GIZARTE ZERBITZUAK
Zainduz 2017_Seilabetekaria 13/9/18 13:57 Pรกgina 1
zainduz
[7. aldizkaria- 2018ko udazkena]
Zainduz 2017_Seilabetekaria 13/9/18 13:57 Página 2
Aurkibidea Aurkezpena
03
Zainduz egitaraua: Hamar urteetan zehar Dossierra
04
Parkinsona Zaintzaileen ahotsa • Elkarrizketa
zainduz aldizkaria [7. Aldizkaria 2018ko udazkena]
06
Lekeitioko zaintzaileak Zaintzaileak zaintzen
08
Zainduz fisioterapia eta neuroerrehabilitazioa Erreportaia
10
¿Por qué es interesante hacer el Documento de Voluntades Anticipadas?
11
Taldeak Ondarroako Alzheimer taldea
12
Filmak Antolatzailea LEA-ARTIBAI AMANKOMUNAZGOA GIZARTE ZERBITZUAK Xemein Etorbidea 13 48270 Markina-Xemein Tel.: 94 616 85 58 ongizate@lea-artibai.org
Laguntzaileak
• Ondarroako Alzheimer taldea eta El futuro es la memoria ekimena • Familia zaintzaileak (Lekeitio) • Bizkaiko Parkinson elkartea • Ondarroako Zainduz Fisioterapia eta Neuroerrehabilitazioa zentroa • Victor Landa Petralanda medikua • Jesus Angel García García medikua
Testuak eta argazkiak
ONDARROAKO ALZHEIMER TALDEA • ZAINDUZ FISIOTERAPIA ETA NEUROERREHABILITAZIOA ZENTROA • BIZKAIKO PARKINSON ELKARTEA • LEA ARTIBAI AMANKOMUNAZGOKO ZAINTZAILEEI LAGUNTZEKO ZERBITZUA
Diseinu eta maketazioa 11 BARRI
Ondarroako Alzheimer taldea
Zainduz 2017_Seilabetekaria 13/9/18 13:57 PĂĄgina 3
AURKEZPENA Lea Artibai Amankomunazgoko Lehendakaria.
zainduz
7.aldizkaria
A
RAKEL ELU BENGOETXEA,
urten 10 urte dira Lea Artibai Amankomunazgoak ZAINDUZ aldizkaria estrainekoz kaleratu zuenetik. Orduan ere kezka genuen FAMILIA ZAINTZAren inguruan egitasmo berezia eta egokia egin behar zelako gure hainbat eta hainbat menpeko pertsonen familia zaintzaileei zuzenduta, eta ahal zen neurrian euren parte hartzea izanda.
O
rdundik hona hainbat ekimen, ikastaro, proiektu etab‌ egin dira baina ez da nahikoa eta badakigu, jarraitu behar dugula gai hau jorratzen eta hobetzen. Horrela ba, 20172018 ikasturtean zehar ondorengo ekimen hauek burutu izan ditugu, hala nola:
A
urten ordea, eta estreinako FAMILIA ZAINTZAren inguruko formazio desberdinak antolatzen hasi aurretik, zaintzaileengana hurreratu nahi dugu JARDUNALDI BATZUK antolatuz, eurokin alkartuz, esperientzia desberdinak biziz eta profesional desberdinen gaiak jorratuz. Espero dugu azaro aldera egitea ekimena eta ordurarte ekarpenak jasotzeko prest egongo gara Amankomunaz-goan, baita be zaintzaile lanean ari diren pertsona interesatuen datuak hartzeko ere, gero informazioa bidaltzeko, etab‌
E
ta zaintzaileak aipatuta, gogora ekarri Lekeition, Markina-Xemeinen eta Ondarroan familia zaintzaileentzako laguntza psikologikoa jasotzeko taldeak ditugula, eta beraietan parte hartzeko zure udalerriko Gizarte Zerbitzuetara joan eta gizarte langileaz txanda eskatzea baino ez dagoela.
