд авсан билээ.

Улаанбаатар хотын музей. Утас: 450960

V/18-нд 11.00 цагт “Социалист Улаанбаатар хот” үзэсгэлэн Улаанбаатар хотын музейн сан хөмрөгт түүхэн үйл явдлуудын гэрч болсон олон гэрэл зураг, уран зураг, баримт хадгалагдаж байдаг. Тэгвэл энэ удаагийн үзэсгэлэнгээр “Гамма” агентлагийн технологиор үзэгчдийн хүртээл болгож буй хар цагаан гэрэл зургуудаар мэлмий, оюунаа баясгах боломжтой. Дашрамд та Нийслэл хүрээний үеийн архитектурын түүхэн дурсгал болсон музейн байртай нь ч танилцаад аваарай.

VI/16-17-нд “Би хотын иргэн” боловсролын ажил

Улаанбаатар хотын музейгээс ЕБС-ийн сурагчдын боловсролд зориулан “Би хотын иргэн” сэдэвт ажил зохион байгуулах гэж байна. Тэд “хотын иргэн” гэж хэн байх ёстой талаар, иргэдийн нийгмийн үүрэг хариуцлагын тухай ойлголтыг сурагчдад өгөхийг зорьжээ. Тус музейгээс энэ зун хоёр том ажил өрнүүлж буйн нэг нь Улаанбаатар хотын соёлын өвийн дурсгалт газруудыг тэмдэгжүүлэх явдал юм. Одоогоор тэд 14 газрын тэмдэгжүүлэлтийг хийгээд байна. Харин хоёр дахь ажил нь нийслэл дэх заавал үзэх ёстой дурсгалт газруудын жагсаалтыг гаргах явдал юм. Өдгөө 20 газар уг жагсаалтад тэмдэглэгдээд байгаа аж. Ийнхүү тэд улс орныхоо аялал жуулчлалын салбарт ч үнэт хувь нэмрээ оруулсаар байна.

Их хотын залууст анхны 3D киноны гайхамшгийг мэдрүүлж, орчин цагийн кино театрын жишиг болсоор ирсэн “Тэнгис” үзэгчдэдээ байнга шинэ содон бэлэг барьдаг. Энэ талаар тус кино театрын маркетингийн ахлах менежер Д.Цэнгэлтэй /PhD/ ярилцлаа.

учин нэгэн жилийн ойгоо угтаад та бүхэн үзэгчдэдээ ямар бэлэг барьж байна вэ? “Ялалт” кино театрын суурин дээр байгуулагдсан гэдэг үүднээс бид дөрөвдүгээр сарын 29-нийг “Тэнгис” кино театрын 31 жилийн ойн баяр гэж тэмдэглэж байгаа. Хамт олондоо, нийт уран бүтээлчид, үзэгч олондоо өнгөрсөн бүхий л хугацаанд бидэнтэй хамт байсанд талархал илэрхийлье. “Тэнгис” кино театр 31 жилийн ойгоо тохиолдуулан 31 хосыг шагнасан. Хосууддаа зориулж “Хосын карт” гаргасан. Энэхүү бэлгийн картанд дараа дахин кино үзэх, мөн “Тэнгис” кино театрын дэлгэцээр мэндчилгээ дэвшүүлэх эрхийн бичиг агуулагдаж байгаа. Түүнчлэн, дөрөвдүгээр сарын 29-ний өдөр төрсөн Тэнгис нэртэй бүх хүүхдийг үнэ төлбөргүй кино үзэх эрхийн бичгээр шагнаж, энэ өдөр үйлчлүүлсэн үнэнч хэрэглэгчдийнхээ Loyalty картын оноог хоёр дахин нэмсэн. Манай театрт дөрөвдүгээр сарын 28-нд “Чоно хонь хоёр” монгол дуу оруулалттай орос хүүхэлдэйн кино, 29-нд “Ратчет Кланк хоёр” холливудын нэгэн жижиг студид бүтээгдсэн хүүхэлдэйн кино тус тус нээлтээ хийлээ. Урьд нь бид гадны киног дэлхийн стандартын дагуу дундын дамжуулагчтайгаар авдаг байсан бол энэ удаад “Ратчет Кланк хоёр” хүүхэлдэйн киног студиэс нь шууд авч, арын бүх ажил, маркетингийг нь хийж бусад кино театрууддаа гаргах гэж хичээлээ. Бидний саналыг “Хүннү” кино театрынхан маань дэмжээд үзэгчдийн хүртээл болгож байна. Киног үйлдвэрлэлийн процесс буюу студиэс нь шууд авч гаргахад нэлээд ажиллагаатай байдаг юм байна. Тун удахгүй тавдугаар сарын 20-ноос “Ууртай шувууд” хүүхэлдэй монгол дуу оруулгатай гарах болно.

Яагаад дундын дамжуулагчгүйгээр кино авах болсон нь, тэр дундаа хүүхэлдэйн кино сонгосон нь сонирхол татаж байна? Үйлдвэрлэгчээс дундын дамжуулагч дээр очоод, тэндээс кино театр, IPTV гэхчлэн эцсийн хэрэглэгчдэд хүрдэг уламжлалт шат дамжлагаар явахгүйгээр, үйлдвэрлэгчээс шууд авч буй нөхцөлд өртгийн хувьд нэмүү өртөг гарч ирдэг. Дээрээс нь маш өндөр шаардлагатай байдаг. Жишээ нь, энэ киног гаргахад орчуулж болно, болохгүй гэх зэрэг асуудлууд хөндөгдөнө. Дамжуулагчгүйгээр бол хүссэн киногоо авч болно. Монголын зах зээл дээр ихэвчлэн адилхан кинонууд гардаг. Тэгвэл бид өөрсдөө зах зээлд эрэлттэй бүтээгдэхүүнээ сонгож оруулж ирнэ гэдэг давуу тал. Алсдаа гадаад зах зээл рүү нэвтрэх, олон улсын фестивальд оролцох боломжууд нээгдэнэ. Эхний алхам болгож “Ратчет Кланк хоёр” хүүхэлдэйн киног авч ирснээр бид багагүй туршлага хуримтлууллаа. Манай киноны зах зээл олон улсын хувьд жижиг зах зээлд тооцогддог. Нэлээд олон газарт санал тавихад холливудын жижиг хэмжээний Cinema Management Group бидний саналыг хүлээн авч, хамтран ажиллахаар болоод байна. Ерөнхийдөө хүүхдүүд маань компьютер тоглоомын дүрүүдтэй их ойр дотно болсон. Тиймээс Playstation сига тоглоомын гол дүрүүдээр дамжуулан найз нөхдийн харилцаа, үнэнч сэтгэлийг харуулах үүднээс энэ хүүхэлдэйн киног сонгож авсан юм. Жижиг биетэй, өөртөө итгэлгүй Ратчет үнэг, Кланк нэртэй робот найзтай болоод сансрын хамгаалагч болохыг мөрөөддөг. Нөгөө талаас, баатар гэдэг нь заавал том биетэй байх албагүй. Жижиг биетэй, хэн ч биш байсан ч сэтгэл зүрхээ дайчлаад хөдөлмөрлөх юм бол гавьяа байгуулах боломжтой гэдгийг харуулсан. “Ратчет Кланк

33 хоёр”-ыг үзсэн хүүхэд болгонд “Тэнгис” кино театртай хамтран ажилладаг Пэпси компанийн Миринда ундааг бэлэглэж байгаа. Монголын кино урлагийн хөгжилд оруулж буй танай театрын хувь нэмэр...? Холливудын томоохон студиудтай бид хамтарч ажиллахыг мөрөөдөж байна. Мэдээж эхний алхмаа хийчихлээ. Тэнгис, NTV, Skymedia зэрэг компаниуд нь хамтын удирдлагатай томоохон группийн охин компаниуд. Бидэнд театр, IPTV, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл байна. Энэ давуу талаа ашиглаад Orange студийг байгуулж, монголын кино уран бүтээлчдийн дунд продюсер хэлбэрээр хамтын ажиллагаа эхлүүлэх гэж байна. Уран бүтээлүүд хийгдсэний дараа энэ тухай албан ёсоор мэдээлнэ. Бид хэн нэг хүн кино авч ирэхийг хүлээх биш, өөрсдөө хамт бүтээлцэх, гаднаас оруулж ирэх гэхчлэн үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэхийг зорьж байна. 2015 онд бид “Монголын кино урлагийн нэвтэрхий толь-II” боть номыг найруулагч Жигжидсүрэн, түүний эхнэр Цэцэгээ нартай хамтарч гаргасан. Уг номд нийт 250 гаруй бүтээл, 650 гаруй уран бүтээлчийн нарийн мэдээлэл багтсан. Манай театр 2016 онд гадаадын 24, монголын 22, нийт 46 кино гаргаад байна. Мөн Монголд суугаа гадаадын Элчин сайдын яамдтай хамтарч гурван фестиваль зохион байгуулсан. Тэнгис кино театрт сүүлийн жилүүдэд монголын ямар кинонууд борлуулалт сайтай байв? 2013 онд “Зэрлэг цэцэгсийн хүлэмж”, 2014 онд “Зүрхээр наадагч”, 2015 онд “Танхай тээгч”, 2016 онд “Атганд үлдсэн эрдэнэ” гэсэн кинонууд борлуулалтаараа тэргүүлсэн. Хэрэв та анзаарсан бол, сүүлийн дөрвөн жилд хамгийн эрэлт ихтэй байсан эдгээр киноны гурав нь “Хувьсал” продакшны уран бүтээл байна. Сүүлийн үед маш олон залуус кино салбарыг сонирхож, шинэ уран бүтээлд хүчээ сорьж байна. Гэхдээ би нэг зүйлийг хэлмээр байна, яг мэргэжлийн хүмүүс нь л энэ салбарын хөгжилд анхаарч, авч яваасай гэж. Түүнээс биш, киногоор мөнгө олж болно гэдэг үүднээс битгий хандаасай. Кино нь үзэл суртлын

маш чухал зэвсэг байдаг учраас үүнийг буруугаар битгий ашиглаасай. Үзэл суртал гэснээс, манай театрт тавдугаар сарын 30-наас “Жангар” хүүхэлдэйн кино гарч эхэлнэ. Бид багаасаа л Гэсэр, Жангарын баатарлаг туульсын талаар сонсож өссөн. “Туульс хайлах” хэмээн нэрлэгддэг, үлгэрийг ярихын оронд дуулж өгдөг энэхүү гайхалтай соёлын өв дэлхий дээр өөр хаана ч байхгүй. Энэ үзэл суртал, монголын эртний сайхан соёлыг хүүхэлдэй хэлбэрээр хүргэж байгаа нь хүүхдүүдийг багаас нь монгол ахуй соёлтой танилцуулах чухал ач холбогдолтой. Кино урлагийг шимтэн сонирхож буй залууст юуг зөвлөх вэ? Хүн болгон ирээдүйгээ сайхнаар төсөөлдөг. Гэхдээ сайхан амьдралыг ганцхан өдрийн дотор бий болгочихдоггүй. Юуны өмнө маш олон хүний хүч хөдөлмөр шингэсэн оюуны өмчийг хүндэлж сур, хулгайн кино үзэхгүй, интернэтээр кино татаж үзэхгүй байж сураарай гэж захимаар байна. Ер нь Солонгос шиг хүн бүр өөрийн регистрээр бүртгүүлсэн нэг л хаягаар нийгмийн сүлжээнд оролцдог бол бүх асуудлыг шийдвэрлэх боломжтой. Хэрэв энэ салбарт ажиллахыг хүсч байгаа бол үнэ цэнийг нь мэдэрч, хүндэлж, хамгаалж сурах хэрэгтэй. Ингэж сурахгүй л бол хэн ч чамайг эргүүлээд үнэлэхгүй. Жишээ нь, хүүхэлдэйн киног хийхийн тулд маш олон хүмүүс яаж хөдөлмөрлөдгийг, нэг үйл хөдлөл дүрслэх гэж 100 зураг зурдгийг үнэлэх хүн нь байгаарай. Залуучууд маань хүүхэлдэйн киноны салбарт нарийн мэргэжил эзэмшээсэй. Монголд энэ салбарын дуу, дүрсийг задлах нарийн прожект орж ирлээ гэхэд бэлтгэгдсэн хүний нөөц байдаггүй. Киноны дууны инженер, микс мастринг хийдэг инженер гэх мэт нарийн мэргэжлүүд маш их эрэлттэй, ирээдүйтэй учраас хүүхэд залуусыгаа энэ чиглэлээр суралцаасай гэж хүсч байна. Эцэст нь хэлэхэд, “Төсөөллөөс ч илүүг Тэнгис кино театраас” мэдэрч байдаг үзэгчдэдээ маш их баярлалаа. Та бүхний эрэлт хэрэгцээг хангаж ажиллахын тулд улам их хичээх болно. Ярилцлагыг: Д.Дашмөрөн

COME IN WE’RE OPEN

GUMUDA / REVO / GENUINE BROASTER CHICKEN / 93//KIDULT / BLOOM / ДУНД ГОЛ VINYL / NEW AVENUE / ФРАНЦ КАФКА / СЭЙФ ШИГ АЮУЛГҮЙ ХҮНСНИЙ АГУУЛАХ “REVO” Bar & Venue Сөүлийн гудамжинд Сант-Асар төвийн замын эсрэг талд будаг нь ханхалсан шинэхэн уушийн газар нээгдсэнийг та анзаарсан уу?

Gumuda консепт дэлгүүр & кафе UBS Music хөгжмийн сувгийг мэдэхгүй хүн гэж үгүй. Маш загварлаг, дугаар болгон дээр хувцаслах хэв маяг нь өөрчлөгддөг, мэдрэмжтэй, цовоо цолгиун хоолойтой нэгэн хөтлөгч байсныг санаж байгаа байх. Түүний зоримог шийдлүүдэд би үргэлж дуртай байсан. Ялангуяа дреадлок хийлгэсэн үсэнд нь. Тэрбээр загварын блог хөтөлж байгаад “Гүмүда” консепт дэлгүүр нээх гэж байгаагаа фэйсбүүктээ зарласнаас хойш догдлон хүлээх болсон юм. Дөрөвдүгээр сарын 16-ны нээлтэн дээр нь биечлэн очиж амжаагүй ч маш олон хүний хорхойг хүргэж, монгол дизайнеруудын талархлыг хүлээсэн тухай сураг сонсов. Монголд чадварлаг дизайнерууд хүч түрэн гарч ирж буй ч өнөөг хүртэл хувцсаа борлуулах дэлгүүргүй л байлаа. Дизайнер ба хэрэглэгчдийн дунд үүссэн энэ сиймхийг Н.Хулан, Н.Оргил, Н.Сансархүү нар маш нарийн олж харж, холбогч гүүр нь болж эхэллээ. Тиймдээ ч, хувцаслалтаараа өөрийн дуу хоолойг илэрхийлдэг залуусын очих дуртай газар болох нь дамжиггүй. “Монголд бахархалтайгаар бүтээсэн нэн орчин үеийн зүйлс” хэмээх консепт нь манайдаа анхдагч ойлголт. Тэд эхний ээлжинд хувцас загварт төвлөрч байгаа ч удахгүй Монголд үйлдвэрлэгдэж буй чанартай, олон нэр төрлийн бүтээгдэхүүнийг дэлгүүртээ борлуулна гэсэн. Бидний мэдэх “Хайрын хурим”, “Монгол брэнд”, Michel&Amazonka, Monalun, Futuristic Type, “Урангоо идэр”, Livon гэх мэт хувцас загварын 23 брэнд нэгэн дор байрлаж байна. Үнийн хувьд 2000 төгрөгөөс 1,2 сая төгрөг байгаа нь, түүнчлэн 10 жил болсон “Хайрын хурим” салоноос эхлээд 10 жилийн сурагч охины Mystery брэнд байгаа нь нэн сонирхолтой бөгөөд өргөн цар хүрээтэйг нь илтгэнэ. Нээгдсэнээс нь хойш хүмүүс зорин ирж, худалдан авалт үйлдэж, монгол дизайнеруудын үнэ цэнийг мэдээд эерэг хандлагатай байгаа нь дэлгүүрийн гол зорилго болов уу. “Гүмүда”-гийн орчин бага зэрэг индастриал хэв шинжтэй боловч минимал тал руугаа зонхилсон нь маш донжтой. Хажууд нь суугаад кофе уун жигнэмэг идэнгээ ярилцаж болохуйц кафе, жижиг бутик маягийн дэлгүүр байгаа нь нүдээ олсон шиг санагдсан. Сөүлийн гудамж, Dior дэлгүүрийн B1 давхарт 88151052 Даваа- Нямд 11.00-20.00 Gumuda Gumuda concept store

Bloom ресторан & лаунж “Цэцэг” төвөөс “Мөнгөн завьяа” хүрэх зам дагуу, хуучнаар Bikers паб байсан газар өдгөө Bloom ресторан лаунж нээгдээд сар ч болоогүй байна. “Блүүм”-д ороход алтан шаргал лого, төгс зохицол бүхий өнгөнүүд, интерьерийн энгийн хэрнээ цэвэрхэн шийдлүүд, содон чамин чимэглэлүүд нь нүдэнд шууд тусч, нэг тийм эмэгтэйлэг гэмээр мэдрэмжийг төрүүлэв. Гэтэл “Блүүм”-ийн захиралтай уулзаад би уг мэдрэмжийнхээ хариултыг авах шиг болсон юм. Тэрбээр ресторан лаунжийнхаа интерьерийн стиль, чимэглэлээр өөрийн дотоод ертөнцийг илэрхийлэхийг зорьжээ. Угаалгын өрөө рүү нь хүрэх замд ханан дээр өлгөсөн нисч буй керамикан эрвээхийн сүрэгтэй тааралдлаа. Эсрэг талын ханан дээр нь том толь байх бөгөөд толины доор туузан чийдэн дээр байрлуулсан гоёмсог чулуунууд хүрч үзэх хүслийг эрхгүй төрүүлнэ. Эднийх салангид өрөөнүүдтэй бөгөөд өрөөнүүд нь интерьерийн хувьд хоорондоо бага зэрэг өөр. Тэд тавуулаа ажилладаг бөгөөд тогооч нь “Сөүл” ресторанд, бариста нь “Броадвэй”-д зургаан жил ажилласан туршлагатай аж. Бариста нь биднийг “Блүүм”ийн нэрийн өвөрмөц амттай, чацарганатай коктейлиэр /8000₮/ дайлав. Чацарганад дуртай, алкоголь бага хэрэглэдэг бүсгүйчүүдэд зориулагдсан ундаа яах аргагүй мөн байлаа. Харин шар айрагных нь үнэ зах зээлийн ханшаас бага байв. Шарсан төмс зургаан пивоны иж бүрдэл нь ердөө 12’900 төгрөг. Би үхрийн махан стэйкийг /14’900₮/ нь сонгов. Маханд дурлагсдад бол үнэхээр тохирох хоол аж. Мах нь маш зөөлөн, арвин, соус нь тун амттай. Махных нь доор бяслаг, будаа байх ба хажуугаар нь амталж шарсан шош, төмс, улаан лооль, нимбэг, өргөст хэмх, яншуй байв. Сайхан зохицол биш гэж үү?! Мөн соустай бөөрөнхий мах /7500₮/ нь таалагдсан ч порц нь багавтар юм билээ. Өөр шигээ ногоонд дуртай хүмүүст Цезарь салатыг /7500₮/ нь санал болгоё.

Жирийн Цезар салатнуудаас шим тэжээлтэйгээрээ онцгойрно. Уух зүйлс нь бусад газрынхаас хямд, орчин нь шинэлэг, ая тухтай, хоол нь амт чанартай байсныг онцолъё. Чингэлтэй дүүрэг, Мөнгөн завьяа, Ариг банкны хажууд 94004002 Даваа- Бямбад 11.00-02.00 BLOOM MONGOLIA

38 38

Genuine Broaster Chicken Mongolia Граффит сонирхогч залуусын дунд ETO нэрээр танигдсан дизайнер Оргилын инстаграмд тоосгон ханан дээр зурсан Genuine Broaster Chicken гэсэн лого байхыг үзээд шууд л хаана, хэзээ нээгдэхийг нь асууж, Gandan live house-т гэсэн хариу авлаа. Тэрбээр орчин үеийн Улаанбаатарыг төлөөлөх томоохон барилгуудыг тод өнгөөр дүрсэлж, хоёр талд нь Music City, Hot Chicken консепт, дунд нь өнөөх логог зурсан байв. Gandan live house-ийн II давхрын ханан дээр урьд нь XVIII зууны үеийн монголчуудын зураг байсныг саналаа. Бидний очих дуртай уг газар шинэ өнгө төрх, шинэ орчноор уур амьсгалаа сэлбэжээ. “Хоолондоо” хэмээн уриалдаг тогооч Энхээ шинэчлэгдсэн Gandan live house-ийн талаар бидэнд тайлбар өгсөн юм. Тахианых нь логог анх хараад “түргэн хоолны газар” гэсэн бодол төрсөн. Гэвч тийм биш аж. Тогооч, захирал Энхээ түргэн хоолыг таашаадаггүйгээ хэлж, ямар учиртайг нь тайлбарлахад сонирхол ихээхэн татагдсан. Америкчуудын дунд түргэн хоол гэх ойлголт гарахаас өмнө хүмүүс тахиаг шарах, амтлах өөрсдийн гэсэн “ноу-хау” буюу жортой байсан нь уг Genuine Broaster Chicken-ий тулгуур чанар болсон аж. Жаран жилийн тэртээ үүсэн байгуулагдсан Broaster компанийн жорыг Баянгол дүүрэг, Амарсанаагийн гудамж 18 70104004 Даваа-Баасанд 10.00-22.00, Бямбад 10.00-20.00, Нямд амарна. Genuine Broaster Chicken Mongolia Монгол

үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлсэн 5000-6000 салбар нэгж Америкт бий. Харин Монголд энэ технологийг одооноос л хүмүүст таниулж эхэлж байна. Хамгийн сайн тос хэрэглэдэг учир бүрхүүл дээр нь тос үүсдэггүй, эрүүл, шим тэжээлтэй, шүүслэг, хурдан болдог гэхчлэн энэ жор бусдаас ялгардаг. Эх орныхоо хөрсөн дээр өсгөж үржүүлсэн “Оргио” тахиаг сонгон, үйлчлүүлэгчдэдээ “чанар” хэмээх үгийн утгыг жинхэнээр нь мэдрүүлэх бөгөөд та энэхүү зоогийг хүйтэн шар айргаар даруулж, амьд хөгжмийн аялгуунд амтлан таашаагаарай. Үнийн хувьд 6900₮-өөс гэр бүлийн багцын 43`000₮ хүртэл дундаж үнэтэй юм байна. Үүнээс гадна, халуун дулаан уур амьсгал, эмх цэгцтэй интерьер орчин, хананд өлгөсөн хамтлагуудын постер, пянз, Silk Road-ийнхний сонгож хэрэглэдэг гэрэлтүүлгүүд их таалагдсан. Бүх зүйл нь сайхан зохицжээ. Хамгийн сайн орчин, дуугаралт, тайзны тоног төхөөрөмж, саунд инженер, хамт олон, хамтлагууд бүгд энд бий.

93//Kidult брэндийн студи Чадварлаг, чансаатай, чанартай зүйлс хийх болсон залуусын дундаас орчин үеийн минимал хэв шинжээрээ залууст эрч хүчийг мэдрүүлж буй 93//Kidult брэндийг онцолъё. Ес ба гурвын тооны бэлгэдлийг агуулах 93//Kidult гэх нэр нь KID-хүүхэд, ADULT-насанд хүрсэн хүн гэсэн хоёр үгийн нийлэмж аж. Шинэлэг, залуу байх гэсэн санааг илэрхийлж буй энэхүү нэрнээсээ эхлээд бүх зүйл нь өвөрмөц, сонирхолтой, донжтой, бас энгийн юм. Тэдний анхны коллекц Portable Exhibition нь гарсан даруйдаа олны анхаарлыг татсаныг та санаж байгаа байх. Том, ягаан, зузаан хиймэл уруултай, хүүхдийн гэмээр дэггүй чөлөөт хэв шинжтэй постер зургийг нь анх харахад “монгол залуучууд хийсэн гэмээргүй юм” гэж бодогдсон. Дизайнер Нийма, бүжигчин Тэнүүн нар бүтээсэн хувцасныхаа модель нь болжээ. Зураг авалт, хувцас, өнгө, хувцсан дээрх деталь ажиллагаа, эсгүүр, суулт гээд шагшихгүй байхын аргагүй. Дизайнер Б.Батжаргал /Лида/, М.Нямсүрэн /Нийма/, Төмөрбаатар, Тэнүүн, Мишигбат /Shirako/ нар оны өмнөөс дэлгүүртэй болохоор төлөвлөж, цагаан сарын үеэр анхны коллекцоо гаргасан нь энэ. Хоёр дахь коллекцынхоо зураг авалтыг Бээжинд хийснээр тэд залуусын дунд ёстой л тэсрэлт хийсэн. Тэд контемпорари, стрийтвэйр, минимал хэв маяг бүхий энгийн хувцаснуудаас гадна цөөн тоогоор гарах ажиллагаа ихтэй хувцаснуудыг ч хийдэг. 93//Kidult-ийн студитай хамт байрлах дэлгүүрийнх нь бүх зүйл эмх цэгцтэй, жижиг тавилгууд нь донжтой, хувцаснууд нь шунал хөдөлгөм... Монголдоо хийгдэж буй, орчин үеийн, дахин давтагдашгүй хувцсаар гоёх хүсэл залуу хүний хувьд эрхгүй төрсөн шүү. АСА циркийн баруун тал дахь Цүки Хаусын урд /Toyota Showroom/ Мөнххада оффисын IV давхар, 402 тоот.

88119817 Даваа-Бямба 10.00-00.00 9 3 / / K I D U L T. 93KIDULT

“Дунд гол Vinyl”дэлгүүр & кафе “Дунд гол Вайнил”кафе-пянзны дэлгүүр байгуулагдсанаасаа хойш нийслэлчүүдэд хөгжим, тэр дундаа музейн олдвор болохоо дөхсөн пянзнуудын соёл, үнэ цэнийг нэмсээр ирсэн. Орос элчингийн баруун талд байрлаж асан СМОК брэндийн байрыг тэд өөрсдийн гараар засч, пянз сонсонгоо яриа өрнүүлэн сууж болох тухтай газар болгожээ. Өнгөрсөн дөрөвдүгээр сарын 22-нд болсон тус дэлгүүрийн нээлтэд очиход гадаа нь олон залуус бужигнаж, дотор нь зүү орох зайгүй шахам олон хүн чихцэлдэж байлаа. Чухамдаа залуус ийм л орон зайгаар дутаж байсан бололтой.

Хуучин СМОК-ийн улаан ханыг тэр чигт нь үлдээж, А4 хэмжээтэй бичгийн цаасыг гэрлийн бүрхүүл болгож хэрэглэсэн нь энгийн хэрнээ тав тухтай, өвөрмөц шийдэл болжээ. Пянзнуудынх нь үнэ эдэлгээнээсээ хамаараад өөр өөр. “Соёл-Эрдэнэ” хамтлагийн пянз хамгийн өндөр үнэтэй буюу 200 мянган төгрөг байсан бол дундаж үнэ 20 мянга, хамгийн хямд пянзнууд нь 5000 төгрөгөөс бага үнэлгээтэй байв. “Дунд гол Вайнил” кафед үзэсгэлэн гаргах, ямар нэгэн арга хэмжээ зохиох ч боломжтой аж. Тэд залуу уран бүтээлчдийг дэмжин, хамтарч ажиллах хүсэлтэй байгаагаа ч дуулгаад амжсан. Пянзны соёлыг жинхэнэ утгаар нь мэдрэхийг хүсвэл “Дунд гол Вайнил”-ийг зориорой

Орос элчингийн баруун талд 88278017 Даваа- Нямд 14.00-21.00 DundGol

“REVO” Bar & Venue Сөүлийн гудамжинд Сант-Асар төвийн замын эсрэг талд будаг нь ханхалсан шинэхэн уушийн газар нээгдсэнийг та анзаарсан уу? Монгол төрхтэй бурхан, чөтгөрийг дүрсэлсэн өвөрмөц граффитийн дунд хүчтэй мэдрэмж төрүүлэх тайпографик байхыг цэлгэр том цонхных нь гаднаас олж хараад хурдхан орж үзэх хүсэл төрөв. Хотын аль нэг гудамжны ханан дээр л харагддаг урлагийн бүтээл уушийн газрын дотор хананд байгаа нь тун сонирхолтой бөгөөд интерьер шийдэл, залуу зураач С.Эрдэнээгийн бүтээлүүд хоорондоо төгс зохицжээ. Хэдэн жилийн турш тоос шороонд дарагдсан хоёр давхар байрыг орвонгоор нь өөрчилж, их хотын залууст боломжийн үнэ, чанартай үйлчилгээ, өөр өөр орчин, ая тухыг санал болгож байна. Нэгдүгээр давхар нь том буйдан, ширээнүүдтэй бөгөөд тэйкнийх нь сандлууд их тухтай юм. Гадаах том талбай нь зуны дэлгэр цагт найз нөхөдтэйгөө тухлахад тохирмоор. Хоёрдугаар давхарт нь англи маягийн авсаархан ширээ Сөүлийн гудамж, Сант-Асар төвийн замын эсрэг талд, Хүнсний 50 дугаар дэлгүүрийн зүүн талд 99057473 Даваа- Нямд 08.00-03.00 Revo Bar

сандал харагдана. Тэд хоёрдугаар давхрын эхний лаунжаа индастриал стилиэр зассанд яагаад ч юм их л олзуурхав. Тэнд суугаад яриа өрнүүлэх нь нэгэн хэвийн орчноос амархан уйддаг хүмүүст их л тохирох аж. Түүнчлэн, найз нөхөдтэйгөө хамт сууж, бүжиглэж ч болох том заалны тайзнаас удахгүй амьд хөгжим эгшиглэж, ДиЖэй нар залуусыг доргиох нь. Олон жилийн туршлагатай Revolution пабын хамт олон Revo-гийн үйл ажиллагааг явуулж байгаа болохоор үйлчилгээн дээр өөлөх юм байсангүй. Хамтлаг, дуучид II давхрыг доргиож байхад I давхарт юу ч сонстохгүй, дотно яриа өрнүүлэн суухад саадгүй. Англид олон жил тогоочоор ажилласан мэргэжилтнүүдийн гарын хоолыг идэж /8000-35’000₮/, олон төрлийн коктейлийг /9000-12’000₮/ нь амтлаад үзээрэй. Шар айрагных нь үнэ ойр хавийн газруудынхаас хямд байсан. Хүмүүсийн орох дуртай газар болох төдийгүй залуу зураач, дизайнер, хамтлаг, дуучдыг дэмжиж хамтран ажиллах, хүмүүст урлагийн мэдрэмж, соёлыг түгээх нь Revo-гийн зорилго аж. Тэдний сонирхолтой граффитийг уран бүтээлч Б.Билгүүнаран, тайфографикыг дизайнер Б.Ариунболд зуржээ. Монголын урлагийн галерейн хөтөч, уран зураг худалдаалдаг www.artavenue.mn сайттай тэдний үйл ажиллагаа салшгүй холбоотой. Мөн та таалагдсан бүтээлээ газар дээрээс нь шууд худалдан авах боломжтой.

