Niislel 52 by Zolboot Zorigt

Entertainment

12 Онцлох үзвэр 16 Үзвэрийн хуваарь 20 Event schedule in English 22 “Playtime 2016” амьд хөгжмийн фестиваль 30 МУСГЗ Ж.Дашдондог: Би Хүүхдийн номын сан барихыг мөрөөддөг 34 Соёл урлагт дурлагсдын булан: Цуврал лекц, аялал 38 “Гранд арт” үзэсгэлэн

Come In We’re Open

42 “NEW AVENUE” grill restaurant & bar, Magnificent Mongolia буддаг ном, “Татука” бэйкери, Sumo Sushi япон хоолны хүргэлтийн газар, UB Donuts, HoneyPot вакс салон, Roc caffeine bar

Shopping

50 Get the Look 52 Зун цаг, зун цаг гоёхон доо! 54 Ноосон хивс, дорожийг хэрхэн арчлах вэ?

Lifestyle

58 Мишээсэн дагина шиг Миний Улаанбаатар... 60 Монголын сүүлчийн хааны нэгэн өдрийн тэмдэглэл бичиг 66 Нийслэлийн заавал үзэх ёстой дурсгалт газрууд 68 Театрын ирээдүй, залгамж үеийнхний их наадам

Эрүүл мэнд Гоо сайхан

74 Интермед эмнэлэг өвчнийг зөвхөн анагаах биш, үүсэхээс нь өмнө урьдчилан сэргийлэхэд илүү анхаардаг 80 Усны ачаар төгс эрүүлжихүй...

Аялал+Амралт

84 Монгол орон тэр чигтээ адал явдал 88 “Чингис хаан” лааны тосон баримлын музейг зорих таван шалтгаан 90 Чулуунд сийлсэн түүх 94 Зуны амралтаа төлөвлөе 98 Зурхай

Guide

100 Нийслэл guide хөтөч 108 Түгээлтийн цэгийн жагсаалт

Баянзүрх дүүрэг, 26 дугаар хороо, Хүннүгийн гудамж, Олимп Плаза II давхар 9990-4045, 9590-1025 NewAvenueUB NewAvenue_UB

Íèéñëýë Guide ñýòã¿¿ëèéí ðåäàêöè 2016 îíû зургадугаар ñàð, ¹52 ¯¿ñãýí áàéãóóëàã÷ ÀÌÈËÀÍÝ ÕÕÊ “Зун цаг” Ã¿éöýòãýõ çàõèðàë АРИУНБОЛДЫН БАЯРБАТ; Хөвчийн модонд хөхөө шувуу донгодно Ýðõëýã÷ ÇÎÐÈÃÒÛÍ ÇÎËÁÎÎÒ; Хөндийн ууланд хөөрхөн хургууд тонгочно Ерөнхий рåäàêòîð ÆÀÃÄÀËÛÍ ÁÀßÐÕ¯¯; Зун цаг зун цаг сайхан даа Ñýòã¿¿ë÷ ДАЛАЙЖАРГАЛЫН ДАШМӨРӨН; Зугаатай цэнгэлтэй гоёхон доо Äèçàéíåð МӨНХБАТЫН УУГАНБААТАР; Эрээн цэцгүүд энд тэндгүй найгана даа Ãýðýë çóðàã÷èí ÁÀÒÀÀÃÈÉÍ ÎÄÃÝÐÝË; Эрвээхий дээр нь эргэн тойрон эргэлдэнэ Санхүүгийн албаны дарга ОЮУНБААТАРЫН ГАНЗҮГ; Зун цаг зун цаг... Ìàðêåòèíãèéí ìåíåæåð ГАНБААТАРЫН ГАН-ЭРДЭНЭ; сайхан даа Ìàðêåòèíãèéí ìåíåæåð БАТСАЙХАНЫ ЗАНАБАЛДАН; Зугаатай цэнгэлтэй... Жолооч БАЗАРХҮҮГИЙН ЗОРИГБААТАР; гоёхон доо Ж.Хулан, Улаанбаатар хотын музейн ЭША Г.Очбаяр, Д.Очгэрэл, О.Төгсбилэг, Ç.Àðèóíáîëîð, Л.Чимидсүрэн ÃÎÎÄÀËÜ, ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÑÝÒÃ¯¯Ë¯¯ÄÈÉÃ ÝÐÕËÝÍ ÃÀÐÃÀÃ× ÀÌÈËÀÍÝ ÕÕÊ. © ÍÈÉÑËÝË GUIDE. 2011 ÑÝÒÃ¯¯Ë ÍÜ ÕÓÓËÜ Ç¯É, ÄÎÒÎÎÄ ÕÝÐÃÈÉÍ ÑÀÉÄÛÍ 153 ÒÎÎÒ ÒÓØÀÀËÛÍ 394 ÒÎÎÒ ÓËÑÛÍ Á¯ÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÝÐ×ÈËÃÝÝÒÝÉ ÁÎËÍÎ. ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÁÀÐÀÀÍÛ ÒÝÌÄÃÈÉÃ ÀØÈÃËÀÕ ÎÍÖÃÎÉ ÝÐÕÈÉÃ ÀÌÈËÀÍÝ ÕÕÊ ÝÇÝÌØÈÕ ÁÎËÍÎ. ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÑÝÒÃ¯¯ËÄ ÕÝÂËÝÍ ÍÈÉÒËÝÃÄÑÝÍ ªÃ¯¯ËÝË, ÇÓÐÀÃ, ÁÓÑÀÄ ÇÓÐÃÀÍ ÍÈÉÒËÝË, ÌÀÒÅÐÈÀËÓÓÄÛÃ ÐÅÄÀÊÖÈÉÍ ÁÈ×ÃÝÝÐ ÁÀÒÀËÃÀÀÆÓÓËÑÀÍ ÇªÂØªªÐªËÃ¯ÉÃÝÝÐ Á¯ÐÝÍ ÁÀ ÕÝÑÝÃ×ÈËÑÝÍ ÕÝËÁÝÐÝÝÐ ÍÈÉÒËÝÕ, ÀØÈÃËÀÕÛÃ ÕÀÒÓÓ ÕÎÐÈÃËÎÍÎ. ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÑÝÒÃ¯¯ËÄ ÕÝÂËÝÃÄÑÝÍ ÐÅÊËÀÌ ÇÀÐÛÍ ÀÃÓÓËÀÕ ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÛÃ ÐÅÄÀÊÖÈ ÕÀÐÈÓÖÀÕÃ¯É. ÌÀÍÀÉ ÇÎÕÈÎÃ×ÄÛÍ ¯ÇÝË ÁÎÄÎË ÐÅÄÀÊÖÈÉÍ ¯ÇÝË ÁÎÄÎËÒÎÉ ÍÈÉÖÝÕÃ¯É ÁÀÉÆ ÁÎËÍÎ. ÕÝÂËÝËÒÝÄ ÈÐ¯¯ËÑÝÍ ÝÕ ÁÈ×ÂÝÐÈÉÃ ÁÓÖÀÀÕÃ¯É. ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÑÝÒÃ¯¯ËÈÉÃ ÕÓÄÀËÄÀÕÛÃ ÕÎÐÈÃËÎÍÎ.

Ðåäàêöèéí õàÿã: Ìîíãîë óëñ, 17040 Óëààíáààòàð, Õàí-Óóë ä¿¿ðýã, Чингисийн өргөн чөлөө, Капитал хаус, V давхар Ерөнхий мэдээлэл: 70122010, 99232404 Бичвэрийн лавлагаа: zolboot@niislelguide.mn Үзвэрийн мэдээ, мэдээлэл өгөх: zolboot@niislelguide.mn Зар сурталчилгааны лавлагаа: 91009232, zanabaldan@mediagroup.mn Түгээлтийн лавлагаа: 99232404 НийслэлGuide

@niislelguide1

“Óëààíáààòàð Ïðèíò” хэвлэх үйлдвэрт õýâëýâ. www.ubprint.mn

ДЭЛХИЙН ХӨГЖМИЙН ОДОД ПЛЭЙТАЙМ 2016 НААДМЫН ТАЙЗНАА!

ЭРХЛЭГЧИЙН ЗУРВАС Хөлтэй хөөртэй, найртай цэлмэг өдрүүд айсуй. Нийслэлийн залуус ийм л өдрүүдэд жинхэнэ утгаараа амарч цэнгэдэг билээ. Амьд хөгжмийн цуурай, экстрим аяллын төвөргөөн, зуслан дээрх шорлог, гудамжны мөхөөлдөс... Энэ бүхэн нийслэлд маань зун цаг ирснийг илтгэнэ. Миний хувьд зургадугаар сар хаяанд ирмэгц л Плэйтайм амьд хөгжмийн наадамдаа бэлтгэж эхэлдэг. Энэ зун олон гадаад хамтлаг ирэх тухай сонсоод бүр ч их догдолж байна. Тус наадмаас гадна очиж сонирхох олон шинэ үзвэр, аяллын тов ч гарчээ. Мэдээж энэ бүх мэдээллийг цогцоор нь гагц Нийслэл guide л танд хамгийн түрүүнд хүргэнэ. Уншигч та нийслэлд зохион байгуулагдаж буй сонирхолтой үйл явдлуудаас хэзээ ч хоцрохгүй!

Хүндэтгэсэн З.Золбоот

Хүйтний ам цаашилж, хөхүүрийн ам наашлахын цагт Плэйтайм наадмын уухайн дуу цангинана. Найрсаг Улаанбаатар хөтөлбөрийн хүрээнд гурав дахь жилдээ зохиогдож буй тус наадам энэ сарын 24-26-нд болох гэж байна.

МОНГОЛ ОРОН ТЭР ЧИГТЭЭ АДАЛ ЯВДАЛ Олон хүн уйтгартай гэмээр амьдралын хэв маягаас зайлсхийж, шинэ содон зүйлсийг эрж хайхдаа экстрим аялалд татагддаг байх. Ийм л хүмүүст зориулсан сонирхолтой аяллыг Монголдоо зохион байгуулж, анхны аялалаа хийгээд ирсэн Nomadic Off Road компанийг танилцуулъя.

МОНГОЛЫН СҮҮЛЧИЙН ХААНЫ НЭГЭН ӨДРИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ БИЧИГ Орчин цагийн залуус сүүлчийн хаанаа өөр өнцгөөс харахыг хүсч байна. Энэ зорилгоор Нийслэл guide Богд хааны ордон музейн эрдэм шинжилгээний ажилтан Ц.ГүнчинИштэй хамтран Богд хааны нэгэн өдрийн тэмдэглэл бичгийг бүтээлээ.

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР VI/6-VII/9-нд “Алс газар сурахаар одогсод” үзэсгэлэн /Монгол-Францын соёлын төв

351912/

Монголын оюутан сурагчид Герман, Франц улсад суралцаж эхэлсний 90 жилийн ойд зориулан Германы Эрдмийн солилцооны алба /DAAD/, Архивын ерөнхий газартай хамтран архивын баримт, гэрэл зургийн үзэсгэлэн гаргах гэж байна. 1926 онд нийслэлийн үлгэр жишээ дунд сургуулиас сурлага, сахилга батаараа шалгарсан 35 хүүхэд эрдэм сурахаар өрнийг зорьсноор хожим нь Монгол улсын шинжлэх ухаан, боловсрол, соёл урлаг, улс ардын аж ахуйн салбарын тэргүүлэх сэхээтнүүд болж, алдар нэрээ мөнхөлсөн түүхтэй.

VI/9-VII/9-нд “Улаанбаатар” олон улсын медиа урлагийн наадам

/Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музей 326061, 88708969/ Монголын урлагийн зөвлөл нь соёлын олон төрлийг хөгжүүлэх, техник технологийн дэвшилд тулгуурласан дэлхийн шилдэг бүтээлүүдийг монголын үзэгчдэд хүргэх, дүрслэх урлагийн салбарын олон улсын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх зорилгоор медиа урлагийн наадам зохион байгуулах гэж байна. Наадамд есөн орны 18 уран бүтээлч оролцох бөгөөд үзэсгэлэн, виртуал аялал, бүжгийн урлагийн сургалт тоглолт, графити арт гэсэн төрлүүдийг олон нийтэд цувралаар хүргэх аж.

VI/24-30-нд “Гранд арт-2016”

/Уран зургийн галерей

95051800, 99031800/

Монгол-Солонгосын хамтарсан “Гранд арт” үзэсгэлэн Монголын уран зургийн галерейд зургадугаар сарын 24-30-ны хооронд найм дахь удаагаа зохиогдох гэж байна. Уг уралдаант үзэсгэлэнд монголын 35 хүртэлх насны бүх уран бүтээлчид оролцдог. Түүнчлэн уран бүтээлийн таван төрлөөс шилдэг 11 бүтээл, Гран При шагналын эзнийг тодруулдаг билээ. Үзэсгэлэнг зорин ирж монголын шинэ үеийн төлөөлөгчдийн шинэхэн уран бүтээлүүдийг шимтэн сонирхоорой.

VI/17-18-нд Hunnu Music Festival

/Чингисийн морьт хөшөө цогцолбор 88441166/

70120202,

Орчин үеийн хөгжмийг таашаан сонсдог залуучуудын хүсэн хүлээдэг олон улсын хөгжмийн фестиваль болох гэж байна. Өдрийн 12.00 цагаас эхлэн 18 цагийн турш тасралтгүй үргэлжлэх фестивалийг электро хаус, прогрессив урсгалаар дэлхийд танигдсан АНУ-ын ДиЖэй Хэнри Фонг, R&B болон future bass чиглэлээр ид хүчээ авч буй ДиЖэй Мюрни, Яанн Кавайллэ нар доргиох болно. Мөн дуучин Крис Брауны бүжиг дэглээчид AIM4R продакшны залуустай хамтран бүтэн өдрийн сургалт явуулахаар зэхэж байна.

VI/24-26-нд “Playtime 2016” амьд хөгжмийн фестиваль /Монгол шилтгээн

323762/

Найрсаг Улаанбаатар хөтөлбөрийн хүрээнд гурав хоног үргэлжилдэг Плэйтайм наадам жилээс жилд хүрээгээ тэлсээр. Цэвэр агаарт амрангаа амьд хөгжмөөр сонороо мялаахыг бид тэсч ядан хүлээдэг билээ. Энэ жилийн Плэйтайм наадам 15 жилийн ойгоо олон олон сюрпризээр угтах гэж байна. Тухайлбал, гадаад дотоодын шилдэг 36 хамтлаг, дуучид, ДиЖэй нар уран бүтээлээ толилуулж, үзэгч залуусын цөсийг хөөргөх нь. Цэвэр агаар, найрсаг залуус, амьд хөгжмийг Плэйтайм 2016 наадмаас!

VII/2-нд “Best of Classics” сонгодог урлагийн үдэш /Их эзэн Чингис хааны нэрэмжит талбай 321529/

“Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд Чингисийн талбайд гурав дахь жилдээ зохиогдох гэж буй уг тоглолтыг Саунд оф Монголия зохион байгуулж, монгол болон дэлхийн сонгодог бүтээлүүдийг УДБЭТ, Улсын филармонийн уран бүтээлчид толилуулах юм. Сонирхуулахад, өнгөрсөн жилийн тоглолтонд 300 гаруй хүн ажиллаж, 8000 орчим иргэд үзэж сонирхож байжээ. Сонгодог бүтээлүүдийг задгай талбайд хуруу хүргэх зайнаас харж, сонсох боломжийг та бүү алдаарай.

ҮЗВЭРИЙН ХУВААРЬ “Нийслэл guide” сэтгүүл нь соёл урлагийн төвүүдээс мэдээлэл авч үзвэрийн хуваариа бэлтгэдэг тул тухайн үзвэр, үйлчилгээний огноо, цагийн хуваарь өөрчлөгдсөн тохиолдолд ямар нэгэн хариуцлага үүрэх боломжгүй юм. Та бүхэн тоглолт, үзэсгэлэн үзэхээр шийдсэн бол тухайн соёл урлагийн төв рүү утасдаж, гарах цагийг нь дахин лавлаарай.

Их эзэн Чингис хааны нэрэмжит талбай

321529 VI/18-нд UB Dance фестиваль VII/2-нд 18.00 цагт Best of Classic сонгодог урлагийн тоглолт VII/10-нд 17.00 цагт Б.Дамдинсүрэн “Учиртай гурван толгой” дуурь

УДБЭТ

70110389 VI/18, 19-нд 17.00 цагт В.А.Моцарт “Дон Жуан” дуурь VI/25, 26-нд 17.00 цагт Б.Асафьев “Бахчисарайн оргилолт булаг” VII/11-нд 19.00 цагт “Монголын сайхан орон” тоглолт

Улсын филармони

70118012, 324830 VI/24-нд 19.00 цагт П.И.Чайковский “Симфони №6” тоглолт VII/2-17-нд /Вестибюльд/ 1910-1920-иод оны үед амьдарч байсан Францын хурандаа Буён дө Лакостын авсан гэрэл зургийн “XX зууны эхэн үеийн монголчуудын өдөр тутмын амьдрал” үзэсгэлэн VII/2-нд Францын хөгжмийн зохиолч Бернард Форт, морин хуурч н.Баярбаатар, ятгачин Ч.Баасанхүү нарын хамтарсан тоглолт

Улаанбаатар чуулга

70118411, 99996615 VI/17.18-нд 19.00 цагт A-Sound хамтлаг Beatles ковэр тоглолт VII/11-нд 18.00 цагт “Эвлэх уянга буюу ер бусын эрчим” этно мюзикл

ҮДБЭЧ

323954 VI/17-IX/15 18.00 цагт “Монгол урлагийн гайхамшиг” тоглолт

“Түмэн эх” чуулга

96966667, 96650711 VI/1-31-нд 16.00, 18.00 цагт Үндэсний язгуур урлагийн тоглолтг

Уран зургийн галерей

327177, 88054696 VI/10-18-нд “Олон улсын богино хэмжээний кино фестиваль” дипломын тайлан үзэсгэлэн VI/19-22-нд “Монгол-Японы уран зургийн хамтарсан үзэсгэлэн” мультмедиа үзэсгэлэн VI/24-29-нд Уран бүтээлч н.Лхагва-Очир бие даасан үзэсгэлэн VI/24-30-нд “Гранд арт” Монгол-Солонгосын зураачдын хамтарсан үзэсгэлэн VII/1-8-нд Уран дарханы үзэсгэлэн

Монголын урчуудын эвлэлийн хороо

327474 VI/10-18-нд “Монгол зураг”, “Гоёл чимэглэл” үзэсгэлэн VI/29-VII/6-нд Уран бүтээлч Р.Ганхуяг, Н.Батбаяр нарын хамтарсан үзэсгэлэн VII/8-18-нд “Монголын сайхан орон” МУЭ-ийн нийт уран бүтээлчид

Монголын үндэсний музей

326802 VI/10-нд “Монгол нум сум, 3000 жил” дурсгалт үзэсгэлэн

Занабазарын нэрэмжит дүрслэх урлагийн музей

326061, 323986 VI/9-VII/10-нд “Уламжлал ба шинэчлэл” олон улсын медиа үзэсгэлэн

Богд хааны ордон музей

342195, 343071 VI/20-30-нд “Бийрийн эрдэм” уран бичлэгийн үзэсгэлэн VII/8-22-нд “Даншигийн цуваа” үзэсгэлэн

“Q” арт галерей

99254482 VI/15-наас “Q” арт галерей дахь сан хөмрөгийн үзэсгэлэн

Blue moon галерей

89806021, 88773410 VI/16-21-нд “Миний гарден” тасалгааны цэцгийн үзэсгэлэн VI/22-VII/1-нд Уран бүтээлч н.Ариунзаяагийн “Passion” бие даасан үзэсгэлэн VII/2-31-нд “Арт” мэргэжлийн уран бүтээлчдийн хамтарсан үзэсгэлэн

Америкийн соёл мэдээллийн төв

70115703 VI/10, 17-нд 18.00 цагт УБ англи номын клубын уулзалт VI/14, 21, 28-нд 14.00 цагт “Тоглоомын өдөр”-Лего, хөлөгт тоглоом VI/15, 22-нд 18.00 цагт “Ярианы клуб” олон нийтийн англи хэлний ярианы клуб VI/15, 22, 29-нд 17.00 цагт “Кино үдэш” хөтөлбөр VI/20, 27-нд 15.00 цагт “Чанга уншлага” хөтөлбөр VI/16, 23, 30-нд 18.00 цагт “Америкийн тухай ярилцъя” цуврал лекц

Мишээл экспо

345054, 345055 VI/17-19-нд “Солонгос улсын эмчилгээ, гоо сайхан, шилдэг аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний үзэсгэлэн”

Gandan Live House

70104004, 88055424 VI/8, 15, 22, 29-нд 22.30 цагт “Шар айраг” хамтлагийн тоглолт VI/9, 16, 23, 30-нд 22.30 цагт Mrs.M тоглолт VI/10, 17, 24, 31-нд 22.30 цагт Recon тоглолт VI/11, 18, 25, VII/1-нд 22.30 цагт The Lemons тоглолт

Монгол шилтгээн

323762 VI/10-11-нд 12.00 цагт Tomorrow электроник хөгжмийн фестиваль VI/17, 18-нд 13.00 цагт “Ibiza Out-III” бүжиг, хөгжмийн фестиваль VI/24-26-нд 13.00 цагт “Playtime-2016” фестиваль

Монгол Францын төв Чингисийн морьт 351912 хөшөө цогцолбор VI/15-нд 18.00 цагт “Брүүклин” кино VI/22-нд 18.00 цагт “Атилла Марсел” кино VI/25-нд 14.00 цагт “Парисын мангас” хүүхэлдэйн кино VI/6-VII/9-нд “Алс газар сурахаар одогсод” сэдэвт үзэсгэлэн, илтгэл VI/18-нд 11.00 цагт Алексис Паул болон түүний “Orgue de Barbarie” хөгжмийн зэмсэг

Энэтхэгийн Элчин сайдын яам

329522, 329524 VI/19-нд 8.00 цагт “Хоёр дахь удаагийн олон улсын иогийн өдөр”

70120202, 88441166 VI/17-18-нд 12.00 цагт “Хүннү” олон улсын хөгжмийн фестиваль

Хар сувд хөлөг онгоц 88063413 VI/18-нд 20.00 цагт Nomadic Ballet Show

Додо кофе шоп

91815332 VI/17, 24-нд 18.00 цагт Кино үдэш, хэлэлцүүлэг VI/18, 25-нд 19.00 цагт Нээлттэй микрофон VI/19, 26-нд 09.00 цагт “Амжилтыг өнөөдөр өөрөөсөө” #Зуршил 30 сургалт, семинар VI/19, 26-нд 18.00 цагт “Бүгд Жазз хөгжимд дуртай” тоглолт

EVENT SCHEDULE As “Нийслэл guide” prepares the event schedule based on the information collected from art and cultural institutions, if any event date or time changes, we are not able to be liable. We apologize for the inconvenience. If you have decided to attend an event, please confirm the date and time by calling the venue.

Chinggis Square

321529 Jun 18 UB Dance festival Jul 2 6.00pm “Best of Classic” classical concert Jul 10 5.00pm “Three Dramatic Characters” opera by B.Damdinsuren

The Mongolian State Academic Theatre of Opera and Ballet

70110389 Jun 18, 19 5.00pm “Don Giovanni” opera by W.A.Mozart Jun 25, 26 5.00pm “The Fountain of Bakhchisarai” by B.Asafyev Jul 11 7.00pm “Wonderful Mongolia” concert

The Mongolian State Philharmonic Orchestra 70118012, 324830 Jun 24 7.00pm “Symphony №6” concert by P.I.Tchaikovsky Jul 2-17 /at the lobby/ “The Everyday Life of the XX Century Mongolians” photo exhibition by French colonel Buen De Lacoste Jul 2 Joint concert by French composer Bernard Fort, horsehead fiddler Bayarbaatar, zitherer Ch.Baasankhuu

Ulaanbaatar Ensemble 70118411, 99996615 Jun 17, 18 7.00pm Beatles cover concert by A-Sound Jul 11 6.00pm “Harmonious

Melody and Incredible Energy” ethnic musical

National Song and Dance Ensemble

323954 Jun 17- Aug 15 6.00pm “Wonders of Mongolian Culture” concert

Tumen-Ekh National Song and Dance Ensemble

Jun 24-30 “Grand Art” joint exhibition by Mongolian and Korean artists Jul 1-8 Craftsmanship exhibition

National Museum of Mongolia

326802 Jun 10 “Mongolian Archery, 3000 Years” historical exhibition

G.Zanabazar’s Fine Art Museum

96966667, 96650711 Jun 1-31 4.00pm, 6.00pm “The Wonders of Mongolian Folk Culture” Concert

326061, 323986 Jun 9-Jul 10 “Tradition and Modernity” international media exhibition

Union of Mongolian artists

Bogd Khaan’s Palace Museum

327474 Jun 10-18 “Mongol Painting”, “Decorations” exhibition Jun 29-Jul 6 Joint exhibition by artists R.Gankhuyag and N.Batbayar Jul 8-18 “The Beautiful Land of Mongolia” joint exhibition by artists from Union of Mongolian Artists

342195, 343071 Jun 20-30 “The Virtue of Paint Brush” exhibition of calligraphy Jul 8-22 “Danshig Parade” exhibition

Mongolian Art Gallery

Blue moon art gallery

327177, 88054696 Jun 10-18 “International Short Film Festival” diploma report exhibition Jun 19-22 “Joint Exhibition of Mongolian and Japanese Fine Art” multimedia exhibition Jun 24-29 Solo exhibition by artist Lkhagva-Ochir

“Q” art gallery

99254482 From Jun 15 “Q” art gallery’s treasury exhibition

94334114, 89806021 Jun 6-14 “The Warmth of Spring” solo exhibition by artist N.Batbaatar Jun 16-21 “My Garden” indoor flower exhibition Jun 22-Jul 1 “Passion” solo exhibition by artist Ariunzaya Jul 2-31 “Art” joint exhibition by professional artists

American Culture and Information Centre

70115703 Jun 10, 17 6.00pm Ulaanbaatar English book club’s meeting Jun 14, 21, 28 2.00pm “Play Day”- Lego, board game Jun 15, 22 6.00pm “Speaking club” public english speaking club Jun 15, 22, 29 5.00pm “Movie night” program Jun 20, 27 3.00pm “Reading Out loud” program Jun 16, 23, 30 6.00pm “Let’s Talk about America” lecture series

Alliance Française de Mongolie

351912 Jun 15 6.00pm “Brooklyn” film Jun 22 6.00pm “Attila Marcel” film Jun 25 2.00pm “Monster of Paris” animation Jun 6-Jul 9 “Students That Left to Study to Far Away Lands” themed exhibition and presentation Jun 18 11.00am Alexis and his “Orgue de Barbarie” musical instrument

Gandan Live House

70104004, 88055424 Jun 8, 15, 22, 29 10.30pm “Beer” band concert Jun 9, 16, 23, 30 10.30pm Mrs.M concert Jun 10, 17, 24, 31 10.30pm Recon concert Jun 11, 18, 25, Jul 1 10.30pm The Lemons concert

Embassy of India

329522, 329524 Jun 19 8.00am “The Second International Day of Yoga”

Hotel Mongolia

Misheel Expo

Chinggis Khaan’s Cavalry monument complex

Dodo coffee shop

323762 Jun 17, 18 1.00pm “Ibiza OutIII” dance, music festival Jun 24-26 1.00pm “Playtime-2016” festival

70120202, 88441166 Jun 17-18 12.00pm “Hunnu” International music festival

The Black Pearl Ship

88063413 Jun 18 8.00pm Nomadic Ballet Show

345054, 345055 Jun 17-19 “Exhibition of Korean Medicine and Beauty Products, Top Industrial Enterprise’s Best Products”

91815332 Jun 17, 24 6.00pm Movie night and discussion Jun 11, 18, 25 7.00pm Open mic Jun 12, 19, 26 9.00am “Let Success Begin From You” #Habit 30 training and seminar Jun 12, 19, 26 6.00pm “We All Love Jazz Music” concert

CATSELF

ДЭЛХИЙН ХӨГЖМИЙН ОДОД ПЛЭЙТАЙМ 2016 НААДМЫН ТАЙЗНАА! Хүйтний ам цаашилж, хөхүүрийн ам наашлахын цагт Плэйтайм наадмын уухайн дуу цангинана. Найрсаг Улаанбаатар хөтөлбөрийн хүрээнд гурав дахь жилдээ зохиогдож буй тус наадам энэ сарын 24-26-нд болох гэж байна. Амарсан шиг амарч, хөгжмийн олон төрөл жанрыг нэгэн дор сонсож, цэвэр агаарт найрсаг залуустай хамт дэлхийн хөгжмийн оддыг “амьдаар” нь харах боломж ойртсоор. Харин та бэлтгэлээ эртнээс базааж, хөгжим сонирхдог, судалдаг залуусаас танд санал болгож буй плэйлистийг ирэхээсээ өмнө нэг сонсоод үзээрэй. Ингээд энэ зуны хамгийн их хүлээлттэй амьд хөгжмийн наадам дээр уулзацгаая!

рван тав дахь жилдээ зохион байгуулагдаж буй Плэйтайм амьд хөгжмийн наадам 24-ний үдээс хойш эхлэн 26-ны шөнө хүртэл үргэлжилнэ. Наадамд оролцох монгол хамтлагуудын тоо өмнөх онуудаас цөөрсөн ч гаднаас ирэх хамтлагуудын тоо нэмэгдсэн аж.

Олон улсын наадмуудын жишгээр уран бүтээлчдийн тоглох цаг ба хамтлаг хоорондын завсарлах цаг уртасчээ. Плэйтаймд оролцох хамтлаг, уран бүтээлчдийн нэрс тодроход хүн бүр л Шведийн алдарт Radio Dept хамтлагийг онцолж, баярлан хүлээж авсан. Энэчлэн дэлхийн болон монголын амьд хөгжмийн шилдгүүдийг танилцуулах замаар залуучуудын хөгжмийн боловсролыг дээшлүүлэх зорилт тавин ажиллаж буй наадмын зохион байгуулагчдад баяр хүргэе. Амьд хөгжмийн наадам гэхээр л эр эмгүй үсээ сэгсэлзүүлсэн, элдэв сонин стильтэй залуус очдог гэх олон нийтийн ташаа ойлголтыг эвдэж, олон улсын чанартай наадам болж байгаад хүмүүс ам сайтай байна. Энэ жилийн Плэйтаймийн тайзнаа анх удаа хип-хоп дуучин Баянмонгол жазз хамтлагтай уран бүтээлээ толилуулах гэж буй нь сонирхол татаж байна. Гадаадын 11, дотоодын 25 гээд нийт 36 хамтлаг оролцоно. Фестивалийн хамгийн чухал үзүүлэлт

бол яах аргагүй хөгжмийн дуугаралт. Гурван жилийн өмнөөс солонгосын мэргэжлийн live sound engineer Мин Ким ажиллаж, Монголд байхгүй тоног төхөөрөмж өсгөгчийг авч ирснээр Плэйтайм олон улсын томоохон хөгжмийн наадмуудын жишигт хүрсэн билээ. Жил жилийн наадмын хөтөлбөр, өнгө төрхөөс шалтгаалж хамтлагуудын хуваарилалт ялгаатай болдог нь Плэйтайм дахин давтагдашгүй байхад нөлөөлдөг хэмээн ерөнхий зохион байгуулагч нь үгүүлсэн. Зуны намуухан үдэш ДиЖэй нарын сэтүүдийг сонсон элсэн дээр бүжиглэх хүсэлтэй олон залууст энэ жилийн наадамд оролцох уран бүтээлчид ихээхэн таалагдаж байгаа нь анзаарагдсан юм. Амт чанартай хоол, хүйтэн шар айраг нь фестивалийн салшгүй хэсэг. Монголдоо хоолны чиглэлээр алдаршсан томоохон ресторанууд уг наадамтай хамтран ажиллах бөгөөд зохион байгуулагчдын зүгээс үнийн хязгаарыг тогтоосон нь тун сайшаалтай. Наадмын үеэр зөвхөн хөгжим сонсох бус сургалт, галын наадам, урлагийн олон арга хэмжээ, үзэсгэлэн зохиогддог нь улам хөгжилтэй, өнгөлөг болгодог. Wi Fi, автобус, авто машины зогсоол, ариун цэвэр, аюулгүй байдлыг цогцоор нь шийддэг Найрсаг Улаанбаатар хөтөлбөртэй тус наадам салшгүй холбоотой билээ. Цэвэр агаар, найрсаг залуус, амьд хөгжим. Энэ бүгдийг зөвхөн PLAYTIME-2016 наадмаас! www.playtime.mn

333-111

1. Плэйтайм наадамд урьд нь очиж байсан уу. Очиж байсан бол ямар сэтгэгдэл төрж байсан бэ? 2. Монгол улсад энэ наадам зохиогдох нь ямар ач холбогдолтой вэ. Таны байр суурь...? 3. Энэ жилийн Плэйтайм наадмаар ямар хамтлагийн тоглолтыг үзэхийг хүсч байна вэ? 4. Таны үзэж байсан наадмуудаас ямар хамтлагийн перформанс таалагдсан бэ? 5. Энэ наадамд очиж үзээгүй хүмүүст та юуг зөвлөх вэ?

1. 2.

Плэйтайм наадамд жил болгон очдог. Миний хүсэн хүлээдэг хамгийн том наадмуудын нэг яах аргагүй мөн.

Г.ГАНХҮҮ /“Шар айраг” хамтлагийн ахлагч, дуучин/

Ер нь бол 10-аад жилийн өмнө миний бие амьд хөгжмийн наадмыг “Амьд хөгжим эрх чөлөө” нэрийн дор анх зохион байгуулж байсан. Энэ маань сүүлдээ Coke’n Beat болж өөрчлөгдсөн. Плэйтайм наадам бас л тэр үед анх гарч ирж байлаа. Ач холбогдлын хувьд монголын рок поп урлагийг дэлхийн тавцанд гаргаж байгаа гэж үздэг. Жилээс жилд улам өргөжиж, оролцогч хамтлагуудын тоо ч нэмэгдэн чанаржиж, гадны хамтлагууд ихээхэн сонирхох болжээ. Энэ жил 10 гаруй гадаад хамтлаг оролцохоор болсон нь Плэйтайм аль хэдийнэ хил давж, олон улсын наадмын хэв шинжтэй болсныг харуулж байна. Монголын залуучуудын хөгжлийн бас нэгэн илрэл нь Плэйтайм наадам гэж бодож байна.

Мэдээж жил болгон ордог Лемонс, РекОн, Нисванис гэх мэт монгол хамтлагийг байнга үздэг. Нэмээд, шинээр гарч ирж буй залуусыг сонсохыг хүсдэг. Энэ жил ч гэсэн сонирхолтой хамтлагууд оролцох байх. Гадны олон хамтлаг ирж байгаа нь миний сонирхлыг их татаж байгаа. Тиймээс гурван өдрийн турш бүх хамтлагийг сонсох болно.

Жил болгон оролцдог хамтлаг, дуучид бүгд л таалагддаг. Учир нь бүгд өөрийн гэсэн имиж, өнгө төрхтэй. Тэр дундаас шинээр гарч ирж буй хамтлагууд таалагддаг. Өнгөрсөн жилүүдээс Envy, Мумий Тролль, Пинк Флойд хамтлагийн ковер дуунуудыг тоглодог Жокерс Вайлд зэрэг хамтлаг маш их таалагдсан. Би РекОн хамтлагийн улаан фэн болохоор бүх тоглолтыг нь үзэх дуртай. Жилээс жилд дуугаралт нь сайжирч байгаа учраас.