>
Lea Artibai Amankomunazgoko Gizarte Zerbitzuak:
z
94 616 85 58
zainduz aldizkaria
3
Zainduz 2017_Seilabetekaria 13/9/18 13:57 Página 4
DOSSIERRA
BIZKAIKO PARKINSON ELKARTEA • ASPARBI
Parkinsona
Zer da Parkinson gaixotasuna? Parkinsona gaixotasun neurodegeneratiboa da, eta mugimendua, koordinazioa, gihar trebezia eta posturak kontrolatzen dituen garunaren atalari eragiten dio. Munduko bigarren gaixotasun neurodegeneratibo ohikoena da, eta gaur egun ezin da sendatu. Ondorioak arintzeko bi aukera hauek daude: tratamendu farmakologiko eta kirurgikoa eta terapia errehabilitatzaileak. ASPARBIN terapia errehabilitatzaile eta zerbitzu soziosanitario ezberdinak eskaintzen ditugu, eta horiek oinarrizkoak dira gaixotasuna duten pertsonek gaitasun funtzionalak ahalik eta denbora luzeenean mantendu ahal izateko eta hala, beraien bizi kalitatea hobetzeko. Euskadin gaixotasunak 8.000 pertsona ingururi eragiten diela uste da, eta horietariko 5.000 bizkaitarrak dira. Sintoma ezagunenetako bat dardara da, baina zein sintoma gehiago daude? Parkinson gaixotasuna duten pazienteak askotarikoak dira, sintomak ere askotarikoak direlako, motorrak eta ez motorrak. Sintoma horien artean egon daiteke dardara, begi bistakoena eta ezagunetarikoa dena, baina ez da bakarra.
ASOCIACIÓN PARKINSON BIZKAIA ASPARBI ¿Qué es la enfermedad de Parkinson? El párkinson es una enfermedad neurodegenerativa que afecta a la parte del cerebro encargada de controlar el movimiento, la coordinación, la destreza muscular y el control postural. Es la segunda enfermedad neurodegenerativa más frecuente del mundo y actualmente no tiene cura. Para paliar sus efectos existen dos opciones, que son complementarias: el tratamiento far-
4
z
zainduz aldizkaria
Sintoma motorren artean daude mugitzeko zailtasunak, irmotasuna, blokeoak, oreka galtzea, hitz egiteko eta gainerakoekin komunikatzeko arazoak, etab. Gainera, motorrak ez diren sintomak ere badaude, besteak beste antsietatea, depresioa, idorreria, arazo kognitiboak, lo egiteko arazoak, hipotentsio ortostatikoa, eta apatia. Nola garatzen da Parkinson gaixotasuna? Fase ezberdinak daude? Gaixotasunaren garapena eta faseak ezberdinak dira kasu bakoitzean. ASPARBIKO terapia errehabilitatzaileak gaixotasuna dutenen beharrei eta profilari egokituta daude. ASPARBIKO profesionalen lantaldeak esperientzia handia du Parkinson gaixotasuna dutenekin lan egiten, eta lantalde horrek ebaluatzen du kide bakoitzaren egoera, pazienteen gaitasunei eta beharrei egokien erantzuten dion tratamendua eskaintzeko. Helburu nagusia terapiei ahalik eta probetxu gehiena ateratzea eta bizi kalitatea hobetzea da. Goizean egiten diren talde terapeutikoak autonomia gehiago dutenei zuzenduta daude, eta arratsaldeko talde terapeutikoak mugitzeko
Begoña Díez, ASPARBIren Lehendakaria
arazoak dituzten eta menpekotasuna duten pertsonei zuzenduta daude. Zenbat urterekin diagnostikatu daiteke gaixotasun hau? Gaixotasunaren hasierako batez besteko adina 65 urte ingurukoa da, baina gazteek ere izan dezakete. Izan ere, eta nahiz eta ez den ohikoa, zenbaitetan pertsona oso gazteak etortzen dira elkartera, 40 urte baino gutxiago dituztenak, eta nahiz eta ez den ohikoena, horrelako kasuak ere gertatzen dira. Ikerketen arabera, pazienteen % 15k 40 urte baino gutxiago ditu. Zer sentitzen dute orokorrean
macológicos y quirúrgico, y las terapias rehabilitadoras. En ASPARBI se ofrecen diferentes terapias rehabilitadoras y servicios socio sanitarios que son fundamentales para que las personas afectadas puedan mantener sus capacidades funcionales durante el mayor tiempo posible y mejorar así su calidad de vida. En Euskadi se estima que afecta a unas 8.000 personas, de las cuales 5.000 se localizan en Bizkaia.