New Avenue Grill Restaurant & Bar Баянмонгол хорооллын замын эсрэг талын Олимп хотхонд залуусын очих дуртай “Шинэ өргөн чөлөө” нээгджээ. Амьд хөгжим сонсон, пүүл биллиард тоглонгоо амтат хоол, зууш зооглож, бүх төрлийн уух зүйлсээс хүссэнээрээ сонгох боломжтой. Тэд Испанийн Жоспер хэмээх боловсронгуй технологитой гриллний зуухыг монголдоо анх нэвтрүүлжээ. 100% модны нүүрс ашигладаг учираас махыг амтлах шаардлагагүй, өвөрмөц амттай, эрүүл болгож чаддаг гэнэ. Тиймээс би грилл дээр шарж болгосон үхрийн гол махан стейкийг /19’900₮/ захиалж туршив. Мах нь маш зөөлөн, шүүслэг бөгөөд органик цагаан соустайгаа тансаг зохицож байна. Дараа нь далайн хясааны хоолыг нь амталж үзлээ. Соустай нь холиод идэхэд далайн хоол жинхэнэ утгаараа мэдрэгдсэн. Эдний хачраас эхлээд үндсэн хоолных нь үнэ 3000-19’500₮, далайн хоолнууд нь 24’900₮, 3-4 хүний платер цуглуулга нь 29’500-49’500₮-ийн үнэтэй байв. Уух зүйлсийн хувьд смүүти, милкшэйк нь харьцангуй үнэтэй санагдсан ч тэд ямар нэгэн орлуулагч, нэмэлт бүтээгдэхүүн хийдэггүй, орц найрлагыг нь цэврээр байлгадаг гэсэн тайлбар өглөө. Тэд Peaberry кофе шопоос шинэхэн хуурсан кофе авч чанадаг нь таалагдсан. Чанартай, чангахан ундаа хүртчихдэг хүмүүст зориулаад тусгай багц ч бэлджээ. Тухайлбал, Jack Daniel’s цуглуулгад нь нэг литр Jack Daniel’s, гурваас дөрвөн хүний порцтой грилл дээр шарж болгосон махны цуглуулга, зургаан ус, ундаа багтсан бөгөөд 180’000₮-ийн үнэтэй байв.

New Avenue-гийн ахлах тогооч Сэнтрал таурт байрлах “Монет” ресторанд ажиллаж байгаад Швейцар улсад мэргэжил дээшлүүлээд иржээ. Харин бариста нь АНУ-д суралцахынхаа хажуугаар ресторанд баристагаар ажиллаж байсан туршлагатай. Тэрбээр саяхан Peaberry-гийн бариста бэлтгэх дамжааг дүүргэсэн аж. Тэд үйл ажиллагаагаа идэвхтэй, шинэлэг байлгах үүднээс амталгаат хөтөлбөр, амьд хөгжмийн тоглолтуудыг зохион байгуулаад эхэлжээ. Орчин үеийн хүмүүс аливаа үйлчилгээний үнэ, амт, чанарыг төдийгүй орчин, дизайныг нь ихэд чухалчилдаг болсон. New Avenue орчин үеийн чиг хандлагыг даган интерьерээ индастриал стилиэр шийдсэн бөгөөд Render ХХК гүйцэтгэсэн гэнэ. Саарал, ногоон, шаргал өнгийг хослуулж, агааржуулалтын хоолойнуудаа ил харагдахаар шийдэн, будаж янзлаагүй тааз мөн янз бүрийн дизайнтай гэрлийн бүрхүүлүүд, ногоон ургамлуудаар дотоод заслаа чимсэн нь нүдээ олжээ. 12-14 хүний хоёр VIP өрөө нь тусгай орчин бүрдүүлхийг хүссэн хүмүүст тохирсон. Бүх ширээн дээр жижигхэн, хөөрхөн зуун наст ургамлуудыг байрлуулсан нь “эко-орчин, эко-хоолыг танд зориулав” гэж хэлэх мэт санагдсан. Тэр ч байтугай, энд өдөржин суугаад ажлаа хиймээр тав тухтай мэдрэмж төрсөн шүү. New Avenue-д өдрийн цагаар нам гүм байдаг ч үдэш болохоор дуу шуу, инээд хөөр цалгисан орчин болж хувирдаг юм билээ.

Баянзүрх дүүрэг, 26 дугаар хороо, Хүннүгийн гудамж, Олимп Плаза II давхар 9990-4045, 9590-1025 Даваа-Нямд 11.30-2.00 цагт NewAvenueUB NewAvenue_UB

Франц Кафка “ХУВИРАЛ тэргүүт, тууж өгүүллэгүүд” Модерн утга зохиолын тулгын чулуудын нэг Франц Кафкагийн бүтээлүүд өдгөө нэгэнт сонгодогт тооцогдох болжээ. Аль ч цаг үеийн уншигчдад нэн цочир, шинэлэг байдаг нь Кафкагийн туурвил зүйн онцлог. Түүний зохиол бүтээлээс улбаалаад англи Бүх номын дэлгүүр Үнэ: 20`000₮ TagtaaPublishing

хэлэнд Каfkaesque буюу “Кафка маягийн” гэх тэмдэг нэр хүртэл бий болжээ. Ж.Тэгшзаяагийн эмхэтгэн орчуулсан “Хувирал тэргүүт тууж,өгүүллэгүүд” номд Кафкагийн гол бүтээлүүдээс гадна тэдгээрээс сэдэвлэн салаалсан уранзохиолын гоц туурвилууд болох Франц Кафкагийн “Хувирал” туужийн тухай Владимир Набоковын алдарт лекц бүрэн эхээрээ, Нобелийн шагналт зохиолч Исаак Башевис Зингерийн “Кафкагийн найз” үгүүллэг, өнөө цагийн хамгийн алдартай зохиолчдын нэг Харүки Мүракамигийн “ДурласанЗамза” үгүүллэг багтсан байв. Тус номд ФранцКафкаг урлагийн суутан болгож дархалсан цуут бүтээл “Хувирал” туужаас нь гадна “Мацаг баригч”, “Цээрлүүлэх колонид”, “Шүүлт” хэмээх алдартай үгүүллэгүүд нь монгол хэлнээ анх удаа орчуулагдсанаараа онцлог аж.

СЭЙФ ШИГ АЮУЛГҮЙ

ХҮНСНИЙ АГУУЛАХ Б

ид гэр бүлээрээ хүнсний бизнес эрхлэхээр шийдээд удаагүй байгаа. Гадаадад олон жил амьдарч байгаад ирсэн манай гэр бүлийнхний хувьд хуримтлуулсан хэдэн төгрөгөө “идэж” дуусгахаас өмнө эргэлтэнд оруулах тухай бодож эхэлсэн нь энэ. Ингээд юун түрүүнд гадаадаас хүнсний бүтээгдэхүүнийг Монгол руу илгээх сувгаа баталгаажуулж, бараа татан авахаар тохиролцлоо. Бараагаа асуудалгүй авчихлаа гэхэд технологийн стандартын дагуу хадгалж болох агуулах хайж олох нь нэлээд бэрх аж. Хүнсний бизнес эрүүл мэнд, аюулгүй байдалтай шууд холбогдох тул бид маш хариуцлагатай хандах ёстой гэдэг нь алхам тутамд батлагдаж байсан юм. Нийслэлд маань олон улсын стандартыг хангасан хэд хэдэн агуулах байдаг ч тэдгээр нь томоохон үйлдвэрүүдэд харьяалагддаг, мөн түрээсийн үйлчилгээ үзүүлэх боломжгүй байдаг аж. Харин зах зээл дээрх жижиг агуулахын үйлчилгээ үзүүлж буй компаниудын үйл ажиллагаа сэтгэлд ерөөс нийцэхгүй байлаа. Багагүй эрэл хайгуул хийсний эцэст бид “Өү Эм Эс” ХХК-ийн агуулахтай очиж танилцав.

АГУУЛАХЫН ТОНОГ ТӨХӨӨРӨМЖ

Нэн түрүүнд тэдний ариун цэврийн түвшин миний анхаарлыг татсан. Агуулах руу оруулахаас өмнө надад ариутгасан хувцас, улавч, малгай өмсгөж, бүх үйлчилгээгээ нарийн танилцууллаа. Бусад агуулахад би шууд гадуур хувцастайгаа, ариутгалын шаардлага хангалгүйгээр дотогш орж байсныг хэлэх нь зүйтэй. Тус агуулах зураг төслөөсөө эхлээд солонгос компанийн гүйцэтгэлээр бүтсэн аж. Харин гол цөм болсон тоног төхөөрөмж нь германых юм байна. Аливаа агуулахын хөргөлтийн шингэн багагүй үүрэг гүйцэтгэдэг. Монголд өнөөдөр хөргөлтийн шингэнээр ашиглагдаж буй фреон R-22 бодисыг олон улсад хориглоод байгаа. Яах вэ, гуравдагч орон гэдэг утгаар манайд фреон R-22-ыг ашиглахыг одоохондоо зөвшөөрч байгаа ч хэдэн жилийн дараа татгалзах заавар өгсөн байдаг аж. Тус хөргөлтийн шингэн эдийн засгийн хувьд хэмнэлттэй ч маш болгоомжтой ашиглахгүй бол хор хөнөөл ихтэй гэнэ. Тэгвэл “Өү Эм Эс” ХХК-ийн агуулах байгаль орчинд ээлтэй, эрчим хүч хэмнэдэг цоо шинэ технологи болох R-404a хөргөлтийн шингэнийг үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлжээ. Ингэснээр тэд ажилчдынхаа аюулгүй байдлыг дээд зэргээр хангахаас гадна агуулахад буй бараа бүтээгдэхүүний чанарыг алдагдуулалгүйгээр хадгалах бүрэн боломжтой болсон байна. Хөрөнгө мөнгөө нарийлалгүйгээр эх орондоо чанартай, шинэлэг үйлчилгээ үзүүлэх чин сэтгэлийн эрмэлзэл, боловсон хүчиндээ санаа тавьсан байдал зэрэг нь магнайг минь тэнийлгэсэн. Тэд бусдын сонгосон замыг сонголгүй, өнөө маргаашдаа баригдалгүйгээр дотоодынхоо хүнсний салбарын хөгжлийг нэг шатаар ахиулаад байна.

ХӨРГӨХ ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

Агуулахыг хүмүүс бараа бүтээгдэхүүнийг хэсэг хугацаагаар хадгалдаг хөргөгч шиг хүйтэн өрөөгөөр төсөөлдөг. Гэтэл тэнд үнэн хэрэгтээ маш нарийн технологитой хөргөх үйлдвэрлэл явагддаг аж. Жишээлбэл, нойтон мах шиг хорогдол их үүсгэдэг бүтээгдэхүүн жирийн сэнстэй, хүйтэн зоорь шиг агуулахад чийгээ алдаж, бичил биетийн үржих орчин болдог. Тэгвэл эднийх аливаа хүнсний бүтээгдэхүүнийг хоёр шат дамжлагатайгаар агуулахдаа хадгалдаг байна. Тэд хүнсийг агуулахдаа оруулахаас өмнө түргэн хөлдөөгчинд хийж, бүтээгдэхүүний эд эс бүрийг бичил хэмжээнд хөлдөөнө. Ингэснээр хүнсний бүтээгдэхүүн анхны хэлбэрээ алдалгүйгээр агуулахад хадгалагдах боломжтой болдог. Үүнээс гадна эднийх батерейн төөнүүрддэг хөргүүрийг агуулахдаа ашигладаг тул хүнсний бүтээгдэхүүнийг гадны нөлөөнөөс маш сайн хамгаалж чаддаг байна.

АГУУЛАХЫН СТАНДАРТ

Эдний агуулах орчин үеийн технологийн стандартын дагуу хийгдсэн тул ханын материалаас эхлээд будаг, гэрэл нь хүртэл хүнсэнд ямар нэгэн хор хөнөөлгүй аж. Тэд хуваарийн дагуу тогтмол ариутгал хийж, хоёр удаагийн лабораторийн шинжилгээ ч авдаг гэлээ. Ингэснээр агаарт болон хана туурга, шаланд наалдсан элдэв нянгаас бүрэн цэвэрлэгддэг байна. Түүнчлэн эднийх маш өндөр түвшинд битүүмжлэгдсэн тул гадны нөлөөнөөс бүрэн хамгаалагдаж чаджээ. Гэлээ ч тэд урьдчилан сэргийлэх бүхий л арга хэмжээг хөтөлбөр, стандартынхаа дагуу хэрэгжүүлсээр ирсэн гэнэ. Тэд гадна талбайгаа хүртэл элдэв нян, бактери үүсгэгч шарилжнаас цэвэрлэсэн байна. Товчхондоо, бүх үйл ажиллагаа нь олон улсын стандартын дагуу явагддаг аж. Тус компани ISO 9001 стандартыг үйл ажиллагаандаа удахгүй албан ёсоор нэвтрүүлэхээр бэлтгэлээ базаагаад буй нь энэ. Харин надад бол тэд уг стандартын шаардлагыг аль хэдийнэ хангасан мэт санагдсан.

ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ХЯНАЛТ

Үйл ажиллагаа хариуцсан захирал Болортой хэсэг зуур ярилцаад, аюулгүй байдлыг хангах хөтөлбөрийг ч үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлсэн болохыг нь олж мэдлээ. Тухайлбал, тус агуулахын өнцөг булан бүрийг камержуулжээ. Ажилчид нь камер болгоныг компьютероор хянаж байна. Операторуудын хяналтын мэдээлэл өдөр бүр, хүсвэл цаг, минут бүрт харилцагчдын цахим хаягаар илгээгдэх боломжтой. Үүнд үйлчлүүлэгчийн бүтээгдэхүүнийг хэдэн цагт ямар хүн хэчнээн хэмжээгээр авсан тухай хяналтын мэдээлэл ч багтдаг. Эдний камертай холбогдсон програмыг гар утсандаа суулгаснаар агуулахын үйлчилгээг давхар хянах боломж үйлчлүүлэгчдэд нээлттэй аж. Эцэг эхчүүд хүүхдээ цэцэрлэгт өгчихөөд камераар хянаж, ажил дээрээ татлаа түтлээгүй байж чаддаг бол над шиг хүнсний бизнес эрхэлж буй хүмүүс агуулахад хадгалагдаж буй бараа бүтээгдэхүүнийхээ аюулгүй байдлыг камераар хянаж, сэтгэл амар суух боломжтой болсон аж.

АГУУЛАХ ХАДГАЛАЛТЫН ГОРИМ

Махаар тооцоолж үзвэл 1500 тонныг агуулах чадамжтай тус агуулах хүнсний бүтээгдэхүүн бүрийн хадгалах горимд таарсан хөргөлтийн үйлчилгээг үзүүлдэг. Бүрэн автоматжсан тоног төхөөрөмжтэй тул бүх температурын хэлбэлзлийг дэлгэцээр хянана. Мэдээж тэд зөвхөн компьютерийн үзүүлэлтэнд найдахгүйгээр эрсдэлээ давхар тооцоолж, хяналтаа гар аргаар ч үйлддэг байна. Тэд аливаа бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлтийн хугацааг бодолцон агуулахдаа хадгалдаг бөгөөд зааварчилгаа, зөвлөгөөг харилцагчдадаа тогтмол өгдөг гэнэ. Агуулах руу орсон бүтээгдэхүүнийг төлөвлөгөөт зургийн дагуу байрлуулах тул хугацаа нь ойртсон бүтээгдэхүүнээ эхэлж авахад түвэггүй. Агуулахын үйлчилгээ эрхлэхэд хадгалалтын горимоос гадна хамт

хадгалж болдог, болдоггүй хүнс гэж бий. Хамт хадгалснаас үүдэн хүний биед ямар нэгэн харшил үүсгэх магадлалыг ч тэд тооцоолж, урьдчилан сэргийлж чаджээ. Ингээд би тэднийхээс сэтгэл дүүрэн буцлаа. Оройхон операторуудаас нь ачаагаа буулгах зөвшөөрөл авч, харуул хамгаалалтынхантай нь уулзаж аюулгүй байдлыг хангах дотоод журамтай нь танилцсаны дараа саадгүйгээр дотогш нэвтэрлээ. Тэд боловсон хүчнээ ч гайхалтай бэлджээ. Ажилтан бүр өөрийн хариуцсан ажлыг нягт нямбай гүйцэтгэж, шинээр ирсэн над шиг харилцагчид ямар ч асуулт гарсангүй. Би бүтээгдэхүүнүүдээ агуулахад оруулж, тэдний камертай холбогдсон програмыг гар утсандаа шууд суулгаж, хяналтаа давхар хийж эхэллээ. Тэд олон тонн бүтээгдэхүүн хадгалуулж буй компаниудад тусгай оффис гаргаж өгөх боломжтой гэсэн. Мэдээж энэ нь тодорхой хэмжээний үнэ төлбөртэй. Монголд хүнсний аюулгүй байдлын асуудал ноцтойгоор хөндөгдөж байгаа. Аливаа бүтээгдэхүүний гарал үүслийн гэрчилгээ, эцсийн хэрэглэгчийн гарт ирэх хүртэл үйлдсэн шат дамжлагын түүхийг бид дижитал хэлбэрт оруулж, хөтөлж хэвших цаг нэгэнт иржээ. Гэвч өнөөг хүртэл нийслэлийн ямар ч супермаркет ийм үйл ажиллагаа нэвтрүүлээгүй нь харамсалтай. Тиймээс хүнсний бизнес эрхэлж буй над шиг хүмүүс хүнсний шат дамжлагын гинжин хэлхээний нэг хэсэг болох агуулахын хадгалалтад хариуцлагатай хандах хэрэгтэй. Харин энэхүү шаардлага, хэрэгцээг минь бүрэн хангаж чадах үйлчилгээг “Өү Эм Эс” компанийнхан үзүүлж байна. БГД, 20 дугаар хороо, ТЭЦ-IV-ийн баруун хойно, Очир ХХК-ийн байранд 94003065, 99082212, 70172539 www.ochirllc.com OMS LLC

SHOPPING

GET THE LOOK / ОРЬ ЗАЛУУ НАС / ХИВС ИНТЕРЬЕР ДИЗАЙНД Хивс интерьер дизайнд Хивс бол интерьер дизайны хамгийн эртний бүтээл юм. Эрт цагт хүмүүс ан гөрөө хийж, арьс үсээр нь гэр орноо чимдэг байсан бол орчин үед гар аргаар хийсэн перс хивсээр бэл бэлчингээ тодорхойлдог болжээ.

GET THE

LOOK

Н.ХУЛАН

/сэтгүүлч, “Гүмүда” консепт дэлгүүрийн үүсгэн байгуулагч/

Хувцаслалтын хэв маяг, онцлог? Хувцаслах хэв маяг гэж онцлох зүйл надад байдаггүй шиг байна. Сонирхолтой, өвөрмөц санагдсан зүйлсийг хослох, үгүйг нь ч бодолгүй худалдаж авдаг. Хувцас Одоогийн байдлаар шүүгээн дэх бүх хувцасныхаа 80 хувийг монгол дизайнеруудын бүтээсэн хувцсаар сольж, шинэчлэлт хийж байгаа. Гадуур хувцас-Урангоо Идэр, малгай шил хоёр-Capkorea, цүнх-OGO brand, гутал-Thrift store, бээлий-Моналун, даашинззахиалгаар оёулж байсан. Харин хэнээр гэдгээ санахгүй байна. Шинэ ажлаа тодорхойлбол? Шинэ ажил маань хамаг хүсэл мөрөөдлийн биелэл болохоор янзын гоё байгаа. Худалдагч хөлсөлмөөргүй, өөрөө л ажиллаад баймаар байгаа. Юугаар өдөөгдөж эрч хүч авдаг вэ? Маш амжилттай яваа авьяаслаг хүмүүсийн амьдралын түүхээс урам зориг авдаг. Заавал алдартай ч гэлтгүй, өөрийн үеийн мундаг хүмүүсийг хараад эрч хүчээр цэнэглэгддэг.

GET THE

LOOK

Г.МИШИГБАТ

/VIBE 105.5 радиогийн хөтлөгч, KiDULT брэндийн гэрэл зурагчин, AVE контент менежер, фрилансер/

Хувцаслалтын хэв маяг, онцлог? Аль болох биед эвтэйхэн хувцас өмсөхийг боддог. Хувцас Гутал-Converse, куртик-11 BY BBS, цүнх-Givenshit, шил-Ray Ban Masterclub Сонсдог хөгжим? Chill out, ambient, future beats, R&B Юугаар өдөөгдөж санаа сэдэл авдаг вэ? Шинэ дуу, ном, кино, сонирхолтой видео зэргээс санаа сэдэл авдаг. Жишээ нь, The Secret Life of Walter Mitty кино, Sensi Sye уран бүтээлчийн Inside me дуу, MIRIAM-ын The Way, Godwolf-ийн Waves /Mr. Probz Cover/ зэрэг бүтээлүүд намайг хөглөдөг.

ОРЬ ЗАЛУУ НАС Футболк 15’000₮

Яак 20’000₮

Футболк 8000₮

Шорт 10’000₮

Би хөдөлгөөнтэй байх дуртай. Спортоор байнга хичээллэдэг болохоор чөлөөт хувцас өмсдөг. Гэвч нийслэл дэх спорт хувцасны дэлгүүрүүдийн үнэ над шиг оюутан хүнд чанга санагддаг. Америк Аутлет дэлгүүр нээгдсэн тулдаа л хэд хэдэн ээлжийн спорт хувцастай болж авлаа.

Өмд 10’000₮

Пүүз 180’000₮ Эдгээр бүтээгдэхүүнийг “Шопинг хөтөч”-өөс /Хуудас 104/ харна уу.

Би сургуульдаа дүрэмт хувцас өмсдөг болохоор чөлөөт цагаараа тод, өнгөлөг хэрнээ өдөр тутмын загвартай хувцас өмсөхийг хүсдэг. Миний хэрэгцээ шаардлагад Америк Аутлет яг тохирч байна!

Цамц 10’000₮ Цамц 10’000₮

Өмд 10’000₮ Банзал 10’000₮

100’000₮ + дээш худалдан авалтанд

Оюутнууд шиг ганган хүмүүс байдаггүй гэдэг. Гэхдээ бүх мөнгөө хувцас хунарт үрээд байх нь утгагүй л дээ. Үүний оронд би хэлний сургалт, аялал, ном, сэтгүүлд зориулж мөнгөө хуримтлуулдаг юм. Шопинг хийхдээ чанартай хэрнээ боломжийн үнэтэйг л хайдаг. Одоо харин төрөл бүрийн дэлгүүр хэсэлгүй, шууд Америк Аутлетийг зорьдог боллоо.

ЭМЭГТЭЙ ФУТБОЛК бэлгэнд аваарай

Хаяг: - БГД, Богд Ар хороолол, Америк Outlet - СБД, Нарны зам, S Outlets-ийн эсрэг талд Union Building - БГД, III, IV хороолол, Тумбааш төв - СХД, Саппоро төв, Голомт банкны ард талд Утас: 90000012, 88021236, 99074325

Хивс

ИНТЕРЬЕР ДИЗАЙНД

Хивс бол интерьер дизайны хамгийн эртний бүтээл юм. Эрт цагт хүмүүс ан гөрөө хийж, арьс үсээр нь гэр орноо чимдэг байсан бол орчин үед гар аргаар хийсэн перс хивсээр бэл бэлчингээ тодорхойлдог болжээ. Мөн дээр үед гол төлөв дулаан хадгалах зорилгоор хивс ашигладаг байсан бол өнөөдөр гэр орныхоо хэв маягийг тодотгох, уур амьсгалыг нь илүү тав тухтай болгох зорилго өвөрлөж байна.

Дизайнерууд хивсний хэрэглээний талаар:

Хивс нь интерьерийн шийдлийн санааг бүрэн илэрхийлж, тав тухыг нэмэгдүүлдэг гэж ихэнх дизайнер үздэг. Тэд аливаа хивсийг сонгохдоо нэн түрүүнд өрөөнийхөө интерьерийг харгалзахыг зөвлөдөг билээ. Ингэснээр хивс тань ерөнхий уур амьсгалтай хоршиж, бусад эд хогшлоос ялгарч харагдах юм. - Сонгодог, ялангуяа франц маягийн цэцгэн хээ угалз, бароккогийн элемент, сүлжээсэн хээ угалзтай хивс нь сонгодог хэв маяг давамгайлсан интерьер дизайнтай өрөөнд тохирно. - Тэгвэл элэгдэлттэй мэт харагддаг гандсан өнгөтэй хивс эртний эдлэл ихтэй өрөөнд зохимжтой. Иймэрхүү хивсийг “элэгдсэн шик” гэж нэрлэдэг бөгөөд скандинавын интерьерт, эсвэл кантри хэв маяг бүхий өрөөнд илүү тохиромжтой байдаг. - Элдэв хээ угалзгүй, цулгай өнгөтэй, энгийн бүтэцтэй хивс орчин үеийн стильтэй өрөөнд илүү тохирно. - Казах ард түмнийх шиг, эсвэл африкийн үндэсний хээ угалзтай хивс этно стильтэй өрөөнд гайхалтай хоршдог. Бор, шаргал өнгөтэй хивс ийм хэв маяг бүхий мебелийг улам тодотгож өгнө. Хурц, тод өнгөтэй этно хивсийг модон тавилга давамгайлсан интерьер дизайнд ашиглавал зохимжтой. - Прованс буюу барууны хөдөөний стильтэй өрөөнд гар аргаар урласан мэт сэтгэгдэл төрүүлэх хөнгөн бүтэцтэй, цэцгэн хээтэй хивс тохирдог хэмээн мэргэжилтнүүд зөвлөж байна.

Интерьертэй төгс хорших хивсийг хэрхэн сонгох вэ?

Хивс авахаар гарахдаа та ямар өрөөнд, ямар орон зайд ашиглахаа шийдсэн байх ёстой бөгөөд энэ нь таны сонголтонд нөлөөлөх хамгийн чухал шалгуур болно. Учир нь, нэг өрөөнд зохидог хивс өөр нэг өрөөнд огт тохирохгүй байх тал бий. - Зочны өрөө. Угаалга цэвэрлэгээнд тэсвэртэй гэдэг үүднээс ихэнх хүмүүс зочны өрөөндөө богино үстэй хивс сонгодог. Мэдээж хивс авахдаа өрөөнийхөө стиль, өнгийг тооцох хэрэгтэй. Цулгай, хул шаргал өнгөтэй хивс ямар ч стильтэй зочны өрөөнд зохимжтой, хөрвөх чадвартай хувилбар болж чаддаг. Аливаа хивсийг сонгохдоо материалын аюулгүй байдал, тав тухыг чухалчлахаас гадна хэмжээний хувьд хивс нь буйдан, зөөлөн сандлын доогуур бүрэн орсон байвал илүү тав тухтай харагддаг. - Унтлагын өрөө. Унтлагын өрөөнд зочны өрөөнийхтэй харьцуулахад илүү урт үстэй хивс зохимжтой. Ийм хивс донжтой харагдахаас гадна дулааныг сайн хадгална. Нүдээ амраахад саад болохооргүй завсрын өнгөтэй хивсийг энэ өрөөндөө сонгоорой. Хэмжээний хувьд орны доогуур хангалттай орж байх ёстой. - Хүүхдийн өрөө. Эцэг эхчүүд хүүхдүүддээ зориулж хивс сонгохдоо ихэвчлэн зургийг нь хардаг. Үзэх дуртай хүүхэлдэйн киноных нь баатрын зурагнаас өөр юу хивсэнд чухал байх талаар бодож үзээрэй. Магадгүй 1980-1990-ээд оны хүүхдүүдийн тоглох дуртай байсан черта, эсвэл шатрын хөлөгний зурагтай хивс захиалбал хүүхдүүддээ цагийг хөгжилтэй өнгөрүүлэх боломжийг та бүрдүүлж чадна. Үүнээс гадна хивсний материалыг сайн бодолцоорой. Харшилтай хүүхдэд нейлон биш, байгалийн ноосон утсаар хийгдсэн хивс илүү тохиромжтой байдаг. - Үүдний өрөө, хонгил. Резинэн суурьтай, маш богино үстэй хивсэнцэр нь элдэв бохирдол бага наалддаг гэдэг утгаараа илүү тохиромжтой. Үүдний хонгилын хивсэнцэр тод биш, цөөхөн зурагтай байх нь зохимжтой. - Гал тогоо болон угаалгын өрөө. Ус, чийг шингээхдээ сайн, плитан дээр гулсахааргүй резинэн суурьтай хивс тохирно. Том хэмжээтэй угаалгын өрөөтэй бол урт нарийн даавуун хивсэнцэр илүү зохимжтой байдаг

Хивсний өнгийг зөв сонгох

Тодорхой интерьерт зориулж хивс худалдан авахад өнгө маш чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Түүнчлэн, хивсний зурагны төрөл, хээ угалзыг ч бас харгалзах хэрэгтэй болдог. - Дулаан өнгөтэй хивс наран талын өрөөнд гэрэл гэгээ нэмж, өрөөг өргөн харагдуулдаг. - Хар бараан өнгөтэй хивс том талбайтай өрөөнд илүү тохиромжтой бөгөөд уур амьсгалыг нь сэргээдэг. - Олон төрлийн хээ угалз, зурагтай хивс анхаарал их татдаг тул тавилга ихтэй жижиг өрөөг замбараагүй харагдуулна. Түүнчлэн хивс авахдаа шалныхөө өнгийг бас бодолцоорой. Хивсний өнгө шалтай тань ойролцоо байх тусам зохицол сайтай харагдана. Гэвч танай гэрийн шал хэт бараан өнгөтэй бол арай гэгээлэг өнгийн хивс сонгож, уур амьсгалыг зөөлрүүлэх хэрэгтэй хэмээн дизайнерууд зөвлөж байна.

Өрөөнийхөө хэмжээг тооцож хивсээ сонгох

Хивсээ дэвсэхээс өмнө байрлах талбайг нь лентээр хүрээлж, интерьертэй тань зохицох эсэхийг тооцоолох шаардлагатай. - Зургаан метр квадрат хэмжээтэй том хивс өрөөний ихэнх талбайг эзэлж, интерьерийг төгс харагдуулдаг бөгөөд өрөөний голд дэвсвэл тусгаарласан орон зайг тодотгож, чимэг болж өгдөг. Том хивс нь тансаг гоёл чимэглэл болж чаддаг ч угаалга, арчилгааны хувьд илүү түвэгтэйг давхар бодолцоорой. - Дунд зэргийн хэмжээтэй хивс /3-6 м.кв/ ямар ч өрөөнд тохирох тул хамгийн оновчтой сонголт болж чадна. Иймэрхүү хивсийг гоёл чимэглэлийн бие даасан хэв шинжтэй гэж үзэж болох бөгөөд өрөөний деталиудыг тодотгодог хэрнээ нүсэр сэтгэгдэл төрүүлдэггүй. - Жижиг хивсийг /2 м.кв хүртэл хэмжээтэй/ интерьерээ тодорхой хэмжээгээр тодотгох үүднээс ашигладаг. Бага оврын хивс ил гал камин зуух, орны хажууд, эсвэл цонхны харалдаа байх нь илүү тохиромжтой. Тод өнгөтэй хэрнээ жижигхэн хэмжээтэй хивснүүд гоёл чимэглэлийн шийдлийг улам сонирхолтой болгодог.