Уг наадам анх нэг хоног болдог байсан бол сүүлдээ гурав хоног үргэлжлэх болсон. Амьд хөгжмийн тоглолт гэхээр л үсээ ургуулсан янз бүрийн залуус байдаг гэж буруугаар ойлгох нь их. Энэ нь Плэйтаймд очиж үзээгүй хүмүүсийн л бодол. Яг очиж үзсэн хүмүүс монголын залуус дэлхийтэй хөл нийлүүлж чадаж байгааг мэдэрдэг. Хүмүүсийн сэтгэл хөдлөл, уур амьсгал үнэхээр гайхалтай байдаг. Энэ их улс төржилтийн хажуугаар Плэйтаймд очиж, майхнаа бариад, гэр бүл найз нөхөдтэйгөө алжаалаа тайлангаа амрахад их гоё таашаал авна шүү. Очиж үзээгүй хүмүүст энэ жилийн Плэйтаймд очоод үз гэж хэлмээр байна.

Плэйтайм наадамд нэлээд олон жилийн өмнөөс очиж, оролцож байна. 2003 онд Плэйтайм наадмаас “Монголын орчин үеийн альтернатив хөгжмийн хөгжилд хувь нэмэр оруулсан” хэмээн батламжаар шагнуулж байсан. Плэйтаймд очиход оюун санаа, үзэл бодлын эрх чөлөө илүү мэдрэгддэг.

2. Б.НАРАНЗУН /хөгжмийн зохиолч, урлаг судлаач, продюсер/

Манай уран бүтээлчдийн заримд нь янз бүрийн шалтгаанаас болж тоглох бололцоо гардаггүй. Плэйтайм нь уран бүтээлчдийн хувьд өөрийгөө сурталчлах, сорих боломж өгдөг. Монголын өнөө цагийн урлагийн түвшинг тодорхойлох, бодитоор харах тал дээр өндөр ач холбогдолтой. Нөгөө талаар залуу бүтээлчдийг нэгтгэх бөгөөд тэд хамтран гаргах шинэ уран бүтээлийн санааг олж, танилын хүрээгээ тэлж байдаг.

3. 4.

Жил бүрийн наадмаар ямар нэгэн хамтлагийг шүтэж үзэхээсээ илүү шинээр гарч ирж байгаа хамтлагуудыг их сонирхдог.

Плэйтайм жил бүр өөрийн гэсэн онцлогтой байдаг. Өмнөх туршлагуудаасаа суралцаад жил ирэх тусам зохион байгуулалтын хувьд сайжирч байгаа болохоор аль нэг хамтлагийг онцлох хэцүү. Тухайн үед оролцож байсан уран бүтээлчид ямар байхаас шалтгаалж хүн болгонд өөр өөр. Энэ наадмын чанар чансаа, агуулга, хэмжээ үргэлж сайжирч байдаг учраас хамгийн сүүлд зохиогдож байгаа наадам л миний хувьд хамгийн сайн нь.

Оюун санааны хөрөнгө оруулалт гэдэг бол нэг өдөр идэж буй хоолноос ч илүү чухал. Яагаад гэхээр, хүний оюун ухаан, сэтгэл санаа, гоо зүйн мэдрэмжид нөлөөлөхүйц үнэ цэнтэй юм. Жилд нэг л удаа болдог уг наадамд билетний үнэ нь өндөр байна гэдэг шалтгаанаар очихгүй байх нь өөрийнхөө урлаг соёлын мэдрэмжийг, мөн хүмүүсийн хөдөлмөрийг үнэлж чадахгүй байгаа хэрэг. Энэ наадам хүний өдөр болгон авч иддэг гурилтэй шөл биш, оюуны хөрөнгө оруулалт учир очоорой гэж уриалж байна.

1. Таны бодлоор энэ жилийн Плэйтаймийн чиг хандлага ямар байх бол? 2. Плэйтайм 2016 наадамд оролцох гэж буй гадны 11 хамтлагийн талаар хэр их мэдээлэлтэй байгаа вэ. Ямар хамтлагийнх нь дууг сонсож үзсэн бэ? 3. Плэйтайм, Нааглихац, Шинэ давалгаа тайзнаа тоглох монгол уран бүтээлчид дундаас сонирхлыг тань татаж байгаа ямар перформанс байгаа вэ? 4. Плэйтайм наадамд оролцогч хамтлагуудын дуунуудтай хувийн плэйлистээ манай уншигчдад санал болгоно уу?

ГАМБИНО /NTV, Носталгиа хөгжмийн нэвтрүүлгийн хөтлөгч/

Экваторын шугамаас хойш дулаарах 90 гаруй хоногт 600700 фестиваль болдгийн нэг нь Плэйтайм юм. Энэхүү арга хэмжээнд НЗДТГ гурав дахь жилдээ хамтран ажиллаж байна. Түүнчлэн гурав хоног үргэлжилнэ гэдэг нь фестивалийн цар хүрээ хэчнээн өргөн болсныг харуулж байна. Чиг хандлагын хувьд зөвхөн рок урсгал байхаа больж, хөгжмийн олон урсгал тоглогдож байгаа нь их сонирхолтой. Плэйтайм нь залуучуудын хувьд цагаан сар, наадамтай дүйцэхүйц хүлээлт үүсгэдэг. Уг наадмын юунд нь залуучууд дурлаж байна, юуг хүлээж, сонсож, үзэж байна, юуг нь дурсаж байна гэдэг чухал. Хувцас загварын чиг хандлагыг хүртэл харж мэдэрч болохоор тийм сайхан баяр.

Японы уран бүтээлчдийг бид урьд нь хэдхэн уран бүтээлчээр нь л төсөөлдөг байсан бол өнгөрөгч онуудад ирсэн Моно, Энви зэрэг хамтлаг огт өөр ойлголт өгсөн. Энэ жил ирэх Roth Bart Baron хамтлагийн Ice Age цомгийг сонсож үзлээ. Дуунуудыг нь сонсоход өөрөө өөртэйгөө ярилцаж буй мэт мэдрэмжийг төрүүлсэн. Ер нь хэлийг нь мэдэхгүй хамтлагийн дуунуудыг сонсохоор улам их ухаж сонсмоор санагддаг. Мөн Сингапурын Anna Judge April хамтлаг шиг тайзан дээр биеэ авч явмаар. Монгол хамтлагууд тайзнаа гарахдаа зөвхөн дуучид л өөрсдийн мэдрэмжийг ил гаргадаг. Тэгвэл уран бүтээлчид бүгд Anna Judge April хамтлаг шиг үсэрч цовхчиж, тайзан дээр маяг үзүүлэх нь тоглолтыг амьд шинж чанартай болгодог. Үхэр чихрийн амтыг мэдэхгүй гэдэг шиг хүн болгоны сонсох мэдрэмж өөр. Тиймээс Radio Dept-ийн дуунууд гүн гүнзгий мэдрэгдээгүй.

The Colors, RecOn, The Lemons, The Tourist, Purgatory Destrroyers, “Аясын салхи”, бас “Нисванис”-ийг хамгийн түрүүнд сонсдог болохоор энэ жил ч мөн эдгээр хамтлагийг сонсох болно. Нааглихац тайзыг бол сайн мэдэхгүй. Учир нь би хард рок хамтлагуудыг сонсох дуртай. ДиЖэй нарын дуунуудыг сонсдоггүй.

RecOn-ы цомогт орсон бүх дуу, Anna Judge April-ийн Renegade, Undivided, Roth Bart Baron-ы Ice Age цомог

1. Б.Ялалт /UB Radio 102.5-ын хөтлөгч/

Монголын амьд хөгжмийн наадам Плэйтайм нь 15 дахь жилдээ болох гэж байна. Уг наадам шинэ залуу хамтлаг, уран бүтээлчдийг гаргаж ирэх зорилготойгоор 2002 онд анх зохиогдсон. Гадаад дотоодын хамтлагуудын олон сайхан шинэ дуу хөгжим сонсох учраас энэ жилийн наадам илүү сонирхолтой байх болов уу. Ялангуяа наадамд оролцож буй RecOn, The Colors, Magnolian, The Tourist хамтлагууд шинэ цомгийнхоо дуунуудаас дуулах байх. Залуусын хувьд зуныг зугаатай, сайхан дурсамжтай өнгөрүүлэх, гоё дуу хөгжим сонсох салшгүй мөч бол яах аргагүй Плэйтайм наадам.

Альтернатив рок чиглэлээр тоглодог Сингапурын Anna Judge April хамтлагийн дуу надад их таалагдсан. Дуунуудаас нь 1990-ээд оны америк хөгжмийн дуугаралтууд сонсогдсон нь тун сонирхолтой санагдсан. Мөн францын продюсер, дуучин CharlesBaptiste, японы The You хамтлаг их таалагдсан. Тиймээс гадаадын хамтлагуудаас эдгээрийг онцолмоор байна. Өнгөрсөн жил ирсэн Peter Hook хамтлаг бол Плэйтаймийн зүгээс залуучуудад барьсан гэнэтийн бэлэг байсан. 2016 онд 11 хамтлаг оролцоно гэдэг нь уг наадмын цар хүрээ их өргөн болж байгааг харуулж байна.

Барууны жишгээр Плэйтайм, Шинэ давалгаа, Нааглихац гэсэн гурван тайзтай байгаа. Ялгаа нь юу вэ гэхээр, гол тайз болох Плэйтайм тайзан дээр наадмын үндсэн болон headline хамтлагууд тоглодог. Headline хамтлаг нь нээлт, хаалтыг хийх, онцгой тоглолт үзүүлэх зорилготой. The Lemons, The Compass, The Tourist, Magnolian хамтлагууд энэ жил гоё дуунууд тоглох байх гэж харж байгаа. Хамтлагууд өнгөрсөн жил тоглосон дуунуудаа биш, шинэ дуунуудаасаа тоглодог байвал их зүгээр. Шинэ давалгаа тайзнаас Шугам, The Vibes хамтлагийг үзмээр байна. Энэ жилийн Нааглихац тайзан дээр олон ДиЖэй байгаа. Олон ДиЖэй байна гэж шүүмжилж буй хүмүүс уг наадам бүх талын хүрээллийг хамарч байх ёстой гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Бүх хамтлаг танд таалагдахгүй байж болно. Өөрийнхөө дуртай хамтлагийг үзээд өөр уран бүтээлчид дээр очиж ч болно. Жишээ нь элсэн дээр очиж болно. Ийм орон зайнууд байхгүй бол уйтгартай. Наадамд ирэхээсээ өмнө олон талаас нь харсан байгаасай. ДиЖэй нараас Бодьхүү, Баатар, Билгүүдэй нарыг хүлээж байна. Бусдыг нь очиж байгаад л сонсоно доо.

Playtime 2016 Playlist Roth Bart Baron - Campfire, England Slackers - Kухонный панк, Mне скучно Anna Judge April - Renegade Charles Baptiste - Non Negociable Magnolian - The Dream of a Ridiculous Man The Tourists - Ulaanbaatar/Escape The You - Parachute RecOn - Rockstar MEKH ZAKHQ - Жингүйдэл The Return – Байх, Дүүлэн нис, Think Better Of Me The Radio Dept - Heaven’s On Fire, Everytime, I Don’t Like It Like This Бодьхүү - Rio EP

Т.Оюунтүлхүүр - Roxy /”Indie Thursday” арга хэмжээний зохион байгуулагч, Vibe 105.5 богино долгионы радиогийн “Indie Music” нэвтрүүлгийн хөтлөгч/

Плэйтайм наадам жил ирэх тусам улам гоё болж байгаа. 2012 оноос хойш Японы, Английн, ОХУ-ын, мѳн АНУ-ын томоохон хамтлагууд ирж headline band- аар орох болсон. Энэ жилийн хувьд өмнөх жилүүдийнхээс илүү олон зочин хамтлагууд оролцож байгаа болохоор маш сонирхолтой болох байх. Наадам маань жил ирэх тусам хөгжмийн жанраараа өргөжин тэлж байгаа. Энэ жилийн гол онцлох зүйл бол яах аргагүй Швед улсаас гаралтай, 1995 оноос хойш дрим поп, инди поп, шюгэйзинг, синтпоп урсгалаар тоглож байгаа The Radio Dept. хамтлаг ирж буй явдал юм. Тиймдээ ч амьд хөгжим сонирхон сонсдог залуус Плэйтаймаа хоног тоолон хүлээж байгаа болов уу. Мөн ДиЖэй сэтүүд нь олон төрлийн урсгалыг хамарч байгаагаараа онцлогтой.

Миний хувьд The Radio Dept. хамтлагийг бараг 10 жил сонсож байгаа юм байна. Ирэх гэж байгаа хамтлагууд дундаас Японоос The You, Roth Bart Baron хамтлагуудын дуунууд таалагдсан. Японд гоё хамтлагууд олон байдаг ч тэдний дууг сонсох боломж бидэнд төдийлөн олддоггүй. Плэйтаймын хүрээнд тэдэнтэй танилцах завшаан гарч байгаад маш их баяртай байгаа. Roth Bart Baron-ы продюсер нь Kurt Vile, The War on Drugs зэрэг амжилттай яваа, мөн миний сонсох дуртай уран бүтээлчидтэй хамтарч ажилладаг юм

27 байна билээ. Сонирхуулахад, миний бие “kitchen punk”, lo-fi урсгалаар тоглодог “Slackers” хамтлагийг наадмын зохион байгуулагчидтай хамтраад авч ирэхээр болсон. Уг хамтлаг бол ОХУ-д 2010 оноос хойш гарч ирсэн андерграунд хамтлагуудын гол төлөөлөгчдийн нэг. ОХУ, Украйн, Беларусь улсуудаар аялан тоглолт хийсэн, мөн өнгөрсөн дөрөвдүгээр сарын 8-нд бүрэн хэмжээний цоо шинэ “Не буду этого помнить” цомгоо гаргасан бөгөөд маш ѳвѳрмѳц хэв маягтай, бүх дуу, видео, artwork-оо ѳѳрсдѳѳ хийдэг, яг цэвэр ѳѳрсдийнхѳѳрѳѳ байдаг залуус байна билээ. “Slackers” хамтлагийг наадмын гурав дахь ѳдѳр “Playtime Stage” дээрээс 19.20 цагт үзэхийг урьж байна. Ер нь амьд хөгжмийн хамтлагуудыг таньдаггүй ч гэсэн том тайзан дээрээс “амьдаар” нь сонсох их өөр байдаг. Эдгээр хамтлагийн амьд тоглолтыг тэсч ядан хүлээж байна.

Монголын уран бүтээлчдээс Магнолианыг онцолмоор байна. Тэрбээр наадамд оролцож буй дууныхаа үгээ өөрөө зохиодог цѳѳхѳн дуучдын нэг юм. Сонсогчиддоо зориулан “Famous Men” EP анхны цомгийнхоо дуунуудыг амьд хөгжмийн хамтлагтай тоглож, цомгийнхоо нээлтийг хийнэ. Би түүнийг Vibe 105.5 богино долгионы радио дээр хөтлөн явуулдаг “Инди мюзик” нэвтрүүлэгтээ хэд хэдэн удаа урьж оролцуулж байсан. Тиймээс түүний шинэ дуунуудыг тайзан дээрээс “амьдаар” сонсож үзмээр байна. Үүнээс гадна шинэ давалгаа тайзнаа тоглох Something’s Brewing хамтлагийг мөн онцолъё. Шинээр гарч ирж буй хамтлагууд дунд блюз чиглэлээр тоглож байгаа ганц хамтлаг гэхэд хилсдэхгүй байх. Энэ утгаараа уг хамтлагийн тоглолт сонирхолтой болох байх. Ер нь заавал орой болохыг хүлээхгүйгээр Шинэ давалгаа тайзнаа ѳдрийн цагаар тоглох залуу хамтлагуудаа сайн дэмжихийг хүсмээр байна. Мундаг хамтлагууд харагдсан. Эцэст нь Нааглихаац тайзнаа 25-нд буюу наадмын хоёр дахь ѳдѳр тоглох “орчин үеийн аялгуут хэмнэл бүтээгч” beatmaker Бодьхүү, мѳн Vibelyst Team-ээс оролцож байгаа Dj Enkoolion, Dj Emar нарыг онцолмоор байна.

Radio Dept – Keen on Boys, Sleeping In, Pulling Our Weight Slackers – На пляже, Не буду этого помнить Бодьхүү - Linda, Night City Road Magnolian – The Dream of a Ridiculous Man

Энэ жил гадаадаас их олон хамтлаг анх удаа ирж байна. Ер нь бол 2013 оноос хойш гаднаас хамтлагууд ирж, Плэйтайм олон улсын фестиваль шиг болсон шүү.

Энэ жилийн онцлох хамтлаг яах аргагүй Radio Dept байх болно. Учир нь, 1995 оноос хойш дрим поп стиль Европт маш хүчтэй дэлгэрсэн. Үүнтэй холбоотойгоор Монголд энэ хамтлагийг олон залуучууд сонсдог болсон. Надад хамгийн их таалагдаж байгаа хамтлаг бол Японы The You. Эдгээр хамтлагийг “амьдаар” сонсохыг тэсч ядан хүлээж байна.

3. Н.Энхбат /Плэйтайм наадмын саунд инженер, GV recording продюсер саунд инженер, Gandan live house саунд инженер/

Нааглихац тайзан дээр Билгүүдэй, Тмк нар таван цагийн турш тасралтгүй тоглох болно. Мөн онцолж байгаа нь Араатан, Btr нар. Бүгдийг нь үзэж сонсмоор байна. Миний бодлоор хамгийн чухал тайз бол Шинэ давалгаа. Уг тайзан дээр энэ жил олон хамтлаг орсон байгаа. Заримыг нь мэдэхгүй байж магадгүй ч энэ хамтлагууд бүгдээрээ Gandan Live House-т тоглож байсан. Эдгээр хамтлагийг сонсоод үзээрэй гэж хэлье.

The Lemons - Улаан хот The Radio Dept - The City Limit Magnolian - The Dream of а Ridiculous Man Futuroma - Үдэш Бодьхүү - Night Shine Араатан & Nomak - Дүүжин даажин Нийтлэлийг: Д.Дашмөрөн, Гэрэл зургийг: Б.Одгэрэл

PLAYTIME НААДМЫН ЗӨВЛӨГӨӨ

Фестиваль руу нууцаар нэвтэрч болохгүй.

Плэйтаймд ирэхдээ тасалбарыг нь худалдаж авах.

Фестивальд ирэхдээ гаднаас алкогольтой бүтээгдэхүүн оруулахгүй.

Тэнд тавигдсан урлагийн бүтээлүүдийг гэмтээж, сүйтгэж болохгүй.

Харин урлагийн бүтээлүүдийн зургийг авч, хаштаг тэмдэгтээр тэмдэглээд инстаграм юм уу нүүр номдоо тавиарай.

Оронд нь нарны тос авч ирж, найзуудаа болон өөрийгөө нарнаас хамгаалаарaй.

Дуртай хамтлагийнхаа шинэ дуунуудын үгийг чээжлээд ирээрэй.

Оройн цагаар өөрийн ухаангүй гол руу явж болохгүй.

Оронд нь найзуудтайгаа хөгжилдөөрэй.

Наадамд болох арга хэмжээнүүдэд идэвхтэй оролцоорой.

Плэйтайм хамтлагууд яг цагтаа эхлэх тул цагаа бариарай.

наадмын

Плэйтайм наадмын гол хамтлагууд тоглох үеэр битгий унтаарай.

Headline хамтлагуудын хуваарь: VI/24-нд 23.30 цагт- The Lemons VI/25-нд 23.30 цагт- The Radio Dept /Sweden/ VI/26-нд 18.10 цагт- Roth Bart Baron /Japan/ VI/26-нд 23.30 цагт- “Нисванис”

Гал асааж болохгүй.

Хогоо энд тэндгүй хаяж бохир заваан байж болохгүй.

Өөрөө гал шиг дүрэлзэж, баяр хөөртэй байгаарай.

Хогоо хогийн саванд хийж, эргэн тойрныхондоо сануулаарай.

Өрөө болон майхандаа ганцаараа зожигрон суух хэрэггүй. Харин найзуудтайгаа байгалийн сайхныг мэдэрч гадаа гараарай.

Тэнд виза карт уншихгүй байх магадлалтай.

Картнаасаа бэлэн мөнгө авч бэлдээрэй.

Найрсаг Улаанбаатар надаас эхэлнэ! гэдгийг бүү мартаарай.

МУСГЗ Ж.ДАШДОНДОГ:

БИ ХҮҮХДИЙН НОМЫН САН БАРИХЫГ МӨРӨӨДДӨГ Хөлтэй хөөртэй өдөр өнгөрч Хүслийн цэнхэр шөнө айсуй... хэмээн эхэлдэг “Тавтай нойрсоорой” дууны шүлгийг нь МУСГЗ Ж.Дашдондог гуайн олон уран бүтээлээс хамгийн тод санаснаараа “Унтаж амрах тухай болохоор л үгийг нь сайн мэдэж байна шүү” гэж ёжлуулсан. Тэрбээр 1991 оноос нүүдлийн номын сан эрхэлж, Монгол орныхоо бүх аймаг, сумаар аялж, хүүхдүүдэд номтой хэрхэн нөхөрлөхийг зааж сургасан гавьяатан. Зохиолч маань одоо нүүдэллэхээ больж, суурьших тухай бодол л тээх болжээ. Хүүхдийн номын сан барих түүний мөрөөдөл биелэлээ олохгүй олон жил болж байгаа гэнэ. Дашдондог гуайн дуу, шүлгээр дамжуулан монгол хэлээрээ ярьж сурсан бидний үеийнхэн буурал зохиолчдоо туслаж, мөрөөдлийг нь биелүүлэх цаг нэгэнт иржээ.

31 Хүүхдийн оюунтай ноцолдох цаг болсон гэж та хэлдэг. Орчин цагт үүнийг хэрхэн хэрэгжүүлэх боломжтой вэ? Би 2007 онд Америкт Highlights фондын урилгаар очиж лекц уншсан юм. Лекцээ “Ном уншвал толгой хөгжинө, толгой хөгжвөл гар хөдөлнө, гар хөдөлбөл ам хөдөлнө” гэх үгээр өндөрлөсөн. Тэгтэл Highlights фондын ерөнхийлөгч хар хурдаараа гараад явчихлаа. Би ч айгаад “Буруу юм хэлээд хүний дургүйг хүргэчихэв үү дээ” гэж бодоод лекцийн танхимаас гартал миний хэлсэн үгийг том плакатан дээр хэвлээд гаднаа нааж байдаг байна шүү. Социализмын үед В.И.Лениний “Сур, сур, бас дахин сур” гэсэн лоозон энд тэндгүй байсан даа. Гэтэл миний үгийг тэр лоозонгоос ч томоор бичээд хадчихаж. Дараа нь хүлээн авалтан дээр нөгөө ерөнхийлөгч маань хундаганы үгээ хэлээд “Ингээд монгол зохиолчийн үгээр төгсгөе. Энэ хүний хэлсэн үг хүн төрөлхтний хамгийн зөв томьёолол. Эхлээд толгой нь хөгжих ёстой, дараа нь гараа хөдөлгөх хэрэгтэй, харин үүний дараа хоолоо олж иддэг” гэж хэлж намайг баярлуулж байлаа. Уг явдлаас хойш би энэ үгийг хэлэх дуртай болсон. Учир нь, манайх үүний эсрэгээр явчихсан ард түмэн юм. Бид хүүхдүүдийн ходоодыг эхлээд хөгжүүлэх арга хэмжээ авдаг. Жишээ болгож “Үдийн хоол” хөтөлбөрийг дурдаж болно. Харин одооноос л ном гэж ярьдаг болж байна. 1991 онд би нэг том хурлын үеэр боловсролын бодлогыг шууд толгойноос нь эхлүүлж, хүүхдийн оюун санааг хөгжүүлэх тухай ярьсан юм. Тухайн үед тэнэмэл хүүхдүүд их байсан. Дэлгүүрт ч олигтой зүйл байхгүй, ер нь ард түмэн

их хэцүүдэж байсан үе. Тэгтэл миний дараа нэг том дарга нь гарч ирээд намайг ёстой нэг “бут цохисон” доо. Тэр дарга “Хүүхдүүдийн гэдэс өлсөж байна. Өлсгөлөн байж чиний шүлгийг уншаад зогсож байх уу?” гэснээс болж тэр танхимд сууж байсан хүмүүсийн бодол бүрэн өөрчлөгдсөн. Энэ явдлаас хойш хүүхдүүдэд чиглэгдсэн бүх хөтөлбөр ходоод руу нь явах болсон. Сургуулийн номын сангийн 80 хувь нь социализмын үеийн номууд байна. Орчин цагийн хүүхдийн хэрэгцээг тэдгээр ном хангаж чадах эсэхт би эргэлздэг. Учир нь, тухайн үеийн нийгэм одоогийнхоос өөр байсан. Тэр үед баян хүн муу, ядуу хүн сайн гэж зааж сургаж байсан шүү дээ. Тэгэхээр энэ үзэл суртал одооны хүүхэд залуучуудад тохирох уу? Таны асуултанд асуултаар хариу барьчихъя. Таны бодлоор өнөөгийн улаанбаатарын хүүхэд, залуусын оюун санааны төлөв хаахна явна вэ? Манай хүүхдүүдийг үндэсний идеалаас нь таслаад, холдуулчихсан байсан. Тэр үед ихэнх уран зохиолын ном гадаадынх байлаа. Социализмын үед бид оросын уран зохиолыг л уншдаг байсан. Биднийг оросжуулах бодлого явагдаж байж. Чингис, өвөг дээдэс гэж хэлэхийг хорьдог байлаа. Харин одоо үүнийг өөрчлөхийн тулд шинэ үеийн хүүхдүүдээ өвөг дээдэстэй нь холбож өгөх хэрэгтэй байна. Миний хувьд бол үүнээс өөр арга байхгүй. Монголын хүүхдийн оюун санааны үндсийг бий болгохыг зорьж байгаа минь энэ. Тухайлбал, “Чингисийн билиг” гэж сургаал бий. Тэр сургаалд зориулж үлгэр зохиохыг би уриалж байгаа. Ард түмнээрээ, бүгдээрээ ярилцаад зохиоё. Чингис хааны дүү нар, хөвгүүддээ айлдсан мэргэн сургаалыг монгол айл өрхийн хүүхэд бүрт үлгэрээр дамжуулж танилцуулъя. Ард түмэнтэйгээ нийлээд үлгэр зохионо гэдгийг илүү дэлгэрэнгүй тайлбарлана уу. Дээхнэ үед бүх язгууртнууд хүүхдээ “Эрдэнийн сан Субашид”-ын сургаалуудаар хүмүүжүүлж байсан юм билээ. Үүний орчуулга, тайлбарыг энэтхэгээс монгол руу хийсэн учраас монголчуудад маань их ойр байж л дээ. Тэгээд ч “Эрдэнийн сан Субашид” нь өрнийн биш, дорно дахины зохиол болохоор монголчуудын оюун санаа, сэтгэл зүрх элгэмсүү хүлээж авсан байдаг. Монгол үлгэрүүдэд заан гараад байдаг даа. Заан Монголд байхгүй мөртлөө яагаад үлгэрүүдэд нь гараад байна вэ гэвэл “Эрдэнийн сан Субашид”-ын сургаалтай холбоотой. Энэ сургаалаас санаа авсан монгол үлгэр олон бий. Гэхдээ энэ бол олон зуун жилийн өмнө уншигдаж байсан үлгэрүүд юм. Хуучин утга зохиолтой адилхан гэхдээ шинэ бүтээл гаргахын тулд “Эрдэнийн сан Субашид”-ын сургаалуудын тайлбартай адил зүүлт үлгэрүүдийг “Чингисийн билиг” сургаалуудад зориулж бүтээх санаа төрсөн. Тэгтэл саяхан Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар саналыг минь дэмжиж захирамж гаргалаа. Үндэстнийхээ ёс заншил, соёл, уламжлал, түүхийг сэргээж, иргэд хойч үедээ өвлүүлж үлдээх зорилтын хүрээнд Ерөнхийлөгчийн ивээл дор энэ бүхнийг хийхээр боллоо. Энэ төсөлд ямар хүмүүс оролцох вэ, бас ямар хугацаанд хэрэгжих бол? Зургадугаар сарын 1-нээс есдүгээр сарын 1 хүртэл найман настай балчраас 80 настай буурал хүртэл бүгд оролцож болно. Давшгүй даваа бий гэнэм Хэрхэн давах хэмээн бүү сэтгэ.

“Бид Чингис хаан гэдэг боловч энэ агуу хүнээр өвөг дээдсээ л төлөөлүүлж байгаа юм шүү дээ. “Чингисийн билиг” гэж хэлж байгаа боловч цаана нь манай өвөг дээдсийн сургаал л бий” Давъя хэмээн сэтгэвээс давагдъюу гэх Чингис хааны гайхалтай сургаал болон үүнтэй адил сургаалуудад зориулж үлгэр зохиоё гэвэл ямар нэгэн бэрхшээлийг давж буй тухай үлгэр найруулах хэрэгтэй болно оо доо. Иймэрхүү маягаар бүтсэн үлгэртэй сургаал хүүхдийн сэтгэл рүү шууд ордог. Үлгэр нь 1-3 хуудсанд багтсан байх бөгөөд уран сайхны өндөр түвшинд бичигдсэн байвал зохино. Ирсэн зохиолуудаас бид 50-60 үлгэр шалгаруулж, чанарын өндөр түвшинд зураг чимэглэл ихтэй ном болгон хэвлүүлэх юм. Үүнийгээ үр хүүхэдтэй айл өрх бүрийн хүртээл болгоно. Бид дандаа л “Чингис хаан, Чингис хаан” гэдэг болчихсон юм шиг. Зарим үед танд хэт туйлшраад байгаа юм шиг санагддаггүй юу? Бид Чингис хаан гэдэг боловч энэ агуу хүнээр өвөг дээдсээ л төлөөлүүлж байгаа юм шүү дээ. “Чингисийн билиг” гэж хэлж байгаа боловч цаана нь манай өвөг дээдсийн сургаал л бий. Энэ төслөө хэрэгжүүлсний дараа эртний утга зохиолоор, жишээ нь “Эр хоёр загалын тууж”, “Хар үхэрт хүүгийн тууж” зэрэг зохиолуудыг хүүхдүүдэд танин мэдүүлэх төсөл хэрэгжүүлнэ. Гэхдээ нэн түрүүнд өвөг дээдэстэйгээ холбох “Чингисийн билиг” төслийг хэрэгжүүлэх нь чухал байна. Хамгийн гол нь хүүхдүүдийнхээ монгол сэтгэлгээг хөгжүүлэх гэсэн л чармайлт юм даа. Хүүхэлдэйн театрт “Болдоггүй бор өвгөн” жүжгийг таван настай дүүдээ үзүүллээ л дээ. Дүү маань “Үлгэрийн төгсгөлийг таачихлаа” гээд ер сонирхож өгөөгүй. Хүүхдийн сонирхлыг татаж байж л аливаа уран бүтээлийг дуустал нь уншуулж, үзүүлдэг болохоор бид хүүхдийн уран бүтээлд шинэчлэл хийх цаг ирсэн юм болов уу? Боловсролын шинэчлэл хийгдэж л яваа, гэхдээ үүнийг улам гүнзгийрүүлэх хэрэгтэй байна. Тухайлбал, гүн ухааны хөрсөн дээр бүтсэн номыг хүүхдэдээ уншуулахыг би зөвлөдөг. Энэ нь хүүхэд болгонд өөр өөрөөр ойлгогдож байдаг сэтгэлгээний ном гэсэн үг. Тэгэхээр тэр таван настай дүүгийн чинь оюун ухаанд ийм л зохиол тохирох юм байна. Гэвч ардын үлгэрүүдэд авууштай зүйл бас бий. Энэ нь мэдээж монгол үг хэллэг, монгол хөрс юм. Харин үйл явдлынх нь тухайд бол авах гээхийн ухаанаар л хандах хэрэгтэй болов уу.

Хүүхдийн бүтээл өнгө будаг, зураг сайтай байж сонирхлыг нь татдаг. Гэвч өнөөдөр монголын хүүхдүүдэд шүтэх үндэсний баатар алга. Тэд баатар гэдгийг Batman, Хүн аалз гэж ойлгож байна. Бид энэ асуудлыг жилийн өмнө хөндөж, танаас товч ярилцлага авч байсан. Тухайн үед та “Юм хийе гээд хандвал надад 20 орчим тайз дэлгэцийн зохиол байна. Би үнэгүй өгч ч чадна” гэж хэлж байсан. Түүнээс хойш танд хандаж, хамтын ажиллагаа эхлүүлсэн уран бүтээлч бий юу? Танайд ярилцлага өгөхийн өмнөхөн би Хүүхэлдэйн театрт хэд хэдэн жүжиг бичиж өгсөн. Би Ганс Христиан Андерсены “Нугасны муухай дэгдээхий” үлгэрийг жүжиг болгосон юм. Үүнээс гадна “Алтан хөрш”, “Таван тивийн үлгэр” гээд гурван жүжиг минь Хүүхэлдэйн театрт тоглогдож байна. Надад биелэлээ олоогүй кино зохиол ч бий. Найруулагчид санхүүгийн бэрхшээлээс шалтгаалаад кино болгож чадахгүй байна л даа. Мэдээж номын зурагжуулалт,

33 иллюстрац хийхэд маш хэцүү байдаг. Үгээр хэлээгүй юмыг зураг хэлж, зургаар илэрхийлээгүй зүйлийг үг хэлнэ. Ингэж бие биеэ нөхдөг нарийн ажил. Тэр нарийн урлаг нь манайд хөгжихгүй байна. Шалтгаан нь мэдээж ашиггүй байх явдал. Үүний оронд гудамжинд зурагаа бариад явах нь зураач хүнд ашигтай. Социализмын үед бид хүүхдийн номын зурган дээр үйлээ үздэг байсан, одоо ч хэвээр. Ямар сайндаа би өөрийнхөө номын зургийг зурж суух вэ дээ. Та ойрын үед ямар шинэ уран бүтээл туурвиж байна вэ? Миний “Чихрийн цаасан дээр бичсэн шүлгүүд” шинэ ном гарч байгаа. Өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард намайг Дарханы IV цэцэрлэгийнхэн урьсан юм. Хүүхдүүдэд үлгэрээ унших гэтэл тэдний анхаарал сарниад болдоггүй. Тэдний тэвчээр нь туулайн сүүл шиг богинохон юм. Тэгэхээр нь би чихрийн цаасан дээр богино хэмжээний үлгэр бичээд уншиж өглөө. Маш хурдан дуусчихдаг үлгэр болохоор хүүхдүүд их сонирхож байна. Миний уран бүтээлд шинэ төрөл зүйл гэж хэлж болохоор чихрийн цаасны хэмжээтэй үлгэр ингэж бүтсэн юм. Энэ номын маань нээлт зургадугаар сард болно. Та чихрийн цаасан дээр бичсэн үлгэрээсээ бидэнд нэгийг “амтлуулаач”...? Нэг хүн гэрийнхээ тооноор Алтан гадас одыг ширтэн хэвтэх зуур “Надаас бусад хүн алтан гартай гэгдэх юм. Тэр алтан гар нь надад байдаг ч болоосой” хэмээн бодолдоо умбаж байтал гэнэт тоонон дээр нь нэгэн алтан хүн гарч ирээд “За, чамд алтан гар бэлэглэе. Хүрсэн болгон чинь алт болно шүү” гээд хоёр гарыг нь алтан болгож өгөөд алга болжээ.

