TES
DET
. RC AM IL WO LE LL ES S
TR BOU LE VA
S CO MPAG NO GEZE NS LLEN STR. FO RT IN LN
AV
LA AN
AN LA E
L' DE E NU
HE
LA
AV E
OL P AD
AAN KY L
NU
E
r
L' O
PA LE
AV E
AV.EU GEN E
PLAS
AVEN U
St
AV .D
E
NUE AVE
DE
E DE
S CE
RISIE
RS
RUE
AN
SELA
DEB
ROO
A
CITE OUVRIERE
19
DE LINTHOUT LINTHOUTSE
REN
LAAN
SQUA LEV PLE
AN
WERKMANSWOONWIJK
ER
V OO
15
STR
RY RAT
G.G
SQUARE VERGOTE SQUARE
N
RUE
IER
LET
.PEL
AAT
TH ER
RB
E
NU
HE
E AV
STR
ER
De geschiedenis doorgeven en de helden herdenken: het is de meest evidente bestaansrede van die monumenten waar we ,in de gemeente, dikwijls langslopen. Laten we de tijd nemen om even halt te houden en te gedenken… 1 HET GEMEENTEHUIS toont ons, aan beide zijden van de hoofdingang, twee gedenktekens, respectievelijk voor de politieagenten en de gemeentebeambten die voor het vaderland gevallen zijn tijdens de twee wereldoorlogen. Schaarbeek was een belangrijk weerstandscentrum. Politieagenten en gemeentelijke personeelsleden hebben er zich ten volle ingezet, onder meer als lid van het bekende “Pol”-bataillon dat zijn strepen verdiend heeft in de verspreiding van klandestiene kranten,- waaronder de valse Le Soir van 9 november 1943-, de hulp aan geallieerde piloten en tijdens de Bevrijdingsgevechten. 2 Achteraan het Gemeentehuis werd, in 1929, als eerbetoon aan FERDINAND FOCH, op het NUMMER 91 van de straat die naar hem genoemd is een bronzen plaat aangebracht(2). Het zijn de oud-strijders, de handelaars en de inwoners van de wijk die op deze wijze herinneren aan de opperbevelhebber van de geallieerde legers aan het Westelijk front, gedurende de Eerste Wereldoorlog. Op 6 augustus 1918, werd hem de titel verleend van Maarschalk van Frankrijk, Groot-Brittannië en Polen. Met die onderscheiding leidt hij het algemeen offensief dat Duitsland dwingt tot de wapenstilstand van 11 november 1918. De bronzen plaat ontworpen door S. Norga, toont een vrouw die met een palm naar de buste van de Maarschalk reikt. Boven hem een urne waarin de herinneringsvlam brandt. 3 De naam HOUFFALIZEPLEIN, herinnert aan het zenden van hulpgoederen, in 1945, door de Gemeente Schaarbeek, aan de bevolking van Houffalize, grotendeels verwoest tijdens het Ardennenoffensief. Houffalize had vroeger al één van zijn hoofdstraten Schaarbeekstraat genoemd. 4 Op 19 november 1942 werd Victor Michiels door de Gestapo neergeschoten, op DE HOEK VAN DE VOLTAIREAAN EN DE RENANLAAN. Een gedenkplaat houdt zijn herinnering levend. Deze jonge advocaat van 26 was lid van “la Comète”. Het netwerk Comète was als weerstandsgroep actief in België en Frankrijk gedurende de Tweede Wereldoorlog. De leden hielpen geallieerde soldaten en piloten terugkeren naar het Verenigd Koninkrijk. De ontsnappingslijn die in Brussel begon, werd opgestart door Andrée De Jongh in augustus 1941. Van hieruit werden de mannen naar het Zuiden geleid doorheen bezet Frankrijk met als einddoel het neutrale Spanje en Gibraltar (onder Britse controle). Het netwerk werd geïnfiltreerd door dubbelagenten, wat leidde tot de arrestatie en deportatie van 150 geallieerde piloten die zich bij Comète hadden gevoegd. In januari 1944 volgde de nagenoeg volledige ontmanteling van het Brusselse netwerk. 5 In 1921 ontwerpen architect A. Hastat en beeldhouwer Fernand Gysen, langs het Josaphatpark aan de kant van
UT
Ze zijn talrijk, de herinnerings- en herdenkingsplaatsen die,- hetzij als standbeeld hetzij als gedenkplaat -, Schaarbeek herinneren aan de helden van het verzet; aan diegenen, mannen en vrouwen, die voor het land gesneuveld zijn. Zij houden de herinnering levend aan al die mensen die, gewapend of metterdaad, gevochten hebben tot de dood, en zijn een eerbetoon aan hun moed. Hun aanwezigheid in de gemeente herinnert ons aan de waarden die zij verdedigd heeft: vrijheid en democratie.