Сүүлийн үед ямар хивс моодонд орж байгаа вэ?

Европын мебелийн үзэсгэлэнд байнга оролцдог дизайнерууд орчин үеийн хивсний дизайны хэд хэдэн чиглэлийг онцолж байна: Фьюжн. Футуристик хэв маяг бүхий зурагтай, маш тод өнгөтэй, стандарт бус хэмжээтэй хивс. Амьтны принттэй. Ирвэс, тахь, анааш, тогос, эсвэл гоё өд сөдтэй шувуудын принтүүд. График. Пиксель, зураас, туузан судал, сүлжилдсэн зам, геометрийн содон дүрстэй хивс. Антиграфик. Орчин үеийн хивснүүдийн хувьд хамгийн гоёмсог загвартайгаар тодроод буй чиглэл. Усан будгийн бүрэлзсэн толбо, ууссан өнгө, жигд бууралт зэрэг антиграфиктай хивс контемпорэри интерьерт, мөн неоклассик стильтэй өрөөнд тохиромжтой. Товчхондоо, эзнийхээ өндөр мэдрэмжтэй нэгэн болохыг тодорхойлно. 3D загвар. Монголд 3D эффекттэй гурван хэмжээст хивснүүд Европоос хүч түрэн орж ирж байна. Энэ нь технологийн хувьд энгийн хивснээс өөрөөр бүтдэг бөгөөд тусгай аппаратаар мушгиралдуулсан ноосыг хивсэнд шигтгэж 3D эффектийг үүсгэдэг. Өнө эртний түүх болон ахуйн хэрэглээтэй холбоотой бат бөх байр суурь нь хивсний эрэлт хэрэгцээг ямагт өсгөсөөр байх болно. Зөв сонгосон хивс интерьерийг шинэчилж, ямар ч орон зайг тав тухтай болгож чаддаг билээ.

LIFESTYLE

БИ ХУВИАРАА АЖИЛЛАДАГ /30 НАСТНУУД ШИНЭ ҮЕИЙН 20 НАСТНУУД МӨН ҮҮ? / STARTUP MONGOLIA & CLUB CO-WORKING / БАГШ ШАВИЙН ХАРИЛЦАА / ТА ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ САЛБАРТ КАРЬЕР ХӨӨМӨӨР БАЙНА УУ? / САЙН БАРИЛГЫГ ЯМАР ХҮН БАРЬДАГ ВЭ? Startup Mongolia & Club Co-Working Бид энэ дугаартаа энтрепрёнершип, гарааны бизнес, коворкингийн тухай онцлохоор шийдсэн. Учир нь, залуу хүмүүс л шинэ санаа, оргилуун мөрөөдөлд умбаж явдаг бөгөөд том хөрөнгө оруулалт шаардагдахааргүй бизнесийг авч явах амбиц, цаг хугацаа тэдэнд л байдаг.

БИ Х У В И А Р А А АЖИЛЛАДАГ Хүн бүрийн хувь тавилан өөр ч энэ нь тухайн хүний сонголтоос ихээхэн шалтгаалдаг. Бүх хүн адил байх албагүй. Ялгаатай байж гэмээнэ амьдрал илүү сонирхолтой байдаг биз ээ. Хүн хүний ажил, мэргэжил, сонирхол, хүсэл мөрөөдөл, стиль, үзэл бодол, зан төлөвийг жишин харьцуулах нь өрөөсгөл. Учир иймээс, өөр өөр үзэл бодол, өөр өөр сонголттой бие хүмүүсийг тантай уулзуулахаар шийдлээ. Тэд яагаад хувиараа ажиллахыг илүүд үзэх болов?

1. Яагаад хувиараа ажиллахыг илүүд үзэх болов? 2. Бизнесээ хөл дээр нь босгохын тулд таны хэрэгжүүлсэн алхмууд? 3. Хувиараа бизнес эрхлэхийн эерэг болоод бэрхшээлтэй талууд? 4. Хувиараа бизнес эрхлэх гэж буй хүмүүст та юу гэж зөвлөх вэ? 5. Таны ажлын онцлог...?

С.Эрдэнэбат /“Старт-Ап Монгол”-ын CEO, “I Hotel”-ийн гүйцэтгэх захирал/

2004 онд ШУТИС-ийн КТМС-ийг менежментийн чиглэлээр төгсөөд бусдын л адил корпорэйт замаар “Хаан” банкинд хоёр жил ажилласан. Дараа нь IT паркад ажиллах санал ирж, тэнд мэргэжилтнээс бизнес инкубатор захирал хүртэл зургаан жил ажилласан. Би хүүхэд байхаасаа л шинжлэх ухаан технологи сонирхдог байлаа. Есдүгээр ангид байхдаа америкийн “Залуучууд хөгжлийн сан”-гаас зохион байгуулсан “Хэрэглээний эдийн засаг”-ийн сургалтанд хамрагдсан юм. Тэгэхэд эдийн засаг гэж юу болох, энтрепрёнер хүн гэж хэн болох, мөн гарааны бизнесийн тухай, Адам Смитийн “Үл үзэгдэгч гар”-ын онол, микро, макро эдийн засгийн онолуудыг сурч байлаа. Хүүхдүүдээр компани байгуулуулаад төсөл бичүүлдэг хичээлээс гадуурх уг хөтөлбөр намайг үнэхээр донтуулсан юм. Арван зургаан настай байхдаа компани байгуулна гээд нотариатаар орсон чинь намайг шоолж байв. Энэ бүхэн надад энтрепрёнерийн замаар явах ёстой юм байна гэх сэдэл төрүүлсэн юм. Цалингийн төлөө хүний

61 дор ажиллаж, тушаал дэвшиж дарга болох боломж байсан ч хувиараа бизнес эрхлэхийг зорилгоо болгосон. Намайг оюутан болох үед инженер мэргэжил доогуур үнэлэгддэг байсан учраас менежментийг сонгочихсон юм. Харин дараа нь менежмент, инженер хоёрын огтлолцол болох гарааны бизнес эхлүүлэх санаа төрсөн. IT парк нь старт-ап бизнес эхлүүлэгчдийг дэмждэг байсан учраас тэнд ажилласнаар надад туршлага хуримтлуулах, танилын хүрээгээ тэлэх боломж олдсон.

“I Hotel”-оос өмнө дөрөв таван компани байгуулсан. Бизнес эхлүүлээд явж байхад ихэнхдээ дампуурчихаад байдаг. Тэрнээсээ маш их ичдэг, ингэж дампуурах нь миний муугийнх байх гэж боддог байсан ч тийм биш гэдгийг дараа нь ойлгосон. Харин ч маш их юм сурдаг юм байна. “I Hotel”-ийн хувьд жинхэнэ утгаараа гарааны бизнесийн суурьтай баг бүрдүүлж, бизнес санаагаа олж, зах зээлээ судлаж байгаа.

Хувиараа бизнес эрхлэхэд хэн нэгний дор захирагдахгүй, өөрөө өөрийнхөө л төлөө ажиллана. Мөн цагт баригдахгүй. Өнөөдөр зовж байгаа ч маргааш компаниа томруулах боломж их. Өөрөө сурч хөгжинө, хариуцлагатай болно гээд давуу тал их. Хэн нэгний дор цалин аваад явж байвал ажил тараад ажлын талаарх бүх юм мартагдана. Тэр хүн хэн нэгний өмнө хариуцлага үүрэхгүй, цалинг нь яаж өгөх вэ гэж бодохгүй учраас стрессгүй байдаг. Хувиараа бизнес эрхэлж буй хүн стресс ихтэй. Хэдийгээр өөрийн дураар, цагт баригдахгүй байгаа мэт боловч энтрепренер хүн бүх цаг хугацаанд ажлаа бодож байдаг. Хором бүрийг үр ашигтай өнгөрүүлж, сонор сэрэмжтэй байхгүй бол тэр компани өндөр өрсөлдөөнтэй орчинд дампуурах магадлалтай. Тайван байх боломжгүй. Африкийн ширэнгэн ойд гөрөөснүүд “Яаж хамгийн хурдан арслангаас хурдан гүйж зугтах вэ?” гэж бодож байхад арслангууд “Яаж хамгийн хурдан гөрөөснөөс хурдан гүйж идэх вэ?” гэж боддог шиг энтрепрёнер хүний амьдрал ийм л зарчимтай байдаг. Гэхдээ хүн өөрийнхөө төлөө явж байгаа болохоор энэ асуудал биш. Хэр том зорилго тавина, замд таарах жижиг бэрхшээлийг тэр хэмжээгээр даваад л гарна.

Залуу, ганц бие байгаа дээрээ л аль болох олон юм хийж, алдаж онож үзэх хэрэгтэй. Нэг удаа бүтэлгүйтлээ гэхэд энэ нь дараагийн удаад амьдралаа амжилттай босгоход тань маш том хичээл болсон байдаг. Гуч гараад гэр бүл, үр хүүхэдтэй болоод ирэхээр чамд алдах эрх байхгүй болно. Бизнес хийхэд заавал хөрөнгө оруулалт авчихсан, оффисын өрөөтэй, оны төлөвлөгөө гээд зузаан бичиг цаас хөтөлчихсөн, нягтлан бодогч авсан байх ёстой биш. Өнөөдөр та ямар ч мөнгөгүй, ээжтэйгээ хамт амьдардаг байж болно, оюутан байж болно, нэг өрөөнийхөө буланд компьютер авч тавиад бизнесээ эхлүүлж болно шүү дээ. Дараа нь өөрийнхөө бүтээгдэхүүн үйлчилгээний загварыг хэрэглэгчдэд үзүүлж танилцуулж болно. Ийм хэмнэлттэй гарааны бизнесийг туранхай буюу Lean Start Up гэдэг. Хэрэв ийм хэмнэлттэй аргаар бизнесээ эхлүүлэхийг бодож, зорьж байгаа залуус байвал Старт-Ап Монголд хандаарай. Бидэнд оффисгүй хүмүүст зориулсан оффис, загвар туршилт хийх гэж байгаа хүмүүст зориулсан багаж хэрэгслүүд, 3D принтер, мөн танд зориулсан сургалтууд бий.

2006 оноос анхны гарааны бизнесээ эхлүүлсэн. Монголын анхны маркетингийн цогц брэндбүүк хийдэг компани байлаа. Жижиг старт-ап байсан ч гадаад дотоодоос том том захиалга авдаг байсан, гэхдээ удаан тогтоогүй. 2012 онд IT паркаас гарч 100 хувь өөрийн энтрепрёнер замаар явахаар шийдээд, өөрийнхөө хар толгойг өөрөө мэдэж эхэлсэн. Энэ үеэс “Старт-ап Монгол” байгууллагад давхар ажиллах болсон. IT паркад байхдаа тухайн зочид буудлын гадаад борлуулалтыг өсгөх зорилготойгоор зөвлөх үйлчилгээ үзүүлдэг байснаас улбаалан 2014 онд найзтайгаа нийлж “I Hotel” компаниа байгуулсан. Одоогийн байдлаар 140 сая төгрөгний хөрөнгө оруулалт босгон, 700 сая төгрөгний үнэлгээтэй, 100 орчим хамтрагч байгууллагатай, 10 гаруй ажилтантай болоод байна. Монгол улсад ирээдүйтэй цөөхөн салбар байгаагаас “I Hotel” аялал жуулчлал, мэдээллийн салбар гэсэн хоёр чиглэлээр бизнес явуулдаг. Бид IHotel.mn интернэт захиалгын системийг ашиглаад гадны жуулчдыг зочид буудал, амралтын газар, бусад аялал жуулчлалын маршрутуудтай холбож ажилладаг. Манайх мөн АСЕМ-ын зочид буудал хариуцсан албан ёсны зуучлагчаар сонгогдсон. Олон улсын хэмжээнд зочид буудлын захиалгын үйлчилгээ явуулдаг шилдэг цахим хуудас www. booking.com, www.agoda.com -д өөрийн орны зочид буудал, амралтын газар, дэн буудлуудыг холбодог болсон. Мөн “Старт-ап Монгол”-д энтрепрёнер хүний гайхамшигт амьдралыг мэддэг болохоор залуучуудад урам өгөх, дэмжих, өөрийнх нь гараар баялгийг бүтээлгэх зорилгоор давхар ажилладаг.

Зөвхөн уран бүтээлээ хийж амьдарч байгаагаа би сонголт гэж боддоггүй. Өөр юм хийгээд явах боломж байхгүй. Байсан ч хийхгүй. Чадахгүй. Энэ нь нэг бодлын тушаал ч юм шиг санагддаг. Уран бүтээлч байна гэдэг ойлголт бол амьдрах хэрэгсэл биш байх.

Монголын нөхцөлд уран бүтээлээ дагнан хийхэд маш их хөдөлмөр, тэвчээр хэрэгтэй. Ялангуяа олонд танигдаагүй, шинэ төрөл жанраар бүтээл хийж байгаа хүмүүсийн хувьд.

3. Б.Орхонтуул /зураач/

Уран бүтээл хийнэ гэдэг өөрөө гачлантай ажил. Мөнхийн л ийм байсан болов уу. Боломжтой, боломжгүй хоёрын завсраар л явна. Монголын тухайд ийм, тийм гээд ярих зүйлс их ч ганц хоёрыг нь л дурдъя. Манайд ихэнх уран бүтээлчдийн хандлага уналтанд орсон. Жишээ нь, бусдаас хуулахыг илүүд үзнэ. Ясны гүйцэтгэлийг цааш тавьдаг. Түүгээрээ үзэгчдээ уруу татдаг, аргацаадаг гэхчлэн шүүмжлэлтэй хандах зүйл их. Өөртөө үргэлж сануулж явдаг нэг сургамжтай эшлэл надад бий, “Чадахгүй хүн л шалтаг тоочдог”.

Уран бүтээлчид бүгд л өөрийн арга барил, сэтгэлийн удирдлагаар ажилладаг байх. Миний хувьд, би зөв замаа сонгосон. Мэдээж аз жаргалтай байна гээд дандаа инээгээд гүйгээд байдаггүй. Хэцүү үе ч байна, баярлах үе ч байна. Хүн гэдэг ямагт одоо байгаагаасаа илүүд шунаж байдаг болохоор бусад асуудал ойшоогдохоо больчихдог.

Хүний мөн чанар уран бүтээлд нь чухлаар нөлөөлдөггүй гэж боддог. Үнэхээр сайн бүтээл байлаа гэхэд зураач нь сайн хүн биш байж болно. Гол нь урлагт үнэн сэтгэлээсээ хайртай хүн л урлаг хийдэг. Хаана ямар асуудал байна, ямар зүйлд гоо сайхан агуулагдаж байна гэдэгт би нээлттэй хандахыг хичээдэг. Энэ миний зарчим. Бас би хаашаа ч хувирч, урваж, юу ч хийхэд бэлэн байдаг. Гэхдээ энэ нь зөвхөн уран бүтээлтэй холбогдох үзэл бодол юм.

Загвар зохион бүтээгч мэргэжилтэй болохоор монголын топ компаниудад ажиллах боломж надад байсан. Хүүхэд байхаасаа л ямар нэг юмыг бий болгох, жинхэнэ утгаар нь зах зээлд нэвтрүүлэхийг мөрөөддөг байлаа. Мөрөөдлийнхөө дагуу гадаадад сурч, ажиллаад багагүй туршлага, мэдлэг хуримтлуулсан нь хувиараа ажиллах боломжийг нээж өгсөн. 2011 онд “Ариуна Сури” ХХК-иа байгуулаад 2012 оноос үйл ажиллагаагаа явуулж байна.

2. С.Ариунаа /“Ариуна Сури” ХХК-ийн үүсгэн байгуулагч, захирал, дизайнер/

Нэгт, би бүх арга зам, ноу-хауг мэдэж байсан. Хоёрт, маш зоригтой. Ямар нэгэн юмыг хийнэ гэж бодсон бол тууштай хийдэг. Гуравт, Монголд юмыг бий болгох боломж маш их байдаг. Яагаад гэвэл, бусад орнууд шиг хатуу хууль дүрэмд баригдахгүй. Хүн өөртөө том машин авч унах гэж биш, юм хийж бүтээх гээд явж байгаа болохоор коллекц гаргах, хувцас загварын шоу хийх тал дээр хүмүүс сонсдог, хүлээж авдаг, дэмждэг. Найз нөхөд, гэр бүл гээд бүгд л чадах зүйлээрээ тусалдаг нь монгол хүнд байдаг эрхэм чанар юм даа.

Эерэг тал нь гэвэл, дуртай зүйлээ хийгээд сэтгэл амар явж байна. Гэхдээ хүний дор ажиллана гэдэг муу зүйл биш л дээ. Удирдаж буй хүн өөрөө бүх юмаа гардаж хийдэг болохоор зохион байгуулалт, менежментийн өндөр чадавхтай, маш олон талын мэдлэг, авьяас чадвартай байх хэрэгтэй юм байна. Мөн хүнд итгэх ёстой болдог. Тэр нь хамгийн хэцүү санагддаг. Би энэ хүнд итгэх үү, үгүй юу гэдгийг шууд мэдэх аргагүй. Европт бол хуурах, худлаа ярих асуудал байдаггүй болохоор арай өөр. Харин Монголд А, Б, бүр В сонголттой л байх хэрэгтэй гэж боддог. Эрсдэлийг маш сайн тооцоолж байх нь чухал. Одоогоор монголын загварын салбар түүхий эд, материалаа гаднаас татдаг гэхчлэн хэцүү зүйл их бий.

Өнөөдөр нэг зүйл хийгээд маргааш орлого олох нь чухал уу, эсвэл хэсэг хугацаанд орлого бодохгүй байж байгаад ашиг олох нь чухал уу, энэ хоёрын алийг сонгох вэ гэдгээ

тодорхойлж, тэрнийхээ төлөө ажиллах нь зүйтэй. Аливаа ажлыг хувиараа хийж эхлэхийн өмнө хүн бүх арга замаа А-Я хүртэл мэддэг болчихсон байх ёстой. Хүн өөрийнхөө мэддэггүй чиглэлээр хувиараа ажиллахад олон жилийн настай бизнес болж чаддаггүй. Төсөөллөөрөө хэсэг явж байгаад амжилтанд хүрч чадалгүй дампуурдаг. Тиймээс хэзээ ч төсөөллөөрөө явж болохгүй гэж зөвлөмөөр байна. Маш их туршлага хэрэгтэй. Миний хувьд Германд сурдаг байхдаа хичээлийнхээ хажуугаараа Zero Clothing гээд масс хувцасны брэндэд гурван жил ажилласан. Сургуулиа төгсөөд уг брэнддээ ахлах дизайнераар хоёр жил ажилласан. Монголдоо ирээд “Говь” компанид ажилласан. Энэ бүхэн надад хангалттай туршлага өгсөн. Үүнээс гадна, хөдөлмөрч, зорилгодоо үнэнч, тууштай, шантардаггүй, маш их юм уншдаг, хэлбэр хөөдөггүй, чин сэтгэлээсээ, өөрийнхөөрөө, ажилсаг байх нь бүх юмны эхлэл.

Хүн хамт олонтойгоо чин сэтгэлээсээ харилцдаг, өөрөө ажилдаа оролцдог, хүмүүсийнхээ юу хүсч байгааг сайн мэддэг, өөрийгөө ч ойлгуулдаг байх ёстой гэж боддог. Монголчууд ажилдаа сэтгэлээ зориулдаг хүмүүс. Сэтгэл оролцохгүй бол гараас нь юм гардаггүй. Тэгэхээр захирангуй биш, дотно сэтгэлтэй байх ёстой юм билээ. Бид хэчнээн ажилтай байсан ч гадуур хооллодоггүй, өөрсдөө хоолоо хийж иддэг. Эрүүл хооллолт, хөдөлгөөн гэсэн зарчмыг баримталдаг нь ажлын үр бүтээмжид нөлөөлдөг гэж боддог. Одоогоор манайх долоо наймуулаа ажиллаж байна, шоуны үеэр гэрээт ажилчид нэмэгдээд 20-иод хүн болдог. Хүн өөрийнхөө ажлыг сайн хийгээд, хүмүүсийг ажлын байртай болгож байгаа нь нийгэмдээ оруулж буй хөрөнгө оруулалт юм. Үүнээс гадна, асрамжийн газрын нэг охиныг өөр дээрээ сургаад, ажиллуулж байна. Загварын салбар маш олон хүнд зэрэг хүрдэг учраас байгаль дэлхийтэйгээ зөв харилцахыг уриалсан утга агуулга бүхий загварууд хийдэг. Мөн хамт олноороо мод тарьдаг. Ирээдүйд нийгмийн хариуцлагынхаа дагуу улам ихийг хийхийг зорьж байна.

Одоогоос гурван жилийн өмнө кофе шопуудаас гэр рүүгээ кофе авч явах боломжгүй байсан. Тиймээс, кофе авч явахаар зардаг жижиг мухлагтай болсон маань ахуйн хэрэгцээнээс үүдэлтэй. Яваандаа дотор нь орж сууж болдог кофе шоптой болно гэж зориод 2015 онд “Додо” кофе шопоо нээсэн дээ.

2. С.Гандолгор /“Додо” кофе шопын үүсгэн байгуулагч, “Сайнхүү ивээл” сангийн гүйцэтгэх захирал/

Мухлагаа ажиллуулахдаа цэвэр ашгийн төлөө бус, ойр орчиндоо мод, зүлэг тарих гэхчлэн сайн дурын ажил хийж эхэлсэн. Үйл ажиллагааныхаа ашгийн 10 хувийг “Сайнхүү ивээл” сайн үйлсийн байгууллагадаа хандивлаад, хүүхэд залуучуудыг боловсруулах, чадавхжуулах алхмуудыг хийж ирсэн. Манай үйл ажиллагааны үндсэн чиглэл бол хүмүүсийн сайн сайхны төлөө, мөн асрамжийн газрын хүүхдүүд рүү чиглэдэг. Мухлагаасаа хуримтлал үүсгэж, үүн дээрээ суурилаад зээл авч “Додо” кафегаа нээсэн. Аль болох бага зардалтай байхын тулд өөрсдөө бүх засвараа хийсэн, тиймээс олон хүний сэтгэл, хөдөлмөр шингэсэн шүү. Дотор засал, уур амьсгалаа F.R.I.E.N.D.S киноны Cafе Perk шиг ерөнхий загвартай, англи хэлээр кино үзэх, гитар бариад дуулж болох, хөгжилтэй, ая тухтай, хэл сурах боломжтойгоор шийдэж өгсөн.

Манайх бол жижиг дунд бизнестээ орно. Мөн “иргэнээр аж ахуй эрхэлдэг” гэж явдаг. Учир нь, жижиг газруудад бичиг цаасны ажил бага байдаг. Тайлан тооцоо, татвараа жилд нэг удаа өгдөг зэрэг нь жижиг дунд бизнес эрхлэгчдэд илүү амар. Дөнгөж үйл ажиллагаа явуулж байгаа болохоор орлого, ашгаасаа шалтгаалаад санхүү дээрээ өр зээл авах хандлагатай байна. Үйл ажиллагаагаа явуулаад дөрвөн сар болж байгаа болохоор ашиг олох арай болоогүй байх шиг байна.

Хүн нэг ажлаа хийсээр байгаад хайрцаглагдчих тал бий. Анх би “Додо”-г нээж байхад маш их шинэ санаатай байсан. Ажиллуулаад эхэлсэн чинь нэг хэвэнд орж байгаагаа мэдэрсэн. Манайд ирж буй залуус өөрсдөө шинийг санаачилж, хамтдаа хөгждөг. Шинээр бизнес эрхэлж буй залуустаа хандаад “Бизнесээ эхэлсэн ч гэсэн санаагаа аль болох шинэлэг байлган, шинэ ном уншиж, гадуур дотуур явж байх хэрэгтэй. Шууд ашиг олно гэж бодолгүйгээр санхүүгийн төлөвлөгөөгөө маш нарийн гаргах хэрэгтэй. Хэрэв кофе шоп нээх гэж байгаа бол кофены амт чанар нэг хэвийн стандарттай байх нь маш чухал. Өөрсдийн хэв маягт нийцүүлж үйл ажиллагаа, орчингоо бүрдүүлэх хэрэгтэй” гэж л хэлмээр байна даа.

Бид зөвхөн кофе зарах биш, залуучуудыг дэмжих арга хэмжээнүүдийг зохиож байгаа. Сүүлийн үеийн залуусын хандлага нь хувь хүний хөгжилд анхаардаг, хамтдаа хөгжин суралцах тал дээр нээлттэй болсон. Харин тэднийг нэгтгэх, хэрэгжүүлэх орон зай байдаггүй. Манай кофе шоп тэр орон зайг нөхөж, залуучуудыг хөгжүүлэх орчинг бүрдүүлэх арга хэмжээнүүд зохиож, нийгмийн хариуцлагаа ухамсарласаар ирсэн. Бас манай кофе их амттай. Манай бариста Монголд энэ чиглэлээрээ 6-7 жил ажилласан туршлагатай. Түүнтэй хамтарч ажиллаж байгаа маань азтай хэрэг шүү. Чанартай сайн үйлчилгээтэй газарт төсөв зарцуулсан маркетинг шаардлагагүй гэж боддог. Чанартай байдлаа хадгалахын тулд дотроо стандартаа баримтлахыг хичээдэг. Манай хандлага, зорилго зөв явж байгаа болохоор хүмүүс их ам сайтай байдаг. Хагас, бүтэн сайнд хувь хүний хөгжлийн уулзалт хичээл, монгол бичиг, англи хэлний хичээл, ротарактынхны уулзалтууд, “Зориг” сангийн “Залуу манлайлал” төслийн аутизмтай гэр бүлийг дэмжих E=mc2 төсөл зэргийг дэмжиж байгаа. Ярилцлагыг: Д.Дашмөрөн Гэрэл зургийг: Б.Одгэрэл

30 НАСТНУУД ШИНЭ ҮЕИЙН 20 НАСТНУУД МӨН ҮҮ? Одоогийн 30 настнууд өөрсдийгөө шинэ үеийн 20-тнууд гэж ярих болсон. Учир нь, XXI зуунд залуучууд олон улс орноор аялж, гэр бүл зохиохоо хойшлуулж, өөрийгөө олоход ихээхэн цаг хугацааг зориулах болсон. Тэд “том хүн шиг” аашлахыг хүсэхгүй байхад харин биологийн цаг нь юунд ч үл захирагдан урагшилсаар...

мерикийн клиникийн сэтгэл зүйн судлаач Мэг Жей “Чухал он жилүүд” номдоо энэ тухай бичжээ. Тэрбээр 2013 онд TED дээр энэ судалгааныхаа тухай илтгэл тавьсан юм. Мэг Жей одоогийн Me Me Me Generation буюу “Би Би Би үе”ийн төлөөлөл болсон 20 настнууд мэдээллийн зуунд догь байхын төлөө уралдаж, хамгийн чухал насаа үрэн таран хийж байна гэсэн санааг дэвшүүлж, мөн “одоогийн 30 нас бол 20 нас” хэмээх орчин үед газар аваад буй хандлага хүмүүст буруу ойлголт үүсгэх аюултайг онцолсон байна. Учир нь, хүний 20 настайдаа хийж буй, бас хийгээгүй зүйлс цаашдынх нь амьдралд асар чухал нөлөө үзүүлдэг аж. Энэ

67 насанд гаргасан шийдвэрүүд гэр бүл, карьер, бүр эрүүл мэндэд ч өндөр ач холбогдол үзүүлнэ. Залуу байх нь амар биш, гэвч маш хөгжилтэй билээ. Ихэнх залуучууд карьертаа, мөн тэтгэвэртээ санаа тавьдаггүй. Тэд ажил, найз нөхөд, хүсэл сонирхол, бүр байр орон сууцаа хүртэл юунд ч баригдалгүйгээр дур мэдэн чөлөөтэй сольдог. Тэдний бие организм эрүүл, ямар ч асуудалгүй байх тул чөлөөт цагаа хэрхэн хөгжилтэй өнгөрүүлэхэд л санаа тавина. Энэ үедээ тэд гарынхаа алган дээр дэлхийг өнхрүүлнэ гэж бодохоос ч сийхгүй. Гэвч үнэн хэрэгтээ өдөр хоногууд үр бүтээлгүй өнгөрч, боломжууд цөөрч, чухал шийдвэр гаргах орон зай ч багасдаг байна.

ХЭРЭВ ТА ГЭНЭТ НЭГ ӨГЛӨӨ СЭРЭХДЭЭ 30 НАСТАЙ БОЛЧИХСОН, ГЭВЧ ГАВ ГАНЦААРАА, ЭСВЭЛ ХАЛАМЦУУ, НАЙЗ НАРТАЙГАА ОЮУТНЫ БАЙРАНД АМЬДАРСАН ХЭВЭЭР БАЙВАЛ ЯАХ ВЭ? Хүний зан төлөв бага нас, эсвэл өсвөр үед л бүрддэг гэж эрдэмтэд үзсээр ирсэн. Гэвч Жей гэх мэт олон сэтгэлзүйчид уг үзэлтэй санаа нийлэхгүй байна. Тэд идэр насанд тархинд өөрчлөлт ахин явагддаг гэж үзжээ. Эрчимтэйгээр хуримтлагдсан тархины мэдрэлийн холбоосууд бэхжиж амжаагүй бол тархины чадамжийг хэмнэхийн тулд устгагддаг гэнэ. Иймд зан төлөвөө дасгалжуулж, амьдралд хэрэг болох ур чадваруудыг хуримтлуулахад бидэнд тун ч хязгаарлагдмал цаг хугацаа үлдсэн байдаг аж. Гуч гараад тархины уян хатан байдал багасдаг. Тиймээс идэр залуу насаа учир утгагүй шөнийн клубт, үр бүтээлгүй ажилд, эсвэл ямар ч системгүйгээр үйлдэгдсэн өөрийгөө олохын төлөөх оролдлогуудыг хийж өнгөрөөнө гэдэг харамсалтай. Товчхондоо, таалагдсан салбараа бушуухан олж, карьераа ухамсартайгаар эхлүүлэхийг Мэг Жей зөвлөж байна. Учир нь, хэрэв хүн өөрт таалагддаггүй ажлыг хийсээр байх юм бол цаашид ажил, амьдралд нь хэрэг болохуйц ур чадвар, авьяас чадвар нь нээгдэж хуримтлагддаггүй аж.