Мөнөөх эр дээлээ өмсөх гэсэн чинь дээл нь алт, морио унасан чинь морь нь алт, уулан дээр гарч овоон дээр чулуу шидтэл уул нь тэр чигээрээ алт болж гэнэ. Түүн шиг баян эр энэ хорвоо дээр үгүй болов. Ингээд тэр гэртээ орж, ааруул идэх гэтэл тэр нь алт, ус уух гэсэн чинь бас шингэн алт болчихож. Мөнөөх эр “Ерөөсөө болъё. Хуучин гарыг минь буцаагаад өг!” гэж хашгираад орноосоо унатал нойрноосоо сэрчихэж гэнэ. Ёстой богинохон хэрнээ хурц үйл явдалтай үлгэр болжээ. Ирээдүйд хүүхэдтэй болчихоод таны шүлгийг уншуулах гэж Хүүхдийн номын санг зорино гэдэгтээ итгэлтэй байна. Хүүхдийн номын сан гэснээс, социализмын үед МУБИСийн зүүн талд Хүүхдийн номын ордон байсан тухай хүмүүс дурсдаг. Өөрийн гэсэн газартай болох хүртэл нь Хүүхдийн төв номын санг Соёлын төв өргөөнд байрлуулж байгаа гэж сонссон. Газрын асуудал нь хэзээ шийдэгдэх юм бол. Та энэ талаар судалсан уу? Хэдэн жилийн өмнө японы нэг телевиз Монголын тухай баримтат нэвтрүүлэг хийхдээ надаас ярилцлага авсан юм. Тэр нэвтрүүлэг миний нэг мөрөөдлөөр төгсөж байлаа. Би Хүүхдийн номын сан барих мөрөөдөлтэй. Барилгынхаа макет, дизайныг гаргачихсан. Газрын асуудал шийдэгдчих юм бол бүх зүйл бэлэн. Харамсалтай нь нийслэлд хүүхдийн номын сангийн зориулалтаар газар өгөхгүй гэнэ билээ. Хотын захад ч өгөхгүй гэсэн. Гэвч би мөрөөдлөө хэзээ ч орхихгүй ээ. Энэ мөрөөдлөө биелүүлж байж л бурханы оронд очих байх. Ярилцлагыг: З.Ариунболор

Урлагийн тухай лекц, хэлэлцээр

“УРЛАГИЙГ ОЙЛГОХ НЬ” цуврал лекц

Г.Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музей, 15.00 цагт

Сар бүр

326061, 323986

Дүрслэх урлагийн музейгээс уг цуврал лекцийг сар бүр олон нийтэд нээлттэй зохион байгуулж байна. Даяарчлагдаж буй дэлхий ертөнцөд хүн бүхэн урлагийн тухай мэддэг, сонирхдог болж байгаа ч утга учир, мөн чанарыг нь гүн гүнзгий мэдрэхгүй байх нь элбэг. Үүнтэй холбоотой маш олон асуултын хариуг “Урлагийг ойлгох нь” цуврал лекцээс авч болно. Уг цуврал лекцэд “Монголын хадны сүг зургийн дүрслэлийн асуудалд” сэдвээр МУУГЗ, PhD.Г.Аким, “Урлагийн төгсгөл” сэдвээр МУИС-ийн утга зохиол, урлаг судлалын багш, урлагийн түүхч Ж.Бодьбаатар, “Дундад зууны үеийн монголчуудын хувцасны судалгаа” сэдвээр МУИС-ийн багш, профессор, археологич У.Эрдэнэбат, мөн “Танихгүй-Монгол хүний тухай орчин үеийн дадлагаар судалсан нь” сэдвээр уран бүтээлч судлаач Ц.Цэндпүрэв оролцсон байна.

“ХЭЭР ОЧИЖ ХЭЛЭЛЦЬЕ” дугуйн аялал Очих газар тухай бүрт товлогдоно.

Бямба гараг бүр

96966901

Уран бүтээлчид болон урлагт элэгтэй хүмүүст нэгэн сайхан мэдээг дуулгая. Та дугуй унах дуртай бол “Хээр очиж хэлэлцье” нэртэй нэгэн сонирхолтой аялалд нэгдээрэй. Залуу уран бүтээлч Б.Орхонтуул эрүүл мэнддээ анхаарахыг зураач, уран бүтээлчдэдээ уриалан, дугуйн аялал зохион байгуулж эхэлжээ. Тэрбээр эхний аялалаа дөрөвдүгээр сарын 30-нд амжилттай зохион байгуулсан байна. Уг аялалд монголын нэр алдартай зураач нар оролцсон бол дараагийн аялал нь урлаг судлаач, сэтгэлзүйч, философич хүмүүсээс бүрдэх аж. Б.Орхонтуул аяллынхаа хүрээнд шинэ содон салбарын хүмүүстэй урлагийн тухай мэдлэг, мэдээллээ хуваалцах, лекц, яриа явуулах, лэнд арт /газрын урлаг/ хийх, этюд зурах, холын дугуйн аялал хийх зэрэг олон зүйлийг төлөвлөжээ. Тус аялал нь эрүүл мэнддээ цаг гарган урлагийн сонирхолтой үйл ажиллагаанд хамрагдахыг хүсдэг хүн бүрт нээлттэй.

“БҮТЭЭЛЧ МОНГОЛ” цуврал сонсгол МУИС-ийн II байр 308 тоот, 11.00 цагт

Бямба гараг бүр

90064040, 99533208, 99480200

Та үндэсний үйлдвэрлэгчид, бүтээгчидтэй танилцангаа тэдний сонирхолтой илтгэлүүдийг сонсмоор байна уу? “Бүтээлч монгол” нэгдэл нь 2006 онд “Яруу сэтгэгч” сонин, хувь хүний хөгжлийн клубын суурин дээр байгуулагджээ. Тэд “Оюуны уурхайгаа олборлоё!” уриатайгаар бүтээлч үйлдвэрлэлийг Монгол улсад хөгжүүлэх зорилготойгоор соёлыг бүтээгчдэд сургалт явуулж, зөвлөгөө өгч, бүтээгдэхүүн хөгжүүлж, төсөл хэрэгжүүлдэг байна. Тус нэгдлээс зохион байгуулдаг цуврал лекц нь оюутан, сурагч, залууст нэн хэрэгцээтэй мэдээллийг агуулдгаараа ач холбогдолтой. Энэхүү лекцэнд зураач Р.Батцэнгэл, дизайнер, имижмэйкер Ш.Мандалмаа, зураач дизайнер МУУГЗ Д.Эрдэмбилэг, инженер Д.Ган-Од, шинэ үеийн хүүхэд судлаач Ж.Хорлоо, биологич Х.Алтанцацралт нар оролцоод байна.

“ГРАНД үзэсгэлэн АРТ” Монголын дүрслэх урлагийн салбарт “залуу” гэх тодотголтой уран бүтээлчид өөрийн гэсэн өнгө төрх, мэдрэмж, ур чадварыг шингээсэн бүтээлүүдээрээ өрсөлдөн гарч ирсээр. Тэдний хамгийн их хүсэн хүлээдэг уралдаант үзэсгэлэн бол “Гранд арт”. Бид МУЭХ-ны дэргэдэх Залуу уран бүтээлчдийн нэгдэл /ЗУБН/-ийн уран бүтээлч, зохион байгуулагч С.Зэсээтэй ярилцлаа.

Ж.Анунаран “Чөлөөлөлт” цуврал. 20х35. Холимог техник

39 “Гранд арт” үзэсгэлэнгийн онцлог юу вэ? “Гранд арт” нь монголын 35 хүртэлх насны залуу уран бүтээлчдийн дунд явагддаг уралдаант үзэсгэлэн юм. Үзэсгэлэнг Солонгос улсын хөрөнгө оруулалттайгаар хоёр орны уран бүтээлчид хамтран 2009 оноос Улаанбаатар хотноо зохион байгуулж ирсэн. Найм дахь удаагийн “Гранд арт” зургадугаар сарын 24-30-нд болох гэж байна. Үзэсгэлэнг манай талаас МУЭХ, ЗУБН, Уран зургийн галерей, хувь уран бүтээлчид, харин Солонгосын талаас “ОК” корпораци, Соёлын солилцооны төв, Тэ Жон хотын урлагийн солилцооны хороо гэсэн газрууд хамтран зохион байгуулдаг. Уран зураг, монгол зураг, зураасан зураг /каллиграф/, уран баримал /сийлбэр/, холимог техник гэсэн таван төрлөөс 11 бүтээл шалгаруулдаг. Хоёр жилийн өмнөөс Солонгосын Тэ Жон хотын алдарт зураач Ким Чи Жүний нэрэмжит 1000 ам.долларын шагналын сан нэмэгдэж, нийт 7700 ам.долларын шагналын сантай болсон. 2013 оноос хойш Гран При шагналтныг Солонгос улс руу гурван сарын хугацаатайгаар мэргэжил дээшлүүлэх соёлын солилцооны хөтөлбөрт хамруулж байгаа. Тухайлбал, 2013 онд Б.Дөлгөөн, 2014 онд Э.Лхагвадорж, 2015 онд Ж.Анунаран уг хөтөлбөрт хамрагдсан. Соёлын солилцооны хөтөлбөрт хамрагдсан уран бүтээлчид ямар сэтгэгдэлтэй буцаж ирсэн бэ? Өөр ёс заншил, хэв маяг, хэл соёлтой газар очоод, тэр бүхэнтэй өөрийнхөө уран бүтээлийг холбож, өгөгдсөн гурван сарын дотор бие даасан үзэсгэлэн гаргадаг нь уран

бүтээлчээс маш их чадвар шаарддаг. Гэвч мэргэжлийн хувьд өсч дэвжих, нийгэмд танигдах, шинэ холбоо тогтоох зэрэг олон давуу талтай. Тэдгээр залуус Монголдоо уран бүтээлээ хийхэд маш их сатаардаг тухай, мөн Солонгост байх хугацаа нь тэдэнд хувь хүний хувьд өөртэйгөө ажиллах, эргэцүүлэх боломжийг олгосноор уран бүтээлд нь хүчтэй нөлөөлсөн тухай ярьсан. Ж.Анунарангийн хувьд тэнд гаргасан үзэсгэлэнгээ энд, монголынхоо үзэгчдэд толилуулснаараа онцлогтой. Энэ жилийн “Гранд арт” өмнөх жилүүдийнхээсээ юугаараа өөр болох вэ? Үзэсгэлэнгийн Гран При шагналын эзэд дараа жилийнхээ уралдааны нээлтийн үеэр танилцуулга маягийн хэлэлцүүлэг хийдэг. Энэ жил Ж.Анунаранг хэлэлцүүлэг хийх үед солонгос зураач Жин Ү өөрийн воркшопыг үзүүлнэ. Өмнө нь Солонгосоос 10-аас илүүгүй хүн ирдэг байсан бол энэ жил 22 уран бүтээлч ирж оролцоно. Тэд Монголыг маань ихээхэн сонирхож байгаа бололтой. Мөн Солонгосын баримлын холбооны уран бүтээлчид ирж оролцоно. СУИС-ийн 10 уран бүтээлч, багш, Тэ Жон хотын Чуннам их сургуулийн 10 профессор уригдаж буй нь хоёр орны хамтын ажиллагааны цар хүрээг улам бүр тэлэх ач холбогдолтой. Өмнөх жилээс эхлээд шинэ бүтээл байх ёстой гэсэн шалгуур тавьсан. Энэ шаардлага ч нэлээд хангагдаж байна. Ирсэн бүтээлүүдээс хасалт хийдэг байсан бол энэ жил 150 бүтээл шүүгчдийн саналын дагуу хасагдаагүйгээрээ онцлог. Үүн дээрээс монгол, солонгос багш нарын бүтээлийг нэмээд 200 гаруй бүтээл болж байгаа.

МУЭХ-ны дэргэдэх ЗУБН хэдэн оноос үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн бэ? Манай залуу зураачдын нэгдэл олон жилийн түүхтэй. Ерөнхийдөө 1980-аад оны үеэс эрчимтэй үйл ажиллагаа явуулж байгаад 1990 оноос зогсонги байдалд орсон. Харин 2004 онд таван залуу зураач үйл ажиллагааг нь ахин эхлүүлсэн. ЗУБН нь залуу уран бүтээлчдийг дэмжих, олон нийтэд танилцуулах, уралдаан тэмцээнд оруулах, МУЭХ-той холбож өгөх, уран бүтээлчдийг байнга идэвхтэй байлгах зорилготой сайн дурын нэгдэл юм. Гучин тав хүртэлх настай, идэвхтэй, яг мэргэжлийн чиглэлээр уран бүтээл хийдэг хүмүүс манай нэгдэлд гишүүнээр элсэх боломжтой. “Гранд арт” уралдаант үзэсгэлэнг зохион байгуулах анхдагч шалтгаан юу байв? 2003 онд монголын уран бүтээлч Л.Бумандорж Байгаль далайд аялж яваад солонгосын уран бүтээлч Ким Чи Жун, И Жэ Хү, Юү Бунно нартай танилцсан нь “Гранд арт”-ын эхлэл болсон гэдэг. Ингээд Л.Бумандоржийн саналд үндэслэн Хуан Гил Ёон спонсортой хамтран 2009 оноос хэрэгжүүлж эхэлсэн. Хэдийгээр Ким Чи Жун бурханы оронд одсон ч эхнэр нь түүний үйл хэргийг үргэлжлүүлж, өнгөрсөн жил өөрийн биеэр ирж 1000 ам.долларын шагнал гардуулсан байгаа. Энэ жил охин нь ирж үйл ажиллагаанд оролцоно. Мөн Солонгосын “OK” компанийн захирал Хуан Ги Лён монголын урлагийг ихээхэн дэмждэг. ЗУБН-ээс олон уралдаан, үзэсгэлэнд залуусыг хамруулдаг. Оролцож буй залуу уран бүтээлчдийн хувьд юун дээр анхаарууштай санагдсан бэ?

40 Зөвхөн нэг газраа байх нь биднийг хөгжүүлэхгүй, гадны уран бүтээлчдийн бүтээлийг байнга үзэж байх хэрэгтэй. Мэдээж үндэсний хэв шинжтэй, судалгаа сайтай, ур чадвар шингэсэн бүтээлийг шаргуу хийвэл хаана ч гологдохгүй. Хэдийгээр залуучуудын маань ур чадвар сайжирч байгаа ч мэдээллээр дутмаг, хэлний чадвар сул байна. Тиймээс гадаад хэл, нийгмийн идэвхээ сайжруулах шаардлагатай. Нэмж хэлэхэд, залуу уран бүтээлчид маань бүтээлээ хэт өндөр үнэлж байгаа нь анзаарагддаг. Төгсөөд удаагүй хэрнээ ганц нэг бүтээл нь азаар өндөр үнэтэй зарагдчихаар тэрийг өөрийнхөө ханш гээд ойлгочихдог тал бий. Бүтээлүүд хүлээж авч байхдаа ханшийг нь сонсоод их гайхдаг. Нэг зураач бүтээлээ 3000

Э.Лхагвадорж “Нүүдлийн сүүлч”. 180х200. Зотон, тос

ам.доллар гэхээр нь би тоглоод байна уу гэж бодтол жинхэнээсээ хэлсэн байх жишээтэй. Тэгтэл монголын нийт хүмүүсийн урлагийн боловсрол ямар байгааг бодолцох нь чухал. Мэдээж оюуны бүтээлээ хямд үнэл гэж тулгаагүй ч ур чадвараа нэмэгдүүлэхийн сацуу бүтээлүүдээ боломжийн хямд үнээр борлуулахыг зөвлөмөөр байна. Уран бүтээлчид энгийн хүмүүстэй ажиллаж, урлагийг ойлгуулж, тайлбарлаж байвал урлаг масст илүү хүрнэ. Үүнээс гадна, шагналт байранд орсон 11 бүтээлийг солонгосын тал авдаг нь оролцогч залуусын хандлагыг бууруулдаг. Залуучууд аль болох мөнгө битгий хараач ээ, нэр хүндээ өсгөх боломжоо үнэлээд, олон бололцоогоор хангаж байгаа уг уралдаант үзэсгэлэнд идэвхтэй оролцооч ээ л гэж хэлмээр байна даа. Уран бүтээлчдийн арга ажиллагаа, утга санаа, сэдэв гээд бүгд өөр. Тэгэхээр, уран бүтээлчдийг ямар үзүүлэлтээр шалгаруулж Гран При шагнал өгдөг вэ? Аль болох шударга үнэлэхийн тулд Монгол, Солонгосын талаас бүрдсэн таван шүүгч төрөл төрлөөс хамгийн сайн гэсэн 11 бүтээлийг сонгож байгаад тэрнээсээ санал хураалтаар шигшдэг. Мэдээж аливаа уран бүтээлч өөрийнхөө төгссөн чиглэлээр ажиллаж, бүтээл хийж, мэргэжлээ өндөр түвшинд хөгжүүлж байж илүү амжилттай байна. Харин дараа нь бусад чиглэл рүүгээ орвол зүгээр санагддаг. Б.Дөлгөөн “Намар”. 60.8х40.8. Холимог техник

Ярилцлагыг: Д.Дашмөрөн

COME IN WE’RE OPEN

NEW AVENUE / MAGNIFICENT MONGOLIA / ТАТУКА / SUMO SUSHI / UB DONUTS / HONEYPOT / ROC CAFFEINE BAR

Magnificent Mongolia буддаг ном Уг номыг зохиогч бүсгүй гадаадад байдаг монголчууд эх нутгаа санагалзаж, үүх түүх, өв уламжлал, дурсамжаа байнга ярьдаг бол Монголдоо амьдарч буй хүмүүс сөрөг үзэл бодолтой байгааг анзаарчээ. Энэ л сэжүүрээс үүдэж бүх насныханд зориулсан монгол хэв шинж бүхий буддаг номыг бүтэн найман сарын турш бэлтгэж гаргажээ.

HoneyPot вакс салон Зуны зугаатай, нарлаг өдрүүд айлчлан ирэхэд охид бүсгүйчүүдэд хамгийн түрүүнд тулгардаг асуудал бол илүүдэл үс. Энэ үг эмэгтэйчүүдийг урт удаан яриа өрнүүлэхэд хүргэдэг шүү. Зарим найз маань бүр “За, үс ноосноосоо салъя даа” гэж хошигнохыг яана. Тэгээд л, хаана очих вэ, эсвэл гэртээ вакс хийх үү, хусах уу, бүтээгдэхүүн авч хэрэглэх үү гэх мэт олон асуулт урган гарна. Эл асуудлаа шийдэхийн тулд цэвэрхэн, тохилог, арьсанд сөрөг нөлөө үзүүлдэггүй бүтээгдэхүүнтэй, мэргэшсэн вакс хийдэг салоны эрэлд гарлаа. Эцэст нь, өөртөө яг тохирсон ягаан хар өнгийн хослол бүхий өхөөрдөм муурны логотой HoneyPot салоныг олсон юм. Фэйсбүүк хаягаар нь зочлохдоо хүмүүсийн сэтгэгдлийг хамгийн түрүүнд уншлаа. Яг гадаадад байгаа юм шиг, тохилог, цэвэрхэн, мэргэжлийн, найрсаг хамт олон чанартай бүтээгдэхүүн санал болгодог нь таалагдсан гэх сэтгэгдлүүдийг гадаад дотоодын олон эмэгтэйчүүд бичжээ. Ингээд Зайсан Скуэр төвийн II давхрын баруун жигүүрт байрлах, Монголдоо одоогоор цор ганцаараа ваксны цогц үйлчилгээ үзүүлж буй HoneyPot төвийг зорилоо. Үүдээр нь ормогц хар дэвсгэр өнгөн дээр тод ягаанаар хээ угалз зурсан хана бүхий содон интерьер угтсанд би салонд орж ирсэн эсэхтээ хэсэгхэн зуур эргэлзэх шиг болов. Учир нь, ихэнх салон дуу чимээ багатай төдийгүй дотоод

засал нь цайвар өнгөөр дагнасан байдаг бол энд эсрэгээрээ юм. Магадгүй энэ нь ч үйлчлүүлэгчдийг татах нэг менежмент биз. Өдгөө тус салоны Монголд нэвтрүүлээд буй Бразил вакс олон орны бүсгүйчүүдийн асуудлыг маш цэвэрхэн байдлаар, өвдөлт зовиургүйгээр шийдэж өгдөг аж. Сингапурт төвтэй HoneyPot салоны олон улсын эрхтэй албан ёсны эл салбарын үйлчлэгчид нь мэргэжлийн түвшинд бэлтгэгджээ. Хамгийн чухал нь тэд нэг хэрэглэсэн ваксны модоо дахин хэрэглэдэггүй. Илүүдэл үсийг бүрэн гүйцэд аваагүйгээс болж үүсдэг батгаших, бөглөрөх, үс дотогшоогоо ургах, арьс харлах гэх мэт олон асуудалд үүрд баяртай гэж хэлэх цаг иржээ. HoneyPot-ынхон Австралид тусгайлан үйлдвэрлэгдсэн нэрийн вакс бүтээгдэхүүнээр үйлчилгээ үзүүлж, гэрийн нөхцөлд хэрэглэх бүтээгдэхүүнийг борлуулдаг нь олон эмэгтэйчүүдийн таашаалд нийцдэг аж. Эрчүүдэд зориулсан үйлчилгээ ч бас эднийд бий. Хэрэв залуу та сахлаа байнга хусдаг бол HoneyPot-ын арьсыг хөхрүүлдэггүй, үсний ургалтыг удаашруулан толигор зөөлөн болгодог ваксаар үйлчлүүлээд үзээрэй. Өнгөрсөн гуравдугаар сард нээлтээ хийсэн салоныхан, байнгын үйлчлүүлэгчдээ массажны өрөөнд тухлахыг урьдаг нь их таалагдсан. HoneyPot нь Сингапур, Тайланд, Малайз, Индонез, Хонг Конг зэрэг олон оронд үйлчилгээгээ явуулж, олон эмэгтэйчүүдийн хамгийн хайртай салон болж чаджээ.

ХУД, XI хороо, Дүнжингарав 14, Зайсан Скуэр худалдааны төвийн II давхарт 77102433 Даваа- Баасан 10.30-20.00, Бямба-Ням 11.00-20.00 Honeypot Wax Boutique Mongolia honeypotmongolia www.honeypot.mn

UB Donuts Барууны орнуудад удаан амьдарсан найз нөхөд, танилууд маань Dunkin’ Donuts сүлжээ кофе хаусын донац буюу төрөл бүрийн чимэглэлтэй пончикийн тухай багагүй дурсдагийг анзаарсан юм. Амттай, хөвсгөр, чихэрлэг донацыг кофетой хамт идэх нь хамгийн тохиромжтой. Үүнээс гадна чихэрлэг дессертэд дуртай хүмүүсийн хувьд хөнгөн зууш ч болж чаддаг байна. Тэгвэл донацыг баруун руу зорилгүй, нийслэлдээ амтлах боломжийг UB Donuts нарийн боов, түргэн хоолны газар бидэнд олгож эхэллээ. Тэд үйл ажиллагаагаа дөнгөж эхэлж буй учир донацаа одоогоор зөвхөн захиалгаар хийж, хүргэж өгч байна. Би найзынхаа хүүхдийн төрсөн өдөрт зориулаад тэднийд захиалга өгсөн. Хүүхдүүдэд хамгийн их таалагдаж, хамгийн түрүүнд дууссан дессерт гэвэл энэ л байлаа. UB Donuts-ийн тогооч нь Чехэд байхдаа америк бэйкерид цөөнгүй жил ажилласан туршлагатай. Тиймдээ ч хувийн бэйкиригээ нээхдээ америк технологид суурилсан аж. Мөн дотоодын үйлдвэрлэлээ дэмжиж “Улаанбаатар” дээд гурил, “Баян” өндөг, “Сүү” ХК-ийн сүү, цөцгийн тосоор зуурч, “Алтан тос”-нд шардаг тухайгаа ярьсан. Тэд донацынхаа түрхлэг, чимэглэлд Герман, Турк, 99299986, 99165191 bosootur@gmail.com

ОХУ-д үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг ашигладаг нь их таалагдлаа. Мэдээж, ходоодондоо оруулж буй бүтээгдэхүүний орц, найрлагын чанарыг мэдэж, сэтгэл хангалуун байх нь хамгаас чухал шүү дээ. Тэд өдөрт 50-1000 ширхэг донацын захиалга авах хүчин чадалтай бөгөөд захиалгыг нэг өдрийн өмнө өгч байвал тохиромжтой. Нэрийн бүтээгдэхүүний сонголтын хувьд сонгодог буюу энгийн сахарын пудртэйгээс /бөөний үнэ 300₮/ эхлээд карамель, самар, гадил, шоколадтай гээд 6-8 төрлийн түрхлэг, чимэглэлтэй донацыг бөөний үнээр 600-800 төгрөгөөр хийж байна. UB Donuts-ын бүтээгдэхүүн болгон савлагаатай ирдэг, мөн зургаан төрлийн донац бүхий гэр бүлийн багцыг захиалагчдадаа санал болгож байна. Тэд тун удахгүй махсаг үйлчлүүлэгчдэдээ зориулан бяслаг, бейкон, мөөг, чинжүү, утсан хиам, гичний амттай донац гаргахаар төлөвлөөд байгаа гэнэ. Баярын ширээ чимж, хүүхэд гэлтгүй томчуудын ч ходоодыг баясгах дессертийг дотооддоо захиалгаар хийдэг болсон нь үнэхээр сайшаалтай. Тэд хувь хүмүүсийн захиалга авахаас гадна кофе шоп, ресторануудтай хамтран ажиллах сонирхолтой байгаа гэнэ. Үйлчилгээний салбарынхан тэдэнтэй дараах утсаар холбогдож болно шүү!

44 44

“NEW AVENUE” grill restaurant & bar Зуны нэгэн намуун орой найз нартайгаа уулзах газраа товлохдоо Баянмонгол хорооллын эсрэг талын Олимп хотхоны New Аvanue-г сонголоо. Дундаа тавиад хувааж иддэг хоолнууд нь их амттай гэж урьд нь сонссон юм. Чанартай хоол, амтат зууш, шэйк, смүүти, шар айраг... энэ бүхэн бидний яриаг улам амттай болгож байлаа. Олуулаа уулзсан болохоор грилдсэн махны цуглуулга /42.500₮/, зайдасны цуглуулга /42.500₮/, үхрийн махтай начоны цуглуулгыг /29.500₮/ нь авч идсэн юм. Энэ тухай бодохоор одоо ч гэсэн арааны шүлс асгарч байна. Махны цуглуулга нь хонины шорлог, гриллдсэн гахай, тахиа, үхэр, мөн грилл дээр болгосон ногооноос бүрдэнэ. Грилл дээр болгосон махнаас цэвэр модны нүүрс амтагдаж байсан нь махны үндсэн амтыг нэмэлт амтлагчгүйгээр тодотгож байв. Шэйк, смүүтиний “мэргэжилтэн” би вээр найрлагандаа нэмэлт бодис агуулаагүй, цэвэр жимсээрээ бүтээгдэхүүнүүдэд нь “үнэн зүрхнээсээ дурласан” шүү. Би та бүхэнд кофе амтагдсан ореотой шэйк /10.000₮/, амтат жимсний холимог буюу гүзээлзгэнэ, нэрстэй смүүти /9.000₮/-ийг нь санал болгомоор байна. Нээгдээд удаагүй ч эднийх зорьж ирдэг үйлчлүүлэгчидтэй болоод амжжээ. Найз нартайгаа хамт цагийг өнгөрөөх шинэ орчин, шинэ амт, шинэ үйлчилгээ хайж байгаа бол VIP өрөө, биллиард, хамтлаг дуучдын тоглолттой New Avenue танд яг тохирно. БЗД, 26 дугаар хороо, Хүннүгийн гудамж, Олимп плаза, II давхарт 99904045, 95901025 Даваа-Нямд 11.30-02.00 NewAvenueUB

Magnificent Mongolia буддаг ном Та хамгийн сүүлд хэзээ зураг зурж, ном будсан бэ? Зурж чаддаггүй, авьяасгүй, гар эвлэхээ больсон, мэдрэмжгүй гэж өөрийгөө бодож байгаа бол их сонирхолтой байдлаар дасгал хийгээд үз. Уг номыг зохиогч бүсгүй гадаадад байдаг монголчууд эх нутгаа санагалзаж, үүх түүх, өв уламжлал, дурсамжаа байнга ярьдаг бол Монголдоо амьдарч буй хүмүүс сөрөг үзэл бодолтой байгааг анзаарчээ. Энэ л сэжүүрээс үүдэж бүх насныханд зориулсан монгол хэв шинж бүхий буддаг номыг бүтэн найман сарын турш бэлтгэж гаргажээ. Магадгүй та гадаадаас орж ирсэн мандала хээ бүхий буддаг номыг харж, будаж үзсэн байх. Харин “Үзэмж төгс Монгол” ном нь монгол өв уламжлал, байгалийн зүй тогтлыг харуулсан хээн чимэглэл, монгол зургийн аргачлалтай чимхлүүр дүрслэлтэйгээрээ онцлог. Уг номын зураглал яг л өнийн дурсамж руугаа өнгөтөөр хөвөн орох мэт гүн гүнзгий сэтгэгдэл төрүүлсэн. Зарим номыг фламастераар будахаар цаас нь нэвтрээд байдаг бол энэ номын цаас зузаан. Ийм ч учраас олон хүний талархлыг

хүлээгээд байгаа аж. Тэд хэвлэлийн газраа маш удаан судалсны эцэст Бээжингийн хамгийн чанартай компаниар номоо хэвлүүлсэн гэнэ. Ингээд харахаар, номыг бүтээгч дөрвөн залуу /хоёр гэр бүл/ маш их сэтгэл гаргаж чармайсан нь илт. “Үзэмж төгс Монгол” номыг хэдэн ч янзаар будах боломжтой, тэр хэрээр өөр өөр өнгө төрх гарч ирдэг нь бүр ч сонирхолтой, бас өвөрмөц. Зарим хүмүүс будсан зурагаа жаазлаад гэртээ өлгөсөн байхыг ч харлаа. Гол нь гэрийнхээ интерьерт тохируулж өнгөө сонгох хэрэгтэй санагдсан. Хэрэв та худалдаж авч амжихгүй байгаа бол утсаар холбогдож, хаана байгаа газраа хүргүүлээрэй. Энэхүү ном таны мэдрэмжийг хөглөж, оюун ухааныг төвлөрүүлэн, бодол санааг тань цэгцэлж, стрессийг тайлах болно. Завгүй гэж хойш суухыг урьтал болголгүй, зав гаргаад заавал будаад үзээрэй. Та лав уйдахгүй. Интерномын бүх салбар 99073786 Magnificent Mongolia Coloring Book Үнэ: 20’000₮

“Татука” бэйкери Найз маань нэгэн шинэ бэйкерид орсон зурагаа инстаграм дээрээ тавьсан байхыг олж үзээд би хаана байдгийг нь асуугаад, шууд л XIX хорооллын үйлчилгээний төвийг зүглэв. Үүдээр нь ормогц нүдэнд тусах лого, шинэхэн гарсан нарийн боовны үнэр, өнгөлөг дэр, модон сандал ширээ... Энэ бүхэн хорхой хүргэвч бүтээгдэхүүний амт чанар, таргалуулах эсэх тухай бодлууд бас толгойд эргэлдсээр. Гэтэл эднийд бусад бэйкерид байдаг шиг олон өнгийн бялуу, тэргүүн, пицца, зайдастай хавчуурга мэт нь харагдсангүй. Аз болж “Татука”-д эрүүл, органик нарийн боов, бялуу, мөн миний мэдэхгүй зарим бүтээгдэхүүн байв. Яг л миний хүсдэг органик, элдэв орлуулагчгүй, шинэхэн, нандин амттангууд, сайн чанарын кофе, ургамлын цайнууд бүгд тэнд байсанд үнэхээр олзуурхсан. Ингээд, “Татука”-гийн онцлох бүтээгдэхүүн болох “шу-крем” /1500₮/, аарцтай мусс бялуу /3500₮/, овъёос шоколадтай жигнэмэг /1100₮/ зэргээр нь

дайлууллаа. Шу крем нь Японд их алдартай бөгөөд жижигхэн хөвсгөр талхан доторх зөөлөн шар крем нь салахын аргагүй амттай. Олон төрлийн шу крем байсан учир дараа бусдыг нь амтлахаар шийдлээ. “Өглөө бүр шинэ амттан!” уриан дор 10-уулаа ажилладаг энэ залуу хамт олон байнга шинэ бүтээгдэхүүн туршдаг аж. Орж ирсэн үйлчлүүлэгчид шинэхэн талханд нь ам сайтай байв. Тэд Италийн Эссэ кофены капсул хувилбарыг оруулж ирдэг болохоор баристагаас шалтгаалж кофеных нь амт өөрчлөгдөнө гэсэн зүйл байхгүй. Түүнчлэн кофенд дурлагсдад зориулж чанадаг “хаус” /3000₮/ кофе гаргаж байгаа гэнэ. Мөн кофейн өндөр хэмжээгээр хэрэглэж болохгүй үйлчлүүлэгчдэдээ зориулж кофейны хэмжээг 50 хувиар багасгасан “идеал” кофе гаргаж байгаа нь сайшаалтай. Үнийн хувьд ч боломжийн юм. Хэрэв та энд нэг л ирсэн бол дахин дахин ирэхийг хүсэх нь гарцаагүй. ХУД, 19-ийн үйлчилгээний төв, Аталантис төвийн I давхарт 91112221 Даваа-Ням 09.00-24.00 Tatuka Bakery

Sumo Sushi япон хоолны хүргэлтийн газар Нийслэлд маань анхны гэх тодотголтой үйлчилгээний газар нээгдэх бүрийд бид баяртайгаар хүлээж авдаг. Шинэ үйлчилгээг туршиж үзэж, үнэнч шударга үнэлгээ өгөх нь уншигчдынхаа өмнө хүлээсэн бидний үүрэг билээ. Энэ утгаараа бид хэдхэн сарын өмнө нээгдсэн нийслэлийн анхны сушины хүргэлтийн газрыг сонирхлоо. “Сумо суши” хүргэлтийн хоолны газрын цэс нь өнгө зураг ихтэй, элбэг дэлбэг сонголттой байв. Манай хоолны газруудад урьд нь хийгдэж байгаагүй фьюжн төрлийн сушиг тэд хийдэг аж. Энэ нь сушины сонгодог найрлагад өөр шинэ орц, арга ажиллагаа нэмдэг гэсэн үг. Фьюжн төрлийн суши нь япон гал тогоог огт өөр өнцгөөс мэдрэхэд тусалдаг. Жишээ нь тэд төрөл бүрийн орц найрлагатай, жигнэж, шарсан роллуудыг санал болгож байна. Тэдний цэсэнд бусад ресторануудад ерөөсөө харагдаж байгаагүй ролл, хоолны төрөл, бүр дессерт ч байх юм. “Сумо суши”-гийн үүсгэн байгуулагч Г.Батхүү “Би Орост олон жил амьдарсан. Оросууд япон гал тогоонд их дуртай. Тэнд төрөл бүрийн япон хоолны хүргэлтийн газрууд байдаг юм. Би 94373737, 75555566 www.sumosushi.mn Sumo Sushi Ulaanbaatar

Орост байхдаа ажил, гэртээ байнга л япон хоол захиалж иддэг байсан. Энэ хоол надад эрүүл, өөх тос багатай чанараараа таалагддаг. Би эрүүл хооллолтыг эрхэмлэдэг. Тиймээс монголчууддаа зориулж амттай хэрнээ хамгийн гол нь эрүүл, мөн хурдан шуурхай үйлчилгээтэй хоолны газрыг нээх хүсэлдээ автан энэ бизнесээ эхлүүлсэн” хэмээсэн. Суши түүхий загасаар хийгддэг учир шинэлэг байдлыг нь хэрхэн хадгалдаг тухай асуухад “Олон жилийн турш монголын шилдэг ресторануудад загас нийлүүлж ирсэн компанитай бид хамтран ажилладаг. Бүх бүтээгдэхүүн маань мэргэжлийн баримт бичиг, чанарын гэрчилгээтэй” гэв. “Сумо суши” нь эх орондоо 10 гаруй жил ази, япон хоолны газруудад ажиллаж байсан орос тогооч нартай гэнэ. Энэ бүхэн нь хоолны таваглалт, өнгө үзэмж, амт, чанараас нь ч харагдаж байлаа. Би тэдний яргай загасны стейк /15’000₮/, киото зууханд шарсан ролл /12’500₮/, мөн зууханд шарсан хясаа /10’000₮/, фрутти ролл /8000₮/-ыг нь захиалж, хоолноос ойрд аваагүй тансаг мэдрэмжийг авсан юм. Хүргэлтийн хувьд 30 минутаас нэг цагийн дотор ирдэг аж. Хотын замын түгжрэлээс ихээхэн зүйл хамаардаг ч тэд үйл ажиллагаандаа мопедыг ашигласнаар асуудлаа харьцангуй хөнгөн шийдэж байгаа гэнэ.