HO
EE D USS CHA
9 Dans la montée de L’AVENUE HUART HAMOIR, le sculpteur Ibel Janchelevici a conçu un monument en pierre et marbre en l’honneur d’Henri Jaspar. Député et avocat à la cour d’appel de Bruxelles, il fut nommé Ministre d’Etat par le Roi en reconnaissance des services rendus au pays pendant la grande guerre où il dirigea notamment des œuvres de protection de l’enfance. Il repose au cimetière de Schaerbeek.
TR
MS
OL
T AA
AT
RA het tien meter lange stenen monude Louis Bertrandlaan, ST TE GO aan de KARABINIERSREGIMENTEN. ment opgedragen R VE E RU Hier wordt hulde gebracht aan de 2509 Karabiniers en Karabiniers-cyclisten, die voor België sneuvelen tijdens de beide Wereldoorlogen. Oorspronkelijk bevond het zich op de binnenplaats van de Prins Boudewijnkazerne, hoofdkwartier van het regiment, op het Daillyplein. Het portret van Kolonel Bremer, aanvoerder van het regiment, is in brons uitgevoerd. Na de oorlog 40-45 werd het monument aangepast.
INT
8 Non loin de la gare, le COMMISSARIAT DE L’AVENUE RODENBACH rend hommage, par un ensemble de photos, aux policiers tués par l’occupant nazi.
r
EL
7 Le 6 mars 1942, une ordonnance fut prise par l’autorité allemande en vue de réquisitionner des ouvriers pour travailler sur le territoire du Reich. Visant au début tant les chômeurs que les actifs, ils étaient appelés en tant que travailleur obligatoire. Cette mesure se durcit par la suite pour s’étendre aux hommes et femmes célibataires. A la Gare de Schaerbeek une plaque commémore ces DÉPORTÉS ET RÉFRACTAIRES embarqués ici dans des trains composés de plusieurs wagons fermés roulant, sous la surveillance de sentinelles lourdement armées, en direction de l’Allemagne. Refuser de partir, c’était s’exposer à des représailles terribles.
St EVRE
R
ANDRÉE DE JONGH ET LE QUARTIER DE LA GARE DE SCHAERBEEK
NAAR HET JOSAPHATPARK
OYE
La légende raconte que – alors que Edith Cavell et Philippe Baucq se trouvaient côte à côte, les yeux bandés, face aux canons des huit fusils du peloton d’exécution - un des jeunes soldats du peloton, nommé Rammler, aurait refusé de tirer sur Edith Cavell. Après l’exécution des deux résistants, Rammler aurait également été abattu… Edith Cavell avait 49 ans. Philippe Baucq, 35 ans. Au terme de la guerre, un grand monument en mémoire de Philippe Baucq fut édifié sur la Place Jamblinne de Meux. Détruit par les Allemands en 1940, il sera remplacé par une stèle en pierre traversée de barres d’aluminium. Cette oeuvre du sculpteur Jacques Nisot, fut placée au parc Josaphat en 1973 à la demande de la Société centrale d’architecture de Belgique.
