April 2016, №50 by Zolboot Zorigt

ҮНДЭСНИЙ БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТЫН ДЭЭД ШАГНАЛ

“ТӨРИЙН ГЭРЭГЭ”-Т МОНГОЛЫН АЛТ МАК ХХК-ИЙН ХИЙТ БЕТОНЫ ҮЙЛДВЭР Монголын Алт МАК-ийн зүгээс төслийг анх хэдэн онд, ямар судалгаанд үндэслэн эхлүүлсэн бэ? Барилгын шинэ төрлийн материал үйлдвэрлэлийн асуудлыг тухайн үед манай дэд ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан, одоогийн УИХын гишүүн Н.Номтойбаяр анх санаачилж, ААС-Автоклавт хийт бетоны төрлийн үйлдвэрийн туршлагыг бид Бельги улсад анхлан судалж, TOPWERK Group, HESS AAC SYSTEMS компаниудтай холбоо харилцаа тогтоож байсан юм. Улмаар төслийн судалгааны ажлыг 2008 оноос эхлүүлж, зах зээлийн судалгаа, бүтээгдэхүүний эрэлт хэрэгцээнд тулгуурлан үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжийн хүчин чадлыг хэд хэдэн хувилбараар тооцоолж үзэн, түүхий эдийн дээжүүдийг Технологи нийлүүлэх компани руу илгээн бүтээгдэхүүний туршилт хийлгэсний үндсэн дээр компанийн Бодлогын зөвлөлийн хурлаар хэлэлцэн уг төслийг эхлүүлэхээр шийдвэрлэж байлаа. Цаашид үйлдвэрийн хүчин чадал, нэр төрлийг нэмэгдүүлэх төлөвлөгөө бий юу? Манай үйлдвэр одоогийн байдлаар хоногт 900м3 буюу жилд 270,000м3 евроблок үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Цаашид

үйлдвэрийн хүчин чадлыг өргөтгөн, хоногт 1550м3, жилд 465,000м3 евроблок болон арматурчилсан ханын хавтан, хучилтын хавтан, цонх, хаалганы ялуу, хийт бетоны цавуу, гадна дотор зориулалтын шавардлага зэрэг илүү олон нэр төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломжтой. Үйлдвэрийн хүчин чадлыг өргөтгөхөд шаардлагатай барилга байгууламжийн ажлуудыг эхнээс нь төлөвлөөд хийж байна. Түүнчлэн, нэмэлт тоног төхөөрөмжүүдийг оруулж ирснээр үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний нэр төрөл, хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх боломжтой. Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд үндсэн түүхий эд нь юу, юу байх вэ? Бүтээгдэхүүнд ордог үндсэн түүхий эд нь элс юм. Элс нь нийт түүхий эдийн 60 хувийг эзэлдэг. Харин үлдсэн хувьд нь цемент, шохой, гөлтгөнө,мөн маш бага хэмжээний хөнгөн цагааны нунтгийг хий үүсгэгчээр ашигладаг. Мэдээж түүхий эдийн чанар бүтээгдэхүүний чанарт нөлөөлөх учир үйлдвэрт хэрэглэгдэж байгаа түүхий эдүүдийг лабораторид тогтмол шалгаж байдаг. Үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүний онцлог болон үнийн талаар мэдээлэл өгнө үү? Үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж, технологийг ХБНГУ-ын TOPWERK Group–ийн HESS AAC SYSTEMS-ийн инженерүүд суурилуулсан. Ингэснээр үйлдвэрт хэрэглэгдэж байгаа түүхий эдийн боловсруулалтыг, мөн бэлэн бүтээгдэхүүнийг европ технологийн дагуу үйлдвэрлэж

“МАК ЕВРОБЛОК” ХИЙТ БЕТОНООР БАРИГДАЖ БУЙ “RIVER GARDEN” ХОТХОН байна. Иймд бүтээгдэхүүний маань чанар ч гэсэн евро стандартад нийцэж байгаа. Үнийн хувьд 1м3 D-500 нягттай евроблок 133500 төгрөгөөр зах зээлд нийлүүлэгдэж байна. МАК евроблокийн бусад блокоос ялгарах онцлог юу вэ? Бусад ханын дүүргэгч хөнгөн блоктой харьцуулахад евроблокийн жин 20-60 хувь хөнгөн учир барилгын даацыг багасгаж, барилгын суурийн зардлыг 16-25 хувиар бууруулдаг. Зүсэлтийнх нь нарийвчлал 1,5 мм-ээс хэтэрдэггүй учир өөгүй тэгш гадаргуу үүсгэн, барилгын ханыг тэгшлэхэд шаардагддаг шавардлагын материалын зардлыг хэмнэх боломж олгоно. Жин, хэмжээний харьцаа, гар бариул зэрэг нь барилгын ажлыг хөнгөвчлөхөөс гадна өрлөгийн ажилд зарцуулагдах хугацааг

“МАК ЕВРОБЛОК” ХИЙТ БЕТОНООР БАРИГДСАН АМИНЫ ОРОН СУУЦ

дөрөв дахин багасгадаг нь өрлөгчний цалингийн зардлыг 27 хувиар бууруулах бололцоог олгоно. Ус, чийг, хорхой шавьж, ямар нэгэн химийн процесст идэгдэж, ялзрал явагдахгүй тул 100 болон түүнээс дээш жил тухайн барилгад ямар нэгэн суулт, гажилт, ялзрал үүсэхгүй, нэгэн хэвийн бат бэх байдлаа хадгална. Дулаан хадгалах чадвар нь Монгол орны эрс тэс уур амьсгалд буюу -40°С+40°С-д нэмэлт дулаалгын материал шаардахгүй. Энэ нь дулаалгын материалын зардлыг бүрэн хэмнэх бололцоог олгоно. Түүнчлэн дулаан хадгалах чадвар маш сайн тул бүрэн ашиглалтад орсон барилгын ашиглалтын зардал болох халаалт, цахилгааны зардлыг 40 хувь хүртэл бууруулах боломжтой. Евроблок нь 100 хувь байгалийн эрдэст материалаас бүрдсэн,шатдаггүй, галыг дэмждэггүй, барилгын бусад хэсэгт гал тархахаас

хамгаалах чадвартай, хүний эрүүл мэнд ба байгаль орчинд ямар нэгэн сөрөг нөлөөгүй эко бүтээгдэхүүн юм. МАК евроблокийг амины болон нийтийн орон сууцанд хэрхэн ашигладаг вэ? Евроблок хийт бетоныг сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг, зочид буудал, орон сууц зэрэг иргэний болон үйлдвэрлэлийн зориулалттай гурваас дээш давхар бүхий каркасан барилга байгууламжийн гадна болон дотор ханын дүүргэлтэд ашиглана. Мөн гурав хүртэлх давхар барилга байгууламжид даацын ханын зориулалтаар ашиглах боломжтой. Манай евроблокоор баригдсан үйлдвэрлэл үйлчилгээний зориулалттай барилга, амины болон нийтийн орон сууц, эмнэлэг, сургууль, цэцэрлэгүүдтэй танилцаж болно.

Entertainment

10 Онцлох үзвэр 14 Үзвэрийн хуваарь 16 Event schedule in English 20 “Улаанбаатар” чуулгын “5ive Tones-Амьд тоглолт” 24 976 арт галерейн CONTEMPORARY ART OF MONGOLIA-IV үзэсгэлэн

Come In We’re Open

30 Ханддоржийн өргөө, Миний жирэмсэн үеийн аялал, Me-Liko, Growingo, “Бүдүүн үхэр” польш, монгол хоол, Арти Коур...

Бидний эрэл хайгуулын үр дүнд олдсон ээлжит үйлчилгээний газруудтай танилцаад аваарай!

Shopping

38 Get the Look 40 Хаврын гангараа 44 Мину - Эх үрсийн онлайн дэлгүүр 52

Lifestyle

48 “Киноноос танилцсан нийгмийн бодлого” швейцарын найруулагч Фред Байлифтай хийсэн ярилцлага 52 “Утопия” ядуусын хорооллын дахин төлөвлөлтийн төсөл 58 Биелж эхэлсэн үлгэр буюу гэр хорооллыг дахин төлөвлөх нь 64 Гуравхан үгийн нийлэмжтэй хайлтын технологи 70 IV Сар-Аутизмыг таниулах сар

Аялал+Амралт

74 Хотын чимэг баганат барилгууд 80 Хүннүгийн үеийн сүлд тэмдэг-II 82 Зурхай

Guide

84 Нийслэл guide хөтөч 92 Түгээлтийн цэгийн жагсаалт

Íèéñëýë Guide ñýòã¿¿ëèéí ðåäàêöè 2016 îíû дөрөвдүгээр ñàð, ¹50 ¯¿ñãýí áàéãóóëàã÷ ÀÌÈËÀÍÝ ÕÕÊ Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтөнд таны зүгээс ямар шинэ төсөл санал болгох вэ? Ã¿éöýòãýõ çàõèðàë АРИУНБОЛДЫН БАЯРБАТ; Монгол үндэсний хэв маягтай орон сууцжуулалтыг хэрэгжүүлж жуулчдыг татах Ýðõëýã÷ ÇÎÐÈÃÒÛÍ ÇÎËÁÎÎÒ; Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн ажлыг их сургуулиудын хичээлийн хөтөлбөрт оруулах Ерөнхий рåäàêòîð ÆÀÃÄÀËÛÍ ÁÀßÐÕ¯¯; Авсаархан, өнгө үзэмж, чанар сайтай хүүхдийн цэцэрлэг байгуулах Ñýòã¿¿ë÷ ДАЛАЙЖАРГАЛЫН ДАШМӨРӨН; Улаанбаатар хотын цэвэрлэх байгууламжийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх Äèçàéíåð МӨНХБАТЫН УУГАНБААТАР; Газрын зөв өмчлөл, шинэ стандарт Ãýðýë çóðàã÷èí ÁÀÒÀÀÃÈÉÍ ÎÄÃÝÐÝË; Бүтээлч, сонирхолтой өнгө, дизайны шийдлүүдтэй байшин, барилгууд Санхүүгийн албаны дарга ОЮУНБААТАРЫН ГАНЗҮГ; Цэцэрлэгт хүрээлэн, ногоон талбай ихтэй байх Ìàðêåòèíãèéí ìåíåæåð ГАНБААТАРЫН ГАН-ЭРДЭНЭ; Нүүрс түлдэггүй, цэвэр, бохир усны шугамтай, гудамжнуудын хаягжилт сайтай байх Ìàðêåòèíãèéí ìåíåæåð БАТСАЙХАНЫ ЗАНАБАЛДАН; Гэмт хэргийн гаралт ихтэй гэр хорооллуудад зориулагдсан нийгмийн бодлогот төсөл Жолооч БАЗАРХҮҮГИЙН ЗОРИГБААТАР; Дээд тал нь таван давхар байшингийн орон сууцжуулалт Äóãààðò îðîëöñîí: О.Хосцэцэг, Б.Тамир, О.Төгсбилэг, Ç.Àðèóíáîëîð, Л.Чимидсүрэн, Э.Туяацэцэг ÃÎÎÄÀËÜ, ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÑÝÒÃ¯¯Ë¯¯ÄÈÉÃ ÝÐÕËÝÍ ÃÀÐÃÀÃ× ÀÌÈËÀÍÝ ÕÕÊ. © ÍÈÉÑËÝË GUIDE. 2011 ÑÝÒÃ¯¯Ë ÍÜ ÕÓÓËÜ Ç¯É, ÄÎÒÎÎÄ ÕÝÐÃÈÉÍ ÑÀÉÄÛÍ 153 ÒÎÎÒ ÒÓØÀÀËÛÍ 394 ÒÎÎÒ ÓËÑÛÍ Á¯ÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÝÐ×ÈËÃÝÝÒÝÉ ÁÎËÍÎ. ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÁÀÐÀÀÍÛ ÒÝÌÄÃÈÉÃ ÀØÈÃËÀÕ ÎÍÖÃÎÉ ÝÐÕÈÉÃ ÀÌÈËÀÍÝ ÕÕÊ ÝÇÝÌØÈÕ ÁÎËÍÎ. ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÑÝÒÃ¯¯ËÄ ÕÝÂËÝÍ ÍÈÉÒËÝÃÄÑÝÍ ªÃ¯¯ËÝË, ÇÓÐÀÃ, ÁÓÑÀÄ ÇÓÐÃÀÍ ÍÈÉÒËÝË, ÌÀÒÅÐÈÀËÓÓÄÛÃ ÐÅÄÀÊÖÈÉÍ ÁÈ×ÃÝÝÐ ÁÀÒÀËÃÀÀÆÓÓËÑÀÍ ÇªÂØªªÐªËÃ¯ÉÃÝÝÐ Á¯ÐÝÍ ÁÀ ÕÝÑÝÃ×ÈËÑÝÍ ÕÝËÁÝÐÝÝÐ ÍÈÉÒËÝÕ, ÀØÈÃËÀÕÛÃ ÕÀÒÓÓ ÕÎÐÈÃËÎÍÎ. ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÑÝÒÃ¯¯ËÄ ÕÝÂËÝÃÄÑÝÍ ÐÅÊËÀÌ ÇÀÐÛÍ ÀÃÓÓËÀÕ ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÛÃ ÐÅÄÀÊÖÈ ÕÀÐÈÓÖÀÕÃ¯É. ÌÀÍÀÉ ÇÎÕÈÎÃ×ÄÛÍ ¯ÇÝË ÁÎÄÎË ÐÅÄÀÊÖÈÉÍ ¯ÇÝË ÁÎÄÎËÒÎÉ ÍÈÉÖÝÕÃ¯É ÁÀÉÆ ÁÎËÍÎ. ÕÝÂËÝËÒÝÄ ÈÐ¯¯ËÑÝÍ ÝÕ ÁÈ×ÂÝÐÈÉÃ ÁÓÖÀÀÕÃ¯É. ÍÈÉÑËÝË GUIDE ÑÝÒÃ¯¯ËÈÉÃ ÕÓÄÀËÄÀÕÛÃ ÕÎÐÈÃËÎÍÎ.

Ðåäàêöèéí õàÿã: Ìîíãîë óëñ, 17040 Óëààíáààòàð, Õàí-Óóë ä¿¿ðýã, Чингисийн өргөн чөлөө, Капитал хаус, I давхар Ерөнхий мэдээлэл: 70122010 Бичвэрийн лавлагаа: zolboot@niislelguide.mn Үзвэрийн мэдээ, мэдээлэл өгөх: zolboot@niislelguide.mn Зар сурталчилгааны лавлагаа: 91009232, zanabaldan@mediagroup.mn Түгээлтийн лавлагаа: 99232404 НийслэлGuide

@niislelguide1

“Óëààíáààòàð Ïðèíò” хэвлэх үйлдвэрт õýâëýâ. www.ubprint.mn

СУРТАЛЧИЛГАА ХААХ АППЛИКЕЙШНҮҮД

“УТОПИЯ” ЯДУУСЫН ХОРООЛЛЫН ДАХИН ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН ТӨСӨЛ

ЭРХЛЭГЧИЙН ЗУРВАС Нийслэл guide сэтгүүлийнхээ №50 дахь дугаараар дамжуулан бид хотын амьдралын хамгийн их асуудал дагуулдаг хэсэгт уншигчдын анхаарлыг хандуулахаар зорилоо. Хот бол гэр бүлийн гэрэл зураг л гэсэн үг. Бид авга ахынхаа хамарт дургүй гээд зурагнаас хайчилж хаядаггүйтэй адил хотын ерөнхий дүр төрхөнд сөргөөр нөлөөлдөг гээд гэр хорооллыг орхигдуулах боломжгүй билээ. Хотын экологийн тулгамдсан асуудлууд болох агаарын, хөрсний бохирдолтой эвлэрч суухаас бид өдгөө нэгэнт залхаж, хүчээ нэгтгэхэд бэлэн болоод байна. Гурван жилийн өмнө гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн төсөл хэрэгжиж, бүтээн байгуулалтын ажил эхэлсэн. Манай хотын хүн ам цөөн тул энэ ажил нүсэр том даалгавар биш ч үйл явцын дунд эдийн засгийн хямрал, санхүүжилт зогсох гэх мэт саад бэрхшээлүүд тулгарсаар. Гэвч зөвхөн монголын нийслэлд л гэр хороолол “шүдний өвчин” болоод байгаа юм биш. Гучин жилийн дараа гэхэд дэлхийн хүн амын гуравны нэг ядуусын хороололд амьдрах үнэний ортой таамаглал олон улс даяар түгшүүрийн харанга дэлдээд байна. Үүнээс сэргийлэхийн тулд бид хүчирхэг, бие биедээ элгэмсүү ханддаг нийгмийг цогцлоох нь чухал болов уу.

Хүндэтгэсэн З.Золбоот

Ази, Латин Америк, Африкт ядуусын хорооллын дахин төлөвлөлттэй холбогдох төслүүдийг амжилттай хэрэгжүүлж яваа нэгэн эрхэмтэй бид танилцсан юм. Жонатан Херш гуравдугаар сарын сүүлээр манай нийслэлд ирж, өөрийн төслийг хотын захиргаа болон хөрөнгө оруулагчдад танилцуулж, хамтран ажиллах хүсэлт тавьсан байна.

БИЕЛЖ ЭХЭЛСЭН ҮЛГЭР БУЮУ ГЭР ХОРООЛЛЫГ ДАХИН ТӨЛӨВЛӨХ НЬ Өнөөдөр нийслэлийн иргэдийн 60 гаруй хувь буюу 700 мянга давсан иргэд ундны усаа холоос зөөж, хашаандаа бохирын нүх ухаж, нүүрс түлэхээс өөр сонголтгүй амьдарсаар. Товчхондоо, нийслэл маань “Эсгий хот” гэдэг нэрнээсээ бүрэн салаагүй гэсэн үг.

ГУРАВХАН ҮГИЙН НИЙЛЭМЖТЭЙ ХАЙЛТЫН ТЕХНОЛОГИ Нийслэлчүүдийн маань дийлэнх хэсэг ухаалаг гар утас хэрэглэдэг ч аль нэг газарт хэрхэн хурдан хүрэх тухай мэдээллийг авч чаддаггүй. Энэ мэт байршил, хаягжилтын асуудал зөвхөн манай хотод бус хөгжингүй орнуудад ч бий. Тэгвэл 34 настай энтрепренер Крис Шелдрик гуравхан үгийн нийлэмжтэй хайлтын технологи бүтээснээр уг асуудлыг шийджээ.

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР IV/04-19 Contemporary Art of Mongolia

/976 арт галерей Утас: 99051127, 96330628/ 976 арт галерей нь байгуулагдсан цагаасаа хойш Contemporary Art of Mongolia үзэсгэлэнг жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулсаар ирсэн. Тэгвэл энэ удаагийн үзэсгэлэнд долоон уран бүтээлч сонгогдон оролцож байна. Тэд уламжлалт бус материал, объектуудыг өнөө цагийн дүрслэх урлагт хэллэг болгон ашигласан бөгөөд үзэсгэлэнд тавигдах уран зураг, баримал, инстолляцуудаас нь сүүлийн 10 жилд монголын дүрслэх урлагийн салбарт гарсан өөрчлөлтүүдийг харах боломжтой гэнэ. Нээлтийн үеэр үйл хөдлөлийн урлагийн хоёр бүтээлийг толилуулна.

IV/8-наас “Өртөө” уран сайхны кино

/Бүх кино театрт Утас: 88093456, 70113445/ “Аврора фильмс”-ийн “Өртөө” уран сайхны кино нь XIX зууны өрнийн залуусын хайр дурлал, тэдэнд тулгарч буй саад бэрхшээлийг хөндөх ч, тэр бүх үйл явдал өөр цаг үе, өөр хувь тавилан, өөр нөхцөлд хэрхэн өрнөж болох тухай харуулсан бүтээл юм. Киноны ерөнхий найруулагчаар Б.Чингүүн ажиллажээ. Энэ нь түүний долоо дахь бүрэн хэмжээний кино аж. Гол дүрд Б.Батзаяа, Б.Хулан нар тоглосон байна. Уг кино нь найруулгын хувьд өвөрмөц хийцтэй, уран сэтгэмжтэй, зураач болон нүүр хувиргагчийн ур чадварыг тод томруун харуулснаараа онцлогтой.

IV/16, 17-нд 17.00 цагт “Спартак” балет

/УДБЭТ Утас: 70110389, 99928138/ Нэрт зохиолч А.Хачатуряны “Спартак” балетыг УДБЭТ-ын тайзнаа анх 1984 онд тавьжээ. Уг балетад Ромын эсрэг боссон боолуудын удирдагч Спартакийн тухай, эрх чөлөөний төлөөх баатарлаг агаад түүхэн тэмцлийг харуулдаг. “Спартак” балетыг анх 1956 онд хуучнаар Ленинградын дуурь, балетын театрт буюу одоогийн Марийнскийн театрт Леонид Якобсоны дэглэснээр үзэгчдийн хүртээл болгож байжээ.

IV/16, 23-нд 11.00-16.00 цагт “Гэрэл зургийн бүтээлийн концепц хэрхэн боловсруулах тухай” /ГАММА галерей Утас: 99235599, 86603162/

Монголд анх удаа “Гэрэл зургийн бүтээлийн концепц хэрхэн боловсруулах тухай” анхан шатны хоёр өдрийн түргэвчилсэн сургалтыг Гамма галерей, Ванжил урлагийн төвөөс хамтран зохион байгуулах гэж байна. Сургалтыг уран бүтээлч, судлаач, Ванжил урлагийн төвийн захирал Др.Ц.Цэндпүрэв удирдан явуулна. Тус сургалтын зорилго бүтээлийн концепц боловсруулах аргачлалд болон гэрэл зургийн бүтээлийг өндөр түвшинд бүтээхэд сургахад оршино. Сургалтанд суухыг хүссэн хүн урьдчилж дансаар төлбөрөө төлж бүртгүүлэх бөгөөд хувийн камертайгаа ирнэ.

IV/17-V/1-нд E=MC2 буюу Эко систем нь нийтийн хүчин зүтгэлийн квадрат төсөл /FB: teamAcommunityproject Утас: 96133300/

Энэ жилийн “Залуу манлайлал хөтөлбөр-13”-т оролцогч таван залуугийн санаачлагаар “E=MC2” төсөл хэрэгжих болсон. Тэд “Монголын аутизмын холбоо”, “Додо кафе”, “Миний урлан” гар урлалын дэлгүүртэй хамтран, төслийн хүрээнд өрнөх арга хэмжээнүүдийнхээ товыг гаргаад байна. Байгальд ээлтэй тор хэрэглэх хандлагыг сурталчлан бий болгох, олсон орлогоороо бага орлоготой буюу аутизмтай хүүхдүүдийн гэр бүлийг дэмжихэд уг төслийн зорилго оршино.

IV/19, 20-нд 19.00 цагт “Төрсөн өдрийн анплагед тоглолт” /СТӨ Утас: 98220088, 93330088/

МУГЖ, Зууны манлай эстрадын дуучин, поп хатагтай Б.Сарантуяагийн урлагийн тайзнаа дуулсны 30 жилийн ой энэ жил тохиож байна. Поп хатагтай энэхүү баярт жилийг тохиолдуулан өнгөрсөн 30 жилийн хугацаанд дуулсан дуунуудаа хөгжмийн шинэ найруулгаар найруулан, залуу үеийн төлөөллүүдтэй хамтран дуулах аж. Тоглолтонд Улсын филармонийн симфони оркестр, ардын урлагийн “Олонхо”, амьд хөгжмийн Random хамтлаг оролцоно.

IV/22-нд 19.00 цагт Movie Swing

/Улсын филармони Утас: 70118012, 324830/ Аливаа киноны үйл явдлаас илүүтэйгээр дуу, хөгжим нь хүний ой тойнд шингэж үлддэг гэдэг. Тиймдээ ч кино бүтээгчид хөгжим, дуундаа ихээхэн анхаарал хандуулдаг байна. Улсын филармонийн хамт олон өнгөрсөн жилийн Movie Swing тоглолтдоо үзэгчдийн сэтгэлд хоногшсон киноны дуунуудыг эгшиглүүлсэн бол энэ жил Оскарын шагнал хүртсэн уран бүтээлүүдийг сонгожээ. Тус тоглолтонд улсын Филармонийн Баянмонгол жазз найрал хөгжим, удирдаач С.Саруул-Од болон филармонийн чадварлаг залуу дуучид оролцоно.

IV/22, 23-нд 19.00 цагт “5 Tones” live concert

/Улаанбаатар чуулга Утас: 70118411, 99996615/ Улаанбаатар чуулгын 10 жилийн ойд зориулан хөгжим ангийн уран бүтээлчид нь үндэсний болон цахилгаан хөгжмийн зэмсгийг хослуулан шинэлэг өнгө төрх бүхий “5 Tones” тоглолтоо толилуулах гэж байна. Тоглолтонд “Авьяаслаг монголчууд” шоуны шүүгч, хийлч Ч.Дэлгэрцэцэг, ятгачин Н.Отгончимэг, ёочин хөгжимчин Х.Бархүү, лимбэчин Б.Мягмарцэрэн, эвэр бүрээч О.Чинбат болон үндэсний найрал хөгжмийн “Хангарьд” хамтлаг, цахилгаан хөгжмийн FIX хамтлаг оролцох бөгөөд дэлхийд танигдсан, сэтгэлд хоногшсон бүтээлүүдийг шинэчилсэн найруулгаар тоглох аж.

IV/28-нд 18.30 цагт WEMeetup #3

/”Чингис” зочид буудал, IV давхар хурлын заал, Утас: 99179527, 95753939/ “Монголын энтрепренер эмэгтэйчүүд” ТББ-аас зохион байгуулдаг Энтрепренер эмэгтэйчүүдийн уулзалт буюу “WEMeetup #3”-ын зочноор М.А.D компанийн гүйцэтгэх захирал Ц.Уянга хүрэлцэн ирж амжилтын түүх, туршлагаасаа хуваалцахаас гадна, бизнес хийхэд тулгардаг асуудал болон шийдэл, мөн танилын сүлжээ зэрэг сонирхолтой сэдвүүдээр лекц уншиж, бүсгүйчүүдтэйгээ уулзахаар боллоо. Лекцэнд 100 хүн л оролцох боломжтой. Арга хэмжээнд оролцохын тулд төлбөрөө /20’000₮/ урьдчилан шилжүүлж бүртгэлээ баталгаажуулаарай.

IV/29-нд 19.00 цагт Sentiment

/The Corporate Hotel and Convention Centre Утас: 88061579/ Мэргэжлийн концертмейстер, балетын жүжигчдээс бүрдсэн “Нүүдэл балет” продакшны зүгээс анхны тоглолтоо хүргэхэд бэлэн болоод байна. Sentiment тоглолт нь модерн, неоклассикийн хосолмол, мөн Майкл Жексоны дуунууд дээр дэглэсэн сонгодог бүжгийн шоу гэсэн хоёр хэсгээс бүрдэнэ. Sentiment тоглолтоос та монголын шилдэг балетмейстеруудын авьяас чадварыг зөвхөн балетын төрлөөр бус орчин үеийн өнгө төрхөөр дамжуулан мэдрэх болно.

IV/4-30-нд “Монгол тамга” үзэсгэлэн

/Монголын үндэсний музей Утас: 70110913, 99900327/ Аливаа улсын бүрэн эрхт байдал, тусгаар тогтнолын бэлгэдэл, төрийн бодлого, үйл ажиллагааны батламж болдог тамга, түүнийг судлах нь түүхэн үйл явдлыг баримтаар нотлох ихээхэн ач холбогдолтой. Түүнчлэн тамга нь тухайн нийгмийн харилцаа, хөгжлийн онцлог, бичиг соёлын талаарх мэдээллийг өөртөө шингээсэн байдгаараа онцлог юм. Монголын үндэсний музейн сан хөмрөгт Дундад зуунаас XX зуун хүртэлх түүхийн олон үед хамаарах 1500 орчим тамга тэмдэг хадгалагддаг бөгөөд эдгээрээс 100 гаруй тамгыг сонгон авч, энэхүү үзэсгэлэнгээр дэлгэн үзүүлж байна.

V/13 Nine Treasures + Аравт

/Vegas Night Club Утас: 99063282/ Метал хөгжмийн Noise продакшн энэ жил олон улсын метал хамтлагуудыг урьж авчрахаар төлөвлөсөн төдийгүй тэдний тоглолтуудын товыг эхнээс нь зарлаад байна. Тавдугаар сард болох эхний тоглолтонд нь Өвөр-Монголын “Есөн Эрдэнэ” фолк-метал хамтлаг, монголын “Аравт” death melodic metal хамтлаг оролцох юм. Ар болон өвөр монголын метал хамтлагуудтай нэгэн үдшийг метал хөгжмийн нүргээн дор өнгөрүүлцгээе.

ҮЗВЭРИЙН ХУВААРЬ “Нийслэл guide” сэтгүүл нь соёл урлагийн төвүүдээс мэдээлэл авч үзвэрийн хуваариа бэлтгэдэг тул тухайн үзвэр, үйлчилгээний огноо, цагийн хуваарь өөрчлөгдсөн тохиолдолд ямар нэгэн хариуцлага үүрэх боломжгүй юм. Та бүхэн тоглолт, үзэсгэлэн үзэхээр шийдсэн бол тухайн соёл урлагийн төв рүү утасдаж, гарах цагийг нь дахин лавлаарай.

