“Zonder zelfstandigen werkt het niet”

2024 is een verkiezingsjaar. Op 9 juni worden de Europese, federale en regionale verkiezingen georganiseerd én op zondag 13 oktober vinden de provincieraads-, gemeenteraadsen districtsraadsverkiezingen plaats. Ook tijdens deze turbulente tijden wil UNIZO de ondernemer zo goed mogelijk vertegenwoordigen op alle niveaus. Daarom trappen wij onze verkiezingscampagne al af, want zonder ondernemers werkt het niet.

De maatschappelijke uitdagingen in deze veranderende wereld zijn talrijk, complex en kunnen enkel via samenwerking aangepakt worden. Net daarom werkte UNIZO, in samenwerking met ondernemers, zeven speerpunten uit voor een positief lokaal ondernemersklimaat. UNIZO deed ter versterking van deze speerpunten ook een enquête bij haar leden. Wat vinden zij van het huidige beleid én wat moet er veranderen in de toekomst?

Uit de resultaten van de enquête blijkt dat er nog veel ruimte is voor verbetering. Aan de hand van de resultaten, de speerpunten en vanuit ons waardenkader – duurzaamheid, innovatie, samenwerking, klantgedrevenheid en ondernemingszin – willen we samen met kandidaat-bestuurders werken aan een duurzaam ondernemersklimaat.

Speerpunt 1: Neem de lokale ondernemers au sérieux

Lokale ondernemers hebben vaak het gevoel dat de gemeentelijke diensten geen rekening houden met hun besognes. In eerste plaats moeten gemeenten en steden zorgen voor duidelijkheid. Ze kunnen bijvoorbeeld een performant digitaal systeem voorzien, maar ook mogelijkheid tot menselijk contact die afgestemd is op ondernemers. Voor lokale bestuurders is het vooral belangrijk om meer te luisteren naar lokale ondernemers én in te zetten op een goede gemeentelijke dienstverlening.

Slechts 56% van de ondernemers die deelgenomen hebben aan de enquête zijn min of meer tevreden over de samenwerkingen met de gemeente. 1 op 8 is zelfs totaal niet tevreden over de samenwerking met de gemeente. Een van de respondenten zei: “Door het bestuur wordt meer gefocust op grote en innovatieve ondernemingen. De klassieke ondernemers krijgt minder aandacht en wordt eerder getolereerd, maar zeker niet actief betrokken of gesteund.”

Verder vinden 60% van de ondernemers bijvoorbeeld dat het algemeen leefklimaat in hun gemeente erop achteruit is gegaan, voor ongeveer 25% is dit zelfs zeer sterk. Zo antwoordt een ondernemer bijvoorbeeld dat de algemene teneur in zijn stad eerder ondernemersonvriendelijk is: “Sommige ondernemers (vooral grote ketens) worden bevoordeeld ten koste van de kleine ondernemers.”

Ook weet 48% van de ondernemers niet waar ze kunnen aankloppen met hun ondernemersvragen. Zo zijn de diensten van de gemeente niet vlot bereikbaar en is er geen centraal aanspreekpunt, volgens één van de respondenten. Een andere ondernemer merkt op dat er geen ambtenaar voor ondernemerszaken bestaat: “Op verzoek van UNIZO is daar nu een vacature voor uitgeschreven.”

Ondernemers geven de meeste opmerkingen over de onbereikbaarheid van diensten, de gebrekkige afstemming tussen verschillende diensten en de lange looptijden of duurtijden om antwoorden te verkrijgen (ook bij vergunningsaanvragen). Uit de enquête blijkt dat gemiddeld 45% van de ondernemers problemen hebben ervaren bij het aanvragen van een vergunning of subsidie. “Ik vind dat er op vlak van vergunningen, bouw- en milieuregelgeving een grondige sanering moet komen. En dat er van elke nieuwe wetgeving sinds 2004 slechts 10% van de werklast voor architecten en overheden overeind mag blijven. Dat kan perfect”, weet een ondernemer.

Ook hebben veel ondernemers de indruk dat er restrictief gewerkt wordt in plaats van dat er constructief (mee) gezocht wordt naar oplossingen. “Ruimtelijke ordening staat te ver van de ondernemer af. De mensen werken er tegen hun goesting. Altijd negatieve commentaar, nooit adviserend over hoe je het dossier beter aan zou pakken. Ze laten je gewoon dossiers indienen terwijl ze vooraf weten dat ze het dossier gaan afkeuren”, klaagt een ondernemer.