NL / VAN HET COLIGNONPLEIN
EF R VICTOR L
DU N
5 En bordure du parc Josaphat côté avenue Louis Bertrand, l’architecte A. Hastat et le sculpteur Fernand Gysen ont conçu en 1921 le monument en pierre de 10 m de largeur dédié aux RÉGIMENTS DES CARABINIERS. Celui-ci rend hommage aux 2509 Carabiniers et Carabiniers cyclistes morts pour la Belgique pendant les deux guerres. A l’origine, ce monument se dressait dans la cour intérieure de la caserne Prince Baudouin, place
Un monument en pierre créé par l’artiste Jacques Nisot fut érigé en honneur de Philippe Baucq dans le PARC JOSAPHAT. Ce héros de la première guerre mondiale, architecte de formation, s’investit dès le début de la guerre dans un réseau d’évasion qui aidait les soldats alliés blessés et cachés à s’évader de la Belgique occupée vers les Pays-Bas restés neutres. Philippe Baucq organisa également le Mot du soldat qui permettait à des soldats sur le front et des familles en territoire occupé de communiquer par des échanges de courriers. Enfin, il fut un distributeur zélé de La Libre Belgique clandestine en diffusant près de cinq mille exemplaires. En juillet 1915, le réseau clandestin fut démantelé. Ses membres, dont Edith Cavell, furent arrêtés. Ils furent jugés puis condamnés à mort le 11 octobre 1915 à 17 heures. Pour mettre fin aux protestations internationales conduites par le diplomate américain Brand Whitlock, les juges décidèrent de faire exécuter Baucq et Cavell dès le lendemain, le 12 octobre 1915, à 2 heures du matin au Tir national à Schaerbeek, où ils furent enterrés. 6
AN
PLACE WAPPERS PLEIN RUE
Le 19 novembre 1942, À L’ANGLE DES AVENUES VOLTAIRE ET RENAN, Victor Michiels fut abattu par la Gestapo. Une plaque commémorative rappelle aujourd’hui sa mémoire. Agé de 26 ans, ce jeune avocat était membre de « la Comète », réseau de résistance actif en Belgique et en France pendant la seconde guerre mondiale. Ses membres aidaient les soldats et aviateurs alliés à regagner le Royaume-Uni. La ligne qui commençait à Bruxelles fut fondée par Andrée De Jongh en août 1941. Le réseau guidait les hommes vers le sud par la France occupée jusqu’en Espagne neutre et Gibraltar (sous contrôle britannique). Il fut infiltré par des agents doubles ce qui conduisit à l’arrestation et à la déportation de 150 pilotes alliés qui avaient rejoint le réseau Comète. Le démantèlement quasi complet du réseau bruxellois eut lieu en janvier 1944. 4
Dailly, quartier général des Carabiniers. Le portrait du colonel Bremer, commandant du régiment des Carabiniers y est représenté sur un médaillon en bronze. Il fut complété après la guerre 40-45.
LA
ED
BI
RU
CA
AT
TRA
SS
KEN
ME
S IME
KER
LA EEK
LAA ZAL CHA
AVEN U
R W DEGOUVE DE NUNCQ
OP AA L OP AL E
PS L AAN CAM E MIL
R VICTOR OUDART Str
BO UL EV AR D
NS
DI
PS L AAN
AVEN U
ILLE
AAT STR
ACH
NE
RUE
IEN
LA AN LL ON N LE O AV EN
UE
NU EC HA RL AVE
AZA AV C H
R.DE
S EE
EH
EL ME T
E MIL CAM
R.HUBE RT
EG
EN W
M
AH I
LAAN
D LN KHO U
KRAINS STtr
OI NC
RU ED
GA
S
RI
FR A
RE
UA
FR A
SQ
ES
ASKY
DISTELSS TRAAT RUE DE S CHAR DONS
NC OI S SQ RIG A UA RE VANDE RST AP PE N S AV G E OR tr GE
ST R AN N W ITT M ILE
EM
R
AN L LA
AVEN UE C HAZ A
FF RE
R PEN UE DE SEE S PE BLO N EM SEES ENS TR.
AVEN UE E UGE NE P L
LAA N
CHA ZAL
LA AN
JA UR ES
JE AN
AV EN UE
N
LA A
SL EE CK X
AV EN UE
IAD
ES
FR
HYA CIN THE NLN
AV DES JAC INT HES
RUE HEN RI S TAQ UET STR .
TR HE S SSC
CO M BL
L LN
AV C HAZ A
RUE HEN RI S TAQ UET STR .