Roc caffeine bar Roc Caffeine Bar-ыг олж мэдмэгц нээгдээд удаагүй байгаа тус кофе шопыг тавдугаар сарын нэгэн цастай өдөр сонжлоо. Ингээд баристагийн ур чадвар шаардсан Сайфон кофег /7000₮/ нь захиалав. Миний ширээн дээр химийн туршилт хийх гэж буй мэт багаж хэрэгслүүдийг авчирч тавьсан мөч бол хамгийн сонирхол татсан хэсэг байсан юм. Нэрэгдэж буй усан дээрх кофены нунтагласан үр, түүнээс гарч буй тансаг үнэр... Энэ зуур бариста нь намайг кофены тухай бөөн бөөн мэдээллээр бөмбөгдчихөв. Хэдэн онд энэ нэрэгч бий болсон, ямар хүн зохиосон, эспрессо машин үүссэн түүх, хүн яагаад чанартай кофе уух ёстой юм гээд л... Тэсч ядан хүлээсэн мөч төдхөн ирж, би ч шинэхэн кофегоо амслаа. Сайфон кофены үрний өвөрмөц амт намайг өөрийн эрхгүй уулга алдахад хүргэсэн шүү. Нийслэлийн кофе шопуудад ховорхон таарах жинхэнэ кофены амтыг энд мэдэрсэндээ сэтгэл маш хангалуун байв. Цэсэн дээр нь дөрвөн төрлийн бургер байлаа. Эдгээрийг том хэмжээтэйгээр, эсвэл хоёр жижиг хэмжээтэйгээр авч болдог нь таалагдсан. Бейконтой бургер /15’900₮/-ийг нь захиалаад хүлээж байх зуураа ойр орчинтойгоо танилцлаа. Шилэн хананы цаана хоёр том кофе хуурагч, элдэв багаж төхөөрөмж байсан нь лабораторийн өрөө шиг л мэдрэмж төрүүлэв. Төдхөн амтат бургер маань ч ирлээ. Бидний сайн мэдэх гамбанзан дээр бургер болоод төмс, амтлагч байсан нь их хачин боловч яг таарсан сонголт мэт. Хотын төвд биш ч гэсэн боломжийн үнэ, амт чанар, найрсаг үйлчилгээнд нь татагдаад тэнд би ахин дахин очсоор байгаа. Нээгдээд удаагүй ч над шиг байнгын үйлчлүүлэгчидтэй болоод амжсан гэсэн. Кофены соёл болоод мэдлэгийг харамгүй түгээж байдаг энэ хамт олон удахгүй гараар нэрж чанах тусгай хэрэгслүүдийг худалдаалах аж. Залуусын дунд ид моодонд орж буй ДиЖэй нар болох Бодьхүү, Eamar, Enkoolion нар Roc Caffeine Bar-нд ДиЖэй воркшоп хийсэн нь олон хүний хүсэн хүлээсэн арга хэмжээ болсон юм. Цаашид ч Roc Caffeine Bar иймэрхүү арга хэмжээ зохион байгуулах төлөвлөгөөтэй байгаа юм билээ. ХУД, Гэрэлт хотхоны зүүн урд үзүүрт, Зайсангийн Сарнайх дэлгүүрийн эсрэг талд 99041165 Даваа-Нямд 07.00-23.45 ROC Caffeine Bar

SHOPPING

GET THE LOOK / ЗУН ЦАГ, ЗУН ЦАГ ГОЁХОН ДОО! / НООСОН ХИВС, ДОРОЖИЙГ ХЭРХЭН АРЧЛАХ ВЭ? Ноосон хивс, дорожийг хэрхэн арчлах вэ? Хонины ноосон хивс, дорож нь эдэлгээ сайн даадаг ч арчилгаа, цэвэрлэгээ шаарддагийг мартаж болохгүй. Иймд бид дараах зөвлөгөөг хүргэж байна.

GET THE

LOOK

Б.ЖИЖИ

/мэйк-ап артист, хувцасны дизайнер/

Хувцаслалтын хэв маяг, онцлог? Тухайн өдөр ямар ажилтай байгаагаас хамаарч хувцасладаг. Сүүлийн үед торон материалтай хувцас их худалдан авах болсон. Таны бодлоор хувцаслалт гэж юу вэ? Энгийн хувцас өмсөхөд амьдрал минь хэтэрхий богинодоно. Шивээснийхээ тухай сонирхуулна уу? Шивээс сонирхож, бас хийлгээд нэлээд удаж байна. Миний шивээс зарим хүнд их утгагүй санагддаг байж магад. Харин надад маш үнэ цэнтэй, утга учиртай зүйл юм. Зуны улиралд нийслэлийн аль хэсэгт очих дуртай вэ? Найз охидтойгоо уулзаж, ая тухтай газар сонин сайхнаа хуваалцаж суухыг л боддог. Яг онцолж оноох газар байхгүй ээ.

GET THE

LOOK

Б.ШИЖИР /Summit Computer Technology aka Kazuya

ХХК, маркетингийн менежер/

Хувцаслалтын хэв маяг, онцлог? Биед эвтэйхэн, энгийн хувцаслахыг илүүд үздэг. Хувцаслалтдаа баримталдаг хамгийн чухал зүйл бол өнгө. Сүүлийн үед хар өнгийг бусад өнгөтэй хослуулдаг болсон. Орчин үеийн залуус янз бүрийн стилиэр хувцаслах болжээ. Тэдэн дунд энгийн байна гэдэг нь өөрөө их онцлог гэж санагддаг. Таны бодлоор хувцаслалт гэж юу вэ? Хувцас, хувцаслалт гэдэг нь мэдрэмж, өөрийгөө илэрхийлэх илэрхийлэл юм уу даа. Тухайн хүний сонирхол, өнгө аясыг тэр чигт нь харуулах толь гэж ойлгодог. Шивээснийхээ тухай сонирхуулна уу? Би Visual Moon гэдэг япон урсгалаар тоглодог амьд хөгжмийн хамтлагтай байсан юм. Шивээс маань үүнтэй холбоотой. Баруун гар дээр могой, галт шувууны дүрслэл, зүүн гар дээр кой загас бий. Миний чээжний голд сарнай, мөн хохимой толгой байгаа. Сүүлд биеийнхээ зүүн талд гэйша шивүүлсэн. Эдгээр шивээс нь өөр өөрийн утгыг агуулдаг ч миний илэрхийлэл, бас нэгэн төрлийн сахиус болдог. Зуны улиралд нийслэлийн аль хэсэгт очих дуртай вэ? Зун болохоор нийслэл маань өнгө нэмээд, залуус ч хотоо чимээд сайхан байдаг. Миний хувьд яг онцолж очдог газар байхгүй. Зав гарвал залуусынхаа дунд хотынхоо өнгө төрхийг ажиглан алхах дуртай.

ЗУН ЦАГ, ЗУН ЦАГ ГОЁХОН ДОО!

уны амралтаа хэрхэн өнгөрүүлэхээ төлөвлөсөн үү? Юу ч төлөвлөсөн байсан биед эвтэйхэн хэрнээ материал, загвар сайтай, хамгийн гол нь халаасыг тань хоосолчихооргүй боломжийн үнэтэй зуны хувцаснуудыг сонгох хэрэгтэй. Америк Аутлет таныг урьж байна!

Эдгээр бүтээгдэхүүнүүдийг “Шопинг хөтөч”-өөс /Хуудас 98/ харна уу

53 Оюутан, сурагчдын зуны амралт эхэллээ. Эцэг эхчүүд маань хүүхдүүдээ эмээ, өвөө рүү нь, эсвэл хүүхдийн зусланд явуулахаасаа өмнө халуун наранд халахааргүй, цэвэр даавуун хувцастай эсэхэд нь анхаарлаа хандуулаарай.

100’000₮ + дээш худалдан авалтанд

Дэгжин бүсгүй та шорт, мини банзал өмсөхөөр шийдсэн бол үүн дээр битүү энгэртэй цамц төгс зохицно. Ийм хэв маягаар хувцаслаад оффистоо ирлээ гэхэд хэн ч таныг шүүмжилсэн харцаар харахгүй.

ЭМЭГТЭЙ ФУТБОЛК бэлгэнд аваарай

Хаяг: - БГД, Богд Ар хороолол, Америк Outlet - СБД, Нарны зам, S Outlets-ийн эсрэг талд Union Building - БГД, III, IV хороолол, Тумбааш төв - СХД, Саппоро төв, Голомт банкны ард талд Утас: 90000012, 88021236, 99074325

54 54

НООСОН ХИВС, ДОРОЖИЙГ ХЭРХЭН АРЧЛАХ ВЭ?

онины ноос нь хивс, дорожны үндсэн материал юм. Ноосон хивс, дорожны чанар нь хонины ноосны төрлөөс төдийгүй ээрмэлийн арга барилаас ч шалтгаалдаг. Чанаргүй ээрмэлийн аргаар хийгдсэн хивснээс эдэлгээний турш үхмэл үс хөвөрч гарах тал бий. Ноосон хивс нь дулааныг хэвийн түвшинд хадгалдаг, бат бөх, үснийх нь шинж чанар уян хатан гээд онцлууштай давуу тал ихтэй. Тэгвэл ноосон дорож ч мөн адил олон төрлийн давуу талтай аж. Нэн түрүүнд, ноосон дорож нь байгаль орчинд ээлтэй! Түүнчлэн гоёмсог, тансаг харагддагт нь хүмүүс ихээхэн татагддаг. Ноосон дорож айл гэрт зохимжтой харагдаж, элбэг дэлбэг байдлыг улам тодотгоно. Мэдээж та гэрийнхээ интерьерийн өнгө, өрөөнийхөө хэмжээ, нарны тусгал зэргээс хамаарч ноосон дорожоо сонгох хэрэгтэй. Та эрэлт хэрэгцээ, хүсэл сонирхолдоо тулгуурлан дорожныхоо загварыг тархиндаа нэгэнт төсөөлчихсөн бол дэлгүүр хэсч, төсөөтэй дорож хайж явахын оронд “Эрдэнэт хивс” компанид захиалга өгч цагаа хэмнэх боломжтой болжээ. Хонины ноосон хивс, дорож нь эдэлгээ сайн даадаг ч арчилгаа, цэвэрлэгээ шаарддагийг мартаж болохгүй. Иймд бид дараах зөвлөгөөг хүргэж байна. Танайх хүүхэдтэй, эсвэл гэрийн тэжээвэр амьтантай юу? Хэрэв тийм бол ноосон дорож танд хамгаас илүү тохирно. Учир нь, ноосон дорож дээр толбо тогтох нь бага бөгөөд халтирдаггүй, доргилт бага мэдрүүлдэг гээд олон давуу талтай. Хивсээ хэрхэн үргэлж цэвэрхэн байлгах вэ? Хивсийг хиртэж бохирдохоос хамгаалах хамгийн гол арга бол гадаа өмссөн гуталтайгаа гишгэхгүй байх явдал. Зөв бөгөөд тогтмол цэвэрлэгээ нь хивсний насыг 2-3 дахин уртасгадаг. Хивсээ хэрхэн зөв цэвэрлэх вэ? Хивсийг тоос сорогчоор тогтмол цэвэрлэнэ. Ингэхдээ тоос сорогчийнхоо үстэй сойзон хэсгийг ашигладаг. Ялангуяа шинэ хивсийг эхний 1-2 сар сайтар цэвэрлэх шаардлагатай. Хэрэв тоосыг тогтмол соруулахгүй бол тоос шороо хивсний гүнд шигдэж, хөлийн гишгэлтээр элс шороо хивсний үсийг таслан гэмтээж эхэлдэг. Энэ нь хивсний насыг богиносгож, өнгө үзэмжийг бууруулдаг юм. Хивсийг хэцэн дээр тохож тоос шороог нь гөвөхдөө чанга цохиж болохгүй. Үслэг гадаргууг доош харуулж өлгөөд, захаас нь сэгсэрч гөвөөд хэсэг хугацаагаар задгай агаарт байлгавал өнгө нь сэргэнэ.

55 Хивсний гадаргуу дээр сул, богино ширхэгүүд гарч ирэх нь юуг илтгэдэг вэ? Бүх шинэ хивсний гадаргуу дээр сул, богино ширхэгүүд болон үхмэл үс эхний үед ихээр гарч ирдэг. Энэ нь хэсэг хугацааны дараа арилах тул санаа зовох зүйл биш юм. Хивсэн дээр асгарсан шингэн зүйл болон хоолны үлдэгдлийг хэрхэн зөв цэвэрлэх вэ? Хивсэн дээр асгарсан шингэн зүйл болон хоолны үлдэгдлийг мохоо хутга, халбагаар хусч авна. Дараа нь чийгтэй алчуураар сайтар арчаад хатаана. Чийгтэй цэвэрлэгээ хийсний дараа хурдан хатаахын тулд хивсийг шалнаас өргөж агаар оруулах хэрэгтэй. Хивсийг хэзээ ч нойтон аргаар угааж болохгүй. Хивс цэвэрлэх зориулалтын шингэн савангаар цэвэрлэж, хуурай алчуураар сайн арчиж хатаах нь зохимжтой. Хатсаных нь дараа үслэг гадаргууг нэг чиглэлд самнана. Мөн чийгтэй хэсэг дээр хуурай салфетка тавьж хаттал нь байлгаж болдог. Хивсэн дээр тогтсон толбыг хэрхэн ул мөргүй цэвэрлэх вэ? Хивсэн дээр тогтсон толбыг ус хэрэглэхгүйгээр, цэвэрлэгээний шингэн бодисоор цэвэрлэнэ. Ус хэрэглэвэл толбо нүүх магадлалтай. Хивсээ угаалгын нунтагтай усаар угааж болох уу? Хивсийг зориулалтын бус нунтагтай усаар шууд угааж болохгүй. Зориулалтын бодисоор хуурай цэвэрлэх нь хамгийн тохиромжтой. Шууд ус шингээж угаах нь хивсний үслэг хэсэг болон ар талыг гэмтээж хивсний насжилтыг багасгадаг юм. Цэвэрлэх бодисуудыг тохирох тунгаар хэрэглэж, үлдэгдлийг хивсний гадаргуугаас сайтар цэвэрлэж авах хэрэгтэй. Хивсийг ямар ч тохиолдолд бусад төрлийн химийн бодис болон цайруулагчаар цэвэрлэж болохгүй. Цайруулагч бодис нь хивсний будгийг гэмтээдэг. Угаалгын нунтгаар цэвэрлэсэн үед үлдэгдлийг гадаргуугаас бүрэн салгахад хэцүү бөгөөд гадаргуу дээр үлдсэн үлдэгдэл нь бохирыг өөртөө ихээр татдаг. Автомат угаалгын машинд зориулсан угаагч бодисоор хивсийг цэвэрлэж болох уу? Болохгүй. Ихэнх автомат угаалгын нунтаг нь цайруулагч бодис агуулсан байдаг тул хивсний өнгийг алдагдуулдаг.

Хивсний эдэлгээний хугацаа юунаас хамаардаг вэ? Хивсний эдэлгээний хугацаа хивсний арын суурилалтын бат бөхөөс ихээхэн шалтгаалдаг. Хивсний жигд биш элэгдлээс хамгаалахын тулд үе үе 90 юм уу, 180 градус сольж байрлуулж байх хэрэгтэй. Эрүүл, аюулгүй, экологийн цэвэр бүтээгдэхүүнийг эрхэмлэх хандлага нэмэгдэж буй өнөө үед цэвэр ноосон бүтээгдэхүүний эрэлт хэрэгцээ эрс өсч байна. Гэвч чанарын бүхий л стандартыг хангасан хивс, дорож сонгохгүй л бол дээрх зөвлөмжүүдийг дагалаа ч хүссэн хэмжээнд хүрэхгүй байх талтай. Энэ тохиолдолд олон жил тогтвортой үйл ажиллагаа явуулж, технологийн хөгжил, бүтээгдэхүүний чанараараа олон улсад танигдсан үндэсний үйлдвэрлэгчээ сонгох нь хамгийн зөв шийдвэр болдог. Номин Юнайтед, III давхар, Чингисийн өргөн чөлөө, Хан-Уул дүүрэг, Улаанбаатар хот 17042, Монгол Улс, ш/х 2316 75777889, 99097889, 94037889, 94097889 www.carpet.mn, www.ntg.mn info@ntg.erdcarpet.com

LIFESTYLE

МИШЭЭСЭН ДАГИНА ШИГ МИНИЙ УЛААНБААТАР... / МОНГОЛЫН СҮҮЛЧИЙН ХААНЫ НЭГЭН ӨДРИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ БИЧИГ / ТЕАТРЫН ИРЭЭДҮЙ, ЗАЛГАМЖ ҮЕИЙНХНИЙ ИХ НААДАМ / НИЙСЛЭЛИЙН ЗААВАЛ ҮЗЭХ ЁСТОЙ ДУРСГАЛТ ГАЗРУУД Театрын ирээдүй, залгамж үеийнхний их наадам Олон орны театрын сургуулийн оюутнуудын хувьд өөр хоорондоо адилгүй ёс заншил, соёлын мэдлэгээ солилцон туршлагаасаа хуваалцсанаар ертөнцийг харах өнцөг нь ч тэлэгдсэн биз ээ. Ингэхэд, уг фестивалийн хөтөлбөр, арга хэмжээнүүдэд биеэр оролцсон залуус шинэ эриний театрын тавилт, найруулга, хөгжим, гэрэл, жүжиглэлтийн талаар ямар сэтгэгдэлтэй үлдсэн бол?

МИШЭЭСЭН ДАГИНА ШИГ

Миний Улаанбаатар... Уламжлалаас шинэчлэлд буюу нүүдэлчин амьдралаас суурин амьдралд шилжсэн монголчууд маань “хот” хэмээх ойлголтыг анх хэрхэн хүлээж авсан бол? Хотын иргэн болсон бид юуг мэдэж авах ёстой вэ? Бид үнэхээр хотын иргэн болж чадсан уу? Эдгээр асуултыг бид анхааралдаа авч бодууштай. Үнэндээ бид энэ талаарх нарийн ойлголтуудыг, тэр байтугай хотынхоо үүх түүх, ёс заншил, шилжилт суурьшлын үеийн сонирхолтой баримтуудыг ч мэддэггүй. Тийм болохоор хойч үеийнхэн маань ч энэ талаар ойлголтгүй, гадны үзэл суртал дор хүмүүжих вий гэхээс сэтгэл зовиурлана. Иймээс уг асуудалд бодитоор хандаж тодорхой ажил хэрэг болгож буй Улаанбаатар хотын музейг зорихоор шийдлээ. Тэд одоогоор ЕБС-ийн сурагчдад зориулан “Би хотын иргэн” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна.

лс орны хамгийн чухал баялаг бол хүн. Хүн амьдарч, сурч, ажиллаж байгаа газраа хайрлан хамгаалж, танин мэдэж, соёлоор өөрийгөө хүрээлүүлснээр улс орондоо хэрэгтэй олон зүйлийг хийдэг гэж боддог. Өндөр хөгжилтэй улс орнууд музей, урлаг соёлын газрууддаа ихээхэн ач холбогдол өгч, техник технологийн хөгжлийн дэвшлийг нэвтрүүлснээр олны анхаарлыг татдаг байна. Тэд хойч үеийнхнийхээ хүмүүжилд бодитоор хандаж, ихэвчлэн музейн ажлаар дамжуулан түүх соёл, боловсролыг түгээдэг юм. Ингэж улс орон, хот газрынхаа хөгжил цэцэглэлтийн төлөө сэтгэл зүрхээ

зориулдаг, өндөр боловсрол, хүмүүжилтэй боловсон хүчнийг бэлддэг байна. Энэ жишгийн дагуу Улаанбаатар хотын музей 2014 оноос НЗДТГ-тай хамтран музейн боловсролын ажлуудыг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Нэгэнтээ “Азийн цагаан дагина” хэмээгдэж асан Улаанбаатар минь хэдийгээр залуу хот боловч түүх шастир нь нэлээд содон, өвөрмөц. Хотынхоо түүхтэй бүтээлч, сонирхолтой арга барилаар танилцах нь сурагчдад танин мэдэхүйн болоод ёс суртахууны өндөр ач холбогдолтой. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэгч музейн хамт олон хотын төвийн болоод захын 17 сургуульд зочилжээ.

“Нийслэлийн төрсөн өдрөөр Улаанбаатар хотын түүхийг сурталчлах нэг өдрийн хичээл явагддаг учраас ЕБС-ийн сурагчид тодорхой хэмжээний ойлголттой байгаа. Мөн хотын төвийн сургуулийн сурагчид хотын захын сургуулийн сурагчдаас илүү мэдлэг, мэдээлэлтэй байгаа” хэмээн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлэхээс өмнө тус музейн эрдэм шинжилгээний ажилтнууд таамаглаж байв. Гэтэл бодит байдал дээр хэд хэдэн сонирхолтой ялгаа ажиглагджээ. Жишээ нь, хотын захад байдаг хүүхдүүд жанжин Д.Сүхбаатарын хөшөөг тойрсон арслангуудын тоог сайн мэддэг. Учир нь тэд хотын төв рүү хааяа орж ирдэг болохоор маш ажигч, гярхай байдаг аж. Эсрэгээрээ, хотын төвийн ихэнх хүүхэд уг асуултын хариуг мэдэхгүй байх жишээтэй. Хотын иргэн хүнд байх наад захын соёлын мэдэгдэхүүнүүдийг хүүхэд бүр тодорхой хэмжээгээр мэддэг, харин хотын үүсэл хөгжлийн явц, социалист Улаанбаатарын талаар түүхэн мэдлэг багатай байв. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ Нийслэл хүрээний газрын зургийг одоогийн газрын зурагтай харьцуулан сурагчдаар байршлыг нь олуулах, зуруулах, лекц унших гэх мэт арга барилаар нас насны ангилалд хичээл ордог байна. Хичээлийн хөтөлбөр маш сонирхолтой байдлаар явагддаг бөгөөд ирээдүйн хотоо бид Азийн цагаан дагина гэж нэрлэгдсэн шигээ гоё болгох хэрэгтэйг харуулдгаараа онцлогтой. Нийслэлд амьдарч буй бүх хүнийг уг хөтөлбөрт хамруулбал их зүгээр санагдсан. Хотын соёлын тухай сэтгэхүй, түүх соёлын мэдлэг хомс байгаагаас бидэнд хот, хөдөөгийн зааг ялгаа өдөр бүр мэдрэгддэг. Энэ соёлын өөрчлөлтийг ойлгуулж, түүх соёлыг таниулах зорилгоор олон нийтийг хамарсан цогц ажил явуулахад боловсон хүчин, нөөц бололцоо, санхүү, байрны дэмжлэг дутагддагаас зорьсон ажлын явц удааширдгийг олж харлаа. Соёлын ажлууд нэг үеэ бодвол эрчимтэй явагдаж байгаа ч цаашид олон нийтийн сонирхлыг татсан, чанартай, цогц үйл ажиллагааг байнга явуулж байх хүсэл төрсөн. Хотын иргэн гэж дуудуулахын тулд гурван үеэрээ хотод амьдарсан байх албагүй. Жинхэнэ хотын иргэн гэж хотынхоо нүх сүв бүрийг судалсан хүнийг ч хэлэхгүй. Гагц хотынхоо үүх түүх, ёс заншил, соёл уламжлалыг мэддэг, нийслэлээ гэсэн сэтгэлтэйг нь л хотын иргэн гэх болов уу. “Саарал хот” гэж гоочлогддог энэ л нийслэлийнхээ дурсгалт газар, өв соёлыг бид л хамгаалахгүй бол өөр хэн хамгаалах билээ. Хотын иргэний ухамсрыг өөрөөсөө эхэлж төлөвшүүлье! Нийтлэлийг: Д.Очгэрэл

МОНГОЛЫН СҮҮЛЧИЙН ХААНЫ НЭГЭН ӨДРИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ БИЧИГ Бид сүүлчийн хаан VIII Богд Жавзандамбынхаа тухай хэр сайн мэдэх билээ? Социализмын үед бид тухайн нийгмийн үзэл суртал шингэсэн үнэн худал нь эс ялгагдах цуу яриаг сонсож өссөн. Тэгвэл орчин цагийн залуус сүүлчийн хаанаа өөр өнцгөөс харахыг хүсч байна. Энэ зорилгоор Нийслэл guide Богд хааны ордон музейн эрдэм шинжилгээний ажилтан Ц.Гүнчин-Иштэй хамтран Богд хааны нэгэн өдрийн тэмдэглэл бичгийг бүтээлээ.

Б.Шарав

61 НААДМЫН ӨГЛӨӨ Олноо өргөгдсөний II он. Дэлгэр Монгол оронд зуны сүүл сар гарч, өнгийн цэцэгс дэнж алаглан найгаж, хүн малын зоо тэнийм сайхан цаг дор эдүгээ Их хүрээнд долоо хошуу Бат-Оршил өргөх, наадам үйлдэх өдөр тохиож байна. Талын монголчуудын тансаг торгон хувцас наадмын эрээн асар, гоёмсог чимэглэлт ноёдын сүйх, жууз, морь мал багшрах нь эгээ л өнгө өнгийн цэцэгс алаглах мэт нүд булаам аж. Монголчуудын үндэсний хувцас сүрлэг агаад тансаг, үлгэрийн гэмээр аяс бүрдүүлсэн нь магад дэлхий ертөнцийн хамгийн гойд нэгэн диваажин энд бүрдсэн мэт хэн хүний сэтгэлийг татан догдлуулам. Эрт цагаасаа л монголчууд ийм тансаг баян, сүрлэг, ялгуусан төрхөө хадгалж ирсэн мэт сэтгэгдэл ухаан бодлыг эрхгүй эзэмдэв. Чингис хааны байгуулсан их гүрэн өнөөг хүртэл сүр хүчин төгс уламжилж ирсэн мэт агаад Чин гүрний дарлал мөлжлөг энэ орныг дайрч гарсны сүүдэр ч үл бүртэлзэх нь хурсан олны хөл хөөр энэ бүхнийг илтгэх авай. Дэлхий даяарын нэгэн шинэ улс болон төвхнөж буй Монгол яг үнэндээ бол идэрмэг хүчирхэгийн туйлд хүрсэн догшин барс алгуур хүч тамир нь барагдан барагдсаар гүн нойрноо автаад эргэн сэрж буй нь энэ. Олон монголчууд төр улсаа төвхнүүлж тусгаар тогтнолоо зарлаж амьд бурхан хэмээн тахин шүтэх Богд Жавзандамба хутагтаа Олноо өргөгдсөн их хааны сэнтийд өргөн залсан үйл явдал саяхан боловч төрийн ёслол хүндэтгэл өнөө нэгэнт батжин тогтсон нь эл нийтийн том баяр цэнгэлээс илэрхий үзэгдэнэ. Хэдийвээр шинэ тулгар болоод гадаад дотоодын олон чухал асуудал

төдийлөн цэгцэрч амжаагүй ч нийт монголчуудын итгэл сүсэг төгс буй нь өнөөдрийн эл явдлаас бэлхнээ харагдах аж. Эл өдрүүдэд Хүрээ олны хөлд илүүтэй дарагдаж хар, шар, гадаад зүсэн зүйлийн хүмүүс холхилдох ба зүүн хүрээний голд Богд хааны Төрийн Шар ордны урд тусгайлан бэлтгэсэн талбайд элдэв янзын асар майхан алаглах бөгөөд хойморт сүглийх хааны шар асар юу юунаас илүү нүдэнд тусах ажээ. Зуны дэлгэр цагт хаан, хатан хоёр Өндгөн сүргийн бэлчээр дэх Хайстай лавиран хэмээх Улаан ордноо голлон суух ба тэндээс тун удахгүй хаан, хатан нарыг залах сүрт ёслол эхэлнэ. ХААНЫ ЗУНЫ ӨРГӨӨ Хайстай лавиран хэмээх зуны гойд сайхан ордонг Богд хаан ширээнд суухаасаа 10аад жилийн өмнөөс тордон тохижуулж, улмаар зусланд суудаг болсон энэ ордон бол хаан, эх дагины хамт суух бусад ордноос ихээхэн өвөрмөц, бас нэлээд иргэний шинжтэй тансаг орд юм. Хааны бусад орднуудын адилаар энд ч бас нэгэн өнгө зонхилох ба бүх зүйл нь улаан өнгө давамгайлдаг тул Улаан ордон хэмээх болжээ. Хааны эл ордонд төрийн үйл хэрэг хэлэлцдэггүйгээс гадна төдийлөн зочид хүлээн авдаггүй байна. Ордны үүдэнд хааны торгон цэргүүд хэдийнэ жагсаалаа эзлэн ярайтал эгнэжээ. Мөн хаан, хатны залрах гоёмсог шар сүйх тэрэгнүүдийг морьдод хөллөснөөс гадна хааны шадар хиа нар жагсаалын туг, тамганы морьдын чимэглэл сэлтийг нягтлан шалгаж байгаа нь үзсэн хүний цөс хөөрч сэтгэл догдлуулам сүрлэг аж. Дотоод яам тэргүүлэн таван яам, Их

хүрээний Эрдэнэ Шанзудбын газрын хүмүүс хааны хөсөг аялахад бэлэн болсныг айлтгахаар ордны зүг яаруухан алхацгаалаа. Ордны хашаанд тусгай зориулалтын гэр тугдамууд, тэжээвэр амьтдын саравч зэрэг зүйлс харагдана. Богд хааных маш олон өргөмөл хүүхэдтэй ба тэднээс Ламьяа, Ялгуусан лам, Чин бишрэлт лам хэмээх хүүхдүүд гойд дотно халамж дор торнино. Тэд Богд хааныг “Онжоо”, эх дагиныг “Алиа” хэмээн авгайлах бүлгээ. Хааны тэдгээр үрс чамин тансаг үндэсний хувцсаа өмсөн хөл хөөр болон ордны хашаан дотор шуугилдан тоглоно. Явсаар хоёр давхар цагаан байшинд ороход гурван донир тосч аван улаан цэмбэ дэвссэн нарийхан шатаар дээш дагуулан өгсөж хоёрдугаар давхарт хүрлээ. Шатны дагуу болон үүдний өрөөнүүдэд тэжээмэл болон зүсэн зүйлийн амьтдын садга, ваараар урласан ноход болон муур тавьсан харагдана. Шатны тавцан дээр зулын цөгц, бурхан болон шарын шашны эд өлгийн янз бүрийн зүйл өрөөтэй жижгэвтэр гүнгэрваа тавьжээ. Хятад, европ тавилгаар дүүргэж, дорно дахины, гол төлөв хятадын бүтээлүүд ваар сав, хатгамал, гэрэл зураг тавьсан тавиур, шүүгээ, ширээнүүд өрсөн хоёр талаасаа гэрэлтэй багавтар танхимд зочдыг оруулав. Хамгийн наад талд нь бие бялдрын танхимд байдаг шиг хүний биеийн дотоод бүтцийг харуулсан том загвар, бас чоно, барс, матар, сармагчин, зэрэг янз бүрийн амьтны садгууд харагдана. Дуудлага худалдааны танхим, амьд амьтны музей хоёр энд холилдсон мэт байх аж. Богд хаан энэ өглөө эртлэн дээшилж, ордны цэцэрлэгээр хэсэгхэн

62 саатаад дараа нь эх дагина болон өргөмөл хүүхдүүдийн хамтаар өглөөний зоог гүнцэг барьжээ. Хааны өглөөний цай нь нийтлэг монголчуудын адил зунд хөнгөн цагаан хоол голлоно. Танхимын хойморт зассан сэнтий дээр хаан алтан шаргал хоргой дээлтэй заларч, хажууд нь эх дагина мөн ийм дээлтэй сэнтий дээрээ сууж зочдыг хүлээн авав. Хутагт алтан очиртой таван талт титэм асааж, бараан шил нүдэндээ зүүжээ. Эх дагина хааны нэгэн адил гоёмсог титэм толгой дээрээ тавьсан байв. Албаны улсыг ахлан яваа хүн Богд хаан болон эх дагинад ойртон хадгаа өргөн бариад хаан, хатан нарын амар мэндийг айлтган мэндчилээд тусгайлан зассан алтадмал суудал дээр суулаа. Тэдний яриа дөнгөж эхэлж байхад л эх дагина инээмсэглэн дөхөж ирээд аягатай цай, чихэр өгсөн билээ. Хаан, хатан хоёрын аль аль нь ихэд эелдэг чөлөөтэй байв. Хутагт хэлэх үгээ эрж хайх мэт яриагаа таслан намуухан дуугаар шахмал хоолой гарган ярих аж. Хааны шадар сойвон сэнтийний дэргэд хоёр гараа элгэндээ аван ихэд хүндэтгэлтэй царайтай зогсох бөгөөд эзэн хаанд Төрийн Шар ордонд морилох цаг болсныг дуулгахад тэрбээр хааныг сэнтийгээс түшиж буухад нь туслав. Эх дагина илүү чөлөөтэй, эелдэг зантай байж, инээмсэглэн ёслолын хүрмээ нөмөрч, явахад бэлэн болов. Богд хааныг амьд бурхан гэж үздэг, түүнийг бурхан лугаа адил ид шидийн хүч чадалтай гэж үздэг ард олонд түүний нэр нөлөө асар хүчтэй байсан юм. Богд хааныг ажваас ширүүн төрхтэй өөрийн бат нут үзэл бодолтой хүн шиг харагдаж байлаа. Эх дагина маш ухаантай, бас Богд хаан хараа муутайн улмаас хатан түүнд үлэмж нөлөөлж түшиг тулгуур нь болж байлаа. БАГА ХӨСГИЙН АЯЛАЛ Хаан хатан хоёр шадар бараа бологсдынхоо хамт ёслолын сүрт хувцсаа тунаруулан алгуурхан хөдөлж ордноос гарахад хааны шар торгон шүхэр, хатны тогосын өдөн шүхрийг барьсан хиа нар хаан хатан нарын ард цуваанд нэгдлээ. Ордны хашааны үүдэнд хөсөг нэгэнт бэлэн болсон бөгөөд хаан болон хатныг тус тусын сүйхэнд залж цуваа хөдлөхөд бэлтгэв. Эл жагсаалыг таван яамнаас томилсон хүмүүс хариуцах бөгөөд шадар сайдууд сэлэм зүүж өмнө удирдаж, жагсаал захирах түшмэдийг нэр заан гаргаж олон жагсаалыг тэгшлэн жагсаав. Хөсгийн жагсаалын өмнө этгээдэд Олноо өргөгдсөн Богд хаант Монгол улсын төрийн далбаа, бунд хорол, Гүрмийн туг, дэргэдийн туг, бага туг, их цагаан хиур тэргүүтнийг барьсан хүмүүс хоёр этгээдэд Их шар хийр хошоод, төвд хийр гурваад, барсын сүүл хошоод, хөгжим бишгүүр нэжгээд, жагсаал залах хүн 35, өмнө удирдах элбэрэлт хүлэг морь 4, дайвар хүлэг хошоод, түүний хойноос жагсаалын түшмэл зайсан хүлэгч 12, жагсаал захирах донир 1, сүйх залах хиа лам 16, есөн луут тохигор ишт гар шүхэр 1, шар луут торгон шүхэр 1, тогосын өдөн шүхэр 1, шүхэр өргөх түшмэл лам 6, жагсаал залах түшмэл, зайсан, тайж 10 хүн хоёр хажуугаар нум саадагтай жагсаж, бараа болон бага хөсөг алгуурхан урагшилж Шар ордны зүг дээшилвэй. Бага хөсгийн аялал хэмээх уг сүрт жагсаалыг үзэж сонирхохоор эгэл ард лам нараас эхлээд гадаадын иргэд ч цөм зам дагуу эгнэн жагссан нь бүхэлдээ нэгэн том ёслол болох аж. Сүрт жагсаалын тэргүүнд толгой өндөрт түүчээлэх улсын далбаа алгуурхан намирч зуны өглөөний хурц шаргал нарны шижир туяанд хараа булаан