Мэг Жейгийн гаргаж ирсэн баримтуудыг тоон үзүүлэлтээр илүү бататгах гээд үзье. 2005 оны байдлаар томоохон болон дунд зэргийн албан байгууллагад ажилладаг хүмүүсийн дундаж нас 43 байгааг ОХУ-ын Хэрэглэгчдийн эрхийг хамгаалах газраас тогтоожээ. Тэдгээр хүмүүсийн цалингийн өөрчлөлтийг судлахад 27 нас хүртэл алгуур нэмэгдсэн байдал харагдсан байна. Үүнээс хойших 10 жилд цалин ялимгүй нэмэгдсэн байв. Энэ нь карьерын эхний жилүүд цалингийн өсөлтөд шууд нөлөөлдгийг, харин дараагийн он жилүүдэд эдийн засгийн байдал тун бага өөрчлөгддөг болохыг нотолж байна. Тус судалгаагаар тэтгэврийн насанд цалин тэгш байдалтайгаар буурдаг нь ажиглагджээ. Ихэнх хүмүүсийн цалин 25-30 насандаа дээд цэгтээ хүрсэн байдаг аж. Тэгвэл 60 хүрэхэд тэрхүү дээд цэгээс буурч эхэлдэг байна. Цалингийн өсөлтөд нөлөөлдөг гол шалгуур үзүүлэлт бол туршлага. Үүнийг хүний нөөцийнхөн ажилтны үндсэн хөрөнгө гэж үздэг байна. Ахмад настай хүмүүсийг залуучуудтай харьцуулахад уг үндсэн хөрөнгийн нөөц нь илүү их байдаг тул илүү цалин авах нь зүйтэй. Гэвч тэр бүхэн тэтгэвэр тогтоогдоход хэд дахин буурч гар дээр ирдэг аж. Нью-Йорк дахь Улсын хадгаламжийн банкны эдийн засагчид зургаан жилийн өмнө америкчуудын ашиг орлогын талаарх судалгааг олон нийтэд танилцуулсан юм. Тус судалгааг ахлан явуулсан Фатих Гувенен, Фатих Карахан, Сердар Озкан, Джей Сон зэрэг эдийн засагчид АНУ-ын нийгмийн хангамжаас 1978-2010 онд хамаарагдах америкчуудын ашиг орлогын тухай 200 сая баримтыг авч ашигласан байна. Тэд ажил хөдөлмөрийн зах зээлээс өөрийнхөө хүсэлтээр гардаг гэсэн шалтгаанаар эмэгтэйчүүдийг хасч, 10 эрэгтэй тутмын нэгийг сонгосноор дараах дүгнэлтийг хийжээ. Эдийн засагчдын тооцооллоор дундаж цалин 25-55 насанд 38 хувь өсдөг байна. Хамгийн өндөр цалинтай 5 хувь хүмүүст энэ үе нь 230 хувийн өсөлттэй байсан гэнэ. Хамгийн гол нь цалингийн өсөлт 25-35 насанд л их ажиглагдаж байв. Энэ үеийн дараах 20 жилийн турш цалин огт өсдөггүй байна. Харин 45-55 насандаа ихэнх америкчуудын цалин буурчээ. Карьераа аль болох эрт эхлүүлбэл ашиг орлогоо нэмэгдүүлэх боломж харагдаж

68 буйг дээрх эдийн засагчид ажиглажээ. Түүнчлэн, боловсролоос үл хамааран карьерын эхний хэдэн жил цалин нэмэгддэгийг онцолсон байна. Энэ судалгаанаас өмнө хийгдсэн судалгаануудаас ч их адилхан үр дүн ажиглагдаж байж. Жишээ нь, 1993 онд америкийн эдийн засагч Жейкоб Минцер Studies In Human Capital сэтгүүлд “Карьерын эхний 10 жилд цалингийн өсөлт эрчимтэйгээр нэмэгддэг” гэсэн дүгнэлт гаргаж байв. Мөн эдийн засгийн шилжилтийн үед цалингийн зогсолт бүр эрт эхлэх магадлалтай байдаг гэнэ. Сонирхуулахад, карьер нэг ёсондоо их сургуультай төсөөтэй юм. Хүмүүс ажлынхаа эхний хэдэн жил “Дүнгийн хуудас”-таа сайн үнэлгээтэй байхыг эрмэлзэж, нэр хүндээ бүрдүүлэхийг зорьдог. Харин дараа нь тэрхүү нэр хүнд нь тэдний өмнөөс ажиллаж эхэлдэг. Карьер өөд ахихдаа та ур чадвар, нэр хүндээ чухалчлах нь зүйтэй. Гэвч өрсөлдөөн ихтэй салбарт зарим хүмүүс 2-3 замналаар явдаг байна. Тухайлбал, медиа салбарт анх менежерээр, харин дараа нь продюсерээр ажиллах нь элбэг. Эхний ажлын байран дээрээ таван жил зарцуулсан бол дараагийнхдаа арай цөөн жил зарцуулах ч боломжтой. Учир нь, тухайн үед хүмүүсийн

танилын хүрээ харьцангуй тэлсэн, мөн туршлага ч нэмэгдсэн байдаг. Гэвч ямар ч байлаа “Дүнгийн хуудас”-таа санаа тавьсаар ирдэг. Дээрх хандлага гэр бүлийн төлөвлөлтөд ч хэрэгтэй. Учир нь, ямар ч баталгаагүй удаан хугацаагаар хамт амьдарч буй хосуудаас харилцаагаа шуудхан баталгаажуулсан хосууд илүү аз жаргалтай байдаг нь амьдрал дээр харагддаг. Энэ нь албан ёсоор нэг нэгнээ хүлээн зөвшөөрөөгүй хүмүүс бие биедээ маш бага хариуцлага ноогдуулснаар, таарч тохиромгүй байдлыг ил гаргахгүй байх эрсдэлтэйг гэрчилдэг. Иймд, сэтгэлд тань нийцэхгүй байгаа харилцаан дээр та дүгнэлт хийж, оройтоогүй дээр нь арга хэмжээ авах хэрэгтэй. Залуу хүмүүст бас нэгэн эндүүрэл байдаг. Тэд 30-тайдаа 22-той мэт хурдан жирэмсэлж болно гэж боддог. Үнэндээ 33 наснаас эхлэн үр тээх чадвар багассаар байдаг тул уг асуудалд бодлоготой хандах хэрэгтэй юм. Энэ бүхнийг харгалзаж үзвэл залуу насаа хий дэмий үрж боломгүй. Насан туршдаа хийхэд харамсахааргүй ажлаа бушуухан олж аваад карьер өөд мац! Мөн цалингийнхаа өсөлтийг энэ насан дээрээ л системтэйгээр хэрэгжүүлдэг юм шүү! Нийтлэлийг: З.Ариунболор

STARTUP MONGOLIA & CLUB CO-WORKING Бид энэ дугаартаа энтрепрёнершип, гарааны бизнес, коворкингийн тухай онцлохоор шийдсэн. Учир нь, залуу хүмүүс л шинэ санаа, оргилуун мөрөөдөлд умбаж явдаг бөгөөд том хөрөнгө оруулалт шаардагдахааргүй бизнесийг авч явах амбиц, цаг хугацаа тэдэнд л байдаг. Тиймээс залуу хүн та доорх мэдээллийг зүгээр нэг гүйлгэж уншаад өнгөрөх биш, амьдрал дээрээ хэрэгжүүлж, ашиглаарай.

ЭНТРЕПРЁНЕР ЭКОСИСТЕМ “ХӨГЖҮҮЛЭГЧ”

Юун түрүүнд старт ап, энтрепрёнер, коворкин хэмээх нэр томьёонуудыг танилцуулъя. Старт ап буюу гарааны бизнес нь шинээр эхлэх гэж буй хувийн бизнес юм. Энтрёпренер гэж гарааны бизнес эрхэлж буй хүнийг хэлдэг. Харин Co-working space-ийг бусадтай зэрэгцэн ажиллахад зориулсан орон зай гэж ойлгож болно. Сүүлийн үед эдгээр ойлголт манай залуусын дунд эрчимтэй тархаж байна. Харин барууны орнуудад энэ бүхэн нэгэнт амьдралын хэвшил болтлоо хөгжжээ. “Стартап Монгол” ТББ нь дээрх томьёоллуудыг амьдралд хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар зааж зөвлөж, төрөл бүрийн арга хэмжээ зохион байгуулдаг. Тэдгээр үйл ажиллагааг танилцуулъя. 1. Startup Weekend Дэлхийн 120 гаруй орны 800 хотод зохиогддог Startup Weekend хөтөлбөрийг 2011 оноос эхлэн Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт, Сэлэнгэд 30 гаруй удаа зохион байгуулсан. Хөтөлбөрт хамрагдсан залуус 54 цагийн дотор бизнес санаа гарган, багаа бүрдүүлж, төслөө бичиж, компани байгуулан, хөрөнгө оруулагчдад хамтран ажиллах санал дэвшүүлж, зөвлөгөө авдгаараа давуу талтай.

2. Startup Grind Сард нэг удаа зохион байгуулагддаг арга хэмжээ. Аль нэг салбарт бизнесээрээ манлайлж яваа нэгнийг зочноор урьж, тухайн зочин 200 гаруй бизнес эрхлэгч залуустай ажлынхаа талаар сонирхолтой яриа өрнүүлдэг.

3. Design Thinкing “Загварчлах сэтгэлгээ” сургалт нь АНУ-ын Стэнфордын их сургуулиас боловсруулсан хувь хүн, ажилтны үйл ажиллагаа, ашигтай шийдэл олох чадварыг хөгжүүлэх үр дүнтэй богино хэмжээний хөтөлбөр юм. 4. Drink Entrepreneurs Ulaanbaatar Бизнесийн ертөнцөд нэвтэрч, танилын хүрээгээ тэлж, бизнесийн хамтрагчаа олж, өөрийгөө цэнэглэхийг хүсч байгаа бол танд нэг оройн чөлөөт хөтөлбөр тусална.

5. Startup Next Google for Entrepreneurs сангийн туслалцаатайгаар хоёр сарын хугацаатай үргэлжилдэг. Туршлагатай, өндөр түвшний СЕО менторуудаас гарааны бизнест хамгийн их тулгардаг бэрхшээлийг хэрхэн даван туулах талаар ганцаарчилсан зөвлөгөө авч, цуврал сургалтын тусламжтайгаар хөрөнгө оруулагчдаас хөрөнгө босгох ч боломжтой.

6. Green Nation Challenge Дэлхийн банктай хамтран хэрэгжүүлдэг уг арга хэмжээ нь Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт хотуудад тулгамдаж буй ногоон хөгжлийн асуудлыг технологид суурилсан шинэлэг арга замаар шийдвэрлэж буй бизнесүүдийг дэмжих зорилготой.

7. Open Innоvation Lab /OIL/ Гарааны бизнес эхлэх гэж буй, эхлээд байгаа ентрепрёнерүүдэд зориулсан нээлттэй танхим, оффис юм. Энэ нь ШУТИС-тай хамтарч хэрэгжүүлдэг төсөл бөгөөд их, дээд сургуулиудад бий болсон технологи, шинжлэх ухааны мэдлэгийг хөгжүүлэх зорилготой.

8. Гарааны бизнес нэвтрүүлэг Энэхүү ток шоу нэвтрүүлэг нь 2014 оноос эхлэн Youtube-ээр олонд хүрч байна. Амжилттай яваа бизнесүүдийн туршлага, сургамжийг олон нийтэд дамжуулдаг. 9. Startup Train “Стартап Монгол” ТББ-аас зохион байгуулдаг хамгийн сонирхолтой үйл ажиллагаа гэж хэлж болно. Оролцогчид транссибирийн төмөр замаар БНХАУ-ын Бээжин хотоос ОХУ-ын Москва хот руу галт тэргээр аялах замдаа энтрепрёнер арга хэмжээ явуулдаг. Нийт 30 оролцогч, таван ментор оролцдог бөгөөд 54 цагийн дотор компаниа байгуулан төслөө бичнэ. Менторууд үйл ажиллагааны турш хамт аялах тул энтрепрёнерүүд маш их туршлага хуримтлуулах боломжтой.

ОРОЛЦ, ОРОЛЦ, БАС ДАХИН ОРОЛЦ

Та хувийн бизнесээ эхлээгүй байсан ч гарааны бизнес эрхлэгчдийн уулзалтанд ирж, танилын хүрээгээ тэлж болно. “Стартап Монгол” ТББ-ын үүсгэн байгуулагч Д.Бат-Октябрь, С.Билэгбаатар нар АНУ-ын Up Global байгууллагын албан ёсны эрхтэйгээр бүх үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Тэдгээрийн нэг нь “Загварчлах сэтгэлгээ” хөтөлбөрийн хүрээнд хийгддэг Drink Entreprenuers арга хэмжээ юм. Хэрэв та урьд нь ийм арга хэмжээнд оролцож байгаагүй бол хүмүүсээс ичиж зоволгүй “Сайн уу? Би анх удаа энд ирж байна” гэж хэлэхэд л бие биеэ дэмжих зорилготойгоор цугларсан найрсаг залуус таныг халуун дулаан уур амьсгалаар бүчин авах болно. Хамгийн чухал нь та нэг удаа оролцоод орхих биш, ахин дахин оролцох хэрэгтэй. Учир нь, өөртэйгөө адил шинийг санаачлагч залуустай ахин дахин уулзаж, харилцаагаа сэргээж байх нь аль аль талдаа ашигтай.

ТУРАНХАЙ ГАРААНЫ БИЗНЕС

Хэрэв та өөртөө итгэлтэй, гарааны бизнесээ тууштай хөгжүүлж, нийгэмд хэрэгцээтэй бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг санал болгож чадна гэж бодож байгаа бол оролдоод үз. Яг ийм гарааны бизнесийг Lean Startup буюу “туранхай гарааны бизнес” гэдэг юм байна. Танд тусалж, чиглүүлж, бэлтгэж чадах туршлагатай хамт олон бий. Тус байгууллагаас зохион байгуулсан нэг арга хэмжээн дээр л гэхэд маш олон бизнесийн санаа цуглардаг аж. Чухам тэндээс бодит гарааны бизнесээ эхлээд явж буй хэд хэдэн жижиг компани бий. Менторуудаас зөвлөгөө, чиглүүлэг авч, хөрөнгө босгож байгаа бодит жишээнүүдийг харж та урам зориг аваарай. Эрч хүчтэй залуусаар хүрээгээ тэлсэн уг төрийн бус байгууллагад гишүүнээр элсвэл оролцогчдоосоо илүү давуу талтай болохыг тэд зөвлөж байна. fb/Startup Mongolia

www.startupmongolia.com

мөн монголын бизнесмэнүүдээс зөвлөгөө авсаны эцэст клубээ байгуулсан байна. Тэрбээр гарааны бизнес эрхлэгчдийг хооронд нь холбож туслах зорилго тавьж, хамт олноо ч чадварлаг хүмүүсээр бүрдүүлсэн гэнэ. Клуб-Коворкингийн олон нийттэй харилцах менежер Мандаа Малайзад медиа инновацийн мэргэжлээр төгсчээ. “Үйлчлүүлэгчдийнхээ ямар нөхцөлд ажиллахыг хүсч байгааг харгалзан клубээ тохижуулсан. Уян хатан, хэрэгцээ шаардлагад нь нийцсэн гишүүнчлэлтэй багцуудыг бэлдсэн байгаа” хэмээн тэр үгүүлсэн. ICC Tower-ын XIII давхарт байрлах тэдний оффист том, жижиг оффисын өрөөнүүд, өндөр хурдны интернэт, гал тогоо, дуу чимээ нэвтрүүлдэггүй хэлэлцээрийн тусгай өрөө гээд хэрэгтэй бүхэн бий.

КЛУБ-КОВОРКИН

Ажлаа хийх оффисгүй залуучууд кофе шоп барааддаг байсан үе ард хоцорчээ. Учир нь, “Клуб-Коворкин” энэ асуудлыг бүрэн шийдэж чадсан юм. Дээр дурдсанчлан “Коворкин спэйс” нь шинэ бизнесийн санааг эхлүүлэх, төсөл төлөвлөх, бусадтай хамтран ажиллахад хамгийн тохиромжтой газар юм. Уг газрыг үүсгэн байгуулсан Б.Бадамханд архитектор мэргэжилтэй бөгөөд магистрын зэргээ Лондонд хамгаалсан аж. Тэрбээр олон жилийн өмнөөс бодож ирсэн санаагаа клубээрээ хэрэгжүүлсэн нь энэ. Бадамханд монголын зах зээлийг бүтэн жил судлаж, олон улсад нэр хүнд бүхий коворкин орон зайтай ентрепрёнерүүд,

Хэрэв та энэ газарт очиж үзэхээр шийдсэн бол гурван зөвлөгөө өгье. Нэгт, ажиллах орчноо тодорхойлох. Ганцаараа ажиллах нь танд үр бүтээлтэй байдаг уу, эсвэл хамт олны дунд байх нь илүү таалагддаг уу? Таны шийдвэрээс ажлын тань байршил сонгогдоно. Хоёрт, бусадтай хэр их харилцахаа тодорхойлох. Та хүсвэл нээлттэй оффист сууж, олон хүмүүстэй шинэ харилцаа тогтоож, ажил мэргэжлийн халуун яриа өрнүүлж болно. Гуравт, бэлтгэлээ сайн базаагаарай. Ажлын бүтээмжийг тань нэмэгдүүлэх бүхий л зүйлсээ авч ирээрэй. Клуб-Коворкинд цоожтой шүүгээнүүд байх тул та түр гарахдаа хувийн эд зүйлстээ санаа зовохгүй байж болно. Хэвтэж амрах шаардлагатай үед амралтын хэсэг ч бий. fb/CLUB Coworking

www.theclub.mn

Нийтлэлийг: Д.Дашмөрөн

ТА ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ САЛБАРТ КАРЬЕР ХӨӨМӨӨР БАЙНА УУ? Монголын бүртгэлтэй ажилгүй иргэд 2015 оны гуравдугаар сарын эцсийн байдлаар 33,3 мянга байсан бол 2016 оны гуравдугаар сарын байдлаар 35,4 мянга болж, өмнөх оны тоон үзүүлэлтээс 6,3 хувиар өссөн байна. Тэдний 21,2 мянга буюу 59,8% нь 15-34 насны залуучууд байгаа нь бидний анхаарлыг татлаа.

Залуучуудад оффисын ажил хийхэд туршлага дутдаг болохоор үйлчилгээний салбарт хүчээ сорих нь хамгийн оновчтой сонголт болдог. Үүнээс үүдэлтэйгээр боловсрол, эсвэл ар гэрийнхээ санхүүгийн байдлыг дэмжих зорилготойгоор үйлчилгээний салбарт хөл тавьдаг залуус аливаа компанийн хүний нөөцөд зөвшөөрөгдөхийн тулд ямар шалгуурыг давах ёстой вэ? Энэ утгаар бид монголын үйлчилгээний салбарт 13 жилийн нүүр үзэж, амжилт, үйл ажиллагааны стандартаараа үнэлэгдэх болсон Номадс Хоспиталити ХХК-ийн Хүний нөөцийн албаныхантай уулзаж, үйлчилгээний салбарын карьер хөгжүүлэлтийн тухай ярилцлаа.

ндөр хөгжилтэй орнуудын оюутан, залуусыг анзаараад байхнээ, тэд үргэлж л үйлчилгээний салбарт цагийн ажил хийж байх юм. Энэ нь үйлчилгээний байгууллагуудын хөгжил, зөв менежмент, сайн хангамжтай холбоотой гэж бодож байна. Монголын залуучууд залхуудаа биш, харин үйлчилгээний салбарт дээрх зүйлс дутагдалтай байгаа болохоор л ажилладаггүй шиг санагддаг...? Таны дурдсан зүйлс бүгд хүний нөөцөөс маш их шалтгаалдаг. Монголын хувийн хэвшлүүдийн сүүлийн 25 жилийн хөгжлийг ажиглаад байхнээ, хүний нөөцийн менежмент нь боловсон хүчин ч юм шиг, байгууллагын менежмент ч юм шиг сарнисан, өөрийн гэсэн өнгө төрхөө олж чадаагүй, шинжлэх ухааны үүднээс дутуу хэрэгжсэн нь их. Тиймдээ ч байгууллага болгон дотоод үйл ажиллагааны асуудалтай байгаад байдаг. Мэдээж хүний нөөц нь зохих хэмжээнд хөгжөөгүй байгууллагад хүмүүс нь хөгжихгүй шүү дээ. Иргэд маань хүний нөөцийн системгүй байгууллагуудаар дамжиж ажилласнаас болж ажил үүргийн талаар ойлголт муутай болсон байдаг. Залуучуудын хувьд бол бүр хэнд ч тоогдолгүй орхигдсон байдаг. Аливаа байгууллагын хүний нөөцийн менежмент нь мэргэжлийн оновчтой үүргээр хөгжиж байж тухайн байгууллагынхаа бизнес үйл ажиллагаанд зөв дэмжлэгийг өгч ажилладаг тул мэргэжлийн хүний нөөцийн чиг үүргийн хэрэгжилт зөв байдаг. Энэ нь манай компанийн хүний нөөцийн бодлогын давуу тал болж байдаг. Номадс Хоспиталити компани хүний нөөцийн бодлогоо хэзээнээс хэрэгжүүлж эхэлсэн бэ? Манай компани монголын зах зээл дээр 13 жил үйл ажиллагаа явуулж байна. Бид хоол үйлдвэрлэдэг бизнес эрхэлдэг учир үйлчилгээний ажилчдын хандлага, тэдний ур чадвараас их зүйл хамаарна. Хоол үйлдвэрлэлийн бизнес маань технологи, ариун цэвэр, хөдөлмөр хамгаалалт зэргээс шалтгаалж амжилт олдог юм. Ажилчдын

хариуцлагатай хандлагаас шууд шалтгаалдаг бизнес учраас хүний нөөцөд өндөр ач холбогдол өгч, анхнаас нь л бодлогоо тууштай хэрэгжүүлж ирсэн. Манайд ихэвчлэн залуучууд ажилладаг. Тэднийг ажлаа хариуцлагатай, дур сонирхолтойгоор гүйцэтгэхэд чиглэсэн хүний нөөцийн бодлого бүх түвшинд системтэйгээр хэрэгжсэн байгаа. Жишээ нь, танайх ажилчдаа урт хугацаанд тогтвортой ажиллуулахын тулд ямар арга хэмжээ авдаг вэ? Үүнд маш олон жижиг зүйл нөлөөлдөг. Хүнийг ажилд авахаас эхлээд хэрхэн цалингийн системийг нь тогтоож, карьерын бодлого, ажил үүргийн хуваарилалтыг нь хэрэгжүүлж, хамт олон дундаа хэрхэн хүлээж авах вэ гээд бүгд өндөр ач холбогдолтой. Энэ бүхэн хүний нөөцийн ойлгомжтой дүрэм журмаар шийдэгдэх ёстой байдаг. Хүнийг ажилд авахаас халах хүртэл загвар, систем, аргачлал, техникгүйгээр ажиллуулах юм бол тухайн байгууллагад хүн тогтохгүй. Ихэнх залуучууд боловсролдоо хөрөнгө оруулахын тулд, эсвэл ар гэрийнхээ санхүүг дэмжихийн тулд цагийн ажил хийдэг. Номадсын сүлжээ ресторанууд сурагч, оюутнуудыг ажилд авахдаа ямар шаардлага тавьдаг вэ? Хувь хүн өөрөө зөв хандлага, бодол, ухамсар, төлөвшилтэй бол компанийн үйл ажиллагаанд үр бүтээмжийг авчирдаг. Тиймээс манай хүний нөөц “Та хэдэн их дээд сургууль төгссөн бэ?” гэхийн оронд тухайн хувь хүний төлөвшил, хандлагыг ихэвчлэн судалдаг юм. Компанийн нийт ажилчдын дийлэнх хувь нь зөв хандлагатай байвал үйл ажиллагаа нь урагшилдаг. Тиймээс залуустаа аливаа мэргэжлийн онолоос илүүтэй хүнтэй харилцах соёл, хувь хүний хөгжил, зохион байгуулалтдаа анхаарахыг зөвлөмөөр байна. Ингэснээр та бүхэн бусдад маш хурдан хүлээн зөвшөөрөгдөнө. Харилцааны доголдолтой, төлөвшил нь асуудалтай хүнийг ажилд авбал үр бүтээмж бага байдгийг бид туршлагаараа олж мэдсэн.

76 Аливаа үйлчилгээний газарт ажиллах нь залуучуудын хувьд харилцааны соёлтой, өөртөө итгэлтэй болох, танилын хүрээгээ тэлэх зэрэг олон боломжийг нээж өгдөг. Гэвч залуу хүн болгон үүнийг төдийлөн ухамсарладаггүй. Танай компани эдгээр боломжийг нээх тал дээр хэр анхаардаг вэ? Үйлчилгээний байгууллага бол харилцааны өндөр чадвар, мэдрэмжтэй байдлыг шаарддаг орчин. Энэ салбар залууст хэрхэн бие хүн болж төлөвших, багаар яаж ажиллах зэргийг зааж өгдгөөрөө давуу талтай. Хүн нийгмийн амьтан учраас үргэлж магтуулж, сайшаагдаж, дэмжүүлж байж урам авдаг. Тэгээд ч хүн бусдад чин сэтгэлээсээ хандаж, харилцааны зөв үг хэллэг хэрэглэж байж л энэ хэрэгцээгээ хангана. Үйлчилгээний салбар залууст сэтгэл зүйн байдлаа хянах чадварыг сургадгаараа бас нэг давуу талтай. Тухайлбал, ямар нэгэн үйлчлэгч бухимдалтай байвал хариуд нь найрсгаар инээмсэглэн, асуудлыг нь хурдан шуурхай шийдэж өгөх ёстойг бид зааж өгдөг. Та бүхэн эдгээрийг практик дээр зааж сургахыг чухалчилдаг уу, эсвэл сургалт семинараар үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлдэг үү? Сургалт семинарыг бид долоо хоног бүр зохион байгуулдаг. Зарим байгууллага хэрэгтэй хэрэггүй сургалтуудыг байнга зохион байгуулдаг нь ажиглагддаг. Гэтэл тэдгээр нь ажилчдын дунд эрэлт хэрэгцээгүй, ашиггүй байх нь элбэг. Тиймээс бид зөв хүнээ зөв сургалтанд суулгахыг чухалчилдаг. Тэгээд ч манайх чиглэл чиглэлээрээ сургагч багш нараа бэлдсэн байдаг. Тухайлбал уух зүйлсийн, хоол үйлдвэрлэлийн, үйлчилгээний гэх мэт. Үйлчилгээний сургагч багш нар хүмүүст дүрэмт хувцсаа хэрхэн өмсөх, биеэ яаж зөв авч явах зэрэг бүх нарийн стандартыг зааж өгдөг. Бид дотооддоо төлөвлөгөө гаргаж, сургагч багш нараасаа сургалт авч хүмүүстээ мэдлэг, мэдээлэл түгээж байдаг. Номадс Хоспиталити компанийн карьерын төлөвлөлтөөс танилцуулна уу? Манай удирдлагын багт ажилладаг ихэнх захирал, ерөнхий менежерүүд бүгд ажлын гараагаа зөөгчөөс эхэлсэн байдаг. Ер нь бол зөөгчийн ажлын байр л хүнтэй зөв харилцах, хүндлэх, мэдээлэл хүргэх, найрсгаар зочлох мэдлэгийг өгдөг. “Хэн ч зөөгч хийчихэж дөнгөнө” гэж хүмүүс боддог ч амьдрал дээр зөөгчийн ажлыг хүссэн болгон хийж чаддаггүй шүү дээ. Зөөгчөөр ажиллах нь хүнээс харилцааны өндөр ур чадвар шаарддаг. Энэ ажлыг хийж сурсан тохиолдолд хүн харилцааны төлөвшлөө олж,

шат ахидаг. Манайд зөөгчөөс бармен, барменээс менежер, менежерээс ерөнхий менежер, үйл ажиллагаа хариуцсан захирал гээд карьераа өсгөж буй олон залуус бий. Та бүхэн хоспиталити, зочлох үйлчилгээний менежментээр сурч буй оюутнуудад давуу боломж олгодог уу? Зочид буудлын менежмент, хүнсний технологийн чиглэлээр сургууль төгссөн залуус манайд их ирдэг. Мэдээж бакалаврын дипломтой залуучууд ажлын талбар дээр гараад амьдралын сургуульд суралцана. Тэд мэргэжлийнхээ мөн чанартай нарийн танилцаж, ажилдаа улам дурладаг. Модерн Номадс бол монголынхоо зах зээлд хүлээн зөвшөөрөгдсөн брэнд болтлоо хөгжсөн. Гадаадаас ирсэн зочид, төлөөлөгчид монгол хоолны амтыг мэдрэхийн тулд манайхыг л зорьдог. Түүнчлэн манайд итали, орос, кавказ зэрэг олон үндэстний гал тогоогоор дагнасан ресторанууд ч байна. Тухайлбал, бид Кавказ ресторандаа кавказ үндэстний хоол, соёл, хоолны технологи гээд бүх зүйлийг дүрэм журмынх нь дагуу нэвтрүүлсэн. Хоол үйлдвэрлэл нь нарийн технологи, стандарт шаардахаас гадна тогтвортой менежментийн дагуу хөгжиж байдаг. Мэргэжлийн хүмүүс манайд ажилласнаар энэ бүхнийг сурч мэдэх боломжтой. Танайд ажлын байр горилж ирж буй хүмүүсийн хэдэн хувь нь үйлчилгээний салбарын мэргэжлээр төгссөн, хэдэн хувь нь өөр салбарынх байдаг вэ. Өөр салбараас ирсэн хүмүүст үйлчилгээний салбарт амжилт олох боломж хэр байдаг бол? Манай нийгэмд нэг алдаа ажиглагддаг нь, эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ сонирхоогүй, дургүй мэргэжлээр боловсрол эзэмшүүлчихдэг. Жишээ нь, эдийн засгийн тухай огт сонирхож үзээгүй хүүхдийг эдийн засагч болгочихно. Манай нийт 700 гаруй ажилчны 70-80 хувь нь мэргэжлийн хүмүүс. Үлдсэн хувь нь мэргэжлийн бус ч дадлага туршлагын хувьд үйлчилгээний салбарын мэргэжлийн магистрын зэрэг эзэмшсэнтэй адил мэдлэг хуримтлуулсан байдаг юм. Манай нийт ажилчдын 60-70 хувь нь үйлчилгээний ажил хийдэг. Тэгэхээр цөөн хувь нь удирдлагын түвшний ажил гүйцэтгэдэг гэсэн үг. Удирдлагын баг тань цөөн хүнээс бүрддэг хэрнээ яаж ийм их амжилт дагуулж чадав? Бид менежерийн албан тушаалдаа өндөр ач холбогдол өгдөг. Зарим компани ихэнх ажилчдаа менежер гэж нэрлэдэг юм билээ. Гэтэл тэдний гүйцэтгэдэг үүрэг, ажлыг нь харахаар уг ажлын байрт тохирохооргүй байдаг. Харин бид олон улсын жишгийн дагуу менежер гэх ажлын

байрыг бий болгосон. Манай менежерүүд дор хаяж 5-10 жил энэ салбартаа ажиллаж туршлага хуримтлуулсан мэргэжилтнүүд юм. Аливаа ажилчин менежер болтлоо үйлчилгээний орчныг мэдэрч, мэргэжлийн чадвартай болсон байдаг. Манай залуус үйлчилгээний салбарын тухай цаг наргүй ажиллахыг шаарддаг, маш их хүч энерги барсан ажил гэж ихэнх нь ойлгодог. Ийм бодолтой хүмүүст юу гэж зөвлөх вэ? Манай рестораны салбарууд хоёр ээлжээр ажилладаг. Тиймээс ажилчдынхаа ажил, амралтыг зохицуулах боломж бидэнд байдаг нь давуу тал. Нөгөө талаар, бид ажилчдадаа хөрвөх ур чадвар суулгахыг чухалчилдаг юм. Тухайлбал, зөөгч хүн бармений ажлыг хийх, эсрэгээр бармен хүн зөөгчийн ажлыг хийх тэр чадварыг эзэмшүүлж, нэг хүнд ноогдох ажлын үнэ цэнийг бүрдүүлж байна. Үйлчилгээний ажилтнууд байнга зогсоогоороо ажиллаж, завгүй гүйж байдаг нь үнэн. Гэхдээ ийм ажил хийснээр тэд аливаад шантардаггүй, сорилтыг зөв өнцгөөс хардаг, хөдөлмөрч, цоглог, эрч хүчтэй болдог нь бас нэг давуу тал. Залуучууд маань эдгээр ур чадварыг эзэмшихийг хүсч байгаа бол үйлчилгээний салбарт ажиллаж үзэхийг уриалмаар байна.

