rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 1
37. Gurasoentzako aldizkaria • Urtekaria
2015-16 ikasturtea
Lea Artibai Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua
rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 2
37. zenbakia
Lege Gordailua BI-2770-01
Ikastetxe laguntzaileak Lekeitio Eskola Publikoa Markina-Xemeingo Bekobenta Eskola Publikoa Markina-Xemeingo BHI Institutua Ondarroako Zaldupe Eskola Publikoa Maketazioa: 11BARRI Egilea
Lea-Artibaiko Amankomunazgoa • Adikzioen Prebentzio Zerbitzua Patrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 13 48270 MARKINA-XEMEIN Tf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78 prebentzioa@lea-artibai.org www.lea-artibai.org
3
Barriak
4
Familia-aniztasuna
6
Familia-aniztasuna
8
Kontsultak, zalantzak...
Gurasoentzako zerbitzu psikologikoa seme-alaben hazkuntza eta hezkuntzari buruz 0tik 5 urtera
Johana Rekagorri
6tik 11 urtera
Maialen Sanchez
Zeure Txokoa
10 Familia-aniztasuna 12tik 18 urtera eta nerabezaroa
Ainhoa Manzano
• Aldizkarian agertzen diren
12 Familia Denentzat arteko
liburuen eta webguneen informazioa, artikulu egileek gomendaturikoak dira.
harremanen kalitatea
Fernando Olabarrieta
Babesleak
Ekintza honek Foru Aldundiaren dirulaguntza jaso du
2
Egiteko
Prest!
•
37.
zenbakia
•
2015-16
ikasturtea
rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 3
barriak Gurasoentzako zerbitzu psikologikoa seme-alaben hazkuntza eta hezkuntzari buruz Gurasotasunak, seme-alaben hezkuntzan konpetenteak diren familia-nukleoak sustatu, indartu eta estimulatzen ditu, eta era berean, modu zuzenean, gizartean eragiten du positiboki.
rako sarbidea berehalakoa izatea ahalbidetzen du konfidentzialtasun testuinguru batean, aditu taldearekin bakarkakoa eta jarraitua den elkarrekintza garatzeko aukera ematen duelarik.
Familiek, erakunde ofizialen arreta eta orientazioa behar dute, familia bakoitzaren barne ezaugarriak aintzat hartuta, eskura dituzten baliabideak eta zerbitzuak ezagutzeko. Horregatik, 0-18 urte bitarteko seme-alabak dituzten LeaArtibai Amankomunazgoko familiei bideratutako, Orientazio zerbitzuak martxan jarraitzen du.
Gero eta gehiago dira sarean seme-alaben hazkuntzari buruzko informazioaren bila jotzen duten gurasoak; egoera honek informazioaren behaketa egiteko dagoen beharrizana azalerazten du, familiek informazio erabilgarria eta fidagarria jasotzeko.
Familientzako Orientazioa Zerbitzuak, familiaren funtzio ordezkaezina eta baldintzarik gabeko afektua eta exijentziaindarberritzeko alternatiba izan nahi du. Are gehiago familiak propio dituen indarguneak probestuz, hazkuntza lanetan segurtasunez jarduteko sostengu izan nahi du. Internetaren erabilerak, familiek, beraien kontsulta identifikatzea eta egituratzea errazten du. Era berean, zerbitzu-
Aurtengo berrikuntza zerbitzuan: Hileko argitalpena Amankomunazgoari webguneko lotura bidez hilabete bakoitzeko gai bat bidaliko zaio (zortzi hilabeteetan zehar), beti be seme-alaben hazkuntzaz eta hezkuntzaz loturikoa. Lotura hau ondoren ikaszentru guztiei bidaliko zaie eta ia elkar lanean, lortzen dugun familiei interesgarriak izan daitezkeen gai hauek familiei helaraztea.
GURASOENTZAKO PSIKOLOGOEN ZERBITZUA DOAN 0-18 urte bitarteko seme-alaben hazkuntzan laguntzeko.
(Servicio gratuito de psicólogas y psicólogos dirigido a madres y padres para ayudar en la crianza de los/as hijos/as de 0-18 años.)
telefonoz:
94 405 15 49
eguaztenero:11:30-13:00 / 16:00-17:30
internetez:
www.etxadi.org
postaz: ETXADI
Maximo Agirre, 18 bis, 5. pisua, 10. dptoa. 48011 Bilbo
Egiteko Prest! • Hemen agertzen diren liburu, KD edota aldizkariari bideo guztiak Amankomunazgoko prebentziorako zerbitzuan dauzkagu, zuotako edodagokion zeinen eskura erabili ahal izateko. Doan informazioa uzten dira denbora zati baterako. •
Egiteko
Prest!
•
37.
zenbakia
•
“Egiteko prest!” aldizkaria Interneten:
www. lea-artibai.org
2015-16
ikasturtea
3
rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 4
0tik0tik5era 5 urtera ikerketa
Johana Rekagorri Gorostiaga Psikologian lizentziaduna • Masterra Arreta Goiztiarrean • Familia-Psikologia Unibertsitate-Zentroa • ETXADI
Familia-aniztasuna • BILBO
Ez dago berdina den familiarik. Pertsona bakoitza bakarra da, eta beraz, familia bakoitza modu desberdin eta bakarrean eratzen da. Faktore eta ezaugarri asko dira bata bestetik bereizten duena; osatzen duten pertsona kopurua, arraza, sexua, kultura, ideologia... Familia bakoitzak indar gune eta ahul guneak ditu eta indar guneak hizpide izanik garatuko da, zailtasunak gaindituz.
Gaur egun, gure gizartean, familia egitura desberdinak bizikide dira: guraso bakarrekoa, adopziozkoa, homoparentalak, berreraikiak, anitzak, tradizionalak, kultur anitzak.... Hau da, ez dago familia tipologia bakarra.