ILLE
AAT S TR
AC H D ET
TR
OU BLE S CO UR
NBU NDE
JE S BIN
RET QUE S PA R DE
L LN
SSTR IEFJE MADE L
N
LL AA
NE
RU E
H
BET ELIS A
ESS E
NH EU VEL SST RA WIJ
UX
IEN
EG
EN W
N
AVENU E VAN VO AMBAS LLE NHO SADEUR VEN LAAN
AT
TR
R VA
HATSTR AAT
AV. PRIN C
TR K STR YSEN DYC R VAN
STRAAT BRAND RUE JOSEPH
RUE HERMAN
RU
T
E HA ECH
TEA
GO
14
AT
CO
HU
AVE
TRA
ES
AN
NS
ED
LA
APE
RU
OR
NT
KN
ANS
CH EJ E ST NATZ RA AT Y
STR
HAA
CHT
SES T
EEN WE G RUE CR EU HOLLES SE TRAAT
ROY ALE -STE -MA RIE
RUE
CHA USS EE D EG NW TEE SES
CT
MA
N
CHT
VI
DIA
AAN
EK L
EBE
OOD
ER
D NUE
PE NA
HAA
AA
R GOO SSENS STR
EE
Str ANU EL HIE L MM RE
AAT
STR RIA -MA STE LIJK E INK
URG
L BO
ONE
COL
RK
KON
U
RS EYE TE R
AVE NUE PAU LD ES CH AN E
AVE NUE
St r ND EL VO R
EL VO ND RU E
AA T ND EL ST R
OST E
ED
US AUG ARD LEV BOU
AP
NU
AT RA ST
T
M AV.E
OU
ECH
RUE
TR
R
AT
E HA
N 17
SS
RU ED EL
PLACE DES CARABINIERS KARABINIERSPLEIN
13
LAA
OB
ARIE
L Str
N
JAC AX
M ILE
tr
-STE -M
N
VE
IE
NR
HE
A SLA
VO
E RU
AT
RA
ST
SQUARE APOLLO
RS STR YMAEKE RAE
ROY ALE
EL
O EP
POE
VEN
RI E
U
H NT LI
RUE
R BR UE UN JU ST LES RA AT
EN RH
FR RUE E
R HENRI
DE L'EMERAUDE SMARAGDLAAN
AV E
NU
VAIN
LOU
LE
G
WE
EN STE
SE
VEN
LEU
DE
EVENEPOEL STR
T
RA
R FR
LAA N FOC H HAL MAR EC
IT S TR AA T LLA GA RU E
AA T
SEE
US CHA
RI
RUE JOS AP
R
AT RA ST N DE RL IN DE IT S TR
AT
R EYE
RU
ST
EN
POS TST RAA T
E
RA
TE R GUS .AU BLD
EG AL LA
RL E CO OPOL D UR OU BLE S
AT STR A . NA VEZ RUE F-J S TR AAT NAV EZ RUE F-J
St r SC HO OR VA N
RU E
EV AN RU
M
DE
ST
AR
LA
N
STE
T AA
HO
EH
16
TE
LA A
IC
SQUARE EUGENE PLASKY SQUARE
PLACE DE JAMBLINNE DE MEUX PLEIN
NO
W AH IS
NR
RU
r
St
R
PAU L
UR
TE
OC
RD
TE OT MB LARRDU UE SAPHIR DU CO RB EA
IE EL
S N EO IC R L EDER FR
R RAS SO N
YE
BB
STO
RUE
GE NE RA L
HE
E
AAN
XL
SQUARE PREVOSTDELAUNAY SQUARE
N TS L AER
R.