Сүүлийн үед залуус энтрепрёнершип, старт ап буюу гарааны бизнес хийх их сонирхолтой болжээ. Тэд түргэн хоол, кофе шоп нээж, үйлчилгээний салбарт хүчээ сорихыг хүсэвч хангалттай туршлага хуримтлуулаагүйгээс амжилтгүй болох нь их байна. Ийм залуус Номадсын сүлжээнд ажиллаж, хэрэгцээт мэдээлэл, туршлагыг хуримтлуулах боломж хэр их байдаг вэ? Залуучууд маань хоол үйлдвэрлэл, үйлчилгээний салбарт хөл тавихдаа ашиг орлогоос гадна тууштай, шантралгүй явж чадах эсэхээ сайн тунгааж, бэлтгэлээ базаах хэрэгтэй байгаа юм. Үйлчилгээ гэж зөвхөн гал тогооноос хоол авчрахыг хэлдэггүй. Үүний цаана бидэнд олон жилийн туршлагаараа бий болгосон олон төрлийн стандарт байдаг. Тэдгээрийг судлаж, түүнээс суралцаж, туршлага хуримтлуулах боломж манайд нээлттэй. Ийм хүсэл зорилготойгоор ажиллаж буй залуустай бид харилцан туршлага солилцоход бэлэн байна. Залуучууд маань тууштай байж, өдөр тутамдаа өөрийн гэсэн үнэ цэнийг бүрдүүлж явбал болохгүй бүтэхгүй зүйл гэж үгүй.

Г.Соёлмаа Крокус эвент холл Салбарын захирал

Д.Алтанзул Номадс Резиденс ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирал

Би англи хэлний багш, орчуулагч мэргэжилтэй. 1998 онд сургуулиа төгсөөд 2001 он хүртэл нэгэн аялал жуулчлалын компанид хөтөчөөр ажиллаж байлаа. Дараа нь хувийн дэлгүүр ажиллуулсан ч өөрийгөө хөгжүүлж, хамт олонтой болох хүсэлдээ хөтлөгдөөд ажил хайж эхэлсэн. Тухайн үед хамгийн анхны Хөдөлмөрийн биржийг Монголын залуучуудын холбооноос ажиллуулдаг байсан юм. Тэнд анкет бөглөөд үлдээсэн чинь удалгүй “Нүүдэлчдийн өргөө” компаниас ресепшнээр ажиллах санал ирсэн. Намайг ажилд ороход урин цаг ирж, цэцэг мод нахиалж буйтай холбогдуулан удирдлагууд маань компанийнхаа үүд, гаднах талбайг тохижуулж байсан юм. Захирал надад “Чи ресепшн, манай байгууллагын нүүр царай учраас өнгө төрх маань чамаас л шалтгаална. Тиймээс чи энэ ажилдаа бүтээлчээр хандаж, үүд, гаднах талбайгаа хэрхэн тохижуулахаа өөрөө шийд” хэмээн анхны даалгавраа өгч байлаа. Ресепшний ажил бол хүмүүсийг угтаж, цай, кофе зөөх гэдгээс өөр ойлголтгүй байсан болохоор би энэ үгэнд их урамшиж, төлөвлөгөө гаргаж, нахиалсан цэцэгс захиалан авч, ажлын байраа чадах чинээгээрээ тохижуулахыг хичээсэн. Ингэж эхэлсэн карьер маань Детройт баарны зөөгч, ерөнхий менежер гэхчлэн дэвшсэн. Карьер өгсөх тусам хариуцлага нэмэгдэж буйг би үргэлж ухамсарладаг. Мөн цалин ч нэмэгдэж, төрөл бүрийн мэргэжлийн сургалтанд хамрагдаж, мэдлэгээ тэлж буйдаа их урамшдаг байлаа. Детройт бааранд маань Америкаас сургагч багш нар ирж, сургалт, зөвлөгөө өгдөг байсан. Удирдлага маань карьер өсгөх, биднийг дэмжих тал дээр маш сайн менежмент хийдэг. Ачаалал ихтэй байгаа газар руугаа гал унтраах маягаар орж, бие биедээ туслаж, өдөр тутамдаа бид багийн ажиллагаатай байдаг. Нэг ажил дээр хоёроос дээшгүй жил ажиллаад өөр салбар, өөр төсөлд томилогдоно. Надад рестораны, зочид буудлын, кэмп үйлчилгээний гэх мэт олон төсөл хариуцаж ажилласан туршлага бий. 2014 онд ОХУ-д эвент холлын сургалтанд сууснаар Крокус эвент холлын салбарын захирал болох үүд нээгдсэн юм. Одоо эргээд харахнээ, хөдөө өссөн, өөрийгөө гүйцэд илэрхийлж чаддаггүй байсан хүүхдээс өдий зэрэгт хүрч, бие хүнээ хөгжүүлж, бусдыг удирдан манлайлж сурсандаа маш их баярладаг. Тэр өдөр Хөдөлмөрийн бирж орж анкет бөглөөд, Номадс гэх ам бүлд нэгдээгүйсэн бол өдийд юу хийж явах байснаа төсөөлөхөд ч бэрх байна.

Би аялал жуулчлал, зочид буудал, зоогийн газрын менежментийн чиглэлээр дээд боловсрол эзэмшсэн. Анх 2005 онд bd’s mongolian barbeque ресторанд барменээр ажилд орж байлаа. Өвөл нь түр ажиллачихаад зун болохоор аялал жуулчлалын чиглэлээр карьер хөөх бодолтой байсан юм. Гэвч тухайн үед бусад менежерүүд, захирлууд, ерөнхий захирал М.Есөнмөнх нар маань маш чадварлаг менежментээр бидэнд үлгэр дуурайлал үзүүлж, надад олон боломж нээж өгсөн болохоор компанидаа үлдэхээр эргэлтгүй шийдсэн. Жил хүрэхгүй хугацаанд барменээр ажиллаад Детройт бааранд заалны менежерээр ажиллах санал авч байлаа. Ийнхүү томилогдох үед Сити Номадс ресторан маань дөнгөж нээгдэж байсан болохоор тэнд 2-3 сар сургагч багшаар ажилласан. Үүний дараа Детройт баарныхаа ерөнхий менежерээр хоёр жил ажиллалаа. bd’s mongolian barbeque ресторан маань америк рестораны франчайз салбар учраас жил бүр Монгол дахь

79 салбараасаа шилдэг менежерүүдийг сургалтанд хамруулдаг юм. Удирдлага маань намайг уг урамшуулалд хамруулж, Америкт нэг сарын хугацаагаар сургалт, дадлагад явуулсанд маш их баярладаг. Удалгүй би Хүний нөөцийн албаны даргаар ажиллах санал авч, удирдлагынхаа тусламжтайгаар мэргэжлийн сургалтанд сууж, сертификаттай болсон. Шинэ ажлын санал авах үед надад хүний нөөцийн талаар ямар ч ойлголт байгаагүй ч би айж, ажлыг хойш тавиагүй. Одоо би үндэсний сүлжээ Hotel Nine зочид буудлын бизнесийг эрхэлдэг Номадс Резиденс ХХК-ийн гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байна. Хувь хүн өөрөө хичээж, ажлаа чин сэтгэлээсээ хийж байвал хэн ч, хаанаас ч олж хараад үнэлдэг юм шүү гэж залуустаа зөвлөмөөр байна.

Ш.Энэбишдорж Дабл шот, бейкэри Салбарын захирал

Э.Тогтмол Модерн Номадс-2 рестораны Ерөнхий менежер

Би 2005 онд уул уурхайн инженерээр их сургуулиа төгссөн юм. Тэр зун мэргэжлээрээ ажилласан боловч өвөлд нь уурхайн ажил зогсож, хэсэг зуур зүгээр суухын оронд зөөгч ч болов хийе гээд Модерн Номадс-д орж байлаа. Тэр цагаас хойш компаниасаа огт гараагүй. Зөөгчөөс бармен болж, менежерээс ерөнхий менежер хүртэл дэвшиж, дараа нь үйл ажиллагаа эрхэлсэн захирал болсон. Харин одоо Дабл Шот, бейкэри салбарын захирлаар ажиллаж байна. Ийм маягаар карьераа хөгжүүлж ирсэндээ их баярладаг. Үйлчилгээний салбарт үйл ажиллагааны эс ширхэг бүрийг мэддэг байх нь чухал. Мөн мэдээж мэрийлттэй, тууштай явсан тулдаа өдий зэрэгт хүрсэн гэж боддог. Ерөнхий менежер байхдаа Номад Лежендс салбарыг хариуцдаг байлаа. Хорин хүний суудалтай жижиг рестораныхаа орлогыг 100 хүний суудалтай дундаж ресторануудын орлогоос давуулж байснаараа бахархдаг. Үүнд мэдээж эрүүл өрсөлдөөн, үлгэр дуурайлал болж чаддаг удирдлагын багийн зөв чиглэл ихээхэн үүрэг гүйцэтгэсэн. Одоо ч гэсэн тэднээс их зүйл сурч, туршлага хуримтлуулсаар байна. Би 10 дахь жилдээ Номадс Хоспиталити компанид ажиллаж, өдгөө ерөнхий менежер хүртлээ карьераа өсгөөд явж байна. Анх ажилд орохдоо зөөгчөөс эхэлсэн. Би маркетингийн чиглэлээр мэргэжил эзэмшсэн ч үйлчилгээний салбарт хүчээ сорихоор шийдсэн юм. Нэгдүгээр дамжаанаасаа эхлээд хичээлийнхээ хажуугаар Модерн Номадс ресторанд зөөгчөөр ажиллаж эхэлсэн. Хичээлээ тараад, цүнхээ үүрээд л ажил руугаа гүйдэг байлаа. Компани маань тэр үеэс л эхлэн надад маш олон мэдлэг өгсөн дөө. Манай компани эрүүл өрсөлдөөн дунд үйл ажиллагаа явуулж, ажилчдаа чадваржуулах тал дээр өндөр ач холбогдол өгдөг нь надад маш их таалагддаг. Сургуулиа төгссөний дараа мэргэжлээрээ ажиллах хүсэл надад байсан ч бусад компанийн ажлын орчин, уур амьсгал сэтгэлд нийцэхгүй байлаа. Тухайн үед би компанийнхаа удирдлагуудад тодорхой хэмжээгээр үнэлэгдчихсэн байсан учраас тэд намайг дуртайяа хүлээж авсан. Би энд олон сонирхолтой төсөл дээр ажилласнаараа бахархдаг. Орос дахь салбарт менежерээр ажиллахаас эхлээд явуулын ресторан, дээд зэргийн хүлээн авалтуудад үйлчлэх хүртлээ ур чадвар, хариуцлагыг маань туршсан сорилтуудыг давж байлаа. Өдөр тутамдаа шинэ зүйлс сурч, сурсан болгоноо карьерын төлөвлөлтдөө хэрэгжүүлж болдог нь надад маш их урам зориг өгдөг. Нийтлэлийг: З.Ариунболор

Сайн барилгыг ямар хүн барьдаг вэ? “Хангай хаус” компанийн захирал А.Энх-Амар германы Лоберлюк Герхайн их сургуулийг барилгын нарийн мэргэжлээр төгссөн. Германд 30 гаруй жил амьдарсан тэрбээр МАК компанийн урилгаар эх орондоо эргэн иржээ. Барилгын салбарт хүч сорихыг хүсч буй залууст зориулаад бид түүнтэй ажил мэргэжлийнх нь талаар ярилцлаа.

81 Та яагаад заавал барилгын мэргэжлийг сонгох болсон юм бэ? Хөдөө өссөн болохоор ч тэр үү, Монголоосоо өөр газарт очиж үзмээр санагддаг байлаа. Ингээд наймдугаар ангиа төгсөөд улсын тэтгэлгээр Герман руу явсан. Тухайн үед хүүхдүүдийг барилгын сургуульд сургах гэж их явуулдаг байсан юм. Намайг сургуулиа төгсөх үед хоёр Герман нийлж, тэр үед бид урам зоригоор дүүрэн байдаг байсан шүү. Төгсөөд ажилд ороход өдөртөө 100 марк буюу бараг 100 ам.долларын хөлс авдаг байсан. Монголын барилгын чанарыг ерөнхийд нь дүгнэвэл? Монгол инженерүүдийн хийж буй тооцоолол, зураг төсөл бүгд сайн байдаг. Харин чанартай холбоотой гүйцэтгэлийн ажил тааруу явагддаг. Манай барилгуудын гадна тал жил ч бололгүй хууларч, цуурдаг нь муу гүйцэтгэлтэйг харуулж байгаа юм. Барилгын ажил хүнээс ямар ур чадвар шаарддаг вэ? Нэгт, даацын талаар тодорхой ойлголттой байх ёстой. Хоёрт, аливаа юмыг хичээнгүйлэн хийх хэрэгтэй. Гэтэл хүмүүс ихэвчлэн “болно, болно” гээд л хаячихдаг. Таны ажиллаж байсан, сэтгэлд тань хамгийн их хүрсэн төсөл? Германы Алт Вилла гэдэг тосгонд цамхаг шиг байшингуудыг барьж байлаа. Таны бодлоор манай барилгын салбарт юу дутагдаж байна вэ? Германд аливаа барилгыг ашиглалтанд орохоос өмнө мэргэжлийн байгууллагуудаар шалгуулж, эрүүл мэндийн аюулгүйн гэрчилгээ авдаг. Өөрөөр хэлбэл, Германд эрүүл мэндийн аюулгүйн баталгааг хангасан материалаар л байшин барьдаг гэсэн үг. Аюулгүй гэдгийг баталгаажуулсан гэрчилгээ авсан нөхцөлд ашиглалтанд оруулах зөвшөөрөлтэй болдог. Харин Монголд тэр баталгааг ерөөсөө хэрэгжүүлдэггүй. Хамгийн гол нь байшин эрүүл мэндэд тохирсон материалаар л баригдсан байх шаардлагатай. Барилгын ажил ямар хүнд илүү тохирдог вэ? Тэвчээртэй, шантардаггүй хүмүүст тохирно. Зарим үед даарна, бороонд норно. Тэр болгоноос шантралгүй урдах ажлаа л хийж байх ёстой. Монгол дахь барилгын сургуулиудыг та өөрийн зүгээс хэрхэн үнэлдэг вэ? Би нийслэл дэх барилгын сургуулиудаар явж үзсэн. Бүгд маш чанартай хөтөлбөртэй байсан.

Германы сургуулиудтай хамтардаг сургууль ч байна билээ. Барилгын салбар улирлын чанартай учраас залуучууд хүйтний улиралд ажилгүй суучихдаг. Тэгэхээр цалин хангамж хэр сайн бэ? Би Германд монголын ноос, ноолууран бүтээгдэхүүн зардаг Made in Mongolia гэдэг дэлгүүртэй. Ер нь ганц цалиндаа найдалгүй, санхүүгийн эх үүсвэрээ үргэлж тэлж байдаг. Монгол залуучууддаа ч үүнийг зөвлөмөөр байна. Хуримтлуулсан мөнгөөрөө өвлийн улиралд бизнес хийж болно шүү дээ. Барилгачдын дундаж цалин ямар байдаг вэ? Монголд хийснээрээ л авдаг юм билээ. Жишээлбэл, нэг блокийн өрлөг хийлээ гэхэд 35’000 төгрөг авдаг. Харин манай багт ажилладаг хүмүүс дор хаяж хоёр саяын цалин авдаг. Барилгын өдөр тутмын ажлаас танилцуулна уу? Арматураас эхлээд шавардлага, өрлөг гэх мэт ажлууд бий. Та монголын барилгын салбарт ямар хувь нэмэр оруулахыг хүсдэг вэ? Би барилгын мэргэжлээр төгссөн 20-30 залуугаас бүрдэх баг бүрдүүлж, тэднийгээ хоёр дахин өндөр цалингаар цалинжуулж, ажлыг нь сайн зааж, монголчууддаа зориулж амины орон сууц барьж өгөх бодолтой байна. Улсаас дэд бүтцийг нь шийдээд өгвөл гадаадынхан шиг сайхан хауст амьдрах боломж бидэнд бий. Ярилцлагыг: З.Ариунболор Гэрэл зургийг: Б.Одгэрэл

БАГШ ШАВИЙН Х А Р И Л Ц А А Бидний мэдэх 10 жилийн сургалтын систем, ном сурах бичгүүд, их, дээд сургуулиудын сургалтын хөтөлбөр сүүлийн жилүүдэд эрс өөрчлөгдөж байна. “Зөв ч юмуу, буруу ч юмуу...” гэх хөгшчүүлийн эргэлзээ, “Хүүхдийнхээ хичээлийг хийлгэх гэхээр бидний үздэг байснаас огт өөр болчихож”гэх эцэг эхчүүдийн тээнэгэлзээ, өөрчлөлтийг биеэрээ амсаж буй оюутан залуусын эерэг, сөрөг хандлагууд... Багш төвт сургалтад нэгэнтээ дасан зохицсон монголчуудад шинээр гарч ирсэн шавь төвт сургалт хэр тохирох бол? Энэ талаар тодорхой хариулт олж авахын тулд өөр өөр нас, хүйс, мэргэжилтэй долоон хүнтэй уулзаж ярилцлаа.

1. Боловсрол, мэдлэг, соёл гэж яг юу вэ, үнэ цэн нь юунд оршдог вэ? 2. Багш, шавийн харилцаанд таны баримталдаг зарчим, арга барил? 3. Багш төвт ба шавь төвт сургалтын онцлог, давуу ба сул тал...? 4. Суралцсан орныхоо сургалтын системээс ямар арга барилыг Монголдоо нэвтрүүлэхийг санал болгох вэ?

Боловсрол, соёл нь хүн оршин тогтнож, бие хүн болж төлөвших гол үндэс юм. Боловсролын үнэ цэн бол амьдрал оршин тогтнохын баталгаа. Боловсролоор дамжуулан хүн нийгэмшиж, сурч хөгжин, өөрийгөө таньж мэддэг.

Харилцан нэгнээ сонсох, хамтран хөгжих. Миний хувьд сурагчдадаа нээлттэй хандаж, урам зориг өгөхийг хичээдэг. Зорилго, ирээдүйгээ харж, төлөвлөж чадвал хэн ч амжилтанд хүрч болно. Тиймээс тэдэнд өөрийгөө таних, нээх боломж олгохыг маш их хүсдэг. Оч л асаагаад өгчихвөл цаашдаа дүрэлзээд явчих учиртай.

М.Амаржаргал /I сургуулийн англи хэлний багш/ 2015 онд ХУИС-ийг англи хэлний багш, орчуулагч мэргэжлээр төгсөөд Нийслэлийн I сургуульд багшилж байна.

Нийслэлийн сургуулиудад “Цөм” хөтөлбөр хэрэгжиж, шавь төвт сургалтын систем голчилж байна. Хүүхэд бүрийн онцлогт таарсан сургалтын жишиг даалгавар хийлгэж, багаар ажиллуулж, аливаа нэг сэдвийг өөрсдөөр нь судлуулж жижиг хэмжээний төсөл бичүүлэх зэргээр бие дааж сурахыг нь дэмжиж байна. Ингэснээр сурагчдын оролцоо, хариуцлагыг нэмэгдүүлдэг. Харин багш ерөнхий мэдээлэл өгч чиглүүлэх, сурагчдын бэлдсэн дээр нэмж

85 өөрөө илүү хөгжих, болохгүй байгаа зүйлд нь туслах үүрэгтэй. Багш төвт сургалтын системд багш өөрөө бүх мэдээллээ бэлтгэж, боловсруулж, сурагчдадаа хүргэж ажилладаг. Сурагчид үүнийг нь сонсож, мэдээллийг тогтоож аваад бичих, даалгавраа хийх хандлагатай байдаг.

Мэдээж оюутан болоод мэдэхгүй, чадахгүй зүйлтэй их тулгарсан. Энэ үед багш нарын зүгээс оюутнуудад нээлттэй хандаж, туслаж зөвлөх нь хангалтгүй байсан. Хувь хүнээс их зүйл шалтгаалдаг ч яалт ч үгүй багш нарын удирдлага их чухал.

Зүгээр нэг заалгаад өнгөрсөн хичээл бус, өөрийн болгож чадсан зүйл л жинхэнэ мэдлэг болдог. Боловсрол, соёл, мэдлэг гурав хамт байж л үнэ цэнтэй. Соёлгүй бүдүүлэг, эсвэл хүн чанаргүй хүн маш өндөр боловсролтой байгаад нэмэргүйтэй адил хэчнээн соёлтой, ухамсартай, сайн хүн байгаад мэдлэг боловсролгүй бол нийгэмд хангалттай сайхан амьдарч чадахгүй. Мөн мэдлэг болоогүй боловсрол хэнд ч хэрэггүй. Тэгэхээр энэ гурав хамтдаа, тэнцвэртэйгээр хөгжих ёстой.

2. Э.Билигт /“Миний урлан” art & handmade boutique-ийн үүсгэн байгуулагч, архитектор, дизайнер/ 2013 онд Бээжингийн урлагийн академийг архитектор мэргэжлээр төгсөж, “Миний урлан” art & handmade boutique-ээ байгуулан, интерьерийн хичээл явуулж байна.

Багш, шавийн харилцаанд эрх тэгш байдлыг баримтлах нь чухал. Багш сурагчтайгаа хувь хүн, бие хүн гэдэг үүднээс харилцвал шавь нь илүү хариуцлагатай, биеэ даах чадвартай болж төлөвшинө. Багш хүн зөвлөх, чиглүүлэх үүрэгтэй бөгөөд сурагчийг өөрөө хариултаа олж, бие дааж хийхэд нь түлхэц өгч, дэмжих ёстой. Сургалт нь дадлага дээр суурилах ёстой. Шавийн үндсэн үүрэг бол сурах. Иймд үүрэг хариуцлагаа ухамсарлаад, багшаас сурч болох бүхнийг сурахыг хичээж, багшдаа хүндэтгэлтэй хандаж, багшийгаа хувь хүн талаас нь харж сурах нь чухал. “Миний урлан”-д мэргэжлийн бус хүмүүст зориулан гэрээ хэрхэн тохижуулах тухай интерьерийн хичээл зааж эхлээд нэг жил болж байна. Хичээл заахдаа интерьерийн тухай хүн бүрийн мэдэх ёстой энгийн зүйлсийг ойлгуулж, практик дээр суурилан онолыг бодит жишээн дээр ярьдаг. Интерьерийн чиглэлээр сурч буй оюутнууд ч манай сургалтанд хамрагддаг. Монголын сургалтын системд багш нар оюутнуудаар төсөл хийлгээд, харин практик их дутагддаг нь анзаарагдсан. Гэтэл Хятадад интерьер, архитектурын чиглэлээр төгссөн хүмүүс компьютерийн ямарваа нэг програмыг гүйцэд эзэмшээгүй байх нь их. Яагаад гэхээр, их сургуульд нь програмыг бус дадлагыг чухалчилдаг. Өөрсдийнх нь гараар бүтээл хийлгэх, гараараа макет хийх, гараараа зурах гэх мэт сэтгэхүйг нь хөгжүүлэн задлах, хувь хүнийг нь өсгөх чиглэлийг давуу баримталдаг.

Багш төвт сургалтын систем бол яг багшийн заавраар явагдана. Оюутнууд аливааг өөр өнцгөөс харж, биелшгүй санаанууд гаргаад багшаасаа чиг үүрэг авч хэрэгжүүлэх нь бага. Багш гэдэг хүн миний бодлоор оюутныхаа сонирхол, авьяасыг хөгжүүлэхэд туслаж, чиглүүлж өгөх ёстой болохоос өөрийнхөө замаар явуулдаг байх ёсгүй. Тиймээс ч шавь төвт сургалтын систем давуу талтай. Нөгөө талаас, шавь төвт сургалтын системд багшийгаа хүндлэх нь багасдаг шиг санагдсан. Энэ хоёр системийг тэнцүүлэх нь Монголд илүү тохирох байх. Үүний тулд багш нар өөрсдөө шавийнхаа хүндлэлийг хүлээхүйц чадвар, мэдлэгтэй байх хэрэгтэй болов уу.

Хятадын сургалтын систем ч гэсэн багш төвтэй. Ерөөс Азийн ихэнх оронд ийм бөгөөд багшийгаа маш их хүндэлж, ойр байдаг. Хятад багш нар цаг үргэлжид өөрийгөө хөгжүүлж, шинээр судалгаа хийж байдаг. Хичээл болгон нь маш сонирхолтой. Зүгээр л заахын тулд заах биш, хичээлийнхээ сэдвийг бараг докторын зэрэг хамгаалахуйц хэмжээнд судалдаг. Тухайн хичээлээ номоос заахгүйгээр, сэдэвтэй нь уялдуулаад болсон явдал, кино, дуу гэх мэт хүний сонирхол татахуйц жишээнүүдийг эш татаж ярьдаг. Хэрвээ оюутан өөрөө хичээл зүтгэлтэй байгаад, багшаасаа илүү ихийг сурахыг хүсэх юм бол уриалгахан туслаж, үеийн юм шиг нээлттэй харилцдаг. Монголд бол тэгдэггүй, оюутан сурагчдаар өөрсдөөр нь сэтгүүлэхгүйгээр юу хийхийг нь шууд хэлээд өгдөг шиг санагдсан. Энэ их буруу арга барил. Монголд архитектор, дизайнераар сурч байгаа оюутнуудын бүтээлүүдийг хараад байхнээ, тухайн багшийн хэв маяг л ажиглагддаг. Яагаад гэвэл багш нь өөрөө хийх юмыг нь хэлж өгдөг. Ер нь хүн өөрөөсөө утга агуулга, консептоо гаргаж өгөх ёстой болохоос хүний заавраар бүгдийг хийж болохгүй шүү дээ.

Боловсрол, соёл гэдэг нь хүнийг бусдаас ялгаж, илэрхийлдэг зүйл юм. Хүн заавал бүх шинжлэх ухаанд нэвтрэх албагүй, харин ерөнхий ойлголтуудыг зөв авчих юм бол мэргэжилдээ эзэн болж чадна гэж би боддог. Заавал их, дээд сургууль ч төгсөх албагүй. Аливаа ямар нэг зүйлийг сайн хийж сурвал амьдрах арга зам тодорхой болно.

2. У.Эрдэнэбат /археологич, МУИС-ийн Түүх, археологийн тэнхимийн доктор, профессор, багш/ 1994 онд МУИС-ийн түүхийн ангийг түүхч, археологич мэргэжлээр төгсөөд ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэнд эрдэм шинжилгээний ажилтан болсон. 2000 онд МУИС-д магистрын зэрэг хамгаалж, 2002-2006 онд ХБНГУ-ын Бону их сургуульд докторантурт суралцсан. 2007 оноос өнөөг хүртэл МУИС-д багшилж байна.

Манай мэргэжлийн хувьд багш, шавийн харилцаа их онцлог. Бид судалгааны ажил, малтлагаа голдуу хөдөө явж хийдэг болохоор хамтын амьдралыг бий болгодог гэж хэлж болно. Энэ нөхцөлд хүмүүс илүү бие биеэ илүү ойлгож, дасан зохицож амьдардаг. Нэгдүгээр дамжааны оюутнууд зун нь малтлага хийхэд хамт яваад, өөрсдөө тэр ажилд оролцоод ирэхээр дараа жил нь огт өөр, нөхөрсөг, хүнлэг болсон нь ажиглагддаг. Хүнийг усанд сэлүүлж сургахын тулд усан дотор нь л байлгаж, зааж өгөхөөс өөр аргагүй. Надад арга барил гэхээр онц гойд зүйл үгүй ч аль болох оюутнуудаа судалгааны ажилд дуртай болгож, шинэлэг санаатай байлгаж, бодит олдворуудтай ажиллуулахыг эрмэлздэг.

Социализмын үед багш төвт сургалтын систем давамгайлж байсан. Энэ нь багшийн ур чадвар, боловсрол, мэдлэг, хичээл зүтгэлээс ихээхэн хамаардаг. Харин орчин үед шавь төвт тогтолцоо давамгайлах болсон. Энэ нь суралцагсдаас илүү хариуцлагатай, санаачлагатай байхыг шаардаж байна. Гэвч энэ тогтолцоог сайжруулахын тулд мэдээллийн баялаг сантай байх шаардлагатай бөгөөд оюутнууд гадаад хэлийг өндөр түвшинд эзэмшиж, ерөнхий мэдлэгээс гадна нэмэлт мэдлэгийг гадаадын эх сурвалжуудаас авах хэрэгтэй болдог. Багш нь сайн байлаа ч хүн өөрөө хичээхгүй бол энэ тогтолцоо амжилтанд хүрэхгүй. Сүүлийн жилүүдэд их сургуулиуд огцом шинэчлэл хийж байна. Гэхдээ, хуучин тогтолцооноос авах зүйл юу ч байхгүй гэж үзсэн нь харамсалтай санагддаг. Ялангуяа АНУ-ын Стэнфордын их сургуулийн системийн загварыг шууд хуулбарласан нь буруу гэж боддог.

Аливаа улс орон болгонд үндэсний онцлог, үнэ цэнтэй зүйлс бий. Зөвхөн их дээд сургууль, эрдэм шинжилгээний газрын хүрээлэлд гэлтгүй Герман улсын нийт хүн амын боловсролын түвшин өндөр. Гэвч, барууныхны ерөнхий дүр зургийг

87 монголчуудтай харьцуулахад цагандаа харам, хүн болгон маш завгүй, хувиа хичээх хандлагатай, халуун дотно уур амьсгал багатай байдаг. Гэхдээ ямар ч ажлыг чин сэтгэлээсээ чанартай хийж, үндэстнийхээ нэр төрийг эрхэмлэдэг гээд суралцвал зохих эрхэм чанар зөндөө бий.