Familia aniztasunak agerian uzten du ez dela seme-alabak hazi eta hezteko errezeta bakar edota egokiagorik. Hala ere, badira oinarrizko funtzio eta hazkuntza gako batzuk adin txikikoen garapena modu optimoan garatzea laguntzen dutenak, eta familia oroko aintzat hartu behar dituenak, bere egitura edozein dela.
Gomendatutako bibliografia
Zeintzuk dira familia orok, haur baten etorrerarekin, ezagutu behar dituen oinarrizko funtzioak?
4
LEA-ARTIBAI AMANKOMUNAZGOA. GURASOENTZAKO GIDAK. Seme-alaben beharrizanak familian. (2013ko martxoa)
Egiteko
Prest!
•
37.
- Seme-alaben biziraupena, hazkuntza sanoa eta sozializazioa bermatzea.
- Afektu eta babes giroa sortzea. Atxikimendu gabe ez da posible garapen psikologiko sanoa izaterik. Atxikimendua landu eta garatu daitekeen zerbait da.
- Testuinguru fisiko eta sozialarekiko harreman egokia sustatuko duen estimulazioa erraztea.
- Familiarekin bat heziketa ahalbidetuko duten bestelako hezkuntza testuinguruekiko, erabakiak hartzea.
Oinarrizko funtzio hauek lortzeko, hazkuntza gakoak izan behar dira hizpide. Hazkuntza gako hauek familia orok (guraso bakarrekoak, homoparentalak, adopziozkoak,...) izan beharko lituzke gogoan seme-alaben garapen integral optimoa errazteko:
Familia egitura bat edo beste izan, ba al da hazkuntza gako orokorrik?
Imitazioa dugu ikasteko bitarteko bat. Aita edota ama imitatuz haur eta umeek ikasi egiten dute: - Seme-alabei erreferentzia argiak
GOMÉZ, M; NAZARETH, CARLA. (2015) Un mundo de Familias. Comanegra argitaletxea
zenbakia
•
2015-16
eskaini: egunero modu bertsuan jardun, egun batean gauzak modu batean eta hurrengoan bestera egiteak ez die segurtasunik ematen.
- Gogoratu eredu garela eta koherentzia mantendu behar dugula esan eta egiten dugunaren artean.
Edozein adinetan jolastu. Astean zehar familian jolasteko denbora hartu. Denbora antolatu:
- Jolas mota asko daude eta haur edo umearen adina eta gustuaren arabera hautatu daitezke. Jolas batzuk adibide gisa: umeak txikiagoak direnean, mugimenduzko jolasetara. Gero, errepresentaziozkoetara (helduen errealitatea eta imajinazioa sustatzen dutenak: medikuetara, sukaldari, andereño, guraso…izatera jolastea). 5 urteko umeekin, karta-jokoetara, mahai-jokoetara... jolastu daiteke.
Errespetua eta malgutasuna praktikatu: - Desberdintasunak errespetatu eta seme eta alaba bakoitza familiaren parte dela sentiarazi.
Emozioak adierazi:
- Gure emozioak adierazi behar
CANYET, GLÓRIA; BELLVEHÍ, BEL. (2011) Familium XXI.
ikasturtea
rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 5
ditugu. Hitza jarri behar diogu sentitzen dugu horri (tristura, haserrea, poza, mina, nekea, urduritasuna...) seme-alabek beraienak identifikatu ahal izateko eta apurka-apurka besteenak identifikatzeko.
Diziplina demokratikoa praktikatu:
- Gurasoak ezartzen ditugun arauak hitzartu behar ditugu (bikotean, familia zabalean… seme edo alaba hezten duten helduen artean). Arauak azaldu behar dira, pertsona guztien eskubideak bermatzeko baliagarriak direla aipatuz. Zenbaitetan arau batzuk malgutu daitezke eta gure txikitxoekin “tratuak” egin ditzakegu.
Autoestimua sustatu:
- Seme-alabek beraien kabuz gauzak egiten dituztenean beraien autoestimuan eragin positiboa du. Txikiak direla erantzukizun txiki batzuk jartzeak onura egingo die autonomoagoak izateko eta beraien autoestimua indartzeko (esaterako: fardela zakarretara bota, 5-6 urterekin mahaia jartzea...).
Exijentzia praktikatu eta gehiegizko babesa ekidin: - Autonomoak izateko aukera eman. Egingarriak diren zailtasun txikiak jarri (adibidez: gauzak bakarrik egiten utzi hasieran kostata egiten badituzte ere).
Gatazkaren esposatzea ekidin:
- Ez da komenigarria seme-alabek helduen ika-mikak entzutea. Helduen artean errespetuzko harremanak eratu behar dira. Komunikazioa izan behar da nagusi.
Harreman sozialak sustatu:
- Gure seme-alabak beste umeekin
Egiteko
harremantzeko bitartekoa erraztu: parkera, liburutegira, ikastaroetara, eskolaz kanpoko jardueratara...eraman, edo lagunen bat etxera gonbidatu, etab..
Familia orok egin behar die aurre zailtasunei
Familiek bizitzan zehar hainbat zailtasunei egin behar diete aurre: arazo sozio-ekonomikoak (lana eta familia uztartzeko zailtasuna) edota gabezi ekonomikoak, denbora gutxi izatea edo balore krisian murgilduta egotea (afektuak eta diziplina artean erabakitzeko egoeran aurkitzea), aurretiko esperientziarik gabe jarduteak eragiten duen segurtasun ezak (konpetente ez sentitzea), guraso bezala jarduterakoan formazioaren beharra izatea edo formazio gehiegi izatea… Zailtasun horiek, aurrez aipatutako hazkuntza gakoen lana egoki garatzea eragozten dute.
Egia da zailtasun hauek familia egituraren arabera, arreta fokua aspekturen batean edo bestean zentratzen dutela:
•
Familia homoparentalak. Azkenaldian egin den ikerketa batean, parte hartu duten familia homoparentalen kezka nagusietako bat, seme-alaben hasierako zaintza izan da: adibidez, nola bainatu, elikatu…
• Adopziozko familiaren kasuan, bere seme edo alabak jasotzerakoan, ordura arte bizi ahal izan duenak kezkatzen die. Hau da, bere seme edo alabaren iragana ez ezagutzeak eta iragan horrek bere garapenean izan dezakeen eraginak. Horrez gain, aita edota ama adoptiboarekin atxikimendu ziurra garatzearen beharra eta kezka azaldu dute.