УДБЭТ

Утас: 70110389 IV/16, 17-нд 17.00 цагт А.Хачатурян “Спартак” балет IV/24-нд 17.00 цагт П.И.Чайковский “Хунт нуур” балет IV/30-нд 17.00 цагт Ж.Бизе “Кармен” дуурь

УДЭТ

Утас: 99026929, 89403070 IV/12-нд 15.00 цагт Г.Ибсен “Нора” жүжиг IV/13-нд 19.00 цагт У.Шекспир “Гамлет” жүжиг IV/16-нд 17.00 цагт У.Шекспир “Гамлет” жүжиг IV/17-нд 17.00 цагт У.Шекспир “Ромео, Жульетта” жүжиг

Улсын филармони

Утас: 70118012, 324830 IV/18-нд 19.00 цагт “Их хотын хэмнэл” төслийн хүрээнд хэрэгжих Морин хуурын чуулгын Novel Melody тоглолт IV/22-нд 19.00 цагт “Их хотын хэмнэл” төслийн хүрээнд хэрэгжих Баянмонгол жазз найрал хөгжмийн Movie swing тоглолт IV/29-нд 19.00 цагт “Их хотын хэмнэл” төслийн хүрээнд хэрэгжих Симфони найрал хөгжмийн Dvorak symphony №8

Улаанбаатар чуулга Утас: 70118411, 99996615 IV/22, 23-нд 19.00 цагт “5 Tones” амьд тоглолт

“Түмэн эх” чуулга

Утас: 96966667, 96650711 IV/5, 7, 12, 20-нд 18.00 цагт “Монголын үндэсний язгуур урлагийн гайхамшиг” тоглолт

Монголын урчуудын эвлэлийн хороо

Утас: 327474 IV/4-11-нд “Хавар” уламжлалт үзэсгэлэн IV/13-20-нд “Бичиг соёл” үзэсгэлэн МУЭ-ийн уран бүтээлчид IV/23-30-нд “Мөнх тэнгэр өв соёл” зураач Р.Лхамсүрэнгийн бие даасан үзэсгэлэн V/2-9-нд СУИС- ДДУС дипломын хамгаалалт V/11-18-нд “Иозеф Бойс Монголд” үзэсгэлэн МУЭ-ийн уран бүтээлчид

Blue moon галерей

Утас: 89806021, 88773410 IV/11-20 -нд “Цагаас цагт” зураач Б.Сайханбаярын бие даасан үзэсгэлэн IV/21-27-нд “Бобр” зураач Ц.Болдбаатарын бие даасан үзэсгэлэн IV/28-04-нд “График” хамтарсан уран бүтээлийн үзэсгэлэн

976 арт галерей

Утас: 99051127, 99750959 IV/4-19-нд Contemporary art of Mongolia дөрөв дэх удаагийн үзэсгэлэн IV/22- V/2-нд “Эхлэл рүүгээ яарсан төгсгөл” уран бүтээлч О.Энхтайваны бие даасан үзэсгэлэн V/5- V/19-нд Уран бүтээлч Т.Энхболдын бие даасан үзэсгэлэн

ГАММА галерей

Утас: 99235599, 86603162 IV/16, 23-нд 13.00 цагт Ванжил арт төв, Гамма галерейтэй хамтран зохион байгуулж буй “Гэрэл зургийн бүтээлийн концепц хэрхэн боловсруулах тухай” хоёр өдрийн лекц, сургалт

Америкийн соёл мэдээллийн төв

Утас: 70115703 IV/13, 14-нд 14.00 цагт “Контемпорари урлаг: Урлаг уу, солиорол уу” – Хэлэлцүүлэг I / төлбөртэй/ IV/15-нд 14.00 цагт “Дэлхийн дүрслэх урлагийн салбарын гол тоглогчид” – Илтгэл, хэлэлцүүлэг /төлбөртэй/ IV/14, 21, 28-нд 18.00 цагт “Америкийн тухай ярилцъя” цуврал лекц

Монгол Францын төв The Corporate hotel & Утас: 351912 Convention Centre IV/13-нд 18.00 цагт “Хэсэг охид” /2014 он/ драма жанр. Кино франц хэлнээ, англи хадмал бичигтэй гарна IV/20-нд 18.00 цагт “Жүжигчдийн үдэшлэг” /2009 он/ инээдмийн жанр IV/27-нд 18.00 цагт “Гялалздаг бүгдийг” /2010 он/ инээдмийн жанр

Хүннү молл

Утас: 99441800, 99031800 V/6-8 “Хоол, умдааны фестиваль”

Соёлын төв өргөө

Утас: 319015, 319017 IV/29-нд 19.00 цагт “Нүүдэл балет” продакшны Sentiment анхны тоглолт

Утас: 321444 IV/19, 20-нд 19.00 цагт МУГЖ, поп дуучин Б.Сарантуяагийн “Төрсөн өдрийн анплагед тоглолт”

Чингис зочид буудал

Vegas Night Club

Утас: 99179527, 95753939 IV/28-нд 18.30 цагт “WEMeetup #3” Энтрепренер эмэгтэйчүүдийн уулзалт, семинар

Утас: 99063282 V/13-нд “Nine Treasures + Аравт” хамтлагуудын тоглолт

EVENT SCHEDULE As “Нийслэл guide” prepares the event schedule based on the information collected from art and cultural institutions, if any event date or time changes, we are not able to be liable. We apologize for the inconvenience. If you have decided to attend an event, please confirm the date and time by calling the venue.

The Mongolian State Academic Theatre of Opera and Ballet

Tel: 70110389 Apr 16, 17 5.00pm “Spartak” ballet by A.Khachaturyan Apr 24 5.00pm “Swan Lake” ballet by P.I.Tchaikovsky Apr 30 5.00pm “Carmen” opera by G.Bizet

The State Academic Drama Theatre

Tel: 70115154, 70128999 Apr 12 3.00pm “Nora” play by G.Ibsen Apr 13 7.00pm “Hamlet” play by W.Shakespeare Apr 16 5.00pm “Hamlet” play by W.Shakespeare Apr 17 5.00pm “Romeo & Juliette” play by W.Shakespeare

The Mongolian State Philharmonic Orchestra

Tel: 70118012, 324830 Apr 18 7.00pm “Novel Melody” concert by Morin Khuur ensemble. Concert is held within “The Rhythm of the City” project. Apr 22 7.00pm “Movie swing” concert by Bayan Mongol jazz ensemble. Concert is held within “The Rhythm of the City” project. Apr 29 7.00pm “Dvorak symphony №8” by symphonic orchestra. Concert is held within “The Rhythm of the City” project.

Ulaanbaatar Ensemble Tel: 70118411, 99996615 Apr 22, 23 7.00pm “5 TonesLive Concert”

Tumen-Ekh National Song and Dance Ensemble Tel: 96966667, 96650711 Apr 12, 20 6.00pm “The Wonders of Mongolian Folk Culture” concert

Union of Mongolian artists

Tel: 327474 Apr 4-11 “Spring” traditional exhibition Apr 13-20 “Script Culture” exhibition by members of Union of Mongolian Artists Apr 23-30 “Eternal Sky Cultural Heritage” solo exhibition by artist R.Lkhamsuren May 2-9 Diploma works by graduates of The University of Culture and Art and The Institute of Fine Arts May 11-18 “Iosef Bois in Mongolia” exhibition by members of Union of Mongolian Artists

Gamma gallery

Tel: 99235599, 86603162 Apr 16, 23 1.00pm “How to Build Concepts of Photographs” lecture and seminar held by Vanjil Art Center and Gamma gallery

976 art gallery

Tel: 99051127, 99750959 Apr 4-19 “Contemporary art of Mongolia-IV” exhibition Apr 22- May 2 “Ending which Hurries to the Beginning” solo exhibition by artist O.Enkhtaivan May 5-19 Solo exhibition by artist Т.Enkhbold

Blue moon art gallery

Tel: 94334114, 89806021 Apr 11-20 “From Time to Time” solo exhibition by artist B.Saikhanbayar Apr 21-27 “Bobr” solo exhibition by artist Ts.Boldbaatar Apr 28-04 “Graphic” joint exhibition

Alliance Française de Mongolie

Tel: 351912 Apr 13 6.00pm “Some Girls” /2014 / drama. Movies will be in French with Mongolian subtitles. Apr 20 6.00pm “Actors’ Party” /2009/ comedy Apr 27 6.00pm “Everything that Shines” /2010/ comedy

American Culture and Information Centre

Tel: 70115703 Apr 13, 14 2.00pm “Contemporary Art: Is It Art or Craziness” – first discussion /with tax/

17 Apr 15 2.00pm “Main Players of The World’s Fine Art Field” – Presentation, discussion /with tax/ Apr 14, 21, 28 6.00pm “Let’s Talk about America” series of lecture

The Corporate hotel & Convention Centre Tel: 319015, 319017 Apr 29 7.00pm “Sentiment” ballet show by Nomadic Ballet production

Central Cultural Palace

Tel: 321444 Apr 19, 20 7.00pm “Unplugged Concert Dedicated to My Birthday” by pop diva B.Sarantuya

Chingis Hotel

Tel: 99179527, 95753939 Apr 28 6.30pm “WEMeetup #3” meeting and seminar for entrepreneur women

Vegas Night Club

Tel: 99063282 May 13 “Nine Treasures + Aravt” bands’ concert

Hunnu Mall

Tel: 99441800, 99031800 May 6-8 “Food and Drink” festival

Хэзээ: IV/22, 23-нд 19.00 цагт Хаана: Улаанбаатар чуулга Тасалбарын үнэ: Партер 30’000₮, бельэтаж 20’000₮ /тасалбараа Улаанбаатар чуулгын кассаар болон Ticket.mn-ээр захиалж авах/

Улаанбаатар чуулгын хөгжим ангийн уран бүтээлчид чуулгынхаа 10 жилийн ойг тохиолдуулан “5 Tones” нэртэй тоглолт зохион байгуулах гэж байна. Өөр өөрийн өвөрмөц аялгуутай таван төрлийн хөгжмийн зэмсгийн таван төрлийн аялгуу хэрхэн сүлэлдэж, ямархан хөг эгшиг дуурьсахыг энэ сарын 22, 23-ны өдөр Улаанбаатар чуулгын тайзнаас мэдэрч, таашааж болох нь ээ.

Улаанбаатар чуулгын эвэр бүрээч, “5 Tones” тоглолтын хөгжмийн зохиолч, продюсер О.Чинбат: Улаанбаатар чуулга байгуулагдаад 10 жилийн нүүр үзжээ. Энэ бол багагүй хугацаа. Чуулгынхаа онцлог, бахархууштай талуудаас манай уншигчидтай хуваалцана уу? Нийслэлийнхээ ард иргэдэд соёлыг түгээхээс гадна, гадаадын улс орнуудад нийслэлээ сурталчлах хүндтэй үүрэг хүлээдэг соёл урлагийн байгууллага гэдгээрээ бид маш их бахархдаг. Чуулга маань хөгжим, бүжиг, дуу анги гэсэн уран бүтээлийн нэгжтэй. Хөгжим анги гэхэд дотроо тус тусын онцлогийг харуулсан хамтлагуудтай байдаг. Үндэсний хөгжмийн найрал “Хангарьд”, үндэсний хөгжмийн цөөхүүл “Хамаг Монгол”, этник чиглэлийн “Их Монгол”, морин хуурын “Эгшиглэн” гээд чиглэл чиглэлээрээ нэгдсэн хамтлагууд бий. Мөн ятгын шинэ хамтлагтай болж байгаа. Эдгээр хамтлаг нь нийслэлд зохиогдож буй ямарваа нэгэн арга хэмжээнд ямар төрлийн тоглолт үзүүлэх нь илүү тохиромжтой байгаагаас шалтгаалаад бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ, эсвэл аль нэг нь очиж тоглолтоо хийдэг. Бид гадаадын хотуудад зохион байгуулдаг Улаанбаатарын

соёлын өдрүүдэд оролцож, “Улаанбаатар чуулга” гэсэн нэрээр үндэсний урлагаа таниулан сурталчилдгаараа хамгийн их бахархдаг юм. Зөвхөн гадаадад, бас нийслэлдээ гэлтгүй орон нутгуудаар ч төлөвлөгөөт тоглолтуудаа хийгээд, урлагийг түгээж явна. Манай үндэсний хөгжмийг гадныхан илүүтэй сонирхдог шиг санагддаг. Таныг дэлхийн шилдэг хөгжимчдийн тоглолтонд нэг бус удаа урьсан нь үүний нэг илрэл байх? Гадаадын рок попын одод ирэхээр манайхан их сонирхож, сэтгэл хөдлөлтэй хүлээж авдаг шүү дээ. Тэд ч авьяас чадвар, хөгжим техникийн хувьд өндөр түвшинд байж чаддаг. Үүнтэй адил биднийг гадны улс орнуудад очиж тоглоход хүндэтгэлтэй хандаж, дахин урих тохиолдол их. Хоёр талтай асуудал гэх юм уу даа. Манайхан өөрсдөө дунд нь амьдарч байгаа болохоор өвөг дээдсээсээ уламжилж ирсэн урлагийн гайхамшгаа төдийлөн анзаарч хардаггүй ч байж магад. Бид хамгийн түрүүнд Монголынхоо, тэр дундаа Улаанбаатар хотынхоо залуучуудад үндэсний хөгжмийн ая аялгууг хэвшмэл өнцгөөс өөрөөр хүргэх зорилго тавьж байна. Хэрэв монголчууд маань бидний уран бүтээлийг сонирхоод, дэмжээд эхэлбэл алсын зорилго маань биелж, дэлхийд гарах зам илүү дардан болно. Түүнчлэн, үндэсний хөгжмөөр сонгодог бүтээлийг тоглосноор бид Азидаа танигдах, өрсөлдөх боломж илүү нээгдэнэ гэж боддог. Тоглолтын постероос л харахад “5 Tones” орчин үеийн хэв маягтай, доргио тоглолт болох юм шиг сэтгэгдэл төрлөө. Энэ удаагийн тоглолтын онцлог юу вэ? Тийм ээ, ардын хөгжмөөр орчин үеийн аялгуунуудыг амилуулсан үнэхээр доргио тоглолт болно. Нийслэлийн залуучуудаа хөгжмийн урлагт уриалан дуудах нь бидний нэн тэргүүний зорилт гэдгийг сая хэлсэн дээ. Манай залуучууд үндэсний хөгжим гэхээр хөөмэй, хархираа, морин хуураар л төсөөлдөг. Харин бид үндэсний хөгжмөөр сонгодог, орчин үеийн бүтээлүүдийг хэрхэн тоглож болдгийг үзэгчдэдээ харуулахыг хүсч байна. Тиймээс үндэсний хөгжмийн таван зэмсгийг амьд хөгжимтэй хослуулж тоглохоор шийдсэн юм. Дэлхийн сонгодог аялгуунуудыг орчин үеийн хэв маягт оруулж, хөгжмийн найруулгыг нь шинэчлэн хийхээр ажиллаж байна. Сонгосон бүтээлүүдээ рок поп, сонгодог, модерн, фолк мюзик гэсэн төрлүүдээр тоглоно. Мөн “5 Tones” тоглолтонд ямар нэг дуучин, бүжигчид оролцохгүй, 100 хувь амьд хөгжмийн тоглолт гэдгээрээ онцлогтой. Урьд нь ийм төрлийн тоглолт болж байгаагүй шиг санагдах юм...? Ийм төрлийн тоглолт зохион байгуулагдаж байгаагүй учраас бид энэ сэдвийг сонголоо. Хөгжимчид маань бүгд үндэсний урлагийн чиглэлээр сургуулиа дүүргэж, ажил дээр гараад мөн энэ чиглэлээрээ уран бүтээлээ голчлон туурвисаар ирсэн. Харин энэ удаад илүү шинэлэг, ур чадвараа өндөр түвшинд харуулсан номеруудыг бэлдэж байна. Таван хөгжимчин маань хөгжмийн төрлөөсөө хамаараад бие даасан үзүүлбэрүүдийг үзүүлэхээс гадна хоршиж тоглох бүтээлүүд ч байгаа. Та чуулгадаа эвэр бүрээ хөгжмөө тоглохын сацуу хөгжмийн зохиолчоор ажиллаж байгаа гэсэн. Уран бүтээлийн олз омог арвин байна уу? Бараг өдөр бүр хөгжмийн найруулга хийж байна. Шинэ зохиол бүтээлийн хувьд янз бүр л дээ. Онгод орох, орохгүй үе гэж бас

22 бий /инээв/. Мэргэжлээ эзэмшээд ажлын талбарт гарснаасаа хойш 100 гаруй бүтээл найруулж, зохиожээ. Мөн хоёр бие даасан тоглолт хийсэн. Энэ тоглолтын хөтөлбөрт ч миний зохиосон аялгуунууд багтсан байгаа. Цаашдаа олон уран бүтээл шинээр хийж, үндэсний урлагаа дэлхийд таниулах хүсэл, зорилгодоо хөтлөгдөн ажиллаж байна. Улаанбаатар чуулгын ятгачин Н.Отгончимэг:

Үндэсний хөгжмийн зэмсгүүдээс та яагаад ятгыг сонгож эзэмшсэн юм бэ? Ятга өөрөө нэг тийм энхрий, эмэгтэйлэг, уран нарийн дуугаралттай хөгжим. Тийм ч учраас эмэгтэй хүүхдүүд ятгыг бусад зэмсгээс илүү сонирхдог болов уу. Би анх ХБК-д шалгуулаад, ятга хөгжмийн ангид тэнцэж байлаа. Ятгаа сурах тусам түүний мөн чанарыг ойлгож, илүү ихээр дурласаар ирсэн. Энэ хөгжмөөрөө ямар аялгуу тогловол илүү ур чадвар шаардах вэ гэхчлэн үргэлж шинийг эрэлхийлж, шинэ уран бүтээл туурвихыг хүсдэг. Ер нь соёл урлагийн салбарт ялангуяа хөгжимчид хамгийн урт хугацаанд суралцдаг. Багадаа 10 жил суралцана. Ажил дээр гараад ч үргэлж бэлтгэл сургуулилт хийж өөрийгөө “өнгөлж, зүлгэж” байх шаардлагатай байдаг. “5 tones” тоглолтонд ятга хөгжмийн аялгуу ямар онцлогтой сонсогдох вэ? Би энэ тоглолтондоо төгөлдөр хуурын аялгууг ятгын аялгуу руу хөрвүүлж, найруулга хийн тоглож байгаа. Мөн монголын шинэ залуу хөгжмийн зохиолчдын аялгуунуудыг эгшиглүүлнэ. Жишээ нь, залуу хөгжмийн зохиолч Тэмүүлэнгийн этник бүтээлийг “5 tones” тоглолтоороо дамжуулан үзэгчдэд анх удаа толилуулна. Мөн цахилгаан хөгжмийн “FIX” хамтлагтай хамтарсан тоглолтууд байгаа. Үндэсний хөгжим, цахилгаан хөгжим хоёр маш их ялгаатай. Үндэсний хөгжмийн намуухан тембрийг цахилгаан хөгжмийн чанга дуугаралтанд дарагдуулахгүйн тулд тэнцвэрийг маш сайн барих хэрэгтэй. Энэ тал дээр онцгойлон ажиллаж байна.

Улаанбаатар чуулгын лимбэчин Б.Мягмарцэрэн:

Монгол лимбэчид битүү амьсгаагаар лимбэдэх аргаараа дэлхийд гайхагддаг. Таныг ийм чадвараа харуулахад үзэгчид маш их догдолж хүлээж авч байсан. Энэ ур чадварыг төгс эзэмшсэн уран бүтээлч хэр олон байдаг вэ? Битүү амьсгаа бол монгол дархадуудаас гаралтай амьсгалын нууц эргэлт юм. Түүнийг монгол багш нар маань лимбэн дээр туршиж үзээд сургалтандаа нэвтрүүлж хөгжүүлсэн. Лимбэ хөгжим уртын дуугаа даган эгшиглэж, дуучныхаа амьсгаа авах газар зогсдогоороо онцлогтой. Лимбийг битүү амьсгаагаар үлээх аргыг 2011 онд ЮНЕСКО-гийн биет бус соёлын өвд бүртгэж авсан. ХБК болон СУИС-ийн лимбэний ангид энэ аргыг зааж байгаа. Тиймээс лимбэчний мэргэжил эзэмшсэн хүн болгон битүү амьсгааг тодорхой хэмжээгээр сураад төгсдөг гэсэн үг. Харин энэ аргыг төгс төгөлдөр эзэмшсэн хүн цөөн байдаг байх. Маш олон жилийн хөдөлмөр зарцуулж байж аливаа зүйлийг төгс эзэмшдэг гэж бодож байна. Зарим тоглолтон дээр лимбэчид олон төрлийн лимбэ сольж тоглож байгаа нь харагддаг. Энэ ямар учиртай юм бэ? Лимбийг урт, богино хэдэн янзаар хийж их, дунд, бага гарын гэж ангилдаг. Лимбэ тус бүрийн эгшиг гаргах нүхний хоорондын зай харилцан адилгүй байдаг учраас өөр өөр өвөрмөц аялгууг тоглож болдог. Энэ тоглолтон дээр би гурван лимбээрээ гурвуулангаар нь хөгжимдөнө. Мөн Х.Бархүү ахтайгаа хамтарч тоглоно, соло номер ч тоглоно. Цаашид бид хоёр хамтраад олон сайхан уран бүтээл хийхээр төлөвлөж байгаа. Нийтлэлийг: О.Хосцэцэг

CONTEMPORARY ART OF MONGOLIA

Э.Жанцанхорол “Ая тухтай бүс - шүд”. Үртэс, хөөс. 2015.

“Зурж чаддаггүй, зураач нэртэй хүмүүс дэмий хоосон санаагаа хүссэнээрээ “эрээчин”, түүнийгээ контемпорари урлаг гэж үздэг” гэх хүмүүс бий. Үнэхээр тийм гэж үү? Өнөө үед олон нийт энэ урлагийг бахдан шагшихаасаа илүү гайхаж, өөнтөгч нүдээр хүлээн авах нь элбэг болжээ. Контемпорари арт хэмээх хүний санаанд оромгүй хачин зүйлсийг харах болсон бид, яг юу болохыг нь мэдрэх цөөнхтэй, мэдрэх гэж хичээвч үл ойлгох хэсэгтэй, бүр ор тас мэдрэхгүй байгаа олонхтой нэгэн цаг дор амьдарч буй тул нэн орчин үеийн урлагийн талаар үнэн зөв, тодорхой мэдлэгтэй, баттай байр суурьтай болох хэрэгтэй болов уу. Тиймээс Speaking objects and materials буюу уламжлалт бус материалуудын хүүрнэл гэх консепттой Contemporary Art of Mongolia-IV үзэсгэлэнгийн тухай, үзэсгэлэнд оролцсон уран бүтээлчдийн талаар танилцуулъя.

Д.Батзориг “Дусаал”. Мод, үртэс, гипс. 2016.

элхийн дүрслэх урлагийн салбарт сүүлд гарч ирсэн нэн орчин үеийн урлаг буюу контемпорари урлагийг хүлээн зөвшөөрдөг, зөвшөөрдөггүй маш олон урлаг судлаачид байдгаас үл хамааран уран бүтээлчид өөрийн гэсэн арга барил, техник ажиллагаагаар шинийг эрэлхийлж, байнгын хэрэглэдэг материал болоод уламжлалт академик арга барилаас татгалзаж байна. Тэд асуудал дэвшүүлсэн, гарц хайсан, консепт судалгаатай, гүн бодролын бүтээлүүдийг туурвиж буй нь биднийг баригдмал, хэвшмэл сэтгэлгээнээс гаргах гэсэн оролдлого болов уу. Энэ удаагийн Contemporary Аrt of MongoliaIV үзэсгэлэнгээс чухамдаа үүнийг л мэдэрч болохоор байна. Үзэсгэлэнд сонгогдон оролцож буй долоон уран бүтээлч өөр өөрийн авьяас чадвар, сэдвийн илэрхийллээ өвөрмөц байдлаар харуулжээ. Галерейн хаалгаар ормогц МУЭХ-ны шилдэг уран бүтээлийн шагналт, контемпорари урлагийн “Хөх нар” төвийн гишүүн, уран бүтээлч Д.Батзоригийн “Дусаал” бүтээл харц булаана. Уран бүтээлч хот доторх моддын тайрагдсан хэсгүүдийг ашиглан бүтээл хийхдээ усны дусал шиг хөдөлгөөнт тойрог үүсгэжээ. Дээрээс дүүжлэгдсэн дуслын систем шиг урт, том модноос ус дусалж, тайрдаснуудаар хийсэн тойргийн дунд унана. Анх харахад амар тайван мэт санагдах авч ажиглах тусам “хүний гараар бүтээгдсэн зүйлс байгаль эхийг орлож чадахгүй” гэх бодол төрж түгшүүр үүсгэнэ. Уг бүтээлийн хажууд залуу уран бүтээлч Э.Жанцанхоролын бүтээлүүдийг дэлгэжээ. Түүний ашигласан материал нь химийн гаралтай түүхий эдүүд байх ба хоёрдмол санааг агуулж байх шиг. Тэрбээр өнгөрсөн онд АНУ-ын урлагийн сургуулийг төгсөж ирснээсээ хойш орчин үеийн урлагийн бүтээлүүдээрээ хүмүүсийн анхаарлыг татаж эхэлсэн. Энэ нь ч тус үзэсгэлэнд тавигдсан таван бүтээлээс нь харагдаж байлаа. Э.Жанцанхоролын “Тухтай бүс-шүд” бүтээл нь тун сонирхолтой бөгөөд монголчуудын дунд яригддаг “шүдний хорхой” /цоорол/-н тухай хууч яриаг төсөөллөөсөө буулгаж, материалаараа уялдуулж, дулаалгын хөөсөн баримал болгон харуулжээ. Бүтээлийн утга учрыг асуухад “Шүдний хорхой үржих таатай нөхцөл нь шүд юм бол бидний үржих таатай нөхцөл нь дулаалгын хөөстэй адил гэсэн зүйрлэл юм” гэв. Түүний “Шүүдэр шүргэгч сарвуу” бүтээлд сарвуутай амьтан болгонд байдаг хэрэглэгддэггүй хумсаар дамжуулан бүх юм хувьсан өөрчлөгдөж байгааг илэрхийлжээ. Венецийн олон улсын 56 дугаар биеннальд

Монгол улсаа төлөөлөн анх удаа оролцсон уран бүтээлч Т.Энхболд энэ удаад малын гүзээ, үнс, дэл, сүүл, төмрийн зэв гэх мэт хоорондоо үл зохицох материалуудаар өвөрмөц сонин, гүйцэтгэл сайтай, минималист өнгө аястай бүтээл туурвисан байв. Уг бүтээлийн бор саарал өнгийн дэвсгэр хэсэг нь материалуудын онцлог, фактурыг сайн харуулжээ. Монгол ахуйд ашиглагддаг эд материалыг орчин үеийн дүрслэх урлагт хөрвүүлж ашиглах түүний ур чадварыг урлаг судлаач, шүүмжлэгчид дуу нэгтэйгээр хүлээн зөвшөөрдөг билээ. МУЭХ-ны шилдэг бүтээлийн шагналт, МУСТА, “Алтан гадас” одонт уран барималч А.Очирболд үзэсгэлэнгийн “хаалттай” нээлтэн дээр соронзтой зотон руу төмрийн үртэс бүхий нунтаг цацан перформанс хийв. Хүний тархины нугалаа ч юм шиг харагдах энэхүү бүтээлийн түүхий эд тоолж баршгүй олон ширхэгээс бүрдэж буй нь мэдээллийн энэ эрин зуунд бидний тархи тоологдошгүй их мэдээлэл дунд байгааг илэрхийлэх аж. Тэрбээр энэхүү үзэсгэлэнгийн талаарх сэтгэгдлээ хуваалцахдаа “Бидний бүтээлүүд хоорондоо маш их эвцэж байна. Нэн орчин үеийн урлаг хувьсаж чадаж байгаа гэж хэлмээр байна. Хөгжил гэгч техникийн дэвшлээр илэрхийлэгддэг бол хувьсал нь хүний ухамсраар явагддаг. Бид өнгөрсөн жилүүдээ дандаа дурсаж, өнгөрсөнтэйгөө зууралддаг. Монголын түүхийг авч үзвэл, манжийн дарлалд колони орон байсан гэдэг утгаараа өөрийн гэсэн орон зайгүй, тэдний нэг хэсэг болчихсон байсан. Дараа нь орос ах нарын тусламжтайгаар социализм

Г.Мөнхболор “Хотын байгаль”. Холимог техник. 2016.

28 байгуулж, европ соёлд суралцсан. Харин одоо бол тэдний нэг хэсэг биш, өөрийн гэсэн орон зайтай том хэсэг юм гэдгээ харуулах гэж энэ үзэсгэлэнг дэлгэж байгаа болов уу” хэмээн дурдсан. МУЭХ-ны шилдэг уран бүтээлийн шагналт, МУСТА, СУИС-ийн багш, зураач О.Энхтайван урьд нь абстракт чиглэлээр уран бүтээл хийдэг байсан бол сүүлийн үед арга ажиллагаа нь нэлээд өөрчлөгдсөнийг энэ үзэсгэлэнд тавигдсан “Эхлэл рүүгээ яарсан төгсгөл” ажлаас нь харж болно. Хонины боловсруулаагүй ноос болон боловсруулж эхэлж байгаа үеийг харуулсан уг бүтээлийн хамгийн чухал хэсэг нь “кофе”. Маш их ноосон дээр байх кофены багахан буурцаг ноосны үнэрийг дарж буйгаар монголын нүүдэлчин амьдрал, өв соёлд барууны соёлын нөлөө хэрхэн тусгалаа олж байгааг харуулжээ. Түүний бие даасан үзэсгэлэнгийн нээлт дөрөвдүгээр сарын 22-нд 976 арт галерейд болох аж. О.Энхтайваны уран бүтээлүүд зөвхөн харах өнцгөөр хязгаарлагдахгүй, мэдрэхүйн бусад төвүүдэд ч хүрч чадна гэдэгт уг үзэсгэлэнгийн онцлог оршино. Контемпорари урлагийн “Хөх нар” төвийн, мөн “Хүн, Байгаль, Хайр, Эрх чөлөө” нэгдлийн гишүүн уран бүтээлч Г.Мөнхболор нь Германд олон жил амьдарч, европын зарим орнуудад үзэсгэлэнгээ гаргаж, Монгол-Францын төвөөс зарласан уралдаанд түрүүлэн Францад болох олон улсын наадамд оролцох эрхээр шагнуулж байжээ. Тэрбээр тус үзэсгэлэнд аж үйлдвэрийн түүхийн эд ашиглан хийсэн “Айлгүй”, “Хотын байгаль” бүтээлүүдээ дэлгэжээ. “Хотын байгаль” бүтээлээрээ яг өнөөдөр бидэнд тулгарч буй хотын бохирын асуудлыг хөнджээ. Уран бүтээлч Д.Баярцэцэгийн “Монголын нууц товчоо” нэртэй үйл хөдлөлийн урлагаас инстолляц руу шилжсэн ажил үзэсгэлэнгийн хамгийн чухал хэсэг болж чадсан юм. Уламжлалт ёс, зан заншил, эд зүйлсээрээ дамжуулан монголчууд түүх соёлоо хойч үедээ өвлүүлэн үлдээдэг нандин уламжлалаа сэргээхийг тэрбээр бүтээлээрээ уриалсан мэт. Монголын урлагийн түүхэнд томоохон хуудсыг эхлүүлж буй эдгээр

уран бүтээлчид бол 20 гаруй уран бүтээлчдээс шалгарсан “сонгомол” хүмүүс билээ. Монголчууд хэзээд гарт баригдах бодит мэдрэмжийг чухалчилдаг байсан бөгөөд эл ухагдахууныг эвдэж, өдөр тутамд хэрэглэгддэг материал, дүрслэлээр дамжуулан монголын контемпорари урлагийг үзэгчдэд харуулах боломжийг энэхүү үзэсгэлэн олгосон юм. Contemporay Art of Mongolia-IV үзэсгэлэн дэлгэгдэх өдрүүдэд Америкийн соёл мэдээллийн төвд гурван удаа хэлэлцүүлэг өрнөх бөгөөд дөрөвдүгээр сарын 13, 14-ны өдрүүдэд 14.00 цагаас “Контемпорари урлаг, урлаг мөн үү эсвэл солиорол уу?” /үйл хөдлөлийн урлаг болоод өрөг урлагийн талаар/ төлбөртэй хэлэлцүүлэг явагдана. Дөрөвдүгээр сарын 15-нд 14.00 цагаас “Дэлхийн дүрслэх урлагийн салбарын гол тоглогчид, Монгол улс хаана явна вэ?” хэлэлцүүлэг болно. Уг хэлэлцүүлгээр дамжуулан Монголын дүрслэх урлагийн салбарын хөгжлийн тухай, дүрслэх урлагийн салбарын гол тоглогчид хэн болох, музейн бодлогыг барьдаг гол зүйл нь юу болох, хамгийн нөлөөтэй газар, хамгийн нөлөөтэй куратор, цуглуулагч нар, олон улсын том том арга хэмжээ, наадмуудын аль нь хамгийн өндөр зэрэглэлд багтдаг, монголчууд алинд нь оролцож байсан гэх мэт бодит мэдээллүүдийг өгөх аж. Хэлүүлцүүлэг уран бүтээлчдэд 5000, бусад хүмүүст 10’000 төгрөгийн үнэтэйгээр зохиогдох гэж байна. Хэлэлцүүлэгт ирснээр та сүүлийн үед дэлхий нийтэд байнга яригдах болсон контемпорари урлагийн талаар сонирхолтой бөгөөд гүн гүнзгий ойлголттой болох юм. Уламжлал болон зохиогддог уг үзэсгэлэн дараа дараагийн жилүүдэд үзэгчдийн оюун санаанд цочрол өгөхүйц уран бүтээлүүдийг жилийн өмнөөс төлөвлөж, бэлдэх учир илүү сонирхолтой болох болно хэмээн 976 арт галерейн захирал, хатагтай Б.Гантуяа үгүүллээ. Эл үзэсгэлэнд оролцсон гурван уран бүтээлч бие даасан үзэсгэлэнгүүдээ дараалан гаргахаар товлосон нь контемпорари урлагаар “бөмбөг тэслэх” гэж буй мэт сэтгэгдлийг төрүүлж байв. Нийтлэлийг: Д.Дашмөрөн

COME IN WE’RE OPEN

ХАНДДОРЖИЙН ӨРГӨӨ / МИНИЙ ЖИРЭМСЭН ҮЕИЙН АЯЛАЛ / ME-LIKO / GROWINGO / БҮДҮҮН ҮХЭР / АРТИ КОУР

Me-Liko

Me-Liko нь суурин хоолны газар болон явуулын том автобусанд амтат хоол, бургер хийдэг нь манайдаа л шинэлэг үйлчилгээ шиг санагдлаа. Хаалгаар нь оронгуут маш эвтэйхэн хэрнээ донжтой том автобусаар зорчиж байгаа мэт сэтгэгдэл төрөв.