Speerpunt 2: Zorg ervoor dat dienstverleners, leveranciers en consumenten de zaken/praktijken/bedrijven vlot kunnen bereiken

Ook mobiliteit is een belangrijke pijler wanneer we spreken over ondernemerschap-versterkend beleid. Met een mobiliteitsbeleid aangepast op alle modi én evenwichtige, doordachte circulatieplannen, kunnen gemeentes en steden ondernemers steunen. Ook een duidelijk parkeerbeleid met aangepaste regels voor zorgverstrekkers en technici die dringende interventies moeten uitvoeren, kunnen ervoor zorgen dat ondernemers zich meer thuis voelen in de gemeente.

Iets meer dan de helft van alle respondenten (56%) vindt dat er prioritair iets aan de mobiliteit in hun stad of gemeente moet verbeteren. Volgens 43% van de ondernemers kunnen klanten, cliënten of leveranciers hun onderneming niet vlot bereiken. In centrumsteden signaleert zelfs 60% van de respondenten dit probleem. Bij ondernemers die zelf op de baan gaan ligt dat cijfer iets lager.

Verschillende ondernemers klagen over het gebrek aan parkeergelegenheid. Een van de respondenten vindt zo bijvoorbeeld dat een (betalende) parkeerkaart voor ondernemers met een zaak binnen de stad écht een must is. Een andere ondernemer vindt dat gemeentes meer moeten inzetten op openbaar vervoer, (deel-)fietsen en autodelen: “Een autoluwe stad is veel aangenamer om te leven en te werken.” Nog iemand anders noteerde dat het circulatieplan niet goed is aangelegd waardoor het soms bijna onmogelijk is om een handelszaak of onderneming te bereiken, zeker in het centrum. Een andere respondent vindt dat er teveel wegenwerken tegelijkertijd plaatsvinden: “Je valt van de ene in de andere wegomleiding.” Ook betere aanduidingen om werken vlotter te laten verlopen vinden handelaars en ondernemers belangrijk.

Speerpunt 3: Geef de ondernemers waar voor hun belastinggeld

Faire fiscaliteit is een stokpaardje voor UNIZO. Dit houdt in dat er rekening gehouden wordt met de draagkracht van de onderneming. Deze is ook administratief eenvoudig en voorspelbaar én wordt niet ervaren als een pestbelasting. Gemeenten en steden kunnen steeds in overleg gaan met UNIZO om een wijziging in het belastingreglement te bespreken.

Ondernemers beoordelen lokale belastingen het minst positief. In gemeentes vindt 60% dat ze geen waar voor hun geld krijgen, en in centrumsteden vindt maar liefst 78% van de ondernemers dat. Volgens een respondent worden kleine kmo’s, die voor leefbaarheid zorgen in de binnenstad én daarbovenop ook nog eens transportarme werkgelegenheid creëren, wegbelast. Een ondernemer vertelt: “Belastingen betaal je om een goede dienstverlening te krijgen, niet om het overschot van ambtenaren te betalen die ondernemers bestoken met vragen, statistieken en dergelijke, waardoor ze geen tijd meer krijgen om te ondernemen.” Een andere ondernemer vult aan dat de belastingen prestigegericht zijn en helemaal niet ten dienste staan van de plaatselijke ondernemer of bewoner. Lokale ondernemers sporen hun besturen aan om meer in te zetten op een zero-based budget waarbij men enkel uitgeeft wat men verdient.

Speerpunt 4: Adviseer en ondersteun de ondernemers die willen werken aan energiebesparing en klimaatacties

Energie is voor veel ondernemers een belangrijke kostenpost. De energietransitie is volop aan de gang. Daarbij krijgt groene energie een steeds groter aandeel in de energiemix. De meeste gemeenten hebben het lokaal energie- en klimaatpact ondertekend waarbij ze zich engageren om de energie-uitstoot significant te verminderen. Gemeenten kunnen hun lokale ondernemers ondersteunen in hun energietransitie én om energie te besparen.

Een grote meerderheid van de ondernemers (87%) vindt dat werken aan energiebesparende maatregelen of klimaatacties relevant is voor hun situatie, maar de helft van de ondernemers is van mening dat hun stad of gemeente geen inspanningen levert om hen hierin te adviseren. Slechts 20% van de respondenten is tevreden over de financiële ondersteuning om dan ook daadwerkelijk actie te ondernemen. “Ik heb nog geen enkele subsidie gezien waar ik recht op zou hebben. De (bewust georganiseerde) drempels om ondernemingen vooral uit de boot te laten vallen, vallen op ons”, legt een ondernemer uit. Een andere ondernemer vindt dat de gemeente zelf het goede voorbeeld moet geven en energiebesparende renovaties moet uitvoeren aan hun patrimonium.