Prest!
•
37.
zenbakia
•
• Guraso bakarreko familiaren ardu-
ra, zaintza osotasunean bere gain hartzea da. Bananduta daudenean, aldiz, bikote ohiarekin bere semealaben hazkuntza eta hezkuntza gaietan irizpideak bateratzea izaten da buruhaustea.
• Kultura aniztasuneko familian,
hasierako oztopoa norbere irizpideak abegi-gizartearekin bat egitea litzateke, bereziki haurraren lehen garapen urteetan.
Hala ere, presente izan behar dugu, askotan zailtasun hauek familiak berrindartzen dituela, hau da, irizpideak bateratzera, aurrera egiteko indarrak bikoiztera eta talde bezala jardutera eramaten dituela. Zailtasunak zailtasun, oro har, familiak seme-alaba sanoak, konpetenteak eta autonomoak izaten dituzte. Seme-alabak pozik daude eta duten familia egitura edozein dela ere, beraien familietaz harro egoten dira. •
Diversidad familiar
Hoy en día, en la sociedad conviven diferentes estructuras familiares: monoparentales, adoptivas, homoparentales, reconstruidas, numerosas, tradicionales, multiculturales….Es decir no existe una única tipología familiar.
La diversidad familiar favorece que no exista una única receta ni ninguna varita mágica para criar y educar a los hijos e hijas. Aún así existen ciertas funciones básicas y algunas claves para el óptimo desarrollo de los menores que toda familia ha de cumplir indiferentemente de la estructura familiar a la que pertenezca.
2015-16
ikasturtea
5
rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 6
6tik6tik11ra 11 urtera Familia-aniztasuna
Maialen Sanchez Murciano Psikologian eta psikopedagogian lizentziaduna • ETXADI. Familia-psikologia Unibertsitate-Zentroa
Familia bakoitza desberdina da. Familia osatzen duten pertsonak, inguruan dituen baldintzak/baliabideak eta familiak berak propio dituen ezaugarriak (gaitasun, baliabide, zailtasun…) berezituak dira. Garatu eta ezartzen diren harreman afektiboak edota eratzen diren familia-dinamikak, ohiturak, antolakuntza eredua desberdina da familia bakoitzean, baita transmititzen diren arauak eta baloreak.
Ziur nago irakurle gehienek aurreko baieztapen horrekin bat egiten duzuela. Baina, era berean, ziur nago ere behin baino gehiagotan epaituak sentitu garela guraso bezala jardun dugunean (parkean, lagunartean, eskolan, familia zabaleanaitona-amonak, izeko-osabaketab.). Errespetatuak sentitu ez garela. Gure gizartean harremanak errazten ez dituzten estereotipoak, susmoak, igurikapenak, etiketak edota aurreiritziak daude. Kultura aniztasunak eta ikuspuntu desberdinak barneratzeak aberastu egiten gaitu. Bizi eredu desberdinak ezagutzera garamatza eta pertsonekin errespetuzko harremanak ezartzera.
Familia baten egoera ezagutzeak, enpatia sortu eta epaitzea eragozten du. Orain gutxi egindako ikerketek, urteetan zehar gehien errepikatu den familia binomio “tradizionalari” erantzuten ez dieten hainbat eta hainbat familien pertzepzioa zein den aztertu dute. Hona hemen egitura konkretu batzuetako familiengatik jasotako pertzepzio orokorra:
6
Egiteko
Prest!
•
37.
Guraso bakarreko familia, ama edo aita bat eta adin txikiko batez edo batzuez osatutakoa da (erabaki propioz, banantzen baten ondoren edota alargun izanagatik). Normalean, familia hauek kanpoko laguntza jasotzen dute eta inguruan dituzten indarguneez elikatzen dira. Lan- eta familia- bizitza bateragarria ez izateak bereziki eragiten dietela uste dute. Familia zabalaren (dagoenean), lagunen edo kanpoko laguntza eta babesa behar dutela hautematen dute, maiz instituzioetan aurkitzen ez dutelako.
Adopziozko familiak, familia izatera heltzeko (ama edo aita izateko), bestelako familiek ez bezalako ebaluazio prozesu gogor eta zurrunak pasatu behar izan ditu. Horregatik, askotan egunerokoan ebaluatuak direla sentitzen dute. Bereizgarri horri, bestelako prozesu bat ere gehitzen zaio: semealabei beraien jatorriaz, historiaz, hitz egitea edo gaia bera lantzea. Azken prozesu hau ere, intseminazio artifiziala edo subrogazioa (“vientre de alquiler” deitua hizkera arruntean) hautatu behar izan duten familiek bizi behar dute.
Berreraikitako familiek, adin txikikoen zaintzaz arduratzen diren helduen arteko koordinazio eta komunikazio handiagoaren beharra nabarmentzen dute. Jatorrizko familian ematen diren gatazkak kudeatzea eta familia-sistema berriarekiko doitzea eskatzen du: bikote berriarekiko, anaia-arrebaordeekiko, aitaorde edo amaordearekiko doitzea. Berreraikitako familiez hitz egiterakoan, banantze baten ondorioz
zenbakia
eta beste heldu batekiko bateratzearen eraginez bi familia eratzen direnekoaz ari gara.
Kultura desberdinak batzen dituen familiak, kultura biak errespetatu eta adin txikikoaren hezkuntzan bateratu nahian aurkitzen da. Aniztasuna aberasgarria izateko, desberdintasun kulturalak leundu behar dituzte: irizpide bateratuak ezarri, seme-alaben ongizatea lehenetsiz.