Ханддоржийн Өргөө Одоогоос хэдэн жилийн өмнө бол том жижиг ямар ч ресторанд гэрийн боорцог, өрөм санал болголоо гэхэд авах хүн бараг байхгүй л байсан болов уу. Айл бүрийн шүүгээнд байдаг боорцгийг ресторанд очиж идэхдээ тулаагүй гэж эгдүүцэж ч магад. Их хотын завгүй амьдрал бужигнасан өнөө үед харин Ханддорж рестораны боорцог, өрөм тренд болж байна. Тус ресторан үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн үеэсээ л ихэвчлэн том хүлээн авалт зохион байгуулсаар ирсэн. Өнгөрсөн сараас тэднийх үйл ажиллагаагаа тэлж, өргөөний хаалга өдөр бүр нээлттэй байх болжээ. Ханддоржийн өглөөний цайны багц “Гэрийн боорцог, өрөм, борцтой сүүтэй цай” /5000₮/ нь өглөө 8.30-аас гардгийг дуулаад эртлэн зорив. Тооноор нь нарны гэрэл цэлийтэл туссан саруулхан гэр ресторанд дөнгөж хайрсан хав халуун боорцгийг алган дээрээ бөмбөрүүлэн хөргөөд өрмөнд дүрж идэхэд бага насны сайхан дурсамж өөрийн эрхгүй санаанд орсон юм. Боорцог нь элдэв янзын амт үнэр оруулагчгүй, энгийн, яг л эмээгийн минь гарын боорцог шиг байсан нь сайхан санагдсан. Мөн тэднийх өдөр бүр өөр өөр төрлийн багцтай үдийн хоолны цэс гаргажээ. Би тэднийд лхагва гарагт үдийн цайгаар уухаар ахин зочилж, “Харчо шөл, дөрвөн ширхэг бууз, цай” /7600₮/ гэсэн өдрийн хоолны багцыг нь захиаллаа. Шөл нь халуун ногооны сэнгэнэсэн өвөрмөц амттай, ялз болсон шар будаатай аминдэмийн цуглуулга бол бууз нь гараар татсан махтай, рестораных гэхээргүй яг л гэртээ хийсэн юм шиг сэтгэлд

дотно амттай байв. Мөн хаврын ядаргааны эсрэг тойгны шөл нь сонирхол татсан учир дараагийн удаад амтлахаар “жоор”-нд үлдээлээ. Ханддоржийн өргөө нь байшинтайгаа нийлсэн архитектуртай, модон сийлбэртэй тавилгаар тохижуулсан хоёр гэр ресторан, үндэсний хээ угалзаар чимсэн сандал ширээтэй гоёмсог жижиг танхим болон нэг VIP өрөөтэй. Мөн хоёрдугаар давхартаа Чин ван Ханддоржийн музейтэй учир гаднаас ирсэн найз нөхөд, зочидтойгоо саатахад үзүүлж сонирхуулах зүйл ихтэй юм билээ. Гал тогоо нь тусдаа байртай тул хуушуур, боорцог гэх мэт шарж хайрсан хоолны үнэр рестораны зааланд үнэртэхгүй, цэвэрхэн санагдсан. Нийслэл хүрээний хамгийн тансаг байшин хэмээн нэрлэгдэж байсан Ханддоржийн өргөөтэй танилцангаа хий ядаргааг нам дарах илчлэг шөл, борцтой цайг нь амтлахыг санал болгоё. Сөүлийн гудамж, Орос элчингийн замын урд талд 8099-9990 fb/Ханддоржийн Өргөө-Khanddorj Palace

32 32

Growingo “Загвар өмсөгч Б.Ялгууны Growingo дэлгүүрт тун хөөрхөн зүйлс байна билээ” гэх постыг уншаад инстаграмын хуудсаар нь шууд зочиллоо. Growingo-гийн инстаграмд эгдүүтэй, өвөрмөц, хэрэглэхэд эвтэйхэн, өнгө үзэмж сайтай бичгийн хэрэгсэл, утасны гэр, усны сав гээд олон төрлийн бараа байв. Сүүлийн үеийн онлайн дэлгүүрүүд ихэнхдээ төрөл бүрийн бараа санал болгож буй бөгөөд яг эднийх шиг нэг төрлөөр дагнасан нь ховор харагддаг. Мөн онлайн дэлгүүрийн нэг хэцүү тал нь над мэтийн биеэр очиж материалыг нь барьж, чанар, хийцийг нь шалгаж авдаг хүмүүст тохирдоггүй. Тэгвэл Growingo нь онлайн болон энгийн дэлгүүрийн үйлчилгээг зэрэг явуулж буй нь сайшаалтай. Тус дэлгүүрийн үзүүлэнгийн өрөө 20 гаруйхан хоногийн өмнө нээгдсэн ч аль хэдийнэ өөрийн гэсэн үйлчлүүлэгчидтэй болоод амжжээ. Тэд анх iPhone-ийн гэр оруулж ирдэг байсан бол одоо нэр төрлөө арвижуулж, бичиг хэрэг, бэлэг дурсгалын зүйлс худалдаалж байна. Удахгүй тэд утасны гэрэн дээр үйлчлүүлэгчийн хүссэн зураг хөргийг хэвлэж өгч үйлчлэх гэнэ. Тэд гадуур төдий л байдаггүй, өдөр тутамд хэрэглэж болохоор, өсвөр, залуу үеийнхэнд зориулагдсан содон, чанартай зүйлс оруулж ирэхийг зорьдог аж. Growingo дэлгүүр бараагаа Хятад, Японоос татдаг гэсэн. Дундаж үнийг сонирхуулахад, бал 2000₮, утасны гэр 10’000₮, тэмдэглэлийн дэвтэр 4000-25’000₮, усны сав 10’00025’000₮, үзэгний сав 10’000₮... Эцэст нь хэлэхэд, тэд инстаграмаар захиалгаа аваад хот дотор үнэгүй хүргэж өгдөг юм билээ. Чингэлтэй дүүрэг, Мөнгөн завьяа, Cafе Bene-гийн хажууд Хөх Монгол төвийн I давхарт 99145156 Даваа-Бямба 10.00-22.00 цагт, Ням 11.00-19.00 цагт fb/Growingo In/GROWINGO

Me-Liko Амтат бургер, шинэлэг орчин, чанартай үйлчилгээ. Монголын хоолны зах зээлд өөрийн гэсэн өвөрмөц өнгө төрхийг бүрдүүлж буй залуус Me-Liko рестораны нэрийн дор нэгджээ. Me-Liko-г зорин очиход “Өөдлөх айлын өнгө үүднээсээ” хэмээх үг шууд л санаанд орсон. Өнгө өнгийн модоор цонх, хаалгаа гурвалжин дүрсэнд оруулж, Чингэлтэй дүүрэг, Анкара гудамж, “Зоос гоёл”-оос хойш, V сургуулийн харалдаа 98888010 Даваа-Бямба 10.00-00.00 fb/Me-Liko

DIY буюу юмхнаар юм хийсэн нь содон. Хаалгаар нь оронгуут маш эвтэйхэн хэрнээ донжтой том автобусаар зорчиж байгаа мэт сэтгэгдэл төрөв. Сэтгэл сэргээм шар өнгийн хана, эсрэг талынх нь цагаан ханан дээрх хөрөг зургууд, үйлчлүүлэгчдийн суух сандлын зарим нь англи маягийн, зарим нь том автобусны суудал, мөн Монгол улсын төрийн далбаа, тэйкний дээд талд машины дугаарын оронд Me-Liko хэмээх бичиг... тэд орон зайгаа маш сайн ашиглаж чаджээ. Зөөгч нь бүх хоолныхоо тухай дуржигнуулан тайлбарласан нь үйлчилгээ сайтайн нэг нотолгоо биз. Ингээд цэснээс нь гахайн махтай терияки бургер /9500₮/-ийг захиалав. Бургерууд үнийн хувьд 6900-9500₮-ийн хооронд байна. Үнэ дагаад чанар гэдэг, үнэхээр ч амттай байлаа. Бургерийг дагалдаж ирсэн шарсан төмс нь тун боломжийн, алтлаг өнгийг нь харвал сайн тосонд шарсан нь илт. Кетчупийг таашаадаггүй хүмүүст тэд срирачааг санал болгож байна. Me-Liko нь суурин хоолны газар болон явуулын том автобусанд амтат хоол, бургер хийдэг нь манайдаа л шинэлэг үйлчилгээ шиг санагдлаа. “Дэлхийн цирк Монголд” тоглолтын хамтрагч байгууллага болсон тэд дэлхийн 15 орны 40 гаруй хүнд монгол хоолыг санал болгож, задгай талбайд хоолны автобусандаа үйлчилгээ үзүүлсэн байна. Тэд 21.00-00.00 цагийн хооронд 25 дугаар эмийн сан, Зайсан, Зүүн дөрвөн зам, 32-ын тойргоор явж хүргэлт хийдэг бөгөөд гурваас дээш хоол захиалбал үнэгүй хүргэж өгдөг юм байна. Ходоодоо ч, сэтгэлээ ч хурдхан дүүргэмээр байвал Me-Liko-г зориорой.

Арти Коур Дүрслэх урлагийн салбартаа нэр хүндтэй Арти Коур компани анх 2009 онд МУЭХ-ны II давхарт үүсгэн байгуулагдсанаас хойш өдгөө долоон жил өнгөрчээ. Тус компани монголын залуу уран бүтээлчдийн зургийг зарах, олонд хүргэх, хүүхдүүдийн авьяас чадварыг хөгжүүлэн урлагийн мэдлэгтэй болгох зорилготойгоор үйл ажиллагаагаа явуулдаг. 2015 оны зунаас хоёр дахь салбараа Зайсан Скүэрт нээж, залуу уран бүтээлчдийн үзэсгэлэнг зохион байгуулж, зургийн дугуйланг долоо хоногт гурван удаа хичээллүүлж байна. Мөн саяхнаас эхлэн бямба гараг бүр Mix It Up нэг удаагийн зургийн сургалт явуулах болсон. Зайсан Скүэрийн III давхарт байрлах галерейд нь зочлоход тайван, саруул, гэгээлэг, дулаан орчин угтан авч, нарны гэрэл тусах цэлгэр том цонхоор нь ойр орчмын бүхий л зүйлс алган дээр тавьсан мэт харагдаж, нэг л гоё газар ирчихсэн мэт сэтгэгдэл төрсөн. Тэнд их олон зураачийн бүтээл харагдаж, мөн цонхон дээр нь хорхой хүргэм урлагийн номууд өрөөстэй байв. Mix It Up-ын сургалтаар “Зургийг хэрхэн

унших вэ?” нэртэй лекц зохион байгуулдаг нь тун өвөрмөц, цагаа олсон зүйл шиг санагдлаа. Урлаг судлаач нар долоо хоног тутамд ирж, тэнд буй уран бүтээлчдийн бүтээлийг жишээ болгон, урлаг гэж юу болох, уран бүтээлүүдийг хэрхэн ойлгох талаар нэн чухал мэдээллүүдийг хүмүүст өгдөг аж. Үүнийхээ дараа өөрсдөөр нь зураг сонгуулж зуруулдаг нь их таалагдлаа. Хажуугаар нь жижиг кекс идэж, Jack’s Coffee Shop-ын Ч.Ганжавхлангийн гар аргаар /hand-drip coffee/ хийсэн кофег амталж, кофены талаар мэдээлэл авах ч боломжтой юм байна. Ийм маягаар тэд урлаг болоод кофены соёлыг хамтатгасан сонирхолтой сургалт зохион байгуулдаг аж. Та Mix It Up-д суухыг хүсвэл эртхэн бүртгүүлээрэй. Данс руу нь 30’000₮ шилжүүлснээр та нэгэн өдрийг дүрслэх урлаг, сайхан кофетой өнгөрөөхөөс гадна өөрийн гэсэн бүтээлтэй болох боломжтой. Хан-Уул дүүрэг, Зайсан Скүэр, III давхар 99259559, 99999259 fb/ArtiCour Gallery

“Бүдүүн үхэр” польш, монгол хоол Би анх нэрийг нь сонсоод ихэд гайхаж, буруу сонсчихов уу гэж эргэлзэхдээ зурагчнаасаа ахин дахин асуусан ч очиж байж учрыг нь олохоор шийдсэн юм. Үүдэн дээр нь иртэл бидний сайн мэдэх “Саалийн үнээ” лого нүдэнд туслаа. Яагаад ч юм үүнийг хараад инээд, эгдүү хоёр зэрэг хүрэх шиг болов. Гуравдугаар сарын 23-нд нээгдсэн уг хоолны газар интерьерийн хувьд пастелан хөх цэнхэр өнгийг сонгожээ. Шохойгоор бичиж болдог хоолны цэс нэг ханыг нь дүүргэсэн нь үзэмжийн хувьд зохимжтой харагдсан. Тухайлбал “Бүдүүн үхэр”-ийн хэв маягийг хоолных нь цэсний бүдүүн шрифт, лого гээд хаанаас ч харж болохоор юм. Польш хоолтой гэхээр нь сонирхол татагдаж, зөвхөн польш хоолоор дагнахаар шийдлээ. Нэн түрүүнд нэрийн шөл болох польш үндэсний гүзээтэй шөл “Бүдүүн үхэр” Flak /5500₮/ -ийг нь амтлахаар шийдлээ. Шөлний аяганаасаа эхлээд бүх зүйл нь содон байсныг дурдах хэрэгтэй. Амт шимт сайтай, гүзээ нь зөөлөн, тос багатай, аятайхан шөл байв. Дараа нь мөн л польшийн “Тахианы махан шаржигнууртай котлет” Filet /6900₮/-ийг нь захиалж идлээ. Чухамдаа тахианы маханд дурлагсдын л яаралтай зорих

газар энэ аж. Урьд нь шаржигнууртай гахайн мах идэж үзээгүй болохоор бас л сонирхолтой санагдаад “Гахайн махан шаржигнууртай котлет” Schab /7500₮/-ыг нь туршиж үзэв. Арааны шүлс асгаруулам амтлаг зөөлөн мах, жижигхэн хэрчилттэй, гайхалтай амттай, шүүслэг зуушнууд... Эдгээр хоолыг дагалдаж ирсэн шарсан төмс нь хэт түлэгдээгүй, гадна хэсгээрээ шаржигнасан, харин дотор хэсэг нь зөөлөн байсан. Үхрийн махтай “Польш гуляш” /6900₮/ийн соус нь маш амттай, өтгөн, мах нь зөөлөн, төмсний нухаш нь сүү амтагдсан..., товчхондоо маш их таалагдсан. Арван жилийн туршлагатай мэргэжлийн тогооч Лукас нь гэр бүлээрээ Польшоос ирээд удаагүй бөгөөд Монголд “анхны” гэх тодотголтой польш үндэсний хоолны амт чанарыг мэдрүүлэхээр зорин ажиллаж байна. Үнийн хувьд маш боломжийн, монгол хоол нь 700-5800₮, польш хоол нь 4900-7500₮. Порцны хувьд яг л “бүдүүн үхэр” гэсэн үг. Дараа ирэхдээ Polish Doner-ийг нь амталж үзэхээр шийдлээ. Тэд удахгүй ойр орчмынхоо газруудад хүргэлт хийж эхэлнэ гэсэн. Нэмж хэлэхэд, Польшид очиж байсан, польш хоолны амтыг мэддэг хүмүүс ихээхэн ам сайтай байгааг дуулгая.

Баянзүрх дүүрэг, VI хороо, Бөхийн өргөөнөөс XIII хороолол руу явдаг автобусны буудлын чанх ард 89125418 Даваа-Баасан 10.00-22.00, Бямба 10.00-20.00, Нямд амарна.

Миний жирэмсэн үеийн аялал “Намайг хэвлийдээ тээж байхдаа ээжийн минь биед ямар өөрчлөлт орсон бол? Хэр их жин нэмж, хэрхэн амаржсан юм бол оо?”. Хааяа би ингэж боддог байлаа. Өөрөө хөл хүнд болмогц энэ талаар бүр их сонирхох болов. Гэтэл ээжийн минь өдрийн од шиг ховор хуучилсан цөөхөн дурсамж ярианаас өөр мэдээлэл алга. Хорин таван жилийн тэртээх байтугай хоёрхон сарын өмнөх зүйлээ бүрэн санадаггүй түмэн бодлын ертөнцөд дурсамжаа шинээр нь хадгалж үлдэх хамгийн шилдэг арга бол тэмдэглэл бичих юм. Ингээд жирэмсэн үеийн тэмдэглэлээ бичиж эхлэхээр шийдлээ. Ийм тэмдэглэлийн зорилгод яг нийцсэн ном гарсныг дуулаад фэйсбүүк хуудас руу нь орж сонирхов. Номын хавтасны зурагнаас эхлээд доторх агуулга, сэдвийн хуваарилалт нь маш их таалагдлаа. Ингээд номыг санаачлагчтай холбогдсон юм. “Миний жирэмсэн үеийн аялал”-ын зохиогч А.Цолмонтуяа өөрөө нэг жилийн өмнө Good price бүх салбараар 9988-5858 fb/Миний жирэмсэн үеийн аялал

амаржсан юм билээ. Тэрбээр жирэмсэн байхдаа хэвлий дэх үртэйгээ ярилцаж, түүнд зориулж тэмдэглэл бичих дуртай байжээ. Бичсэн зүйлсээ илүү цэгцтэй, сонирхолтой байлгахаар шийдэж жирэмсний үед хөтлөх тэмдэглэлийн ном хайсан ч олдоогүй учир ийм ном гаргах санаа төрсөн гэнэ. Номын хуудас бүрийн зураг чимэглэлийг өөрөө зохиож, усан будгаар зурсан бөгөөд өөрийнхөө туршлага дээр үндэслэн бичиж тэмдэглэх зүйлсийн хуваарилалтыг гаргажээ. “Миний жирэмсэн үеийн аялал” нь танилцуулга дурсамжаа бичих оршил хэсгээс гадна жирэмсний үед долоо хоног бүр хөтлөх үндсэн гурван хэсэгтэй юм. Хэвлийд бүрэлдэж буй бяцхан үрийнхээ анхны эхо зургаас эхлээд долоо хоног бүр ээжийнх нь биед гарч буй өөрчлөлт, өдрөөс өдөрт бондойж буй хэвлийн зурагаа байршуулах гээд зугаатай, бүтээлчээр хандах хэсгүүд нь надад их таалагдсан. Мөн эмчийн үзлэгийн карттайгаа зэрэг бөглөөд явах хяналтын хэсгийг оруулахаа мартаагүй байсан шүү. Жирэмсэн үед маш их зүйл бодож, заримдаа ганцаараа байхыг илүүд үздэг болчихдог. Ийм үедээ сэтгэлээ уудлах тэмдэглэлийн хуудсуудыг ч мөн оруулжээ. Хөөрхөн үрийнхээ зүрхний цохилтыг мэдэрсэн өдрөөс эхлээд амаржитлаа хамт байх сайн “найз”, үр хүүхдэдээ үлдээх нандин дурсамж болсон “Миний жирэмсэн үеийн аялал”ыг хөл хүнд, мөн жирэмсэн болохоор төлөвлөж буй хайртай гэргий, найз нөхөд, ах дүүсдээ бэлэг болгож өгвөл магнай хагартал баярлах нь гарцаагүй. Номын үнэ 20.000₮. Хотын хаана ч байсан үнэгүй хүргэж өгдөг юм билээ.

SHOPPING

GET THE LOOK / ХАВРЫН ГАНГАРАА / ХИВСНЭЭС ХАРШИЛ ҮҮСДЭГГҮЙ! Хивснээс харшил үүсдэггүй! Харшил хивснээс үүсдэггүй нь одоо нэгэнт тодорхой болжээ. Шведийн туршлага үүнийг баталж байгаа юм. Эрдэмтэд 1975-1995 оны хооронд судалгаа явуулж, судалгаанд оролцсон хүмүүсийн унтлагын өрөөний хивсний 70 хувийг хуулан авч, оронд нь хатуу шалаар бүрэхэд харшилтай хүмүүсийн тоо гурав дахин өсчээ.

GET THE

LOOK

Э.АНУЖИН /оюутан/

Хувцаслалтын хэв маяг, онцлог? Чөлөөтэй хувцаслахыг эрхэмлэдэг. Гол төлөв биед эвтэйхэн байхыг чухалчилна. Хэв маяг гэвэл street style төрөлдөө орно. Хувцас авдаг газар? Голдуу Монголоосоо авдаг. Аав Америкт байдаг болохоор тэндээс хааяа захиална. Одоо өмсөж байгаа хувцаснууд гэвэл савхи-H&M, малгай-The North Face /би өөрөө янзлаад NO FACE болгочихсон юм/, цамц-White Sierra, гутал-Timberland, өмд- Calliope. Сонсдог хөгжим? Ихэнхдээ хип-хоп, R&B төрлийн дуунууд сонсдог. Хувцаслалтдаа үлгэр дуурайлал авдаг хүн? Дуучин Рианнагийн хувцаслалт маш их таалагддаг. Мөн инстаграмаас @Micah Gianneli, @Jeanny Grey, @Rachel Tee Tyler, @streetstyle inspirations зэрэг блогеруудаас үлгэр дуурайлал авдаг.

GET THE

LOOK

У.ЦОЛМОНХҮҮ /Arti-Cour-ийн захирал, зураач, барималч/

Ямар стилиэр хувцасладаг вэ? Хэт баригдмал биш. Ямар л бол ямар стилиэр хувцаслана. Ялангуяа гуталдаа илүү анхаардаг. Дараа нь жакетанд. Хувцас Гутал- Miguel Vieira, гадуур өмсдөг цув- Burberry, өмд- Urban Jeans, цамц- Calvin Klein, ороолт-Calvin Klein, малгай-Cardinol&Margo Ажлын онцлог? Сургалтуудаар дамжуулж нийгэмд урлагийг таниулж, өөрсдөөр нь бүтээл хийлгэж, урлагийн бүтээлийг ойлгох, үнэлэх, хүндлэх сэтгэлийг бий болгож, сэтгэн бодох чадвар суулгадгаараа их онцлогтой. Эрч хүч авдаг зүйл? Гэр бүлтэйгээ цагийг өнгөрөөх, бүтээлээ хийж дуусах, хөгжим сонсох зэргээс урам зориг, эрч хүч авдаг.

Ороолт 10’000₮

10’000₮

Пальто 45’000₮

ХАВРЫН ГАНГАРАА

рин цаг ирэхэд цэцэгс мэт өнгө нэмэн дэлбээлэхийг хүн бүхэн хүсдэг. Мэдээж үүний зэрэгцээ халаасандаа аль болох хохиролгүй байхыг бодно. Тэгвэл та Американ Аутлетс дэлгүүрээс Вьетнам, Солонгост үйлдвэрлэгдэж, АНУ-д борлуулагддаг 100 хувийн даавуун материалтай брэнд бүтээгдэхүүнүүдийг сонирхоод үзээрэй. Орчин үеийн загвартай, аль ч насны хүнд тохирох өргөн сонголтыг танд санал болгож байна.

Өмд 10’000₮

10’000₮

Куртка 25’000₮

Цамц 10’000₮ 35’000₮

Өмд 10’000₮

Эдгээр бүтээгдэхүүнийг “Шопинг хөтөч”-өөс /Хуудас 84/ харна уу.

Малгай 8000₮

10’000₮

Ороолт 10’000₮ Куртка 35’000₮

Цамц 10’000₮

Өмд 10’000₮

Цамц 10’000₮

Жийнсэн яак 25’000₮ Цамц 10’000₮

100’000₮ + дээш худалдан авалтанд

Өмд 10’000₮

ЭМЭГТЭЙ ФУТБОЛК бэлгэнд аваарай

Пүүз 150’000₮

Хаяг: - БГД, Богд Ар хороолол, Америк Outlet - СБД, Нарны зам, S Outlets-ийн эсрэг талд Union Building - БГД, III, IV хороолол, Тумбааш төв - СХД, Саппоро төв, Голомт банкны ард талд Утас: 90000012, 88021236, 99074325

ХИВСНЭЭС ХАРШИЛ ҮҮСДЭГГҮЙ!

аяхан хүү маань тоосонцрын харшилтай болох нь оношлогдож, нөхөр бид хоёр амьдралынхаа хэв маягийг бага ч болов өөрчлөх шаардлагатай тулгарлаа. Нэн түрүүнд ойр ойрхон их цэвэрлэгээ хийх хэрэгтэй болж, ариун цэврийн дэг журам маань ч илүү нарийссан. Зарим хүмүүс элдэв тоос, тоосонцрыг өөртөө шингээж байдаг хивсийг гаргаж хаях нь зүйтэй гэж зөвлөсөн ч гэрийнхээ интерьерийг өөрчилмөөргүй байв. Тэгээд ч хүүхэд маань хивсэн дээр тоглох дуртай, хивсгүй хүйтэн шалан дээр тэр яаж ч тааваараа тоглох билээ... Хүүг маань үзсэн харшлын эмч сүүлийн үед орон сууцны доторх агаарын чанар муудсанаас болж хүмүүс тоосонцрын харшилтай болж байгаа тухай тайлбарласан. Орчин үеийн барилгуудын хананы тусгаарлагч материалууд нь тасалгааны хуучин агаар гадны цэвэр агаартай солигдох үйл явцыг сааруулж байдаг гэнэ. Орон сууцан доторх агаарын солилцоо муудсанаас болж, агаарын бохирдлын концентраци ихэсч байдаг аж. Тиймээс гэртээ байхдаа цонхоо байнга онгойлгож, цэвэр агаар оруулах нь чухал. Үүнээс гадна, ахуйн байдлаас үүсч болзошгүй харшлаас өөрсдийгөө хэрхэн хамгаалж болох талаар эцэг эхчүүддээ танилцуулъя.

Харшил гэж юу вэ?

Аливаа гадны биетэд хэт мэдрэг болсны улмаас дархлааны системээс үзүүлдэг эргэх урвалыг харшил гэдэг. Ихэнх хүмүүс харшлыг синтетик материалын реакци гэж үздэг ч дийлэнх тохиолдолд байгалийн гаралтай эд эсүүдэд өгч буй эргэх урвал байдаг аж. Ялангуяа муур, морь, нохойны үс хялгас нь хамгийн түгээмэл харшил үүсгэгчээр тооцогддог. Харшил ба багтраа өвчин үүсгэдэг олон нарийн шалтгааны нэг нь тоосны хачиг. Товчхондоо, хачигны жижиг хэсгүүд агаарт дэгдэн, амьсгалын замаар орж багтраа өвчин үүсгэдэг аж.

Тасалгааны агаар яагаад чухал вэ?

Агаарт дэгдэх тоос, тоосонцор, хир буртаг нь агаар дамжих замыг боогдуулж, системийн болон амьсгалын замын өвчлөл, хүндрэлүүдийг бий болгодог гэж эмч нар үздэг. Аливаа хөгз, мөөгөнцөр нь мөн хүмүүсийн эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг. Гэхдээ байнга цэвэрлэгээ хийснээр мөөгөнцрийн өсөлтийг даамжруулахгүй байх боломжтой. Түүнчлэн хивс нь тоосыг өөртөө шингээн барьж тогтоосноор агаар дахь тоосонцрын хэмжээ багасдаг байна. Гэвч хивсэнд элдэв төрлийн хачиг үржих эрсдэлтэй гэж интернэтээс уншсан болохоор би эргэлзсээр байлаа. Тэгээд ч, шведийн эрдэмтдийн судалгаагаар, харшил ба багтраа өвчнийг гэрийн тоосны хачигнууд, ялангуяа тэдний бөмбөлгүүд үүсгэдэг болох нь тогтоогджээ. Гэхдээ тэд тоосны хачигнуудыг хивс бий болгодог гэх ойлголтыг худал болохыг баталж, хачиг нь агааржуулалт, чийгшил багатай тасалгаанд хамгийн их үрждэг гэсэн дүгнэлтэд хүрсэн байна.

43 харшилтай хүмүүсийн тоо /сая/

сая м2

3.5

3.0

2.5

2.0 хатуу шал

1.5 харшлын үр дагавар

1.0

хивс

5 1975

0.5 1980

1985

1990

Харшлууд ба шалны бүрээсүүд: Шведийн туршлага Харшил хивснээс үүсдэггүй нь одоо нэгэнт тодорхой болжээ. Шведийн туршлага үүнийг баталж байгаа юм. Эрдэмтэд 1975-1995 оны хооронд судалгаа явуулж, судалгаанд оролцсон хүмүүсийн унтлагын өрөөний хивсний 70 хувийг хуулан авч, оронд нь хатуу шалаар бүрэхэд харшилтай хүмүүсийн тоо гурав дахин өсчээ.