урагшилсаар дунд голын өтгөн ногоон ширгэн дундуур алсарч одлоо. БАТ-ОРШИЛ ӨРГӨХ ЁСЛОЛ Бага хөсгийн цуваа олон далбаа намируулан сүрт жагсаалаар Шар ордны зүг дөтлөн ирлээ. Хаан морилох үест ёслолын жагсаал жагсан, хөгжим өргөн их мөргөлийн ёсоор угтав. Сүйх тэрэг ирж зогсонгуут Богд хааны шадар сойвонгууд сүйх тэрэгний гишгүүрээс цогчин дуганы үүд хүртэл урт шар торгон хивс дэлгэн дэвсэв. Дотоодын зэрэг таван яамны сайдууд дөрвөн аймгийн хан, бусад ноёд, лам нар жагсаалыг тосон эгнэхүйд Богд хаан сүйх тэрэгнээсээ бууж, эх дагины гараас хүндэтгэлтэйеэ түшин буулгаад, угтагсадтай хариу мэнд мэдэлцээд цогчин дуганы их танхимыг чиглэн намбалаг алхлаа. Хэдэн бурханы шавь нар гартаа асаалттай зул барин өмнө нь замчлан алхаж, төрийн хэргэмтнүүдийн цуваа ч бас нийлжээ. Богд гэгээн эх дагина хоёул, хоёр алтадмал хааны ба хатны их сэнтийд тухлан залрангуут бүх хүмүүс босч толгой гудайлган гурван удаа бөхөлзөн ёслон хүндэтгэв. Их дуганы хойд эгнээнд хамба хутагт, цорж лам нар, өмнө этгээдэд олон сайд, хан, ван, эрдэнэ шанзодба, Да лам, гүн, лам нар зүүн этгээдийг тэргүүн болгож зэрэг дэвээр байрлан сууна. Өмнө дундад хаалганы зүүн этгээдэд тэргүүн, дэд сайдын хатад, олон ван гүнгүүдийн хатад эгнэн суух ба эд бүгд баруун этгээдийг тэргүүн болгож хойд зүг хандан суужээ. Ингээд Бат-Оршил өргөх ёслол үйлдэв. Эхлээд Бат-Оршилын ном уншиж, Хамба номун хан, тэргүүн сайд, хан, эрдэнэ

63 шанзодба нар их мандлыг арвай будаагаар бүрхүүлж дээр нь Аюуш бурхан тавьсан их мандлыг барьж бүх Халхын өмнөөс Гэгээнтэнд өргөн барьж Түшээт ханаас: “Халхын дөрвөн аймгийн хан, ван, бэйл, бэйс, гүн, засаг, хар, шар олон бүгдээр өвдөг сөгдөн, ерөөлийг дэвшүүлэн, энэхүү мянган лангийн мандлыг өргөн барьж байна. Өнөд оршин гийгүүлэн зохиож, өршөөн соёрхож хайрла, олон бүгдийгээ” хэмээн ерөөл айлтгав. Ийнхүү түшээт хан ерөөл дэвшүүлэхэд бусад олон вангууд ард нь зогсон гэгээнтний сангаас авсан жижиг мандлыг барьжээ. Богд хаан нүүрний хувирал үгүй төв ихэмсэг байдлаар Аюуш бурханыг дээрээс нь аваад мандал арвайнаас атгыг авч цацахад хоёр талын улс бүгдээр “Хаан эзэн бурханы хутгийг олтугай” гэцгээв. Дээдсийн адистад талархаад нийтээр хаанд албатын ёсоор хадаг өргөн мөргөнө. Харин энэ үед олон аймаг шавиас Бат-Оршил өргөх ёсны номыг жагсаан оруулж өргүүлдэг байна. Мяндагтангуудын өргөн барьсан өргөл барьцыг, Богд хаан мөн л нүүрний хувиралгүй хүлээн авч шадар сойвонгууд түшиж цааш хураах авай. Үүний дараа залгуулан Бат-Оршил наадамд барилдах олон бөхийг гаднаас алгуур оруулж хаанд мөргүүлэв. Монгол улс бөх барилдах хавтай бүлгээ. Хурсан олны дуу шуу нийлж, олон бүгдээр баярын сэтгэл цогцлоохын сацуу Их дуганд зоог, цай, тараг, айраг, идээ зүйлийг буулган шагнав. Аймаг шавийн олон ван гүн, түшмэдэд тусгайлан хишиг шагнаж хурим хуримлавай. Их дуганы гол хойморт төв ихэмсэгээр заларсан Богд хаан, эх дагинатан нар хааяа ганц нэг үг өөр хоорондоо солилцож үзэгдэх ба энэ бүх ёслолыг

эртнээс Эрдэнэ шанзодбын газраас хөтлөн зохион байгуулна. Хурим хуримлах ёслолд Шанзодба, Да лам, сайд нар, хан ван, гүнгүүдэд ёслолын цай идээ, хадаг, айраг, арз өргөн барьж, ерөөлийн зайсан лам хүнгэнэсэн цээл хоолойгоор дэлгэр ерөөлийн үг хэлж хөгжмийн түшмэл хөгжим үүсгэсэн хойно олон чуулган дарга нар босч хамба номунхан, дэд хамба, эрдэнэ шанзодба, Да лам нарт ёслолын идээ, хадаг, айргийг сууж өргөнө. Ийнхүү Бат-Орших ёслол өндөрлөж, хурсан олон Бат-Оршил өргөх ёслолын наадамд бэлтгэхээр Их дуганыг нэгэн зэрэг орхин гарна. Хаан хийгээд хатан нар өндөр сэнтийгээс бууж илэрхий сүйхэнд заларч Их дуганаас Ногоон лавиран тийш зорчин ирэхүйд мөн Сойвон лам нар хаан болоод хатныг ихэд хүндэтгэлтэйеэ түшин буулгаж лавирангийн дотор залав. Хэдхэн цагийн дараа Бат-Оршил өргөх ёслолын наадмын хүчит бөхийн барилдаан эхэлтэл хаан хатан хоёр ёслолын нүсэр хувцсаа түр хөнгөлж, хөнгөн зоог барьж алжаал тайлан амсхийнэ. Богд хаан Бат-Оршил наадамд тун дуртай тул халхын ноёд жил бүр Бат-Оршил наадам зохиох болсон юм. Их баярын ёслолыг ийнхүү хүрээнд Батцагаан хэмээх их дуганд, хүчит бөхийн барилдааныг Шар ордны өмнө хийх ба хожим дэлгэр наадмыг Хүй мандалын газар очиж үйлддэг болжээ. БАТ-ОРШИЛ НААДАМ Хааныг ордноос жагсаалаар залсан ноёд түшмэд энэ удаад ч мөн хааныг Шар ордны Ногоон лавирангаас Эх дагины хамтаар илэрхий сүйх тэргэнд залж Шар ордны өмнө талбайн төв хойморт зассан төв асарт ёслон авчрав. Хаан хатан хоёр асарт зассан сэнтийд залрахуйд сэнтийн өмнөх өндөр ширээнд хүндэтгэлийн зоог цайг олон донир, соёгууд багтаж ядтал өрөв. Чингээд лам нар ном уншиж бүрээ бишгүүр цан хэнгэрэгээ дэлдэж, бөхийн оноог эрдэнэ шанзодба нарт толилуулж болгоолгон, бөх барилдуулах соёрхолыг Богд хаанд айлтгамагц засуулууд наадмын талбай дээр гарч ирэв. Бат-Оршил наадамд талын 30, бүгд 60 хүн эгнэж зогсоод бөхөө хүлээнэ. Бөхчүүд барилдан давах бүрийдээ үзэсгэлэнтэй сайхан дэлж дэвсээр гүйн ирж Богд хаан, эх дагины асрын өмнө гурвантаа мөргөж ёслон малгай өмсөж шагнасан боов боорцгийг авч хоёр талын хүмүүс болон давсан бөхийн нэрийг бичин суугаа түшмэдийн зүг цацав. Бөхийн барилдаан өрсөлдөөнтэй ширүүн өрнөх ба талбайг тойрон зассан ноёд ихэсийн асар тэдгээрийн араар тойрон бүчсэн олон өөр өөрийн бөхийг дэмжин уухай хашгиралдах ба монголчууд бүгд хаан, харцгүй энэхүү ид хавийн тэмцээнийг нүдээ ч үл цавчих мэт тун анхааралтай үзэх бөгөөд сэтгэл хөдлөлөө шууд ил цагаан огцом хөдөлгөөн, чанга хашгирах дуугаар хурц илэрхийлэх нь нүдэнд тусна. Монголын сайд, ван, гүн нар бүгдээр хурж Богдод Бат-Оршил өргөж бөх барилдуулах нь зарлигаар тахигдсан багш хийгээд олноо өргөмжлөгдсөн хааныг хүндлэн эрхэмлэж буй үйл учир Богд хааны бөхийг монголын хануудын бөхийн дараа гарган барилдуулдаг болжээ. Бат-Оршилын бөхийн барилдааныг хоёрын даваа дуустал ноёд түшмэд мэдэж онооно. Гурвын даваанаас эхлэн бөхчүүд цолны эрэмбээр дараалал гаргаж, амлан авч барилдана. Энэ жилийн Бат-Оршил наадамд олон ч бөх барилдлаа. Түшээт хан

64 аймгийн Уламбаяр арслан, “Их Монгол” Х.Шаравжамц аварга, Сэцэн хан аймгийн С.Чүлтэм, Х.Буянтогтох гээд Бат-Оршил наадмын алдар цолтнууд олон ч барилдлаа. Наадмын бөхчүүд дотор олноо Мөррэнцэн хэмээн алдаршсан Сэцэн хан аймгийн Сүжигт бэйсийн хошууны М.Дашрэнцэн арслан, Түшээт хан аймгийн дайчин вангийн хошууны “Мундаг” хэмээх Ц.Лувсандаш арслан нар Бат-Оршил наадмын олон хүчтэнээс тунаж үлдэв. Ийнхүү М.Дашрэнцэн арслан 11 дэх даваагаа авч, хоёр дахь удаагаа түрүүлж аварга цолонд хүрсэн ажээ. Энэ жилийн Бат-Оршил наадамд 1064 бөх эд хавыг үзэн барилдсан юм. Богд хаан хүүхэд байхын бөхөд дуртай тул энэ наадмын олон хүчтэний барилдааныг тун ч сэтгэл тааламжтай үзэж баяслаа. Түрүү бөхийн байнд Атан тэмээ нэг, морь нэг, хөө хуяг нэг, бүхэл торго нэг, хонь, хадгийн хамтаар олголоо. ЖАРГАХ НАРАН Ийнхүү Бат-Оршил наадмын бөхийн барилдаан өндөрлөж, хурсан олон түрүү бөхийг бүчлээ. Хааны жагсаал ч бэлэн болж хаан, хатан нар мөнөөх бага хөсгийн жагсаалаар зуны ордон руу заларлаа. Хүрээнд нар хэдийнэ уулын цаагуур орж, тэнгэрийн хаяа нилдээ улайрах нь маргааш бас нэгэн сайхан өдөр болохыг дохиолох аж. Маргааш эрийн гурван наадмын нэг сур харвааны өдөр ба монголчууд эртнээс харваж намнахдаа хавтай тул хэн хүнгүй сэтгэл дэнслэн хүлээж буй биз ээ. Хаан хатан хоёр ёслолын сүрлэг хувцас тэргүүтнийг сольж, өдөржин суусан биеийн алжаал тайлж ордны цэцэрлэгээр зугаалж,

зарим тэжээвэр амьтан, заан, шувууд зэргээ эргэж тойроод харуй бүрийд ордондоо залрав. Олон шадар сойвонгууд дээдсийн нойрсох өргөөг бэлдэж, үдшийн залбирал үйлдэж зул сэргээн асаалаа. Маргааш сурын харваа эхлэх тул хэн бүхэн өглөө болохыг хүлээх мэт. Хамгийн сүүлд Хүй голын баруун этгээд Магнаг толгойн энгэрт морины наадмаар энэ Бат-Оршил өргөх ёслол, наадам өндөрлөх бүлгээ. Монголын шүтээн оройн дээд Богд болой. Монголын сайхан дэлгэр тансаг зун болой. Монголын цэнгэл эрийн гурван наадам болой.

Богд хааны ордон музейн эрдэм шинжилгээний ажилтан Ц.Гүнчин-Иш /XVIII-XIX зууны түүхэн эх сурвалж тэмдэглэлийг түшиглэн Монголын сүүлчийн хаан их сууринд суусны II оны Бат-Оршил өргөх ёслолын үйл явдлыг сийрүүллээ/.

ЗОРЬЖ ҮЗЭХ ЁСТОЙ

ХӨШӨӨ ДУРСГАЛУУД

а энэ зун ямар дурсгалууд үзэхийг хүсч байна вэ? Бид танд энэ зун Улаанбаатар хотод зорьж үзэх ёстой дараах таван хөшөө, баримлыг санал болгож байна: 1. Д.Сүхбаатарын морьтой хөшөө 2. Х.Чойбалсангийн хөшөө 3. Зөвлөлтийн дайчдад зориулсан дурсгалын хөшөө цогцолбор 4. Эмнэг сургагч баримал 5. Ажилчны алдар хөшөө

Дээрх дурсгалын жагсаалтад бидний байнга очдог, эсвэл хажуугаар нь өнгөрдөг, сонсож байсан дурсгалууд багтсан. “Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд Улаанбаатар хотын музейгээс эдгээр дурсгалын мэдээллийг бэлтгэж, сошиал медиагаар дамжуулан иргэдэд хүргэхээр ажиллаж байна. Энэ удаад таван хөшөө баримлаас монгол хүний бүтээсэн орчин цагийн анхны хөшөөнүүд болох Д.Сүхбаатар, Х.Чойбалсан нарын хөшөөний түүхийг танилцуулъя.

67 Бүтээсэн он: 1946 он Бүтээгч: С.Чоймбол Хэнд, ямар үйл явдалд зориулсан: Ардын хувьсгалын 25 жилийн ойн хүрээнд Улсын бага хурлын тэргүүлэгчдийн дарга, Монгол улсын ерөнхий сайд Хорлоогийн Чойбалсанд зориулан босгосон. Яагаад бүтээсэн: Улс төр, нийгэм, цэргийн нэрт зүтгэлтэн, 1921 оны Ардын хувьсгалыг удирдан зохион байгуулагчдын нэг, ХХ зууны эхний хагас дахь Монголын удирдагчдын нэг Х.Чойбалсангийн алдар гавьяаг мөнхжүүлж, монголын улс төр, нийгмийн шинэчлэлийг удирдан жолоодсон гавьяаг нь үнэлж бүтээсэн. Хөшөөг энэ газарт босгох болсон шалтгаан: Х.Чойбалсан нь ХХ зууны эхний хагаст Монголын нийгмийн шинэчлэлийг Х.Чойбалсан удирдсан тул 1942 онд байгуулагдсан анхны их сургуулийг түүний нэрэмжит болгож, өмнөх талбайд нь хөшөөг босгосон. Хөшөөний иж бүрдэл: Хөшөө нь суурийн талбай, хөшөөний суурь, хүрэл хөшөөнөөс бүрддэг. Хөшөөнд юуны талаар дүрсэлсэн бэ? Зүссэн боржин чулуугаар хийсэн тойрог хэлбэрийн шаталсан суурин дээр зургаан талт боржин чулуун босоо суурь, түүний дээр хүрэл хөшөөг байрлуулсан. Цэргийн шинель өмсөж, шинелийн баруун энгэрээс баруун гараараа барьж, зүүн гартаа хуйлсан цаас барин зогсож байгаагаар түүнийг урлажээ. Шинелийн энгэр задгай байх бөгөөд дотор цамцныхаа энгэрт маршал одон медалиуд зүүсэн байгааг харуулжээ. Хөшөөний суурийн урд хананд “Х.Чойбалсан” гэсэн бичигтэй. Хэмжээ: Суурь, хүрэл хөшөөний нийт өндөр: 6.15 метр Х.Чойбалсангийн хүрэл хөшөөний өндөр: 3.35 метр Хүрэл хөшөөний өргөн: 1.25 метр Хөшөөний дугуй суурийн өндөр: 2.1 метр Хөшөөний дугуй суурийн өргөн: 0.94 метр Доод суурийн өндөр: 0.7 метр Байршил: Сүхбаатар дүүргийн VIII хороо, Ж.Самбуугийн гудамж, Их сургуулийн гудамжны уулзварын зүүн хойд талд байдаг. Солбилцол: N47 55 20.9 E106 55 6.9 Онцлог: Монгол хүний бүтээсэн орчин үеийн анхны хөшөөний нэг бөгөөд Х.Чойбалсанг амьд сэрүүн байхад босгосноороо онцлог. 2011 онд хөшөөг шинэчилж, хүрлээр бүрсэн. Жил бүрийн хоёрдугаар сарын 8 буюу Х.Чойбалсангийн төрсөн өдрөөр уг хөшөөнд цэцэг өргөж, хүндэтгэл үзүүлдэг байна.

Бүтээсэн он: 1946 он Бүтээгч: С.Чоймбол Хэнд, ямар үйл явдалд зориулсан: Ардын хувьсгалын 25 жилийн ойг тохиолдуулан Монголын үндэсний баатар Дамдины Сүхбаатарт зориулан босгосон. Яагаад бүтээсэн: Төр, цэргийн зүтгэлтэн, 1921 оны Ардын хувьсгалыг удирдан зохион байгуулагчдын нэг Д.Сүхбаатарын алдар гавьяаг мөнхжүүлэх, түүгээр дамжуулж Ардын хувьсгалын үйл хэргийг сурталчлах зорилгоор бүтээсэн. Хөшөөг энэ газарт босгох болсон шалтгаан: Хувьсгалчид 1921 онд Нийслэл хүрээ, одоогийн Улаанбаатар хотод орж ирэхдээ энэ газарт шинэ талбай байгуулж, модон индэр засч, индэр дээрээс Ардын хувьсгалыг олон нийтэд тунхагласан. Энэ хувьсгалыг удирдан зохион байгуулагчдын нэг нь Д.Сүхбаатар байв. Хөшөөний иж бүрдэл: Суурийн талбай, хөшөөний суурь, арслан, төмөр гинж, хүрэл хөшөө болон хөшөөний суурийн урд, хойд талын хананд буй ингэмэл, зүүн талын хананд буй бичээс зэргээс бүрдэнэ. Хөшөөнд юуны талаар дүрсэлсэн бэ? Д.Сүхбаатар жанжин морь унаж, баруун гараа дээш өргөж, цэргүүддээ үг хэлж байгаагаар хөшөөг дүрсэлсэн. Хөшөөний суурийн хойд хананд Д.Сүхбаатар тэргүүтэй хувьсгалчид Индэрийн талбай дээрээс ард иргэдэд хувьсгалын үйл хэргийг ухуулан сурталчилж байгааг, урд хананд Д.Сүхбаатар Ардын журамт цэргийг удирдан эх нутгаа гамингуудаас чөлөөлж байгааг харуулсан зэс ингэмэлтэй. Төмөр гинжээр холбогдсон 14 арслан нь хөшөөг хамгаалж буйг бэлгэджээ. Хэмжээ: Урт: 4.1 метр Өргөн: 1.85 метр Өндөр: 10.62 метр Морьтой хөшөөний өндөр: 4 метр Байршил: Сүхбаатар дүүргийн VI хороо, Төв талбайн дунд байдаг. Солбилцол: N47 55 7.8 E106 55 3.6 Онцлог: Д.Сүхбаатар болон түүний хувьсгалын үйл хэргийг дүрсэлсэн уг хөшөө нь орчин цагийн монгол хүний бүтээсэн анхны хөшөө гэдгээрээ онцлогтой. 2011 онд хөшөөг шинэчилж, эдэлгээг удаашруулах үүднээс хүрлээр бүржээ. Жил бүрийн хоёрдугаар сарын 2-нд уг хөшөөнд хүндэтгэл үзүүлж, долдугаар сарын 10-нд цэцэг өргөх ёслолыг зохион байгуулдаг. Улаанбаатар хотын музейтэй хамтран бэлтгэв.

ТЕАТРЫН ИРЭЭДҮЙ, ЗАЛГАМЖ ҮЕИЙНХНИЙ ИХ НААДАМ 2016 оны тавдугаар сарын 18-23-нд Улаанбаатар хотноо Азийн театрын боловсролын төв /АТЕК/-ийн их уулзалт, фестиваль амжилттай зохион байгуулагдлаа. Олон орны театрын сургуулийн оюутнуудын хувьд өөр хоорондоо адилгүй ёс заншил, соёлын мэдлэгээ солилцон туршлагаасаа хуваалцсанаар ертөнцийг харах өнцөг нь ч тэлэгдсэн биз ээ. Ингэхэд, уг фестивалийн хөтөлбөр, арга хэмжээнүүдэд биеэр оролцсон залуус шинэ эриний театрын тавилт, найруулга, хөгжим, гэрэл, жүжиглэлтийн талаар ямар сэтгэгдэлтэй үлдсэн бол?

АТЕК-ийн өндөр босго

СУИС-АТЕК-т

Азийн театрын боловсролын төв /Asian theater education center ATEC/ нь Ази Номхон далайн бүсийн театрын урлагийн хөгжлийг тодорхойлох, их дээд сургуулиудын боловсролын чанарыг сайжруулах, туршлага хуваалцах, хамтын ажиллагааг тэлэх зорилгоор 2005 онд үйл ажиллагаагаа эхлүүлжээ. Тус төв нь Бээжингийн Драмын төвийн академи, Японы театр хөгжмийн урлагийн сургууль, Солонгосын Чунчоны урлагийн их сургууль, Хонг-Конгийн театрын сургууль, Сингапурын Нанг-Янгийн театрын академи, Америкийн Нью-Мексикийн урлагийн сургуулиудаас гадна 17 орны гишүүнчлэлтэй. АТЕК нь санал тавьсан сургууль бүрийг эгнээндээ нэгтгэдэггүй. Тэд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн, эх орондоо шилдэг нь гэгддэг сургуулиудаар биеэр зочилж байж сонгон шалгаруулдгаараа онцлогтой. АТЕК хоёр жил тутамд театрын сургуулиудын дунд оюутны их наадмыг зохион байгуулж, байр эзлүүлж дүгнэдэг. Оролцож буй залууст шинэ санаа сэдэл өгч байдгаараа уг наадам ач холбогдолтой.

СУИС нь 2009 оноос ажиглагч орноор элсэж, үйл ажиллагаа, хэлэлцүүлэгт оролцож, улмаар хамгийн идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг, хүчтэй өрсөлдөгчдийн нэг болжээ. АТЕК-ийн ерөнхийлөгч Ши Шианг 2016 оны театрын фестиваль, чуулгыг зохион байгуулах саналыг СУИС-ийн төлөөлөгчдөд тавьснаар СУИС, БСШУЯ, УДЭТ, ҮДБЭЧ, хувийн хэвшлийн газрууд хамтран амжилттай хэрэгжүүллээ. Монгол улсад Дэлхийн театрын боловсролын II чуулган, Азийн театрын сургуулиудын IV наадам зохиогдсон нь театрын урлагийн АСЕМ гэж хэлж болохуйц өргөн цар хүрээтэй үйл явдал болсон юм. Хүрэлцэн ирсэн 150 зочид төлөөлөгчид, СУИС-ийнхны хувьд шинэ эриний театрын хөгжлийг мэдэрч, ойлгон, урлагийн төлөөх халуун сэтгэлийг бадрааж өгсөн сайхан өдрүүд байв. “АТЕК-2016”-гийн хүрээнд театрын сургуулиудын захирлуудын уулзалт, судлаач, шүүмжлэгч, багш нарын ерөнхий ассамблей, долоон орны профессор багш нарын явуулсан нээлттэй хичээлүүд, наадмын жүжгүүд нь өндөр түвшинд зохион байгуулагдсаныг онцолъё.

Шилдэг оюутны театр

Эдний хэвлэлийн бага хурлын үеэр Монголд анх удаа ЮНЕСКО-гийн ОУ-ын Театрын институтын удирдах зөвлөлийн гишүүн, Театрын боловсрол сургалтын хорооны ерөнхийлөгч, Rectus Centrum ОУ-ын театрын урлаг, шинжлэх ухааны судалгааны төвийн үүсгэн байгуулагч ирсэн байлаа. Азийн бүс нутаг нь театрын үнэ цэнийг нэмэгдүүлэхэд ихээхэн ач холбогдол өгч буй тул ОУ-ын театрын институт Парисаас нүүж БНХАУ-ын Шанхай хотноо суурьшсан байна. Энэ талаар тус төвийн захирал Тобиас Бианконь “Азийн театрын урлаг нь Европ болоод АНУ-ын театрын урлагаас илүү өвөрмөц, сонирхолтой, ялгаатай, шинэлэг байгаа нь дэлхий нийтийн сонирхлыг маш их татаж байна. ЮНЕСКОгийн талаас АТЕК-ийн явуулж буй үйл ажиллагааг үр дүнтэй гэж үзэн дэмжиж, Азийн театруудтай ойр ажиллахад туслалцаа үзүүлж байгаа” хэмээсэн. “Сонгодог жүжгийг тайлан тайлбарлахуй” сэдвийн дор богино хугацаанд, орчин үеийн хүмүүсийн сэтгэлгээнд зориулан найруулах даалгавартай байсан найман жүжгээс Гран При шагналыг Японы Тохо Гакуэн коллеж, Шилдэг бүтээлийн шагналыг Солонгосын Чун-Ангийн их сургууль, Хятадын Бээжингийн Драмын төв академи хүртлээ.

Орчин үеийн театрын жүжиг Сэтгүүлч миний бие тавдугаар сарын 20-нд УДЭТ-т тавигдсан АНУ-ын Нью-Мексикийн их сургуулийн “Миний аавын байшин” жүжгийг үзлээ. Уг жүжиг жинхэнэ утгаараа контемпорари найруулгатай болж чаджээ. Үйл явдал нь хачин жигтэйгээр үргэлжлэх эл жүжгийг үзсэн монгол үзэгчид тайлбар хүссэн боловч уран бүтээлчид нь “Та үүнийг хэрхэн хүлээн авах нь л чухал. Тиймээс бид тайлбар хийхгүй” гэсэн байр суурийг илэрхийлсэн юм. Шагнал гардуулах ёслолын өдөр буюу тавдугаар сарын 22-нд сэтгэл нь догдолсон олон орны залуусын хувьд ёстой л шагналын хур буусан. Тэд бие биедээ баяр хүргэж, урам өгч байсан нь сэрүүн өдрийг халуун дулаан уур амьсгалаар чимсэн юм. Ингээд миний бие орон орны төлөөлөл болсон найруулагч нартай уулзаж ярилцлаа.

1. Та аль орны ямар сургуулийг төлөөлж ирсэн бэ. Баг хамт олноо танилцуулна уу? 2. Фестивальд тавигдсан бүтээлүүдийн талаар ямар сэтгэгдэлтэй байна вэ. Аль орны жүжиг танд онцгой санагдсан бэ? 3. Театрын жүжиглэлт ба телевизийн жүжиглэлт юугаараа ялгаатай вэ? 4. Танай сургууль драмын аль чиглэлээр өөрийн орны бусад сургуулиас ялгардаг бол? 5. Таны бодлоор энэхүү фестивалийн үр дүнд гарч буй эерэг талууд юу вэ? 1. Бээжингийн Драмын төв академийг төлөөлж ирлээ. Бид хятадын эртний уламжлалт жүжиг “Хо Мулан”-аар фестивальд оролцож байгаа. Зургаан жүжигчинтэй. Дөрөв нь багаасаа бээжин шийгээр хичээллэсэн. 2. Бид тоглолтын өдрөө завгүй байсан учраас Солонгосын хоёр сургууль, Монголын СУИС-ийн жүжгүүдийг үзэж чадаагүйдээ харамсаж байна. Бидний үзсэнээс хамгийн сайн гэж бодогдсон нь Японы Тохо Гакуэн коллеж, Солонгосын Чун Ангийн их сургууль байлаа. Хуо Яинг /Хятад, Бээжингийн Драмын төв академийн найруулагч/

3. Драмын хувьд үзэгчид ба жүжигчдийн хооронд амьд харилцаа тогтдог. Яг л амьд баримал, уран зураг гэдэг шиг амьд зураглалтай учраас драмын төрөл надад илүү сонирхолтой. Телевизийнхэн үнэн зүйлийг бүтээдэг, харин драмынхан худал ч байсан үнэн болгоод тоглож болдог. Драмынхан тайзан дээр бодит бус зүйл тоглосон ч үзэгчид тэрнийг нь хүлээж авдаг. 4. Одоогийн Дундад ард улсад төрж буй драмын бүх чиглэлийн одод, алдартай жүжигчдийн ихэнх нь манай сургуулийг төгссөн хүмүүс байдаг. 5. Бид анх удаа Монгол улсад ирж байна. Ямар гайхалтай орон болохыг мэдэрч, олон орны оюутнуудтай нөхөрсөг харилцаа тогтоосондоо их баяртай байгаа. Дэлхийн хөгжсөн нээлттэй улс орнуудыг хараад бидэнд суралцах зүйл их байгааг ойлгосон.

71 1. Олон улсын театрын сургуулиудын АТЕК хэмээх том наадам Монголд анх удаа зохион байгуулагдаж байна. Энэ жил 13 орны найман бүтээл оролцлоо. Монгол улсыг төлөөлж СУИС-ийн төгсөх дамжааны оюутнууд Ф.Шиллерийн “Хар санаа хайр сэтгэл” сонгодог жүжгийг нэг цагийн дотор орчин цагийн постмодерн чиглэлээр тоглож үзүүллээ. Жүжиг маань найман хүний бүрэлдэхүүнтэй. Тайзны зураачаар Хүлгээ, найруулагчаар миний бие ажиллалаа.

Н.Наранбаатар /Монгол, УДЭТ-ын найруулагч, СУИС-ийн багш/

2. XXI зууны театрын урлаг бэлтгэх чиг хандлага их өөрчлөгдөж байна. Тухайн зохиолын агуулгыг хэвээр байлгаж, үүн дээрээ чөлөөт сэтгэлгээг чухалчилдаг болсон. Энэ юу гэсэн үг вэ гэхээр, гол утга агуулгаа илүү гаргаж өгөхийн тулд бүжиг, дуу авиа, хөгжим, гэрэл зэрэг олон хүнээс гарах боломжит бүх хувилбарыг чөлөөтэй ашиглах боломжийг өгдөг болсон. Магадгүй хуучинсаг үзэлтэй хүмүүсийн хувьд тухайн зохиолын дэг жаягийг өөрчилж байгаа нь сонин санагдах байх. Наадмын хүрээнд тавигдсан бүтээлүүдэд ихэвчлэн сэтгэлгээний биомеханик буюу биеийн хөдөлгөөнийг чухалчилж, хөгжим дуу чимээг түлхүү ашигласан нь “уламжлал дээр нэмэх нь шинэчлэл” гэдэг зарчимтай байна. Бүгд л их сайн оролцсон гэж хэлмээр байна. Ялангуяа Японы Тохо Гакуэн коллежийнхон маш дэгтэй байгаа нь “сахилга бат, дэг журамтай газар өсөн дэвждэг” гэдгийн тод жишээ боллоо. 3. Театр бол “амьд” урлаг учир уран бүтээлчдээс маш их форум шаарддаг. Тухайн зохиолд тавигдсан стандартын дагуу тоглох хэрэгтэй. Танхимын хамгийн арын эгнээнд сууж буй хүн хүртэл сонсож чадахуйц хоолой, хувирал, дотоод сэтгэлийн хүч илэрч байх ёстой учраас ур чадвар их шаардана. Бүхий л цаг хугацаа, хүмүүсийн өөрчлөлт зэргийг дөрвөлжин форматанд үзүүлдгээрээ онцлог. Дэлгэцийн урлаг дүрслэлээр үзүүлдэг учир бодит нөхцөлийг харуулдаг. Нөгөө талаас, кино жүжигчид өдөр тутмын амьдралын үйл явдлыг чухалчилж тоглодог. 4. Манай СУИС нь XIX зууны сүүл XX зууны эхээр театрын онолыг бий болгосон Константин Сергеевич Станиславский гэдэг хүний системд суурилсан учраас бид Азийн орнуудаас ялгаатай. Өөрөөр хэлбэл, европ суурин дээр монгол хүний зан заншил, ёс, харилцааны онцлогийг шингээсэн нь уламжлалт хайрцагнаас гаргаж, европын жүжгүүдийг тоглоход илүү хөрсжүүлж чаддаг. Энэ жишээ уг наадмаас харагдаж байсан. 5. Монголын театрын урлагийн сургууль болоод сургалт нь олон улсын анхаарлын төвд байгааг илэрхийлж байна. Бид буурай орон биш, театрын урлагт өөрийн гэсэн хөгжил дэвшилтэй гэдгээ харуулсан учраас АСЕМ-ийн дараагаар орох АТЕК-ийг зохион байгууллаа. Олон орны доктор профессорууд ирж, сургалт явуулж, туршлага солилцож, фестивальд оролцогчид бие биеийнхээ уран бүтээлээс суралцаж байна.

72 1. Би АНУ-ын Нью Мексикийн урлагийн сургуулийн театрын тэнхимийн оюутнуудтайгаа ирж оролцож байна. Бид фестивальд 14-үүлээ оролцож, эртний Грекийн Эскилэсийн “Миний аавын байшин” зохиолыг тоглолоо. Уг зохиолыг ямар ч харилцан яриа, ямар ч текстгүйгээр орчин үеийн болгож найруулснаараа онцлог. Гагц үйл хөдлөл, бүжиг, биеийн хэлэмж, дуу авиа, хөгжим, гэрлээр л утга санааг нь илэрхийлсэн.