Orain arte familia egitura desberdin batzuk aipatu badira ere, ezinbestekoa da azpimarratzea, familia bakoitzak bere zirkunstantziak dituela. Baina, bereziki, garrantzitsua da aintzat hartzea, familia baten egiturak ez ezik, familia barruan ematen diren harremanen kalitatea eta familia-testuingurua dela haur, ume edo nerabeen garapen psikologikoan eragiten duenak.
Familia orok ditu indar-guneak, familia orok bilatzen du beraien seme-alaben zoriontasuna, familia orok bihotz onez jokatzen du, familia orok ditu gainditu beharreko zailtasunak, esfortzu handiarekin edo kanpoko laguntzarekin gainditzen dituenak. Familia oro indartsuagoa da talde bezala jarduten duenean. Aniztasunarekiko errespetua izaten irakatsi behar diegu. Zergatik? Sozialik berdinak, gizaki lez desberdinak eta guztiz askeak izango garen mundu baten alde.
RIGBY, JILL. Educar hijos respetuosos en un mundo irrespetuoso. Lumen Humanitas argitaletxea.
Gomendatutako bibliografia
ikerketa
• BILBO
PIRRITX ETA PORROTX Familien Karta-Jokoa
•
2015-16
ikasturtea
Rosa Luxemburg
rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 7
Adin hauetan umeak, besteengandik desberdinak direla ohartzen dira. Desberdintasunez jabetzen dira. Batzutan desberdintasuna abantaila bezala ikusi dezakete, bestetan ezaugarri propio bezala edota ezaugarri negatibo legez.
Lagun taldeak eta talde horren parte izateak garrantzia hartzen doa eta partaide ez sentitzea beraien segurtasuna eta autoestimuan negatiboki eragiten du.
Beraien nortasuna garatzen doazen honetan, nahitaezkoa da errespetuan heztea: pertsonak errespetatu behar direla adieraztea edota ez dela inor bere arraza, sexu, familia egoera, jatorri edota itxura/irudiagatik epaitu behar.
Errespetua norberarengan eta norberarengandik hasten da: heldu bezala errespetua izaten, eredu izaten. Semealaben aurrean, inor kritikatzea edo deskalifikatzea saihestu behar dugu. Onartzen ez dugun hori adierazteko, gustuko ez ditugun jarrerak gaitzetsi eta errespetuzkoak ez diren jarrera horien ondorio negatiboak aipatu (negatiboak jarrera desegokia izan duenarentzako eta gainontzekoentzako).
Alternatiba desberdinen artean hausnartzera animatu behar ditugu, beraien perspektiba zabaldu eta aukera desberdinak balioetsi. Beraien emozioak identifikatzen irakatsi, besteen emozioak identifikatu ahal izateko. Beste pertsona batzuk sentitu edo pentsatu dezaketena ikustarazi. Enpatia landu, bestearen ikuspuntua ezagutu eta ulertzen irakatsi, besteek egin edo esaten dutena ulertzeko (mota honetako esaldien bidez: “zer egingo zenuke bera bazina?”, “beste modu batez jardungo zenukeela uste duzu?, Nola?”, “nola sentituko zinateke?”, “zergatik uste duzu horrela jokatu duela?”, eta abar).
Behar dutenei lagundu behar zaiela helarazi (kalean galdezka ari denari, poltsa jausten zaionari, ezagunei, hitzez edo fisikoki erasotua denari, …). Norbaitekin harremantzerakoan ezarritako arauak errespetatu behar direla adierazi (aldamenekoa entzun, txanda errespetatu, iritzia errespetatu ados ez badago ere, zarata edo hitz itsusiak erabili gabe hitz egitea, ezetza onartzea eta
Egiteko
errespetatzea, besteen espazioa errespetatzea, etab..), baita jolasterakoan ere (jolasaren arauak errespetatzea, partekatzea, lagun izatea edo taldean jolastea, helburu bat lortzeko bultza edo jotzeko beharrik ez dagoela adieraztea, etab.). Araua sozialak (kaleak eta espazio publikoak garbi mantentzea, liburutegian baxu hitz egitea…) eta familiaarauak errespetatzea (errutinak, ordutegiak, etab.) Bada familia guztiek aintzat hartu behar dutena beraien seme-alabak aniztasunean hezterako orduan?
• Seme-alaben oinarrizko beharrizanak asetzea (afektiboak, elikadura, higienea, etab.).
• Adin txikikoaren ongizatea lehenes-
tea.
• Adin txikikoaren nortasuna eta garapen propioa errespetatzea.
• Bikotea dagoenean, bi helduek seme-alaben hazkuntza eta hezkuntzan inplikatu behar dira, hurbil sentitu behar dituzte biak eta erantzukizunak partekatu behar dituzte. Familian denbora gehiago pasatu, jarduerak partekatzeko, elkar ezagutzeko eta ongi pasatzeko. • Seme-alaben autonomia sustatu. Beraien erabaki propioak hartzen utzi, batzutan okerreko bidea hartzen badute ere.
• Euren iritzia entzun eta komunika-
zioa erraztu. Edozein momentutan, erreferentziazko helduen laguntza edo babesa dutela sentitu behar dute.
• Gatazkarekiko esposatzea ekidin. Gatazka-egoera etengabea bada, kanpoko laguntza eskatu behar da bideratu edo erabakiak hartu ahal izateko.
• Naturaltasunez eta zintzotasunez aurre egin seme-alaben jatorria adierazteko prozesuari (dagozkien kasuetan).
• Seme-alaben autoestimua sustatu: indar guneak nabarmendu, saiatzen utzi hasieran erratu edo huts egiten badu ere, eta zailtasunei aurre egiteko laguntza eman -erremintak eskaini eta babesa eman-. Prest!
•
37.
zenbakia
•
• Aniztasunean hezi. Modu natural batean familiaren kontzepzio zabala eskaini, ipuinen bidez, testuinguruko errealitatearen bidez, etab..
• Pertsona bat bere arraza, fisiko,
sexu edo maitatzen duen pertsonarenagatik ez epaitzen irakatsi. Pentsatzeko, sentitzeko, izateko edo bizitzeko modu desberdinak daudela ezagutarazi eta hauek denak errespetatzen irakatsi.