Uno de los síntomas más conocidos es el temblor, ¿qué otros síntomas hay? El paciente con enfermedad de Parkinson es complejo, ya que presenta síntomas muy diversos, motores y no motores. Dentro de estos síntomas se encuentra el temblor, que es uno de los más visibles y conocidos, pero no es el único. Los síntomas motores son dificultad para moverse, rigidez, bloqueos, pérdida de equilibrio, trastornos en la capacidad para hablar y comunicarse con los demás, etc.
Zainduz 2017_Seilabetekaria 13/9/18 13:57 Página 5
ASPARBIren lokala, Bilboko San Ignazio auzoan.
diagnostikoa ematen zaienean? Zer egin dezakete familiakoek? Diagnostikoaren unea gogorra izaten da, baita horren aurreko hilabeteak ere, ez dutelako jakiten zer gertatzen zaien. Gaixotasunari buruzko informazioa ematen zaienean eta Parkinsonarekin bizitzea nolakoa den ulertzen dutenean, beste kontu batzuen inguruan kezkatzen hasten dira, besteak beste familiaren ongizatea edo zergatik ezin dituzten egunerokotasuneko lanak egin. Familiak laguntza handia ematen du Parkinsonari aurre egiterako orduan. Familiakoentzat eta zaintzaileentzat ASPARBIK eskaintzen duen zerbitzu erabilgarrienetako bat Arreta Psikologikoko Zerbitzua da, bai banakakoa baita taldekoa ere Zein baliabide dituzue tokiko mailan eta Bizkaian? ASPARBIK laguntza ematen die bizkaitarrei eta euren familiei edo zaintzaileei. Gure egoitza Bilbon dago, San Inazio auzoan (Kanariar Uharteak kalea, 53-55 48013 Bilbo. Tel. 94-448 32 70). Egunero 150 bazkide baino gehiago egoten dira elkartean, guztiak ere Bizkaiko leku ezberdinetakoak. Logopedia terapiak egiten ditugu Además existen síntomas no motores como ansiedad, depresión, estreñimiento, trastornos cognitivos, trastornos del sueño, hipotensión ortostática, apatía, entre otros. ¿Con qué recursos contamos a nivel local y a nivel de Bizkaia? Desde ASPARBI se da cobertura a las personas afectadas de Bizkaia y a sus familias/ cuidadores. Nuestra sede se encuentra en Bilbao, en el barrio de San Ignacio (Islas Canarias, 53-55/ 48013 Bilbao Tel. 94- 448
Parkinson sintomen artean egon daiteke dardara, begi bistakoena eta ezagunetarikoa dena, baina ez da bakarra
»
(banakakoak, taldekoak eta ebakuntza kirurgiko ondorengoak), taldeko fisioterapia, estimulazio kognitiboa, arreta psikologikoa (banakakoa eta taldekoa, gaixotasuna dutenentzat eta zaintzaileentzat), martxa nordikoa, musikoterapia eta ahots terapia, ASPARBI abesbatza, masaje terapeutikoa (gaixotasuna dutenentzat eta zaintzaileentzat), akupuntura, pilates, yoga eta taichi eskaintzen ditugu. Gainera, Informazio eta Aholkularitza Zerbitzua dugu, gizarte esku hartzea, Erizaintza Zerbitzua eta teknologia berriei buruzko taile-