Билл Валтерс /Америк, Нью Мексикийн урлагийн их сургуулийн багш, найруулагч/

2. Оролцож буй бусад багийн талаар сайн хэлж мэдэхгүй байна. Тоглолтын эхний өдөр учраас энэ талаар ярихад эрт байна. Энд тавигдаж буй бүх бүтээлийн хувьд сонгодог жүжгийг орчин үеийн урсгалд хөрвүүлэн, найруулах ёстой болохоор бүгд л найруулга дээрээ ажилласан байх. 3. Зарим зүйлс нь төсөөтэй ч гэсэн зан араншин, сэтгэлийн хөдөлгөөн, мэдрэмж, жүжиглэлт, хувцаслалт зэргээрээ ялгаатай. Дэлгэцийн урлаг нь орон зайн хувьд камерийн хайрцган дотор багтаж олон дүрслэлийг үзүүлдэг. Харин театрын орон зай, хамрах хүрээ өргөн бөгөөд хүн болгонд ойлгомжтой, дуу хоолой нь сонсогдохоор байх ёстой. Хугацааны хувьд театр 1-2 цагийн турш жүжиглэхийг шаарддаг бол дэлгэцийн урлаг бараг хоёр минут тутамд завсарлаж, олон өдөр үргэлжлэх боломжтой. Иймээс театрын урлаг нь жүжигчнээс маш их хүч, чадвар шаарддагаараа онцлог. 4. Манай сургуулийг олон хүн төгсдөг. Тэд бүгд ямар чиглэлээр явахаа шийддэг. 5. Монголд анх удаа ирж байгаа болохоор бидэнд бүх юм нь сайхан байна. Өөр өөр соёл, улс орноос ирсэн хүмүүстэй танилцан, мэдлэгээсээ хуваалцаж, олон улсын соёлын солилцоо явагдаж байгаагаараа гайхалтай наадам болж байна. Манай оюутнуудад ч сайн туршлага болж байгаа.

1. Бид Японы Тохо Гакуэн театр урлагийн сургуулийг төлөөлж, найман жүжигчин оюутан, дөрвөн удирдагч, найруулагч багштай нийт 12 хүний бүрэлдэхүүнтэй ирсэн. Японы сонгодог зохиолч Мишима Юукиогийн хоёр зохиолтой ирж оролцлоо. 2. Миний бодлоор Монголын СУИС-ийн оюутнуудын тавьсан Фридрих Шиллерийн “Хар санаа хайр сэтгэл” жүжиг, Хятадын төв театрын оюутнуудын тавьсан “Мулан” жүжиг дажгүй болсон.

Миура Го /Япон, Токио хотын Хөгжим драмын Тохо Гакуэн коллежийн багш, найруулагч/

3. Телевизийн жүжигчид өөрийгөө худалддаг, илүү худалдааны тал руугаа гэж бодож байна. Театрынхан бол хүний зохиолыг авч тоглодог учраас илүү цогц, амьд болдог. 4. Японы бусад драмын сургууль дөрвөн жилийн сургалттай байхад манай сургууль хоёр жилийн дотор тэдгээр бүх мэдлэгийг өгдөг. 5. Өмнөх жилүүдэд Хятадын Бээжинд зохиогддог байсан бол энэ удаагийн фестиваль анх удаа Монголын Улаанбаатарт болж байна. Олон улсын оюутнууд харилцан бие биеэ хөгжүүлж буйгаараа ач холбогдолтой болж байна. Нийтлэлийг: Д.Дашмөрөн, Гэрэл зургийг: О.Төгсбилэг

ЭРҮҮЛ МЭНД ГОО САЙХАН РАМСЭЙ ХАСАН / УСНЫ АЧААР ТӨГС ЭРҮҮЛЖИХҮЙ...

Усны ачаар төгс эрүүлжихүй...

Ус эрүүл мэндэд яг ямар учраас ач тустай вэ? Хэрэв та эрүүл амьдралын хэв маягийг сонгож байгаа бол, ялангуяа хоолны дэглэм барьж байгаа бол доорх мэдээлэлд анхаарлаа хандуулаарай.

ИНТЕРМЕД ЭМНЭЛЭГ ӨВЧНИЙГ ЗӨВХӨН АНАГААХ БИШ, ҮҮСЭХЭЭС НЬ ӨМНӨ УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХЭД ИЛҮҮ АНХААРДАГ Олон улсын стандартын эмчилгээ, үйлчилгээг Монголдоо нутагшуулж, сайжруулах тал дээр хувийн хэвшлийн салбартаа манлайлж яваа Интермед эмнэлгийн ерөнхийлөгч, гүйцэтгэх захирал, эмч Рамсэй Хасантай ярилцлаа. АНУ-ын Чикаго хотын уугуул иргэн тэрбээр Колорадогийн их сургуульд анагаах ухааны дээд боловсрол эзэмшиж, Лос Анжелос, Калифорнийн их сургуульд бизнесийн удирдлагын мастерын зэрэг хамгаалжээ. Хасан хэдийгээр дэлхийн өнцөг булан бүрт ажиллаж байсан ч Төв Азийн оронд ажиллаж амьдарч буй анхны тохиолдол нь Монгол гэнэ. Тэрбээр 2015 оны зургадугаар сард манай оронд ирсэн юм.

а эмнэлгийнхээ үйл ажиллагааны онцлог, цар хүрээ, давуу талыг тайлбарлана уу? Интермед эмнэлэг өнгөрсөн тавдугаар сард хоёр жилийнхээ ойг тэмдэглэн өнгөрүүллээ. Манай эмнэлэг монголын үндэсний томоохон груп компаниудын 100 хувийн хөрөнгө оруулалтаар боссон. Эмнэлгийн маань барилга ч, тоног төхөөрөмж ч өндөр хөгжилтэй орнуудын томоохон эмнэлгүүдтэй эн зэрэгцэхүйц хүчин чадалтай. Манай эмч нарын ихэнх нь Европ, Ази, Хойд Америкт мэргэшил дээшлүүлсэн туршлагатай мэргэжилтнүүд байдаг. Интермед эмнэлэг нь олон улсад магадлан итгэмжлэгдсэн Юнайтэд Фамили эмнэлгийн /United Family Hospital/ сүлжээнд багтдаг. Юнайтэд Фамили нь америк менежменттэй, Зүүн Азид илүүтэй танигдсан, 16 жилийн туршлага бүхий эмнэлгийн нэгдсэн сүлжээ юм. Энэ байгууллагын нэг хэсэг байгаа нь үйлчлүүлэгчдэд маань ач тусаа өгөөд зогсохгүй эрүүл мэндийн салбарын хэмжээнд чанар, аюулгүй байдлын стандартыг шинэчлэн сайжруулж, шинэ төрлийн эмчилгээ, үйлчилгээ нэвтрүүлэхэд дөхөм болох юм. Интермед нь АНУ-ын Чикаго хотод төвтэй Олон улсын магадлан итгэмжлэлийн комисст хандаж магадлан итгэмжлэл хүссэн Монголын анхны эмнэлэг болж байна. Эмнэлгийн салбарын алтан стандартын илэрхийлэл болсон энэ итгэмжлэлийг хүртэхийн тулд олон улсын эмнэлгүүдэд тавигддаг бүхий л шаардлагыг хангасан байх ёстой.

Манай эрүүл мэндийн салбар урьдчилан сэргийлэх оношилгооны нэгдсэн системгүй, энэ чиглэлийн технологийн хувьд хоцрогдмол, дутмаг байгаа нь үнэн. Тиймдээ ч өвчтөнүүд зөвхөн мэс засал төдийгүй оношилгоо, шинжилгээнд хамрагдахаар гадны улс орныг зорих нь элбэг. Танай эмнэлгийн хувьд гадагш чиглэсэн энэ урсгалыг сааруулах тал дээр хэр үр нөлөө үзүүлж байна вэ? Интермед эмнэлэг анх байгуулагдахдаа л Монголд байхгүй оношилгоо, эмчилгээний үйлчилгээ, тоног төхөөрөмж нэвтрүүлэх зорилго тавьсан. Зорилгоо биелүүлэхийн тулд өндөр түвшинд бэлтгэгдсэн эмч мэргэжилтнүүдээ зах зээлд байгаа хамгийн шилдэг гэсэн тоног төхөөрөмжөөр хангах ёстой. Харин бид одоо тэр өндөр технологи болоод чадвар туршлагыг хослуулж, Азийн бусад хотоос хавьгүй хямд өртгөөр үйлчилгээ үзүүлж байна. Тиймдээ ч хилийн чанадыг зорьж эмчилгээ хийлгэхээс илүүтэй манайхыг сонгодог болоод байна. Гадаадад мэс засал хийлгэхээр шийдсэн өвчтөнүүдэд ч бид бүрэн оношилгоо хийж, шинжилгээний дүн, оношийг нь англи хэлээр, дижитал хэлбэрээр бэлтгэн, дэлхийн аль ч эмнэлэг рүү илгээж өгч байна. Сүүлийн үеийн тоног төхөөрөмж, техник хэрэгсэлтэй ажиллах мэргэшсэн боловсон хүчний хүрэлцээ хэр байгаа вэ. Танай эмнэлэг мэргэжилтэн, боловсон хүчнээ хэрхэн бэлдэж байна. Ер нь монгол эмч нарын ур чадварын

тухайд та ямар бодолтой байдаг вэ? Анагаах ухаан, сувилахуйн боловсролын систем барууны чиглэлээр хөгжихийн хэрээр Монголын эрүүл мэндийн салбарт үр дүнгээ өгч, хурдацтай хувьсан өөрчлөгдөж байна. Маш олон эмч мэргэжилтнүүд гадаадад мэргэжлээ дээшлүүлэн суралцаж байна. Мэдээж дэвшилтэт технологи, тоног төхөөрөмжийг ашиглаж сурах нь чухал. Гэхдээ түүнээс дутахгүй чухал зүйл бол өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эрт үед оношлоход суралцах нь нэн тэргүүний зорилт байх ёстой. Зүрхний шигдээс боллоо гэхэд түүнийг эмчлэх ур чадвар, шаардлагатай тоног төхөөрөмжтэй байна гэдэг маш чухал. Манай эмнэлэг өвдсөн хойно нь эмчилнэ гэдгээс нэг алхам урагшилж, эрт үед илрүүлэн оношилсноор өвчнөөс сэргийлэх эрүүл мэндийн орчинг бий болгохыг зорьж байна. Үүнд нийтийн эрүүл мэндийн боловсрол амин чухал. Өвчнөөс урьдчилан сэргийлдэг, эрт үед нь эмнэлэгт хандаж үзүүлдэг энэ боловсролыг өндөр чанартай оношилгоо шинжилгээний тоног төхөөрөмжтэй хослуулбал аливаа өвчнийг бага дээр нь илрүүлж, эмчилж чадна. Тийм ч учраас манай эмнэлэг өвчнийг зөвхөн анагаах биш, үүсэхээс нь өмнө урьдчилан сэргийлэх, эрт оношилж илрүүлэхэд илүү анхаарч, эмч мэргэжилтнүүдээ энэ тал дээр сургаж, дадлагажуулж байгаа юм. Бид урьдчилан сэргийлэх багц шинжилгээ хийлгэсэн олон үйлчлүүлэгчийнхээ эрүүл мэндэд үүсэх томоохон эрсдэлүүдийг эрт илрүүлж чадаж байна.

“Чимээгүй үхэлд хүргэдэг олон өвчнийг эрт үед нь илрүүлэх боломж олгодгоороо урьдчилан сэргийлэх болон эрт үеийн оношилгоо маш үр дүнтэй, мөн үнэ цэнтэй” Таны харж буйгаар манай эрүүл мэндийн салбарт нэн тэргүүнд нутагшуулах шаардлагатай технологи юу вэ. Мөн энэ салбарын хөрөнгө оруулалтын тухайд ямар бодолтой явдаг вэ? Дэлхийн бусад хөгжиж буй оронд халдвар хамгаалал, яаралтай тусламжийн үйлчилгээ болон зүрх судасны чиглэлийн өвчний технологийг сайжруулах тал дээр цогц хөтөлбөр хэрэгжүүлдэг. Бидэнд Сингапур, Тайвань, Тайландынх шиг түргэн тусламжийн машин, нисдэг тэрэг гээд яаралтай тусламжийн цогц систем хэрэгтэй байна. Үүний тулд орон нутгийн засаг захиргаа хувийн хэвшилтэйгээ хамтран ажиллаж, Монгол даяар түргэн тусламжийн үйлчилгээг саадгүй хүргэх дэд бүтцээр хангаж, шаардлагатай хөрөнгө оруулалт хийх хэрэгтэй. Эдийн засгийн хямралын улмаас эрүүл мэндийн салбар дахь хөрөнгө оруулалт нэлээд саараад байгаа. Хүнд, ховор төрлийн мэс ажилбарыг гадагш явж хийлгэх нь илүү найдвартай, эрсдэл багатай гэх ойлголт төлөвшөөд удаж байна. Уг нь манайд бөөр, элэг шилжүүлэн суулгахаас эхлээд хүнд төрлийн мэс ажилбаруудыг хийдэг болсон. Танай эмнэлэг гадагш явалгүй, эндээ хийлгэх боломжтой ямар ямар мэс засал, үйлчилгээг санал болгодог вэ?

Манайх мэс заслын гурван өрөөг дэвшилтэт технологийн тоног төхөөрөмжөөр тоноглож, мэс заслаа ч амжилттай гүйцэтгэж байна. Манай эмнэлгийн хийж буй нийт мэс ажилбарын 80-аас илүү хувь нь хөнөөл багатай буюу дурангийн хагалгаа бөгөөд мэс заслын дараа гарах эрсдэл багатайгаас гадна эдгэж тэнхрэх хугацаа богино байдгаараа давуу талтай. Мөн CT, MRI шинжилгээгээр эмчилгээ, мэс заслын төлөвлөгөөг нарийвчлан гаргаж байна. Одоогоор Монголд зөвхөн манай эмнэлэгт зүрхний CT, MRI шинжилгээ оношилгоо хийж байна. Зүрх судасны өвчнийг хүндрэхээс нь урьтаж оношлох ийм боломж урьд нь Монголд байгаагүй. Сүүлийн үед нярайн өвчлөл, тэр дундаа вирусын гаралтай халдварт өвчний тохиолдол ихэсч байна. Тэр хэрээр хүүхдийн эмнэлэг, эмч, боловсон хүчний хүрэлцээ дутмаг байгаа нь анзаарагдлаа. Интермед эмнэлгийн хүүхдийн болон эх барих тасаг ямар хүчин чадлаар ажиллаж байгаа вэ? Манайх хүүхдийн эрчимт эмчилгээний тусгайлсан тасаггүй ч хүүхэд, эх барих тасгаараа дамжуулан вирусын гаралтай халдварт өвчнийг эмчилдэг. Бид 24/7 буюу ажлын бус цагаар ч хүүхдүүдийг яаралтай тусламжийн тасагтаа хүлээн авч, хүүхдийн өвчлөлийг эмчилж байна.

Интермед эмнэлгийн нэвтрүүлсэн хувь хүний нас, биеийн онцлогт тохирсон оношилгоо хэмээх ойлголтын талаар товч тайлбарлана уу? Хувь хүний нас, биеийн онцлогт тохирсон оношилгоо, эмчилгээ гэдгийг бүгдэд тохирох цогц шийдэл гэж ойлгож болохгүй. Зөв онош тавьж, эмчилгээний төлөвлөгөө гаргахын тулд нотолгоонд суурилсан баримтад тулгуурлаж, эрсдэлийг үнэлэх шаардлагатай. Манай бүх эмч сүүлийн үеийн оношилгоо, эмчилгээний цахим мэдээллийн санд холбогдсон. Энэ мэдээллийн санд нэвтрэх нь өртөг зардал өндөртэй ч өвчтөний оношийг зөв тогтоож, цаг алдалгүй тохирсон эмчилгээ хийх тухай хамгийн сүүлийн үеийн гарын авлага, заавар зөвлөмжийг нэн даруй авах боломжтой. Манай эрүүл мэндийн салбар одоо ч хөлөө олоогүй, нэгдсэн бодлого төлөвлөлтгүй байгаа нь анзаарагддаг. Тиймдээ ч эрүүл мэндийн үйлчилгээ төрөлжөөгүй байх шиг. Танай эмнэлэг VIP үйлчилгээ нэвтрүүлсэн цөөн эмнэлгийн нэг. Энэ төрлийн үйлчилгээ хэр эрэлттэй байдаг вэ? Манай VIP үйлчилгээий эрэлт харьцангуй өндөр байна. Ер нь хэрэглэгчийн хүсэлд нийцсэн үйлчилгээ, багц шинжилгээний эрэлт цаашид ч өсөх хандлагатай. Юун түрүүнд бид үйлчлүүлэгчээ

77 үнэ цэнтэй хэрэглэгч гэж харилцах хэрэгтэй. Энэ харилцаа нь үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамжид ч нөлөөлнө. Азийн бусад эмнэлэгт амжилт авчирсан багц шинжилгээг эмнэлэг дээрээ амжилттай хэрэгжүүлж байгаадаа бид баяртай байдаг. Эмч, боловсон хүчнийхээ тухай товч танилцуулна уу. Танай эмнэлгийн нийт ажилтан, боловсон хүчний хэдэн хувь нь нарийн мэргэшсэн эмч байдаг вэ? Одоогоор 60 эмчтэйгээр үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Эмч нарын маань дийлэнх нь БНСУ, БНХАУ, Европ болон Хойд Америкт сурч боловсорч, мэргэжил дээшлүүлсэн. Танайх урьдчилан сэргийлэх үзлэгийн 13 багцыг санал болгож байгаа юм билээ. Энэ нь хүмүүст харьцангуй шинэ ойлголт мэт санагдаж байгаа болов уу? Дээр дурдсанчлан Интермед эмнэлэг өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх болон эрт үеийн оношилгоо эмчилгээнд түлхүү анхаардгаараа онцлогтой. Бид өвчтөнийхөө хүсэл хэрэгцээнд тохируулан төрөл бүрийн багц шинжилгээг санал болгодог. Жишээ нь, ажил олгогчийн зүгээс шаарддаг энгийн

шинжилгээнээс эхлээд зүрх судас, хоол боловсруулах замыг хамруулсан оношилгоо шинжилгээг ч хийж байна. Шинжилгээний хариуг эмч нар маань үзээд хэрэв эрсдэл байвал өвчтөнөө мэргэшсэн эмчид үзүүлэхийг санал болгодог. Чимээгүй үхэлд хүргэдэг олон өвчнийг эрт үед нь илрүүлэх боломж олгодгоороо ийм шинжилгээ оношилгоо маш үр дүнтэй, мөн үнэ цэнтэй. Улсын хэмжээнд эмнэлгийн нийт орны 2,6 хувийг эрчимт эмчилгээний ор эзэлж байна. Энэ хангалттай тоо мөн үү. Ер нь манай эрчимт эмчилгээний тусламжийн өнөөгийн байдлыг дэлхий нийттэй харьцуулахад ямар түвшинд яваа вэ? Хүүхэд, насанд хүрэгчдийн аль алинд нь эрчимт эмчилгээний орны хүрэлцээ, хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна. Манай эмнэлэг насанд хүрэгсдийн эрчимт эмчилгээний маш сайн тоноглогдсон таван ортой. Зарим үед орнууд маань бүрэн хүчин чадлаараа ажиллаж хүлээлэг үүсэх тохиолдол ч байдаг. Бусад улс, дүүргийн эмнэлгүүдээс манай эрчимт эмчилгээний тасаг руу өвчтөн шилжүүлэх нь бий. Ер нь, аливаа өвчний өндөр

тархалтын үед, мөн зүрх судасны өвчин, харвалтын тохиолдол нэмэгдэж буй үед хот, хөдөө гэлтгүй эрчимт эмчилгээний орны хүртээмжийг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Хотын эмнэлгүүдэд эрчимт эмчилгээний хүчин чадлыг нэмэгдүүлж байгаа ч улсын хэмжээнд сургалт дадлага, тоног төхөөрөмжийг сайжруулахад илүү их хөрөнгө оруулалт хэрэгтэй гэж бодож байна. Ялангуяа Улаанбаатараас алслагдсан хөдөөгийн эмнэлгүүдэд эрчимт эмчилгээний чанарыг сайжруулахын тулд дэд бүтцээ хөгжүүлж, сургалт сайн явуулах хэрэгтэй болов уу. Дашрамд дурдахад, манай Интермед эмнэлэг алслагдмал бүс нутгийн эмнэлгүүдэд туслах цахим эрчимт эмчилгээний төсөл хэрэгжүүлэхээр зорьж ажиллаж байна. Бид эрчимт эмчилгээний үйлчилгээгээ орон даяарх бусад эмнэлэгтэй, мэдлэг туршлагатай эмч нартай холбож чадвал улсын эрчимт эмчилгээний чанарыг сайжруулахад томоохон хувь нэмэр оруулах боломжтой. Чингисийн өргөн чөлөө, Хан-Уул дүүрэг, Богд хааны ордон музейн хойно, АПУ ХК-ийн зүүн талд 77011111 www.intermed.mn intermed_mn Intermed Hospital Mongolia

УСНЫ АЧААР ТӨГС ЭРҮҮЛЖИХҮЙ... Ус эрүүл мэндэд яг ямар учраас ач тустай вэ? Хэрэв та эрүүл амьдралын хэв маягийг сонгож байгаа бол, ялангуяа хоолны дэглэм барьж байгаа бол доорх мэдээлэлд анхаарлаа хандуулаарай.

006 оноос үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн “Акуа фитнес”-ийн 10 жилийн ой энэ жил тохиож байна. Анх очмогц бассейных нь үүдэнд эмч байхыг хараад ариун цэвэртэй холбоотой эргэлзээнүүд маань үгүй болсон. Ингээд тус байгууллагын захирал Б.Уянгатай ярилцаж, ус яагаад чандмань эрдэнэ гэгддэгийн учрыг ойлгож, усны ач тус, эрүүл амьдралын хэв маягийн талаар сонирхолтой мэдээллүүд авсанаар акуа фитнест явахаар сэтгэл шулуудав. Эхний хэдэн өдөр багш маань өдөр бүр биеийн жин, бэлхүүс, бугалганы тойргийг хэмжиж, тухайн хүний бие организм, жинд тааруулж өдөрт авах ёстой уураг, нүүрс ус зэргийг дэлгэрэнгүй тайлбарлаж өгч байлаа. Хүн өдөрт 2-2,5л цэвэр ус хэрэглэж занших нь эрүүл байх гол үндэс төдийгүй бодисын солилцоог хурдасгаж, калори ихтэй хоолыг зөв зохистой шингээх гэхчлэн олон давуу талтай гэнэ. Нэг цагийн турш усан дотор дасгал хөдөлгөөн хийхээр арьс зөөлөрч, чангарсан нь илт мэдрэгддэг. Акуа фитнесээр хичээллэж эхэлснээс хойш бие сэтгэл урьд урьдынхаас илүү сэргэг, эрч хүчтэй, чийрэг болсныг би анзаарсан. Урьд нь энгийн фитнесээр хичээллэдэг байхад бие хөлөрч, ядарч сульддаг байсан бол усан дотор фитнес хийх нь илүү сонирхолтой төдийгүй харин ч сэргэдэг юм байна. Ус нь маш нягт бүтэцтэй учир усан дотор эрчимтэй хөдөлгөөн хийхэд

дотроосоо булчин ажиллаж, гадна талаасаа усны цохилтоор сул арьс чангарч, целлюлит арилдаг аж. Акуа фитнесээр хичээллэгсдийн дунд илүүдэл жинтэй хүмүүс цөөнгүй харагдсан. Тэд яагаад акуа фитнест дурласныг сонирхоход ачаалал бага авч байгаа мэт санагдаж, хөлрөхгүй, ядрахгүй, булчин хөндүүрлэхгүй, түүнчлэн үр дүн нь хурдан байдагтай холбоотой гэнэ. Сард 3-5 кг жин хасахыг зөв жин хасалт гэж үздэг. Эмэгтэйчүүд ихэвчлэн гарын бугалга, бэлхүүс, гуяны тойргоороо турах хүсэлтэй байдаг тул акуа фитнес их тохирдог бололтой. Хичээл эхлэхийн өмнө ахимаг насны хүмүүстэй үргэлж тааралддаг байлаа. Тэд акуа иогийнхон буюу 45-аас дээш насныханд зориулсан усан эмчилгээний ангийнхан аж. 45-аас дээш насны ихэнх хүмүүсийн хувьд эрчимтэй, хурдтай хөдөлгөөн хийх хэцүү, ялангуяа даралт өндөрсдөг, зүрх судас, бөөрний өвчтэй хүмүүст үсэрч харайхыг хориглосон байдаг. Харин усан дотор хүний биеийн жин хөнгөрч, хөдөлгөөн хийхэд хялбар болдог байна. Мөн хүйтэн усанд дасгал хийж байгаа учраас даралт ихсэхгүй, зүрх судасны үйл ажиллагаа хэвийн явагдана. Эмчийн зааврын дагуу усан дотор хөнгөн дасгал хөдөлгөөн хийснээр уян хатан байдал сэргэж, биеийн эрүүл мэнд эрс сайжирдаг аж. Өвдөгний хагалгаанд орсон хүн акуа иогоор хичээллээд сарын дотор таягаа хаяж, өөрөө алхаж чаддаг

81 болсон тохиолдол ч бий гэнэ. Тэнд жирэмсэн эхчүүдтэй цөөнгүй тааралдаж байлаа. Тэд мөн л эмчийн зааврын дагуу хэвийн жирэмслэлттэй 2-7 сартай үедээ усан иогоор хичээллэж байв. Энэ үедээ усан иогоор хичээллэхэд нурууны ачаалал багасч, нуруу амарч, хэвлийн булчин суларч, улмаар хүүхэд чөлөөтэй болж, усны намуун зөөлөн чимээг сонсон тайвширдаг байна. Хүйтэн усанд дасгал хийж байгаа учир хаван бууж, арьс чангарч, хэт таргалалт үүсэхгүй төдийгүй аарцаг, нурууны сунгалтын дасгал хийснээр төрөлтийг хөнгөвчилдөг ач тустай гэнэ. Нэгэн үйлчлүүлэгчээс сэтгэгдлийг нь асуухад “Одоо гурав дахь хүүхдээ тээж байгаа, анхны хүүхдээ их хүндрэлтэй төрүүлсэн, илүүдэл жингээ хасахын тулд акуа фитнесээр хичээллээд хүссэн үр дүндээ хүрсэн тул дараагийн жирэмслэлт дээрээ акуа иогийн ангид хамрагдсан юм. Тэгээд анхны төрөлттэйгөө харьцуулахад хамаагүй хөнгөн амаржсан учраас ахин хичээллэж байна” гэлээ. Миний сонирхлыг татсан өөр нэг анги бол өсвөр насныхан болон бүжиглэх дуртай хүмүүст зориулсан aqua dance байв. Арав гаруй төрлийн бүжгийн аянд ерөнхий элементүүдийг сурч, усан дотор бүжиглэснээр уян хатан хөдөлгөөн сэргэж, жин хасагдаж, арьс чангарч, өөрт хөгжилтэй байдлаар эрүүлждэг нь гайхалтай. Акуа фитнес зөвхөн бүсгүйчүүдэд биш, эрчүүдэд ч тохиромжтой гэнэ. Тэнд хэд хэдэн залуучуудтай тааралдлаа. Багаасаа усан спорт сонирхдог байсан нэг залуу акуа фитнесээр хичээллэснээр хүссэн үр дүндээ маш хурдан хүрсэн гэж ярив. Илүүдэл жинтэй хүмүүс булчингийн дасгал хөдөлгөөн шууд хийхээр зүрхэнд ачаалал өгч, хурдан ядарч сульддаг гэдгийг хүмүүс тэр бүр мэддэггүй. Хэрэв жингээ хасч, булчингаа хөгжүүлэхийг хүсч байгаа эхлээд өөхлөлтөө багасгаж, эрүүл жиндээ хүрэх хэрэгтэй юм. Эрчүүдэд зориулсан aqua gym ангийг сонирхоход усан дотор бидний хийдэг дасгалаас огт өөр буюу бокс, тайквондо, гэдэсний таталт зэргийг хийж байлаа. Нэг үйлчлүүлэгчээс нь “Та нэг сар хичээллэхэд ямар үр дүн гарсан бэ?” гэж асуухад “Найман килограм хасагдаж, гэдэсний тойргийн хэмжээ 13 см-ээр багассан нь маш их урам зориг өгсөн. Тиймээс хэвийн жиндээ хүрэхийн тулд үргэлжлүүлэн хичээллэж байна” гэв. Миний сэтгэлд нийцсэн өөр нэг зүйл гэвэл бассейн нь харьцангуй гүехэн юм. Тиймээс уснаас айх айдас надаас илэрсэнгүй. Энэ нь хүүхдүүдэд ч их тохиромжтой санагдсан. Мэргэжлийн тамирчин багшаар сэлэлтийн төрлүүд, сэлэх зөв арга барилыг анхан шатнаас нь заалгах, хэрэв

хүсвэл ганцаарчилсан буюу VIP сургалтанд ч хамрагдах боломжтой юм байна. Б.Уянга “Усан спортоор хичээллэх нь хүүхдүүдэд ч мөн олон талын ач тустай. Нэгт, биеийг зөв хөгжүүлж, өсөлтийг хурдасгана. Хоёрт, эрүүл чийрэг болгож, дархлааг сайжруулна. Гуравт, сүүлийн үед хүүхдүүд хэт ачаалалтай байгаа. Хичээлдээ явж, дугуйлан секцэд хамрагдаж, чөлөөт цаг гаргаж амрах нь багассан. Ус нь хүний ядаргааг тайлж, стрессээс ангижруулж, бие махбод, оюун ухааныг тайвшруулдаг. Тиймээс хүүхдийг долоо хоногт ядаж нэг удаа усан спортоор хичээллүүлэх нь зүйтэй. Хүүхдийнхээ чөлөөт цагийг усан спорттой холбоорой” хэмээн эцэг эхчүүдэд зөвлөсөн. Акуа иог, бүжиг, усан спорт, сэлэлтээр хичээллэж байх үед багш нар зөв хооллолт, эрүүл амьдрах хэв маяг, усны хэрэгцээ, өдөрт авах ёстой илчлэгийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгч, биеийн жин болон бэлхүүсний тойргийг тогтмол хэмжиж хянадаг нь үйлчлүүлэгчдэдээ хэчнээн их анхаарал тавьдгийн илрэл болов уу. Хамгийн гол нь жингээ эрүүл, зөв аргаар хасч, зохист хэмжээнд барих нь чухал болохыг энэ хугацаанд би маш сайн ойлголоо. Жингээ хасч байх явцдаа хүйтэн усаар арьсаа чангалж, чийрэгжиж байвал эргээд таргалах магадлал харьцангуй багасдаг гэнэ. Уншигч та ч бас эрүүл мэнддээ анхаарч, эрч хүчтэй, сэргэг амьдрахыг хүсч байгаа бол акуа фитнесээр хичээллээд үзээрэй.

АЯЛАЛ+АМРАЛТ

МОНГОЛ ОРОН ТЭР ЧИГТЭЭ АДАЛ ЯВДАЛ / “ЧИНГИС ХААН” ЛААНЫ ТОСОН МУЗЕЙ / ЧУЛУУНД СИЙЛСЭН ТҮҮХ / ЗУНЫ АМРАЛТАА ТӨЛӨВЛӨЕ / ЗУРХАЙ “Чингис хаан” лааны тосон баримлын музейг зорих таван шалтгаан

“Бид түүхэн үнэнийг урлагийн бүтээл болгоно” уриан дор 2014 онд нээгдсэн уг музей Монголд анх удаа Эзэн Богд Чингис хааныг лааны тосоор урлаж, улмаар цоо шинэ үзвэр үйлчилгээний бүтээгдэхүүнүүд гаргаснаараа онцлог.