STR
AT
NO
N AVE
AN UE J
N
SAFFIER
RA
DU
N
ER L
ST
AV E
E BO UL EV AR D
AV GENERAAL EISENHOUWER L
AF
R LTU ICU
GO
RU
S
6
RA
ST
MIL 18 AV.E PLACE DES CHASSEURS ARDENNAIS ARDENSE JAGERS PLEIN
EE
U
R ’AG EL ED RU
HU
LN
E
LN
S
AL
EA
E RU
AM DI
TR ES TT BO AM L IE AV.D EL UD ER IAM KT AN DO T
RU
LAA
AVENUE PLACE DE HELMET HELMETSEPLEIN VAN DE VEL DE
A LA
N AA
N E ERIT TGENERAL R U PLACE MEISER ARG IELE S R.M EGENERAAL MEISER PLAATS W D N A V R T ES O LL UID ZE RG GE
CO
RB
AT RA ST UC ED L L AU EP RU
TR
ER
LANDBOUWSTR AAT
IN
VA LOU
DU
L III
IS TR OU TS RL UE CQ SO
R ST R
RD
AHIS AT LW TRA NERA E DES LIN BLD.G
K EC
DU
ET
r
St
GIER
N
QU
R
AV. R O
N AA
LIS
SE
D
R. RIC R Str HA TOPAZE RD VANDERHOEFT TOPAAS LAAN
GI
IN
R VE
D OL OP LE
T L AU TRAA S EP RU ANS M HY
I AAT B STR CAM ERT ME ST NE ER AV
RO
C
UL
ES
NB GE
UE EN AV
AV.DE LA R.DESIRE
SIA
A PO
TR
OO DE
TS
VO PA
R. NAN R FE
E MA N ED SSE HAU
LE
PA
DR
ER
AR
ES EV EN
SS IER CK
N VA
AT
RS E ST
R
TIL
RL HA EC RU
R
AT STRA LINDE
RA ST
ND 10 MO
SJ
EG ED RU
AL RW
AN LA
TE
RN
DU
VE PA
TL AR
R.H
Y RA
RE
SF
DE L
T AA TR
R ST
L ILLEU DU T
TE T US tr AA UG E S S STR R.A IOTT G UFFEN MB
E
NU
E AV
TE
UC
FO
E AV.D
T RS
S
L
LA
AUTOUR DE L’ANCIEN TIR NATIONAL DE OMGEVING VAN DE OUDE NATIONALE SCHIETBAAN ES UL ST T EJ RU AER K RC ME
S IER CK AL RW
N
RUE
E M AM GR ST
NE
ER
Z LU
LA
DE
AT
RUE
ES EV
T RAA
AT
E LE AL
RA ST
KON RUE INGST ROY R ALE
N GE
EST BE NO ZE
TR EE S CE AN FR
RA
ST
tr
S
Le nom de la PLACE DE HOUFFALIZE rappelle les secours envoyés en 1945 par la Commune de Schaerbeek à la population de Houffalize, en grande partie détruite lors de l’offensive des Ardennes. La ville de Houffalize avait déjà baptisé une de ses artères : rue de Schaerbeek. 3
Foto-credits : Bus Bavard en de gemeente Schaarbeek
TE
SS
OSA
2 A l’arrière de l’Hôtel communal, un hommage est rendu en 1929 à FERDINAND FOCH au N° 91 de la rue portant son nom. Il rappelle le souvenir de celui qui fut commandant-en-chef des forces alliées sur le front de l’Ouest pendant la Première Guerre mondiale. Le 6 août 1918, il est fait Maréchal de France, de Grande-Bretagne et de Pologne et c’est avec cette distinction qu’il mène l’offensive générale qui force l’Allemagne à demander l’armistice le 11 novembre 1918. La plaque en bronze conçue par S. Norga représente une femme tendant une palme vers le buste en relief du Maréchal. Celui-ci est surmonté d’une urne où brûle la flamme du souvenir.
Redactie: GENEVIÈVE VAN TICHELEN – Bus Bavard
DE
AT RA R
T LS
ON
BI
R
E UZ
R
ST
CA
ER AUM H E CLAA RU N
J.W AU
T AA
ER
1 L’HÔTEL COMMUNAL présente deux mémoriaux de part et d’autre de l’entrée principale rendant hommage tant aux policiers qu’aux agents communaux morts pour la patrie lors des deux guerres mondiales. Schaerbeek fut un haut lieu de résistance. Des policiers et des membres du personnel communal s’y sont investis, notamment au sein du célèbre bataillon « Pol » qui s’est illustré dans la diffusion de la presse clandestine, dont le « faux Soir » du 9 novembre 1943,en aidant les pilotes alliés ou encore lors des combats de la Libération.
Deze wandeling is een initiatief van CÉCILE JODOGNE, Schepen van Stedenbouw, Patrimonium en Toerisme van Schaarbeek – Gemeentehuis – Colignonplein 1030 Brussel – cjodogne@schaerbeek. irisnet.be – 02/244.7112
R.