32 70). Acuden a diario a nuestra asociación más de 150 socios/as, procedentes de diferentes zonas de Bizkaia. Realizamos terapias de logopedia (individual, grupal y post-intervención quirúrgica), fisioterapia grupal, estimulación cognitiva, atención psicológica (individual y grupal, para personas afectadas y cuidadores), marcha nórdica, musicoterapia y terapia vocal, coro ASPARBI, masaje terapeútico (personas afectadas y cuidadoras), acupuntura, pilates, yoga y taichí. Además disponemos de
rrak (gaixotasuna dutenei eta zaintzaileei zuzendutakoak). Menpekotasunaren ondorioz elkartera joan ezin diren pertsonentzat Etxeko Errehabilitazio Zerbitzua dago (masaje terapeutikoa), eta horren helburua erabiltzaile horiek ere elkarteko baliabideak erabili ahal izatea da. Hitz egin pixka bat ASPARBIren inguruan. Nori dago zuzenduta? ASPARBIK zerbitzu eta terapia errehabilitatzaileak eskaintzen ditu orain dela 24 urtetik, eta gaixotasuna dutenei, familiakoei eta zaintzaileei zuzenduta daude, beraien bizi kalitatea hobetzeko helburuarekin. Gaur egun 530 bazkide baino gehiago gara. Gainera, urtean zehar hedapen zientifikoko hainbat hitzaldi eta konferentzia antolatzen ditugu gaitz honen askotariko alderdiak ezagutzera emateko, eta ikerketaren alorrean lankidetzan ari gara erakunde publiko eta pribatuekin. Bukatzeko, aipatu behar dugu aisialdiko eta denbora libreko jarduerak antolatzen ditugula eta horietan parte hartzen dugula, besteak beste ASPARBI abesbatzaren ikuskizunak, txangoak, bisita kulturalak, ekimen solidarioak, etab.
servicio de información y asesoramiento, intervención social, servicio de enfermería y talleres de nuevas tecnologías (para personas afectadas y cuidadores). Para las personas que por su grado de dependencia ya no pueden acudir a la asociación, se ofrece el servicio de rehabilitación a domicilio (masaje terapéutico) con la finalidad de que esos usuarios/as puedan también hacer uso de los recursos de la asociación.
parkinsona
zainduz aldizkaria
z
5
Zainduz 2017_Seilabetekaria 13/9/18 13:57 Página 6
ZaintzaileenAHOTSA
elkarrizketa
Lekeitioko zaintzaile batzuk: Itxaro Gabiola, Nieves Badiola, Juanita Odiaga, Juanita Goienetxea eta Mari Jose Elu.
L
ekeitioko udaletxean batu ginen ekainaren 28an, Itxaro Gabiola, Juanita Odiaga, Juanita Goienetxea, Nieves Badiola eta Mari Jose Elu (pertsona menpekoen familia zaintzaileak guztiak besteak beste) eta Eli Burgoa (Amankomunazgoko zaintzaileen zerbitzuko arduraduna). Euren ahotsa beste hainbat familia zaintzaileengana heltzeko, batak esan besteak gehitu, hona hemen kontatu zigutena.