• Enpatia landu. Bestea nola sentitzen den edo sentitu daitekeen azaldu, egoera berdinean bera nola sentituko litzatekeen hausnartzera animatu, etab.
• Familia zabalarekiko harremanak indartu (harremana ona, sanoa denean), seme-alabek familia talde bezala hautemateko eta nortasun eta baldintzapenik gabeko babes eta maitasun iturri izateko. * Familia bakoitzak propio dituen indar guneak identifikatu eta zailtasunak gainditu. * Adin txikikoak hezteko konpetente sentitu. •
Diversidad familiar
Cada familia es diferente. Las personas que lo conforman, las condiciones propias y externas (habilidades, recursos, dificultades…), las relaciones afectivas que se desarrollan y establecen, las dinámicas, la organización o las normas y los valores que se estipulan son únicas en cada familia.
La mayoría de las personas probablemente estamos de acuerdo con esa afirmación, pero aún así, algunas veces sentimos que no somos respetadas. Todas las personas nos hemos sentido alguna vez juzgadas a la hora de educar a nuestras hijas e hijos (en el parque, entre amigas y amigos, en la escuela, en la familia extensaabuelas y abuelos, tías y tíos-, etc.).
2015-16
ikasturtea
7
rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 8
ZEURE TXOKOA
kontsultak • zalantzak • kezkak...
GURASO BAKARREKO FAMILIA. 11 urteko alaba bat daukat eta ez da gai bakarrik lo egiteko. Bere aita, berak urte bat eta erdi zeukanean hil egin zen. Gaiari adinaren araberako tratamendua eman diot (nire psikologoari ere kontsultatu nion). Nirekin egiten du lo, bakarrik lo egiteak beldurra ematen diolako. Burua estaltzen du eta orain gutxi gauetan bere aita agertzeko beldur dela adierazi du. Nik azaldu nion, hori ezinezkoa zela eta gainera bere aitak ez zuela bera beldurtuko zuen ezer egingo. Gaur egun beldur dio iluntasunari. Ez dakit nola aurre egin egoerari.
- Egunerokotasunean komunikazioa mantendu (ez presionatu) beldur hori areagotu dezakeen gertaeraren bat ematen ari bada edo ez ezagutzeko. Normaltasun testuinguru batean gertaeraren gainean hitz egiteak, gertaera “normalizatzen” du.
12 urterekin, ez da ohikoena beldur berrien agerpena. Adin honetarako aurreko beldurrak gaindituak izaten dituzte eta beldurra sentitzen dutenean badituzte aurre egiteko nolabaiteko estrategiak eta segurtasuna. Hala ere, posible da egoera edo esperientzia konkretu batek beldur berrien agerpena eragitea (helduoi ere gertatzen zaigu).
- Edozein kasutan, gogoratu sentitzen duen beldurra irrazionala dela eta beraz ez duela zentzurik zure alabari beldurrik ez sentitzeko adieraztea. Adierazpen horrek, bere ezinegona handituko du eta ez zaio beldurra gainditzeko baliagarria suertatuko. - Ikaratzen den momentuen, lasaitu. Ez zaitez berarekin haserretu eta ez egin txantxarik bere beldurrei buruz. Egoera horietan babestu eta laguntzen duzula hauteman behar du.
Umeak, beldurraren aurrean modu automatiko batez erreakzionatzen dute eta ezin dute kontrolatu. Gainditu nahi dute eta saiatzen dira, baina ezin dute. Beldur hauek denboraren poderioz intentsitate gutxiagorekin bizi badituzte ere, helduon esku hartzea behar izaten dute aurre egin eta gainditzeko. Laguntza, babesa eta segurtasuna eskaini behar zaie.
- Bere beldurrak adierazten dituenean, erantzun orekatua ematen saiatu. Ez adierazi gehiegizko ardura (segurtasun eza transmitituko diozulako) ez eta garrantzia eza (bere emozioez hitz egiten ari zarelako).
Zure egoeran bi aukera dituzu: beldurra apurka-apurka gutxitzen joateko jarraibide batzuk jarraitu edo aditu batengana jo. Erabakia, zure alabak sentitzen duen beldurraren intentsitatearen araberakoa izango da. Hau da, bere bizitza aurrera eramateko eragozpen bada (lagunekin egoteko ezintasuna, bakarrik egoteko ezintasuna, zurekin momentu oro izateko beharra…), aditu batengana joatea litzateke egokiena. Aldiz, gauetan loak hartzeko eragozpen bada soilik, honako orientazio praktiko hauek baliagarria daitezke:
8
Egiteko
Prest!
•
- Lo egiterako orduan graduala den estrategia erabili. Horretarako, lehenik eta behin, berarekin hitz egin beharko duzu. Berak hautatzen duen egunetik aurrera bere logelan bakarrik lo egingo duela adierazi. Lasaitzeko, 20 minutuz berarekin izango zarela esan. Aste batez, logela barruan zauden denbora laburtu. Logelatik gero eta arinago irten.
37.