E RU
M
Transmettre l’histoire et commémorer les héros, voilà probablement les principales raisons d’être de ces monuments devant lesquels nous passons régulièrement dans la commune. Prenons le temps de nous y arrêter et de nous souvenir…
Crédits photographiques : Bus Bavard et Commune de Schaerbeek
L ER
STRAAT
ST
Lieux de mémoire, de souvenirs : ils sont nombreux ces monuments, ces statues et plaques qui rappellent à Schaerbeek les héros de la résistance, celles et ceux qui sont morts pour le pays. Ces lieux entretiennent le souvenir et honorent le courage de toutes ces personnes qui ont combattu par les armes ou par leurs actions jusqu’à la mort. Leur présence dans la commune nous rappelle les valeurs défendues par celle-ci : la liberté et la démocratie.
Rédaction : GENEVIÈVE VAN TICHELEN - Bus Bavard
K INC
9
3
NE
FR / DE LA PLACE COLIGNON AU PARC JOSAPHAT
Cette promenade est une initiative de CÉCILE JODOGNE, Echevine de l’Urbanisme, du Patrimoine et du Tourisme de Schaerbeek Hôtel communal – Place Colignon 1030 Bruxelles cjodogne@schaerbeek.irisnet.be – 02/244.7112
TR DES LES R JU
IOT
AE CL
MIM
AN
UE EN AV
MB
L AA OR RP KO
ES
R LA
DEFROID RUE GO
LA
AL OR AP RC
AN
GIE
STR
T AA TR
LAAN
LA
AV. RO
AL E
ER
N
A LA
A EM
AZ
TR NS OUR RO EB D'AM NN MI AINE T ON RF
NERA
E AV G
E OL AT
S UW BO ND LA
UR CTE N DO LAA AV JASE DE
ILE ZOLA
AVENUE EM
IS
S
AT
SQUARE EMILE DUPLOYE SQUARE
DE
RA
AT
E
OW ISNH
E
R RASSON Str
ST
AAT
TRA
LA M BE RM ON TL AA N
AV E
NS
S HEM tr
RS
R Str Y THIEFR
P RO
T
LIO
HE
AAT AAT STR
R
N
LA A
M
STR
AN
SE
NU
ST
ET PLACE DE LA PATRIE MA VADERLANDSPLEIN
EM
OS
CO
AN RJ AV D EN LA U M E BE CH RM AR ON BO T LA LA AN AN
PE
LIVIE
SAINT-JOSSETEN-NOODE
STR
ES
D AV
NU
20 W AH IS
AV E
12 DA RU SE RU H VEEN IA DU E LELU ST R. TR MS AN ADIU AV T UR .F RD EL IX E M CHEMIN CREUX STVI PLACE CLOS DU AR CT R CH AARDE TSE HOLLEWEGG OBICHON ST R E R AL M KX PLEIN UE LA EL OC DU ANH BL
IM
L'O
TIN
BO UL PENLNEV AR IOTRO HEL
ES
OID FR DE AT GO STRA
RUE
R DE B EUG
SEU
3
GE NE RA L
NE
E IC UR ATA VA.M TERS TARWAU S S
N DREVE RECTEUR JA ERE VAN WAEYENBERGH ES N LA QU AN C JA 11 RVAN RECTOR WAEYENBERGH DREEF
E
SCHAERBEEK
AV E P. RU STR NIS EU TH AV. E MIL E VE RHA
KAPUCIJNENLN
EV UL BO
Str
N RL
MAR
R J.-B.BREMS STR PH SE JO
AL
EG NW TEE
STW
E
EM ED
D
AU
IR
G RT BE
D RUE
DE
LARR.HEN D S RI TR .