Familia zaintzailea izatea, zer esan nahi du horrek zuentzat? Pertsona bat maite dozunean, gauzarik onena da hobetuen atenditzea baina aldi berean, nahiko karga astuna be bada, ez da inoiz be bere eskerrik espero behar, ardura haundia da zaintzea maite duzun pertsona bat. Kezkak etortzen dira, errudun be sentitzen zara sarri askotan, adibidez, honelako pentsamenduak sarritan etortzen zaizkizu burura: “hurrengoan beste era batera esango diot gauzak”. Norbera trankildu behar da baina berriro be jausten zara eta “caes en lo mismo”, modu txarrean gauzak esaten, etab. Argi dago gaixoa, gaixorik dagoela eta agresibo puntu bat ere daukala, kasu batzuetan ezinbestean zarata eta agirika egiten diogu bere
6
z
zainduz aldizkaria
Ontxe gaude ondo baina segidan jartzen gara gaizki, gainkarga emozionala eta askotan fisikoa be gehiegi izaten da
»
gaixotasunak eragindakoa zuzentzeko baina bera ez da kapaz ulertzeko. Eurek be, gaixoek askotan esan nahi digute zeozer eta ezin dute, oso frustrantea ere bada hori eurentzat… egia esan ez da pertsona bera askotan, gaixotasunak eragiten diona baizik eta hori kosta egiten da onartzea. Zaintza ez da eta bada obligazioa azkenean; pertsona baten gainean jausten da karga, eta pertsona horren moralak, aldarteak askotan gorabehera asko izaten du. Ontxe gaude ondo baina segidan jartzen gara gaizki, gainkarga emozionala eta askotan fisikoa be gehiegi izaten da. Familia zaintzailea preparatu beharra al dago zaintza lan horretarako? Nola ikusten duzue formazio ikastaroak etab… egitea?
Talde terapiak asko laguntzen du, norberanaz berba egin, besteena entzun, BARRU ZABALDU, konpartitu, askotan besteena entzunda norberana be bere tokian jartzen duzu pentsatuz “zerrekin kejatzen naiz!!!”. Asko balio die horrelako talde terapietan parte hartzea. Familia zaintzaileok ere, era askotakoak gaude, esan nahi dugu ez dala berdina zure bikotea izan dena gaixotzea edota gurasoa izatea gaixoa; ez dala berdina alzheimer dementzia bat izatea edota askoz gutxiago ematen den dementzia edo gaixotasun ezezagun bat, adibidez “frontotemporala”, ez dala berdina urtebetez aritzea zaintza lanetan edota bost urte edo gehiago horretan murgilduta egotea. Nire kasuan, hasieran ez nekien nora jo ere, ez nuen ezer topatzen horri buruz eta egia esan emozionalki, psikologikoki aldaketa haundia da. Imajinatu zure bikoteaz dena egin duzu, konpartitu duzu, lagunak izan zarete eta bat batean izugarrizko aldaketa datorkizu gainera, “Frontotemporala” daukala esan dizute. Hasieran gainera beste zeozer zelakoan eta azkenean ez zaizu gelditzen besterik egoera berria asumitu, egokitu eta ahal den heinean norbere espazioa eraikitzen joatea baino, norberarentzat, zaintzaileon-
» zaintzaileak
Zainduz 2017_Seilabetekaria 13/9/18 13:57 Página 7
Gu zaintzaileok, ez gara existitzen tzat denbora hartu, psikologoaz talde terapietara etorri. Ez pentsa erreza denik hasiera batean talde terapietara joatea, uste duzu zure intimidadeak kontatu behar duzula eta hori inori ez zaiola inporta baina konturatzen zara taldean alkar laguntzen garela, animoak ematen garela, desahogatzeko aukera daukagula, pilak kargatzeko momentua dela, han gordetzen ditugula bakoitzaren gauzatxoak, azken batean guztiok ateratzen gara indarberrrituta taldeko saoetatik. Beste baten kasuan be oso informazio gutxi izaten da oro har, “memoria inmediata” zuela esan zidaten eta oso galdute ibili ginen hasieran. Joaten nintzen Alzheimer inguruan egiten ziren hitzaldietara etab… baina ezerk ez zidan balio, oso zaila da ulertzea kontua, dokumentazio gutxi bilatzen duzu eta azkenean apurka apurka talde terapia etorrita, hartzen zoaz behar duzun informazioa, pautak, habilidadeak, portaera aldaketak, etab… Egia dena da inor ez dagoela aurretik prestatuta zaintzarako baina komeniko litzatekeela uste dute ze egun batetik bestera egoera aldatzen zaizu eta ezinbestean egokitu beharra daukazu, egin beharra, aurrera atera beharra. Asko laguntzen dau egunerokoak, ze “el dia a dia” esaten dugunak asko erakusten digu, bizitzak berak erakusten digu baina aukeran, hobeto formazio gehiago balego esan dugun gai desberdinetaz. Zaintza lanetan gabiltzanok gainera konturatzen gara ondo ustez eginda ere, askotan oker egi-
ten dugula eta besteengandik ere ikasi egiten dela.
