executive
6 min
1/6
Nieuwsbrief voor bestuurders | 17 | Donderdag 1 november 2012 | www.zorgvisie.nl
Uw kennispartner in de bestuurskamer
benchmark
rapporten
Foto: ANP/Robin Utrecht
Leven vrouwen eindigt in eenzaamheid Vrouwen nemen van de totale zorguitgaven circa zestig procent voor hun rekening. Ze maken een aanzienlijke kans om als vereenzaamde alleenstaande vrouw met dementie in een verpleeghuis te komen.
> Lees verder op pagina 2
in het kort • Extra levensjaren van vrouwen zijn ongezonde jaren • Vrouwen zijn meer aangewezen op formele zorg, omdat partner is overleden
‘Mannen zijn solidair met vrouwen in het financieren van langdurende zorg die ze zelf niet krijgen, vrouwen met mannen in de mantelzorg, die ze geven maar niet ontvangen.’ Johan Polder, gezondheidseconoom RIVM.
buitenland
Onderzoek Excess growth KPMG Plexus Achtergrondstudie voor het ministerie van VWS > Lees de samenvatting op pagina 3 > Download het hele rapport
Naar een integrale aanpak… Trimbos-instituut Het bieden van psychosociale zorg aan chronisch lichamelijk zieken > Lees de samenvatting op pagina 5 > Download het hele rapport
Aanmelden Wilt u eens in de twee weken Zorgvisie Executive ontvangen? Ga naar www.zorgvisie.nl/executive
Lean verbetert kwaliteit Engelse dementiezorg De Engelse zorgaanbieder Tees, Esk and Wear Valleys verbetert de kwaliteit van zorg aan dementerenden met de leanmethode van Virginia Mason, het beste ziekenhuis van Amerika. > Lees verder op pagina 4
in het kort • Dementerenden eten ruim twee keer zo veel voedsel van gekleurde borden • Minder valongelukken op gekleurde toilet
‘Het is dus geen topdown opgelegde stopwatch-zorg. De verpleegkundigen op de werkvloer geven zelf mede invulling aan veranderingen’ TEWV-manager en -trainer Maureen Raine
executive
6 5 min
2/6
Nieuwsbrief voor bestuurders | 17 | Donderdag 1 november 2012 | www.zorgvisie.nl
Uw kennispartner in de bestuurskamer
benchmark
Vrouwen brengen hun laatste levensfase door in eenzaamheid
Van alle zorgkosten in de AWBZ en de Zorgverzekeringswet (Zvw) nemen vrouwen 56 procent voor hun rekening. Vooral in de AWBZ-uitgaven verslaan vrouwen de mannen royaal. Dat blijkt uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) over het jaar 2007. Samen spenderen mannen en vrouwen ruim 60 miljard euro in de AWBZ en de ZVW. Sinds jaar en dag nemen vrouwen van de totale zorguitgaven circa 60 procent voor hun rekening. Dat komt doordat zij langer leven en doordat ze kosten maken rond zwangerschap en geboorte. Met name de uitgaven van vrouwen ouder dan 75 jaar in de AWBZ springen eruit. Dat komt doordat zij gemiddeld vier jaar langer leven dan mannen. Maar helaas zijn die bonusjaren van oude vrouwen ongezonde jaren. Ze hebben dan te maken met veel beperkingen op mentaal en fysiek vlak.
Bovendien zijn de partners van vrouwen vaak weggevallen. Daarom zijn ze veel meer aangewezen op de formele zorg dan mannen. ‘Gezond levende vrouwen hebben een aanzienlijke kans om als vereenzaamde alleenstaande vrouw met dementie in een verpleeghuis of verzorgingshuis te komen. In verpleeghuizen zie je alleen maar vrouwen’, zegt professor Johan Polder, gezondheidseconoom RIVM. ‘Mannen zijn solidair met vrouwen in het financieren van de langdurige zorg die ze zelf niet krijgen, vrouwen zijn solidair met mannen in de mantelzorg die ze wel geven maar niet ontvangen.’ Schizofrenie Verder valt op dat mannen tot 65 jaar in de AWBZ meer kosten maken dan vrouwen. Dit komt doordat verstandelijke handicaps bij mannen wat vaker voorkomen dan bij vrouwen. In de ggz zijn relatief veel mannen die lijden aan de dure
ziekte schizofrenie. Daar staat tegenover dat verhoudingsgewijs veel vrouwen in de ggz lijden aan depressies en angststoornissen. De uitgaven voor mannen in de Zvw overtreffen die van vrouwen in de leef-
tijdscategorie 55-60. Mannen hebben relatief meer hart- en vaatziekten. Ook in het eerste levensjaar zijn jongens duurder dan meisjes. Polder: ‘Jongens zijn iets kwetsbaarder dan meisjes.’ (bk)
Totale zorguitgaven Nederlandse bevolking 2007
3500 3000
Miljoenen euro's
Vrouwen nemen van de totale zorguitgaven circa zestig procent voor hun rekening. Ze maken een aanzienlijke kans om als vereenzaamde alleenstaande vrouw met dementie in een verpleeghuis te komen.