Хивсэнд сөрөг нөлөө бий юу? Тэгэхээр хивс нь хачигны хувьд амьдрах таатай орчин биш гэдэг нь батлагдлаа. Хивс нь ахуйн орчинд харшил үүсгэгч нарийн ширхэгт эдүүдийг үслэгтээ тогтоон барьснаар харшил үүсгэгчдийг агаарт дэгдэхээс сэргийлдэг аж. Мэдээж байнгын агааржуулалт, зөв цэвэрлэгээгээр хивсэн дээрх тоос, бохирдлын асуудлыг хялбархан шийдэж болно. Бид ердөө л цэвэрлэгээнийхээ давтамжийг ойртуулчихвал харшилтай хүний хувьд хивс шиг ээлтэй зүйл байхгүй гэхэд болно. Харин хатуу шал нь бага зэрэг хуурайшмагц харшил үүсгэгчдийг агаарт хялбархан дэгдээж орхидог. Германы Дойч-Аллерги эмнэлгээс явуулсан нэгэн судалгаанд 100 гаруй айл хамрагджээ. Тэгтэл паркетан шал болон хатуу чулуун шалтай айлд нарийн тоос тоосонцрын хэмжээ ихэсч байсан бол хивстэй орон сууцанд энэ хэмжээ хоёр дахин бага байсан аж.

Тоосонцрын харшилтай хүмүүс хивсээ хэрхэн цэвэрлэх вэ?

Хивс, хивсэнцрээс татгалзлаа гээд гэр бүлийнхнийхээ тав тухыг л алдагдуулахаас цаашгүй. Харин доорх байдлаар хивсээ тогтмол цэвэрлэж заншаарай. 1. Хэрэв танай гэр бүлийн аль нэг гишүүн тоосонцрын харшилтай бол тоосоо тогтмол соруулж хэвшээрэй. Тоос сорогч тань НЕРА 13 гэх харшлын эсрэг шүүлтүүртэй бол бүр ч сайн. 2. Хивсэндээ чийгтэй цэвэрлэгээ хийхдээ цэвэрлэгч бодисынхоо хөөсийг сайн арилгах хэрэгтэй. Мөн цэвэрлэгээ хийсний дараа хивсээ сайтар хатааж байх нь чухал. 3. Хивсээ гадаа наранд дэлгэж байхыг зөвлөе. Учир нь, нарны туяа хивсэнд шигдсэн тоосонцрыг хамгийн сайн арилгаж чаддаг байна. 4. Өрөө тасалгаанууддаа тогтмол цэвэр агаар оруулж байгаарай. Тасалгааны агаарыг харшил үүсгэгч тоосонцроор дүүргэж болохгүй. 5. Хивс худалдан авахдаа байгалийн ноосоор хийгдсэнийг нь илүүд үз. Синтетикэн хивс эрүүл мэндэд сайнгүй. Эцэст нь зөвлөхөд, хэрэв танай гэр бүлийн гишүүн харшилтай болсон бол гэр орныхоо тав тух, эрүүл ахуйн байдалд илүү их анхаарал хандуулах цаг иржээ. Ингэснээр та хайртай хүмүүсийнхээ эрүүл мэндэд үнэт хувь нэмэр оруулна. Харшил бол ялагдашгүй дайсан биш. Түүнийг ялан дийлэх эсэх нь гагц танаас шалтгаална.

LIFESTYLE

КИНОНООС ТАНИЛЦСАН НИЙГМИЙН БОДЛОГО / УТОПИЯ / ГЭР ХОРООЛЛЫН ДАХИН ТӨЛӨВЛӨЛТ / WHAT3WORDS / АУТИЗМЫГ ТАНИУЛАХ САР Гуравхан үгийн нийлэмжтэй хайлтын технологи

Нийслэлчүүдийн маань дийлэнх хэсэг ухаалаг гар утас хэрэглэдэг ч аль нэг газарт хэрхэн хурдан хүрэх тухай мэдээллийг авч чаддаггүй. Энэ мэт байршил, хаягжилтын асуудал зөвхөн манай хотод бус хөгжингүй орнуудад ч бий. Тэгвэл 34 настай энтрепренер Крис Шелдрик гуравхан үгийн нийлэмжтэй хайлтын технологи бүтээснээр уг асуудлыг шийджээ.

КИНОНООС ТАНИЛЦСАН НИЙГМИЙН БОДЛОГО

“

Танайд нийгмийн ийм ажилтан огт байдаггүй юм уу?” хэмээн швейцарийн кино найруулагч Фред Байлифийг асуухад нь би юу гэж хариулахаа мэдэхгүй түгдэчлээ. “Мэдээж байдаг л даа” гэж итгэл муутайхан хэлэхэд “Гэхдээ тэдэнд бараг цалин өгдөггүй байх, тийм үү?” гэж лавшруулав. Швейцартай дүйх хэмжээний нийгмийн бодлоготой улс орон одоо хэр нь алга. Тиймээс тэнд өсч торнисон хүн бусад орны нийгмийн бодлого ямар байгааг олж хараад гайхах нь ч зүй.

49 Фред Байлифтай би гуравдугаар сарын 12-13-нд зохион байгуулагдсан Франц хэлтэн орнуудын кино наадмын үеэр танилцсан юм. Уг фестивалийг нээж Фредийн “Улаан хивс” /2015 он/ киног үзэгчдэд толилуулсан билээ. Киноны дараа хүмүүс найруулагчаас нь аль үйл явдлыг нь бодит амьдралаас сэдэвлэсэн, аль нь зохиомол болохыг хамгийн их асууж байсан. Учир нь, Фред швейцарын эмзэг бүлгийн хүмүүс амьдардаг хорооллуудад 10 гаруй жил нийгмийн ажилтнаар ажиллаж, бодит туршлагаасаа киноныхоо санааг олж хэрэгжүүлсэн аж. “Улаан хивс” кинонд тоглосон жүжигчдээс нийгмийн ажилтны дүрийг амилуулсан Фредерик Ланденберг л мэргэжлийн жүжигчин байв. Бусад нь Швейцарт цагаачлан амьдарч буй цөөнхийг төлөөлсөн жирийн л залуус. Жүжигчдийн энэ бүрэлдэхүүн киног үнэмшилтэй болоход хамгийн чухал нөлөөг үзүүлжээ. “Улаан хивс” кинонд тоглосон жүжигчдийн өөрсдийнх нь бодит амьдралд тулгарч буй асуудлууд, тэмцэл, хүсэл мөрөөдлийг тусгаснаар нийгэм, сурган хүмүүжүүлэхийн сэдэв рүү үзэгчдийн анхаарлыг хандуулж чаджээ. Гэвч швейцарын кино, энтертэйнмэнтийн салбарын зарим байгууллага, хувийн компаниуд цагаачдын асуудлаас болоод уг киног худалдан авахгүй байх шийдвэр гаргасан байна. Бид Фред Байлифтай ярилцаж, швейцарын нийгмийн бодлогын талаар туршлага судаллаа. Түүнтэй хийсэн ярилцлагаас хэсэгчлэн хүргэе. Манайд нийгмийн ажилтнууд байдаг ч тэдний ажил хүмүүсийн харилцаан дээр тулгуурладаг учраас бодит үр дүнг нь хэмжих боломжгүй байдаг. Швейцарт энэ асуудлыг хэрхэн шийддэг вэ? Швейцарын гудамжинд ажилладаг нийгмийн ажилтнууд ч гэсэн ийм асуудалтай тулгардаг. Би олон жил нийгмийн ажил хийсэн. Манай гэр бүлийнхэн намайг жаахан байхаас л сайн дурын ажил хийдэг байлаа. Тийм орчинд өссөн хүмүүс мэдээж нийгмийн асуудалд өөрөөр ханддаг болдог. Би ахтайгаа хамт эмзэг бүлгийн хүүхдүүдэд зориулан сагсны дугуйлан хичээллүүлдэг байлаа. Дараа нь хэдэн жил гудамжинд ажилладаг нийгмийн ажилтан болсон. Тэр үед би хүүхдүүдэд үзүүлэх нөлөөллийнхөө хэм хэмжээг сайн ойлгодоггүй байсан юм. Мэдээж тэдэнд үлгэр дуурайлал үзүүлэхийн төлөө ажилладаг ч хувийн амьдралд нь ямар хэмжээнд оролцохоо сайн ойлгодоггүй байж билээ. Ажлын үүрэгт тань зааварчилгаа байдаггүй юм уу? Хүмүүсийн харилцаан дээр тулгуурласан ажлыг ямар нэгэн загварт оруулах боломжгүй шүү дээ. Хүмүүс робот биш. Тэдэнтэй өдөр тутам харилцаж байж итгэлийг нь хүлээж, хүрээлэлд нь орно. Миний ажиллаж байсан хорооллуудад өсвөр насны хүүхдүүдийн дунд дээрэм, хулгай, гэмт хэрэг маш их гардаг байлаа. Тиймээс хүмүүс чөлөөт цагаараа нийтийн эзэмшлийн талбай, цэцэрлэгт хүрээлэнд амрахаас айдаг байсан. Тэгэхээр, цэцэрлэгт хүрээлэнг тав тухтай, аюулгүй орчин болгох нь миний үүрэг байсан юм. Хэцүү ажил бололтой...?! Харин тийм. Европт иймэрхүү ажлыг цагдаа, сэргийлэхийнхэн л хийдэг. Харин Швейцарт нийгмийг цагдаа нарын дарангуйлал, хавчлагаас

ангид байлгахыг илүүд үздэг. Тиймдээ ч нийгмийн ажилтан томилж, нийгэмд үүсч буй асуудлыг эвээр шийдэхийг эрмэлздэг. Би нийгмийн айдсыг дарахын тулд ням гараг бүр цэцэрлэгт хүрээлэн дэх спорт цогцолборын үүдийг нээж, сагсны дугуйлан ажиллуулдаг байлаа. Азаар би мэргэжлийн сагсчин байсан болохоор сагсаар хүүхдүүдийг татаж, хүрээлэлд нь орж чадсан юм. Удалгүй тэр хавийн ихэнх хүүхдийг, тэдний ар гэрийн байдлыг мэддэг болсон. Тэдний дийлэнх нь сургууль соёлд явах дургүй, амьдралдаа юу хийх ёстойг мэддэггүй байлаа. Тэгэхээр таны зорилго тэднийг манлайлах, урам зориг өгөхөд оршиж байсан гэж ойлгох уу? Амьдралынхаа энэ үед би эхний киногоо хийсэн юм. Би тэр хүүхдүүдийг таниулж, тэдэнд тулгарч буй асуудлуудыг олонд хүргэхийг зорьсон. Кино маань 2006 онд дэлгэцнээ гарч, маш их шуугиан тарьж, бид Швейцарын шилдэг баримтат киноны шагнал хүртсэн. Олон хүмүүсийн хувьд асуудлыг өөр өнцгөөс харах боломжийг нээж өгснөөрөө энэ киноны нөлөө асар хүчтэй байлаа. Хүмүүс миний ажиллаж байсан хорооллын хүүхдүүдэд туслахыг хүсч, холбогдож, ирж уулзаж байсан. Ингээд л та кино урлагт дурлачихсан юм байна, тийм үү? Тийм ээ. Би Нью-Йоркт кино найруулагчийн курс төгсөж, дараа нь швейцарын нэгэн телевизэд ажиллангаа баримтат кино хийх ажлаа үргэлжлүүлсэн. Мөн Францын Канал Плюс телевизэд ажиллаж, ур чадвараа улам гүнзгийрүүлсэн юм. Гэвч кино урлагаар амьдралаа залгахад бас л амаргүй байна. Швейцарийн кино урлагийн зах зээлд маш бага мөнгө эргэлддэг. Тиймээс би гадаад зах зээл рүү анхаарлаа хандуулахыг зорьсон юм. Магадгүй

50 миний кинонууд Монголд эрэлт хэрэгцээтэй байх ч юм бил үү. Таны “Улаан хивс” кинонд тоглосон залуучууд нийгмийн ажилтай тань холбоотой байсан уу? Энэ кинон дээр гардаг үйл явдал бодит амьдрал дээр жинхэнээсээ болж байсан юм. Хэдэн залуус нэгэн танил нийгмийн ажилтанд маань кино хийх мөрөөдлөө ярьсан. Тэгээд тэр тэднийг надтай холбож өгснөөр бүх зүйл эхэлсэн дээ. Бид ярилцсаны дараа кино хийх мөрөөдлөөс киноны үйл явдал эхэлнэ гэж шийдсэн юм. Харин гол жүжигчдийн хувьд Фред Ланденбергийг сонгосондоо баяртай байдаг. Тэр бол жинхэнэ манлайлагч хүн. Киноны турш бидэнд туршлагаасаа хуваалцаж, залууст үлгэр дуурайлал үзүүлж, итгэл найдвар өгч байсан. Жүжиглэлтээ аль болох үнэмшилтэй болгоход Фредийн зааварчилгаа бидэнд маш их хэрэг болсон шүү. Залуучууд маань энгийн амьдрал дээрх дүрээ бүтээж, хувийн амьдралынхаа асуудлаас хуваалцаж, гаргадаг зан авир, хэрэглэдэг үг хэллэгээ л кинондоо ашигласан.

Тэдний амьдралын ямархан хэсгийг кинондоо оруулахаар шийдсэн бэ. Тэдний хувьд хоорондоо ижил төсөөтэй хийгээд төсгүй зүйлсийн талаар ярина уу? Тэднийг юу нэгтгэдэг вэ гэвэл гэр бүлийнх нь хүмүүжилд эцэг нь оролцож байгаагүй явдал. Тэд бүгд л төрсөн эцэгтэйгээ харилцаа холбоогүй өссөн. Заримыг нь үрчилж авсан байсан. Заримынх эцэг эх салсан, эсвэл аав нь хаяад явсан. Тэдний ихэнх нь цагаачлалын асуудалтай байлаа. Нэгнийх нь ээж амиа хорлосон, нөгөөх нь ах дүүстэйгээ байнга хэрүүл маргаантай, зарим нь эхнэр, найз охинтойгоо байнга хэрэлддэг гээд тэдний хувьд сэтгэлийн зовлон болсон, бусадтай хуваалцахыг хүссэн асуудлуудыг нь бид киногоороо дамжуулан олонд хүргэхийг зорьсон. Киноны турш бид буюу Фред, зураглаач залуус тэдэнд зөв үлгэр дуурайлал үзүүлэх нь чухал байлаа. “Улаан хивс” киноны амжилт үүнээс бас ихээхэн шалтгаалсан болов уу. Бид кино хийх явцдаа маш бат бөх ахан дүүсийн харилцаатай болсон. Одоо ч тэр харилцаа холбоо хэвээр.

51 Тэгэхээр асуудалтай хүүхдүүдийн мөрөөдөл, хүслийг нь биелүүлснээр та бүхэн тэднийг нийгэмшихэд тусалж, авьяасыг нь нээж, сэтгэл санааны дэм, өөртөө итгэх итгэлийг өгчээ. Энэ бүхэн нийгмийн ажилтан хүний үндсэн зорилго юм шиг ээ...? Үүнийг анзаарсанд баярлалаа. Бид тэднийг нийгэмшүүлэхээс гадна амьдралынхаа зорилгыг олоход нь тусалсан. Хамгийн балчир Марсель маань одоо 16 настай. Францад менежертэй болоод амжсан байгаа. Тэрбээр мэргэжлийн жүжигчин болох зорилгодоо хүрэхэд маш ойрхон байгаа. Харин бусдад нь итгэл дутагдаж буй ч бид тэдэнд аль болох туслахыг хичээж явна. Тэд олон улсын агентлагуудад танилцуулгаа явуулж, киноны салбарт дадлага туршлага хуримтлуулж байна. Бид маш дотно болсон, тэднийг гэр бүл шигээ л хүлээж авдаг болжээ. Европын орнуудад цагаачлал ихээхэн асуудал болоод байгаа. Ялангуяа Герман, Швейцар, Франц зэрэг улс оронд. Хэдэн жил асуудалгүй хэрэгжиж ирсэн нийгмийнхээ тогтолцоог энэ асуудлаас болж шинэчлэх шаардлага тулгарч байна. Швейцарын уугуул иргэд цагаачлалын асуудлыг өөр өнцгөөс харуулж буй таны киног хэрхэн хүлээж авсан бэ? Уугуул иргэдийн айдас, бухимдлыг ойлгож болно. Гэвч бид хамтдаа хэрхэн дасан зохицож болох аргыг судлаж, хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Манай кинонд тоглосон цагаачдын үр хүүхдүүдээр дамжуулан тэдний хувьд энэ нийгэмд амьдрах нь хэчнээн хэцүү болохыг харж болно. Тэгэхээр аль аль талдаа л бэрх байгааг ойлгох хэрэгтэй. Цагаачид европын орнуудад

ирж, ямар ч асуудалгүй, аз жаргалтай амьдраад байгаа юм биш шүү дээ. Манай киног мэдээж бүх хүн эерэгээр хүлээж аваагүй. Тухайлбал, швейцарын телевиз л гэхэд америкийн олон ангит киног жүжигчдийнх нь дийлэнх хувь афро-америкчууд байна гэсэн үндэслэлээр худалдан авахыг хүсээгүй. Тиймээс манай киног ч энэ шалтгаанаар аваагүй байх гэж бодож байна. Энэ бол ялгаварлан гадуурхах хандлагын нэг хэлбэр юм. Швейцар улс цагаачлал хүсэгчдийн тоог 29-30 мянга болгосон гэж уншсан. Таны бодлоор энэ тоог ахиж нэмэх шаардлага бий юу? Надад нэг мөрөөдөл байдаг юм. Би хил хязгааргүй ертөнц бүтээхийг хүсдэг. Даяаршлыг сурталчлах зорилгоор би энэ киног бүтээсэн. Цаашид ч энэ сэдвээр уран бүтээлээ хийх бодолтой байгаа. Улс төрийн асуудлаас болж бид цагаачдыг эх орондоо ахин хүлээж авах боломжгүй болсон ч, миний хувьд бол тэднийг дахин нэвтрүүлэхийг хүссээр байх болно. Швейцарын иргэд нийгмийн ийм бодлоготой болохын тулд ямар зам туулсан бэ? Монголчуудад туршлагаасаа хуваалцана уу. 1970-аад онд Европт капитализмын эсрэг хувьсгал дэгдэж, эд хөрөнгө, мөнгийг эрхэмлэдэг ертөнцийн эсрэг бүгд нэгдсэн. Хүмүүс хувь хүний эрх, хүнээ дээдэлсэн хуулийг шаардсан. Ингэснээр улс төрийн тогтолцоонд ч өөрчлөлт орж, хүмүүсийнхээ эрх ашгийг нэн түрүүнд тавих болсон юм. Тэр үеэс хойш нийгмийн энэ бодлого хэрэгжиж эхэлсэн гэж хэлж болно. Уг туршлагаас үзвэл хувь хүний эрхийнхээ төлөө тэмцэж байхыг монголчуудад зөвлөмөөр байна. Ярилцлагыг: З.Ариунболор

“УТОПИЯ” ЯДУУСЫН ХОРООЛЛЫН ДАХИН ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН ТӨСӨЛ

Ази, Латин Америк, Африкт ядуусын хорооллын дахин төлөвлөлтийн төслүүдийг амжилттай туршиж яваа нэгэн эрхэмтэй бид танилцсан юм. Жонатан Херш гуравдугаар сарын сүүлээр манай нийслэлд ирж, өөрийн төслийг хотын захиргаа болон хөрөнгө оруулагчдад танилцуулж, хамтран ажиллах хүсэлт тавьсан байна. Хотын Засаг дарга Э.Бат-Үүл “Утопия”-г маш их сонирхож буйгаа илэрхийлсэн гэнэ. Бид төслийн санаачлагч Жонатан Херштэй ярилцаж, Улаанбаатарын гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийг ямар өнцгөөс харж буйг нь тодрууллаа.

53 Та гэр хорооллын дахин төлөвлөлттэй холбоотой төслүүдийг 10 гаруй жилийн өмнөөс дэлхийн олон улс орны хотуудад хэрэгжүүлж иржээ. Таны бодлоор, Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг бусад хотын гэр хороололтой харьцуулбал дахин төлөвлөлт хийхэд хэр зэрэг бэрхшээл тулгарах юм шиг байна? Би гэр хорооллын дахин төлөвлөлттэй холбоотой хоёр байгууллага үүсгэн байгуулсан. Эхнийх нь 2006 онд Бээжинд үүсгэн байгуулагдсан, өдгөө Шанхай, Катманду, Дакка зэрэг хотод үйл ажиллагаа явуулж буй Included гэдэг байгууллага юм. Энэ байгууллагаараа дамжуулаад бид Ази, Латин Америк, Африкт 100 гаруй нийгмийн үйлчилгээний төвийн үндэс суурийг тавьж, ядуусын хороололд нүүдэллэн амьдарч буй хүмүүсийн амьдрал ахуйг дээшлүүлэхийг зорин ажиллаж байна. Харин өнгөрсөн жил би орчин үеийн дизайны шийдлээр ядуусын хорооллын дахин төлөвлөлтийг хэрэгжүүлдэг “Утопия” байгууллагаа үүсгэн байгуулсан юм. Бид үйл ажлаараа гэр хорооллын үндсэн асуудлуудыг гүнээс нь тодорхойлж, шийдэхийг зорьдог. Монголын гэр хороолол их өвөрмөц юм. Жишээ нь, оршин суугчид нь газраа өмчилсөн байна. Ийм байдал Латин Америкт цөөхөн харагддаг бол Ази, Африкийн орнуудад бараг ажиглагддаггүй. Энэ утгаараа гэр хорооллын дахин төлөвлөлт арай өөр хэлбэрээр хэрэгжих байх. Мөн коммунист дэглэмтэй Хятадтай харьцуулбал ардчилсан Монгол улсад иргэн бүрийн эрх ашгийг харгалзаж, төслийн хугацаа удааширч магадгүй. Гэвч бидэнд энэ хүнлэг байр суурь маш их таалагдаж байгаа. Би таны илтгэл, нийтлэлүүдийг уншсан. Ядуусын хорооллыг амьд организмтай зүйрлэдэг тань их сонирхол татлаа...? Ядуусын хороолол амьд организмтай их төсөөтэй. Тэнд амьдарч буй хүмүүсийн амьдрал нарийн түвэгтэй тогтолцоотой байдаг. Зарим үед хотын амьдралаас эрс өөр амьдрал тэнд өрнөж байдаг шүү дээ. Хүн төрөлхтний бүтээсэн хамгийн агуу бүтээл бол хот. Хүмүүс аливаа хотод нэгдэж, аж амьдралаа босгож эхлэхэд шинэ санаа бодлууд урган гарч, орчин үеийн эдийн засаг, үйлдвэрлэл хөгжиж байдаг. Тэгвэл ядуусын хорооллууд хот хэмээх энэ бүтээлийн хөгжлийг хэдэн зуунаар сүүдэртүүлж байгааг хэн бүхэн хүлээн зөвшөөрөх болов уу. Танай байгууллагуудын гол үйл ажиллагаа юунд чиглэдэг вэ? Бид барилга байшингуудыг шинэчлэх механик ажлаас гадна ядуусын хорооллын хүүхдүүдийн

боловсрол, хүмүүжлийг илүү сайжруулахад анхаарлаа хандуулдаг. Түүнчлэн эрүүл мэндийн хангамж, ядуусын хорооллоос нийгэмд үзүүлж буй үүрэг хариуцлага зэрэгт шинэчлэл хийх тал дээр засаг захиргаанд асуудал тавьдаг. Бүхэлд нь авч үзвэл, ядуусын хороолол шиг өөрийн гэсэн нарийн тогтолцоотой хотын амьдралын нэгээхэн хэсэг гэж үгүй. Мэдээж гэр хорооллын дахин төлөвлөлт шиг хэцүү зүйл байхгүй ч миний хувьд үүн шиг сонирхолтой, сэтгэл эзэмдсэн төсөл гэж үгүй. Хүний хүчин зүйл энэ төсөлтэй нягт холбогддог учир ямар ч төсөлтэй харьцуулшгүй сорилт болдог. Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг орон сууцжуулах төсөл хэрэгжээд багагүй хугацаа өнгөрч байна. Санхүүгийн бэрхшээлээс эхлээд олон асуудал тулгарч, их удаашралтай явагдаж байна л даа. Та “Утопия” төслөө манай нийслэлд амжилттай хэрэгжүүлж болно гэж харж байна уу? Цаг ямагт тулгарсаар ирсэн асуудлуудыг бид тойрон өнгөрч чадахгүй нь үнэн. Гэвч эдгээр асуудалд арай өөр өнцгөөс хандахыг зорьж байна. Бид гол анхаарлаа гэр хорооллын оршин суугчдад хандуулж, хүмүүнлэг үйлсэд тулгуурлан, дэвшилтэт технологи, шинэлэг оюун санааг ашиглах болно. Та гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн хөтөлбөрийг хариуцсан албан хаагчидтай уулзсан гэсэн. Тэд таны төслийг ямархуу байдлаар хүлээж авсан бэ? Бид Гэр хорооллын хөгжлийн газрын төлөөлөлтэй уулзаж, мөн Улаанбаатар хотын Засаг дарга Э.Бат-Үүлтэй ярилцаж, дэмжлэгийг нь аваад байгаа. Өнгөрсөн 10 жилийн туршлагаасаа харахад, манай байгууллагын үйл ажиллагаа өргөжин тэлэх тусам нарийн түвэгтэй асуудлууд урган гарч байлаа. Ингэх тусам төлөвлөгөөнүүд нурах аюултай. Түвэгтэй ажлыг хэрэгжүүлэхийн тулд энгийн хандлага хэрэгтэй гэдгийг бид ухаарсан. Ажлыг хэрэгжүүлж чадахгүйдээ биш, хэн бүхний хувьд ойлгомжтой байлгах үүднээс л энгийн хандлагыг сонгож байгаа юм. Үүнээс гадна, техник технологи маш хурдацтай хөгжиж буй энэ үед хэрэгцээт технологио боломжийн үнэ өртгөөр төсөлдөө ашиглах боломж бидэнд байна. Гэхдээ ухаалаг техник технологийг ашиглавал төслийн төсөв улам нэмэгдэхгүй гэж үү? Төслийн эхний үед төсвийн хэмжээ өсч таарна. Гэвч жил өнгөрөх тусам үйл явцын дундаас төсвийн зардлыг хэмнэж болно. Жишээ нь, илүүдэл зардлыг багасгадаг угсармал байшинг

54 барьж өгөх нь олон давхар өндөр байшин барихаас хавьгүй бага зардалтай байх болно. Хөгжингүй орнуудын ирээдүй рүү чиглэсэн хөгжлийг харахад цахилгаанаар ажилладаг машин багагүй хувийг эзэлдэг. Олон улс даяар 30 мянган ам.долларын үнэтэй, бензинээр ажилладаг машинаас 10 мянган ам.долларын үнэтэй цахилгаанаар ажилладаг машиныг илүүд үзэж байгаа тул энэ трендийг бид төсөлдөө ашиглахыг санал болгосон. Гэр хорооллын оршин суугчдын асуудлыг шийдэхэд хувь нэмэр оруулах өөр ямар туршлага танд байна вэ? Би нүүдэлчдийн асуудлын гүн рүү нь орж хардаг. Ихэнх хотод гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийг маш чухалчилж, гол анхаарлаа хандуулж байна. Улаанбаатарын хувьд бусад хоттой харьцуулахад гэр хорооллуудад нь хүн амын төвлөрөл харьцангуй бага байна. Тиймээс хурдан үр дүнд хүрэх бүрэн боломжтой. Тухайлбал, Мумбайн хүн амын тал хувь буюу 50 сая гаруй хүн ядуусын хороололд амьдардаг гэх статистик тоо баримт бий. Тэдний хувьд ядуусын хорооллын дахин төлөлвлөлтийг 100 хувь хэрэгжүүлэхэд асар хүнд байгаа юм. Бээжин, Шанхай хотуудад байдаг нийгмийн үйлчилгээний төвүүдийн тань үйл ажиллагаа миний анхаарлыг бас их татлаа. Контейнерийн дотор талыг сонирхолтой байдлаар засч янзалснаар нүүдлийн хэв маягтай гайхалтай зохицох, хямд төсөр цэцэрлэг, сургууль барьж болдгийг та бодитоор үзүүлжээ. Манайд ч гэсэн үүнийг хэрэгжүүлж болмоор ч юм шиг. Улаанбаатарын гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн төслийн сургууль, цэцэрлэг барих ажилд 76,2 тэрбум төгрөг шаардагдаж байгаа. Тэгэхээр, нийгмийн үйлчилгээний төвүүдийнхээ хүрээнд хэрэгжүүлж байсан ажлуудаа Монголд турших бодол танд бий юу? Нийгмийн тогтсон үзлийг би өөрчлөхийг хүсдэг. Аливаа хотод нүүдэллэн ирж буй хүмүүсийг бид түвэгшээсэн байдлаар хүлээж авч болохгүй. Тэд нийгэмд бидэнтэй л адил хувь нэмэр оруулж байгаа. Тэднийг нийгмийн баялаг гэж үзэхийг би уриалдаг юм. Тэд ч гэсэн бусад иргэдтэй адил анхаарал, халамж хүртэх эрхтэй. Бээжингийн ядуусын хорооллын хүмүүс тогтсон оршин суух газаргүй байдаг учраас нүүдлийн хэв маягт нь тохирсон цэцэрлэг, сургуулийг хүүхдүүдэд нь зориулж барьж өгөх ажил их чухал байлаа. Контейнер шиг ийш тийш нүүлгэж болдог, мөн дотор заслыг нь шийдээд өгчих юм бол

цэцэрлэгийн насны хүүхдүүдийн хөгжлийн хөтөлбөр, хичээлийн дараах хөтөлбөр зэргийг хэрэгжүүлж болохоор байр сууц юу юунаас илүү хэрэгтэй байлаа. Тэгээд бид дээрх санаагаа хэд хэдэн газар хэрэгжүүлэхэд хүмүүс маш баяртайгаар хүлээж авсан. Монгол дахь төсөлдөө ч гэсэн үүнийг хэрэгжүүлж болох юм байна гэж харж байгаа. Та Монголд хэрэгжүүлэх төслийнхөө ерөнхий бүтцийг гаргасан уу. Ямар байдлаар шийдэх гэж байна вэ? Ерөнхий төсөөлөл буй болж байна. Мэдээж хүмүүстэй уулзаж, санал хүсэлтийг нь сонсох хэрэгтэй. Гэр хорооллын оршин суугчдын хувьд өөр газарт шилжүүлэн суулгалгүй, дассан газарт нь үлдээх их чухал гэж бодож байна. Мэдээж илүү дизайнлаг, амьдрахад таатай орчинтой, хүн төвтэй, дэвшилтэт технологийг илүү их ашигласан байхаар төлөвлөсөн. Тэнд нарийн гудамжуудтай учир том оврын машинууд багтахгүй. Тиймээс цахилгаанаар ажилладаг жижиг машинуудыг ашиглах хэрэгтэй. Энэ бүхэн үнэ өртөг ихтэй, эсвэл нэг хүний романтик төсөөлөл л юм шиг сонсогдож болох ч ойрын 5-7 жилд бодитоор биелж болох хувилбар гэж бодож байна. Тиймээс бид мастер төлөвлөгөөндөө энэ бүхнийг одооноос л оруулах хэрэгтэй байна. Аливаа шинэ санаануудын эх үүсвэрийг төвлөрүүлж байдаг лабораторийг буюу нийгэмд үйлчлэх төвийг гэр хорооллын дунд буй болгодог тань их таалагдсан. Гэвч, хэрэв төслийн хугацаа сунжрах юм бол хүмүүсийн урам зориг, сонирхлыг хэрхэн тэтгэж, лабораторийн үйл ажиллагааг хэрхэн хэвийн байлгах бол? Нэн түрүүнд хамтрагчдынхаа үйл ажиллагааг хянаж, удаан хугацаагаар бидэнтэй ажил өрнүүлэх бололцоотой эсэхийг шалгах нь чухал. Жишээ нь, бид монголын Техник технологийн их сургуультай хамтрах төлөвлөгөөтэй байна. Тэдний баг, хамт олныг лабораториуддаа ажиллуулж, шинэлэг санаануудыг нь хэрэгжүүлэх хүсэлтэй байгаа. Тус сургуулийн ажлын багийг манай америкийн хамтрагч болох Бэркли их сургууль, Массачусетсийн технологийн дээд сургуультай холбож, харилцаа холбоотой ажиллахад нь нөлөөлнө. Ингэж бид хотын ирээдүй рүү чиглэсэн төсөл хийхийг хүсдэг их сургуулиудтай лабораторийнхоо хүрээнд ажиллана. Гэр хорооллын лабораториуд их сургуулиудын хувьд шинэ туршилт хийх талбар нь болох тул тэд энэ ажлыг амжилттай хэрэгжүүлэхийг өөрсдөө хүсч сонирхох учиртай юм.