D AN RM Str R A ROO DE
EN
E AV
E RU ESE E VR
RUE
T
DE
PLACE DE LA REINE KONINGINNE PLEIN
TIN LA
OR
TR
IS S
NN
KE
LN
SS
AN
VIL
HO
IL GU
AV DES CAPUCINES
AR D
EVERE
AAT
IN BOT
RUE JOSEPH
JO
R LA
5
E
OGIE
1
RV AN
ME
VE TA US
2
R
N
AA
DL
N RA
RU
UE R
AT
R
UG
UARD RUE EDO AT RA FIERS ST
NE
UH
PLACE TERDELT PLEIN
AV.DES GLYCINES BLAUWREGENSLAAN
OLD
AT
TRA
NIE
TR R S S R TENIE
STRA
NO S
AVE N
.L AV
LN ND TRA BER LOUIS
T NS
U LA
AT
UIN
OBIA
STRA RTAELS RUE PO
AAT
VIFQ
DE R
A
RON
RT
AT
AT ENSTRA PALEIZ
RUE
TSTR
AT BRUXELLES
CAP
BE
TRA
IS
RUE
OOS
N
IS OU
LS S
'EST
NA
L
ESSE
DE L
RE
AV. LOUIS BERTRA ND
LAAN
RU
STR
A RA ST
AND
OS
RO
NEST
AV ER
3
ERTR
R
X MA
AT
RA
MK
LE
N HA ET 'AN ED
UIS B
CHA
PLACE DE HOUFFALIZE PLEIN
K RUE
RUE
STR
TR
RBA
U AV
IL EW
RU
STR
AVE NUE LO
DE
EE
USS
4
ES LAUD
E
NU
E AV
N
RSL
SIE
RIT IN B
HAE
SUFFRAGE UNIVERSEL STEMRECHT LAAN
R
RGE
I BE
ST
ENR
R
UES
.G AV
HT
EC
ERNEST
ACQ
M
U AV.D N M EE
S
RUE
O
E ALG
LE
R LE OG RV
ES PALA
IER
RH
RT S T
EJ
L NP
CHT
N LAA AIRE OLT
R ST
RUE D
Str
ROG
DE
AI
IR
RAYE STRAAT
UE V
EE RW
AAT
RUE
R
S
VE
NCA
RAAT
STR
tr
EN
EEN
D
SSTR
E
EN
LE
RA
NE
GE
RU
STR
S TSE CH DEV HAA IGN E
AV CO LONE L PICQ UART SQU LN A 7 AAVUTHORE WILLY EN M AVS. Q RO UG AR UE E IER LAA HU HA N AR M OI T R E LA LPH O AN AD E U R AT RA ST
H ET L AB IS TH P EL E B E SS ISA CE EL IN S PR NSE L I P PR
LN
S AI
NS
TR SS
A EH
RUBEN
R.FR DEG ANCOIS REE F ST R.
RHA
T ST
T Str
AL
PLACE COLIGNON PLEIN
PLACE LEHON PLEIN
CH
AAT
R
YER
R
RA
NE
GE
T ME
S AU
E RU
ST
r
RAAT NKIN ST
OCH
LS
AV
L
D SEE
HAERBE EKO IS
RD
AN
AAT
O
MB
LA
T OC
LA
STR
IE
EL
6
E SQUARE PREVOSTAPOLLO DELAUNAY SQUARE
8
S OB
T
R EU
LN
AN
ON
ER S C
CH S LAN ERT NB BBA DE STO O R S GE OR GE E
RM
DO
F OY
E TT
E
r
GE
BE
U
JA C
M
MB
LA
LIE
RE
E KT
DU
C RI
St
SE ET R UE LM
AU
EU
AS St R VERH
tr
DE L
RNE S
ANCQ
LA
HE
M R.
IS
CH S
HAU
R LEFR
D
N AVE
RUE RE
ERS
EWE
LA MA
RJ
EV AR
E EH
AT STRA
r St
OR
PLAATSEN VAN HERINNERING: WERELDOORLOGEN 1914-1918 EN 1940-1945 R DE
WA EL
AN
UL
YS METS
X AU
FL
BENS RUE RU
RME
RIC
RUE
RUE
IN
KE Str
NDE
RB
EIN
AMILLE RUE C S STRAAT SIMOEN
QU
R
VL
LIEUX DE MÉMOIRE : GUERRES 1914-1918 1940-1945 VAN D
E
PL
HEM
R
ER
RUE
EN
EN
TR
UR ULT
ES W ATT S
E AV
UG
OV
O BL
RIC
JAM
UG
EE
KH
2
1
RUE
AC
OE
E ST
XS
CK
BO
2
BO UL EV AR D
Str ANDRÉE DE JONGH ET LE QUARTIER DE LA GARE DE SCHAERBEEK ELS EUV STR N ANDRÉE DE JONGH EN DE WIJK VAN SCHAARBEEK-STATION TIJ T R.S OT SQUAR ’AG EL
CQ JO UE SEP T St H r
PL
RB
LN
EA
ED
VE
STRAAT PAVILJOEN
R VA
ER
OLD
D ENE
RD
PLACE DE HELMET HELMETSEPLEIN VAN D AV GENERAAL EISENHOUWEEVR ELLDN E TR S E RU
R
tr
R M DE OE RK
DE LA PLACE COLIGNON AU PARC JOSAPHAT VAN HET COLIGNONPLEIN NAAR HET JOSAPHATPARK
RD
CO
RB
GEORGES E RS SU YMAEKE R TR RAE
A RA ST
1
DA RU HL E IA DU ST R.