2500 ZVW‐man ZVW‐vrouw totaal AWBZ‐man AWBZ‐vrouw
2000 1500 1000 500 0
Leeftijd 0
5
15
25
35
45
55
65
75
85
95
executive
4 6 min
3/6
Nieuwsbrief voor bestuurders | 17 | Donderdag 1 november 2012 | www.zorgvisie.nl
Uw kennispartner in de bestuurskamer
rapport
Onderzoek Excess growth
samenvatting
VWS moet anders gaan begroten De VWS-begroting moet worden ingedeeld naar zorgvragen in plaats van sectoren. Dan wordt inzichtelijk waar de kosten stijgen, welke groei gewenst is en wat de effecten zijn van beleid.
KPMG Plexus Achtergrondstudie voor het ministerie van VWS > Lees de hele publicatie
Recensie Innovatief gehalte Praktische bruikbaarheid Leesbaarheid Vormgeving
Quote
‘Zonder inzicht in data over kosten en kwaliteit van zorg is budgettaire beheersing ondoenlijk’
Het ministerie van VWS heeft laten onderzoeken hoe zijn beleid de kosten opdrijft en waar de meeste groei plaatsvindt. Die vraag is nauwelijks te beantwoorden op basis van de huidige indeling naar zorgsectoren, stelt KPMG Plexus. Wel valt te becijferen dat zowel de cure als de care in de periode 2000-2010 jaarlijks zo’n 6,5 procent is gegroeid. Loonstijgingen verklaren daarvan bijna de helft, demografie ruim een procent. Blijft over 2,75 procent onverklaarde groei ofwel ‘excess growth’. Meer mensen geholpen Een analyse van patiëntgroepen geeft meer inzicht in de epidemiologische, technologische en sociaal-culturele oorzaken van de groei én de opbrengsten. In veel gevallen zijn in de genoemde periode per uitgegeven euro meer mensen geholpen, met betere uitkomsten dan in de jaren er-
voor. Dat geldt voor CVA-, diabetes- en kankerpatiënten, verloskunde en traumazorg. Zo is de ziekenhuissterfte bij CVA met 10 procent gedaald en is de vijfjaarsoverleving bij borstkanker met 7 tot 11 procent verbeterd. De productfinanciering in ziekenhuizen draagt bij aan de toegenomen productiviteit. Bij traumazorg is de overleving verbeterd, maar stijgen de kosten doordat zowel de spoedeisende hulp als huisartsenposten groeien. In de planbare en de bevallingszorg wijst een grote praktijkvariatie op overbehandeling. In de AWBZ ontbreekt de prikkel om cliënten efficiëntere zorg te verlenen. Toch is in de ouderenzorg de kwaliteit toegenomen (minder zorgproblemen, meer privacy), terwijl de kosten per persoon dalen. Dit komt doordat de overheid extramuralisering heeft afgedwongen met een rem op de bouw van verpleeg- en verzorgingshuizen. In de ggz en gehandicaptenzorg ontbrak die rem en is de instellingszorg gegroeid. De uitgaven aan verstandelijk gehandicapten stegen door verlaging van de IQ-grens, de kosten voor depressie door de inzet van extra (wachtlijst)middelen. De kwaliteit
van zorg voor deze cliëntgroepen is niet aantoonbaar verbeterd. Bekostiging rond zorgvraag KPMG Plexus stelt voor een indeling naar patiëntgroepen tot basis te maken van de VWS-begroting. De financiering naar type zorgorganisatie verandert dan in een bekostiging rond de zorgvraag, waarbij een keten van aanbieders zorg verleent. De eerste stappen kunnen bestaan uit raming van de groeiruimte op basis van de zorgvraag en ontschotting van eerste- en tweedelijnsbekostiging. De scheiding tussen Zorgverzekeringswet en AWBZ moet uiteindelijk ook veranderen, maar voorlopig kunnen verschillende financierings stromen in de begroting bijdragen aan dezelfde zorgvraag. Data om de zorgvraag te volgen zijn aanwezig, alleen erg moeilijk te verzamelen. VWS moet die gegevens snel opeisen en ontsluiten, adviseert KPMG Plexus. Een samenhangende set informatie over kosten- en kwaliteitsontwikkeling per zorgvraag kan er al in 2013 liggen. (kk) > Zie ook: www.kpmgplexus.nl
executive
3 min
4/6
Nieuwsbrief voor bestuurders | 17 | Donderdag 1 november 2012 | www.zorgvisie.nl
Uw kennispartner in de bestuurskamer
buitenland
Lean verbetert kwaliteit Engelse dementiezorg
Foto: TEWS
De Engelse zorgaanbieder Tees, Esk and Wear Valleys verbetert de kwaliteit van zorg voor dementerenden met de lean-methode van Virginia Mason, het beste ziekenhuis van Amerika.