Гэр хорооллын тухай ярихаар яалт ч үгүй нийгмийн бодлогын асуудал сөхөгддөг. Та гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн төслөө эхлүүлэхдээ зөвхөн байр, орон сууцаар хязгаарлагдалгүй, энэ талын асуудалд бас анхаарлаа хандуулах уу? Бид лабораториудынхаа хүрээнд гэр хорооллын бүхий л асуудалд анхаарах зорилготой байгаа. Энэ нь, бид нийгмийн хэсэг рүү орно гэсэн үг юм. Их сургуулиудын туршилтууд зөвхөн технологи юм уу, эсвэл барилга байшинд хийгдэхгүй. Нийгмийн туршилтууд ч өрнөнө. Яг одоо Монголд амьдрах нь маш сонирхолтой үйл явц гэж би үзэж байна. Учир нь, монголчууд нийгэмд нь байх ёстой зүйлсийг маш сайн ойлгож байна. Эх орноо хөгжүүлье, бүтээн босгоё гэсэн хүмүүс тархиа угаалгалгүйгээр эндээ байж л байна. Мэдээж тэд байнгын сорилтуудыг даван дийлэх шаардлагатай

тулгардаг ч ирээдүйнхээ төлөө чармайн зүтгэж буйдаа баяртай байгаа нь надад мэдрэгдсэн. Бидний төсөл одоогоор хэлэлцээрийн түвшинд л байгаа болохоор гэр хорооллын нийгмийн бодлогыг боловсруулж амжаагүй байна. Гэхдээ бидэнтэй хамтран ажилладаг Беркли их сургуульд л гэхэд ядуусын хорооллын дахин төлөвлөлтийн факультет бий болоод байна. Гучин жилийн дараа дэлхийн хүн амын гуравны нэг ядуусын хороололд амьдрах болно. Тиймээс дэлхий даяар уг асуудлыг шийдэх тал дээр анхаарал хандуулах нь зүйтэй гэж үзсэн. Гэвч лабораторийг зөвхөн дадлагын оюутнуудаар, эсвэл сайн дурын ажилтнуудаар хүрээлүүлбэл тогтвортой хөгжлийг хангаж чадах болов уу? Лабораторийг санхүүжүүлж, үндсэн ажилчдаа байнга цалинжуулах болно. Мэдээж ихэнх

57 хүмүүс их сургуулиудаас сайн дурын байдлаар ажиллана. Оюутнуудаар ажлыг хариуцлагатай хийлгэхийн тулд хичээлийн хөтөлбөрт нь гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн хичээл оруулахыг санал болгосон. Харин ажлын талбар дээр тэд биднээс туршлага судлаж, цаашид өөрсдөд нь хэрэг болох бодит чадваруудыг хуримтлуулах боломжтой. Бид төслүүдийнхээ хүрээнд уран сайхны захирал болон гүйцэтгэх найруулагчийн үүргийг хүлээдэг гэж бусдад ойлгуулдаг юм. Тодруулбал, кино бүтээхэд энэ хоёр үүргийг биелүүлдэг хүн байхгүй бол ажил явдаггүй. Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн хувьд ч яг адил. Гүйцэтгэх найруулагч хүмүүсийг нэг дор цуглуулж, нэгэн алсын хараан дор тэднийг удирддаг. Бид бүх санхүүжилтийг шийдэж чадахгүй ч олдсон санхүүжилтийг найдвартай бэхжүүлж чаддаг. Та Монголын Засгийн газартай хамтран ажиллаж, итгэлийг нь хүлээнэ гэдэгтээ итгэлтэй байгаа юу? Тэд гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн гол тоглогч учраас нягт хамтран ажиллана гэж бодож байна. Бид тэдэнд аппликэйшн дээр суурилагдсан хотын удирдлагыг санал болгож, Засгийн газрын оффисуудын ажлын ихэнхийг нь апп-аар хэрхэн шийдэж болохыг харуулна. Бид тэдэнд зориулж City OS буюу Хотын удирдлагын системийг боловсруулж өгөх юм. Ийм байдлаар тэдний ажлыг хөнгөвчилсөн тохиолдолд итгэлийг нь олж чадна гэдэгт итгэлтэй байна. Хэрэв бид чин сэтгэлээсээ хамтран ажиллаж, ололт амжилт, бүтэлгүйтэл бүр нь илэрхий байвал бид тэдний итгэлийг олох байх. Бид хотод үйлчлэх гэж энд ирсэн. Бидний 10 гаруй жил хуримтлуулсан туршлага ч бас үнэлэгдэнэ гэж найдаж байна. Тэдний ихэнх нь газраа өмчилсөн учраас өөр тийш нүүхийг хүсэхгүй л болов уу. Та тэднийг орон сууцжуулна гэдэгтээ ямар баталгаа өгч, итгэл үнэмшил төрүүлэх вэ? Би энэ тал дээр маш эерэг бодолтой байгаа. Бид тэднийг үйлчлүүлэгч, хэрэглэгч гэсэн үүднээс харах хэрэгтэй. Тэднээр өөрсдийгөө сонгуулахын тулд бид амьдралынх нь тав тухыг хангаж чадна гэсэн итгэл үнэмшил төрүүлнэ. Тэдэнд гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн төслийн хувь эзэмшигч болох боломжийг олгох бодолтой байгаа. Хэрэв бид энэ төслийг микро хороолол маягаар өрнүүлж чадах юм бол гэр хорооллын иргэд үүнээс ашиг авч чадах юм. Үүнийг одоогоор хэн ч туршаагүй байгаа учраас Монгол анхдагч нь болох бүрэн боломж бий. Та төсвийн санхүүжилтийг хэрхэн тасалдуулахгүйгээр авч явах вэ?

Эхний ээлжинд шийдвэр гаргагчидтай уулзаж, байдлыг тандах хэрэгтэй. Үүний дараа бид ерөнхий консептоо гаргаж, өөрсдийнхөө оролцоог тодорхой болгоно. Гэхдээ би Монголын Засгийн газрыг санхүүжилт дээр асуудалтай байгааг ойлгож байгаа. Тиймээс бид өөрсдөө л санхүүжилтээ зохицуулах шаардлага гарах болов уу. Үүнийг биелүүлэхийн тулд хөрөнгө оруулагчдын сонирхлыг татах хувилбаруудыг гаргах шаардлагатай гэж үзэж байна. Мастер төлөвлөгөө маань нарийн, зөв хийгдсэн тохиолдолд бусад зүйлсийг шийдэж чадах байх. Хятадаас Бразил хүртэл cookie-cutter буюу печень шиг дөрвөлжин байшин барьж, олон хүмүүсийн оршин суух газрын асуудлыг шийдэх гэж оролдсоныг бид харж байна. Гэхдээ ийм төслүүд хүмүүсийн зөвхөн наад захын хэрэгцээг л хангаж чаддаг болов уу...? Бид гэр хорооллын иргэдэд эрүүл орчинд аж төрөх боломж олгож байна. Энэ бол нэн чухал асуудал юм шүү. Үүнээс гадна илүү тохилог орчин, сайн халаалт гэх мэт амьдралынх нь хэрэгцээг хангаж чадах олон давуу тал гарч ирнэ. Гэвч үндэсний, нийгмийн үзлийг бүдгэрүүлэх эрсдэл бас байгаа нь үнэн. Мэдээж эдгээр нь амьдралын чанарт нөлөөлдөг учир маш чухал асуудал юм. Cookie-cutter арга барил зарим нөхцөлд шаардлагатай гэдэг нь үнэн боловч бид үүнийг маш дизайнлаг, үзэмжтэй байдлаар шийдэж болно шүү дээ. Хүний аз жаргалыг нэг хэвийн байдал юм уу, ижил төсөөтэй шинж чанарууд устгадаг шиг санагддаг. Та үүнтэй санал нийлж байгаа бол нэг нь нөгөөтэйгөө ижил барилгууд барихаас хэрхэн сэргийлэх вэ? Үр бүтээмжийн үүднээс зарим орон сууц, барилга байгууламж маань ижил төсөөтэй болсон байж магадгүй. Гэвч аливаа барилга байгууламж, нийтийн ашиглах талбай, цэцэрлэгт хүрээлэнгүүдийг зөвхөн хүмүүс л амьд болгодог шүү дээ. Ромын туршлагаас авч үзэхэд, ядуусын хорооллуудын орон сууцжуулалтыг нэг нь нөгөөтэйгөө адил маш нарийн гудамжтай, шахуу барилгатайгаар хэрэгжүүлсэн байдаг. Гэсэн хэдий ч ромчуудын үндэсний сэтгэлгээ үүнд боогдоогүй нь ажиглагддаг. Тэд өдөр болгон цэцэрлэгт хүрээлэндээ нарлаж, хоорондоо харилцаа холбоо сайтай, маш эв найрамдалтай нийгмийг бүтээж чадсан. Монголчууд ч гэсэн бие биедээ элгэмсүү ард түмэн учраас иймэрхүү нийгмийг цогцлоож чадна гэдэгт итгэлтэй байна. Ярилцлагыг: З.Ариунболор

БИЕЛЖ ЭХЭЛСЭН ҮЛГЭР БУЮУ ГЭР ХОРООЛЛЫГ ДАХИН ТӨЛӨВЛӨХ НЬ

лсын нийслэл Улаанбаатарыг “Эсгий хот” хэмээн нэрийдэж байсан үе бий. Тэгвэл 2007 онд манай хот нэг сая давсан оршин суугчтай болж, метрополис хотын эгнээнд нэгдсэн юм. Тухайн үед “Эсгий хотоос метрополис хот хүртэл” гэсэн гарчигтай, хотын төвийн өндөр барилгуудын зургаар чимсэн нийтлэлүүд хөвөрч байсныг санаж байна. Гэвч өнөөдөр нийслэлийн иргэдийн 60 гаруй хувь нь буюу 700 мянга давсан иргэд ундны усаа холоос зөөж, хашаандаа бохирын нүх ухаж, нүүрс түлэхээс өөр сонголтгүй амьдарсаар. Товчхондоо, нийслэл маань “Эсгий хот” хэмээх нэрнээсээ бүрэн салаагүй гэсэн үг. Нэр сүрний тухайд эмзэглэхээс наана экологийн бохирдол туйлдаа хүрч, иргэдийн эрүүл, аюулгүй амьдрах нөхцөл өдөр ирэх тусам хумигдсаар байгаа нь хамгийн ихээр түгшээж байна. Агаар, хөрсний бохирдлоос ангижрах хамгийн бодитой, үр дүнтэй арга нь гэр хорооллыг орон сууцжуулах, дахин төлөвлөлтөнд оруулах явдал гэдгийг хөгжингүй орнуудын түүх харуулдаг. Манай хот ч экологийн тулгамдсан асуудалтайгаа эвлэрч суухаа больж, энэ замаар явахаар шийдсэнээс хойш гурван жилийн нүүр үзлээ. НИТХ-аас гэр хорооллын иргэдийн амьдрах нөхцөлийг сайжруулах зорилгоор “Нийслэлийн орон сууцны хөтөлбөр”-ийг баталж, хөтөлбөрт нийт таван чиглэлийг багтаажээ. Гэр хорооллыг орон сууцжуулах талаар анх ярьж эхлэхэд “Энэ бол биелэх боломжгүй үлгэр” гэж бодож, үүнийгээ илэрхийлж байсан хүмүүс олон. Тэгвэл энэ ажил үнэхээр үлгэр шиг биелэх боломжгүй юу, эсвэл үр дүнд хүрэх боломжтой юу гэдгийг тандахаар хөтөлбөрийн чиглэлүүдийн хэрэгжилтийг судалснаа уншигчидтайгаа хуваалцъя.

59 ГЭР ХОРООЛЛЫГ ДАХИН ТӨЛӨВЛӨЖ БАРИЛГАЖУУЛАХ Олон улсын практикт хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг арга нь газрын эзэд газраа чөлөөлж өгөөд компаниудаар орон сууц бариулж, газрынхаа оронд ирж буй орон сууцанд амьдрах хэлбэр юм. Япон, Солонгос, Малайз, Сингапур гээд Азийн, түүнчлэн Европын ихэнх улс орон дахин төлөвлөлтийн замаар нийслэлээ хөгжүүлсээр ирсэн түүхтэй. “Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөний тодотгол, 2030 он хүртэл хөгжүүлэх хөгжлийн чиг хандлага”-тай уялдуулан гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн төслийг 2013 оноос хэрэгжүүлж эхэлжээ. Гэр хорооллын нийт 24 байршилд дахин төлөвлөлт хийхээр төлөвлөсөн бөгөөд энэ төсөлд 16 мянга орчим өрх хамрагдах тооцоо гарсан байдаг. Гэр хорооллыг барилгажуулах ажлыг бусад орны туршлагатай харьцуулахад манайд харьцангуй хурдан хугацаанд хэрэгжиж байна. Японы соёл, амралтын шилдэг дүүрэгт тооцогддог Роппонги дүүргийн барилгын ажил л гэхэд 16 жил явагдсан бөгөөд зөвхөн иргэдтэй тохиролцохын тулд 12 жилийг зарцуулсан байдаг. Харин Солонгост хамгийн хурдандаа гурван жил иргэдтэй хэлэлцэж байж шийдвэрт хүрдэг бол Улаанбаатарын гэр хорооллын иргэд дахин төлөвлөлтийн ажилд идэвхтэй ханджээ.

Барилгын бүтээн байгуулалт эхэлснээс хойш хоёрхон жилийн хугацаанд 500 гаруй айлын орон сууцыг ашиглалтанд оруулсан нь ажил амжилттай явагдаж буйн жишээ юм. “Манайд иргэдтэй тохиролцоход цаг бага зарцуулсны шалтгаан нь иргэдийн хүсэл тэмүүлэл. Тэд одоо амьдарч буй орчин нөхцөлөөсөө үнэхээр залхсан, туйлдсан. Тиймдээ ч дахин төлөвлөлтийн ажлыг идэвхтэй дэмждэг” гэж мэргэжилтнүүд ярьсан юм. Дахин төлөвлөлтийг явуулахаас өмнө чамгүй их судалгаа хийснээ ч дурдсан. Нүсэр том судалгаа гэлтгүй энгийн жишээнээс л иргэд орон сууцанд амьдрах асар их хүсэлтэй байдаг нь анзаарагддаг. Хүйтний улиралд хатгаа тусч эмнэлэгт ирсэн хүүхдүүдийн бараг 90 хувь нь гэр хороололд амьдардгийг эмнэлэгт хэвтэж байхдаа ажигласан юм. Утаан дунд, хурдан халж амархан хөрдөг гэрт амьдрах нь ийн хүүхэд өвчлөх гол шалтгаан болж байна гэж ээжүүд ярихыг нэг бус удаа сонсож байв. Энэ мэт маш олон шалтгаанаар гэр хорооллын иргэд орон сууцанд амьдрахын хүслэн болдог. Нийслэлээс баталсан журмын дагуу барилгын компани иргэдтэй харилцан тохиролцож, хотын зүгээс дэд бүтцийн асуудлыг бүрэн шийдэж өгөх замаар дахин төлөвлөлтийн ажил явагдаж байгаа. Өнөөдрийн байдлаар Сүхбаатар дүүрэгт баригдсан “Хангай” хороолол, Сонгинохайрхан

60 дүүргийн “Хера пропертийз” ХХК-ийн хотхон, Баянзүрх дүүргийн Цагаан хуаран хотхонууд дахин төлөвлөлтийн хүрээнд баригдсан томоохон бүтээн байгуулалт болж байна. Бүтээн байгуулалтын ажил эхний жилүүдэд маш эрчимтэй өрнөсөн ч сүүлийн үед урагшлахаа байсан гэх мэдээлэл тархсан. Энэ талаар Гэр хорооллын хөгжлийн газрын орлогч дарга М.Гантулгаас тодруулахад “Дахин төлөвлөлт бол хүний санаанд ормооргүй нүсэр ажил биш. Барилгын зах зээлийн зарчмаараа л явдаг. Журмандаа заасны дагуу хороолол, хотхоныг байгуулахдаа сургууль, цэцэрлэг байгуулах гэх мэт цогцоор нь асуудлыг шийддэг учраас арай их хөрөнгө зарцуулж байна. Эдийн засгийн хямралаас шалтгаалаад барилгын компаниудын чадавх буурсан нь үнэн. Гэвч ажил үргэлжилдгээрээ үргэлжилнэ. Харин гадны хөрөнгө оруулагчид манай улс төрийн тогтворгүй байдлаас болгоомжлоод сонгууль дуустал хөрөнгө оруулалтаа азнахаар шийдчих шиг боллоо” гэсэн юм. Барилгын компанитай гэрээ хийж газраа чөлөөлсөн ч шинэ орон сууцанд хараахан ороогүй иргэнтэй уулзаж сэтгэгдлийг нь сонсоход “Бид нэг жилийн өмнө барилгын компанитайгаа гэрээгээ байгуулаад газраа чөлөөлсөн. Тэдний зүгээс нүүлгэлтийн зардал болон сар бүр байр түрээслэх 700 мянган төгрөг өгч байгаа. Манай газар дээр барилгын ажил одоогоор эхлээгүй. Гэхдээ компани маань өөр бэлэн баригдсан

байранд биднийг оруулахаар тохиролцоод байгаа” гэв. Эзэмшиж байсан газар дээр нь орон сууц баригдаад, түүндээ орсон иргэдийн хувьд амьдралын шинэ орчин нөхцөлдөө сэтгэл хангалуун байдаг юм билээ. Ер нь гэр хорооллыг орон сууцжуулна гэдэг нь хашаа байшинд амьдарч байсан хэдэн айлыг нийтийн орон сууцанд оруулснаар дуусчихдаггүй. Дахин төлөвлөлтөөр баригдсан орон сууцнууд бусад барилгаас үнийн хувьд хямд байхын дээр зээлийн хөнгөлөлтөнд хамрагддаг учраас өндөр үнэтэй байр авах чадваргүй иргэдэд байртай болох боломж нээдгээрээ өргөн хүрээг хамарч чаддаг байна. Олон иргэн орон сууцтай болохын хэрээр нийгмийн дундаж давхаргын тоо өсдөг учраас гэр хорооллыг дахин төлөвлөх нь экологийн болоод нийгэм эдийн засгийн үр ашгаа өгдөг, цаашид тасралтгүй үргэлжлүүлэх ёстой ажил билээ. Хамгийн гол нь гэр хороолол дунд хэдэн өндөр нийтийн сууц бариад орхих бус дэд бүтэц, ногоон байгууламжийг стандартын дагуу байгуулж гэмээнэ “эсгий” хотоо ухаалаг хот болгох алхам урагшилна гэдгийг туршлагатай орны экспертүүд зөвлөдөг юм. Мөн их хотын дүр төрхийг хотын аль ч хэсэг нь илтгэж байдаг учраас барилгын экстьерер дизайныг ч сонирхолтой хийх хэрэгтэй хэмээн сануулдаг. Хөгжингүй орнуудад байрны давхар нэмэгдэхийн хэрээр нийтийн эзэмшлийн талбайг томсгохыг шаарддаг бол манайд одоогоор энэ стандарт төдийлөн мөрдөгддөггүй нь шүүмжлэл дагуулдаг.

ГАЗАР ШИНЭЧЛЭН ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ Дахин төлөвлөлтөнд хамрагдаж буй гэр хороолол нь Улаанбаатарын нийт гэр хорооллын 15 хувь, нийт иргэдийн есөн хувийг эзэлж байна. Харин үлдсэн 85 хувийг нь инженерийн дэд бүтцэд холбогдсон амины орон сууц барих замаар шийднэ гэж төлөвлөжээ. Гэр хороололд амьдарч буй иргэд эзэмшлийн газрынхаа 20-30 хувийг огт ашигладаггүй гэсэн судалгаа байдаг. Харин иргэд нэгдэн сайн төсөл боловсруулж чадвал тэдгээр ашиглагддаггүй 20-30 хувь газраа нэгтгэн нөөцийн газар үүсгээд, түүнийгээ дуудлага худалдаагаар зарж, үлдсэн газартаа цэгцтэйгээр хаус болон туан хаустай болох боломжтой. Үүнийг газар шинэчлэн зохион байгуулах үйл ажиллагаа гэж тайлбарлаж болно. Газар шинэчлэн зохион байгуулах үйл ажиллагааг зуун хувь иргэдийн оролцоонд үндэслэн хийдэг учраас энэ ажил урагшлах уу, ухрах уу гэдгийг хамгийн нөлөөтэйгээр шийдэх хүчин нь иргэд өөрсдөө байдаг аж. Энэ ажил манайд өмнө нь огт хийгдэж байгаагүй учраас баримт бичиг боловсруулах, олон нийтэд ойлголт өгч таниулах, судалгаа хийхэд даруй гурван жилийн хугацаа зарцуулжээ. Бичиг цаасны ажил нь одоо нэгэнт цэгцэрч дууссан учраас газар шинэчлэн зохион байгуулалтын ажил сонгодог утгаараа хэрэгжиж амжилттай болно гэдгийг салбарын мэргэжилтнүүд онцолдог. Газар шинэчлэн зохион байгуулалтын талаар Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төсөл НӨҮГ-ын Дахин төлөвлөлт хяналтын хэлтсийн дарга А.Буяндэлгэрээс тодруулахад “Иргэд ямар ч мэдээлэлгүй, өөрсдөд нь ямар боломж байгааг хараахан ойлгохгүй байсан. Нэн түрүүнд иргэдийг мэдээллээр хангаж, зөв ойлголт өгөхийг чухалчилсан. Иргэд газрыг нь байр болгох, дахин төлөвлөхөд надад юу оногдох вэ гэдгийг хамгийн түрүүнд сонирхдог. Энэ нь ч зүй ёсны хэрэг. Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төслийг хэрэгжүүлэхэд тулгардаг хамгийн том бэрхшээл нь иргэд барилгын компанитай үнэлгээн дээрээ тохиролцохгүй байх явдал. Үүнээс шалтгаалж ажил удаашрах нөхцөл үүсдэг. Газар өмчлөгч иргэд өөрт оногдох бодит нөхцөл байдлыг ойлгохгүй, мэдээлэлгүй байна. Харин өөрсдөө төслөө зохиогоод, тооцоо

Олон улсын харилцаа судлаач, профессор Д.Баярхүү: “Улаанбаатар хот 2020 он гэхэд экологийн асуудлаа дийлэхээ больж, өөр суурьшлын бүс хайхад хүрнэ” судалгаагаа хийх нь өөрт оногдох хувийг хамгийн бодитойгоор ойлгох шалгарсан арга юм. Иргэд хоорондоо нэгдэхээс эхлээд төсөл бэлэн болтол өсгөж бойжуулах үүргийг бид хүлээж байна. Газар эзэмшигчид төслийн бүх нарийн ширийн тооцоогоо гаргаад бэлэн болгосны дараа хөрөнгө оруулах тухай яригдаж эхэлнэ. Иргэд газраа нэгтгэж төслөө боловсруулаад хаус бариулах уу, таунхаус, нийтийн орон сууц бариулах уу, хотоос хөрөнгө хүсэх замаар зарим ажлыг хийлгэх үү, эсвэл өөрсдөө газраасаа хөрөнгөө босгож зарим бүтээн байгуулалтыг хийлгэх үү гээд л олон асуудлыг өөрсдөө л шийдэх юм. Орчноо өөрчлөх хүсэлтээ илэрхийлсэн 24’800

өргөдөл ирсний дийлэнх нь хувийн компаниар бус хотоор хөрөнгө оруулалт хийлгэх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлсэн. Одоогоор газар шинэчлэн зохион байгуулах найман төсөл гаргачихаад байна. 2017 он гэхэд эхний бүтээн байгуулалтын үр дүнгээ үзчих байх” гэлээ. Гэр хороололд амьдардаг боловч агаар, хөрсөнд ямар ч бохирдол үүсгэхгүй амьдарч болдгийг би нэгэн айлд зочлохдоо харж билээ. Тэд халаалтаа цахилгаан бага зарцуулдаг “зурган” халаагуураар шийдэж, байшингийнхаа доор таван тоннын ёмкост суулган бохирын асуудлаа зохицуулж орон сууцны айлаас ялгагдахгүй амьдарч байсан юм. Мөн хашаандаа олон төрлийн мод, цэцгийн мандал тарьж тохижуулсан байсан. Гэхдээ ганц айл зөвхөн хашаандаа ингэж амьдарлаа гээд гэр хорооллын дүр төрхөд бодитой өөрчлөлт оруулж чадахгүй. Хашаанаасаа гарангуут гуу жалгаар дүүрэн хог, эх адаг нь мэдэгдэхгүй замбараагүй гудамжтай байхад хэрхэн сэтгэл хангалуун амьдрах билээ. Иймээс л хороо гудамжаараа нэгдэн “Газар шинэчлэн зохион байгуулалт”-д оролцох ёстой гэдгийг иргэд ухамсарлаж, аж амьдралаа тохитой болгох тал дээр далайцтай ажил хийх шаардлага бий болсон. Сонгинохайрхан дүүргийн “Хилчин” хотхоны 168 айлын амины сууцыг дэд бүтэцтэй холбож, гудамж талбайг нь засч тохижуулсан нь одоогоор хамгийн том үлгэр дуурайлал болоод байна.

ГАЙХАМШИГ БИЙ БОЛОХОД ХУГАЦАА ХЭРЭГТЭЙ Улаанбаатар хотод эгэл жирийн хүмүүс амьдарч, хотыг бурхан биш эгэл жирийн хүмүүс удирдаж байгаа. Гэтэл адгуу яаруу, амин хувиа хичээсэн хэдэн хүний үйлдлээс болж хөгжлийн хурд саардгийг нуух юун. Гэр хорооллыг орон сууцжуулах ажил эхлээд ердөө гурван жил болж байна. Энэ хугацаанд хоёр бага сургууль, цэцэрлэгийн цогцолбор ашиглалтанд орж, олон зуун айл өрх орон сууцны түлхүүр гардсан нь чамлахааргүй амжилт. Гэтэл уул толгод бүрхсэн гэр хороолол байсаар л, үр дүн харагдахгүй байна гэж шүүмжлэх хүмүүс байх юм. Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төслийн хүрээнд баригдсан барилгуудын яг бөөрөнд нь, эсвэл замыг нь хаагаад хашаа хатгаад, яндангаасаа утаа олгойдуулж суугаа айл ч мэр сэр харагддаг. Учрыг лавлавал, барилгын компанитай тохиролцоонд хүрч чадаагүй, газраа 500-800 сая, бүр 3-4 тэрбум төгрөгөөр үнэлээд “гэдийгээд” суучихсан иргэд гэж тайлбарласан. Нэг хоёр хүний хүслээс болоод 200-300 хүний эрх ашиг зөрчигддөг, үүнийг хүчээр шийдэх ямар ч аргагүй. Үндсэн хуулиар заасан эрх нь шүү дээ гэж хэлэхийг ч сонслоо. Усыг нь уувал ёсыг нь дага гэж үг бий. Улаанбаатар хотын иргэн л бол хотын төвд амьдардаг байна уу, захын гэр хороололд амьдардаг байна уу ялгаагүй хотынхоо хөгжлийн төлөө санаа нэгддэг байх ёстой. Олон улсын харилцаа судлаач, профессор Д.Баярхүү “Улаанбаатар хот 2020 он гэхэд экологийн асуудлаа дийлэхээ больж, өөр суурьшлын бүс хайхад хүрнэ” хэмээн прогноз гаргасан байдаг. Өөрсдөө амьдрах нөхцөлөө сайжруулахын төлөө санаачилга гаргахгүй, шидэт саваа гялалзуулсан бурхан гарч ирээд алга урвуулахын төдийд бүхнийг хийчих юм шиг гараа хумхиад суух юм бол Д.Баярхүүгийн прогноз биелэх магадлал өндөр байна. Солонгосын хамгийн алдартай Ганнам дүүрэг л гэхэд 30 жилийн өмнө нийслэлдээ ч хамаардаггүй байсан Кёнгидо гэх тойргийн Кванжу суурингийн ядуусын хороолол байсан түүхтэй. Тэд чадсан байхад бид ч чадна. Ийм итгэлээр үлгэр ч биелдэг юм гэсэн хүслээр ухаалаг хот болох зорилгын төлөө нийслэлийн иргэд санаа нэгдэх цаг иржээ. Гэрэл зургийг: Б.Тамир, Нийтлэлийг: О.Хосцэцэг

Хүчний гурван төрөлтийн тэмцээнд хичээллэгсэд та бүхнийг өргөнөөр оролцохыг урьж байна.