Амьдрал өөрөө маш том туршлага, боловсрол гэж боддог. Сүүлийн үед их, дээд сургуульд нэг нь заасан, нөгөө нь сурсан болж нэг хэсэг явж, диплом аваад ашиглахгүй, мэргэжлээрээ ажиллахгүй байгаа нь их харагдаж байна. Хүн болгон заавал их, дээд сургууль төгсөх шаардлагагүй. Амьдралд хэрэгтэй мэргэшлээрээ сураад ажилласан нь дээр. Ямар ч мэргэжилтэй хүн тодорхой хэмжээний урлагийн боловсролтой байх нь хувь хүнийг илүү боловсруулж, өөрийгөө ойлгож, нээлттэй болоход нь тусладаг.

2. Э.Жанцанхорол /зураач, барималч, СУИС, ДУДС-ийн багш/ 2014 онд Нью-Йоркийн The City University of New-York их сургуулийн харьяа Hunter коллежийг зураач, барималч мэргэжлээр дүүргэсэн. 2015 оноос ДУДС-д багшилж байна.

Өөрийнхөө сонирхож байгаа, өөрт хэрэгтэй гэж үзэж байгаа хичээлүүдээ нөхөж аваад суралцахыг оюутнууддаа байнга зөвлөдөг. Би өөрөө залуу хүн учраас чөлөөтэй харилцан ярилцаж, оюутнуудаа чөлөөтэй байлгахыг эрмэлздэг. Ийм орон зай өгч байж тэд чөлөөтэй сэтгэж, хийж бүтээнэ. Хичээлийн хөтөлбөр, зааж байгаа хичээлүүд маань барууны хэв маягтай. Намайг оюутан байхад багш нар маань байнга эсээ бичүүлдэг байсан. Энэ нь тухайн хүн оюун санаагаа цэгцлэхэд их хэрэгтэй байдаг. Би оюутнуудаараа эсээ бичүүлж, тухайн сэдвээр ярилцах зэргээр илэн далангүй харилцаж, илүү идэвхтэй байлгахыг хичээдэг.

Азийн орнуудад, мөн ОХУ-д цаанаас тогтоосон сургалтын хөтөлбөрийн дагуу суралцаж, төгсөн төгстлөө нэг багшийн удирдлаганд байдаг. Өөр хичээл үзэх, өөрт таалагдсан зүйлийг сурах гэсэн эрмэлзлийг ихэнх багш нар дэмждэггүй. Маш мундаг багштай нөхцөлд бол багш төвт сургалт амжилттай болох байх. Дэлхийд өндөр хөгжилтэйд тооцогддог Японд л гэхэд багш төвтэй уламжлалт сургалтын систем үйлчилж байна. Тэнд багшийн сургалтын жишгээр оюутнууд нь маш сайн бэлтгэгдэж, сайн боловсон хүчин гардаг. Багш төвт сургалтыг хүн төлөвшсөн үедээ сонговол илүү зүгээр байх. Магистраас эхлээд ч юмуу. Харин шавь төвт сургалт нь оюутнуудаас бие даасан байдлыг илүү шаарддаг. Монгол оюутнууд ихэнхдээ шахуулж, үглүүлж байж юмаа хийдэг. Бие даах чадварыг амьдралынхаа хэвшил болгож байна гэдгээ тэд ухамсарладаггүй. Энэ нь хүмүүжлээс болдог ч байж магадгүй. Тэгэхээр энэ тал дээр оюутнууд мэрийх хэрэгтэй гэж бодож байна.

Америкт өөрийн төвлөрсөн мэргэжлээ сонгоод, урлагийн тэнхимээсээ төрөл бүрийн чиглэлийн хичээл авсаар ирсэн. Өөрт ямар хичээл хэрэгтэй гэж үзнэ, тэрийгээ сонгодог. Энэ нь хүн болгонд нээлттэй. Багш нар нь тухайн салбартаа тэргүүлэгчид байдаг. Тэд оюутнуудтай бие даасан хүн гэдэг үүднээс харилцаж, үзэл бодлыг нь тун хүндэтгэлтэйгээр авч үздэг. Хэзээ ч бодлоо тулгаж, хийж байгаа ажилд нь оролцдоггүй. Америкийн сургалтын гол зарчим нь ямар ч салбараас үл хамааран “сэтгэлгээг задлах” байдаг. Бүх юмыг өөрөөр нь хийлгэдэг учраас тухайн оюутан алдаа гаргалаа ч тэрнээсээ суралцаж байдаг.

Хүн боловсрол эзэмшиж байж нийгэмдээ байр суурьтай болдог. Тухайн хүн хэрхэн төлөвших нь ямар боловсрол яаж эзэмшихээс шалтгаална. Хөгжмийн боловсрол, соёлыг эзэмшсэнээрээ хүн нэгт хүнлэг, хоёрт асуудал дундаас гарах гарцаа олохдоо эв дүйтэй болдог. Цаашлаад сэтгэн бодох чадвар хөгжиж, энэрэнгүй, тэвчээртэй болдог гэхчлэн хөгжим сурахын ач холбогдол өндөр. Хүн болгон хөгжимд дуртай, хөгжмийн боловсролтой, хөгжим тоглодог байх юм бол нийгэмд муу муухай үзэгдлүүд гарахгүй гэдэгт би итгэдэг.

2. Д.Жаргал /хийлч, ХБК-ийн Утсан хөгжмийн тэнхимийн эрхлэгч/ 1985 онд ОХУ-ын хөгжмийн дээд сургуулийг төгсөж ирснээсээ хойш ХБК-д 30 дахь жилдээ ажиллаж байна. Утсан хөгжмийн багш, тэнхимийн эрхлэгч, захиргаанд оюутан, сурагчдын асуудал шийдсэн дарга зэрэг ажлуудыг хийж байна.

Багш шавь хоёр бие биеэ сайн ойлгодог байх нь чухал. Мөн ар гэр маш чухал. Багш, хүүхэд, гэр бүл гэсэн гурвалжилсан холбоон дээр хүүхэд сайжирна. Хичээлийн цагт багштай хамт хичээлээ хийлээ, гэртээ очихоор нь эцэг эх багшийн даалгаврыг яг хийлгэх хэрэгтэй байдаг. Гол нь хүүхэд өөрөө хөгжимдөө дурлаж байвал ногоон гэрлээр гарна л гэсэн үг. Хүүхэд хөгжмөө ойлгоод, багш яаж давтах аргыг заагаад өгчихвөл ямар ч хэцүү зүйлийг давж чадна. Миний хувьд сурагчдадаа үндсэн элементүүдийг нь зааж өгч, багаас нь чиглүүлж өгдөг. Үндсэн аргаа мэдсэн, хөгжимдөө дурласан хүүхэд цаашид бүх төрлийн хөгжмийг тоглодог болдог.

Манайд шавь төвтэй, багш төвтэй сургалтын аль аль нь л байдаг. Хүүхдүүд багаасаа нарийн мэргэжил эзэмшиж байгаа учраас манайд дандаа ганцаарчилсан хичээл ордог. 30-40 минут ганцаарчилсан сургалт явуулж, яаж сурах, яаж хийх аргыг нь заагаад өгчихвөл дунд ангид ороод хүүхдүүд өөрсдөө биеэ даагаад эхэлдэг. Улмаар хүүхэд өөрийгөө хөгжүүлж, санаачилга гаргаж, эрэл хайгуул хийгээд эхэлнэ. Ерөнхийдөө хүүхдүүд тавдугаар анги хүртлээ багшаар заалгаад, цаашид өөрөө хөгжиж, биеэ дааж эхлэх ёстой. Дунд ангид ороод ирэхээр хүүхдүүд өөрсдөө “Энэ симфонийг тоглож сурмаар байна” гээд хүсэл сонирхлоо илэрхийлдэг. Энэ нь шавь төвт сургалтанд хамаарна. Мэргэжил болон ерөнхий эрдмийн хичээлүүддээ хэр идэвхтэй байх нь хувь хүний төлөвшил, гэр бүлийн хүмүүжлээс ихээхэн хамаардаг.

Манай хөгжмийн сургуулийн сургалт, ОХУ-ын сургалтаас айхавтар ялгаатай байдаггүй. Учир нь, бидний ихэнх нь ОХУ-ын хөгжмийн сургуульд сурч ирсэн болохоор тэдний багшлах аргаас л суралцсан шүү дээ.

Хүн болж төрөх хувь заяаг эцэг эх бэлэглэдэг бол мэдлэг боловсролыг хүн өөрөө олж авдаг. Амьдралынхаа туршлагаар, хүсэл мөрөөдлөөсөө ургуулан гаргаж ирсэн боловсролдоо тулгуурлаад туршлага, хөдөлмөрийг бий болгоно. Зорилгодоо хүрэхийн тулд чин зүрхнээсээ хөдөлмөрлөж амьдрах хэрэгтэй гэдгийг багш маань үлгэрлэн харуулсаар ирсэн. Мэргэжлийн ур чадвараа маш өндөр түвшинд хүргэхийн тулд бүх хүчээ дайчлан байж бүтээсэн зүйлд үнэ цэн нь оршдог гэж боддог. Жижиг ч бай, том ч бай бүх зүйлд чин зүрхнээсээ хандах хэрэгтэй. Тэр хэрээр амжилт, нэр хүнд, аз жаргал ирнэ гэж боддог.

Б.Энхнаран /УДБЭТ дуурийн гоцлол дуулаач/ 2007 онд ХБК-ийг, 2012 онд Санкт-Петербург хотын Н.А.Римский-Корсаковын нэрэмжит хөгжмийн их сургуулийг дуурийн дуучин мэргэжлээр тус тус дүүргэсэн. Зууны манлай дуурийн дуучин Х.Уртнасан, ОХУ-ын гавьяат жүжигчин Киселёва Галина Ивановна нарын шавь. 2013 оноос УДБЭТ-т гоцлол дуучнаар ажиллаж байна.

Сонгодог урлагийн сургалт нь өөрөө “багш” төвтэй юм. Нарийн мэргэжлийг хүүхдүүдэд бага ангиас нь эхэлж заадаг учир ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчдыг бодвол хүүхэд багаасаа багштайгаа нягт холбоотой харилцдаг. Тиймээс багшийн үүрэг, нөлөө, оролцоо их. Шавиас ч мөн ихээхэн зүтгэл, хөдөлмөр шаардагдана. Би дуурийн дуулаач мэргэжлээр 10 жил сурсан учраас удирдсан багш маань маш чухал. Миний бодлоор, манай мэргэжлийн хүрээнд шавь төвт сургалт буюу биеэ даах чадвар 35 хувьтай, багш төвт сургалт 65 хувьтай байх нь тохиромжтой болов уу. Нарийн мэргэжил учраас хэтэрхий шавь төвтэй байж болохгүй, багшийн нягт харилцаа маш чухал.

Хөгжмийн сургуулийн хүүхдүүд багаасаа багшаас үг сонсож хүмүүждэг. Заримдаа шантрах үе гарахад багш маань илүү мэрийлгэж, хатуу хандаж, зөвлөдөг байсан. Багшийн маань хэлж ярьдаг байсан үгс бие даасан уран бүтээлч болсны дараа байнга бодогддог юм байна. “Үнэн зүрхнээсээ дуул, сэтгэлээсээ ханд” гэдэг сургаал нь сэтгэлд тод үлджээ.

Сургалтын системд нь онцын ялгаа байхгүй. Манай ХБК-ийн багш нар бүгд Орост сургууль төгссөн болохоор тэдний арга барилыг эзэмшсэн. Орост очоод сурахад яг л ХБК-д сурч байгаа юм шиг өөриймсөг, дотно мэдрэмж төрж байсан. “Өнөөдөр чадахгүй байж болох ч маргааш чадах ёстой. Маргааш чадахгүй бол нөгөөдөр чадна” гэдгийг би орос багш нараас сурсан. Монгол, орос багш нарын маань сургаалууд уран бүтээлч болсон хойно хэчнээн их хэрэг болж байна вэ. Багш нар маань олон жилийн туршлага дээрээ үндэслэн намайг чиглүүлж, удирдсаар байгааг одоо ч мэдэрдэг.

Хүн төрөлхтний түүх өөрөө боловсролын түүх юм. Учир нь, боловсрол бол хүн төрөлхтний хөгжлийн үндэс юм. Өндөр хөгжилтэй орнууд насанд хүрсэн 1000 хүний хэд нь боловсролтой, бичиг үсэгт тайлагдсанаар хөгжлийн үзүүлэлтийг гаргадаг.Сүүлийн үед тоон үзүүлэлтээс илүү чанарын асуудал тавигдаж байна. Яагаад зарим улс өндөр технологиор хөгжөөд, бид хойно нь хаягдаад байна вэ гэхээр, тэд инженер техникийн салбарт асар их мөнгө хаясных. Түүнчлэн, нийгмийнхээ хөгжлийг дагаад үргэлж шинэ мэргэжлүүд шаардагддаг юм байна.

2. М.Баянтөр /эдийн засгийн газар зүйч, МУИС-ийн доктор, профессор, Монгол улсын гавьяат багш/ 1961 онд Ломоносовын нэрэмжит Москвагийн УИС-ийн Газар зүйн факультетийг төгссөн. ЭЗДС, МУИС-д багш, тэнхимийн эрхлэгч, 1977-1981 онд БНМАУ-ын СнЗ-ийн /хуучин нэрээр/ харьяа УДТДТМ-ийн Боловсролын хороонд гадаад харилцааны хэлтсийн дарга, 1981 оноос хойш 40 гаруй жил МУИС-д тэнхимийн эрхлэгч, багшаар ажиллаж байгаад өдгөө тэтгэвэртээ гараад байна.

Шавь төвт сургалт бол маш өргөн цар хүрээтэй ойлголт юм. Бүгд өөр өөр багшаар хичээл заалгадаг болохоор миний хичээлд суусан болгон миний шавь болохгүй. Багшийнхаа номын дагуу суралцаад зогсохгүй эрдэм номын ажил хийсэн шавь нар бол маш үнэтэй. Цаг үеэ дагаад хэрэгцээ шаардлага нь өөрчлөгдөхөөр арга барил ч бас тодорхой хэмжээгээр өөрчлөгдөж байна. Дадлагын хичээл дээр хүүхдүүдийг чөлөөтэй байлгаж, хэлэлцэж, бие даалгаж хөгжүүлэхийг зорьж, харин лекцэн дээр багшийн зүгээс зааж хэлдэг байсан. Сэдэвтэйгээ таарсан номуудыг бичүүлээд “Заавал одоо бүгдийг нь уншуулах гээгүй ээ. Та нарт дараа нь хэрэгтэй” гэдэг байлаа. Тэгэхээр хүүхдүүд ном ашиглаж сурдаг.

Боловсролын системд шинэчлэл хийгдэж, оюутнууд эхний нэг жилдээ ерөнхий эрдмийн хичээлүүдээ үзээд, дараа жилээс нь мэргэжлээ сонгодог болсон байна. Ийм байж болно оо. Социализмын үед бол эхлээд сургалтан дээрээ анхаар гэдэг байсан. Нэгт, сургалт, хоёрт, үйлдвэрлэл, гуравт, эрдэм шинжилгээ гэж явдаг байлаа. Одоо бол оюутнуудыг I дамжаанд байхаас нь л судалгааны ажил хийлгээд байх юм. Миний бодлоор, хүн эхлээд сурах хэрэгтэй. Тэгж байж эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажил руу орно. Бидний нэг дутагдал одоо ч байна. Багш лекц уншдаг, шавь нар бичдэг. Шалгалт боллоо, чээжлээд уншаад гараад ирдэг. Ингэснээр хүүхэд бие дааж чадахгүй байна. Эртний грекийн эрдэмтэн “Хүнд сууж сурах чадвар 99 хувь, ухаан 1 хувь байх хэрэгтэй” гэж хэлсэн байдаг. Энэ нь сууж сурах, бие дааж суралцах хэрэгтэй л гэсэн санаа юм. Миний хувьд сүүлийн гурван жил сургалтын систем рүү гүн ороогүй. Зарим үед лекц уншина. Тиймээс шавь төвт сургалтын талаар ягштал хэлж чадахгүй. Өөрөө ямар учиртайг нь мэдэхгүй байж хүнийг шүүмжлэх нь бүдүүлэг хэрэг. Миний саяын ярьсан бие даалт гэдэгтэй л ижил зүйл болоод, биеийг нь даалгах гээд байх шиг байна. Шавь төвт сургалтын ерөнхий үзэл санааг дэмжиж байгаа.

ЗХУ-ын сургалтын арга барил бол асар хүчтэй. Иймд энэ тогтолцоог бүр мөсөн авч хаяж, багш төвт сургалтыг орхигдуулж болохгүй. Мэдээж бие дааж суралцах чадварыг илүү хүчтэй болгомоор санагддаг. Тэгтэл, сурах бичиг хүрэлцээтэй байдаггүй. Жишээ нь, Москвагийн их сургуулийн багш болгон өөрийн гэсэн сурах бичгийг гаргасан байдаг. Учир нь, сурах бичиг хийж байгаа багшид цалинтай чөлөө олгож, ямар чиглэлээр бичихийг нь тодорхойлж өгдөг байсан. Сурах бичгийн асуудлыг ингэж шийдэж болж байна. Мөн манайд магистр хамгаалаад л их сургуулийн багш болдог нь их дутагдалтай санагддаг. Ярилцлагыг: Д.Дашмөрөн. Гэрэл зургийг: Б.Одгэрэл

АЯЛАЛ+АМРАЛТ

ХУВЬ ТАВИЛАНГИЙН СИМФОНИ / АРХЕОЛОГИЧ У.ЭРДЭНЭБАТ / ЗУРХАЙ Хувь тавилангийн симфони

Түүний тухай ном, ярилцлага, CD-ийг үзээд, хамтран зүтгэгчид, хайртай гэргийгээс нь илүү ихийг олж мэдээд үнэхээр л гайхан шагширсан билээ. Тэр бол Төрийн соёрхолт хөгжмийн зохиолч, их На багш гэгдэх Цогзолын Нацагдорж байв.

ХУВЬ ТАВИЛАНГИЙН симфони СУИС дээр зохион байгуулагдсан хэвлэлийн бага хурлаар нэгэн эрхмийн 65 жилийн ойг тохиолдуулан түүний хөгжмийн өдрүүдийг зохион байгуулах гэж байгаа тухай мэдээлэв. Түүний шавь нарын төлөөлөл, гэр бүлийн хүн, хамтран зүтгэгчид энд цугларсан байх бөгөөд бүгд л түүнийг санан дурсаж, уран бүтээлүүдийг нь бахархалтайгаар ярьж байлаа. Түүний тухай ном, ярилцлага, CD-ийг үзээд, хамтран зүтгэгчид, хайртай гэргийгээс нь илүү ихийг олж мэдээд үнэхээр л гайхан шагширсан билээ. Тэр бол Төрийн соёрхолт хөгжмийн зохиолч, их На багш гэгдэх Цогзолын Нацагдорж байв.

ЭХЛЭЛ

Шүхэртийн зургаан хүүхдийн тав дахь хөвүүн Нацагдоржийг 1951 онд Цогзол гэлэн үрчилж авсан нь хожмоо монголын хөгжмийн ертөнцөд На багш хэмээн хүндлэгддэг, Төрийн соёрхолт хөгжмийн зохиолч, их хүмүүн болжээ. Эрдэм номтой, дөлгөөн төвшин Цогзол балчир Нацагдоржид бүхнээ зориулж өсгөсөн гэдэг. Ганц хүүгээ гэсэн халуун сэтгэлээр энхрийлэн хайрлаж, үнэт зан чанаруудыг суулган хүмүүжүүлж, эрдэм номд сургаж, баян хуур, гитар зэрэг тухайн үед ид моодонд орж байсан хөгжмийн зэмсгүүдийг, мөн аймгийн төв дээр ирсэн унадаг дугуй болгоныг худалдан авч өгдөг байв. Нацагдорж хүүхдүүдтэй тоглож гадуур гүйдэггүй, гэр, сургуулийнхаа хооронд ном, хөгжмөө үүрэн дугуйгаа жийсээр балчир насаа өнгөрүүлжээ. Тухайн үед Улаанбаатар хотын Багшийн сургуульд хүүхдүүд наймдугаар анги төгсөөд ордог байв. Харин Нацагдорж долдугаар ангиа төгсөөд тус сургуульд шалгалт өгч, баргийн хүний бардаггүй “Манжуурын толгод” аялгууг баян хуураар хөгжимдөхөд шалгагч багш нар нь гайхан шагшиж, шууд элсүүлэн авч байсан түүхтэй. Багшийн сургуульд дөрвөн жил суралцахдаа онц сурлагатнуудад өгдөг “Сүхбаатарын нэрэмжит шагналтан” нэмэлт цалин авдаг байв. Тэрбээр 1970-1972 онд сургуульдаа багшаар үлдсэн нь ур чадвар, хичээл зүтгэлийнх нь нэг үзүүлэлт болж чадах болов уу.

АЗ ЖАРГАЛ

“Таны аз жаргал юу вэ?” хэмээн “Гоодаль”-ийн сэтгүүлч Ч.Сүнжидмааг /2005 оны 11 сар №5/ асуухад “Их сайхан өвгөн намайг үрчилж авсан юм. Энэ бол нэг аз жаргал. Бурханы үнэнч шавь, гэлэн хүн л дээ. Хоёрт, сайн эхнэртэй учирсан. Гуравт, хоёр сайхан хүүтэй болсон. Мөн бэр, ачтай болсон минь миний аз жаргал” хэмээсэн нь түүний хувьд гэр бүл хэчнээн эрхэм болохыг харуулж байна. Нацагдоржийн гэргий Норсмаа “Анх 1969 онд Багшийн сургуульд орох гээд үүдэнд нь жагсаж байлаа. Тухайн үед “Сүхбаатарын нэрэмжит шагналтан” буюу сургуулийн хамгийн шилдэг оюутан гарч ирж хичээлийн жилийн эхний хонхыг цохидог байсан юм. Тэгэхэд, дөрөвдүгээр дамжааны оюутан Ц.Нацагдорж хонх цохиход бүх хүүхэд түүнийг шохоорхон харж, оюутны анхны хичээлдээ орж байлаа. Дараа нь багшийн сургуулийн урлагийн үзлэг болоход манай бүжгийн үзүүлбэр шалгарч, сургуулийнхаа нэгдсэн

94 тоглолтонд орох болсон. Тэр үеийн хөгжмийн ангийнхан шалгуурлалтанд орохгүй, шууд л тоглолтонд ордог байлаа. Тэгэхэд анх танилцсан. Манайх тухайн үед Наран 500 айлд /одоогийн III, IV хороолол/ амьдарч байсан юм. Нацагдоржийн жинхэнэ аав Шүхэртийнх манай хамар хашаанд байсан нь их сонин хувь тохиол шиг санагддаг шүү. Хичээлийн завсарлагаанаар тэр надтай ирж уулзаад хичээл, уншсан ном зохиолоо ярилцдаг, заримдаа намайг дуудаж тоглож байгаа хөгжмөө сонсгодог, ийм л урлаг болоод номын гэгээн үерхлээр хоёр жил үерхсэн юм. 1972 онд намайг төгсөөд Архангай аймгийн 10 жилийн сургуульд багшлах хуваарь авахад Нацагаа хөгжмийн тэнхимдээ хоёр дахь жилдээ багшилж байсан юм. Тэрбээр “Төрж өссөн нутагтаа очиж багшлах нь зөв. Харин би хол газар руу удаан хугацаагаар явах гэж байгаа. Чи намайг хүлээх үү?” гэж анх удаа сэтгэлээ илэрхийлэн асуухад би эргэлзэлгүй “Чадна аа” л гэж хариулсан. Ингээд бид хоёр сурч, ажиллахаар хоёр тийш салж, зургаан жилийн дараа эргэн нийлж гэр бүл болж байлаа” хэмээн ханийнхаа тухай сэтгэл догдлон хуучилсан. Үнэнч, ариун нандин харилцаан дээр тогтсон нэгэн сайхан гэр бүлийн жишээ энэ. Хөгжим тоглоод сууж байхад нь түүний гар төгөлдөр хуурын даруул дээр усны долгион мэт долгилон харагддаг байсан тухай олон хүн дурсдаг. Хөгжмийн зохиолч хүний гэргий байхад ихээхэн тэвчээр шаардагддаг мэт. Харин тэд ямагт хамт байж, ярилцаж, бие биеэ ихэд хүндэтгэн, эхнэр нь түүнд уран бүтээлээ

сайн хийх бүхий л нөхцөлийг хангаж өгөхийг хичээдэг байсныг ярианаас нь анзаарсан. Бачимдах сэтгэл хааяа төрөх ч, тийм үед нөхрийнхөө нөр их хөдөлмөрөөр бүтсэн бүтээлүүдийг сонсоод уужран, урам зориг авч, бахархдаг байсан тухайгаа ч хуучилсан юм. МУУГЗ, хөгжмийн зохиолч Ш.Гунгаажав “Ухаант гэргий Норсмаа бол ёстой л гэр бүлийн түшиг тулгуур болсон халамжтай сайн хань... Чухамдаа ханийнхаа түшиг, хайр халамжинд л амгаланг эдлэх Нацагаа маань энэ төгөлдөр хуураараа тэр их уран бүтээлээ туурвиж суусан гэхээр бахархмаар” гэж магтан бичсэн байдаг. Урлагийн гэр бүлд төрж өссөн хүүхдүүд эцэг эхийнхээ мэргэжлийг өвлөх нь их. Харин Нацагдорж хоёр хүүгээ урлагийн хүнд замаар явуулахыг хүсээгүйгээс өөр мэргэжил эзэмшүүлжээ. Гэвч тэдэнд байсан авьяасыг хөгжүүлэх ёстой байснаа хожим харамсан ярьсан байдаг.

АМЬДРАЛЫН ҮНЭ ЦЭН

Хичээл номдоо шаргуу, хийж байгаа зүйлдээ чин сэтгэлээсээ ханддаг, ажилдаа үнэнч, бүхий л авьяас, хүч хөдөлмөр, цаг хугацаагаа хөгжимд зориулдаг, дөлгөөн, няхуур, үг цөөнтэй, сэтгэлийн хөдөлгөөнтэй, зарим үед шогч, цөөн үгээр хүнийг эвтэйхэн ёжилчихдог, тэвчээртэй, ухаалаг, хүнд тусархуу, хүн юм гуйхад үгүй гэж хэлдэггүй хүн байсан тухай ойр дотныхон нь дурсаж байна. Дууны оркестр хийх, дууны ая засах, компьютер дээр нот шивэх, шивээд ном гаргах зэрэгт багагүй цаг зарцуулсныг нь бодохоор өөрийн эрдэм мэдлэгийг бусадтай хуваалцахыг хүсдэг үнэт чанар түүнд байжээ. Нацагдоржийн бүтээлүүд сонсогчдоос хөгжмийн багагүй боловсрол шаарддаг. Тэрбээр ажлаасаа тарж ирээд орой нь өрөөндөө ороод хөгжмөө нухна, амралт, баярын өдрүүд, зуны амралтаар ч чөлөө завгүй ажиллана. Шинэ хөгжмийн санаа төрөхгүй үед сайн хөгжимтэй кино

үзэж, пянз сонсож, сонгодог зохиол уншин өөрийгөө цэнэглэдэг байсан гэдэг. Түүхэн сэдэвт дуурь, симфони, үндэсний хөгжмүүдийн бүх зэмсэг оролцсон бүрэн хэмжээний концерт, дан хөгжмийн зохиол, киноны хөгжим, мэргэжлийн номууд, 100-гаад дуу гээд тоочвол тэрбээр 350 гаруй бүтээл хийжээ. Нацагдорж бүх төрлийн ардын хөгжмийн зэмсэгт тус бүрт нь зориулж концерт бүтээсэн нь сонирхолтой. Эдгээр бүтээл нь одоогийн сургалтын системд хөгжимчдийн тоглолтыг сайжруулаад зогсохгүй улсын уралдаануудын гол шалгуур болоод байна. Хөгжмийн зохиолч хүнд төрсөн газар нь их нөлөө үзүүлдэг гэдэг. Тэгээд ч Нацагдорж Дундговийнх бөгөөд “Нутгийн чулуу”, “Хөдөөгийн сайхан” симфони чуулбар, “Тэмээний уралдаан” симфони

ДУУРСАХУЙ

зэрэг алдартай бүтээлүүдээ унаган нутаг, угаасан усаа бодож бичжээ. 2016 оны дөрөвдүгээр сарын 02-09-нд болсон Нацагдоржийн хөгжмийн өдрүүдээр түүний бүтээлүүдийн нэгээхэн хэсгийг л тоглож үзүүлсэн. Эдгээр тоглолтыг зохион байгуулсан, оролцсон бүх хүмүүст түүний гэр бүлийн зүгээс чин зүрхний талархал илэрхийлснийг уламжилъя.

“Нацагааг харсан анхны сэтгэгдэл маань лам хүн шиг нөхөр байна гэсэн бодлоор эхэлсэн...”. Н.Жанцанноровын ийн хэлснийг уншаад тэсгэлгүй инээд алдлаа. Хүнийг анх харахад ямар хүн болох нь мэдэгддэг гэдэг л энэ байх. Өргөж авсан аавынх нь хүмүүжил ихээхэн нөлөөлснийг мэдэж болохуйц бас нэгэн жишээ бий. Хоолыг амтлахдаа үнэртээд л тааруулчихдаг торгон мэдрэмж, эвдэрч муудсан эд хогшлоос эхлээд машин хүртэл засчихдаг гарын дүйтэй байсныг гэргий нь дурсах дуртай. Нацагдорж 1978-1982 онд Хөгжим бүжгийн сургуульд багш, 1982-1984 онд Соёлын яаманд мэргэжилтэн, хэлтсийн дарга, 1986-1996 онд Хөгжмийн зохиолчдын хороонд эрхлэгч, орлогч дарга, дарга, 2005-2011 онд СУИС-д хөгжмийн зохиомж, онолын багшаар ажилласан билээ. Мөр зэрэгцэн хөдөлмөрлөж явсан хөгжмийн зохиолчдын ихэнх нь түүнийг “багш-анд” гэж хүндэлдэг байсан нь нэгийг үгүүлнэ. Нацагдоржийн бүтээл монголын тайзнаа төдийгүй БНАСАУ, ОХУ, Буриадад тоглогдож, зарим газарт одоо ч тоглогдсоор байна. “Авьяас байхад бусад нь болно” гэж боддог гэнэн, шинэхэн оюутнуудыг На багш соргогоор ажиглаж, хөгжмийн шинжлэх ухаанд хандах хандлагыг нь дэс дараатай, ойлгомжтой, бүтээлчээр өөрчилж, онол, туршлага хослуулан чиглүүлж ирснийг түүний шавь болсон зохиолчид дурсдаг. Түүний шавь нар өдгөө монголын хөгжмийн урлагт томоохон байр суурь эзэлж, харин бүтээлүүд нь УДБЭТ, Улсын филармони, УДЭТ, СУИС, ҮДБЭЧ, ХБК зэрэг урлагийн тайзнаа тоглогдсоор.