Familia zaintza oso lan neketsua dela entzuten da baina ba al dauka beste alderdirik? Gaixoa eboluzionatzen den heinean, errazagoa izaten da kontua baina hasiera oso zaila izaten da normalean. Bizitza asko limitatzen dizu, ez duzu bizitza sozialik eukitzen, norbere espazioa bilatzea ere gaixoarengandik aparte oso garrantzitsua da; beste alde batetik, zaintzak ere ematen digu satisfakzioa ere, norbere poztasuna, ondo “jagoten” duzula entzutea be beste batzuengandik oso pozgarria izaten da guretzat. Zaintzailea zaindu beharra dagoela ere behin eta berriro entzuten da baina betetzen al dugu hori? Inolaz ere ez dugu betetzen hori. Oso zaila da, nola egin behar da? Zeure burua hor dago beti, hura zaintzen, medikuarengana be ez gara norberagatik inoiz joaten, gu zaintzaileok, ez gara existitzen, bakar bakarrik urten da kafetxu bat hartu eta hori da egiten dugun guretzako gauza bakarra. Egia esan seme-alabak be etortzen direnean etxera beti gaixoaz arduratzen dira, inoiz ez zaintzaileaz. Ez gaude batere rekonoziuta, eta gustatuko litzaiguke rekonozimendua familiakoengandik jasotzea gutxienez. Esango zenieke zeozer zuen egoera berdintsuan dauden beste hainbat familia zaintzaileei?
Aholku txikiren bat? Batez be, eurek entzun egingo lukete eta beste ezer esan aurretik talde terapiara etortzeko esan eta Gizarte Zerbitzuetara urreratzeko ze askotan zaintzaileek ez dakite zer baliabide dituzten eskura zaintza lan horren karga arintzeko, eurei laguntzeko. Taldera ez badu nahi joan familia zaintzaile batek, gizarte langileren bitartez banakako atentzioa emateko aukera ere badagoelako informazioa eta orientazioa maila batean.
Familia zaintzaileak laguntza behar dute baina erraza al da laguntza hori eskatzea? Askotan ez dugu delegatzen, laguntza eskatzen. Beharbada geuk be aurretik ez dugu lagundu izan eta orain gauza bera gertatzen zaigu. Askotan familiakoak ere etortzen dira bisitan eta badoaz segidan eta iniziatibarik ez dutenez beste ezertarako, geuk be ez diegu eskatzen. Oso zaila egiten zaigu laguntza eskatzea. Eta beharbada gaixoak ez du laguntza gehiagorik behar baina bai geuk, norberaz “apoioa” izatea, akonpañamendua, norberaz arduratzea… hori da behar duguna. Batzuk diote hori jasotzen dutela familiakoengandik eta eskertzekoa dela benetan. Baita be gaineratzen dute beharrizan haundia dagoenean, familia hor daukatela laguntzeko. Eta azkenean irribarre batekin amaitzen dugu elkarrizketa, ia norbaiti balio dion hemen esandakoak.
Talde terapiak asko laguntzen du, norberanaz berba egin, besteena entzun, barru zabaldu, konpartitu…
»
zainduz aldizkaria
z
7
Zainduz 2017_Seilabetekaria 13/9/18 13:57 Página 8
ZAINTZAILEAK zaintzen erreportaia
Demencia
ZAINDUZ (ONDARROA) Fsioterapia eta neuroerrehabilitazioa
L
ea Artibai eskualdean dagoen neuroerrehabilitazio zentro bakarra ezagutzera hurbildu gara. Bertan nahasmen neurologikoa duten pertsonei errehabilitazioa eta beraien senide/zaintzaileei aholkularitza eskaintzen diote fisioterapia, terapia okupazionala eta neuropsikologiako profesionalek
máximo. También promovemos la autonomía y la independencia recomendando las adaptaciones del entorno (productos de apoyo etc). Me imagino que para ello os basáis en algún modelo teórico. ¿Cuáles son las líneas principales del mismo? Nos basamos en el marco “The Pool Activity Level”, desarrollado por Jackie Pool (terapeuta ocupacional). Es un marco ampliamente utilizado en residencias en todo el Reino Unido, con fiabilidad y validez comprobadas. Sus principios son: • Las personas con deterioro cognitivo tienen habilidades. • En un entorno propicio, estas capacidades o potenciales se pueden desarrollar. • La actividad es la clave para desbloquear este potencial. • Las limitaciones y habilidades de las personas deben ser entendidas.