Гуравхан үгийн нийлэмжтэй хайлтын технологи Нийслэлчүүдийн маань дийлэнх хэсэг ухаалаг гар утас хэрэглэдэг ч аль нэг газарт хэрхэн хурдан хүрэх тухай мэдээллийг авч чаддаггүй. Энэ мэт байршил, хаягжилтын асуудал зөвхөн манай хотод бус хөгжингүй орнуудад ч бий. Тэгвэл 34 настай энтрепренер Крис Шелдрик гуравхан үгийн нийлэмжтэй хайлтын технологи бүтээснээр уг асуудлыг шийджээ. Өдгөө 170 гаруй оронд энэхүү технологийг ашиглаад эхэлсэн байна.

а Монголд анх удаа ирж байгаа гэсэн. Улаанбаатартай холбоотой анхны сэтгэгдлийг тань сонсъё? Дөрвөн уулаар хүрээлэгдсэн хот гэдэг утгаараа маш өвөрмөц, сонирхолтой санагдсан. Монголд ирсэндээ сэтгэл маш их хангалуун байгаа. Таныг технологийн салбарт орохоосоо өмнө хөгжмийн салбарт ажиллаж байсан гэж сонслоо. Хоорондоо бараг холбоогүй салбараас бизнесийн санаагаа хэрхэн олсон бэ? Би төгөлдөр хуурч мэргэжилтэй, сонгодог хөгжмийг мэргэжлийн түвшинд тоглодог байлаа. Хэдэн жилийн өмнө гэнэтийн осолд ороод, гарынхаа бугуйнд хагалгаа хийлгэсэн. Үүний дараа хөгжимчний мэргэжлээрээ ажиллаж чадахааргүй болсон юм. Ингээд уран бүтээлээ орхих шийдвэр гаргасан ч хөгжмийн салбарыг сайн мэддэг учраас энэ чиглэлдээ тулгуурлан бизнес хийх нь илүү дээр гэж бодсон л доо. Ингэж би хэдэн найзтайгаа нийлж, дотоодын болон гадаадын захиалгат арга хэмжээ, партинуудыг зохион байгуулж эхэлсэн. Энэ бизнесээ хийгээд 10 жил гаруй болж байхдаа нэг асуудалтай тулгарлаа. Аливаа тоглолт, парти зохион байгуулахад хаягжилттай холбоотой асуудал тогтмол үүснэ. Хүмүүс арга хэмжээ зохион байгуулагдаж байгаа газар руу хэрхэн хүрэхийг байнга лавлаж асуудаг. Тэд ихэвчлэн ухаалаг утсаар, эсвэл GPS-ээр байршил хайдаг ч тодорхой зааварчилгаа авч чаддаггүй, мөн үүнд хэт их цаг үрдэг. Энэ асуудлыг хэрхэн шийдэж болох талаар эргэцүүлж бодсоноос л бүх юм эхэлсэн гэж болно. Анхны санаа бодит биелэлээ хэрхэн олсон тухай бидэнтэй хуваалцана уу? GPS-ийг ашиглахад есөн оронтой тоо бүхий уртраг, өргөрөг хэрэгтэй болдог. Тухайлбал, бид нэг зоогийн газар өдрийн хоолоо идэхээр шийдлээ гэж бодъё. Би 24,1973842 градустай хойд зүг, үүнээс 0,89413862 градусыг хассан баруун зүгт надтай уулзаарай гэж хэлбэл хэнд ч уулзах хүсэл төрөхгүй. Тэгэхээр GPS нь компьютерт тохиромжтой хэдий ч хүмүүсийн хэрэгцээнд нийцдэггүй нь ойлгомжтой. Тиймээс би нэгэн математикч найзтайгаа цаасан дээрх байршлын хаяг, эсвэл GPS-ийг ашиглахгүй байхад хүрвэл өөр ямар хувилбар байж болох талаар хэлэлцсэн юм. Ярилцаж байхдаа бид гуравхан үгийн нийлэмжтэйгээр дэлхийн хаана ч орших гурван метр квадратыг хаягжуулах боломжтой болохыг олж мэдсэн. Мэдээж энэ гурван үгийн

нийлэмж нь ямар нэгэн тодорхой байршилд цор ганц оноогдож байж л биелэлээ олохоор байлаа. Энэ санааг олсон өдрийг эргэн санахаар танд ямар мэдрэмж төрдөг вэ? Би найзтайгаа нэгдүгээр сарын хүйтэн өдөр нэгэн ресторанд уулзсан юм байна. Хүмүүс аливаа шинэ санаа олоход тохирох сэтгэл санааны байдалд байгаагаа төдийлөн анзаарч чаддаггүй юм билээ. Бид хоёр ч гэсэн тэр өдөр үүнийгээ мэдрээгүй байсан байх. Ярилцаж, тунгаан бодож байж л энэ санааг олсон. Учир нь, ширээ, сандал, ламп зэрэг үгийг ашиглан аливаа хаягийг тодорхойлох санаа бидний толгойд шууд буух боломжгүй шүү дээ. Бид зүгээр л тохиромжтой өдөр, газар, цагт уулзсан юм болов уу. Англи хэлэнд 1,025,109.8 үг байдаг хэмээн Дэлхийн хэлний монитор тогтоосон. Тэгвэл бидний зохиосон алгоритм нь аливаа хаягийг тодорхойлох гурван үгийн нийлэмжийг автоматаар гаргаж ирдэг. Ингэхдээ мэдээж сөрөг, эргэлзээтэй үгсийг хасна. Бас давхацсан хувилбарыг өөр өөр улс оронд ашигласан байгаа. Алгоритмдээ 40 мянган үгийг 40 мянган үгэнд үржүүлж, бас дахин 40 мянган үгэнд үржүүлж /гурван үгийн нийлэмж учраас гурван удаа үржүүлж буй/ оруулахад 64 их наяд гаруй

66 хувилбар гарч ирдэг. Энэ нь барагцаагаар дэлхий дээрх гурван метр квадрат бүрийн тоотой тэнцүү хувилбар юм. Тиймээс, гуравхан үгийн тусламжтайгаар дэлхийн өнцөг булан бүрийг хаягжуулах боломжтой гэсэн үг. Энэ технологийг хэрэглээд эхэлчихсэн ямар ямар улс орон байгаа вэ? Бид одоогийн байдлаар дэлхийн 10 хэлээр What3words-ийн хаягжилтыг бүтээсэн. Монголын хувилбар туршилтын түвшинд явж байна. Энэ нь монгол хэлээр байх бөгөөд хайлтын систем нь латин, кирил үсгийн аль алиныг танина. Манай технологийг одоогоор 170 гаруй улс оронд хэрэглээд эхэлчихсэн байгаа. Бидэнд аялах боломж бүрдсэн болохоор дэлхийн өнцөг булан бүрт хүрэх зорилго тавьж, бизнесийн боломжуудыг судлаж байна. Орчин үеийн хэрэглэгчдэд зориулж ямар ач холбогдлыг нь онцлох вэ? Орчин үеийн хүмүүсийн амьдралын хэмнэл маш хурдацтай өрнөж байна. Ялангуяа нийслэлчүүдийн хувьд тодорхой байршил руу хоцрохгүйгээр, цагтаа очих нь ихээхэн чухал байдаг. Үүнээс гадна хүргэлтийн, шуудангийн, түргэн тусламжийн, аялал жуулчлалын гэх мэт үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллагуудын үйл ажиллагаанд нэн хэрэгцээтэй технологи байж чадах юм. Түүнчлэн, гэр хорооллын хүмүүс шиг амьдарч буй газраа тодорхой хаягжилтанд оруулах боломжгүй хүмүүсийн асуудлыг шийдэж чадна. Та өөрөө монгол хувилбараа ашиглаж амжсан уу. Ашиглахад хэр санагдсан бэ? Ард санхүүгийн нэгдлийнхэн намайг Улаанбаатар хоттой танилцуулсан. Надад тусгай жолоочтой машин гаргаж өгсөн болохоор жолооч хүний үүднээс ашиглаж чадсангүй. Гэхдээ би хотоор зугаалж, танилцаж байхдаа гэр хорооллын хэд хэдэн зураг дарсан. What3words Address гэх аппликэйшнээрээ утсан дээрх зургуудын байршлыг гаргаж болдог болохоор очиж үзсэн газруудаа хожим түвэггүй олно гэдэгтээ итгэлтэй байна. Фэйсбүүк, инстаграм дээр зурагаа оруулж, газраа тодорхойлохдоо ч What3words-ийг ашиглаж болно. Энэ цэсийг манай www.what3words.com вэб сайтан дээрх Photo Map, Photo Letterээс дэлгэрэнгүй уншиж танилцах боломжтой. Танай технологийг интернэтгүй орчинд ч ашиглаж болдог гэсэн. Жишээ нь, эзэнгүй цөлд явж байхдаа ашиглавал хаана байгааг минь заагаад өгнө гэсэн үг үү? Тийм ээ. Ухаалаг утсандаа татаж авсанаар интернэтгүй орчинд хэрэглэж болдог. Манай аппликэйшн хэдхэн мегабайтын багтаамжтай болохоор утасны үйл ажиллагаанд ямар ч түвэг учруулахгүй. Та монголын төрийн нөлөө бүхий хүмүүс, хувийн хэвшлийн хувьцаа эзэмшигчидтэй уулзсан. Энэ бүхнээс монголын гол давуу тал, сул талын тухай дүгнэлт хийв үү? Монголчууд бүгд л өв тэгш амьдралын төлөө байна. Нийгмийн дийлэнх хувь нь өөдөө дээшээ тэмүүлж, хурдацтай хөгжилд хүрэхийг эрхэмлэж байна гэсэн сэтгэгдэл төрсөн. Ихэнх хүмүүс дэлхийн хөгжлөөс ч хоцрохгүй байхыг чухалчилж байна.

Тухайлбал, монголчуудын багагүй хувь нь ухаалаг утас хэрэглэдэг. Тиймээс тэдний хувьд хөгжингүй орнуудад өдөр тутам хэрэглэгддэг технологийг ашигласнаар илүү их боломж нээгдэнэ. Албаны хүмүүс ч гэсэн ард түмнээ дэлхийд өрсөлдөхүйц хэмжээнд байлгахыг хүсч байна. Танай технологийг худалдаж авахыг сонирхсон хүмүүс, албан байгууллагууд Монголд байна уу? Жирийн хэрэглэгчдэд манай технологи үнэгүй. Хэн ч интернэтээс татаад хэрэглэж болно. Харин аливаа байгууллагын хэрэгцээ шаардлагад нийцүүлж бид тусгай нэмэлт үйлчилгээтэйгээр бүтээж байгаа.

67 What3words-ийг ашиглаж, шинэ боломжуудыг нээж буй улс орон, байгууллагуудаас танилцуулна уу? Дээр хэлсэнчлэн манай технологийг дэлхийн 170 гаруй оронд олон янзаар хэрэглэж байна. Тухайлбал, Бразилын Рио де Жанейрогийн ихэнх газар маш муу хаягжилттай байдаг. Тэндхийн томоохон хүргэлтийн байгууллага манай технологийг ашигладаг. Уг байгууллага хэрэглэгчдийнхээ хаягийг What3words-оор судалж, хүргэгч болгондоо ухаалаг утас өгч, хүргэлтээ түвэггүй хийдэг болсон. Зүүн Африкийн Танзани улсад үйл

ажиллагаагаа явуулдаг Дэлхийн банкны салбар усны цэгүүдийг тодорхойлохдоо хэрэглэж байна. Учир нь GPS-тэй харьцуулбал манай технологийг хэрэглэх нь хавьгүй хурдан, бас хялбар юм. Энэтхэгт What3words-ийг гэр хороололд нарны эрчим хүчний цахилгаан төхөөрөмжийг амжилттай суурилуулахад ашиглаж байна. Харин Норвегийн үндэсний газрын зургийг бүтээгч байгууллага манай технологийг вэб сайтдаа суурилуулснаар хаягжилтгүй байршлуудыг олоход хялбар болгож байна. Интернэтгүй орчинд байдаг хүмүүс өөрсдийнхөө хаягжилтын мэдээллийг бусдад хэрхэн хүргэх вэ? Бид Рио де Жанейрогийн гэр хороололд амьдардаг хэрэглэгчдийнхээ гэрийн хашааг гурван үгийн нийлэмжээр самбаржуулсан байгаа. Улаанбаатарт ч гэсэн энэ туршлагыг хэрэгжүүлэхэд тохиромжтой юм шиг санагдсан. Танай технологийг ашигласнаар олон шинэ бизнесийн үүд нээгдэх боломж ч бас харагдаж байна. Гэхдээ уламжлалт хаягжилтын хэрэглээг устгаж байгаа мэт сэтгэгдэл төрлөө. Таны бодлоор гудамжны нэршил, тэдгээртэй холбоотой түүх арчигдах магадлалтай юу?

Уламжлалт хаягжилттай холбоотой мэдээллүүд 1900-1930-аад онд анх бүтээгдсэн болов уу. Тэр бүхэн хотын түүхтэй холбоотой ч бидэн шиг орчин үеийн хүмүүсийн хэрэгцээнд нийцэж байгаа бил үү? Бид гудамжны нэршил болон түүнтэй холбоотой түүхийг арчихыг бодоогүй. Гэхдээ ухаалаг утсаар одоо ямар ч мэдээллийг олж авдаг болсон байхад яагаад хаягжилтыг тодорхой болгож болохгүй гэж? Та 34 настайдаа өндөр амжилтанд хүрлээ. Бизнесээ хэрхэн таниулж, энэ зэрэгт хүргэсэн бэ? Орчин үе бол энтрепренер байхад тохиромжтой цаг байна. Жижиг бизнесийг дэлхийд таниулах маш их боломж ар араасаа гарч ирж байна. Манай компани зөвхөн Лондонгийн зах зээлд төвлөрөлгүй, дэлхийн өнцөг булан бүрт хүрэхийг зорьсон учраас олон улсын дэвшилтэт технологийн үзэсгэлэн, экспо, арга хэмжээнүүдэд идэвхтэй оролцдог. Жишээлбэл, Францын Cannes Lions бүтээлч технологийн үзэсгэлэнгийн Гран При шагналыг хүртлээ. Ингэж бид өөрсдийгөө өргөн хүрээнд танилцуулахаас гадна олон улсаас ирсэн бүтээлч, шинийг санаачлагч хүмүүстэй танилцаж, танилын хүрээгээ тэлж байна. Мөн манай бизнестэй холбоотой өөр салбаруудын арга хэмжээнүүдэд оролцож, нөлөө бүхий хүмүүстэй танилцах нь чухал гэдгийг ухаарсан. Хамтрагчдаа зөв сонгож, аль аль талдаа

дэвшилт, урам зориг, ашиг өгч байх үүднээс үйл ажиллагаагаа хэрэгжүүлсээр ирлээ. Амжилтанд хүрсэн ихэнх дэвшилтэт технологи Америкийн Сан Франциско дахь Silicon Valley буюу Цахиурт хөндийд бүтээгдэж, гараагаа эхлүүлсэн байдаг. Харин танай технологи Английн Лондонгоос гаралтай төдийгүй эх үүсвэрийг нь компьютер програм, эсвэл технологийн салбараас огт өөр мэргэжилтэй хүмүүс бүрдүүлсэн байна. Хамтрагчид тань энэ үүднээс хэрхэн хүлээж авдаг вэ? Миний бодлоор, бодит амьдрал дээр ямар нэгэн асуудал, бэрхшээлийг мэдэрсэн хүмүүс амжилттай технологиудыг бүтээсэн байдаг. Бидэнд ч гэсэн тийм туршлага бий. Бид Лондонд төвлөрсөн гэдэг утгаараа бусад улс оронтой харилцаа тогтооход илүү амар байгаа. Хэрэв бид бүхлээрээ Цахиурт хөндийд үйл ажиллагаагаа явуулдаг бол ийш тийшээ чөлөөтэй аялахад тийм ч амар биш байх болов уу. Гэвч биднийг төлөөлдөг цөөнгүй хүмүүс тэнд ажиллаж байгаа. Манай багт 15 хүн ажилладаг. Нэг хэсэг нь технологи, газар зүй, математикаар мэргэшсэн зохион бүтээгчид, үлдсэн хэсэг нь маркетинг хийдэг. Үүнээс гадна манай хамтрагчид ч гэсэн бидний Лондонгийн гарал үүслийг урам зоригтойгоор хүлээж авсан.

69 Хамгийн том хамтрагчдаа нэрлэнэ үү? Хамгийн томууд нь мэдээж газар зүйн салбарын компаниуд байгаа. Жишээ нь, ESRI хэмээх дэлхийн томоохон газар зүйн зургийн компани байна. Тэд Монголд ч гэсэн Mon Map гэх салбартай гэсэн. ESRI-тай хамтын ажиллагаа эхлүүлсэн нь олон компанийн хувьд бидэнтэй хамтрах хөшүүрэг болсон. Лондон дахь аялал жуулчлалын хамгийн том компани Hedonist Travel Guide-ийн вэб сайт дээр тэдний хамтрагч гэж гармагц уг компаниас үлгэр жишээ авдаг компаниуд манайхтай холбоо тогтоосон. Түүнчлэн бид дэлхийн хамгийн том навигаци, газар зүйн зургийн компани болох NavMe-гийн 25 сая гаруй хэрэглэгчдийн хамтрагч хэмээн зарлагдсанаас хойш хүрээгээ улам тэлсэн. Би өөрөө ч NavMe-г 10 гаруй жил хэрэглэж байгаа болохоор тэдэнтэй хамтран ажиллах нь нэр төрийн хэрэг байлаа. Мөн компьютер чипсийн дэлхийн хамгийн том үйлдвэрлэгч Intel-тэй бид хамтын ажиллагаа өрнүүлж байна. Хаана ч явсан уг компанийг мэддэг олон хэрэглэгч бий. Иймд манай компанийг тэдний хамтрагч гэдгийг олж мэдэх нь бидэнд итгэл төгс хандах шалтгаан нь болдог. Эдгээрээс гадна өөр олон компанийг нэрлэж болно. Та уг технологийг зохион бүтээсэн хүний хувьд давуу эрхээ эдэлж, төрж өссөн гэр орныхоо байршлыг ямар гурван үгийн нийлэмжээр илэрхийлсэн бэ? Манай технологийн алгоритм үгсийг автоматаар сонгож гаргадаг учир надад тийм давуу эрх байхгүй. Бусад хүмүүсийн л адил надад тохиолдлоор оноогдсон гурван үгээр сэтгэлд дотно байршлуудаа хаягжуулсан байгаа. Ярилцлагыг: З.Ариунболор

I V С А Р АУТИЗМЫГ ТАНИУЛАХ САР

АУТИЗМ БОЛ ӨВЧИН БИШ! 1989 оноос НҮБ жил бүрийн дөрөвдүгээр сарыг аутизмын сар болгожээ. Магадгүй олон хүн “аутизм” гэхээр юу юм бол гэж гайхах биз. Анх аутизм гэх нэрийг сонсоод ямар нэгэн халдварт өвчин юм болов уу, эсвэл сүүлийн үед байнга сонсогдох болсон хавдрын нэг шинж тэмдэг үү гэж бодож байтал миний таамаг тийм ч зөв биш болж таарав. Тэгвэл аутизм гэдэг нь нийгмийн харилцаа болон бусадтай харилцах чадвар сул, аливаа өөрчлөлтөд тавгүйтэж хямардаг, давтагдмал, өвөрмөц зан үйлээр илэрдэг нийлмэл эмгэгийн нэршил аж. Аутизмын эмгэгийн хяналт, Урьдчилан сэргийлэх төв болон Хөгжлийн бэрхшээлийн хяналтын сүлжээнээс /2014/ гаргасан судалгаагаар 68 хүүхэд тутмын нэг нь аутизмын хүрээний эмгэгтэй болох нь тогтоогджээ. Хөвгүүдийн дунд /42-т нэг/ илрэх нь охидын дунд /189-д нэг/ илрэхээс тав дахин их байна. Энэхүү эмгэгийн үүсэл гарал, шалтгааныг шинжлэх ухаан хараахан тогтоогоогүй ч вакцин /тимеразол/, удамшил, генийн өөрчлөлт, дархлааны үйл ажиллагааны алдагдал, хоол боловсруулалтын алдаа, агаар, байгаль орчны бохирдол, хүнд металын хордлого зэргээс үүсдэг байж болзошгүй гэж таамаглаад байгаа. Эдгээр хүчин зүйлээс шалтгаалаад тархины эд эсүүд хоорондоо холбоо харилцаагүй, сул ажилладаг байх магадлалтай.

71 АУТИЗМЫН НӨЛӨӨ Аутизм нь эцэг эхийн хүмүүжлээс шалтгаалж буй болдоггүй, хэвлийд ураг байх үеэс нь л тархинд өөрчлөлт орсноос үүддэг байна. Түүнчлэн, рентгэн зураг болон CT, ECG, MRI-аар илэрч харагддаггүй учир уг эмгэгийг цэвэр ажиглалтын үр дүнд л илрүүлэх боломжтой. Эцэг, эхчүүдийн анхааралд: 1. Бусад хүүхдийн адил тоглохгүй, хэлд орохгүй 2. Цэцэрлэгт өгсөн ч багш болон бусад хүүхдүүдтэй харилцахгүй, хэлсэн үгийг ойлгохгүй, өөрийгөө илэрхийлэх чадваргүй. 3. Бусдын оронд өөрийгөө тавьж төсөөлөхдөө муу 4. Тархи нь ачааллаа даахгүй хямардгаас биш санаатайгаар хортой үйлдэл хийдэггүй 5. Орчин солигдоход мэдрэг, хэт хурц мэдрэхүйтэй 6. Аливаа юмсыг сурахгүй, нэг үйлдлээ дахин дахин хийдэг 7. Нийгэмтэйгээ харилцах чадваргүй гэх мэт шинж тэмдгүүд аутизмтай хүүхдээс ажиглагддаг аж. АУТИЗМ БОЛ СУУТНУУДЫН ЭМГЭГ Аутизмтай хүмүүсийг зөвхөн хүнд хэцүү талаас нь ойлгох биш, бусдаас юугаараа давуу талтай болохыг нь ч мэдэж авах нь чухал. Тухайлбал, нарийн сонсгол болоод маш их мэдрэмжтэй, ялангуяа харааны ой тогтоолт сайтай, дэг журмыг чанд сахидаг, шулуун шударга, өөрийнхөөрөө байдаг, зурган мэдээлэл гэх мэт өөрт тохирсон аргаар сурдаг, сурснаа мартдаггүй, сонирхсон зүйлээ маш гүнзгий судалдаг, тодорхой нэгэн гоц авьяастай гэх зэрэг давуу талууд бий. Эйнштейн, Моцарт, Ван Гог зэрэг бидний сайн мэдэх эрхэмүүд хөнгөн хэлбэрийн аутизмтай байсан гэгддэг. Аутизмтай хүүхдүүд ерөнхийдөө оюуны буюу сэтгэцийн хөгжлийн бэрхшээлтэй ангилалд багтдаг бөгөөд бие даах чадваргүй байх нь элбэг. Олон улсын эрдэмтэд энэхүү эмгэгийг илрүүлэх, эмчлэх арга хайж байгаа ч одоогоор дорвитой үр дүнд хүрээгүй л байна. Гэхдээ уг эмгэгтэй дэлхий нийтээрээ тэмцэж, өөрсдийн хүүхдүүдийг нийгэмшүүлж, засан хөгжүүлж, чадваржуулж буй маш олон эцэг эхчүүд байдгийн жишээ Монголд ч бий.

Аутизмыг дотор нь: 1. Хүнд хэлбэрийн /хэл яриагүй, оюуны хоцрогдолтой хавсарсан, хэт хурц мэдрэхүйтэй.../ 2. Зөөлөн хэлбэрийн /тодорхой хэмжээнд хэл яриагаар харилцдаг ч харилцаанд ордоггүй.../ 3. Хөнгөн буюу аспергерийн хам шинжтэй /хэл яриа, оюуны чадавх хэвийн буюу маш сайн, сурах чадвар сайн боловч хүнтэй харилцаж нийгэмшихдээ бэрхшээлтэй.../ гэж хувааж үздэг.

АУТИЗМТАЙ “ТЭМЦЭГЧИД” МОНГОЛД “Монголын аутизмын холбоо” нь 2014 оны нэгдүгээр сард аутизмтай хүүхдүүдийн амьдрах чанарыг дээшлүүлэх зорилгоор тэдний ар гэрийнхний санаачилгаар байгуулагдсан төрийн бус байгууллага юм. Тус холбоо нь хүүхдүүдийн хамгийн ойрын хүн болох эцэг эхчүүдийг сэтгэл санаагаар дэмжих, сургах, чадавхжуулах, хүүхдүүдийн эрүүл мэнд, сурах амьдрах орчинг сайжруулах, аутизмын тухай зөв мэдээлэл өгөх чиглэлээр тогтмол үйл ажиллагаа явуулж байна. Түүнчлэн Австралийн Засгийн газрын дэмжлэгтэйгээр аутизмтай хүүхдүүдийн сурах орчинг бүрдүүлэн сайжруулах, нэг ангийг аутизмтай хүүхдүүдэд ээлтэй байхаар засан тохижуулах, багш нарыг сургалтанд хамруулах төслийг хийж эхлэх гэж байгаа тухай таатай мэдээ дуулгалаа. Эцэг эхчүүдийг хүүхдүүдтэйгээ зөв харилцаатай байлгах үүднээс гадаадаас мэргэжлийн сургагч, дасгалжуулагч багш нарыг авч ирэн хичээл заалгаж, өдөр тутамд хэрэгтэй мэдээлэл, сургалтуудыг тогтмол явуулж байна. “Монголын аутизмын холбоо” ТББ-ын гүйцэтгэх захирал Л.Алтангэрэлийн хүү Хувьтыг нэг нас, зургаан сартайд нь япон эмч нар оношилж, аутизмтай болохыг нь тогтоожээ. Иймд түүнийг өөрт нь таарах арга барилд багаас нь суралцуулж, хөгжүүлж, бие даах болон нийгэмших чадварт бага багаар сургаж байсны үр дүнд Хувьт хүүгийн зураг зурах авьяас хөгжиж, өдгөө 14 настай тэрбээр Дүрслэх урлаг, дизайны сургуульд сурч байгаа нь бахархууштай. Мөн “Монголын аутизмын холбоо”-ны гишүүн Амарбуянтай ярилцахад, түүний хүү Ерөөлтийг хоёр настай байхад нь оношилсон бөгөөд хүүгийнхээ онцлог шинж чанарт таарсан сургах арга барилд гэр бүлээрээ суралцаж, сургалтуудад суун, бие даах чадварыг нь хөгжүүлж байгаа бөгөөд харилцах тал дээр нэлээд ахиц гарсан гэв. Өдгөө 13 настай Ерөөлт хүү хөгжим тоглох авьяастай учир гэр бүлийнхэн нь түүнийг сурах боломжоор хангаж байгаа тухай сонсоод мөн л баярлав. Хүүхэд нь аутизмтай болохыг мэдээд эцэг эхчүүд хэрхэн хүлээж авдаг бол? Тэдний ярьж буйгаар, хүүхэд нь зүв зүгээр байж байгаад эмгэгтэй болчихоогүй, том болох тусам бусад хүүхдээс өөр

72 байгаа нь анзаарагдаж, янз бүрийн эмнэлгээр маш их явсны эцэст шалтгааныг нь олж мэдсэн болохоор гэнэтийн цочролд орох нь харьцангуй гайгүй байсан гэнэ. Нэгэнт онош нь тодорсон учраас цаашид яах ёстой вэ, ирээдүй нь яах бол, хүүхдээ яаж нийгэмшүүлэх вэ гэх мэт маш олон асуултын хариуг эрэлхийлж явсаар эцэг эхчүүд бие биесээ олж танилцан, хүүхдүүдийнхээ төлөө юу хийх талаар тодорхой арга замыг олсон байна. Зарим эцэг эхүүд “Яагаад заавал миний хүүхэд ийм болчихов?” гэж сэтгэл санаагаар унадаг ч “Монголын аутизмын холбоо”-ныхон тухай бүрт нь тэднийг тайвшруулж, бодит байдалтай эвлэрүүлж, аутизмын талаар ойлголт өгч, арга замыг нь хэлж, зааж чиглүүлж өгдөг

байна. Ингэснээр эцэг эхчүүд цочирдлоосоо гарч, хүүхдүүдээ илүү ойлгож эхэлдэг. Гадаадаас мэргэжлийн зааварлагч багш ирж хэрхэн харилцах, сургах талаар, ганцаарчилсан, практик хосолсон сургалт явуулдаг нь ч ихээхэн үр дүнгээ өгдөг аж. Үр хүүхдээ нийгэмшүүлэх, тодорхой чадвартай, харилцааны чадамжтай болгоход эх хүний сэтгэл, хайр, тэвчээр, үүрэг маш их гэдэг нь эдгээр ээжээс мэдрэгдэж байлаа. Тэд зөвхөн өөрийн үр хүүхдүүдээр зогсохгүй олон олон гэр бүлүүдэд туслах халуун сэтгэл өвөрлөн, холбооныхоо ажилд ханцуй шамлан орж, хандах боломжтой газар болгон руу хандаж, хүүхдүүдэд ээлтэй орчин бүрдүүлэхийн төлөө хичээн ажиллаж байна.

ОЮУНЫ БЭРХШЭЭЛТЭЙ ХҮҮХДҮҮДИЙН АМЖИЛТ “Монголын аутизмын холбоо”, “Монголын тусгай олимпийн хороо”-ноос хамтран Японы Sport For Tomorrow байгууллагын нэрэмжит Ширээний теннисний нийслэлийн аварга шалгаруулах тэмцээнийг 2016 оны гуравдугаар сарын 30-нд оюуны хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн дунд зохион байгууллаа. Тус тэмцээнд тусгай сургууль болох 55, 25, 63, 70 дугаар сургууль, мөн “Дауны холбоо” оролцов. Сургуулиудад клуб байгуулагдаж, уралдаан тэмцээнүүд зохион байгуулагдсанаар оюуны хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн хувьд Монгол улс болоод Ази тивийн аварга шалгаруулах, цаашлаад Дэлхийн тусгай олимпод бэлтгэгдэн оролцох үүд нээгддэг. 2015 онд Лос-Анжелос хотноо болсон Тусгай олимпод Монгол улсаа төлөөлж аутизмтай, даунтай хоёр хүүхэд амжилттай оролцон алт, хүрэл медаль авсан бахархууштай мэдээ байна. Энэ мэтчилэн хүүхдүүдийг нийгэмшүүлж, ур чадвар суулгаж, амжилт гаргах тал дээр эцэг эхчүүд, сургагч багш нарын үүрэг, нөлөөлөл, хамтын ажиллагаа, ээлтэй орчин, харилцаа маш чухал болохыг аутизмтай хүүхдүүдийн ээжүүд нэгэн дуугаар баталж байна. Нийтлэлийг: Д.Дашмөрөн

АЯЛАЛ+АМРАЛТ

ХОТЫН ЧИМЭГ БАГАНАТ БАРИЛГУУД / ХҮННҮГИЙН ҮЕИЙН СҮЛД ТЭМДЭГ-II / ЗУРХАЙ Хотын чимэг баганат барилгууд

1944 онд МУИС-ийн төв байр баригдаж ашиглалтанд орсноор Улаанбаатар хотын сонгодог баганат барилгын түүх эхэлжээ. Төрийн ордноос эхлээд яам тамгын газар, урлаг соёлын дийлэнх байгууламжууд өөр өөрийн гэсэн өвөрмөц төрхтэй баганаар нүүрээ чимэн сүндэрлэж байна.