“2000 онд БНАСАУ-д болсон “Хаврын баяр”-ын төлөөлөгчдийн бүрэлдэхүүнд Лувсаншарав багш, Нацагдорж, бид гурав оролцлоо. Лууяа багш Нацаг хоёр Монголын орчин цагийн хөгжмийн тухай товч илтгэл тавьж, би Нацагийн “Өргөөний баяр наадам” симфони удиртгалыг БНАСАУ-ын филармонийн Ким-Чен-Ирийн нэрэмжит симфони найрал хөгжимтэй тоглууллаа. Үнэхээр сайхан тоглосон шүү. Ази хүмүүс болохоор манай таван эгшигт хөгжим, монгол нутаг, цэлмэг тэнгэр, цэлгэр тал нутаг, агт морьдын төвөргөөн, аз жаргалаар дүүрэн ханагар аялгуу, баяр бахдалыг ойлгосон хэрэг. Би дуусаад найрал хөгжимчдөдөө баяр хүргээд үзэгчдийн танхимаас Нацагаагаа урьсан. Тэгэхэд Нацаг маань, анх удаа нүдэндээ баярын нулимстай тайзнаа гарч ирж найрал хөгжим, удирдаачдад баярласнаа илэрхийлэн ёслож билээ” -МУУГЗ, удирдаач Ж.Бүрэнбэх. “Хорвоогийн өнгө нэг нь явж, нөгөө нь хоцордог жамын салхитай юм болохоор, эрхэм андынхаа тухай бичиж үлдээх үүргийг өгч дээ, надад” - Монгол улсын Төрийн хошой шагналт, МУАЖ, хөгжмийн зохиолч Н.Жанцанноров. “Ц.Нацагдоржийн эгнэшгүй их бүтээлд, их говийнх нь адис жанлав шингэсэн” - Монгол улсын Хөдөлмөрийн баатар, МУАЖ, Төрийн шагналт хөгжмийн зохиолч Д.Лувсаншарав. “Нацагаагийн уран бүтээлүүд нэлээд гүн гүнзгий утга агуулга хөөсөн байдгаараа биднийхээс ялгардаг” - МУУГЗ, Төрийн соёрхолт хөгжмийн зохиолч Б.Шарав. Нийтлэлийг: Дашмөрөн

96 МУИС-ийн Түүх, археологийн тэнхимийн доктор, археологич У.Эрдэнэбат:

МИНИЙ ХУВЬД ХАМГИЙН СОНИРХОЛТОЙ ОЛДВОР XIII-XIV ЗУУНЫ МОНГОЛЧУУДЫН ХУВЦАС ХЭРЭГЛЭЛ Олон мянганы өмнө өвөг дээдэс маань хэрхэн амьдарч байсныг судалж үзээд, тэд гадныхны хэлдгээр “бүдүүлэг”, “махчин” хүмүүс байгаагүй гэдгийг, харин ч монголчууд бид дэлхийн түүхэнд асар их соёлын үр суулгаснаараа бахархах ёстойг олж мэдсэн юм. Гэхдээ үүнийг хэн батлах юм бэ гэж үү? Археологичид. Тэд эртний хүмүүсийн булш бунханг малтаж судалгаа шинжилгээ хийсний үндсэн дээр маш сонирхолтой мэдээллүүдийг олон нийтэд хүргэдэг билээ. МУИС-ийн Түүх, археологийн тэнхимийн доктор, профессор, археологич У.Эрдэнэбат “Нэгэн эрэлчин малаа хайж яваад агуйд хоног төөрүүлэхээр болжээ. Гэтэл тэр агуйд авс, элдэв эд хэрэглэл байсанд эвгүйцэхдээ бүгдийг нь юу ч үгүй хэмхэлж орхиж. Харин өнөөх нь эрт үеийн маш үнэт олдвор байжээ. Ийм хөгжилтэй хэрнээ харамсалтай жишээ олон байдаг” хэмээн ярьсан юм. 1994 онд МУИС-ийн Түүхийн ангийг түүхч, археологич мэргэжлээр төгсөөд ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэнд эрдэм шинжилгээний ажилтан 2000 онд МУИС-д магистр 2002-2006 онд ХБНГУ-ын Бонны Их Сургуульд докторантурт суралцаж, “Эртний монголчуудын оршуулгын зан үйл: X-XVII зууны монголчуудын булшны олдворт хийсэн түүх, археологийн шинжилгээ” сэдвээр Өвөг ба эртний түүхийн археологийн докторын зэрэг 2007 оноос хойш өдгөө хүртэл МУИС-д багшилж байна. Хөдөө орон нутгуудад малтлага хийж байх үед тохиолддог сонирхолтой жишээнүүдээсээ хуваалцана уу? Би нийслэлийн 10 жилийн 31 дүгээр сургуулийн түүх, нийгэм судлалын гүнзгийрүүлсэн ангид суралцаж төгссөн юм. Анх есдүгээр ангид байхдаа найз Х.Пүрэвтогтохтойгоо хамт археологийн экспедицэд ажиллаж үзэхээр шийдэж, ШУА-ийг хайж олоод, Монголын алдартай археологичдын нэг Н.Сэр-Оджав гуайтай уулзаж байлаа. Тэр хүн биднийг уриалгахан хүлээж авч байсансан. Дараа нь МУИС-ийн Түүхийн ангид орж, I дамжаагаа төгссөн зун археологийн танилцах дадлагаар ангийн нөхдийн хамт 21 хоног явсан. Монголын эртний түүхийн өлгий нутгуудаар явж, сүүлд нь Архангай аймгийн Хануй голын хөндийд “МонголЗөвлөлтийн экспедиц”-тэй хамт ажилласан. Түүнээс хойш зун болгон хээрийн шинжилгээний ажилд идэвхтэй оролцож ШУА-ийн орон тооны ажилтан шиг л болсон. Ардчилсан хувьсгал ялж, нийгэмд огцом өөрчлөлт явагдаж, идэж

97 уух зүйл ховордсон хүнд үед буюу 1991 онд ШУА-ийн “Дорнод Монголын экспедиц”-д явсан. Экспедицийн хугацаа дуусч байх үед долоон кг гурил, долоон лааз нөөшилсөн махтайгаар өглөө, өдөр, оройгүй бантан идсэн дээ. Буцахдаа малчин айлуудаар зочлоход биднийг сайхан айргаар дайлна. Тэгээд, нүүр гар угаадаг данхандаа хүртэл айраг хийж авч байсан гээд хөгжилтэй дурсамжууд их бий. Зуны гурван сар малтлага хийчихээд, хичээл ормогц намрын ургац хураалтаар Сангийн аж ахуй руу хөөгддөг байлаа. ХБНГУ-д сурч байхад тань өөр улс орнуудад малтлага хийх боломж олдсон уу? Өөр улсад бол үгүй. Баруун Герман, Бельгийн хил дээр Ромын үеийн чандарласан булшны малтлагад дээр ажиллаж байлаа. Монголын археологийн хувьд, манай орны нутаг дэвсгэр дээр Евроазийн төдийгүй дэлхийн түүхэнд нэр алдраа цуурайтуулсан нүүдэлчдийн эзэнт гүрнүүд оршин байсан. Иймээс Монголын археологийн судалгаа анхнаасаа л олон улсын шинж чанартайгаар хөгжиж ирсэн онцлогтой. Монголын судлаачид одоохондоо өөрийн орны нутаг дэвсгэр дээр л хайгуул, малтлага судалгаа хийж байна. ХБНГУ-ын хувьд, манайхаас нэлээд өөр, судалгааны байгууллагууд нь нарийн тогтсон системтэй. Жишээ нь, археологийн шинжлэх ухааны хамгийн шилдгүүд нь Германы археологийн хүрээлэнд ажилладаг. Манайхаар бол ШУА гэсэн үг л дээ. Гэхдээ Германы археологийн хүрээлэн нь Гадаад хэргийн яамандаа харьяалагддаг. Ихэвчлэн гадаадад шинжилгээ судалгаа хийдэг. 187 жилийн түүхтэй, дэлхийн 10 гаруй оронд салбартай. Бараг Антарктидээс бусад тивд судалгаа хийдэг газар бий. ХБНГУ-ын 16 муж болгонд “Хөшөө дурсгалыг арчлан хамгаалах алба” гэж байдаг. Хүрээлэн, их дээд сургуулиуд, орон нутаг судлах музейтэйгээ нягт хамтарч ажилладаг. Мэргэжлийн оюутнууд гол ажлыг нугалахын зэрэгцээ илэрсэн олдвор материалыг боловсруулж, бакалавр, магистр, докторын судалгааны ажлаа бичдэг. Энэ бүх ажлыг нь хүрээлэн, мужийн соёлын байгууллагууд үнэлэн, сургалт судалгаа, музей үзүүллэгийн ажил бүхэл цогц систем байдлаар явдаг. Тэнд бас археологийн салбарт хувийн хэвшлийн компаниудыг хүлээн зөвшөөрдөг. Манай улсад ч гэсэн яваандаа иймэрхүү өөрийн орны онцлогт тохирсон оновчтой зохион байгуулалтанд орох болов уу. Монголын хувьд хүн ам цөөтэй боловч газар нутаг өргөн уудам, түүх соёлын дурсгал асар их байна. Бүх зүйлийг Улаанбаатарт төвлөрүүлж ирсэн нь зарим талаар

бэрхшээл учруулдаг. Орон нутагт мэргэжлийн чадварлаг боловсон хүчнийг яаж ажиллуулах вэ? Шинжлэх ухаан, соёл, боловсролын байгууллагад ажиллагсад, ялангуяа залуу мэргэжилтнүүдийн цалин хангамжийн асуудлыг яаж сайн болгох вэ? Орчин үед хүмүүсийг бодитой дэмжлэг үзүүлэхгүй байж дан ганц сэтгэл гэж хөөргөөд байх хэцүү шүү дээ. Археологийн малтлага хийх үед тухайн орон нутгийн иргэд хэрхэн хүлээж авдаг вэ? Монгол орныг археологийн талаар судлах болсноос хойш 100 гаруй жил болж байна. Эхэн үедээ үндэсний мэргэжлийн боловсон хүчин гэж байсангүй. Дандаа гадаадын эрдэмтэд, судалгааны ангиуд ирж шинжилгээ хийдэг байсан. Тэр үеийн тайлан, бичвэрүүдэд “Монгол оронд археологийн судалгаа хийх маш хэцүү” гэж, зарим нь “бараг боломжгүй” гэж бичсэн байдаг. Энэ нь дэд бүтцийн хөгжлөөс гадна гол нь орон нутгийн хүмүүсийн хандлагатай холбоотой байсан. Тухайн үед буддын шашин хүчтэй дэлгэрсэн, хүмүүсийн сүсэг бишрэл ч гүн байсан. Энэ учраас эртний булш бунхан ухаж төнхөхийг таашаадаггүй, сөнөсөн хотын балгас, сүм хийдийн эвдэрхий туурь таатай сэтгэгдэл төрүүлдэггүй байж. Тиймэрхүү газарт ойртож очих, хонож өнжихийг цээрлэдэг, айж болгоомжилдог байжээ. Жишээ нь, эртний Хархорум хотод ажиллаж байсан Оросын экспедицийн байрлуулсан малтлагын цэг шугамын гадсыг цайгаа уугаад ирэх хооронд нь Эрдэнэ зуугийн лам нар сугалаад хаячихдаг байсан гэхчлэн ажил хийхэд түвэгтэй байсан тухай аян замын тэмдэглэлдээ бичсэн байдаг. Сүүлийн жилүүдэд эмх замбараагүй уул уурхайгаас улбаатай сөрөг хандлагууд, бэлчээр ус, байгаль орчин асар ихээр сүйдсэнтэй холбоотойгоор ард иргэд ерөнхийдөө газар шороо ухаж төнхөхөд дургүйцэх болсон. Жишээ нь, миний ажилладаг “Монгол-Германы Орхон” экспедиц Монголын эртний нийслэл Хархорум хот болон Уйгурын хаант улсын нийслэл Хар балгаст түүх, археологийн талын судалгаа хийж байгаа. Орхоны хөндийд 1998 оноос хойш тасралтгүй ажиллаж байна. 2007 оноос Хар балгаст ажиллаж байна. Эхэн үед нутгийн зарим хүмүүс нэлээд эсэргүүцэж байсан ч сүүлдээ учрыг ойлгож, харин ч шинжлэх ухааны судалгааг дэмжих болсон. Хар балгасаас холгүй хотын оршин суугчдын булш оршуулгын газар байдаг. Бараг толгой дараалан эрт дээр цагт тоногдсон байдаг. 2012 онд бид одоогоос 1200-1300 жилийн өмнөх нэгэн жижгэвтэр бунхан олсон нь тоногдоогүй байсан. Тэндээс Уйгурын үеийн эмэгтэй хүний хувцасны олдворууд илэрсэн. Хувцсыг Улаанбаатарт Соёлын өвийн

98 төвд сэргээн засварлуулаад Архангай аймгийн Хотонт суманд Айрагны баярын үеэр тусгай үзэсгэлэн зохион байгуулж нутгийн олон түмэнд толилуулсан. Маш олон хүн манай үзэсгэлэнг сонирхож, шинжлэх ухааны малтлага судалгаа хийснээр түүхийн шинэ мэдлэгийг буй болгож байдгийг нүдээр үзэж ойлгоод хандлага нь ч өөр болох жишээтэй. Бид сэргээн засварлуулсан олдворуудаа Архангай аймгийн музейд хүлээлгэж өгсөн. Энэ мэт археологичдын ажил нь тойруу замаар ч гэсэн аялал жуулчлал хөгжих, гадаад дотоодын аялагчид Монголд үзэж сонирхох шинэ үзмэр бүтээгдэхүүнийг буй болгож байгаа зэрэг тал талын ач холбогдолтой. Дундад зууны үеийн хувцас хэрэглэлээс хамгийн сонирхолтой арга ажиллагаатай, хээ хуаран дүрслэлтэй ямар олдвор байдаг вэ? Монгол бол эрс тэс, хуурай уур амьсгалтай орон. Ийм ч учраас зөөлөн эдлэл хадгалагдахдаа тааруу байдаг. Гэхдээ, гайхалтай сайн хадгалагдсан олдворууд бас бий. Сүүлийн үед хадны оршуулгаас сайн хадгалагдсан хувцас хэрэглэл, зэр зэвсэг, хатмал шарилууд олдож байгаа. Нүүдэлчид өөрсдийн амьдарч буй цаг уурын орчин, эрхэлж буй аж ахуйтайгаа зохицсон

хувцасны соёлыг бүтээснээрээ бусад ард түмнээс ялгардаг. Энэ дундаас, миний хувьд хамгийн сонирхолтой нь XIII-XIV зууны монголчуудын хувцас хэрэглэл. Монгол эхнэрийн өмсөж байсан “богтаг” малгай их онцлог хувцасны төрөл. Зөвхөн загварын талаасаа биш, монгол угсаатны төрт ёсны уламжлал хувцасны соёлтой хэрхэн холбогдсоныг харуулж байдаг. Тэр үеийн хувцасны загвар, урлаж хийсэн арга барил, хийц, хээ чимэг нь гайхалтай тансаг. Хэдийгээр өөрийн орон нутгаас гаралтай түүхий эдийг ашигладаг байсан ч хаа холын Перс, Хятад, Баруун Европын орнуудаас ирсэн торго, үнэт бөс даавуугаар хувцас хунараа чимэглэж байсан. Гэхдээ тэд дэлхийг эзэлсэн гээд үрэлгэн байсангүй. Яагаад ингэж хэлж байна вэ гэхээр, хувцасны эсгүүрийг нь үзэхээр илүү өөдөс ч гаргалгүй маш хэмнэж хийж байсан нь үнэхээр бахархалтай санагддаг. 2006 онд “Монгол эхнэрийн богтаг малгай” гэдэг номоо хэвлүүлж байсан. Эртний хүмүүсийн нүүдэллэж ирсэн нутаг орнуудын талаар янз бүрийн л ойлголт байх юм. Та өөрийн зүгээс ямар нэгэн залруулга хийх үү? Евроазийн тал хээрийн бүс нутаг хэмээх ойлголтод Манжуур, Монголоос баруун тийшээ

99 Хар тэнгис хүртэлх өргөн уудам бүс нутаг хамаардаг. Эдгээр нь байгаль, цаг уурын хувьд ижил төсөөтэй тал хээрийн бүс нутаг юм. Эрс тэс цаг агаарын өгөгдлөөсөө шалтгаалаад энэ газар оронд оршин амьдарч ирсэн хүмүүс эртнээс нүүдлийн мал аж ахуй эрхэлж, амьдрах хэв маяг, эд хэрэглэл, хувцас өмсгөлд нь нийтлэг дүр төрх тогтсон нь ч байгаль, цаг уур, эрхлэх аж ахуйтайгаа холбоотой байжээ. Миграци буюу улс түмний шилжин нүүдэллэлтийг дотоод, гадаадын зарим судлаачид хэт үнэлж тайлбарлах тохиолдол бий. Тухайлбал, Монгол нутагт Хүннү, Сяньби, Жоужань, Түрэг, Уйгур, Хятан гээд л төр улсууд байгуулагдах бүр хүн ам нь солигдоод байсан юм шиг зарим хүн ярьж бичдэг. Гэтэл нүүдэлчдийн түүхэнд хүн ам нь хоосортол нүүдэллэж байсан үзэгдэл ерөөсөө байгаагүй. Зөвхөн ноёлох овгууд солигдож, тэд л хөөгдөн явж байснаас бус, үндсэн хүн ам нь хэдэн мянган жилийн турш идээшин суусан тэр л нутаг орондоо урьдын байдлаар мал сүргээ адгуулан сууж байжээ. Өөрөөр хэлбэл, хаад ноёд солигдлоо ч ард түмэн нь газар нутагтаа байж л байсан гэсэн үг. “Газар бол төр улсын үндэс” хэмээн Хүннү гүрний Модун шаньюй хэлсэн байдаг. Газар гэдэг үгийн цаана бэлчээр ус, мал сүрэг, тэгээд хүн гэдэг ойлголт нь ч байгаа. Тэгээд ч захиран дагуулах албат иргэдгүй юм бол төр улс гэж яаж ч оршин тогтнох билээ дээ. XIII-XIV зууны үед дэлхийг байлдан дагуулж асан монголчуудын үнэт зүйл юу байсан бэ гэдэг ч их сонин. Монголчууд баян тансаг олон газар оронг эзэлж авчихаад, алт эрдэнэсийг нь хээр тал дээр асгаад дээрээс нь зүгээр нэг эсгий хаячихаад найрлаад сууж байсан нь хүмүүсийн гайхширлыг төрүүлж байсан гэж зарим түүхэн сурвалжид тэмдэглэсэн байдаг. Эр хүний жаргалын дээд юу вэ гэдэг асуулт тавихад 800 жилийн өмнөх монголчуудын өгч байсан хариулт сонин. Тэр үед алт мөнгө, эрдэнэс баялгийг жаргал гэж хариулж байсангүй, ахуй соёл, мал сүргээ дээдэлж байсан нь харагддаг. Монгол нутгаас олон гайхалтай олдвор олддог ч хүмүүс энэ талаар нарийн цэгцтэй мэдээлэл авч чадахгүй байна. Энэ тал дээр ямар алхам хийх нь зохистой вэ? Мэдээж ШУА-ийн хүрээлэнгүүд, Үндэсний музей зэрэг улсын байгууллагууд асар их зүйл хийж байгаа. Бас хувийн хэвшлийнхэн, тухайлбал “Монсудар” хэвлэлийн газраар санаачилгатай ажиллаж байна. Сүүлийн үед Монголын түүхэн сурвалжууд, хэл шинжлэлийн бүтээлүүд, ардын үлгэр домог, зүйр цэцэн үгсийг боть ботиор хэвлэж, бас Монголын түүхийг энгийн хүмүүст

ойлгомжтойгоор буюу зургаар үзүүлэх зэрэг тодорхой ажлуудыг хийж байна. Манжийн ноёрхлын үе, 1911-1924, 1924-1959 он хүртэлх түүхийг өгүүлсэн “Монголчууд: Зурагт түүх” хэмээх гурван цуврал ном хэвлэгдэн гарсан байгаа. Зөвхөн эрдэмтэн шинжээчдэд төдийгүй, олон нийтэд хүртээмжтэй байлгах үүднээс судалгааны үр дүнгээ энгийн аргаар хүргэх тал дээр бодох зүйл бий. Археологийн олдворуудыг анх олдсон газарт нь байлгаж, аялал жуулчлалын шинэ маршрут, бүтээгдэхүүн буй болгох тал дээр анхаарч ажиллаж байгаа. Ирээдүйд археологич болох хүсэлтэй хүүхэд залууст ямар зөвлөгөө өгөх вэ? Шинжлэх ухааны зорилго нь чухамхүү үнэнийг тогтооход орших ба тэрхүү үнэнийг тогтоох нь тийм амар зүйл биш юм. Эртний түүхийн бодитой баримтыг хүн төрөлхтөнд дэлгэн үзүүлж, хүний үүсэл хөгжлийг өөр өөр уламжлал, соёлын бүтээгдэхүүн гэдгийг харгалзан тогтоож, өвөг дээдсийн түүхийг байнга сануулж байдгаараа археологичид бол хүн төрөлхтний оюун ухаан, ой санамж билээ. Орчин үеийн археологи нь шинжлэх ухааны олон салбарын зааг дээр хөгжиж байна. Тэгэхээр, энэ мэргэжлийг сонирхож байгаа, эх түүхээ судалж мэдэхийг хүссэн хүмүүс хэдий чинээ их уншиж, тал бүрийн өргөн мэдлэгтэй болно, төдий чинээ амжилтанд хүрнэ. Үүний тулд дурласан зүйлээ чин сэтгэлээсээ хийдэг байх хэрэгтэй. Бас гадаад хэл сайн сурах нь чухал. Гадаад хэл эзэмших бүр шинэ боломж нээгдэж, аливааг харах өнцөг нэмэгддэг гэж ухаантай хүмүүс сургасан байдаг. Археологийн мэргэжилд бас бие бялдрын хүмүүжил ч их чухал. Ганц ном шагайгаад байх биш, спортоор хичээллэн биеэ эрүүл авч явах, амьдралын зөв дадал хэвшилтэй байх нь их чухал юм даа. Ярилцлагыг: Д.Дашмөрөн Гэрэл зургийг: О.Төгсбилэг

100

101

БУНДЕСЛИГИЙН ХҮСНЭГТ /31-р тойргийн дараах байдлаар/

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

31 31 31 31 31 31 31 31 31 31 31 31 31 31 31 31 31 31

26 23 16 14 15 13 13 10 10 10 10 9 8 8 9 8 7 6

3 5 6 7 3 6 6 10 10 9 7 9 11 10 6 7 9 4

2 3 9 10 13 12 12 11 11 12 14 13 12 13 16 16 15 21

74-14 75-30 50-35 40-38 62-48 43-41 43-46 36-40 29-35 42-43 37-44 40-48 35-48 36-48 46-63 43-63 31-50 28-56

81 74 54 49 48 45 45 40 40 39 37 36 35 34 33 31 30 22

БУНДЕСЛИГИЙН 5 ДУГААР САРЫН ТОГЛОЛТЫН ХУВААРЬ 33 33 33 33 33 33 33 33 33

07.05.2016 07.05.2016 07.05.2016 07.05.2016 07.05.2016 07.05.2016 07.05.2016 07.05.2016 07.05.2016

22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30

34 34

14.05.2016 14.05.2016

22:30 22:30

34 34 34 34 34 34 34

14.05.2016 14.05.2016 14.05.2016 14.05.2016 14.05.2016 14.05.2016 14.05.2016

22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30

NTV NTV

NTV

102

ТАВДУГААР САРЫН ЗУРХАЙ ҮХЭР Өөрчлөлтийг дагуулсан хөгжил таныг хүлээж байна. Таны өмнө тэнгэр баганадсан цементэн хана байна гэж төсөөлбөл гагц өөрийнхөө ур чадвар, чармайлтаар давж гарахад хэцүү байх болно. Иймд бусдаас тусламж авахаас бүү цааргал. Хайр дурлалын хувьд хүчтэй сэтгэл хөдлөл, мэдрэмжээс бүү зугт. Тэрхүү тэнгэр баганадсан ханыг давж гарах хүчийг хайртаасаа ав гэж од гарагс зөвлөөд байгаа ч юм бил үү. ИХЭР Ихэрийнхнийг азын тэнгэр ивээх болно. Албан тушаал ахиж, ойр орчмынхоо хүмүүст ч амжилт гаргахад нь туслана. Танилын хүрээгээ улам тэлэхийг эрхэс гараг танд зөвлөж байна. Энэ сард та байнга харилцдаггүй ч сайн харилцаатай танилуудтайгаа нийлж, олон ашигтай төсөл хэрэгжүүлэх боломжтой. Хамгийн гол нь итгэлцэл, зөв хандлага дээр тулгуурласан харилцааг бүрдүүл. МЭЛХИЙ Ажил төрлийн хувьд бүх зүйл санаснаар бүтнэ. Гэвч хайр дурлалын асуудал таныг тайван орхихгүй. Та гэр бүлийнхнээсээ зөвлөгөө эрэхээсээ илүүтэй найз нөхөдтэйгөө ярилцаж, сэтгэлээ онгойлгоорой. Тэд таныг хань ижилтэй болоосой гэж аль дээрээс л хүсч байсан учраас буруу зам зааж өгөхгүй. Урин хавар ч ирлээ, гудамжаар хөтлөлцөн алхах хүнтэй болох сайхан биш гэж үү? АРСЛАН Хэрэв танд шидэт саваа байсан бол та хүмүүсийн харилцааг улам сайжруулах тарни бүтээх байсан болов уу. Ажлын уур амьсгал, хов жив, хуурамч хандлага таны сэтгэл зүрхийг зовоох болно. Та эдгээр асуудлын гол шалтгааныг олж тодруулахыг хичээ. Сахилга батыг өөрөөсөө эхлүүлж, үлгэр дуурайлал үзүүл. ОХИН Танд ирээдүйгээ урьдчилан харах боломж нээгдэнэ. Карьерын тань хөгжил одоогийн

байр сууринаас ихээхэн хамаарах боловч чиглэлээ өөрчлөхөд хэзээ ч оройтохгүй. Гэвч та нэгэнт өөр зам сонгохоор шийдсэн бол хуучин ажлынхнаасаа эвтэй найртай салаарай. Нэр хугарахаар яс хугар гэдэг юм шүү.

чармайхгүйгээр амжилтанд хүрч байгаагүйгээ санахад илүүдэхгүй. Ойрын саруудад та амралтын байдалд байсан бол одоо дайчин байдалдаа эргэн орох нь зөв. Аливаа ажилд чин сэтгэлээсээ хандвал боломжгүй зүйл гэж үгүйг санаарай.

ЖИНЛҮҮР Зорилгодоо хүрэхийн тулд юун дээр илүү төвлөрөх ёстойг та ухаарах болно. Сарын эхэн үед эрч хүчтэй байвал эерэг үр дүнг мэдэрч чадна. Харин гадуур гарахдаа согтууруулах ундаа хэрэглэхээс зайлсхий. Биеэ хянаж, зөв авч явснаар та дараа нь харамсах үйлдэл хийхгүй байх болно.

ХУМХ Энэ сар их ачаалалтай байх боловч чухал туршлага өгөх болно. Ажил болон хувийн амьдралд тань мэдрэгдэхүйц эерэг өөрчлөлт гарна. Гэвч өөрийгөө хэт хүчлэхгүйгээр, аажуу тайвуу урагшлаарай. Харилцааны хувьд ивээлтэй сар биш ч гэсэн сэтгэл хөдлөлөө зөв гаргавал аливаа асуудлын ард хялбар гарна.

ХИЛЭНЦ Бусдын сонголтыг хүндэтгэж, үл тоомсорлосон хандлага үзүүлэхгүй байхыг хичээгээрэй. Ямар ч үед тайван байж, сэтгэлийн тэнцвэрт байдлаа хадгалахыг од гарагс зөвлөж байна. Өнгөрсөн сард тохиосон таагүй явдлаас сургамж авч, ухаалаг байгаарай. НУМ Таны хувьд маш эмзэг сар байх нь. Найз нөхөд, эсвэл гэр бүлийн хүрээнд асуудал үүсч магад. Тиймээс сэрэмжтэй байх нь чухал. Хамтрагчийн тань амьдралд өөрчлөлт орох тул хүлээцтэй байх хэрэгтэй. Гэр бүлийнхэндээ юу юунаас илүүтэйгээр халамж тавьж, ойр бай. МАТАР Энэ сард таныг ивээж байдаг од гарагсын байрлал хүчтэй нөлөөлнө. Хэдий тийм ч хичээж

ЗАГАС Та энэ сард мөнгө санхүү, ажил, сэтгэл зүйн хувьд айх хэрэггүй бололтой. Хэт амбицтай байх гэж хичээлгүй, аливаа зүйлийг нягталж, бодож байж шийдвэр гаргаарай. Удирдлагыг гартаа авахаас санаа зовох хэрэггүй. Бүх зүйлийг сайн хийж чадвал санаснаас ч илүү их амжилтанд хүрэх магадлалтай байна. ХОНЬ Хонины ордынхон санаанд оромгүй олон зүйлтэй учирна. Энэ сард нарны байрлал таны эрч хүчтэй байдалд нөлөөлнө. Та юу хүссэнээ авах л болно. Гэвч нөхцөл байдал таны төсөөлж байснаас өөрөөр эргэвэл битгий шантраарай. Ажлаа амжилттай гүйцэлдүүлэхийн тулд та нэгээс илүү тулаанд орох хэрэгтэй болох нь.