zenbakia
•
2015-16
- Denbora horretan, bere aldamenean egon zaitezke, liburu bat irakurtzen duen bitartean edo zerbait positiboaz hitz egiten duzuen bitartean. Denbora agortzen denean, lasaituko duen esaldi bat esan, musu eta laztan bat (adibidez: “lo egiteko ordua da, loak hartuko duzu bihar egin duzun horretan pentsatzen duzun bitartean edo zeinen ongi pasatu duzula gogoratzen duzun bitartean”). Logelatik irteten zaren bakoitzean modu berean jardun behar duzu. Segurtasunez. Bakarrik gelditzera erresistitzen bada, ahotsa altxatu gabe eta haserretu gabe esaldi berbera errepikatu. - Zure logelara joango balitz, bere logelara joan behar duela adierazi eta esaldi bera errepikatu. - Beldur zarenean, naturaltasunez adierazi eta kudeatzen ahalegindu, berak imitazio bidez, beldurrak bideragarriak direla eta norbere lasaitasunak beldurra usatzen laguntzen duela ikusteko. - Saihestu konparazioak, zeharkako mezuak, sarkasmoa… ekidin mota honetako mezuak: “azkenaldian ezin dut lorik egin zure beldurrengatik”, “Ezin zara beldurrarekin bizi”, “Ausartagoa izan behar duzu”, “Zure adineko neskak jada ez dituzte horrelako beldurrik”. Batzutan mota honetako adierazpenak egiten dira seme-alaben jarrera aldatzeko, baina ez da eraginkorra izaten eta ez du zentzurik gaizki sentiaraztea kontrolatu ezin duten zerbaitengatik. - Aldaketa minimo bat ikusten duzun momentuetan adierazi iezaiozu. Bakarrik lasaitzeko eta lo egiteko gai dela baieztatuko diozu. Bere autoestimuari mesede egingo diozu. - Gehiegizko babesa saihestu, dependentzia indartzen duelako. Bere autonomia eta independentzia sustatu. Emandako jarraibideak oso sinpleak dira, baina baliagarriak izatea espero dugu. •
ikasturtea
rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 9
Gurasook, seme-alabak hezitze lan honetan, kezka eta zalantza asko izaten ditugu. Beraz, horiek Gurasoentzako Orientazio Psikologikoa zerbitzura bidaltzera gonbidatu nahi zaituztegu. Kontutan izan anonimoa dela. Hortaz, badakizue, bidali zuen galderak honako helbidera eta erantzuna ahalik eta arinen emango dizuegu; ez duzue zertan hurrengo aldizkariaren zain egon behar: Postaz: Etxadi. Maximo Agirre, 18, bis. 5. pisua, 10 dptoa. 48011 Bilbo. Telefonoz: 94 405 15 49 eta internetez: www.etxadi.org
FAMILIA BERRERAIKIA. Banandu berri den aita bat gomendio bila dator. 10 urteko semearekin duen harremana hobetu nahi du. Banantzea bat-batekoa izan zela adierazi du, jada berak bikote berria zuelako. Bere semea, momentu honetan, haserre dago eta zenbaitetan bikote berria gaitzesten du. Lehenik eta behin, egoera hauetan ezinbestekoa da helduon nahi edo banantzeak eragin dezakeen sentimenduen gainetik (amorru edo haserrea, melankolia edo tristura, pasibotasuna edo ezer gertatuko ez balitza bezala jokatzea…) UMEEN ONGIZATEA LEHENESTEA. Heldu bezala kontziente izan behar dugu zerbait aldatu dela, harremanak aldatu direla eta seme-alabak egoera berri honetara egokitu beharko direla. Gogoratu, bikote ohiarekin desadostasunak sortu daitezkeela (kasuan
Egiteko
kasu) eta horrek zuengan sortu dezakeen antsietatea, tristura, urduritasuna… seme-alabek hautematen dutela. Era berean, jakina da banantzea/ dibortzioa prozesua konplikatua dela, bereziki seme-alabak tarteko daudenean. Bi pertsonek banatzea erabakitzen dutenean, arrazoia edozein izanik, egoera legaletan eta tentsio emozionaleko une berezian aurkitzen dira. Hala ere, batzuetan garrantzi nahikoa ematen ez zaion beste gertakizun bat bada: banantze horretan seme-alabak izaten dituzten bizipenak (honakoa lehenetsi behar da gatazkaren gainetik). Egia da egoera horietan, seme-alaben garapena euren adinari "dagokiona" izan daitekeela, baina horretarako, gurasoek, besteak beste, gatazka maila kontrolatu behar dute eta edozein motatako gatazkaren esposatzea ekidin behar dute (eztabaidak gai zehatzen inguruan, irainak, zaratak, mesprezuak…).
Prest!
•
37.
zenbakia
•
Zure kasuan, bikote berri bat dago. Egoera zail honetan, berriz ere, zure semearekin duzun harremana lehenetsi behar duzu eta denbora eman behar diozu egoerara ohitzeko (ez behartu zure bikote berria onartzera). Zure semeak, segurtasuna eta laguntza emozionala behar du gurasoen banantzeari aurre egin ahal izateko. Hori dela eta, momentu honetan zure semeak, zu eta zure bikote ohiaren babesa eta laguntza behar du, behar duen guztirako bere aldamenean egongo zaretela sumatu behar du, babes hori modu bananduan eskaintzen badiozue ere. Gerora zure bikote berria bildu daiteke zu eta zure semearen harremanera. Hala ere, gomendagarria litzateke zure semearekin jarduera indibidualak partekatzen jarraitzea (zinea, bizikletan irten,..) apurka-apurka zuen harremana sendotu eta egoera bideratzen joateko. •
2015-16
ikasturtea
9
rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 10
12tik 18ra 12tik 18 urtera Ainhoa Manzano Fernández Psikologian Doktorea • Familia-Psikologia Unibertsitate-Zentroa • ETXADI
Nerabezaroa eta familia-aniztasuna
Batzuetan, familiek nerabezaroaz duten pertzepzioa negatiboa izaten da. Aldaketa askoko eta segurtasun gutxiko garaia da. Heltze prozesuan daude. Helduarora daramatzan bidean doaz. Bide horretan badira garatzen diren babes-faktoreak eta aspektu positiboak, eta horrek pertzepzio positiboagoa izatea eragin beharko luke.
Heldu gehienek, nerabezaroaz eta beraien seme-alabak familiaz duten pertzepzioaz galdetzen zaienean (guraso bakarrekoa, berreraikitakoa, homoparentala, nuklearra, adopziozkoa, kutur artekoa…), bat egiten dute: nerabeek kritikatu egiten dute familia, familiaren ahul guneak nabarmentzen dituzte eta eztabaidagai bihurtzen dute. Hala ere, heldu hauen kezka nagusia, ez da nerabeek familia egoeraz egindako kritika bera, baizik eta, nerabeek deskribatutako egoera horrek beraien garapen pertsonal edota sozialen eragin dezakeena. Hau da, familia horren parte sentitzen ez direnaren hitzezko adierazpena.