Speerpunt 5: Winkelhier, ook voor overheidsopdrachten

Winkelhieren of het promoten van lokaal shoppen blijft een speerpunt. Het is belangrijk voor de lokale gemeenschap, want wanneer lokale ondernemers de kans krijgen om goederen en diensten te leveren aan hun gemeente of stad, wordt de lokale economie, lokale tewerkstelling en het sociaal weefsel versterkt. Zo sponsorde 80% van de zelfstandigen de voorbije jaren een lokaal initiatief en steunde 2 op 3 een lokale sportvereniging of -wedstrijd, met een gemiddeld jaarlijks bedrag van €1.559.

Opvallend is dat 30% van de respondenten in gemeenten en ongeveer 40% in centrumsteden geen idee heeft of er gewinkelhierd wordt door hun stad of gemeente. Slechts 55% van de ondernemers is van oordeel dat hun stad of gemeente effectief winkelhiert. Een ondernemer laat weten: “Wij hebben ons al een paar keer kandidaat gesteld om een schilderproject uit te voeren voor de gemeente. Ten eerste vind je nergens terug wanneer er uitbestedingen zijn. Ten tweede vergelijkt de gemeente de prijzen én kiezen ze uiteindelijk de goedkoopste. Er wordt zelfs niet gekeken naar welke materialen al dan niet gebruikt worden.” Een andere ondernemer zegt: “Wanneer er werken uitgevoerd moeten worden, gebeuren deze grotendeels door firma’s van buiten de gemeente. Er worden zelfs geen offertes aangevraagd over de betreffende werken.” Gemeentebesturen zouden dus duidelijker moeten communiceren over hun overheidsopdrachten of databases moeten aanleggen van geïnteresseerde ondernemers.

Ook moeten er ruimere criteria gehanteerd worden, zoals bijvoorbeeld service na verkoop, gebruikte materialen en dergelijke meer.

Speerpunt 6: Investeer in bloeiende kernen omdat daar ook gewerkt wordt en creëer ruimte voor productiebedrijven

Lokale besturen moeten inzetten op bedrijvige kernen. Door in te zetten op een multifunctionele kern, leegstand aan te pakken, partnerships aan te gaan met ondernemer én het ondernemerschap te stimuleren, kunnen gemeenten voor een bloeiende gemeenschap zorgen waar ondernemen, ontspannen en wonen samenkomen.

Het onderzoek toont aan dat 80% van de ondernemers denkt aan een uitbreiding van zijn zaak/praktijk/onderneming, maar 58% van hen ziet geen tot weinig mogelijkheden om die plannen ook daadwerkelijk in realiteit om te zetten. De knelpunten zijn voornamelijk een gebrek aan lokaal beleid om het probleem van langdurige leegstand structureel aan te pakken, de duurtijd om vergunningen te verkrijgen, de rol van projectontwikkelaars, een ongepast aanbod voor de concrete noden van de ondernemers en de prijs van de gronden of panden. Volgens een ondernemer die een rijschool uitbaat, is het onmogelijk geworden om geschikte oefenterreinen te vinden door de voorwaarden verbonden aan tewerkstelling, bebouwing of ontharding. “Gemeentes moeten jonge starters een platform bieden, waarbij ze een soort tijdelijke pop-up kunnen maken in leegstaande panden”, biedt een ondernemer als oplossing aan.

Speerpunt 7: Neem initiatieven die de ondernemers helpen hun vacatures in te vullen

Werkkrachten zijn schaars. De krapte op de arbeidsmarkt laat zich op alle niveaus nog altijd volop voelen. Tegelijkertijd zien we dat heel wat potentiële werknemers niet actief zijn op de arbeidsmarkt. Lokale besturen kunnen, samen met lokale actoren, die potentiële doelgroep mee ontsluiten. Samen kunnen ze zorgen voor een warme overdracht naar VDAB wanneer de doelgroep klaar is om de arbeidsmarkt te betreden.

De meerderheid van de respondenten (60%) waarvoor het arbeidsmarktbeleid relevant is, is tevreden over de inspanningen van hun gemeente of stad. Het valt wel op dat 20% van de ondernemers geen idee heeft of hun gemeente of stad iets onderneemt op dit vlak. Ondernemers reageren vaak dat de gemeente of stad meer moet investeren in kinderopvang en mobiliteit om aantrekkelijker te zijn voor werknemers.

Laat jouw stem horen!

De komende weken en maanden worden deze speerpunten samen met onze sectororganisaties en de UNIZO lokale ondernemersverenigingen verder uitgewerkt.

Wil jij ook jouw stem laten horen? Vul dan zeker de enquête in!