МОНГОЛ ОРОН ТЭР ЧИГТЭЭ АДАЛ ЯВДАЛ

Хөгжил хүн төрөлхтний амьдралыг нэгэн хэвийн болгож, хайрцагладаг байх магадлалтай. Тиймдээ ч олон хүн уйтгартай гэмээр амьдралын хэв маягаас зайлсхийж, шинэ содон зүйлсийг эрж хайхдаа экстрим аялалд татагддаг байх. Ийм л хүмүүст зориулсан сонирхолтой аяллыг Монголдоо зохион байгуулж, анхны аялалаа хийгээд ирсэн Nomadic Off Road компанийн үүсгэн байгуулагчдын нэг Х.Жавхлан болон тус аялалд нэгдсэн залуустай ярилцлаа. Сонирхуулахад, тэдний дунд анх удаагаа мотоцикл унаж үзэж, мотокросс аялалд оролцсон экстрим нөхөд ч байх юм...

omadic Off Road-ыг үүсгэн байгуулах үндсэн шалтгаан юу байв? Намайг Жавхлан гэдэг. Найз Ганзориг, Кристофер нартайгаа хамтарч 2015 онд компаниа байгуулсан. Бид гурав гурвуулаа мотоцикл унах дуртай. Анх Крис “Би мотоциклоор Монголд аялмаар байна. Надтай адил хүсэл сонирхолтой олон хүмүүс байгаа. Тиймээс хамтарч компани байгуулаад үйл ажиллагаагаа эхлэх үү?” гэж санал гаргасан нь бүх зүйлийн эхлэл болсон. Манай аяллын төлбөрт мотоцикл, дагалдах хэрэгсэл, хоол унд, байрлах байр, хангамж, туслалцаа, хөтөч, механик үйлчилгээ, бензин гээд шаардлагатай бүх зүйлс багтдаг. Тухайн хүн өөрийгөө л аваад ирэхэд хангалттай. Аялалд манай талаас хөтөч, тогооч, хоёр механикч, групийг удирдаж буй хүн гээд таван хүний бүрэлдэхүүнтэй оролцдог. Хоёр Пик-Ап машин дагаж явдаг. Энэ жилд 6-7 аяллын груп хүлээж авах төлөвлөгөөтэй байгаа. Бид “тусгай сонирхлын аялал жуулчлал”-ыг хөгжүүлэх, Монголд ирж буй жуулчдын тоог нэмэгдүүлэх зорилго өвөрлөн ажиллаж байна. Танай компани аяллын гурван өөр маршрут төлөвлөсөн гэсэн. Ямар маршрут гэдэг нь сонирхол татаад...? Жавхлан: Монголын брэнд болсон гол газар бол говь. Тиймээс бид говийг эхний маршрутаа болгосон. Эхний аялал таван өдөр үргэлжилж, бид Хустайн нуруу, Элсэн тасархай, Хархорин, Орхоны Хөндий, Улаан цутгалангаар аялаад ирлээ. Хоёр дахь маршрут нь Хөвсгөлийг тойрох. Дотоод гадаадын аялагчид Хөвсгөлийг их сонирхдог учраас сонгосон юм. Нэлээд туршлагатай мотоциклчдод зориулж гурав дахь буюу экстрим маршрутыг санал болгож байна. Зам зуур шавар, намаг их таарах тул мотоциклчдоос багагүй ур чадвар шаардах юм. Манай дараагийн аялал долдугаар сард төлөвлөгдсөн байгаа. БНСУ-аас найман хүн ирж говиор аялах юм. Дотоодын экстрим аялал сонирхогчдод зориулсан маршрут бий юу? Жавхлан: Дотоодын аялагчдаас маш их санал ирдэг. Тиймээс бид тэдэнд зориулан богино маршруттай хөтөлбөр боловсруулж, үүнийгээ цахим хуудас, фэйсбүүктээ тавина. Сайн байцгаана уу? Та бүхэн өөрсдийгөө танилцуулж, Монголд ирсэн сэтгэгдлээсээ хуваалцана уу? Филипп Б: Намайг Филипп Билов гэдэг, 31 настай. Герман улсын Берлин хотод интернэтийн компани ажиллуулдаг. Тав, зургаан наснаасаа мотоциклоор хичээллэж эхэлсэн. Монголд анх

удаагаа ирж байна. Ирэхээсээ өмнө Монгол орны тухай судлахад үзэсгэлэнт байгаль, газар нутаг нь миний сэтгэлд гүн гүнзгий сэтгэгдэл төрүүлж чадсан. Энэ аялал миний хувьд үнэхээр гайхалтай байлаа. Филипп С: Намайг Филипп Солф гэдэг. Берлинд үл хөдлөх хөрөнгийн бизнес эрхэлдэг. Анх удаа Монгол оронд ирж, мотокросс аялалд оролцож үзлээ. Монголын тал газар, онгон байгаль үнэхээр гайхалтай сэтгэгдэл төрүүлж, мартагдахааргүй дурсамжийг үлдээсэн. Мотокросс аялал учраас хэцүү байсан ч өөрийнхөө хувьд маш том давааг давж, үр дүнг нь үзэж чадсандаа сэтгэл хангалуун байгаа. Фатрик: Би Фатрик Кинзэл байна. Берлин хотод онлайн програм хангамжийн компанид ажилладаг. Анх удаагаа Монголд ирж, мото аялалд оролцлоо. Газар нутаг, цаг агаарын гэнэтийн өөрчлөлтүүд нь яг л миний хайж, хүсч ирсэн адал явдал мөн байсан. Тиймээс маш өндөр сэтгэгдэлтэй байгаа. Энэ аяллыг зохион байгуулсан хамт олонд шийдэж чадахгүй асуудал гэж огт байсангүй. Тэд маш элгэмсүү байсан нь аюулгүй, тайван аялахад их нөлөөлсөн. Паул-Филипп: Намайг Паул-Филипп Кренгэл гэдэг, 33 настай. Би Берлинд гурван ресторан ажиллуулдаг. Би хоёр дахь удаагаа Монголд ирж байна. Анх Лондонгоос Монгол руу түргэн тусламжийн машин барьж ирж байлаа. Энэ удаад мотокросс аялалд явлаа. Биднийг аялалд явж байхад замд тааралдсан айлууд эелдгээр хүлээн авч, гэртээ урьж байсан нь монгол ёс заншилтай холбоотой болов уу. Андри: Би Андри Гуннарссон байна, 33 настай. Исланд гаралтай. Швейцарын Циурик хотод санхүүгийн салбарт ажилладаг. Анх удаа Монголд ирж энэ аялалд оролцлоо. Үнэхээр өөрийгөө сорьсон гайхалтай аялал байлаа. Монгол орны үзэсгэлэнт байгаль, зах хязгааргүй уудам тал нь эхний өдрөөс л миний сэтгэлийг эзэмдэж, хаа сайгүй давхилдах амьтад нь асар их эрх чөлөөг мэдрүүлсэн. Европчууд бүх юмыг төлөвлөгөөний дагуу хийдэг бол монголчууд нөхцөл байдлыг дагаад уян хатан шийдвэр гаргаж, бүх юманд сэтгэл зүйн бэлтгэлтэй байдаг нь сонирхолтой санагдсан. Монголд миний бодсоноос цөөхөн жуулчин ирж байгаа нь тун хачирхалтай. Тиймээс Монголыг нууцлагдмал газар гэж хэлж болмоор. Аялал зохион байгуулагчид Монголдоо ирэх жуулчдын тоог нэмэгдүүлбэл эдийн засагт нь сайнаар нөлөөлөх нь ойлгомжтой. Энэ аялалд сэтгэл маш хангалуун байгаа учраас дараа жил заавал ирнэ. Энэ аяллын зохион байгуулагчдыг чадварлаг монгол залуучуудын төлөөлөл

гэж хэлмээр байна. Мөн Улаанбаатар хотын шөнийн амьдралтай танилцахад сонирхолтой, хөгжилтэй байсан шүү. Жеоржиа: Намайг Жеоржиа Карандент гэдэг, 27 настай. Италийн Миланд хуулийн фирмд ажилладаг. Монголд анх удаа ирж байна. Ирэхээсээ өмнө би тодорхой мэдээлэлгүй, хүлээлттэй байлаа. Тэгтэл үзэсгэлэнт байгаль, орчин, зураглалууд нь үнэхээр гайхалтай юм. Улаанбаатараас гараад л эрх чөлөөг мэдэрсэн. Би мотоцикл унаж, адал явдалтай аяллуудад оролцох дуртай. Nomadic Off Road-ын залуус миний сонирхлуудыг нэгтгэсэн аялал зохион байгуулж, сайхан дурсамж үлдээсэнд баяртай байна. Мэдээж аяллын туршид жижиг сажиг гэнэтийн асуудлууд гарч байсан. Тэдгээр асуудлыг аяллын багийнхан маш түргэн шуурхай шийдэж, цааш явах бололцоогоор хангаж байлаа. Аяллын долоо хоног миний амьдралын мартагдашгүй өдрүүд байсан. Мориц: Би Мориц Дуэттмэн байна, 30 настай. Берлин хотод

үл хөдлөх хөрөнгийн салбарт ажилладаг. Хамт аялсан хүмүүстэй ижил сэтгэгдэлтэй байна. Нэмж хэлэхэд, монголын үзэсгэлэнт байгаль бол улс орныхоо үнэт зүйл нь бөгөөд аяллынхны элгэмсүү, нөхөрсөг чанар нь энэ салбарыг цаашид хөгжихөд гол нөлөөг үзүүлнэ гэж бодож байна. Ийм гоё адал явдалтай газар гэдгийг хүмүүс тэр болгон мэдэхгүй. Монгол орныг цаашид ч яг ийм адал явдалтай, үзэсгэлэнтэй хэвээр үлдээсэй гэж хүсч байна. Nomadic Off Road-ын Крис, Жавхаа, Ганзориг нарт амжилт хүсье. Маш гайхалтай долоо хоног байлаа. Адал явдал, соёл хоёрын тунг гайхалтай тааруулжээ. Бид энд ирээд танилцаад, сайхан найзууд болсон нь энэ газрын онцлог болов уу. Энэхүү аяллын тухай мэдээллийг хаанаас авсан бэ. Аялалд ирж оролцох гол сэдэл юу байв? Мориц: Nomadic Off Road-ын үүсгэн байгуулагчдын нэг Крис бид хоёр найзууд. Тэр надад “Бидний анхны экстрим, мотокросс аялалд явах уу?” гэж санал тавихад нь шууд л зөвшөөрсөн. Яагаад гэвэл, Монгол бол хэн ч очсон сонирхохоор тийм гоё газар гэж бодсон. Паул: Би Морицоос сонссон. Урьд нь мотоциклоор явж үзээгүй ч шууд л ирэхээр шийдсэн. Андри: Би Германд амьдардаггүй л дээ, гэхдээ урьд нь Паултай хамт сурч байсан юм. Энэ аяллын талаар анх сонссон тухайгаа ярья л даа. Тэр үед би Циурик хотын кофе шопт сэтгэлээр уначихсан сууж байлаа. Надад сэтгэлээ сэргээх нэг юм хэрэгтэй байгааг мэдэж байсан. Тэгэхэд аяллын тухай мэдээ сонсоод, тавхан минутын дотор л шийдвэрээ гаргасан. Хүн өөрийгөө хязгаар хүртэл нь түлхсэнээр өөрийнхөө амьд байгааг мэдэрдэг. Яг тэр мэдрэмжийг авахын тулд л би энд ирсэн. Хүссэн мэдрэмжээ ч авсан. Фатрик: Бид бүгдийг энэ газар ирэхэд нэгтгэсэн зүйл нь “шинэ зүйлийг эрэлхийлдэг, адал явдалд дуртай, шинэ зүйлээс айдаггүй” чанарууд. Аливаад анхдагч байхыг хүсдэг ч гэж хэлж болохоор. Яагаад гэвэл, мотокросс аялал Австрали, Камбожид зохиогдож байсан гэж сонсож байсан болохоос Монголд ийм аялал болдог тухай сонсож байгаагүй. Энэчлэн бүх зүйл бидэнд онцгой байсан учраас л энд ирсэн болов уу.

87 Экстрим аялалд дурлах болсон шалтгаан тань юу вэ. Та нарын ихэнх нь энтрепрёнер хүмүүс юм. Тэгэхээр, экстрим аялал, энтрепрёнер хүний замналтай юугаараа адил юм бол? Филипп С: Орчин үеийн хүмүүс өөрсдийгөө маш эрхлүүлдэг болсон шиг санагддаг. Өдөр тутмын амьдралаасаа илүү сонирхолтой, шинэ, онцгой зүйлийг хүсч байдаг учраас экстрим аяллыг сонгох болсон. Экстрим аялал хүний амьдралд мартагдашгүй дурсамжийг бий болгодог. Паул: Энтрепрёнер байх экстрим аялал хоёр юугаараа адилхан бэ гэхээр, өөрийгөө хязгаар хүртэл нь түлхдэг. Ер нь бол өглөөнөөс орой хүртэл ажлынхаа төлөө өөрийнхөө шүүсийг шахан зүтгэж, нэг зорилгын төлөө урагшилдаг. Эдгээр өдрүүдэд гунигтай, баяртай, сэтгэл дундуур, сайхан үе олон тохионо. Экстрим аяллаар ч бас өөрийгөө сорьдог бөгөөд эрүүл саруул, сайхан дурсамжтай ирэх гол зорилго маань биелсэн гэж бодож байна. Мориц: Старт-апуудын ирээдүй яг юу болох нь тааварлашгүй байдаг. Үүнтэй адил экстрим аяллын маргааш юу болох нь тааварлашгүй гэдгээрээ адилхан байх. Аяллын үеэр тохиолдсон хөгжилтэй дурсамжуудаас хуваалцана уу? Филипп Б: Морицын гар хүрсэн мотоцикл болгон эвдэрч байсан /бүгд инээлдэв/. Тэгээд, энэ мотоцикл ажиллахгүй байна гэж гомдоллоод л. Хамгийн сайн мотоциклийг нь унасан ч гэсэн ямар нэгэн юм нь болохгүй байна гээд л. Андри, Фатрик, Флипп: /ам уралдан ярьцгаав/. Бид Чингис архиар мөрийцөөд, намагтай газрыг уралдаж туулахаар болсон. Жеоржиа: Монгол архи биднийг аяллын турш хөгжилтэй байлгасан /бүгд инээлдэв/. Андри: Мориц, Жеоржиа нараас бусад нь намагтай газрыг туулаад гарсан. Гэхдээ үлдсэн хоёрыгоо гаргаж ирэхийн тулд буцаж очихдоо намагтаа шигдчихсэн. Мориц мотоциклтойгоо годройтоод бүтэн эргэж, гэнэтийн трюк хийсэн нь хөгжилтэй дурсамжуудын нэгээр үлджээ. Үдэш бүхэн маш сонирхолтой өнгөрнө. Түүдэг галын дэргэд монголын тухай түүх сонсож, хамтдаа хооллож, яг л нэг гэр бүл шиг халуун дулаан уур амьсгалтай байсан.

Аяллын явцад гүн сэтгэгдэл төрүүлсэн ямар газрууд байсан бэ? Филипп Б: Хархорин хот, Орхоны хөндий их таалагдсан. Фатрик: Улаан цутгалан. Хавцлын дэргэдэх “Талибу” амралтын газрын гэрт хонох гайхалтай байсан. Андри: Элсэн тасархайг холоос харахад үргэлжилсэн тал дунд гэнэт онцгойроод гараад ирсэн газар шиг сонин сэтгэгдэл төрж байсан. Очоод хартал сэтгэл татам гоё газар байсан шүү. Филипп С: Нар жаргах үеэр Орхоны хөндийн хавцалд явж байгаа морьтой хүмүүсийн дүр төрх одоо ч сэтгэлд тодхон байна. Дараа дахин ирэхдээ цагийг хэрхэн өнгөрөөж, хаашаа аялахыг хүсч байна вэ? Андри: Дараагийн удаад очиж үзэх, хийх зүйл олон байна аа. Өчигдөр буддын хийд орж үзлээ. Тэндээс амар амгалан, тайван байдлыг мэдэрсэн шүү. Дараагийн удаа ирэхдээ бясалгал хийж болох юм байна гэж бодсон. Мөн загасчлах, ан гөрөө хийхийг хүсч байна. Паул: Би ч бас загасчилмаар байна. Филипп С: Говиор, уул хадаар явж, жийптэй аялал хийхийг хүсч байна. Фатрик: Найз нарынхаа хэлсэнтэй санал нэг байна. Бас мотоциклоор өөр олон газраар аялж үзмээр байна. Монголын газар нутгийг мотоциклтой туулахад маш хүнд хэцүү сорилтуудтай тулгардаг юм байна. Тиймээс дараагийн удаа хувийн бэлтгэлээ маш сайн базааж ирнэ ээ. Экстрим аялал сонирхож буй залууст юу гэж зөвлөх вэ? Маш энгийн. Монгол руу яв. Тэгээд л болоо /Бүгд ам уралдан хэлэв/. Филипп С: Заавал мотоциклоор явахгүй байсан ч болно. Яагаад гэвэл Монгол орон өөрөө экстрим аялал. Паул: Цаг агаар нь маш хувирамтгай. 25 градусын халуун байж байснаа гэнэт цас орох жишээтэй. Үүлнээс нь яаж бороо орж байгааг тод томруун харж болдог. Европт ийм үзэгдлийг харах боломжгүй. Монгол орон тэр чигтээ адал явдлаар дүүрэн газар юм. Фатрик: Монголын байгаль, цаг агаар өөрөө экстрим аялал. Төгс амралт, аялал болж чадахуйц газар. Баярлалаа. Та бүхэн манай сайхан оронд ахиад заавал ирээрэй. Ярилцлагыг: Д.Дашмөрөн

“ЧИНГИС ХААН” ЛААНЫ ТОСОН БАРИМЛЫН МУЗЕЙГ ЗОРИХ

ТАВАН ШАЛТГААН

1. 2. 3. 4. 5.

Монголын анхны лааны тосон музей “Бид түүхэн үнэнийг урлагийн бүтээл болгоно” уриан дор 2014 онд нээгдсэн уг музей Монголд анх удаа Эзэн Богд Чингис хааныг лааны тосоор урлаж, улмаар цоо шинэ үзвэр үйлчилгээний бүтээгдэхүүнүүд гаргаснаараа онцлог. Тухайлбал, гадаад, дотоодын үзэгчдэд зориулан монголын эртний баатруудыг тэд бүтээсэн юм. Тэд удаан хугацаагаар судалсны эцэст бүх бүтээлээ сайн чанарын wax хэмээх халуун хүйтэнд тэсвэртэй лааны тосон материалаар урласан аж. Түүхийн мэдлэгээ тэлэх боломж Үзмэр бүрийн дор уг баатрын тухай танилцуулга, түүхийг хавсаргажээ. Мөн музейн хөтөч энэ бүхнийг дэлгэрүүлэн тайлбарлаж өгнө. Тиймээс та улс орныхоо түүх соёл, ёс заншлыг төдийгүй өөрийн үндэс угсааг сэргээн бататгаж, мэдлэгийн хүрээгээ ч тэлэх боломжтой. Стандартын шаардлагад нийцсэн энэхүү музейд хүүхдээ дагуулан зочилж, эх түүхээрээ бахархах сэтгэлийг нь бадрааж, эзэн Чингис хааны гэр бүл болон түүний үнэнч цэргийн жанжнуудын тухай хамгийн бодит бөгөөд сонирхолтой мэдээллүүдээр бяцхан оюуныг нь цэнэглээрэй. Монголын түүхэнд мөрөө үлдээсэн эрхмүүдтэй танилцах Чингис хаан, Бөртэ хатнаас гадна Өүлэн эх, эзэн хааны өв залгамжлагч хөвгүүд, эрхэм үнэнч нөхөд болох Өгөөдэй, Цагаадай, Зүчи, Толуй, Хасар, Мухулай, Зэлмэ, Зэв гээд нийт 13 үзмэрийг хоёр жилийн турш урлажээ. Уг лааны тосон баримлуудыг бүтээхэд эрдэмтэн, судлаач, зураач, дархан, урлаачдын томоохон баг ажилласан тул түүхэн баатруудын нэлээд бодит дүр төрхийг шингээсэн аж. Олон хүний хүч хөдөлмөр шингэсэн эдгээр бүтээлтэй танилцах нь танд гайхалтай мэдрэмж төрүүлнэ гэдэгт итгэлтэй байна. Хаад, хатдын хувцастай зураг авахуулах Музейгээ үзэхийн сацуу хэрэв та хүсвэл эрт үеийн хаад, хатад, дайчдын хувцас хэрэглэлийг өмсөн гэрэл зурагаа татуулах боломжтой. Хүн бүрт үндэсний дээл хувцастай зураг тэр бүр байдаггүй. Иймд лааны тосоор хийсэн амьд мэт баримлуудтай танилцангаа үндэсний хувцастай хөрөг зураг авахуулбал таны сэтгэл ханамж улам л нэмэгдэх биз ээ.

Тухайн цаг үед очсон мэт сэтгэгдэлтэй буцна Энд лааны тосон баримлаас гадна тухайн цаг үеийг илэрхийлсэн засал чимэглэлтэй танхимууд бий. Уг төсөлд ажилласан хүмүүс багагүй судалсны үндсэн дээр баримлуудтайгаа уялдсан, эртний баатруудын онцлог, аж ахуй, өвөрмөц үндэсний байдлыг илэрхий үгүүлэх орчинг бий болгожээ. Хэрэв та найман зууны өмнөх цаг хугацаанд биеэр очиж, сэлэм жадаар тулалдаж, эрхэмсэг хатантай болохыг мөрөөдөж байгаа бол уг музейг зорь. Таны хийсвэр сэтгэлгээний ертөнцөд өнгө нэмж, гайхалтай шинэ мэдрэмж, санаа сэдэл өгнө гэдэгт итгэлтэй байна. Нэмж хэлэхэд, Чингис хааны лааны тосон музейд тун удахгүй Их Юань гүрнийг үүсгэн байгуулагч Хубилай сэцэн хааны баримлыг толилуулах юм байна. “Марко Поло” олон ангит уран сайхны киноны шүтэн бишрэгчдэд шинэ ангийг нь гартал ярих ярианы сэдэв нэгээр нэмэгдэнэ гэдэг үнэний ортой л болов уу. Нийтлэлийг: Ж.Хулан, Гэрэл зургийг: Б.Одгэрэл ХУД, “Говь” үйлдвэрийн төв дэлгүүрийн зүүн талд. 327801, 94444013 10.00-19.00 цагт. Даваа гарагт амарна. Том хүн 5000₮, Хүүхэд 3000₮, Зураг авах 10’000₮, Бичлэг хийх 25’000₮, Үндэсний хувцастай зурагаа авахуулах 5000₮

Чулуунд сийлсэн М

ТҮҮХ

онголчуудын сүүлийн 300 гаруй жилийн түүхэнд Монгол төрийн гал голомт бадарсан төв нь Улаанбаатар хот билээ. Тиймээс Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрт Монгол улсын болон нийслэл хотын түүхтэй холбоотой түүхэн цаг үеийг төлөөлөх түүх, соёлын дурсгалууд бүрэлдэн бий болсоор иржээ. Эдгээр түүх, соёлын дурсгалыг өнөөдөр хэрхэн хадгалж, хамгаалж, сурталчилж байна вэ гэдэг нь нийслэлчүүдийн өмнө тулгамдаж буй асуудал болж байна. “Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд Улаанбаатар хотын музейгээс Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэр дэх түүх, соёлын дурсгалт 14 газарт дурсгалын чулуун самбар босгож тэмдэгжүүлэх ажлыг санаачлан, бэлтгэлээ хангаж байна. Энэ ажлыг хийх шалтгаан нь: Нэгт, Улаанбаатар хотын түүх нь монголчуудын сүүлийн 300 гаруй жилийн түүхийн ой санамжийн чухал хэсэг. Хоёрт, энэ ой санамжийг мартахгүй хадгалж үлдэх, үр хойчдоо танин мэдүүлэх, тэдэнд эх түүхээрээ бахархах үзлийг төлөвшүүлэх. Гуравт, Улаанбаатар хотод өдөр ирэх бүр шинээр байшин, барилга, зам, гүүр, дэд бүтцийн шугам сүлжээ тавигдаж,

1. Монголын сүүлчийн хаан VIII Богд Жавзандамбын Төрийн Шар ордон. Уг ордонд Богдыг хаан ширээнд залж, Монгол улс сэргэн мандсаныг зарлан тунхагласан байна. Энэ газар нь одоогийн хүүхдийн Урлан бүтээх төв, хүнсний IV дэлгүүр хоёрын дунд байжээ.

бүтээн байгуулалтын ажил хурдацтай өрнөж буйн хажуугаар түүхийн чухал үйл явдал болсон дурсгалт газрууд бүтээн байгуулалт нэрийн дор мартагдахад хүрч байна. Иймийн учир тэмдэгжүүлэх 14 дурсгалт газрын жагсаалтыг товч түүхийн хамт уншигчдадаа хүргэхээр шийдлээ. Жагсаалтад орсон газрууд бидний мэдэхгүй олон сонирхолтой түүхийг агуулж байгааг та уншаад мэдэх болно. Чулуун самбар дээр монгол, англи хэлээр товч түүхийг бичиж тэмдэгжүүлэх дурсгалт газрын жагсаалтыг “Нийслэл guide” хамгийн түрүүнд танд хүргэж байна.

2. Хүн чулууны хонхор. 1778 онд Их хүрээ суурьшсан газар. Энэ нь одоогийн Гадаад харилцааны яамны хойд талын цэцэрлэгт хүрээлэн юм.

3. Талхын дэнж. 1838 онд Хүрээний хамгийн баруун талд Гандантэгчинлэн хийд баригдаж, тэр цагаас хойш үйл ажиллагаагаа тасралтгүй явуулж байна.

5. Богдын өндгөн сүргийн нутаг. Богдын дөрвөн ордны гурав нь Өндгөн сүргийн нутагт баригдсан юм. Тэдгээрээс Богдын Ногоон ордны ихэнх хэсэг, Хүрэн ордны зарим барилгууд хадгалагдан үлдсэн. Одоогийн Энхтайваны гүүрийн доод хэсэг буюу хуучнаар Дунд гол, Туул голын дундах бэлчир газарт монголын сүүлчийн хаан Жавзандамба хутагт 1893-1924 он хүртэл амьдарч байв.

7. Хүрээний их зээл буюу Худалдааны гудамж. XVIII зууны эцсээс XIX зууны эхэнд үүссэн худалдааны гол гудамж. Тухайн үеийн зах нь мэдээллийн нэг хэрэгсэл болж байснаараа онцлог. Энэ гудамж нь одоогийн Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музейгээс Бөмбөгөр худалдааны төв хүртэлх Жуулчны гудамж юм.

4. Зөөлөн хошуу буюу Зааны хошуу. Холоос уг хошууг харахад зааны хошуу мэт дүрслэлтэй байснаас ийнхүү нэрийджээ. Мөн Зүүн хүрээ Гандангийн лам нар номын хүчээр мэтгэлцэх “тасга” хэмээх зан үйл үйлдэх болсноор Тасганы овоо гэх болсон. 1950-иад он хүртэл хотын ерөнхий байдлыг хардаг гол газрын нэг байв. Зургийн тайлбар /Гэрэл зургийг Стефэн Пассе. 1913 он. Анхны өнгөт гэрэл зургийн нэг/

6. Хүрээ сайдын газар. 1911 онд тусгаар тогтносон Монгол улсын анхны таван яам, 1931-1951 онд Засгийн газрын ордон тус тус байрлаж байсан. Одоогийн МУБИС-ийн төв байр орчмын газар.

8. Махан дов. Барилгачдын талбай нь одоогоос 100 жилийн өмнө мах худалдаалах зах байсан бөгөөд 1929 онд анхны автобусны зогсоол, 1954 онд анхны таксины төв зогсоол болж байв. Одоогийн барилгачдын талбай орчимд 1909 онд анхны европ Эмийн сан, 1910-аад оны дунд үед Монголын анхны Их дэлгүүр, анхны Кино театр, 1914 онд Өндөр хоршооны барилга буюу одоогийн Дүрслэх урлагийн музей, 1948 онд анхны нийтийн хоолны газар болох Туул ресторан тус тус байгуулагдсан.

9. Богдын Цагаан ордон. Богдын өндгөн сүргийн нутагт байсан Богдын гурван ордны нэг болох Цагаан ордон нь 1837 онд баригджээ. Маш гоёмсог уг ордон I цахилгаан станцаас баруун урагш 300 метр зайд сүндэрлэж байв.

11. Их Тэнгэрийн амны хадны зураг. Энэхүү хад нь хүрэл зэвсгийн үеийн хадны зосон зураг болон XIII зууны Их Монгол улсын хар бэхэн зурагтай.

13. Нүхтийн амны Монгол ноёд нууцаар хуралдсан газар, бичигт хад. 1911 онд Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалыг зохион байгуулагчид энэ газарт хувьсгалын үйл хэргийг нууцаар зөвлөлдөж байжээ. Нүхтийн амны эхэнд байрлах тус агуй дотор төвөд бичээсүүд байх бөгөөд Өндөр гэгээн Занабазарын дүрийг чулуун дээр сийлсэн байдаг.

10. Индрийн талбай. Уг талбайд 1921 онд Ардын хувьсгалыг зарлан тунхагласнаар бий болсон. 1921-1946 онд Индрийн талбай, 1946-2013 онд Сүхбаатарын талбай гэж нэрлэсэн. Энэ талбай нь 1921 болон 1990 оны хувьсгал, тэмцлийн гол төвийн нэг байв.

12. Гачууртын амны хадны зосон зураг. Хүрэл зэвсгийн үеийн хадны зосон зураг нь Гачууртын шар хоолойн ам, уулын зүүн энгэрт, төв замын баруун талд байрладаг.

14. Туулын Хар Түнийн ордны туурь. Одоогийн Биокомбинат, Шувуун фабрикийн дунд байрлаж байсан Хэрэйдийн Ван хааны ордон хожим нь Чингис хааны хатны ордон болсон байна. Улаанбаатар хотын музейтэй хамтран бэлтгэв.

94 94

ЗУНЫ АМРАЛТАА ТӨЛӨВЛӨЕ

Амьдралыг аялал гэж хардаг уншигчид маань зуны амралтаа төлөвлөж хараахан амжаагүй байгаа бол доорх мэдээлэлд анхаарлаа хандуулаарай. Та эх орноо илүү ихээр танин мэдэж, байгалийн сайханд алжаал тайлахын сацуу дотоодын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд бодит хувь нэмрээ оруулж байгаадаа сэтгэл дүүрэн байж болно.

“Их Хорго” жуулчны бааз

Амралтаараа Архангай аймгийн байгалийн үзэсгэлэнт газруудтай танилцмаар байна уу? Та “Их Хорго” жуулчны баазыг зорьсноор үлэмж тансаг байгалийн сайхныг бишрэн, Хоргын тогоо, Тэрхийн цагаан нуур, Шар нохойн там, Өвгөн хад, Мөсөн хонгил зэрэг түүхт, алдартай газруудыг үзэж мэлмийгээ баясгах болно. Эднийх 24 цагийн турш цахилгаан эрчим хүчтэй, ойр орчимд үүрэн телефоны бүх сүлжээ барьдгаараа давуу талтай. Тиймээс та түүхэн дурсгалт газруудаар аялсан тэмдэглэл, гэрэл зургуудаа хайртай хүмүүстээ цаг алдалгүй илгээх боломжтой. Улаанбаатар хотоос 670 км, Тариат сумаас 11 км-ийн зайд. 99089496, 91609099

“Цаатан фестиваль” ардын урлагийн наадмын хөтөлбөр

Бид бүгдээрээ л Хөвсгөлөөр аялахыг хүсдэг. Тэгвэл танд “Хөвсгөл Мон трэйвэл” ХХК-иас зохион байгуулдаг “Цаатан фестиваль” долдугаар сарын 5-8-нд болох гэж байгааг дуулгая. Фестиваль ардын урлагийн наадмын нээлтээр эхэлж, цаатан иргэдийн амьдралын хэв маяг, цаа бугын онцлогийг харуулсан уран зураг, гар урлалын үзэсгэлэн, цаначдын уралдаан, буухиа тэмцээн, үхэр тэргээр аялах, үндэсний бөхийн барилдаан, Хөвсгөл нуур орчмын чөлөөт аялал, моторт завиар аялах гэх мэт үйл ажиллагаануудаар үргэлжлэн, хурдан морины уралдаан, наадмын хаалтаар өндөрлөх нь. Хөвсгөлөөр аялж, цаатангуудын амьдралтай танилцаж болох энэхүү сонирхолтой аяллаас бүү хоцроорой. Улаанбаатар хот, СБД, “Хөвсгөл Мон Трэйвэл” ХХК 70383916, 99993916, 99293896 www.montravels.com

“Цайдам” жуулчны бааз

Хэрэв та урт хугацаагаар бус нэг өдрийн аялалд тогтсон хөтөлбөрийн дагуу хамрагдахыг хүсч байвал эднийхийг сонирхоорой. “Цайдам” жуулчны бааз нь Архангай аймгийн Хашаат сумын Цайдам бригадын нутаг, Чулуутын булан хэмээх газар оршдог. Тодруулбал, Эртний Түрэг, Уйгур улс оршин тогтнож байсны улбаа болох археологийн олдвороор баялаг, алдарт Орхоны хөндийгөөр та аялна гэсэн үг. Энэ нь 1300 жилийн түүхт Уйгурын Хар балгас, шарын шашны анхны хийд Эрдэнэ зуу, Монголын эзэнт гүрний эртний нийслэл Хархорин хотын туурь гээд гадаад дотоодын жуулчдын сонирхлыг татах түүх соёлын хосгүй үнэт дурсгалуудаар нэн баялаг газар юм. Эртний Түрэг улсын Билгэ хаан, Цэргийн жанжин Культигений “Хөшөө Цайдам” музейг морь, тэмээ, сарлаг, унадаг дугуй гэх мэт сонирхолтой ердийн хөсгөөр явж үзэж болохоос гадна Уйгур улсын нийслэлийн туурь Хар балгас, Түрэгийн үеийн эртний цэргийн харуулын байрын туурь зэргийг 1, 2, 3, 7 хоногийн аяллаар үзэх боломжтой. ЧД, Бага тойруу 17/32, Цайдам жуулчны бааз 99168971, 96655697, 99236888 www.tsaidamtour.com

Хустайн байгалийн цогцолбор газар

‬ Хустай нуруу нь дэлхийн хамгийн олон буюу 340 орчим тахьтай нутаг юм. Байгалийн энэ үзэсгэлэнт газар 65 овог, 246 төрөлд хамаарах 499 зүйл гуурст ургамал ургадгаараа онцлог. Ялангуяа Монгол улсын Улаан номд бүртгэгдсэн 7, хүнсэнд хэрэглэдэг 17, эмийн ургамал 219, балт ургамал 236 төрөл байдаг гээд бодохоор зэрлэг тахь энэ л нутагт тааламжтайяа идээшлэн бэлчээрлэдэгт гайхах зүйлгүй. Хустайн нуруунд тахиас гадна 223 зүйл шувуу, халиун зээр, бор гөрөөс, хярс, мануул, дорго зэрэг 55 зүйл хөхтөн амьтан нутагладаг аж. Тэнд очсон жуулчид зөвхөн зэрлэг амьтдын сүр жавхааг бишрээд зогсохгүй Хүннүгийн үед хамаарах дөрвөлжин булш, хиргисүүр, хөшөө чулуунууд, хадны сүг

зураг, суварганы тур зэрэг түүх соёлын дурсгалт зүйлстэй танилцах боломжтой. Эдгээрийн дундаас нэн сонирхолтой нь МЭ-ний VI-VIII зууны Түрэгийн эзэнт улсын үед хамаарах Өнгөтийн хүн чулууны цогцолбор юм. Хустай үндэсний паркад шувуу, цэцэг сонирхогчдод зориулсан мэргэжлийн хөтөч, тайлбарлагчтай тусгай аялал ч зохион байгуулдаг аж. Тус аялалд оролцогсод шувууд болон цэцэгсийг ялган таньж, танин мэдэхүйгээ тэлэх ач холбогдолтой. Нийслэлчүүд бид нүүдэлчдийн ахуй соёлын талаар мэдлэг хомс. Тэгвэл Хустайд очсоноор малчин айлуудаар зочилж, арьс гандах, дээс томох, утас ээрэх, чөдөр хазаар ногт зангидах гэхчлэн монголчуудын уламжлалт зан үйлийг нүдээр үзэж танилцах боломжтой. Төв аймгийн Алтанбулаг, Аргалант, Баянхангай сумдын нутгийн заагт, Улаанбаатар хотоос баруун тийш 70 орчим км-т. 21-245087, 93230169 www.hustai.mn

Өөш Манханы бөөрний сувилал

Хэрэв та гэр бүлээрээ эрүүл агаарт, байгалийн үзэсгэлэнт газар амарч сувилуулахыг хүсч байгаа бол Дундговь аймгийн Өлзийт сумын нутагт орших Өөш Манханы сувиллыг санал болгоё. 1986 оноос хойш үйл ажиллагаагаа явуулж буй арвин туршлагатай энэ хамт олон нэг ээлжиндээ 100 сувилуулагч хүлээн авах боломжтой. Бөөрний бүх төрлийн өвчин эмгэг, дутагдлын хам шинж, эмэгтэйчүүд, нуруу, үе мөчний өвчин, хүүхдийн сульдаа буюу рахитыг байгалийн нарны энерги, агаар, халуун элс, ингэний хоормогийн цогц нийлэмжээр анагааж эрүүлжүүлдэг юм байна. Одоогоор уг сувиллын газрын эмчилгээний үр дүн 93-97 хувьтай байгаа гэнэ. Наран шарлага, элсэн хучлага зэрэг нь тэдний үндсэн эмчилгээ бөгөөд үйлчлүүлэгчийн хүсэлтээр бариа засал, зүү төөнүүр, бумба тавих, тариа хийх гэх мэт үйлчилгээг ч үзүүлдэг байна. Жил тутам уг сувилалд 400-600 орчим хүн эмчлүүлдэг бөгөөд ая тухтай хоолны заал, амрах саравч, эмчилгээний өрөө, зочид буудлын өрөө, гэр, байр зэрэг цогцолбор байгууламжтай аж. Өтөл буурал аав ээжийгээ эмчлүүлж сувилуулснаар та үр дүнг нь илт мэдэрнэ гэдэгт итгээрэй. Оффис - Улаанбаатар, СХД, 29 дүгээр хороо, Геологичдын хотхон “Мон-Гео” ХК-ийн байр. Сувилал Улаанбаатар хотоос 420 км-т Дундговь аймгийн төвөөс 140 км-т. 99118191, 91186758, 99038736

“Баатар ван” амралт, сувилал

Эмчилгээ, сувилгаа, орчин, чанараараа танд таашаагдахуйц өөр нэгэн газар бол “Гранд Мед” эмнэлгийн харьяа “Баатар ван” амралт, рашаан сувиллын цогцолбор юм. Тус цогцолбор нь далайн түвшнээс дээш 900 метрийн өндөрт байршиж, хүний зүрх судасны үйл ажиллагаанд нэн таатай нөхцөл бүрдүүлснээрээ онцлог. Түүнчлэн 350 жилийн настай, хүсэл биелүүлэгч, энергээр тэтгэгч модны дэргэд байрладаг аж. Жилийн дөрвөн улиралд үйл ажиллагаагаа тасралтгүй явуулж буй уг сувиллын газар нь орчин үеийн техник технологиор тоноглосон, люкс, хагас люкс, стандарт зэрэглэлийн өрөөнүүдтэй. Эмчилгээний хувьд эднийх сахарын өвчлөлтийг анагаах шидтэй их булагийн рашаан, ходоодны рашаан, цагаан сүүний саам, хүчилтөрөгчийн коктейль, сүүн эмчилгээ, татлага эмчилгээ, хөлийн цэгэн бариа, усан эмчилгээ, физик эмчилгээ гэх мэт маш олон төрлийн сонголттой аж. Мөн таны чөлөөт цагт зориулж усан завьтай аялал, хийн буудлага, кино театр, бүжгийн заал, амьд хөгжмийн хамтлаг, мото аялал, гольфийн талбай гэх мэт бүхий л төрлийн үйлчилгээг үзүүлдгээрээ бусад газраас онцгойрч байна. Улаанбаатар хотоос 580 км, Эрдэнэт хотоос 130 км, Хутаг-Өндөр сумын Гуртын гүүрний дэргэд. 77000066, 88106464, 89099905 www.baatarvan-amralt.mn Нийтлэлийг: Ж.Хулан

ЗУРГАДУГААР САРЫН ЗУРХАЙ ИХЭР Эргэн тойронд болж буй үйл явдлууд таны ажлыг удаашруулна. Гэхдээ санаа бүү зов, гагц тууштай бай. Зорилгынхоо төлөө хичээл зүтгэл гаргах нь эргээд танд туршлага болно. Ямар ч хүнтэй тайван, нөхөрсөг, хүндэтгэлтэй харилцаарай.