• Las actividades deben tener un significado personal. ¿Qué es lo que más debería tener en cuenta el /a cuidador/a al tratar a la persona con demencia? Para dar un cuidado adecuado y personalizado el/la cuidador/a debe conocer la fase del nivel de actividad actual de la persona y así entender sus limitaciones y habilidades. (Para saber la fase se tendría que pasar el test de valoración). De ese modo, el marco nos ofrece pautas para cada fase, que permiten cuidar a la persona con demencia promoviendo su bienestar y habilidades (cognitivas, sociales, físicas y espirituales) al máximo.
Desde la Terapia Ocupacional, ¿cómo trabajáis el tema de la DEMENCIA en general? La mayoría de las veces creemos que cuidar a la persona consiste en atender sus cuidados básicos: alimentación, medicación, higiene, pasear o mirar televisión. Aunque lo hagamos con cariño no sabemos qué actividades y estímulos son las adecuadas en cuanto a su nivel de funSegún el marco de Pool cionamiento. Activity Level ¿qué es lo que más En nuestro centro ZAINDUZ, forcaracteriza a cada fase? mado por profesionales de la terapia Este marco identifica 4 fases de ocupacional, fisioterapia y neuropsinivel de actividad dentro del detecología, estudiamos la historia de rioro cognitivo. A continuación se vida de la persona y todas las habilimuestran una pequedades de la persona a ña descripción de nivel cognitivo, social y cada fase y algunas físico, teniendo siempre pautas. en cuenta la espirituali1) Nivel de actividad o las acciones virdad Planeado: tuosas que le aporten Puede trabajar en paz interior. actividades dirigidas a Utilizamos la actiun objetivo con un vidad o la ocupación resultado tangible, que sea significativa pero puede que no para la persona, para así sea capaz de resolver promover los roles, los problemas que identidad, sentimiento surjan en el proceso. de ser útil, autoconfianPautas para faciliza y el mantenimiento tar la participación: de sus habilidades al Amaia Zelaia eta Ruben Vilalta, Zainduzeko arduradunak.
8
z
zainduz aldizkaria
Zainduz 2017_Seilabetekaria 13/9/18 13:57 Página 9
zaintzaileak ZAINDUZ Zentroaren lokala, Ondarroako Iturribarri kaleko 10ean.