Duidelijker voor dementerenden: toiletbril en bewegwijzering in felle kleuren.
De Tees, Esk and Wear Valleys NHS Foundation Trust (TEWV) heeft sinds 2010 de zorg spectaculair verbeterd en de kosten verlaagd met de leanmethode van Virginia Mason Medical Center (VMMC) in Seattle. Virginia Mason, dat de lean-filosofie van autofabrikant Toyota op maat sneed voor de gezondheidszorg, heeft medewerkers van TEWV getraind in de toepassing. De methode is erop gericht patiënten
centraal stellen bij elke stap in het werkproces in plaats van de belangen van de instelling en de mensen die er werken. Elke handeling die geen meerwaarde heeft voor de patiënten wordt bestempeld als verspilling. Daarbij wordt gekeken naar transport van hulpmiddelen, bewegingen van personeel, overproductie, haperingen en fouten in het werkproces, voorraadbeheer en nodeloze wachttijden. Training TEWV geeft afdelingen een vijfdaagse intensieve training om snelle verbeteringen door te voeren. De afdelingsmanagers bereiden die voor door tien weken van tevoren drie dagen per week aanwezig te zijn op de werkvloer en simpelweg te observeren wat er precies gebeurt en hoe lang dat duurt. De lean-workshop vindt plaats met de verpleegkundigen op de werkvloer, patiënten en begeleiders. Zij vertellen wat in hun beleving verbeterd kan worden. Vervolgens delen de managers hun observaties uit van de weken ervoor en gaat iedereen samen verbeteringen bedenken. ‘Het is dus geen top-
down opgelegde stopwatchzorg. De verpleegkundigen op de werkvloer geven zelf mede invulling aan veranderingen’, vertelt TEWV-manager en -trainer Maureen Raine. Kleuren Een belangrijke verbetering vormt het gebruik van kleuren. Het is wetenschappelijk bewezen dat het gezichtsvermogen van dementerenden is aangetast en dat ze gedesoriënteerd raken van wit. Toch werd daar geen rekening mee gehouden. Dementerenden kunnen wit voedsel op een wit bord niet zien. Op een gekleurd bord (geel/oranje) is er meer contrast. Het resultaat na ingebruikname van de gekleurde borden is verbluffend: dementerenden eten ruim twee keer zo veel. Ook zijn de witte toiletten aangepast. De toiletbril en de handsteunen aan de muur zijn rood. Het gevolg is dat er veel minder ongelukken gebeuren op de toiletten. (bk) Lees het volledige verhaal over TEWV in het decembernummer van Zorgvisie magazine
executive
2 min
5/6
Nieuwsbrief voor bestuurders | 17 | Donderdag 1 november 2012 | www.zorgvisie.nl
Uw kennispartner in de bestuurskamer
rapport
samenvatting
Naar een integrale aanpak… Trimbos Het bieden van psychosociale zorg aan chronisch lichamelijk zieken
> Lees de hele publicatie
Recensie Innovatief gehalte Praktische bruikbaarheid Leesbaarheid Vormgeving
Quote
‘Vaak is geïntegreerde behandeling onmogelijk door een scheiding in de organisatie’
Lichaam en geest hebben gezamenlijke zorg nodig De scheiding tussen lichamelijke en geestelijke gezondheidszorg blijft hardnekkig. Mogelijke oplossingen zijn bijscholing van artsen, andere financiering en meer psychologen in het ziekenhuis. Veel mensen met een chronische ziekte hebben ook psychosociale problemen, zoals depressie, angst en arbeidsmoeilijk heden. Dat is slecht voor hun kwaliteit van leven en hun lichamelijke gezondheid. Het Trimbos-instituut bracht in kaart hoe het staat met de psychosociale zorg voor chronisch zieken die lijden aan COPD, hart- en vaatziekten en diabetes type 2. Conclusie: er zijn veel initiatieven, maar psychosociale begeleiding is nog lang geen gemeengoed. De scheiding tussen lichaam en geest in de gezondheidszorg is hieraan debet. Volgens deskundigen die het Trimbos-instituut raadpleegde, zou het helpen als ziekenhuizen meer psychologen en psychiaters in dienst nemen. Somatische behandelaars moeten meer kennis krijgen van psychosociale problematiek en mogelijke behandelingen. Ook een omslag naar werkelijk patiënt