103

МИАТ ТӨХК-ИЙН ТҮНШ БОРУССИЯ ДОРТМУНД КЛУБ

Үндэсний агаарын тээвэрлэгч МИАТ ХК Германы алдарт Боруссия Дортмунд клубтэй албан ёсны түншлэлийн гэрээ байгуулснаар Европын хөлбөмбөгийн топ клубтэй хамтын ажиллагаа эхлүүлсэн Монголын анхны аж ахуйн нэгжээр тодорсон билээ. Үүнтэй холбогдуулан Германы найман удаагийн аварга, 1997 оны УЕФА-гийн Аваргуудын лигийн цомын эзэн Боруссия Дортмунд багийн талаар товч үгүүлье. 1909 онд Дортмунд хотын Борзигплатцад нэгэн жижиг уушийн газар үүсэл нь тавигдсан Боруссия Дортмунд клубын гишүүдийн тоо өдгөө 130 мянга давсан нь дэлхийд тавд орох үзүүлэлт болоод байна. Хар, шар өнгийг бэлгэдэгч дортмундчууд Германы аваргаар найман удаа тодорсон бөгөөд үүн дотроо 1963 оноос үйл ажиллагаагаа явуулж буй Бундеслигийн аваргын царыг таван удаа хүртсэн түүхтэй. 1990-ээд онд тухайн үеийн германы шилдэг тоглогч Маттиас Заммер, Анди Мёллер, Карл-Хайнц Рийдле, Юрген Колер нар Боруссияд ирснээр хар шарууд амжилтынхаа оргилд хүрсэн юм. Дасгалжуулагч Оттмар Хитцфельдийн удирдлаган дор дортмундчууд 1995 онд Бундеслигт анх удаагаа тэргүүлж, дараа жил нь аварга цолоо хамгаалсан. Улмаар 1997 онд тэд УЕФА-гийн Аваргуудын лигийн шувтаргын тулаанд К.Х.Рийдлегийн гайхамшигт хоёр бөмбөг, мөн залуу од Л.Риккений уран гоолын ачаар

тухайн үеийн Европын топ баг Ювентус Туриныг 3:1 харьцаатай буулган авч, түүхэнд нэрээ үлдээж, Бундеслигээс энэ цомыг хүртсэн гурав дахь багаар тодорчээ. 2008 онд Юрген Клопп уг багт нэгдсэнээр Дортмундын хоёр дахь сэргэн мандалт ирсэн юм. Залуу дасгалжуулагчийн шинэлэг, зоримог арга барил үр өгөөжөө өгч, хар шарууд 2011, 2012 онуудад Бундеслигийн дөрөв, тав дахь түрүүгээ авлаа. Боруссия дараа жил нь Аваргуудын лигийн шигшээд шалгарч, 1990-ээд онд үзүүлсэн түүхэн амжилтаа давтах дөхсөн ч лигийн өрсөлдөгч Байерн Мюнхенд хожигдсон юм. Хэдийгээр хар шарууд хожигдсон ч энэхүү түүхэн тулаан дэлхий дахинд германы хөлбөмбөгийг сурталчлахад, тэр дундаа Боруссия Дортмунд гэж ямар агуу клуб байдгийг таниулахад асар том хувь нэмэр оруулсан юм. Тиймдээ ч өдгөө уг клуб Германы төдийгүй Европын топ 10 багийн нэгт зүй ёсоор тооцогддог билээ. Хэрэв та, хар шар өнгөөр чимсэн 82 мянган үнэнч хөгжөөн дэмжигчээр дүүрсэн Сигнал-Идуна-Парк цэнгэлдэх хүрээлэнд 30 мянган фанатын бүрдүүлдэг “шар хана”-ны уур амьсгалыг мэдэрсэн бол энэ баг хөлбөмбөгийн хорхойтнуудын төдийгүй Дортмунд хотынхны, цаашилбал тус бүс нутгийнхны хувьд ямархан нэр хүндтэй байдгийг ойлгох болно.

104

Нийслэл guide зөвхөн НИЙСЛЭЛ хотод зарагдаж байгаа бүтээгдэхүүнүүдийг танилцуулäàã. Энэ хуудсан дээр тэмдэглэл хийгээд дэлгүүр хэсэх үедээ хөтөчөө болгоорой.

The Toy Store Cover

ХУД, Зайсан Скүэр их дэлгүүрийн II давхарт 91105468

Tube Home Хуудас 111

Хан-Уул дүүрэг, Алтай хотхоны урд RIVER STONE хотхон, 24б байр Мишээл экспо төв, Е-19 павильон “Далай ээж” захын урд байрлах Passage төв, I давхарт гэр ахуйн барааны дэлгүүр 91919311, 99859779, 326066

Эрдэнэт хивс Хуудас 56 Номингийн салбар дэлгүүрүүдээр 88082928, 96963390

Tymbark Хуудас 7

/Баясах трейд/, Хүнсний супермаркетуудаар 70002211

Америк Outlet Хуудас 50 /өмд, пүүз, цамц, пальто, хүүхдийн өмд, цамц, ороолт, малгай, куртка/ БГД, Богд Ар хороолол, Америк Outlet СБД, Нарны зам, S Outletsийн эсрэг талд Union Building БГД, III, IV хороолол, Тумбааш төв СХД, Саппоро төв, Голомт банкны ард талд 90000012, 88021236, 99074325

Oyuka Bridal Хуудас 69 oyuka-bridal.com 94006460

Yves Rocher Хуудас 54 Энхтайваны ө/ч, УИД-ийн баруун талд 327683 XIII хороолол, Наран шоп 455263

Kids shop Хуудас 52

БЗД, 26 дугаар хороо, Их Монгол улсын гудамж, Энканто таун хотхон, Оргил худалдааны төвийн I давхарт 90184848

European shoe store Хуудас 53

БЗД, 26 дугаар хороо, Их Монгол улсын гудамж, Энканто таун хотхон, Оргил худалдааны төвийн I давхарт 94884471

105

106

ҮСЧИН, ÃÎÎ ÑÀÉÕÍÛ ÑÀËÎÍ label.m Гранд плаза, I давхар, Toni & Guy Label.m салон 70101090, 99070452, 99183183 10.00-20.00 Бя, Ням 11.00-20.00

Мимоса спа Баянгол дүүрэг, XVI хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, Макс центр III давхарт 7014-2222 Даваа – Ням 10:00-22:00 INNA LPG Beauty & Spa ХУД, XI хороо, Оргил шилтгээний зүүн талд Оргил стар хотхон, 57-A 70135566, 89665566 10-21, Бя,Ня-10-20, Даваад амарна Studio 410 СБД, Сүхбаатарын талбай, Сентрал тауэр, IV давхар, 410а тоот 77117171, 95228236 10.00-20.00 Бя 11.00-19.00

Hikari beauty salon СБД, Циркийн хажууд 1а байр 314696, 99062044 10.00-20.00 ИВ РОШЕ-1 ЧД, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, 76-1 /УИД-ийн баруун талд/ 327683 /захиалга/ ИВ РОШЕ-2 СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран Плаза худалдааны төвийн III давхарт 70117683 /захиалга/ ИВ РОШЕ-3 СБД, Сөүлийн гудамж Наран Молл худалдааны төвийн III давхарт 70137683 /захиалга/ Allure salon Улаанбаатар Их дэлгүүр, V давхарт 70137111 10.00-22.00 Grandeur beauty salon ХУД, XI хороо, Luxury Zaisan Village хотхоны үйлчилгээний байр

75755444 9.30-20.30 www.grandeurbeauty.mn Charming beauty /Bella Vista/ ХУД, XI хороо 77339999 10.30-20.30 Tokyo nail salon ЧД, III хороо, УИД-ийн ард 316225, 95905676 09.00-20.00 Michelle’s nail studio ЧД, I хороо, Бодь цамхагийн баруун талд 70109088 09.00-21.00 Хүрлээ ЧД, Алтай төв, V давхар 323048 10.00-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00 Baigal Beauty & Spa center СБД, V хороо, Голомт хотхон, Шинэ Монгол өргөө худалдааны төв 336688 10.00-22.00 Сарнайх СБД, Чин Ван Ханддоржийн гудамж 312112 Matrix salon ХУД, XI хороо, Замчдын гудамж, Оргил супермаркет 50061188 10.00-20.00 Бя, Ня 11.00-19.00

PC mall 4 БЗД, Намъянжүгийн гудамж, Шөнийн захын урд корпуст 75753536 11.00-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00 Dell center СБД, Энхтайваны өргөн чөлөө, Компьютер ланд төвийн зүүн талд 70133535 IT Zone Компьютерийн их дэлгүүр Сөүлийн гудамж, I сургуулийн замын зүүн урд, М-Си-Эс Плаза төвийн I давхарт 312424, 311915 10.00-19.00 Бя, Ня 11.00-16.00 Сони төв ЧД, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, 76-1 /УИД-ийн баруун талд/ 320218 10:00-21:00 Бя, Ня 10:00-20:00 World of Electronics-1 СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран Плаза худалдааны төвийн II давхарт 315738 10:00-20:00 World of Electronics-2 СБД, Сөүлийн гудамж Наран Молл худалдааны төвийн I давхарт 320218 10:00-21:00

ÄÝËÃ¯¯Ð

Wella salon БГД, II хороо, ТБД андуудын урд талд 99185267 10.30-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00 Vidal salon СБД, II хороо, Улсын циркийн баруун талд 311004 09.30-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00

ÝËÅÊÒÐÎÍ ÁÀÐÀÀÍÛ ÄÝËÃ¯¯Ð PC mall 1 СБД, VI хороо, Хүнсний IV дэлгүүрийн замын эсрэг талд 311644, 70133535 10.00-20.00 Бя, Ня 10.30-19.00 PC mall 2 СБД, Энхтайваны өргөн чөлөө, Голомт банкны картын төвийн замын эсрэг талд 70123535 11.00-20.00 Бя, Ня 11.00-19.00 PC mall 3 БГД, III, IV хороолол, Парадоксын баруун талд 70143535 11.00-20.30 Бя, Ня 11.00-20.00

Top Mebel

БЗД, I хороо, Токиогийн гудамж 11-456155 www.topmebel.mn Наран Молл худалдааны төв СБД, Сөүлийн гудамж-42/1 70136918 09:30-21:30 Petit Bateau

СБД, VIII хороо, Сэнтрал Тауэр, II давхар 77112888 facebook/Petitbateau

Solo Mall

БГД, XIII хороо, III хороолол, Ард Аюушийн өргөн чөлөө-23 88115899, 88071305 10.00-21.00 www.solomall.mn

107 Sod’s Boutique СБД, Алтай оффис цамхаг, II давхарт 70141744 UGG Australia Flagship store Сентрал тауэр, II давхар 77112611 Өдөр бүр 10:00-20:00 www.ayanchin.mn Ariunaa Suri Хан-Уул дүүрэг, IV хороо, Вива Сити N4 77220101 www.ariunaasuri.com contact@ariunaasuri.com facebook/ariunaasuri

Prosum Чингэлтэй дүүрэг, I хороо, Энхтайвны өргөн чөлөө, Экспресс тауэр, 1502 тоот 77117070 Cарнайх ХУД, XI хороо, Бурхантай хөшөөний уулзвар 70111727

Toy Store ХУД, Зайсан Скуэр худалдаа үйлчмлгээний төв, II давхар 91105468 www.thetoystore.mn Наран Плаза худалдааны төв СБД, Энхтайваны гүүрний баруун талд 70116918 10:00-21:00 Бя, Ня 10:00-20:00 НАРАН ПОЙНТ ЧД, Хувьсгалчдын гудамж-9 /Байгалийн түүхийн музейн баруун талд/ 326435 10:00-20:00 Бя, Ня 11:00-18:00 Би-Марше СБД, IX хороо, Улаанбаатар их дэлгүүр 70111694 10.00-21.00 Todos Baby Хан-уул дүүрэг, 4-р хороо, Яармаг 17110, “Вива сити” хороолол, 3-15 байр 77332220, 88102220

Аянчин Аутфиттерс ХХК Аялал, ан агнуур, загасчлалын хэрэгсэл, гутал хувцасны төрөлжсөн дэлгүүр ХУД, II хороо Чингисийн өргөн чөлөө 201/3 /Бармашийн замын эсрэг талд/ 70119211, 319211 Өдөр бүр 10:00- 21:00 ayanchin@magicnet.mn www.ayanchin.mn

Говь /Төв/ ХУД, Үйлдвэрчний гудамж, III хороо 343677 Говь /Монгол кашимер дэлгүүр/ СБД, Чингисийн өргөн чөлөө-3, I хороо, Үндэсний Соёл амралтын хүрээлэн 329202 Говь /Смарт/ БГД, Өргөө кино театрын урд талд 365705 Говь /Төв шуудан/ СБД, Сөүлийн гудамж, Төв шуудангийн урд талд 320303

The Queen’s home БГД, XIII хороо, III хороолол Solo Mall худалдааны төвийн I давхарт 99057663 10.00-21.00 www.thequeenshome.mn Оргил ХУД, XI хороо, Оргил худалдааны төв 77303034 09.00-22.00 Euro home БЗД, IV хороо, XV хороолол Жанжин Лхагвасүрэнгийн гудамж, 34 дүгээр байр, 1 тоот 91996612 91996614 91996615

Multiverse studio & Futuristic type ХУД, XV хороо, Махатма Гандигийн гудамж, Төв цэнгэлдэх Х хаалга 88606960

Скай их дэлгүүр БЗД, I хороо, Токиогийн гудамж 46, Чингис Зочид Буудлын Б Корпус 319090 Скай их дэлгүүр ХУД, II хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, 59-61 Скай Хайпермаркет 349191 Maxmall их дэлгүүр Энх тайвны өргөн чөлөө 35, Баруун 4 зам 70122323

“ГОЁО” ХХК ХУД, II хороо, 19 дүгээр хороолол, Ажилчны гудамж, Гоёо ХХК-ний байр 77115454, 77115151 www.goyo-cashmere.com

Art of fashion ХУД, XV хороо, Гэгээнтэн цогцолбор 75555959 Ханбүргэдэй их дэлгүүр БГД, II хороо, Төмөр замын эмнэлэгийн зүүн талд 367054 10.30-20.00 Бя, Ня 11.00-19.00 ЛИНОС ВЭЛТ Герман тоглоомын дэлгүүр Гранд Плаза IV давхар, 4.7D 70121070, 99080975 10:00-21:00 info@linoswelt.mn, www.linoswelt.mn

108 ÝМНЭЛЭГ

Интермед эмнэлэг Чингисийн өргөн чөлөө, Хан-Уул дүүрэг, Богд хааны ордон музейн хойно, АПУ ХК-ийн зүүн талд 77011111 www.intermed.mn twitter/intermed_mn facebook/intermedmongolia.imc

ÁÀÍÊ

THANN SPA-2 СБД, Сөүлийн гудамж, Наран Молл худалдааны төвийн IV давхарт 70127683 /захиалга/ Говь цогцолбор БГД, VII хороо, IV хороолол 301033 24 цаг

ÐÅÑÒÎÐÀÍ, ÏÀÁ

The Ivy Restaurant СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж 331127, 331126 12.00-00.00

ЭДЖ бар Баянгол дүүрэг, XVI хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, Макс центр XVII давхарт 7014-1111, 99123802 Да – Ба 17:00-24:00 Бя – Hя 11:00-24:00 Eterna restaurant Өглөөний цай 08.30-10.30 Өдрийн хоол 12.00-15.00 Баянзүрх дүүрэг, III хороо, Английн ЭСЯ-ны ард 77001177 Да-Ба 08.00-24.00 Бя 11.00-23.00 Нямд амарна

Голомт /Төв/ ЧД, I хороо, Бодь цамхаг 311971 09.00-18.00 Хас /Төв/ СБД, VIII хороо, Ерөнхий сайд Амарын гудамж, өөрийн байр 313202 09.00-20.00 Голомт /картын төв/ ЧД, II хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө 311971 09.00-20.00 Бя, Ня 10.00-18.00

ÇÎ×ÈÄ ÁÓÓÄÀË Sunjin Grand БЗД, XIII хороо, Энхтайваны гудамж 457711, 462255 24 цаг Чингис БЗД, I хороо, Токиогийн гудамж 313380, 70000099 24 цаг Баянгол СБД, I хороо, Чингисийн өргөн чөлөө 312255, 312653 24 цаг

¯¯ÐÝÍ ÒÅËÅÔÎÍÛ ¯ÉË×ÈËÃÝÝÍÈÉ ÒªÂ¯¯Ä Скайтел /Төв/ СБД, I хороо, Баянгол зочид буудлын баруун талд 319191 09.00-19.00 Бя, Ня 10.00-15.00 Юнител БГД, II хороо, Үндсэн хуулийн гудамж 24, Рокмон бюлдинг, Үйлчилгээний төв байр, I давхарт 328888, 1414, 328893 09.00-19.00 Бя, Ня 09.00-19.00

The Ivy Lounge СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж, The Ivy рестораны I давхарт 76111176, 96031111 18.00-00.00

The Ivy Cafe ХУД, II хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, Капитал Хаус, I давхар 70071000 08.00-18.00

Их Монгол СБД, Сөүлийн гудамж, Циркийн зүүн талд 320450, 331206 12.00-00.00 Их Монгол 2 ХУД, Вива сити хороолол, N24 76100376 12.00-00.00 Irish pub СБД, I хороо, Сөүлийн гудамж 330993, 336666, 330994, 330995 11.00-23.00 АТА Ресторан ЧД, IV хороо, Анкарагийн гудамж 19А байр 322931 10.00-22.00

ÌÀÑÑÀÆ, ÑÏÀ, ÑÀÓÍ THANN SPA-1 СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран Плаза төвийн III давхарт 70107683 /захиалга/

Кафе Жот ресторан Баянгол дүүрэг, XVI хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, Макс центр V давхарт 7014-1111 07:00-22:00

Red Dot Cafe ХУД, III хороо, River Stone хотхон, 24A байр 76100176 12.00-21.00 Gusto restaurant СБД, Улсын их дэлгүүрээс Цирк орох замд, Сайд Б.Цэрэндоржийн хөшөөний зүүн талд 70006969, 70006996 Le Bistrot Francais restaurant Засгийн газрын ордны ард, МУИС-ийн III байрны эсрэг талд 320022 9.00-22.00 Бя, Ня 10.0022.00 Sesis Coffee shop БГД, II хороо, Гранд плаза 70112620 09.00-21.00 Сараана БГД, II хороо, Гранд плаза, I давхарт 70113355 09.00-22.00 Cosy cafe & pub Яармаг, “Шинэ гэр” хорооллын М-19 байрны I давхар 77111088 UBean Coffee House Баянзүрх дүүрэг, 13-р хороолол, Шинэ зам дагуу, Дамдинсүрэнгийн гудамж, 32-2 9638-2326, 9115-6510 Дав, Мяг, Пүр, Баа, Бям 8.30-20.00 Лха 12.00-20.00 Bugis coffee and dreams СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, III давхарт 70117022 08.00-24.00 Бя, Ня 10.00-24.00 Biwon Korean restaurant СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, III давхарт 77400400 11.00-24.00

109 Square grill pub СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, III давхарт 313355 08.00-24.00 Бя, Ня 10.00-24.00 Sky Lounge СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, XVII давхарт 310707 11.00-24.00 Rio grande lounge ХУД, XI хороо, Бурхантай хөшөөний эсрэг талд, Bella Vista Хотхон 77440505 07.30-24.00 Бя, Ня 10.00-23.00 Irish castle ХУД, XI хороо, Green Villa хотхоны баруун талд 77309500 09.00-24.00

Wunderbar – кофе шоп БГД, XIII хороо, III хороолол Solo Mall худалдааны төвийн I давхарт 88405820 10.00-21.00 fb/Wunderbar Thai express СБД, I хороо, Энхтайваны гүүр, Наран Плаза цамхаг 70113541 11.00-24.00 New York New York СБД, I хороо, Энхтайваны гүүр, Наран Плаза цамхаг 70114540 Lavazza /УИД/ ЧД, III хороо, УИД-ийн I давхарт 99098110 09.00-22.30 VERANDA СБД, I хороо, Жамъяан гүний гудамж 330818 12.00-24.00 The Bull-1 СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж, Брау хаусын урд талд 70110060, 99112025, 70111212 11.30-22.00 Tulpe restaurant and coffee house ЧД, 4-р хороо, Баруун сэлбийн гудамж, 51/А байр “Хишиг” төвийн 1 давхарт 70122277, 93099901 Да-Ба 09:22 Бя 10:20 California СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж, 319031 08.00-24.00 Бя, Ня 09.00-24.00 Сөүл ресторан СБД, II хороо, хуучнаар Хүүхдийн парк дотор 329709 12.00-22.00

B room cafe Жаргалан хотхон, B production-ы I давхарт 77275555, 99013911 9.00-24.00

UB Jazz Club Өдөр бүр 21.00 цагаас жазз хөгжмийн амьд тоглолттой. БГД, I хороо, Кёкүшю цамхагийн баруун талд 39 дүгээр байр 91919011, 91929011 11.00-24.00

Bossam House Korean restaurant СБД, IV хороо, хүнсний 50 дугаар дэлгүүрийн баруун талд 325240 10.00-24.00

DOUBLE SHOT Coffee & Cocktail ХУД, XV хороо, “Хурд” хотхон 7711-2662 Да-Ба 08:00-24:00 Бя 10:00-24:00 Ня 10:00-23:00 /doubleshot.mn

Maggiano СБД, Жамъяан гүний гудамж, Гранд оффис, I давхар 99098822, 320905 11.00-23.00 Бя, Ня 11.0021.00

Cozy Nomads Restaurant & Home Decor Зайсангийн гудамж-52, Сарнайх супермаркетийн баруун талд. 344001 11.00-24.00 Бя, Ня 10.00-23.00

Black Pearl СБД, VI хороо, Ерөнхий сайд Амарын гудамж, Спортын төв ордны урд талд 70110506 08.00-23.00 Mr.Wang БЗД, I хороо, Чингис зочид буудал, I давхарт 319920 10.00-22.00 Ti-amo Coffee shop БЗД, I хороо, Скай худалдааны төв 322002 10.00-20.30 London and Irish pub ХУД, IV хороо, Viva City хотхон, N18, N19 77100707 Ti-amo СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж 70112422 08.00-22.00 Modern Nomads – Салбар I Бага тойруу, Метромолын урд талд 318744 11.00-24.00 11.00-23.00 Modern Nomads – Салбар II Соёлын төв өргөөний хойд талд, Үнэн сонины байр 70120808 09.00-24.00 11.00-23.00 Modern Nomads - Салбар III Байгалийн түүхийн музейн зүүн талд, СБД-ийн Тамгын газрын урд. 330633 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-21.00 Modern Nomads - Салбар V Бага тойруу, XIII байр (Golden pen бичиг хэргийн дэлгүүртэй байр) 7011 0505 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-21.00 bd’s Mongolian Barbeque Ресторан Сөүлийн гудамж -9, Өгөөж үйлдвэрийн зүүн талд 311191 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-23.00

Феличита итали ресторан Байгалийн Түүхийн Музейн зүүн талд 319009 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-21.00 Кавказ Ресторан Улсын циркийн чанх зүүн талд, Капитрон банкны урд. 77119900 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-23.00 Salm Brau Pub Модерн Номадс- I рестораны зүүн талд, Хаан Гэр Грилл ресторан, II давхар 77118855 12.00-24.00 Wine house СБД, I хороо, Баянгол зочид буудал, I давхарт 312255, 99115405 10.00-23.00 Scotch House Хан-Уул дүүрэг, I хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, өөрийн байр 345828, 94995828 11.00-24.00 Bojangles СБД, II хороо, Тээвэрчдийн гудамж, Жигүүр гранд оффис I давхар 325830 09.00-24.00 “Батько Опанас” ресторан БЗД I хороо Токиогийн гудамж-2, “Серж Эксклюзив хаус” II, III давхар 453716 “Милая” кафе ХУД I хороо Чингисийн өргөн чөлөө, Шинэ өглөө цогцолборын байр-23 345086 “Гжель” ресторан БЗД, 13 дугаар хороо, Жуков -55, “Торговый дом” үйлчилгээний төв 468266

110 Broadway ЧД, I хороо, Мөнгөн завьяагийн хажууд 331123 11.00-24.00 Broadway БГ, IV хороолол, Гурван билиг оффис 360099 11.00-24.00 Shilla солонгос хоолны ресторан СБД, I хороо, I сургуулийн урд талд 91192231 10.00-22.00 Harry’s pub БЗД, XIII хороо, Сүнжин гранд зочид буудал 70151111 15.00-24.00 Pharos restaurant БЗД, XIII хороо, Сүнжин гранд зочид буудал 70151111 12.00-22.00 Gate СБД, VI хороо, IV дэлгүүрийн баруун урд 332009 10.00-23.30

ÑÓÐÃÀËÒ Нээлттэй Хаалга Сан ЧД, 2-р дөчин мянгат, Мандухай зочид буудлын урд, 12-р байр 1 давхар 314538, 99223300, 99113152 9.00-18.00 Maestro music school БГД, II хороо, Grand Plaza цогцолбор, XIV давхар, 1401 тоот 70117737, 70113398

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄ Á ËÄÀÐÆÓÓËÀÕ ÒªÂ Мандал Иог ХУД, Богд Хааны музейн урд, Оргил шилтгээн, III давхарт 326377, 96047987 07.30-20.00 Нийслэл Фитнесс ХУД, I хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, АПУ ХК-ийн зүүн талд 96608811, 89848448, 91118910 08.00-23.00 Бя 10.00-20.00 Нямд Амарна Aqua fitness СБД, Токиогийн гудамж, Чингис зочид буудлын I давхарт 99099789, 70001221

ÀÌÐÀËÒÛÍ ÃÀÇÀÐ

Аянчин Фоор Сийзонз Лодж ХХК Налайх дүүрэг, VI хороо Эрээний адаг /Тэрэлжийн гүүрнээс хойш 9 км-т/ 99094539, 93032323

reservation@ayanchinlodge.mn www.ayanchinlodge.mn Онцлог: Тэрэлжийн үзэсгэлэнт байгальд, нийслэлээс 52 км-ийн зайд оршдог. Жилийн дөрвөн улирлын турш амрагчдыг хүлээн авч, тав тухтай үйлчилгээг санал болгоно.

ÎÍÃÎÖÍÛ ÁÈËÅÒ ÁÎÐËÓÓËÀÕ ÒªÂ

Air service Mongolia СБД, Сөүлийн гудамж, Түшиг төвийн II давхар 322000, 326000 Да-Ба 9.00-18.00 Бя 10.00-15.00 fb: AIR SERVICE MONGOLIA LLC Air trans СБД, VI хороо, Бага тойруу-IX 303030, 313131, 323232, 333333 09.00-18.00 Бя, Ня 10.00-16.00 Airlink СБД, Сөүлийн гудамж, I хороо, 61с байр 1818, 70141818 Air Market Ticketing Agency СБД, I хороо, Төв шуудангийн чанх урд 325050, 325050 09.00-22.00 Бя, Ня 10.00-15.00

ÁÓÑÀÄ

The Twince Décor БГД, XIII хороо, III хороолол Solo Mall худалдааны төвийн I давхарт 99038340 10.00-21.00 fb/thetwincedecor Pearl Art Gallery СБД, VI хороо, Тээвэрчдийн гудамж 99193223 09.00-17.00 Наран моторс СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран Плаза худалдааны төвийн I давхарт 333131 10:00-18:00 Бя 10:00-15:00 Majestic номын дэлгүүр ЧД, III хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, УИД-ийн V давхарт 313232 08.30-22.30 Бя, Ня 09.00-22.00 Hi Fi records Сүхбаатар дүүрэг, 4-р хороо Энхтайваны өргөн чөлөө, 44/34 333555(дэлгүүр), 333111(office) өдөр бүр 10:00 - 21:00. info@hi-fi.mn, www.hi-fi.mn

Цагаан дариум арт галерей ХУД, XI хороо, Бурхантай хөшөөний эсрэг талд, Bella Vista Хотхон 77114545 10.30-18.30

OYUKA BRIDAL Хуримын Даашинзны Салон ЧД, III хороо, 18-2 /УИД-ийн ард, Авзагийн 18-p байр/ 94006460 Да - Бя 11.00-18.00 oyuka-bridal.com oyukabridal@yahoo.com

111

ӨНГӨ ЗАГВАРЫН ӨРГӨН СОНГОЛТ Малайзын Tube Home брэндийн, загварын өргөн сонголттой, тав тухтай, зай бага эзэлдэг, өргөн, нарийн, 2-3 давхар ширээ, шургуулгатай орнуудыг зарж байна.

Хаяг: Мишээл экспо төв, Е-19 павильон - Хан-Уул дүүрэг, Алтай хотхоны урд RIVER STONE хотхон, 24б байр - “Далай ээж” захын урд байрлах Passage төв, I давхарт гэр ахуйн барааны дэлгүүр Утас: 91919311, 99859779, 326066

112

ò¿ãýýëòèéí öýã Ãîî ñàéõíû ñàëîí

Toni & Guy Charming beauty /Irish/ Charming beauty /Bella Vista/ Хүрлээ салон Байгаль салон Сарнайх салон Matrix salon /Оргил супермаркет/ Michelle’s Nails Salon Inna salon Kryolan LLC Tsemee’s salon

Ýëåêòðîí áàðààíû äýëã¿¿ð PC mall /IV дэлгүүр/ PC mall /Центрпойнт/ IT Zone /Центр пойнт/

¯¿ðýí òåëåôîíû ¿éë÷èëãýýíèé òºâ Скайтел /Төв/ Скайтел /Тэнгис/ Юнител /Төв/

Äýëã¿¿ð

MaxMall Cарнайх /Зайсан/ Sky их дэлгүүр Ханбүргэдэй их дэлгүүр Tube Home Аянчин

Áàíê

Голомт банк /Төв/ Голомт банк /Картын төв/ Голомт банк /Хүүхдийн 100/ Голомт банк /Хувийн банк/ Хас банк /Төв/ Худалдаа хөгжлийн банк /Сансар/

Çî÷èä áóóäàë Чингис Баянгол Туушин Kempinski Shangri-La

Ðåñòîðàí

The Ivy Restaurant The Ivy Lounge The Ivy Cafe Их Монгол Gusto Restorante

Модерн Номадс 1, 2, 3, 5 Salm Brau pub Кавказ ресторан Cozy Nomads Felicita restaurant bd’s Mongolian barbeque restaurant Irish pub Biwon Korean restaurant /Central tower/ Square grill pub /Central tower/ Sky Lounge Rio grand lounge /Bella Vista/ Thai express New York New York VERANDA B Room cafe California /Дүнжингарав/ Britti Grey Сөүл ресторан Laviva Le Bistrot Francais Sesis Coffee shop /Гранд плаза/ Сараана /Гранд плаза/ Ti-amo Coffee shop /Sky худалдааны төв/ Ti-amo /Платинум худалдааны төв/ Wine house /Баянгол зочид буудал/ Silkroad Turning Point Батько Опанас Милая кафе Гжель Broadway /Мөнгөн завьяа/ Broadway /III хороолол/ Broadway /Талбай/ GATE Oriental Treasure Mon Bakery Akamaru The Coffee Bean & Tea Leaf /1,2,3/ Shibuya Azzuro Scotch House Namaste Le Triskell Helmut Sacher’s caffe Ubean UB Jazz club

91009232, 70122010

Tom’n Toms /Зайсан скүэр/ Asiana Eterna Кино кафе Peaberry specialty coffee house Salm Pub & Bar Double Shot /Хурдын байр/ Double Shot /А.Амарын гудамж/ Asian Hot Pot Restaurant

Áÿëäàðæóóëàõ òºâ Нийслэл фитнесс Aqua фитнесс Мандал Йог Эрхэт баясангуй төв

Îíãîöíû áèëåò áîðëóóëàõ òºâ

Air trans /Их дэлгүүрийн эсрэг талын салбар/ Aero Mongolia /Онгоц дотор/ Air market /Төв/

Амралтын газар Soyol Wellness center Аянчин Лодж

Áóñàä

НАЖГ Оюу Толгой АПУ UB Songdo эмнэлэг Бишрэлт плаза Orient plaza Hi-Fi records 976 art gallery Шидэт од шүдний эмнэлэг Kia showroom Big bowling Baskhuu implant clinic Zig Zag /Доктор авто сүлжээний салбарууд/ Говь цогцолбор /Хороолол/ Grand Med эмнэлэг Bella Vista Town Embassy Residencies SOS medical center Интермед эмнэлэг Чингис хаан нисэх буудал Air service Mongolia

113

114