арилга байгууламжийг сүрлэг, уран хийцтэй харагдуулдаг элементүүдээс хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг нь багана юм. Дэлхийн сор гэгдэх уран барилгууд бүгд гоёмсог, нарийн хийцтэй баганаараа алдартай. Грекийн Акрополист байх Парфенон сүм, Италийн Виченцад баригдсан Вилла Ротонда эдлэнгийн байшин, Их Британийн Вүүдсток Бленхэймийн ордон, АНУ-ын Шарлотсвилл дахь Монтичелло хувийн байшин, Францын Парисын чимэг Гран Пале музей гээд улс орон бүрт өөр өөр цаг хугацаанд баригдсан алдартай барилгууд сүрлэг баганаараа жуулчдыг урин дуудаж, алмайруулсаар. Грекчүүд хамгийн анх уран барилгад баганыг ашиглаж эхэлсэн бөгөөд ромчууд үүнийг нь өвлөн, өөрийн мэт ашиглаж, дэлгэрүүлжээ. Улмаар дэлхий даяар барилгын архитектурт баганыг өргөн ашиглах болов. Монголчуудын хувьд уран барилгын баганын тухай ойлголт бусад улстай харьцуулахад хожуу орж ирсэн ч эртнээс нааш амьдарч ирсэн сууц нь хоёр баганан дээр тогтдог билээ. Барууны улсуудад баганыг сүр хүч, ялалтын бэлгэдэл гэж үздэг бол монголчууд баганыг орон гэрийн түшиг тулгуур хэмээн хүндлэн дээдэлдэг юм. 1944 онд МУИС-ийн төв байр баригдаж ашиглалтанд орсноор Улаанбаатар хотын сонгодог баганат барилгын түүх эхэлжээ. Төрийн ордноос эхлээд яам тамгын газар, урлаг соёлын дийлэнх байгууламжууд өөр өөрийн гэсэн өвөрмөц төрхтэй баганаар нүүрээ чимэн сүндэрлэж байна. Эртний грекчүүд баганын хийц маягт дэг хэмээн нэрлэгдэх элементийг үүсгэсэн бөгөөд сүм болон бусад барилгынхаа багануудад тэдгээр дэгээ ашигладаг байв. Үндсэндээ архитектурын элементүүдийн тухай янз бүрийн зааварчилгаа, дүрэм агуулсан гурван дэгийг тэд зохиожээ. Дэгүүдэд өндөр ач холбогдол өгдөг байсан учраас ромын гэх мэт хожмын соёл иргэншлүүд түүнийг нь улам баяжуулж дэлгэрүүлсэн юм. Улаанбаатар хотод тэдгээр гурван дэгийн хэв маягийг харуулсан барилга байгууламж цөөнгүй бий.

ДОРИ ДЭГ

Баганын гурван дэгээс хамгийн энгийн нь Дори бөгөөд судал бүхий баганан дээр хоёр энгийн чулуун хавтан тавьж барьдаг. Тэр хоёрынхоо налуудуу бөмбөгөр ирмэгтэйг ахинус, дөрвөлжинг нь абак гэж нэрлэдэг байна. Ийм дэгийг Улсын Төв номын сангийн баганаас харж болно. Төв номын сангийн П хэлбэрийн байшингийн баруун, зүүн жигүүрийн нүүрэнд тус бүр хоёр эгнээгээр барьсан тав таван ширхэг багана байрлах ба үүдний хэсгээ зургаан ширхэг баганаар чимсэн нь тэгш хэмийн зохилдолгоотой, сүрлэг харагддаг. Мөн Дори дэгийг харуулсан баганатай томоохон барилга бол Спортын төв ордон юм. Спортын төв ордны хаалганы хоёр талд гурав гурваар байрлуулсан зургаан багана бий. Тэдгээр баганын диаметрийг

бусад барилгынхтай харьцуулахад нарийн ч, өндөр сууриараа тод ялгардаг. 1958 онд ашиглалтанд орсон тус барилга өнөөг хүртэл “амралтгүй” ажиллаж байна. Тиймдээ ч багана нь цуурч, хана нь нурсан гэх мэт мэдээллүүд үргэлж гарсаар байдаг. Сүүлийн үеийн барилгуудаас энэ төрлийн дэгийг агуулсан баганатай барилга бол Баянзүрх дүүргийн шинэ байр юм. Тус барилгын хаалганы хэсэгт өндөр дөрвөлжин суурин дээр байрлуулсан, байшингийн тотгыг тулган зохиомжилж хийсэн дөрвөн багана, баруун ба зүүн жигүүрт нь хананд налуулж байрлуулсан дөрвөн багана сүндэрлэдэг. Энэ байрандаа зөвхөн төрийн үйлчилгээ үзүүлээд зогсохгүй дүүргийнхээ гэрлэж буй хосуудын хуримын үйл ажиллагаа, хүндэтгэлийн арга хэмжээг зохион байгуулж байх үүднээс ийнхүү сонгодог маягийн баганатай архитектур ашиглахаар шийдсэн байна.

ИОНИК ДЭГ

Ионик дэг нь Дорийг бодвол арай дэгжин агаад баганын толгой нь мушгиа чимэглэлтэйгээрээ онцлог. Ионик дэгийг тод харуулсан баганатай барилга бол Гадаад хэргийн яам юм. Барилгын нүүрэн хэсэгт хос хосоор байрласан 44 ширхэг баганатай. Баганууд суурин болон толгой хэсэгтээ алтан шаргал өнгөтэй, хос багана бүр дөрвөлжин суурьтай байдаг. Тэгш хэм болоод өнгөний зохицол нь Гадаад хэргийн яамыг ихэмсэг бөгөөд сонгодог хэв маягтай харагдуулдаг. Ионик дэгийг манайд голчлон хананд налуулж шигтгэсэн интерьерийн багануудад хэрэглэдэг нь анзаарагдсан. Зөвхөн театр, албан байгууллагаар зогсохгүй гэртээ сонгодог маягийн интерьер хийх сонирхолтой хүмүүс ханынхаа тулгуур хэсгийг Ионик баганаар чимдэг болжээ.

КОРИНФ ДЭГ

Коринф нь хамгийн дэгжин загвартай дэг юм. Баганын толгойг ургамал, цэцгийн навчаар гоёмсогоор чимэглэдэг. Ийм төрлийн багана дэлхийд хамгийн түгээмэл. МУИС-ийн төв байрны баганууд Коринф дэгийг ном журмаар нь харуулжээ. Соён гэгээрлийн өргөө гэдэг утгаар МУИС-ийн төв байрны нүүрэн талыг сонгодог маягийн архитектураар хийсэн гэдэг. Барилгын нүүрэн талын 14 том цагаан баганыг хагас дугуйрсан хэлбэрээр суурилуулсан нь давтагдашгүй шинж чанартай болгожээ. Баганын толгой хэсэг нь дөрвөн тал руугаа угалзарсан хээтэй байх бөгөөд уг хээний хажуугаар мөнх наст ургамлын навчийг өөдөө ургаж буй байдлаар дүрслэн, оройн хэсгийг цэцгээр чимсэн нь грек архитектурыг эрхгүй санагдуулна.

Зэрвэс харахад Коринф дэгийг агуулсан мэт боловч няхуур ажиглавал монгол архитектурын ухаанаар баяжуулсан баганыг УДЭТ-аас харж болно. Тус барилгыг 1958 онд сонгодог загвараар барьсан ч монгол хэв маяг оруулахаа мартаагүй юм. Театрын нүүрэн хэсэгт байрлах найман ширхэг сүрлэг баганын толгойн хэсгийн дөрвөн талд дэл нь намирсан морины толгойг шигтгэж урласан бөгөөд дээш оргилох мэт хээ угалз ашигласан нь маш оновчтой уран нарийн хэмнэлийг үүсгэжээ. Харин ДБЭТ-ын баганууд бол Коринф дэгийн даруухан хувилбар юм. 1941-1942 онд ЗХУ-д элчин сайдаар ажиллаж байсан Ж.Самбуу зөвлөлтийн мэргэжилтнүүдэд захиалга өгч тус барилгыг бариулсан түүхтэй. Барилгын зураг төслийг гаргасан уран барилгач Герхард Козель “Театрыг үндэсний хэв маягтай хийх үү?” гэж асуухад Ж.Самбуу гуай “Бид сонгодог маягийн тайзны урлагтай болмоор байна” гэж хариулжээ. Тиймээс тус барилгыг нийслэлд сонгодог хэв маягийг анх цогцлоосон гэж үздэг. Барилгын нүүрэн тал болон хажуу талаар байрласан баганууд даруухан коринф хийцтэй бол интерьерт нь грекийн гурван дэгийг харуулсан багануудыг ашиглажээ. Дуурийн театрын дотор талын ханануудад шигтгэж хийсэн баганууд Ионик дэгтэй. Харин хоёрдугаар давхрын танхимын зургаан багана гоёмсог цэцгэн оройтой, тэдгээр нь болор гэрлийн бүрхүүлтэй ижилсэн гайхалтай тансаг харагддаг. Коринф дэгийн баганын талаар ярихдаа орхиж болохгүй барилга бол хуучнаар Анод банкны байр юм. Нийслэлд маань баригдсан ихэнх сонгодог хэв загвартай барилгуудын баганууд их биетэйгээ холбоотой тулгуур маягаар байрладаг бол “Анод”-ын багана цэвэр Ром шинжийг агуулсан, их биетэйгээ холбоогүй гэдгээрээ онцлогтой. Баганын дэгийн хувьд толгойн хэсэг нь Коринф шинжтэй, их бие хэсэг нь Дори дэгийг санагдуулдаг. Баганууд баригдсан цагаасаа л дээрээ ямар нэгэн тулгуургүй байсан нь хүмүүст дутуу баригдсан барилга мэт ойлголтыг төрүүлж байв. Хэдэн жилийн өмнө багануудыг нэгтгэсэн том дээвэр нэмж барьснаар дүр төрх нь нэлээд өөрчлөгдсөн. ““Анод”-ын баганын дэргэд уран сайхны зураг авахад хамгийн тохиромжтой, ялангуяа хуримын зургийг энд их авдаг” гэж гэрэл зурагчид ярьдаг юм билээ. Өдгөө тус барилгад Иргэний бүртгэлийн байгууллага үйл ажиллагаа явуулж байна.

78 Анхны баганат барилгууд сонгодог хэв маягийг мэдрүүлэх зорилгоор баригдаж эхэлсэн бол орчин үед тансаг, дээд зэрэглэлийн хэмээх тодотголыг харуулахын тулд баганыг архитектурт ашиглах болжээ. Улаанбаатарын баганат барилгуудаас хоёр өөр дэгийн баганыг давхарлаж барьснаараа Continental зочид буудал ялгардаг. Тус зочид буудлын үүдний зургаан багана Дори хэв маягтай. Харин дээд талын зургаан багана нь өөдөө зүмбэрлэсэн цэцгэн чимэгтэй Коринф дэгтэй. Танан цагаан өнгөтэй давхарласан баганууд барилгыг ордон мэт тансаг харагдуулна. Тус барилга Элчингийн гудамжийг хамгийн ихээр чимдэг. Барилгуудын багана ихэвчлэн дугуй хэлбэртэй байдаг бол Голомт банкны төв байрны баганууд дөрвөлжин хэлбэр, гялтганасан бор гадаргуутай. Гантиг мэт бор чулуугаар хийсэн учраас тус барилгын баганууд даацтай, нүнжигтэй байдлыг илэрхийлдэг. Хүн хоорондын итгэлцэл дээр тогтдог санхүүгийн байгууллагын хувьд энэ нь хамгийн оновчтой сонголт болсон. Интерьер, экстерьерийн хувьд жинхэнэ сонгодог хэв маягийг харуулсан барилга нийслэлд шинээр нэмэгдсэн нь Soyol Wellness төв юм. Барилгын нүүрэн хэсгийн хананд шигтгэж барьсан найман том багана, хоёрдугаар давхрын нүүрэн хэсгийн 22 жижиг багана руу гэрэлтүүлэг тусгаж өгснөөр шөнийн цагт үлгэрийн харш мэт харагддаг. Дээр дурдсан гурван дэгийг агуулсан өөр олон барилга нийслэлд маань байдгийн дээр грек дэгт баригдаагүй үндэсний хэв шинжтэй баганууд ч бий. Социализмын үеийн баганат барилгуудын хамгийн отгон нь Соёлын төв өргөө юм. 1987 онд баригдсан, өвөрмөц хийцтэй уг барилгын багануудыг антаблеминт тулсан буюу арк бүхий эгнэсэн баганууд, товчоор хэлбэл “баганас” гэж нэрлэдэг. Эдгээр баганасыг нэг талаар өвөрмөц гэж харж болох ч нөгөө талаар социализмын үед сонгодог хэв шинжээс ухарсан, тэг дөрвөлжин, хатуу хүйтэн хэв маягийн барилга барьдаг болсонтой холбон тайлбарлах нь ч бий. Грек Ромын баганын толгойн чимэглэл нь тухайн барилгын нүүрний бусад хэсгийн хатуу баригдмал байдлыг зөөлрүүлэхийн зэрэгцээ өндөр суурин дээр байрласнаар тааламжтай харагддаг бол Соёлын төв өргөөний баганууд илүү ширүүн дүр төрхийг үүсгэсэн мэт санагддаг.

79 Төрийн ордныг ЗХУ-аас авчирсан төрийн захиргааны барилгын бэлэн зургаар хийсэн гэдэг. Гэхдээ зургийг шууд хуулалгүй, бага зэрэг өөрчлөлт хийжээ. Монгол инженер Б.Мотоо, уран барималч С.Чоймбол нар үүнд их үүрэг гүйцэтгэсэн бөгөөд тэд барилгын хаалга, эмжээр, багана зэрэгт монгол хэв маяг оруулсан юм. Хуучин саарал ордны баганууд толгойн хэсэгтээ элдэв чимэг хийцгүй энгийн байсан бол өдгөө шинэ ордны баганууд ч мөн барууны хэв шинжийг агуулаагүй, алтаар бөгжилсөн мэт толгойтой энгийн хийцтэй байна. Ямар нэгэн урлаг соёлын төв, бурхан шашны байгууллага бус, улс төрийн үйл ажиллагаа явуулдаг гэдэг утгаараа Төрийн ордны баганууд ийн сүрлэг боловч энгийн хийцтэй байх нь аргагүй биз ээ. Нийслэлд маань орших үндэсний хэв шинжийг агуулсан баганатай барилгын хамгийн том жишээ бол Чойжин ламын сүм музей юм. Энэхүү хүндэтгэлийн асар нь арга билгийн тэгш хэмийг бэлгэдсэн 16 баганатай, янз бүрийн амьтныг дүрсэлсэн чулуун боржин хашлагаар хүрээлүүлсэн байдаг. Асрын баганын наймыг нь зүмбэрдэх аргаар бүтээсэн бөгөөд уул усаар ертөнцийг, үүлээр тэнгэрийг, луугаар бат бөх байдлыг төлөөлүүлэн дүрсэлжээ. Мөн Баянзүрх дүүргийн нутаг дэвсгэрт буюу Амгаланд байрлах Дулмалин хийдийн хүрээн дотор Цагаан дарь эх, Ногоон дарь эхийн адис жанлав оршсон хэмээгдэх хос багана байдаг нь Монгол улсын түүхийн үнэт зүйлд бүртгэгдэн тусгай хамгаалалтанд орсон. Арван нэгэн метрийн өндөртэй энэ хоёр багана нь боржин чулуун дээр хүн амьтан, хээ угалз, бичиг үсгийг маш уран чадварлагаар сийлж хийснээрээ онцгой. Ийм уран хийцтэй чулуун багана Монголд өөр хаана ч байхгүй гэдэг. Улаанбаатарын баганат барилгуудыг ерөнхийд нь авч үзвэл сонгодог хэв маягтай, үндэсний тулгуур шинжтэй, шашин шүтлэгийн гэсэн гурван хэсэгт хувааж болохоор байна. 2014 онд МХЕГ-аас ашиглалтын шаардлага хангахгүй, насжилт өндөртэй барилгуудад шалгалт хийсэн бөгөөд ДБЭТ, УДЭТ, Байгалийн түүхийн музей, Спортын төв ордон зэрэг нийслэлийн томоохон баганат барилгуудын ашиглалтын хугацаа дууссан гэж дүгнэж, актлахыг сануулсан. Харин барилгын салбарын ахмад мэргэжилтнүүд хуучны барилгуудын ашиглалтын хугацаа дууссан ч түүнийг засч сэргээгээд явах хэрэгтэй гэж зөвлөдөг. Ялангуяа барилгын баганын уран нарийн хийцийг дахин давтах боломжгүй учир түүнийг нураах тухай бодоод ч хэрэггүй гэж ярьдаг юм. Нийтлэлийг: О.Хосцэцэг

ХҮННҮГИЙН ҮЕИЙН СҮЛД ТЭМДЭГ-II

ид өнгөрсөн дугаараасаа эхлээд хүннүгийн хааны сүлд тэмдгийн тухай зураач, судлаач Б.Хишигсүрэнгийн судалгааны ажлаас цувралаар нийтлэхээр болсон. Тэгвэл энэ удаад сарны бэлгэдэл болох “Ганц эвэрт гөрөөс” сүлд тэмдгийг танилцуулъя. “Дэлхийн түүхийн эцэг” гэгддэг грекийн түүхч Геродотын “Түүх” хэмээх есөн боть номд скифүүдийн талаарх аман яриа, тэдний үзэл бодол, зан заншлын тухай бичсэн байдаг. Тухайлбал, Хар тэнгисээс зүүн тийш, Ази тивд алтан уултай ард түмэн байжээ. Тэд алтан уулаа өдөр шөнөгүй манаж, нар сарыг тахин шүтдэг байсан гэнэ. Энэ уулын ард түмэн бол нүүдэлчид юм. Тэднийг Азиас Европ руу нүүдэллэж ирсэн гэлцдэг. Скифүүд Хүннүгийн үеэс 200-300 жилийн өмнө аж төрж, зүүнээс баруун тийш олон удаа нүүдэллэхдээ өөрсдийн соёлыг таниулан түгээж байсныг түүхчид онцолдог билээ. Харин Б.Хишигсүрэнгийн дүгнэлтээр, Алтай Хангай уулсын угшилтай ард түмнүүд, байгаль, цаг уурын таатай нөхцөл байдлыг даган, малын сайн бэлчээр хайн ан гөрөө хийж нүүдэллэх явцад Ази Европын өргөн уудам газар нутагт соёлын дурсгал, өв уламжлал нь үлдэж, өдгөө баялаг мэдлэгийн уурхайг хойч үедээ үлдээсэн байна. “Ганц эвэрт гөрөөс” сүлд тэмдэг ч тэдгээрийн нэг юм.

Манай оронд уг гөрөөсийн тухай хад чулуунаа сийлж бичиглэсэн олдвороос эхлээд түүнтэй холбогдолтой хүрэл, алт, мөнгөн эдлэл чимэглэл, ардын аман зохиол, домог, туульс, уран зураг олон бий. Түүнчлэн хөрш зэргэлдээ Афганистан, Киргизстан, Казахстан, ОХУ-ын Тува, Буриад, өвөр Монголын газар нутагт орших булшнуудаас олдсон дурсгалууд дунд бэлгэт гөрөөсийн дүрс бүхий олдвор ч цөөнгүй. Сүүлд, 2011 онд Архангай аймгийн Өндөр-Улаан сумын нутаг дэвсгэрт “Улаанбаатар” их сургуулийн багш, археологич, доктор профессор Д.Эрдэнэбаатараар ахлуулсан баг Хүннүгийн хаадын булшны малтлага хийсэн бөгөөд энэ үеэр олдсон олдворыг хамгийн нарийн хийцтэй олдвор гэж үзэж болохоор байна. Б.Хишигсүрэн уг малтлагын баримтжуулалтын “Их Хүннү” уран бүтээлийн нэгдлийн баримтат киноны хэсэгт ажиллаж байсан тухай бид өмнө дурдсан. Дээрх малтлагаар олдсон олдворуудыг харахад, одоогоос 2000 жилийн тэртээ ийм нарийн ажилбарыг хэрхэн бүтээж байсныг гайхаад барамгүй. Юуны өмнө уг олдворууд нь Монгол улсын дүрслэх урлагийн салбарт, ялангуяа монгол зураг, дарханы урлагийн түүхэнд үнэтэй хувь нэмэр оруулах баримт бүтээлүүд болохыг цохон тэмдэглэмээр байна.

“Ганц эвэрт гөрөөс”-ийн “зориулалт”-ын талаарх таамаглал Ертөнц дээр амьдрал үүсэн хөгжиж ирсэн үйл явдлыг гэрчлэх нэн эртний түүхэн баримт бол амьдчилан үзэхүйд тулгуурлан бүтээгдсэн соёл, зан үйл, үүнтэй холбоотой дурсгалууд ажээ. Одоогоор олдоод буй дурсгалуудад эрдэмтэн судлаач нар хэлбэр дүрс, хэв маягтай нь холбон олон янзын нэршил өгсөн байдаг. Тэдгээрийн дотор араатан дүрслэл буюу амьтны загварт урлаг томоохон байр суурь эзэлдэг. Амьтны загварт урлагийн онцлогийг судлаач маань байгаль ертөнцийн бүхий л үзэгдэл, оршихуйн үнэт чанар болох харилцан холбоог бодит болоод бэлгэдэлт дүрслэлийн мэдлэг мэдээлэлд түшиглэн бүтээсэн байгааг онцолж байна. Бүх зүйлд амьд ухагдахуун байдгийг илэрхийлсэн тус үзэл эрт дээр үеийн омог аймгуудын онгон шүтээн, сүлд тэмдэгтэй шууд холбогдолтой юм. Нас барсан хаад, язгууртных нь сүнсийг нөгөө ертөнцөд хүргэх унаа болно гэдэг үүднээс хүннүчүүд морин тэрэг дагалдуулдаг байсан гэж төсөөлбөл морины хударга, хөмөлдрөгний зэмсэг дээрх бэлгэт гөрөөс тэдний сүнсийг хамгаалан нөгөө ертөнцөд хүргэнэ гэсэн санааг судлаачид дэвшүүлдэг байна. Манай сэтгүүлийн №43-т нийтлэгдсэн “Хүннүчүүдийн хүлэг морь - Ганц эвэрт” бичвэрээс та сүүлийн 20 жилийн турш хийгдсэн Монгол-Францын археологийн малтлагын үеэр олдсон “Ганц эвэрт гөрөөс” олдворын талаар сэргээж уншаарай. Уг олдвор 2015 оны долдугаар сараас есдүгээр сар хүртэл Монголын үндэсний музейд Монгол-Францын археологийн үзэсгэлэнгээр олон нийтийн хүртээл болсон билээ.

“Ганц эвэрт гөрөөс”-ийн дүр ба бэлгэдэл Хэнтий аймгийн Батширээт сумын Рашаан хадны тамган дунд дугуй дүрсний дотор гурвалжин дүрс сийлж, туурайн тамга, амьтны эвэр дүрсээр сэрээ тамга бүтээсэн нь ан амьтадтай холбогдох бэлгэдэл дүрс юм. Эдгээр дүрс тэмдгүүдийн утга бэлгэдлийг судлаач Ч.Эрдэнэ гуай цаг хугацаа болон зам мөрийн тухай ойлголттой холбож тайлбарласан билээ. Харин сэрээ тамгын утга нь галыг илэрхийлэхээс гадна сүр хүчний бэлгэдэл болж, дэлхийг тэргүүлэх санаатай хосолно хэмээн тайлбарлаж байна. Ганц эвэр бол амьд бие организмд ховор тохиох чанар гэдэг нь тодорхой. Эртний монголчуудын тооны бэлгэдэлд нэг гэдэг санааг гаргахын тулд ертөнц дээр ганц байдаг зүйлийг нэрлэдэг байсныг эрдэмтэн Б.Батжаргалын судалгааны ажилд тэмдэглэсэн байдаг. Нар, сар хэмээн дуудаж нэг буюу ганцыг илэрхийлнэ хэмээсэн нь нүүдэлчдийн сэтгэлгээний хувьд байгаль дэлхийтэйгээ хэчнээн нягт харилцаатай байсныг гэрчлэх бас нэгэн баримт нотолгоо аж. Цаашлаад хаан, тэнгэр язгуурын илэрхийлэл юм байна. Нэршлийн хувьд, сарыг л гэхэд монголчууд 50 янзаар нэрлэж байв. Үүн дотор Гөрөөсөн билэгт хэмээх нэр байгаа нь сарны шүтлэг, язгуур чанарын тухай ойлголт маш эртний уламжлалтайг харуулж байгааг судлаач маань олзуурхан ярьж байна.

Түүний ажигласнаар, эртний нүүдэлчдийн дүрслэх урлагт нэг төрлийн амьтдын эрэгчин ба эмэгчин дүрийг гадаад дүр төрхөөр нь маш чадмаг дүрсэлсэн байх агаад энэ нь уг амьтны дотоод сүнслэг чанартай холбоотой юм. “Ганц эвэрт гөрөөс”-ийн эргэн тойронд галын хээ хүрээлүүлэн дүрсэлсэн нь амьд язгуурыг илэрхийлэхээс гадна татах чанартай холбоотой байна. Гөрөөс болоод янгирын чээж, бөгсөнд далавч, өд сөд дүрсэлсэн нь газрын бус тэнгэрийн амьтан гэдэг санааг гаргахын сацуу мөнөөх онгод тэнгэрийн үзэл санаа давхар илэрчээ. Энэ үүднээс үзвэл, чулуун зэвсгийн үеэс эхэлсэн дан дүрслэлийн хэв маяг нь хүрэл зэвсгийн үед төгөлдөржин, Хүн улсын үед дүрслэл, бэлгэдэл санааг маш олон мөн чанартай холбосноор амьтны загварт урлагийн гоц илэрхийлэл, төрийн сүлд тэмдэг болж, нэн эртнээс уламжлан ирсэн эрдэм мэдлэгийн цогц бүтээл болжээ хэмээн дурдлаа. Зөвхөн нэг булш ухахад л ийм их мэдээлэл олдсон юм чинь, эх орон, газар шороонд минь өөр ямар их гайхамшигт олдворууд нуугдаж байгаа бол гэх бодол эрхгүй төрнө. Гэвч олдворуудын бүтцийн гүнд нэвтэрч, олон жил судалж, тайлбар хийдэг хүмүүс манайд цөөн. Тиймээс бид зураач, судлаач Б.Хишигсүрэнгийн судалгааны ажлыг уншигчдадаа онцлон хүргэж байгаа билээ. Нийтлэлийг: З.Ариунболор

ДӨРӨВДҮГЭЭР САРЫН ЗУРХАЙ ХОНЬ Энэ сард та мөнгө “ажилладаг” болохыг ухаарна. Та санхүүгийн эх үүсвэрээ баяжуулах, эсвэл ашигтай хөрөнгө оруулалт хийх төлөвтэй байна. Ингэхдээ аль болох зардлаа танаж, цагаа зөв ашиглаарай. Жишээ нь, та гэрээсээ ажиллах нь илүү үр дүнтэй байна гэж үзвэл үүнийгээ хэрэгжүүлэх л хэрэгтэй. ҮХЭР Бүх зүйл видео шиг буцаж ухраад байгаа юм шиг сэтгэгдэл төрнө. Зарим хүмүүсийн үйлдэл, зарим нэг үйл явдал таныг өөрийнхөө амьдралыг эргэцүүлэн бодоход хүргэнэ. Тэгээд ч, сэтгэл хөдлөл, зөн совин тань юу мэдэрч буйг ойлгож, ялгаж салгах нь цаашдын ажил, амьдралд тань чухал үүрэг гүйцэтгэх болно. Магад өөрийгөө улам илүү таньж мэдэхэд сэтгэл зүйн цочрол, эсвэл хэн нэгнээс гарч буй сөрөг хандлага ч тус болж мэдэх юм. ИХЭР Ихрийн ордынхон энэ сард манлайлагчийн дүрд бүрэн орох нь. Та гэр орныхоо асуудлыг шийдэж, нийгэмдээ ч ач тусаа үзүүлнэ. Эрч хүч нэмэгдэж, олон цагаар ажиллалаа ч ядрахгүй. Та өөртөө хэзээ хэзээнээс илүү итгэлтэй байх тул болгоомжилж, эмээж байсан ажлуудаа яг одоо эхлүүлбэл ихээхэн үр дүнд хүрэх нь дээ. МЭЛХИЙ Та ямар нэгэн нөлөөнд автах болсноор ажлаа цагт нь гүйцэтгэлгүй их уджээ дээ? Тийм бол та найзуудаасаа хэсэг зуур зай барьж, анхаарлаа ажилдаа төвлөрүүлэх хэрэгтэй байна. Үүнээс гадна, хүссэн зүйлээ сэтгэлийнхээ дуудлагаар хийхээ яагаад болио вэ? Та энэ талаар нухацтай бодож, таалалд тань нийцдэг зүйлсийг бизнестээ хэрхэн зүй зохистой ашиглаж болохыг тунгаагаарай. АРСЛАН Урин хавар тантай хурдны зам дээр уралдахыг хүсч байна. Та эрүүл мэндээ сайжруулж, эрч хүчээ нэмэгдүүлэхийн зэрэгцээ эерэг энергиэ бусадтайгаа хуваалцаарай. Та ойр хавийн хүмүүсээ манлайлж, ашигтай

үйлдвэрлэлийг хамтдаа эхлүүлж болохоор байна. Хэрэв та багш мэргэжилтэй бол шавь нарынхаа амьдралд маш том өөрчлөлт авчрах үйлдэл хийнэ. ОХИН Та дотны хүмүүстэйгээ аялалд гарах, явган аялал зохион байгуулах бололтой. Харин сайхан амарч ирчихээд залхуурч суулгүй шуудхан л “Амьдралаа хэрхэн дээшлүүлэх вэ?” гэсэн стратегит төлөвлөгөө гарган, хэрэгжүүлж эхлээрэй. Боловсролоо нэмэгдүүлэх, ур чадвараа сайжруулах, курс, дамжаанд суух юм уу, шинэ төрлийн спортоор хичээллэх цаг ирлээ. Урьд нь таныг хүлж, хайрцаглаж байсан зүйлсийн эсрэг зогсох итгэл үнэмшил танд бий! ЖИНЛҮҮР Урин дулаан цаг ирэхэд та гадаад төрхөндөө бус, оюун ухаандаа хөрөнгө оруулалт хийхийг илүүд үздэг хүн. Тэгэхээр эрдэм мэдлэгт тань хувь нэмрээ өгөх үзвэр, арга хэмжээнүүдийг урьдчилж судлахыг зөвлөе. Та олон хүмүүстэй уулзаж танилцваас олон шинэ мэдээлэлд умбах төдийгүй цаашдын ажилд тань чухал нөлөө үзүүлэх хүнтэй ч учрахаар байна. ХИЛЭНЦ Та бүтэн сарын турш маш өөдрөг сэтгэлтэй явах нь. Гэвч зарим үед няхуур, болгоомжтой байхад илүүдэхгүй. Та хэт яарч, бүх асуултын хариуг мэднэ гэдэг үүднээс аливаад хандвал эргээд өөрт тань муугаар нөлөөлөх магадлалтай. Тиймээс “долоо хэмжиж, нэг огтол”. НУМ Энэ сард танд гүн сэтгэгдэл үлдээх олон үйл явдал тохиох нь. Хамгийн чухал

нь та тэдгээрээр дамжуулж өөрийнхөө сэтгэл хөдлөлийг танин мэдэж, эргэлзээнээс өөрийгөө чөлөөлөх боломжтой. Энэ мэдрэмжийг та илүү гүн гүнзгий хүртэхийг хүсч байвал байгаль дэлхийдээ ойртож, агаар салхинд гараарай. Хүн, байгалийн шүтэлцээ л гайхамшгийг авчирна. МАТАР Ямар нэгэн аргаар эвгүй байдалд оруулж, сэтгэлийг тань хямраачихдаг хүмүүсээс зайгаа барь. Таны эмзэг, уян зөөлөн чанарыг өнгөрсөн сард хүмүүс хэт ихээр ашиглаж байжээ. Иймээс өөрийгөө сэргэлэн цовоо, зөвхөн өөдрөг зүйл ярьдаг хүмүүсээр хүрээлүүл. Та тэднээс урмын үг, сайшаал, магтаал сонссоноор хэрэгцээтэй аминдэмүүдээ авах болно. ХУМХ Хэдийгээр энэ сард бухимдах шалтгаан мундахгүй ч та бүү бууж өг. Асуудлаа тал дутуу орхилгүй, бүрэн гүйцэд шийдэхийг хичээгээрэй. Мөн гэр бүлийнхээ уур амьсгалд санаа тавьж, гэрэл гэгээ нэмэх арга хэмжээ ав. Тухайлбал, гал тогоогоо шинэчил, эсвэл тагтныхаа ханыг нурааж, өргөтгөл хий. Энэ бүхнийг эхлүүлэхэд тун ч таатай сар байна. ЗАГАС Та өөрийгөө элдвээр сорьж, аливаа боломжийг атгахыг хүсч байна. Хэдийгээр энэ нь сайн чанар ч бусдын үгийг авалгүй, зөвхөн өөрийнхөө үзэл бодлыг дагадаг муу зуршлаасаа татгалзаж сур. Эс бөгөөс таныг азгүйтэл хүлээж байна. Ойр дотны хүмүүсийнхээ зөвлөгөөг сайн сонсож, шийдвэрээ мэргэн гаргаарай.