МЭЛХИЙ Гайхалтай мэдээ! Оддын байрлал энэ ордынхныг ивээх нь. Зуны эхний сараас л мэлхийн ордынхныг “амжилт” хэмээх тодотгол бүхий л салбарт дагалдана. Гэхдээ хэт бардамнаж болохгүй шүү. Та өрсөлдөгчөө бүх талаас нь хянамгай дүгнэж цэгнээрэй. Юмс өөрчлөгдөж байлаа ч өөрийгөө өөрчлөх хэрэггүй гэдгийг захья. АРСЛАН Сарын эхэнд маш хүчирхэг байна. Гэвч сарын сүүлээр бодит бэрхшээлтэй нүүр тулж, сэтгэл санааны хувьд хямарч магад. Үүнээс сэргийлэхийн тулд өөрийгөө хянаж, хүслээ хязгаарлаж сурах нь зүйтэй. Ингэж чадваас та зорилгодоо хүрч, үр дүнг нь мэдрэх болно. ОХИН Энэ сард бүх зүйлийг энгийнээр хүлээж авахыг зөвлөе. Та хэдий чинээ эерэг хандлагатай байна, төдий чинээ хөгжих болно. Ямар ч хэцүү зүйл тохиолдсон өөрийн мэдрэмж, сэтгэл хөдлөл, зөн совин, хүсэл тэмүүллийг дагах нь зөв. Бүх зүйлийг хэт бодитоор харж дүгнэх гэсний хэрэггүй шүү. ЖИНЛҮҮР Зуны эхэн сар таны хувьд хамгийн тэнцвэртэй үе байх нь. Эргэн тойронд тань болж буй бүх зүйл зөвхөн танд зориулагдсан мэт байх болно. Гэхдээ та хамт олонтойгоо эвтэй байж, шударга хандаж, хайртай дотны хүмүүстэйгээ харилцахдаа гэнэтийн шийдвэр гаргахгүй байх зэрэгт анхаараарай.

ХИЛЭНЦ Ажлын байран дээрээ байр сууриа хадгалах нь ямар ч нөхцөлд таныг зоригжуулна. Хэрэв та бизнес эрхэлдэг бол хамтран ажиллагч, түншүүдтэйгээ сонор сэрэмжтэй харилцах хэрэгтэйг сануулъя. Хайр дурлалын амьдралд тань оч бадарч, шинэ мэдрэмж, шинэ өнгө нэмэгдэх болно. Гэхдээ энэ нь таны сэтгэл хөдлөл, мэдрэмж, зөн совин, хүслээс шалтгаална гэдгийг мартаж болохгүй. НУМ Зуны зугаатай, сонирхолтой өдрүүд эхэллээ. Сарын эхэн үед олон тулгамдсан асуудал гарч ирэх ч сэтгэлээ аль болох амар тайван байлгаарай. Ажил, албан тушаалын төлөө тууштай чармайх хэрэгтэй төдийгүй жижиг мэт санагдаж болох асуудалд ч тоомжиргүй хандаж болохгүй. Нэмж хэлэхэд, өдийг хүртэл итгэсээр ирсэн хүмүүстээ эргэлзэх хэрэггүй шүү. МАТАР Таны ажил тайван, тогтвортой байгаа бол ажлын төлөө хэтэрхий улайрах шаардлагагүй. Хэрэв ажлаасаа амралт авч болохоор бол ав. Ингэснээр илүү сайн төлөвлөгөө гарч ирэх болно. Энэ сард фитнест явах зэргээр эрүүл мэнддээ анхаар. Фитнест явснаар эерэг үр дүнд хүрэх төдийгүй танилын хүрээгээ тэлэх болно. ХУМХ Хумхын ордынхонд энэ сар тийм ч таатай байхгүй бололтой. Гэсэн ч сарын эхэнд нэн

шаардлагатай ажлууд дээрээ гол анхаарлаа төвлөрүүлэхийг хичээгээрэй. Мөн хүн болгонтой энгийн, нөхөрсөг харилцаатай байж, уур амьсгалыг өөрчил. Бүх зүйл дээр өөрийн үүрэг хариуцлагыг ухамсарлаж, амлалтандаа заавал хүрээрэй. ЗАГАС Таны бизнест энэ сард ахиц, амжилт гарах нөхцөл бүрджээ. Тиймээс агшин бүрийг мэдэрч, илүү сэрэмжтэй, хариуцлагатай байх шаардлагатай болж байна. Хэрэв та хүүхэдтэй болохоор төлөвлөж байгаа бол энэ сар илүү тохиромжтой. Ерөнхийдөө гэр бүлийн харилцаа маш гайхалтайгаар өөрчлөгдөх нь. ХОНЬ Энэ сард таны ажлын цар хүрээ, бүтээмж нэмэгдэнэ. Гэхдээ дунд нь огт завсарлахгүйгээр ажиллахыг хичээгээрэй. Хайр дурлалын хувьд багагүй бэрхшээл тулгарах ч өөрөөсөө шалтгаалах бүхий л зүйлийг хийгээрэй. Та дэлхийг олон талт, цогц гэдгийг ойлгож, ямар ч нөхцөл байдлыг өөрийн давуу тал болгон өөрчлөх чадвартай гэдгээ мэдэрнэ. ҮХЭР Оддын байрлал танд ихээхэн нөлөөлж, сарын турш өөртөө итгэлтэй, хүчтэй байна. Аливаа зүйлд чин сэтгэлээсээ хандаж, анхаарлаа сайтар хандуул. Гэхдээ өөртэйгөө нүүр тулж, дүгнэлт хийхээ мартуузай. Энэ сард та ямар нэгэн зүйлд сэтгэл дундуур байгаа бол амьдралынхаа зорилгыг санаад харц дээгүүр алхаарай.

100

Нийслэл guide зөвхөн НИЙСЛЭЛ хотод зарагдаж байгаа бүтээгдэхүүнүүдийг танилцуулäàã. Энэ хуудсан дээр тэмдэглэл хийгээд дэлгүүр хэсэх үедээ хөтөчөө болгоорой.

The Toy Store Хуудас 99

ХУД, Зайсан Скүэр их дэлгүүрийн II давхарт 91105468

Tube Home Хуудас 107

Bagro Хуудас 15

/Баясах трейд/, Хүнсний супермаркетуудаар 70002211

Америк Outlet Хуудас 52

Хан-Уул дүүрэг, Алтай хотхоны урд RIVER STONE хотхон, 24б байр Мишээл экспо төв, Е-19 павильон “Далай ээж” захын урд байрлах Passage төв, I давхарт гэр ахуйн барааны дэлгүүр 91919311, 99859779, 326066

БГД, Богд Ар хороолол, Америк Outlet СБД, Нарны зам, S Outletsийн эсрэг талд Union Building БГД, III, IV хороолол, Тумбааш төв СХД, Саппоро төв, Голомт банкны ард талд 90000012, 88021236, 99074325

Эрдэнэт хивс Хуудас 54

Oyuka Bridal Хуудас 57

Номингийн салбар дэлгүүрүүдээр 88082928, 96963390

oyuka-bridal.com 94006460

Gobi Хуудас 18

ХУД, Чингисийн өргөн чөлөө, Үйлдвэрчний гудамж 343677 СБД, I хороо, ҮСАХ, хуучнаар Бамбарууш кафе 329202 БГД, Өргөө кино театрын урд талд 343677

Goyo Хуудас 2

Төв номын сангийн дэргэдэх Чандмань төв Улаанбаатар Их дэлгүүр, 2-р давхар Сентрал Тауэр, 2-р давхар Улсын их дэлгүүр 77115151

101

102

ҮСЧИН, ÃÎÎ ÑÀÉÕÍÛ ÑÀËÎÍ

75755444 9.30-20.30 www.grandeurbeauty.mn

label.m Гранд плаза, I давхар, Toni & Guy Label.m салон 70101090, 99070452, 99183183 10.00-20.00 Бя, Ням 11.00-20.00

Мимоса спа Баянгол дүүрэг, XVI хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, Макс центр III давхарт 7014-2222 Даваа – Ням 10:00-22:00 INNA LPG Beauty & Spa ХУД, XI хороо, Оргил шилтгээний зүүн талд Оргил стар хотхон, 57-A 70135566, 89665566 10-21, Бя,Ня-10-20, Даваад амарна Studio 410 СБД, Сүхбаатарын талбай, Сентрал тауэр, IV давхар, 410а тоот 77117171, 95228236 10.00-20.00 Бя 11.00-19.00

Hikari beauty salon СБД, Циркийн хажууд 1а байр 314696, 99062044 10.00-20.00 ИВ РОШЕ-1 ЧД, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, 76-1 /УИД-ийн баруун талд/ 327683 /захиалга/ ИВ РОШЕ-2 СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран Плаза худалдааны төвийн III давхарт 70117683 /захиалга/ ИВ РОШЕ-3 СБД, Сөүлийн гудамж Наран Молл худалдааны төвийн III давхарт 70137683 /захиалга/ Allure salon Улаанбаатар Их дэлгүүр, V давхарт 70137111 10.00-22.00 Grandeur beauty salon ХУД, XI хороо, Luxury Zaisan Village хотхоны үйлчилгээний байр

Honeypot Wax Boutique ХУД, Зайсан Скүэр II давхар 77102433 honeypot.mn honeypot wax boutique mongolia Charming beauty /Bella Vista/ ХУД, XI хороо 77339999 10.30-20.30 Tokyo nail salon ЧД, III хороо, УИД-ийн ард 316225, 95905676 09.00-20.00 Michelle’s nail studio ЧД, I хороо, Бодь цамхагийн баруун талд 70109088 09.00-21.00 Хүрлээ ЧД, Алтай төв, V давхар 323048 10.00-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00 Baigal Beauty & Spa center СБД, V хороо, Голомт хотхон, Шинэ Монгол өргөө худалдааны төв 336688 10.00-22.00 Сарнайх СБД, Чин Ван Ханддоржийн гудамж 312112 Matrix salon ХУД, XI хороо, Замчдын гудамж, Оргил супермаркет 50061188 10.00-20.00 Бя, Ня 11.00-19.00

Голомт банкны картын төвийн замын эсрэг талд 70123535 11.00-20.00 Бя, Ня 11.00-19.00 PC mall 3 БГД, III, IV хороолол, Парадоксын баруун талд 70143535 11.00-20.30 Бя, Ня 11.00-20.00 PC mall 4 БЗД, Намъянжүгийн гудамж, Шөнийн захын урд корпуст 75753536 11.00-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00 Dell center СБД, Энхтайваны өргөн чөлөө, Компьютер ланд төвийн зүүн талд 70133535 IT Zone Компьютерийн их дэлгүүр Сөүлийн гудамж, I сургуулийн замын зүүн урд, М-Си-Эс Плаза төвийн I давхарт 312424, 311915 10.00-19.00 Бя, Ня 11.00-16.00 Сони төв ЧД, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, 76-1 /УИД-ийн баруун талд/ 320218 10:00-21:00 Бя, Ня 10:00-20:00 World of Electronics-1 СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран Плаза худалдааны төвийн II давхарт 315738 10:00-20:00 World of Electronics-2 СБД, Сөүлийн гудамж Наран Молл худалдааны төвийн I давхарт 320218 10:00-21:00

ÄÝËÃ¯¯Ð

Wella salon БГД, II хороо, ТБД андуудын урд талд 99185267 10.30-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00 Vidal salon СБД, II хороо, Улсын циркийн баруун талд 311004 09.30-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00

ÝËÅÊÒÐÎÍ ÁÀÐÀÀÍÛ ÄÝËÃ¯¯Ð PC mall 1 СБД, VI хороо, Хүнсний IV дэлгүүрийн замын эсрэг талд 311644, 70133535 10.00-20.00 Бя, Ня 10.30-19.00 PC mall 2 СБД, Энхтайваны өргөн чөлөө,

Top Mebel БЗД, I хороо, Токиогийн гудамж 11-456155 www.topmebel.mn Наран Молл худалдааны төв СБД, Сөүлийн гудамж-42/1 70136918 09:30-21:30 Petit Bateau СБД, VIII хороо, Сэнтрал Тауэр, II давхар 77112888 Petitbateau

103

Solo Mall БГД, XIII хороо, III хороолол, Ард Аюушийн өргөн чөлөө-23 88115899, 88071305 10.00-21.00 www.solomall.mn Sod’s Boutique СБД, Алтай оффис цамхаг, II давхарт 70141744

Ariunaa Suri Хан-Уул дүүрэг, IV хороо, Вива Сити N4 77220101 www.ariunaasuri.com contact@ariunaasuri.com ariunaasuri

Toy Store ХУД, Зайсан Скуэр худалдаа үйлчмлгээний төв, II давхар 91105468 www.thetoystore.mn Наран Плаза худалдааны төв СБД, Энхтайваны гүүрний баруун талд 70116918 10:00-21:00 Бя, Ня 10:00-20:00 НАРАН ПОЙНТ ЧД, Хувьсгалчдын гудамж-9 /Байгалийн түүхийн музейн баруун талд/ 326435 10:00-20:00 Бя, Ня 11:00-18:00 Би-Марше СБД, IX хороо, Улаанбаатар их дэлгүүр 70111694 10.00-21.00 Todos Baby Хан-уул дүүрэг, 4-р хороо, Яармаг 17110, “Вива сити” хороолол, 3-15 байр 77332220, 88102220

Аянчин Аутфиттерс ХХК Аялал, ан агнуур, загасчлалын хэрэгсэл, гутал хувцасны төрөлжсөн

дэлгүүр ХУД, II хороо Чингисийн өргөн чөлөө 201/3 /Бармашийн замын эсрэг талд/ 70119211, 319211 Өдөр бүр 10:00- 21:00 ayanchin@magicnet.mn www.ayanchin.mn

UGG Australia Flagship store Сентрал тауэр, II давхар 77112611 Өдөр бүр 10:00-20:00 www.ayanchin.mn

Prosum Чингэлтэй дүүрэг, I хороо, Энхтайвны өргөн чөлөө, Экспресс тауэр, 1502 тоот 77117070 Cарнайх ХУД, XI хороо, Бурхантай хөшөөний уулзвар 70111727

Говь /Төв/ ХУД, Үйлдвэрчний гудамж, III хороо 343677 Говь /Монгол кашимер дэлгүүр/ СБД, Чингисийн өргөн чөлөө-3, I хороо, Үндэсний Соёл амралтын хүрээлэн 329202 Говь /Смарт/ БГД, Өргөө кино театрын урд талд 365705

Euro home БЗД, IV хороо, XV хороолол Жанжин Лхагвасүрэнгийн гудамж, 34 дүгээр байр, 1 тоот 91996612 91996614 91996615

Multiverse studio & Futuristic type ХУД, XV хороо, Махатма Гандигийн гудамж, Төв цэнгэлдэх Х хаалга 88606960

Скай их дэлгүүр БЗД, I хороо, Токиогийн гудамж 46, Чингис Зочид Буудлын Б Корпус 319090 Скай их дэлгүүр ХУД, II хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, 59-61 Скай Хайпермаркет 349191 Maxmall их дэлгүүр Энх тайвны өргөн чөлөө 35, Баруун 4 зам 70122323

“ГОЁО” ХХК ХУД, II хороо, 19 дүгээр хороолол, Ажилчны гудамж, Гоёо ХХК-ний байр 77115454, 77115151 www.goyo-cashmere.com

Говь /Төв шуудан/ СБД, Сөүлийн гудамж, Төв шуудангийн урд талд 320303 Art of fashion ХУД, XV хороо, Гэгээнтэн цогцолбор 75555959 The Queen’s home БГД, XIII хороо, III хороолол Solo Mall худалдааны төвийн I давхарт 99057663 10.00-21.00 www.thequeenshome.mn Оргил ХУД, XI хороо, Оргил худалдааны төв 77303034 09.00-22.00

Ханбүргэдэй их дэлгүүр БГД, II хороо, Төмөр замын эмнэлэгийн зүүн талд 367054 10.30-20.00 Бя, Ня 11.00-19.00 ЛИНОС ВЭЛТ Герман тоглоомын дэлгүүр Гранд Плаза IV давхар, 4.7D 70121070, 99080975 10:00-21:00 info@linoswelt.mn www.linoswelt.mn

104 ÝМНЭЛЭГ

Интермед эмнэлэг Чингисийн өргөн чөлөө, Хан-Уул дүүрэг, Богд хааны ордон музейн хойно, АПУ ХК-ийн зүүн талд 77011111 www.intermed.mn intermed_mn Intermed Hospital Mongolia

ÁÀÍÊ Голомт /Төв/ ЧД, I хороо, Бодь цамхаг 311971 09.00-18.00 Хас /Төв/ СБД, VIII хороо, Ерөнхий сайд Амарын гудамж, өөрийн байр 313202 09.00-20.00 Голомт /картын төв/ ЧД, II хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө 311971 09.00-20.00 Бя, Ня 10.00-18.00

ÇÎ×ÈÄ ÁÓÓÄÀË Sunjin Grand БЗД, XIII хороо, Энхтайваны гудамж 457711, 462255 24 цаг

THANN SPA-2 СБД, Сөүлийн гудамж, Наран Молл худалдааны төвийн IV давхарт 70127683 /захиалга/ Говь цогцолбор БГД, VII хороо, IV хороолол 301033 24 цаг

ÐÅÑÒÎÐÀÍ, ÏÀÁ

The Ivy Restaurant СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж 331127, 331126 12.00-00.00

The Ivy Lounge СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж, The Ivy рестораны I давхарт 76111176, 96031111 18.00-00.00

¯¯ÐÝÍ ÒÅËÅÔÎÍÛ ¯ÉË×ÈËÃÝÝÍÈÉ ÒªÂ¯¯Ä Скайтел /Төв/ СБД, I хороо, Баянгол зочид буудлын баруун талд 319191 09.00-19.00 Бя, Ня 10.00-15.00 Юнител БГД, II хороо, Үндсэн хуулийн гудамж 24, Рокмон бюлдинг, Үйлчилгээний төв байр, I давхарт 328888, 1414, 328893 09.00-19.00 Бя, Ня 09.00-19.00

ÌÀÑÑÀÆ, ÑÏÀ, ÑÀÓÍ THANN SPA-1 СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран Плаза төвийн III давхарт 70107683 /захиалга/

Gusto restaurant СБД, Улсын их дэлгүүрээс Цирк орох замд, Сайд Б.Цэрэндоржийн хөшөөний зүүн талд 70006969, 70006996 Le Bistrot Francais restaurant Засгийн газрын ордны ард, МУИС-ийн III байрны эсрэг талд 320022 9.00-22.00 Бя, Ня 10.0022.00 Sesis Coffee shop БГД, II хороо, Гранд плаза 70112620 09.00-21.00

The Ivy Cafe ХУД, II хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, Капитал Хаус, I давхар 70071000 08.00-18.00

Сараана БГД, II хороо, Гранд плаза, I давхарт 70113355 09.00-22.00 Cosy cafe & pub Яармаг, “Шинэ гэр” хорооллын М-19 байрны I давхар 77111088

Чингис БЗД, I хороо, Токиогийн гудамж 313380, 70000099 24 цаг Баянгол СБД, I хороо, Чингисийн өргөн чөлөө 312255, 312653 24 цаг

Central Garden СБД, 8-р хороо, Централ Тауер, 3-н давхар, Чингисийн талбай 7710-8989 ХУД, Зайсан, 11-р хороо, Велла Виста хотхон 7744-0505 Да-Ба 10:00-00:00 Бя-Ня 11:00-23:00

Их Монгол СБД, Сөүлийн гудамж, Циркийн зүүн талд 320450, 331206 12.00-00.00

UBean Coffee House Баянзүрх дүүрэг, 13-р хороолол, Шинэ зам дагуу, Дамдинсүрэнгийн гудамж, 32-2 9638-2326, 9115-6510 Дав, Мяг, Пүр, Баа, Бям 8.30-20.00 Лха 12.00-20.00

Их Монгол 2 ХУД, Вива сити хороолол, N24 76100376 12.00-00.00

Bugis coffee and dreams СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, III давхарт 70117022 08.00-24.00 Бя, Ня 10.00-24.00

Irish pub СБД, I хороо, Сөүлийн гудамж 330993, 336666, 330994, 330995 11.00-23.00

Biwon Korean restaurant СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, III давхарт 77400400 11.00-24.00

АТА Ресторан ЧД, IV хороо, Анкарагийн гудамж 19А байр 322931 10.00-22.00

Square grill pub СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, III давхарт 313355 08.00-24.00 Бя, Ня 10.00-24.00

Eterna restaurant Өглөөний цай 08.30-10.30 Өдрийн хоол 12.00-15.00 Баянзүрх дүүрэг, III хороо, Английн ЭСЯ-ны ард 77001177 Да-Ба 08.00-24.00 Бя 11.00-23.00 Нямд амарна

Sky Lounge СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, XVII давхарт 310707 11.00-24.00

105 Rio grande lounge ХУД, XI хороо, Бурхантай хөшөөний эсрэг талд, Bella Vista Хотхон 77440505 07.30-24.00 Бя, Ня 10.00-23.00 Irish castle ХУД, XI хороо, Green Villa хотхоны баруун талд 77309500 09.00-24.00 Wunderbar – кофе шоп БГД, XIII хороо, III хороолол Solo Mall худалдааны төвийн I давхарт 88405820 10.00-21.00 Wunderbar Thai express СБД, I хороо, Энхтайваны гүүр, Наран Плаза цамхаг 70113541 11.00-24.00

дэлгүүрийн баруун талд 325240 10.00-24.00 Maggiano СБД, Жамъяан гүний гудамж, Гранд оффис, I давхар 99098822, 320905 11.00-23.00 Бя, Ня 11.0021.00 Black Pearl СБД, VI хороо, Ерөнхий сайд Амарын гудамж, Спортын төв ордны урд талд 70110506 08.00-23.00 Mr.Wang БЗД, I хороо, Чингис зочид буудал, I давхарт 319920 10.00-22.00 Ti-amo Coffee shop БЗД, I хороо, Скай худалдааны төв 322002 10.00-20.30

DOUBLE SHOT Coffee & Cocktail ХУД, XV хороо, “Хурд” хотхон 7711-2662 Да-Ба 08:00-24:00 Бя 10:00-24:00 Ня 10:00-23:00 doubleshot.mn Cozy Nomads Restaurant & Home Decor Зайсангийн гудамж-52, Сарнайх супермаркетийн баруун талд. 344001 11.00-24.00 Бя, Ня 10.00-23.00 Феличита итали ресторан Байгалийн Түүхийн Музейн зүүн талд 319009 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-21.00 Кавказ Ресторан Улсын циркийн чанх зүүн талд, Капитрон банкны урд. 77119900 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-23.00

New York New York СБД, I хороо, Энхтайваны гүүр, Наран Плаза цамхаг 70114540

London and Irish pub ХУД, IV хороо, Viva City хотхон, N18, N19 77100707

Lavazza /УИД/ ЧД, III хороо, УИД-ийн I давхарт 99098110 09.00-22.30

Ti-amo СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж 70112422 08.00-22.00

VERANDA СБД, I хороо, Жамъяан гүний гудамж 330818 12.00-24.00

Modern Nomads – Салбар I Бага тойруу, Метромолын урд талд 318744 11.00-24.00 11.00-23.00

Wine house СБД, I хороо, Баянгол зочид буудал, I давхарт 312255, 99115405 10.00-23.00

The Bull-1 СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж, Брау хаусын урд талд 70110060, 99112025, 70111212 11.30-22.00

Modern Nomads – Салбар II Соёлын төв өргөөний хойд талд, Үнэн сонины байр 70120808 09.00-24.00 11.00-23.00

Scotch House Хан-Уул дүүрэг, I хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, өөрийн байр 345828, 94995828 11.00-24.00

Tulpe restaurant and coffee house ЧД, 4-р хороо, Баруун сэлбийн гудамж, 51/А байр “Хишиг” төвийн 1 давхарт 70122277, 93099901 Да-Ба 09:22 Бя 10:20

Modern Nomads - Салбар III Байгалийн түүхийн музейн зүүн талд, СБД-ийн Тамгын газрын урд. 330633 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-21.00

Bojangles СБД, II хороо, Тээвэрчдийн гудамж, Жигүүр гранд оффис I давхар 325830 09.00-24.00

California СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж, 319031 08.00-24.00 Бя, Ня 09.00-24.00

Modern Nomads - Салбар V Бага тойруу, XIII байр (Golden pen бичиг хэргийн дэлгүүртэй байр) 7011 0505 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-21.00

Сөүл ресторан СБД, II хороо, хуучнаар Хүүхдийн парк дотор 329709 12.00-22.00

B room cafe Жаргалан хотхон, B production-ы I давхарт 77275555, 99013911 9.00-24.00 Bossam House Korean restaurant СБД, IV хороо, хүнсний 50 дугаар

bd’s Mongolian Barbeque Ресторан Сөүлийн гудамж -9, Өгөөж үйлдвэрийн зүүн талд 311191 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-23.00 UB Jazz Club Өдөр бүр 21.00 цагаас жазз хөгжмийн амьд тоглолттой. БГД, I хороо, Кёкүшю цамхагийн баруун талд 39 дүгээр байр 91919011, 91929011 11.00-24.00

Salm Brau Pub Модерн Номадс- I рестораны зүүн талд, Хаан Гэр Грилл ресторан, II давхар 77118855 12.00-24.00

“Батько Опанас” ресторан БЗД I хороо Токиогийн гудамж-2, “Серж Эксклюзив хаус” II, III давхар 453716 “Милая” кафе ХУД I хороо Чингисийн өргөн чөлөө, Шинэ өглөө цогцолборын байр-23 345086 “Гжель” ресторан БЗД, 13 дугаар хороо, Жуков -55, “Торговый дом” үйлчилгээний төв 468266 Broadway ЧД, I хороо, Мөнгөн завьяагийн хажууд 331123 11.00-24.00 Broadway

106

БГ, IV хороолол, Гурван билиг оффис 360099 11.00-24.00 Shilla солонгос хоолны ресторан СБД, I хороо, I сургуулийн урд талд 91192231 10.00-22.00 Harry’s pub БЗД, XIII хороо, Сүнжин гранд зочид буудал 70151111 15.00-24.00 Pharos restaurant БЗД, XIII хороо, Сүнжин гранд зочид буудал 70151111 12.00-22.00 Gate СБД, VI хороо, IV дэлгүүрийн баруун урд 332009 10.00-23.30

ÑÓÐÃÀËÒ Нээлттэй Хаалга Сан ЧД, 2-р дөчин мянгат, Мандухай зочид буудлын урд, 12-р байр 1 давхар 314538, 99223300, 99113152 9.00-18.00 Maestro music school БГД, II хороо, Grand Plaza цогцолбор, XIV давхар, 1401 тоот 70117737, 70113398

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄ Á ËÄÀÐÆÓÓËÀÕ ÒªÂ Мандал Иог ХУД, Богд Хааны музейн урд, Оргил шилтгээн, III давхарт 326377, 96047987 07.30-20.00 Нийслэл Фитнесс ХУД, I хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, АПУ ХК-ийн зүүн талд 96608811, 89848448, 91118910 08.00-23.00 Бя 10.00-20.00 Нямд Амарна Aqua fitness СБД, Токиогийн гудамж, Чингис зочид буудлын I давхарт 99099789, 70001221

ÀÌÐÀËÒÛÍ ÃÀÇÀÐ

Аянчин Фоор Сийзонз Лодж ХХК Налайх дүүрэг, VI хороо Эрээний адаг /Тэрэлжийн гүүрнээс хойш 9 км-т/ 99094539, 93032323

reservation@ayanchinlodge.mn www.ayanchinlodge.mn Онцлог: Тэрэлжийн үзэсгэлэнт байгальд, нийслэлээс 52 км-ийн зайд оршдог. Жилийн дөрвөн улирлын турш амрагчдыг хүлээн авч, тав тухтай үйлчилгээг санал болгоно.

ÎÍÃÎÖÍÛ ÁÈËÅÒ ÁÎÐËÓÓËÀÕ ÒªÂ

Air service Mongolia СБД, Сөүлийн гудамж, Түшиг төвийн II давхар 322000, 326000 Да-Ба 9.00-18.00 Бя 10.00-15.00 AIR SERVICE MONGOLIA LLC Air trans СБД, VI хороо, Бага тойруу-IX 303030, 313131, 323232, 333333 09.00-18.00 Бя, Ня 10.00-16.00 Airlink СБД, Сөүлийн гудамж, I хороо, 61с байр 1818, 70141818 Air Market Ticketing Agency СБД, I хороо, Төв шуудангийн чанх урд 325050, 325050 09.00-22.00 Бя, Ня 10.00-15.00

ÁÓÑÀÄ

The Twince Décor БГД, XIII хороо, III хороолол Solo Mall худалдааны төвийн I давхарт 99038340 10.00-21.00 thetwincedecor Pearl Art Gallery СБД, VI хороо, Тээвэрчдийн гудамж 99193223 09.00-17.00 Наран моторс СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран Плаза худалдааны төвийн I давхарт 333131 10:00-18:00 Бя 10:00-15:00 Majestic номын дэлгүүр ЧД, III хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, УИД-ийн V давхарт 313232 08.30-22.30 Бя, Ня 09.00-22.00

Hi Fi records Сүхбаатар дүүрэг, 4-р хороо Энхтайваны өргөн чөлөө, 44/34 333555(дэлгүүр), 333111(office) өдөр бүр 10:00 - 21:00. info@hi-fi.mn www.hi-fi.mn Цагаан дариум арт галерей ХУД, XI хороо, Бурхантай хөшөөний эсрэг талд, Bella Vista Хотхон 77114545 10.30-18.30

OYUKA BRIDAL Хуримын Даашинзны Салон ЧД, III хороо, 18-2 /УИД-ийн ард, Авзагийн 18-p байр/ 94006460 Да - Бя 11.00-18.00 oyuka-bridal.com oyukabridal@yahoo.com

107

ӨНГӨ ЗАГВАРЫН ӨРГӨН СОНГОЛТ Малайзын Tube Home брэндийн, загварын өргөн сонголттой, тав тухтай, зай бага эзэлдэг, өргөн, нарийн, 2-3 давхар ширээ, шургуулгатай орнуудыг зарж байна.

Хаяг: Мишээл экспо төв, Е-19 павильон - Хан-Уул дүүрэг, Алтай хотхоны урд RIVER STONE хотхон, 24б байр - “Далай ээж” захын урд байрлах Passage төв, I давхарт гэр ахуйн барааны дэлгүүр Утас: 91919311, 99859779, 326066

108

ò¿ãýýëòèéí öýã Ãîî ñàéõíû ñàëîí

Toni & Guy Charming beauty /Irish/ Charming beauty /Bella Vista/ Хүрлээ салон Байгаль салон Сарнайх салон Matrix salon /Оргил супермаркет/ Michelle’s Nails Salon Inna salon Kryolan LLC Tsemee’s salon

Ýëåêòðîí áàðààíû äýëã¿¿ð PC mall /IV дэлгүүр/ PC mall /Центрпойнт/ IT Zone /Центр пойнт/

¯¿ðýí òåëåôîíû ¿éë÷èëãýýíèé òºâ Скайтел /Төв/ Скайтел /Тэнгис/ Юнител /Төв/

Äýëã¿¿ð

MaxMall Cарнайх /Зайсан/ Sky их дэлгүүр Ханбүргэдэй их дэлгүүр Tube Home Аянчин

Áàíê

Голомт банк /Төв/ Голомт банк /Картын төв/ Голомт банк /Хүүхдийн 100/ Голомт банк /Хувийн банк/ Хас банк /Төв/ Худалдаа хөгжлийн банк /Сансар/

Çî÷èä áóóäàë Чингис Баянгол Туушин Kempinski Shangri-La

Ðåñòîðàí

The Ivy Restaurant The Ivy Lounge The Ivy Cafe Их Монгол Gusto Restorante

Модерн Номадс 1, 2, 3, 5 Salm Brau pub Кавказ ресторан Cozy Nomads Felicita restaurant bd’s Mongolian barbeque restaurant Irish pub Biwon Korean restaurant /Central tower/ Square grill pub /Central tower/ Sky Lounge Rio grand lounge /Bella Vista/ Thai express New York New York VERANDA B Room cafe California /Дүнжингарав/ Britti Grey Сөүл ресторан Laviva Le Bistrot Francais Sesis Coffee shop /Гранд плаза/ Сараана /Гранд плаза/ Ti-amo Coffee shop /Sky худалдааны төв/ Ti-amo /Платинум худалдааны төв/ Wine house /Баянгол зочид буудал/ Silkroad Turning Point Батько Опанас Милая кафе Гжель Broadway /Мөнгөн завьяа/ Broadway /III хороолол/ Broadway /Талбай/ GATE Oriental Treasure Mon Bakery Akamaru The Coffee Bean & Tea Leaf /1,2,3/ Shibuya Azzuro Scotch House Namaste Le Triskell Helmut Sacher’s caffe Ubean UB Jazz club

91009232, 70122010

Tom’n Toms /Зайсан скүэр/ Asiana Eterna Кино кафе Peaberry specialty coffee house Salm Pub & Bar Double Shot /Хурдын байр/ Double Shot /А.Амарын гудамж/ Asian Hot Pot Restaurant

Áÿëäàðæóóëàõ òºâ Нийслэл фитнесс Aqua фитнесс Мандал Йог Эрхэт баясангуй төв

Îíãîöíû áèëåò áîðëóóëàõ òºâ

Air trans /Их дэлгүүрийн эсрэг талын салбар/ Aero Mongolia /Онгоц дотор/ Air market /Төв/

Амралтын газар Soyol Wellness center Аянчин Лодж

Áóñàä

НАЖГ Оюу Толгой АПУ UB Songdo эмнэлэг Бишрэлт плаза Orient plaza Hi-Fi records 976 art gallery Шидэт од шүдний эмнэлэг Kia showroom Big bowling Baskhuu implant clinic Zig Zag /Доктор авто сүлжээний салбарууд/ Говь цогцолбор /Хороолол/ Grand Med эмнэлэг Bella Vista Town Embassy Residencies SOS medical center Интермед эмнэлэг Чингис хаан нисэх буудал Air service Mongolia

109

110