10
Egiteko
Prest!
•
Nerabezaroan, beste epealdietan bezala, familiaz gain, berdinkideek eta hezkuntza zentroak garapenean eragiten dute. Horregatik, nerabe batek familia kritikatzen duenean, kritika horren atzean dagoena aztertu beharko genuke. Izan ere, batzutan, beste testuinguruetan (berdinkideekin eta hezkuntza zentroan) gertatu zaiena ezkutatzeko erabiltzen dute. Sortu zaien segurtasun eza familia egitura erasotzeko erabili dezakete. Hala ere, gogoratu behar dugu familiarekiko independentzia eta autonomiaren beharra dutela eta horrek familia kritikatzera ere eraman dezaketela. Bere nortasun eta irizpide propioak berresteko bide da.
Testuinguru anitzetan bizi diren nerabeak (nuklearra, guraso bakarreko familia…) desberdintasunarekiko toleranteago agertzen dira eta harremanetan errespetu handiagoarekin jokatzen dute. Beldur gutxiago diete aldaketei.
Aurrez aipatutako guztia aintzat hartuta, bada familiak, eratzen duten egitura edozein dela ere, nerabeak hezterakoan kontutan izan beharreko BABES-ETA ARRISKU-FAKTOREAK.
37.
zenbakia
•
2015-16
Gomendatutako bibliografia
ikerketa
• BILBO
JAUME FUNES ARTIAGA. GRAO 2010. Educar en la adolescencia
ikasturtea
rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 11
FAMILIA
BABES FAKTOREAK
• Babesa • Afektua eta oinarrizko konfiantza • Estimulazio egokia eta eskolako gaietan laguntza ematea
• Gurasoengandiko egonkortasun emozionala
• Igurikapen altuak eta arau argien gainbegiratzea
• Familia zabalarekiko harreman positiboak BERDINKIDEAK
• Aisialdiko jardueretan parte hartzea • Lagun edota berdinkideekin
harreman ona izatea, arauak betetzea
• Asertibitatea eta pertsona arteko komunikazioa
HEZKUNTZA ZENTROA
• Eskolan giro ona izatea.
Arau argiak eta parte hartzea sustatzen duena
• Ikasleekiko igurikapen handiak • Jardueretan parte hartzeko aukera ematea • Eredu positiboak eskaintzen dituzten tutoreak
ARRISKU FAKTOREAK
• Pobrezia kronikoa eta langabezia • Hezkuntza maila baxuko ama • Antolakuntza eza familia- testuinguruan • Bikotean biolentzia edota gatazka etengabea • Toxikomania • Jokabide antisoziala duen aita edota delinkuentea
• Buruko gaixotasuna duen ama edota aita • Zigor fisikoaren alde dagoen ama edota aita
• Arrisku-jokabideak, alkohol eta droga arazoak eta jokabide antisozialak dituzten lagun edo berdinkideak izatea
• Isolamendu soziala • Talde presioaren eraginpean jardutea
• Kohesio falta ikasle eta irakasleen artean • Familia eta eskolaren arteko harreman eza • Komunitatearen beharrizanekiko atxikimendu eza
• Ikasgelan eskola-porrota eta
jokabide-arriskutsuak dituzten ikasleak izatea
Iturria: Osasun, Gizarte Politika eta Berdintasun Ministerioa. Egokitutako testua: Catalano, Berglund, Ryan, Lonczak eta Hawkins, 2004. Familiek (guraso bakarreko familia, nuklearra, adopziozkoa, kultur artekotasuna…) babes-faktoreak sustatzeko eta arrisku-faktoreak gainditzeko aintzat hartu beharko lituzkete ondorengo irizpideak:
Seme-alabei erreferentzia argiak eskaini, eta esan eta egiten denaren artean koherentzia bat mantendu. Gogoratu, edozein adin dutela, eredu zaretela beti.
Kirol jarduerak edota aisialdia sustatu eta planifikatu.
Seme-alaben arteko konparazioak saihestu. Beraien desberdintasunak errespetatu.
Emozioak adierazi: emozioez hitz egin, bereziki kontrola galdu dugula uste dugunean. Seme-alabek gauza bera egin dezaten.
Beste pertsonaren tokian jarri: hau da, beste pertsona batzuen ikuspuntua zein den irakatsi, besteen emozioak eta jokabideak ulertzeko.
Diziplina demokratikoa praktikatu: Ezartzen diren arauak hitzartu. Hitzarmena, “hezkuntza taldea” osa-
Egiteko
tzen duten pertsonen artean eratu beharko da.
Autoestimua sustatu: Beraien erantzukizunak beraien esku utzi, betebeharrak betetzea exijitu, egindako lana baloratu eta egiten ez dutenean adierazi.
Exijentzia praktikatu neurria hartuta: gehiegizko babesa saihestu eta autonomoak izateko aukera eskaini (garbiketa, ohea egitea, erosketak,…).
Adin honetan ere gatazkaren esposatzea saihestu: Seme-alaben aurrean, ez iraindu edo ez eztabaidatu beraiek gatazkan parte hartu behar izan ez dezaten. Bikoteko eztabaidak dira eta beraz bikotean eztabaidatu behar dira, nahiz eta nerabeak eragindako eztabaida izan. Heldu bat baino gehiago dagoenean semealaben zaintzan, talde bezala jardun behar dute.
Azkenik, harreman sozialak sustatu behar dira, baita eskolan ere: kiroltaldeetan parte hartzea, elkarteetan… •
Prest!