U
EU
T OC
HA
E RU
N HA ET 'AN ED
JA
RIC
RI EN EH RU
RU
AT
S
VILLON RUE DU PA
R.
EM
STRA
T OT MB LA RU ED
IE
L RE
LIND
AT RA ST
P TE
R
AT
N
N HE
NIE
T
Place STEPHENSON Plein R
N SO
RON
STRAAT RTAELS RUE PO
HA
13
PARCOURS WANDELING
CAP
6 In het JOSAPHATPARK werd een stenen gedenkteken ter ere van Philippe Baucq opgericht, ontworpen door Jacques Nisot. Deze held uit de Eerste Wereldoorlog, architect, gaat van bij het begin van het conflict, volledig op in de oprichting van een ontsnappingsroute die gekwetste geallieerde soldaten verbergt en helpt ontsnappen naar Nederland, dat neutraal was gebleven. Philippe Baucq zet ook Le Mot du soldat op poten. Langs die weg konden de frontsoldaten en hun families in bezet gebied contacten onderhouden per brief. Hij is tenslotte een ijverig verdeler, - vijfduizend exemplaren-, van de klandestiene la Libre Belgique.
In juli 1915 wordt het klandestien netwerk opgerold. Er volgt een golf van arrestaties met onder meer Edith Cavell. Zij en Baucq worden gevonnist en ter dood veroordeeld op 11 oktober 1915. Om de internationale protesten, onder impuls van de Amerikaanse diplomaat Brand Whitlock, de kop in te drukken beslissen de rechters Baucq en Cavell te doen executeren op 12 october 1915 om 2 uur ’s morgens, op de Nationale Schietbaan te Schaarbeek. Ze worden daar ook begraven. De legende gaat dat terwijl Baucq en Cavell geblinddoekt, zij aan zij, voor het achtkoppige executiepeleton staan, een jonge soldaat, Rammler genaamd, op Edith Cavell weigert te schieten. Na de executie van de twee verzetshelden, zou de jonge Rammler op zijn beurt doodgeschoten zijn… Edith Cavell was 49, Philippe Baucq 35. Na de oorlog wordt ter ere van Phlippe Baucq een groot gedenkteken opgericht op het Jamblinne de Meuxplein. Dat wordt door de Duitsers vernield in 1940 en na W.O. II vervangen door een stenen stele doorboord met aluminium staven. Het werk van beeldhouwer Jacques Nisot wordt in 1973 in het Jospaphatpark geplaatst, op vraag van de Société Centrale d’Architecture de Belgique(SCAB).
ANDRÉE DE JONGH EN DE WIJK VAN SCHAARBEEK-STATION 7 Op 6 maart 1942 vaardigen de Duitse autoriteiten een ordonnantie uit met het doel arbeiders op te eisen om op het grondgebied van het Reich te gaan werken. Aanvankelijk is ze bedoelt voor werklozen zowel als voor tewerkgestelde arbeiders. Het gaat om verplichte arbeidsdienst. Later wordt de ordonnantie ook van toepassing op alleenstaande mannen en vrouwen. In het Station van Schaarbeek houdt een gedenkplaat de herinnering levend aan deze WEGGEVOERDEN EN WERKWEIGERAARS die van hier op transport gezet werden in gesloten wagons richting Duitsland, onder zware bewaking. Weigeren te vertrekken , betekende zich blootstellen aan afschuwelijke represailles. 8 Niet ver van het station eert het commissariaat van de Roodenbachlaan, met een reeks foto’s, DE NAGEDACHTENIS van de door de Nazi-bezetter omgebrachte politieagenten.
LA