Нийслэл guide зөвхөн НИЙСЛЭЛ хотод зарагдаж байгаа бүтээгдэхүүнүүдийг танилцуулäàã. Энэ хуудсан дээр тэмдэглэл хийгээд дэлгүүр хэсэх үедээ хөтөчөө болгоорой.

The Toy Store Хуудас 23

ХУД, Зайсан Скүэр их дэлгүүрийн II давхарт 91105468

Tube Home Хуудас 91

Хан-Уул дүүрэг, Алтай хотхоны урд RIVER STONE хотхон, 24б байр Мишээл экспо төв, Е-19 павильон “Далай ээж” захын урд байрлах Passage төв, I давхарт гэр ахуйн барааны дэлгүүр 91919311, 99859779, 326066

Эрдэнэт хивс Хуудас 42 Номингийн салбар дэлгүүрүүдээр 88082928, 96963390

Bagro Хуудас 5

/Баясах трейд/, Хүнсний супермаркетуудаар 70002211

Toyotа Хуудас 93

СБД, Олимпийн хороо, “Таван богд” ХХК үзэсгэлэнгийн танхим 94100199, 94001090

Мобиком /Samsung Galaxy S7/ Арын хавтас 2222, 1800-2222 www.mobicom.mn

Мину - Эх үрсийн онлайн дэлгүүр Хуудас 44 77000666 www.baby.minu.mn

Америк Outlet Хуудас 40 /өмд, пүүз, цамц, пальто, хүүхдийн өмд, цамц, ороолт, малгай, куртка/ БГД, Богд Ар хороолол, Америк Outlet СБД, Нарны зам, S Outletsийн эсрэг талд Union Building БГД, III, IV хороолол, Тумбааш төв СХД, Саппоро төв, Голомт банкны ард талд 90000012, 88021236, 99074325

ҮСЧИН, ÃÎÎ ÑÀÉÕÍÛ ÑÀËÎÍ label.m Гранд плаза, I давхар, Toni & Guy Label.m салон 70101090, 99070452, 99183183 10.00-20.00 Бя, Ням 11.00-20.00

Мимоса спа Баянгол дүүрэг, XVI хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, Макс центр III давхарт 7014-2222 Даваа – Ням 10:00-22:00 INNA LPG Beauty & Spa ХУД, XI хороо, Оргил шилтгээний зүүн талд Оргил стар хотхон, 57-A 70135566, 89665566 10-21, Бя,Ня-10-20, Даваад амарна Studio 410 СБД, Сүхбаатарын талбай, Сентрал тауэр, IV давхар, 410а тоот 77117171, 95228236 10.00-20.00 Бя 11.00-19.00

Hikari beauty salon СБД, Циркийн хажууд 1а байр 314696, 99062044 10.00-20.00 ИВ РОШЕ-1 ЧД, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, 76-1 /УИД-ийн баруун талд/ 327683 /захиалга/ ИВ РОШЕ-2 СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран Плаза худалдааны төвийн III давхарт 70117683 /захиалга/ ИВ РОШЕ-3 СБД, Сөүлийн гудамж Наран Молл худалдааны төвийн III давхарт 70137683 /захиалга/ Allure salon Улаанбаатар Их дэлгүүр, V давхарт 70137111 10.00-22.00 Grandeur beauty salon ХУД, XI хороо, Luxury Zaisan Village хотхоны үйлчилгээний байр

75755444 9.30-20.30 www.grandeurbeauty.mn Charming beauty /Bella Vista/ ХУД, XI хороо 77339999 10.30-20.30 Tokyo nail salon ЧД, III хороо, УИД-ийн ард 316225, 95905676 09.00-20.00 Michelle’s nail studio ЧД, I хороо, Бодь цамхагийн баруун талд 70109088 09.00-21.00 Хүрлээ ЧД, Алтай төв, V давхар 323048 10.00-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00 Baigal Beauty & Spa center СБД, V хороо, Голомт хотхон, Шинэ Монгол өргөө худалдааны төв 336688 10.00-22.00 Сарнайх СБД, Чин Ван Ханддоржийн гудамж 312112 Matrix salon ХУД, XI хороо, Замчдын гудамж, Оргил супермаркет 50061188 10.00-20.00 Бя, Ня 11.00-19.00

PC mall 4 БЗД, Намъянжүгийн гудамж, Шөнийн захын урд корпуст 75753536 11.00-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00 Dell center СБД, Энхтайваны өргөн чөлөө, Компьютер ланд төвийн зүүн талд 70133535 IT Zone Компьютерийн их дэлгүүр Сөүлийн гудамж, I сургуулийн замын зүүн урд, М-Си-Эс Плаза төвийн I давхарт 312424, 311915 10.00-19.00 Бя, Ня 11.00-16.00 Сони төв ЧД, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, 76-1 /УИД-ийн баруун талд/ 320218 10:00-21:00 Бя, Ня 10:00-20:00 World of Electronics-1 СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран Плаза худалдааны төвийн II давхарт 315738 10:00-20:00 World of Electronics-2 СБД, Сөүлийн гудамж Наран Молл худалдааны төвийн I давхарт 320218 10:00-21:00

ÄÝËÃ¯¯Ð

Wella salon БГД, II хороо, ТБД андуудын урд талд 99185267 10.30-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00 Vidal salon СБД, II хороо, Улсын циркийн баруун талд 311004 09.30-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00

ÝËÅÊÒÐÎÍ ÁÀÐÀÀÍÛ ÄÝËÃ¯¯Ð PC mall 1 СБД, VI хороо, Хүнсний IV дэлгүүрийн замын эсрэг талд 311644, 70133535 10.00-20.00 Бя, Ня 10.30-19.00 PC mall 2 СБД, Энхтайваны өргөн чөлөө, Голомт банкны картын төвийн замын эсрэг талд 70123535 11.00-20.00 Бя, Ня 11.00-19.00 PC mall 3 БГД, III, IV хороолол, Парадоксын баруун талд 70143535 11.00-20.30 Бя, Ня 11.00-20.00

Top Mebel

БЗД, I хороо, Токиогийн гудамж 11-456155 www.topmebel.mn Наран Молл худалдааны төв СБД, Сөүлийн гудамж-42/1 70136918 09:30-21:30

Petit Bateau

СБД, VIII хороо, Сэнтрал Тауэр, II давхар 77112888 facebook/Petitbateau Sod’s Boutique СБД, Алтай оффис цамхаг, II давхарт 70141744

Ariunaa Suri Хан-Уул дүүрэг, IV хороо, Вива Сити N4 77220101 www.ariunaasuri.com contact@ariunaasuri.com facebook/ariunaasuri

Toy Store ХУД, Зайсан Скуэр худалдаа үйлчмлгээний төв, II давхар 91105468 www.thetoystore.mn Наран Плаза худалдааны төв СБД, Энхтайваны гүүрний баруун талд 70116918 10:00-21:00 Бя, Ня 10:00-20:00 НАРАН ПОЙНТ ЧД, Хувьсгалчдын гудамж-9 /Байгалийн түүхийн музейн баруун талд/ 326435 10:00-20:00 Бя, Ня 11:00-18:00 Todos Baby Хан-уул дүүрэг, 4-р хороо, Яармаг 17110, “Вива сити” хороолол, 3-15 байр 77332220, 88102220

Аянчин Аутфиттерс ХХК Аялал, ан агнуур, загасчлалын хэрэгсэл, гутал хувцасны төрөлжсөн дэлгүүр ХУД, II хороо Чингисийн өргөн чөлөө 201/3 /Бармашийн замын эсрэг талд/ 70119211, 319211 Өдөр бүр 10:00- 21:00 ayanchin@magicnet.mn www.ayanchin.mn

UGG Australia Flagship store Сентрал тауэр, II давхар 77112611 Өдөр бүр 10:00-20:00 www.ayanchin.mn

Prosum Чингэлтэй дүүрэг, I хороо, Энхтайвны өргөн чөлөө, Экспресс тауэр, 1502 тоот 77117070 Cарнайх ХУД, XI хороо, Бурхантай хөшөөний уулзвар 70111727

Говь /Төв/ ХУД, Үйлдвэрчний гудамж, III хороо 343677 Говь /Монгол кашимер дэлгүүр/ СБД, Чингисийн өргөн чөлөө-3, I хороо, Үндэсний Соёл амралтын хүрээлэн 329202 Говь /Смарт/ БГД, Өргөө кино театрын урд талд 365705 Говь /Төв шуудан/ СБД, Сөүлийн гудамж, Төв шуудангийн урд талд 320303 Оргил ХУД, XI хороо, Оргил худалдааны төв 77303034 09.00-22.00 Euro home БЗД, IV хороо, XV хороолол Жанжин Лхагвасүрэнгийн гудамж, 34 дүгээр байр, 1 тоот 91996612 91996614 91996615

Скай их дэлгүүр ХУД, II хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, 59-61 Скай Хайпермаркет 349191 Би-Марше СБД, IX хороо, Улаанбаатар их дэлгүүр 70111694 10.00-21.00 Maxmall их дэлгүүр Энх тайвны өргөн чөлөө 35, Баруун 4 зам 70122323

“ГОЁО” ХХК ХУД, II хороо, 19 дүгээр хороолол, Ажилчны гудамж, Гоёо ХХК-ний байр 77115454, 77115151 www.goyo-cashmere.com

Art of fashion ХУД, XV хороо, Гэгээнтэн цогцолбор 75555959 Ханбүргэдэй их дэлгүүр БГД, II хороо, Төмөр замын эмнэлэгийн зүүн талд 367054 10.30-20.00 Бя, Ня 11.00-19.00 ЛИНОС ВЭЛТ Герман тоглоомын дэлгүүр Гранд Плаза IV давхар, 4.7D 70121070, 99080975 10:00-21:00 info@linoswelt.mn, www.linoswelt.mn

ÝМНЭЛЭГ

Multiverse studio & Futuristic type ХУД, XV хороо, Махатма Гандигийн гудамж, Төв цэнгэлдэх Х хаалга 88606960

Скай их дэлгүүр БЗД, I хороо, Токиогийн гудамж 46, Чингис Зочид Буудлын Б Корпус 319090

Интермед эмнэлэг Чингисийн өргөн чөлөө, Хан-Уул дүүрэг, Богд хааны ордон музейн хойно, АПУ ХК-ийн зүүн талд 77011111 www.intermed.mn twitter/intermed_mn facebook/intermedmongolia.imc

88 ÁÀÍÊ Голомт /Төв/ ЧД, I хороо, Бодь цамхаг 311971 09.00-18.00 Хас /Төв/ СБД, VIII хороо, Ерөнхий сайд Амарын гудамж, өөрийн байр 313202 09.00-20.00 Голомт /картын төв/ ЧД, II хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө 311971 09.00-20.00 Бя, Ня 10.00-18.00

The Ivy Lounge СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж, The Ivy рестораны I давхарт 76111176, 96031111 18.00-00.00

The Ivy Cafe ХУД, II хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, Капитал Хаус, I давхар 70071000 08.00-18.00

ÇÎ×ÈÄ ÁÓÓÄÀË Sunjin Grand БЗД, XIII хороо, Энхтайваны гудамж 457711, 462255 24 цаг Чингис БЗД, I хороо, Токиогийн гудамж 313380, 70000099 24 цаг Баянгол СБД, I хороо, Чингисийн өргөн чөлөө 312255, 312653 24 цаг

¯¯ÐÝÍ ÒÅËÅÔÎÍÛ ¯ÉË×ÈËÃÝÝÍÈÉ ÒªÂ¯¯Ä Скайтел /Төв/ СБД, I хороо, Баянгол зочид буудлын баруун талд 319191 09.00-19.00 Бя, Ня 10.00-15.00 Юнител БГД, II хороо, Үндсэн хуулийн гудамж 24, Рокмон бюлдинг, Үйлчилгээний төв байр, I давхарт 328888, 1414, 328893 09.00-19.00 Бя, Ня 09.00-19.00

ÌÀÑÑÀÆ, ÑÏÀ, ÑÀÓÍ THANN SPA-1 СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран Плаза төвийн III давхарт 70107683 /захиалга/ THANN SPA-2 СБД, Сөүлийн гудамж, Наран Молл худалдааны төвийн IV давхарт 70127683 /захиалга/ Говь цогцолбор БГД, VII хороо, IV хороолол 301033 24 цаг

ÐÅÑÒÎÐÀÍ, ÏÀÁ

The Ivy Restaurant СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж 331127, 331126 12.00-00.00

Их Монгол СБД, Сөүлийн гудамж, Циркийн зүүн талд 320450, 331206 12.00-00.00 Их Монгол 2 ХУД, Вива сити хороолол, N24 76100376 12.00-00.00 Irish pub СБД, I хороо, Сөүлийн гудамж 330993, 336666, 330994, 330995 11.00-23.00 АТА Ресторан ЧД, IV хороо, Анкарагийн гудамж 19А байр 322931 10.00-22.00

Кафе Жот ресторан Баянгол дүүрэг, XVI хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, Макс центр V давхарт 7014-1111 07:00-22:00

ЭДЖ бар Баянгол дүүрэг, XVI хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, Макс центр XVII давхарт 7014-1111, 99123802 Да – Ба 17:00-24:00 Бя – Hя 11:00-24:00 Eterna restaurant Өглөөний цай 08.30-10.30 Өдрийн хоол 12.00-15.00 Баянзүрх дүүрэг, III хороо, Английн ЭСЯ-ны ард 77001177 Да-Ба 08.00-24.00 Бя 11.00-23.00 Нямд амарна

Red Dot Cafe ХУД, III хороо, River Stone хотхон, 24A байр 76100176 12.00-21.00 Gusto restaurant СБД, Улсын их дэлгүүрээс Цирк орох замд, Сайд Б.Цэрэндоржийн хөшөөний зүүн талд 70006969, 70006996 Le Bistrot Francais restaurant Засгийн газрын ордны ард, МУИС-ийн III байрны эсрэг талд 320022 9.00-22.00 Бя, Ня 10.0022.00 Sesis Coffee shop БГД, II хороо, Гранд плаза 70112620 09.00-21.00 Сараана БГД, II хороо, Гранд плаза, I давхарт 70113355 09.00-22.00 Cosy cafe & pub Яармаг, “Шинэ гэр” хорооллын М-19 байрны I давхар 77111088 UBean Coffee House Баянзүрх дүүрэг, 13-р хороолол, Шинэ зам дагуу, Дамдинсүрэнгийн гудамж, 32-2 9638-2326, 9115-6510 Дав, Мяг, Пүр, Баа, Бям 8.30-20.00 Лха 12.00-20.00 Bugis coffee and dreams СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, III давхарт 70117022 08.00-24.00 Бя, Ня 10.00-24.00 Biwon Korean restaurant СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, III давхарт 77400400 11.00-24.00 Square grill pub СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, III давхарт 313355 08.00-24.00 Бя, Ня 10.00-24.00 Sky Lounge СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, XVII давхарт 310707 11.00-24.00 Rio grande lounge ХУД, XI хороо, Бурхантай хөшөөний эсрэг талд, Bella Vista Хотхон 77440505 07.30-24.00 Бя, Ня 10.00-23.00 Irish castle ХУД, XI хороо, Green Villa хотхоны баруун талд 77309500 09.00-24.00

89 Thai express СБД, I хороо, Энхтайваны гүүр, Наран Плаза цамхаг 70113541 11.00-24.00 New York New York СБД, I хороо, Энхтайваны гүүр, Наран Плаза цамхаг 70114540 Lavazza /УИД/ ЧД, III хороо, УИД-ийн I давхарт 99098110 09.00-22.30 VERANDA СБД, I хороо, Жамъяан гүний гудамж 330818 12.00-24.00 The Bull-1 СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж, Брау хаусын урд талд 70110060, 99112025, 70111212 11.30-22.00 Tulpe restaurant and coffee house ЧД, 4-р хороо, Баруун сэлбийн гудамж, 51/А байр “Хишиг” төвийн 1 давхарт 70122277, 93099901 Да-Ба 09:22 Бя 10:20 California СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж, 319031 08.00-24.00 Бя, Ня 09.00-24.00 Сөүл ресторан СБД, II хороо, хуучнаар Хүүхдийн парк дотор 329709 12.00-22.00

B room cafe Жаргалан хотхон, B production-ы I давхарт 77275555, 99013911 9.00-24.00 Bossam House Korean restaurant СБД, IV хороо, хүнсний 50 дугаар дэлгүүрийн баруун талд 325240 10.00-24.00

London and Irish pub ХУД, IV хороо, Viva City хотхон, N18, N19 77100707 Ti-amo СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж 70112422 08.00-22.00 Modern Nomads – Салбар I Бага тойруу, Метромолын урд талд 318744 11.00-24.00 11.00-23.00 Modern Nomads – Салбар II Соёлын төв өргөөний хойд талд, Үнэн сонины байр 70120808 09.00-24.00 11.00-23.00 Modern Nomads - Салбар III Байгалийн түүхийн музейн зүүн талд, СБД-ийн Тамгын газрын урд. 330633 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-21.00 Modern Nomads - Салбар V Бага тойруу, XIII байр (Golden pen бичиг хэргийн дэлгүүртэй байр) 7011 0505 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-21.00 bd’s Mongolian Barbeque Ресторан Сөүлийн гудамж -9, Өгөөж үйлдвэрийн зүүн талд 311191 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-23.00 UB Jazz Club Өдөр бүр 21.00 цагаас жазз хөгжмийн амьд тоглолттой. БГД, I хороо, Кёкүшю цамхагийн баруун талд 39 дүгээр байр 91919011, 91929011 11.00-24.00 DOUBLE SHOT Coffee & Cocktail ХУД, XV хороо, “Хурд” хотхон 7711-2662 Да-Ба 08:00-24:00 Бя 10:00-24:00 Ня 10:00-23:00 /doubleshot.mn

Maggiano СБД, Жамъяан гүний гудамж, Гранд оффис, I давхар 99098822, 320905 11.00-23.00 Бя, Ня 11.0021.00

Cozy Nomads Restaurant & Home Decor Зайсангийн гудамж-52, Сарнайх супермаркетийн баруун талд. 344001 11.00-24.00 Бя, Ня 10.00-23.00

Black Pearl СБД, VI хороо, Ерөнхий сайд Амарын гудамж, Спортын төв ордны урд талд 70110506 08.00-23.00

Феличита итали ресторан Байгалийн Түүхийн Музейн зүүн талд 319009 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-21.00

Mr.Wang БЗД, I хороо, Чингис зочид буудал, I давхарт 319920 10.00-22.00

Кавказ Ресторан Улсын циркийн чанх зүүн талд, Капитрон банкны урд. 77119900 11.00-24.00 Бя, Ня 11.00-23.00

Ti-amo Coffee shop БЗД, I хороо, Скай худалдааны төв 322002 10.00-20.30

Salm Brau Pub Модерн Номадс- I рестораны зүүн талд, Хаан Гэр Грилл ресторан, II давхар 77118855 12.00-24.00 Wine house СБД, I хороо, Баянгол зочид буудал, I давхарт 312255, 99115405 10.00-23.00 Scotch House Хан-Уул дүүрэг, I хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, өөрийн байр 345828, 94995828 11.00-24.00 Bojangles СБД, II хороо, Тээвэрчдийн гудамж, Жигүүр гранд оффис I давхар 325830 09.00-24.00 “Батько Опанас” ресторан БЗД I хороо Токиогийн гудамж-2, “Серж Эксклюзив хаус” II, III давхар 453716 “Милая” кафе ХУД I хороо Чингисийн өргөн чөлөө, Шинэ өглөө цогцолборын байр-23 345086 “Гжель” ресторан БЗД, 13 дугаар хороо, Жуков -55, “Торговый дом” үйлчилгээний төв 468266 Broadway ЧД, I хороо, Мөнгөн завьяагийн хажууд 331123 11.00-24.00 Broadway БГ, IV хороолол, Гурван билиг оффис 360099 11.00-24.00 Shilla солонгос хоолны ресторан СБД, I хороо, I сургуулийн урд талд 91192231 10.00-22.00 Harry’s pub БЗД, XIII хороо, Сүнжин гранд зочид буудал 70151111 15.00-24.00 Pharos restaurant БЗД, XIII хороо, Сүнжин гранд зочид буудал 70151111 12.00-22.00 Gate СБД, VI хороо, IV дэлгүүрийн баруун урд 332009 10.00-23.30

ÑÓÐÃÀËÒ Нээлттэй Хаалга Сан ЧД, 2-р дөчин мянгат, Мандухай зочид буудлын урд, 12-р байр 1 давхар 314538, 99223300, 99113152 9.00-18.00

90 Maestro music school БГД, II хороо, Grand Plaza цогцолбор, XIV давхар, 1401 тоот 70117737, 70113398

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄ Á ËÄÀÐÆÓÓËÀÕ ÒªÂ Мандал Иог ХУД, Богд Хааны музейн урд, Оргил шилтгээн, III давхарт 326377, 96047987 07.30-20.00 Нийслэл Фитнесс ХУД, I хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, АПУ ХК-ийн зүүн талд 96608811, 89848448, 91118910 08.00-23.00 Бя 10.00-20.00 Нямд Амарна Aqua fitness СБД, Токиогийн гудамж, Чингис зочид буудлын I давхарт 99099789, 70001221

ÀÌÐÀËÒÛÍ ÃÀÇÀÐ

Аянчин Фоор Сийзонз Лодж ХХК Налайх дүүрэг, VI хороо Эрээний адаг /Тэрэлжийн гүүрнээс хойш 9 км-т/ 99094539, 93032323 reservation@ayanchinlodge.mn www.ayanchinlodge.mn Онцлог: Тэрэлжийн үзэсгэлэнт байгальд, нийслэлээс 52 км-ийн зайд оршдог. Жилийн дөрвөн улирлын турш амрагчдыг хүлээн авч, тав тухтай үйлчилгээг санал болгоно.

ÎÍÃÎÖÍÛ ÁÈËÅÒ ÁÎÐËÓÓËÀÕ ÒªÂ

Air service Mongolia СБД, Сөүлийн гудамж, Түшиг төвийн II давхар 322000, 326000 Да-Ба 9.00-18.00 Бя 10.00-15.00 fb: AIR SERVICE MONGOLIA LLC

Air trans СБД, VI хороо, Бага тойруу-IX 303030, 313131, 323232, 333333 09.00-18.00 Бя, Ня 10.00-16.00 Airlink СБД, Сөүлийн гудамж, I хороо, 61с байр 1818, 70141818 Air Market Ticketing Agency СБД, I хороо, Төв шуудангийн чанх урд 325050, 325050 09.00-22.00 Бя, Ня 10.00-15.00

ÁÓÑÀÄ Pearl Art Gallery СБД, VI хороо, Тээвэрчдийн гудамж 99193223 09.00-17.00 Наран моторс СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран Плаза худалдааны төвийн I давхарт 333131 10:00-18:00 Бя 10:00-15:00 Majestic номын дэлгүүр ЧД, III хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, УИД-ийн V давхарт 313232 08.30-22.30 Бя, Ня 09.00-22.00 Hi Fi records СБД, IV хороо, Хүнсний 50 дугаар дэлгүүрийн баруун талд 333555 11.00-21.00 Цагаан дариум арт галерей ХУД, XI хороо, Бурхантай хөшөөний эсрэг талд, Bella Vista Хотхон 77114545 10.30-18.30

ӨНГӨ ЗАГВАРЫН ӨРГӨН СОНГОЛТ Малайзын Tube Home брэндийн, загварын өргөн сонголттой, тав тухтай, зай бага эзэлдэг, өргөн, нарийн, 2-3 давхар ширээ, шургуулгатай орнуудыг зарж байна.

Хаяг: Мишээл экспо төв, Е-19 павильон - Хан-Уул дүүрэг, Алтай хотхоны урд RIVER STONE хотхон, 24б байр - “Далай ээж” захын урд байрлах Passage төв, I давхарт гэр ахуйн барааны дэлгүүр Утас: 91919311, 99859779, 326066

ò¿ãýýëòèéí öýã Ãîî ñàéõíû ñàëîí

Toni & Guy Charming beauty /Irish/ Charming beauty /Bella Vista/ Хүрлээ салон Байгаль салон Сарнайх салон Matrix salon /Оргил супермаркет/ Michelle’s Nails Salon Inna salon Kryolan LLC Tsemee’s salon

Ýëåêòðîí áàðààíû äýëã¿¿ð PC mall /IV дэлгүүр/ PC mall /Центрпойнт/ IT Zone /Центр пойнт/

¯¿ðýí òåëåôîíû ¿éë÷èëãýýíèé òºâ Скайтел /Төв/ Скайтел /Тэнгис/ Юнител /Төв/

Äýëã¿¿ð

MaxMall Cарнайх /Зайсан/ Sky их дэлгүүр Ханбүргэдэй их дэлгүүр Tube Home Аянчин

Áàíê

Голомт банк /Төв/ Голомт банк /Картын төв/ Голомт банк /Хүүхдийн 100/ Голомт банк /Хувийн банк/ Хас банк /Төв/ Худалдаа хөгжлийн банк /Сансар/

Çî÷èä áóóäàë Чингис Баянгол Туушин Kempinski Shangri-La

Ðåñòîðàí

The Ivy Restaurant The Ivy Lounge The Ivy Cafe Их Монгол Gusto Restorante

Модерн Номадс 1, 2, 3, 5 Salm Brau pub Кавказ ресторан Cozy Nomads Felicita restaurant bd’s Mongolian barbeque restaurant Irish pub Biwon Korean restaurant /Central tower/ Square grill pub /Central tower/ Sky Lounge Rio grand lounge /Bella Vista/ Thai express New York New York VERANDA B Room cafe California /Дүнжингарав/ Britti Grey Rock Salt Сөүл ресторан Laviva Le Bistrot Francais Sesis Coffee shop /Гранд плаза/ Сараана /Гранд плаза/ Ti-amo Coffee shop /Sky худалдааны төв/ Ti-amo /Платинум худалдааны төв/ Wine house /Баянгол зочид буудал/ Silkroad Turning Point Батько Опанас Милая кафе Гжель Broadway /Мөнгөн завьяа/ Broadway /III хороолол/ Broadway /Талбай/ GATE Oriental Treasure Mon Bakery Akamaru The Coffee Bean & Tea Leaf /1,2,3/ Shibuya Azzuro Scotch House Namaste Le Triskell Helmut Sacher’s caffe Ubean

91009232, 70122010

UB Jazz club Tom’n Toms /Зайсан скүэр/ Asiana Eterna Кино кафе Peaberry specialty coffee house Salm Pub & Bar Double Shot /Хурдын байр/ Double Shot /А.Амарын гудамж/ Asian Hot Pot Restaurant

Áÿëäàðæóóëàõ òºâ Нийслэл фитнесс Aqua фитнесс Мандал Йог Эрхэт баясангуй төв

Îíãîöíû áèëåò áîðëóóëàõ òºâ

Air trans /Их дэлгүүрийн эсрэг талын салбар/ Aero Mongolia /Онгоц дотор/ Air market /Төв/

Амралтын газар Soyol Wellness center Аянчин Лодж

Áóñàä

НАЖГ Оюу Толгой АПУ UB Songdo эмнэлэг Бишрэлт плаза Orient plaza Hi-Fi records 976 art gallery Шидэт од шүдний эмнэлэг Kia showroom Big bowling Baskhuu implant clinic Zig Zag /Доктор авто сүлжээний салбарууд/ Говь цогцолбор /Хороолол/ Grand Med эмнэлэг Bella Vista Town Embassy Residencies SOS medical center Интермед эмнэлэг Чингис хаан нисэх буудал Air service Mongolia

Урьдчилгаа төлбөр

Төгрөг

Ам.Доллар

Зээлийн хугацаа

Төгрөг

Ам.Доллар

10%

1.75%

1.20%

49-60 сар

1.75%

1.20%

11%-20%

1.70%

1.15%

37-48 сар

1.70%

1.15%

21%-30%

1.65%

1.10%

25-36 сар

1.65%

1.10%

31%-49%

1.60%

1.05%

13-24 сар

1.60%

1.05%

50-с дээш

1.55%

1.00%

12 хүртэл сар

1.55%

1.00%