•
37.
zenbakia
•
Adolescencia y diversidad familiar
Cuando se les pregunta a las personas adultas que componen las distintas familias sobre esta etapa y sobre cómo consideran ellas y ellos que sus hijos e hijas perciben a su propia familia, sea de la estructura que sea (monoparental, reconstituida, homoparental, nuclear, adoptiva, intercultural...), la mayoría coincide en que las adolescentes y los adolescentes critican su propia estructura familiar precisamente buscando los puntos débiles y sacándolos a la luz especialmente en las discusiones. Sin embargo no se debe olvidar que generalmente las adolescentes y los adolescentes que han convivido en contextos familiares diversos (nuclear, monoparental...) son más tolerantes a las diferencias y presentan relaciones generalmente de mayor respeto hacia la diversidad y de menor temor al cambio.
2015-16
ikasturtea
11
rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 12
Denentzat Familia
Fernando Olabarrieta Artetxe Familiaren Psikologiako Irakaslea UPV/EHU. • BILBO
Familiako kideen garapenean, familia artean ematen diren harremanen kalitateak eragina du, familiak berak duen egiturak baino • Adopziozko familia eta denbora mugatuzko harrera familiak: familia hauek aurretik seme-alaba naturalak izan ditzakete edo ez. Familia handitzen dute.
Azken hamarkadetan eman diren aldaketa soziokulturalak “familia erakunde” deitzen dugun horren barnean ematen diren dinamiketan edo harremanetan ere eraldaketa gauzatu du, baita dinamika horiek eusten dituen egituretan ere. Gero eta familia eredu gehiagok lortu dute gizartearen eta erakundeen onarpena. Pixkanaka -pixkanaka errekozimendu legalaren akordioak lortzen doazen heinean, familia hauen eguneroko bizitza errazten doa.
Hainbat familia egitura daude: gaur egun gure gizartean maiztasun gehiagorekin aurki ditzakegunen artean, esanguratsuenak hauek direla esan daiteke: • Familia nuklearrak : gizon eta emakume batez osotuak. Maiztasun handienarekin ematen den familia egitura da, seme-alabak izan ditzakete edo ez. Gero eta ohikoagoak diren bikote egonkorrak (ezkontzako izapideetatik pasatu gabekoak) ere familia egitura mota honetan sartzen dira. 1
• Guraso bakarreko familiak: aita edo ama batez osotuak direnak, azken hau ohikoagoa izaten da, banantze, dibortzio, alarguntasun edo ama ezkongabeetatik eratorritakoak. 18 urte baino gutxiagoko seme edo alabekin bizi dira eta amona, aitona edo neba-arrebekin batera bizi daitezke.
• Familia berregituratuak: Aurretik beste familia bat izan duten pertsonez osotuak izaten dira, bikotekide berri batera lotzen direnak, heldu bakoitzak aurreko loturatik semealabak ekarri ditzake edo ez.
12
Egiteko
Prest!
•
• Familia homoparentalak: Sexu bereko bikoteak dira, eta bakarrik edo ernalketa artifizial edo beste bide alternatibo batzuen bidez izandako seme-alabekin bizi dira.
• Familia kultur anitzak: ingurune kultural desberdinetatik eratorritako pertsonen arteko loturak izaten dira, non harrera herrian familia bat eratzen duten.
Familia eredu guzti hauek beharrizan eta ardura zehatzak dituzte. Hala ere, helburu berdin bat dute: familiako kide guztien garapen osasuntsurako oinarrizko funtzioak bermatzea. Familiak baliabide ekonomikoak ditu, seme-alaben hazkuntzan inplikatzen da, hezkuntza aukerak ematen ditu, bizitza osoan zehar iraungo duten lotura afektibo sendoak eskaintzen ditu eta gainera, hartu-emanezko harremana ematen den eta bizitzako arazoei aurre egiteko lagungarria izaten den talde batekiko kide izatearen sentimendua transmititzen du.
Egitura edozein izanda aita edo ama izatearen eginkizuna honela ulertzen da: familiako kide desberdinen arteko harreman onak sustatu eta guraso bezala erantzukizunez jardutea. Helburua, adin txikoaren ongizatea eta gaitasunak optimizatzea da. (Gurasotasuneko oinarriak)
Gomendatutako bibliografia Desarrollo psicológico en las nuevas estructuras familiares Enrique Arranz Freijo Alfredo Oliva Delgado (koordinadoreak).
37.
zenbakia
•
2015-16
«Familia tradizionala egokiena dela adierazteak ez du inolako funtsik. Familia egitura anitzak atzeraezinezkoa den gizarte dinamika baten isla dira. Ikerketa anitzek bermatzen dute familia arteko harremanen kalitateak familiako kideen garapenean gehiago eragiten duela familiako egiturak berak baino».
Familia aniztasunaren eta aniztasun horri erantzuteko egokitu behar izan diren baliabideen aurrean, garrantzitsua da familia gizartearen laguntza behar duen ondasun publiko bezala ulertzea. Horrez gain, familiak artatzeko eredua argi definitu beharko litzateke eta aniztasuna, probestu behar den gizarte aberastasun gisa hartu, honako hau ukatu edo marjinatu ordez.
Lan ildo honetan, ikuspegi psiko-hezitzailea eta komunitarioa kontuan hartu beharko litzateke, hartu behar diren neurriak bideratzeko eta lortu beharreko helburu orokorrak bateratuak izatea lortzeko.
Esku artean dugun erronka honetan, erakundeek, badute zer eginik. Laguntza mekanismoak bildu beharko lituzkete: Tokian tokiko aholkularitza zerbitzuak, telefono bidezko aholkularitza edota gurasoentzako hezkuntza programak. Azkenik, edozein kasutan edota edozein familia egituretan ezinbesteko garrantzia du, lan-eta familiabizitza uztartzeak, familientzako onuragarriak diren zerbitzu desberdinak izatea eta lan baldintza egokiak sustatzea, edota gizartea sentsibilizatzeak familientzako laguntza sareak sortzeko besteak beste. • 1* Aurreko edozein familia egitura famili ugari izan daiteke, betiere heldu bat edo bi eta bi edo hiru seme/alabez osotua dagoen, hauek bikotearenak izan daitezke edo ez, baita legearen aurrean onartu daitezkeen beste kasu batzuk.
ikasturtea