gestuurde, individuele zorg zal de aandacht voor psychosociale aspecten vergroten. Net zoals een omslag naar integrale zorg. Behandelaars zijn geneigd te focussen op ‘wat als het primaire probleem gezien wordt. Maar dat is vooral gebaseerd op een aanname, namelijk dat het andere probleem secundair is’, aldus een expert. Zorgzwaarte Een andere mogelijke oplossing op macroniveau is een financieringssysteem gebaseerd op zorgzwaarte: de ene diabeticus lijdt erg onder zijn ziekte, de ander voelt zich prima en kan toe met minder routinecontroles. Verder moet psycho sociale zorg een duidelijke plek krijgen in somatische dbc’s en keten-dbc’s. En een gezamenlijk elektronisch dossier kan de uitwisseling tussen zorgverleners stimuleren, zodat alle klachten van een patiënt op een rij staan en een gestructureerd behandelplan kan worden gemaakt. Verder ontbreekt het nog aan e-mental health op dit punt, terwijl het alleen met kostenbesparende interventies mogelijk is om chronisch zieken psychosociale zorg te bieden. De zorgstandaard en klinische richtlijnen
voor COPD besteden momenteel de meeste aandacht aan psychosociale aspecten. Hartpatiënten die revalideren krijgen volgens de zorgstandaard wel psychosociale zorg, maar dat houdt op als de ziekte eenmaal chronisch is. Opvallend is dat de huisartsrichtlijnen weinig concrete handvatten bieden om psychosociale problemen te signaleren en te behandelen, terwijl de huisarts bij chronische ziekten vaak de hoofdbehandelaar is. Of behandelaars de ‘voorgeschreven’ psychosociale zorg ook daadwerkelijk verlenen, is een open vraag. Er zijn diverse psychologische interventies voor chronisch zieken, bijvoorbeeld mindfulness. Zorgaanbieders experimenteren ook met organisatorische veranderingen, bijvoorbeeld de polikliniek Diabetes Mentaal van het Amsterdamse VUmc en casemanagement in de eerste lijn. Veel interventies worden nog wetenschappelijk onderzocht. Er zijn ook al bewezen effectieve behandelingen, zoals Diabetergestemd.nl. Die moeten op veel grotere schaal worden ingevoerd, vindt het Trimbos-instituut. (kk) > Zie ook: www.trimbos.nl
executive
1 min
6/6
Nieuwsbrief voor bestuurders | 17 | Donderdag 1 november 2012 | www.zorgvisie.nl
Uw kennispartner in de bestuurskamer
meer zorgvisie
Adverteren
Colofon
Emile van der Velden Key Accountmanager
Eric Bassant Hoofdredacteur bassant@zorgvisie.nl 020 515 97 04
emile.van.der.velden@reedbusiness.nl 06 13 34 46 00
Marike Cloosterman Key Accountmanager marike.cloosterman@reedbusiness.nl 06 51 33 15 17
Marc Nuhn Accountmanager
Zorgvisie Magazine Het magazine voor beleid en management in de zorg verschijnt maandelijks.
Zorgvisie Special Tweemaal per jaar verschijnt een glossy gewijd aan één thema.
Zorgvisie Weekoverzicht Abonnees ontvangen tevens het Zorgvisie Weekoverzicht.
Bart Kiers Redacteur kiers@zorgvisie.nl 020 515 97 31 Krista Kroon Freelance journalist
direct naar > Abonneren
Alie Zwart en Berber Bast Eindredactie hr en zorg eindredactie@zorgvisie.nl 020 515 97 35/41
marc.nuhn@reedbusiness.nl 06 51 69 52 27
Rewina Ratiram Accountmanager
Ben Konings Uitgever
rewina.ratiram@reedbusiness.nl 020 515 98 55
Zorgvisie e-nieuwsbrief Elke werkdag nieuws en een speciale zondageditie.
Direct naar
Zorgvisie.nl De website Zorgvisie.nl is hét online platform voor zorgmanagers.
Zorgvisiebanen.nl Op de online vacaturebank kunnen managers in de zorg terecht voor actuele vacatures.
> Tarieven
Congressen
> Aanleverspecificaties
Reed Business Events organiseert in samenwerking met Zorgvisie congressen voor bestuurders en managers in de zorg met een actueel en informatief inhoudelijk programma, uitgaande van een origineel concept.
Vormgeving Twin Media bv Op gebruik van deze nieuwsbrief zijn de volgende regelingen van toepassing: Gebruiksvoorwaarden en Privacystatement
© Reed Business Media Auteursrecht voorbehouden