• Asegurar que los objetos estén en sus sitios habituales. • Mantener frases cortas (sin conectores como “y”, “pero”...) 2) Nivel de actividad Exploratorio: Puede llevar a cabo actividades con las que tenga familiaridad en un entorno conocido, pero más enfocado en la experiencia que en el resultado final. Pautas para facilitar la participación: • Poner los objetos y materiales en su campo de visión. • Desglosa la actividad en etapas manejables, 2-3 pasos. 3) Nivel de actividad Sensorial Principalmente enfocado en experimentar la sensación de la actividad y mover su cuerpo en respuesta a esas sensaciones. Pautas para facilitar la participación • Asegurar que la persona toma consciencia del objeto y de
los materiales haciendo contacto corporal. • Desglosar la actividad dando instrucciones de un solo paso. 4) Nivel de actividad Reflejo Quizás desconozca el entorno o el propio cuerpo. El movimiento es generalmente una respuesta refleja subconsciente a la estimulación sensorial directa. Pautas para facilitar la participación: • Guiar los movimientos tocando la parte del cuerpo relevante. • Dar instrucciones mediante una sola palabra “coge”, “levanta”. ¿Qué nos recomiendas sobre las adaptaciones del entorno y los productos de apoyo? El objetivo es ofrecer un entorno que de seguridad, que facilite la participación y que reduzca el trabajo al cuidador/a. Muchas veces la persona con deterioro cognitivo suele tener pro-
blemas perceptuales. Para ayudar en la orientación espacial se recomienda poner la tapa del inodoro etc de color diferente al suelo. También es recomendable el uso de pictogramas o dibujos para poner en las puertas, armarios, o para facilitar la comunicación. En cuanto a los productos de apoyo hay una gran variedad y su elección depende de las necesidades de cada persona. Los más recomendados serían: asideros para la ducha, elevador de inodoro, alzas para la butaca, sofá etc, agarres de cama, etc. En conclusión, cuanto mejor sepamos cómo facilitar su participación en las actividades de la vida diaria, el bienestar emocional y la calidad de vida de la persona con demencia mejorará y en consecuencia el de los cuidadores también. Además la persona cuidadora tendrá la sensación de satisfacción y logro al saber cómo interactuar con la persona con demencia y ofrecerle atención individualizada según su nivel.
zainduz aldizkaria
z
9
Zainduz 2017_Seilabetekaria 13/9/18 13:57 Página 10
VICTOR LANDA PETRALANDA ETA JESÚS ANGEL GARCÍA GARCÍA • MÉDICOS ESPECIALISTAS EN MEDICINA FAMILIAR Y COMUNITARIA. EXPERTOS EN DUELO. Centros de Salud de Basauri y Kueto (Sestao
¿Por qué es interesante hacer el Documento de Voluntades Anticipadas?
ERREPORTAIA
D
esde nuestra razón aceptamos que la muerte es un hecho inevitable y el más fundamental de nuestra existencia, al que tarde o temprano nos tendremos que enfrentar, sin embargo nos cuesta mucho aceptarlo emocionalmente, con nuestro corazón, y lo habitual es que evitemos pensar o hablar de ello. Tampoco ayuda mucho nuestro ambiente social en el que la muerte es un tema tabú. A pesar de todas estas dificultades la realidad se acaba imponiendo, ya que es inevitable encontrarnos con circunstancias que de una u otra forma nos enfrentan con la muerte, ya sea por muertes cercanas, visitas a un hospital, un geriátrico, una película… y cuando pensamos en nuestra muerte, lo habitual es que aparezcan los miedos que de forma más o menos consciente están ahí, centrados sobre todo en el cómo será mi muerte: será rápida o tras una larga enfermedad, será dolorosa, habrá sufrimiento psicológico... De un modo más o menos claro, todos deseamos el máximo de dignidad en el final de nuestra vida, pero vemos que esto no siempre es así. Posiblemente si hiciésemos una cierta previsión, dejando claros nuestros deseos, las posibilidades de que se cumplan aumentarán enormemente. Pues bien, puestos en este contexto, no cabe duda de que el Documento de Voluntades Anticipadas (DVA) resulta ser una herramienta muy útil para ir definiendo, por lo menos en parte, el cómo desearíamos que fuese ese final. Es verdad que a la hora de pensar en realizarlo, quizá la mayor dificultad reside en lo que significa, es decir, que vamos a plantearnos la muerte, nuestra muerte, o sea que estamos admitiendo que va a suceder. ¿Qué es el Documento de Voluntades Anticipadas (DVA)? Es un documento con instrucciones de contenido legal dirigidas a los sanitarios, que se dejan escritas, para cuando una persona se encuentre inconsciente o en una situación en la que no puede expresar personalmente su voluntad, como consecuencia de una enfermedad incu-
10
z
zainduz aldizkaria
rable avanzada, sin expectativas razonables de recuperación, que en un plazo breve conduzca inevitablemente a su muerte. Se contemplan en el documento cuatro aspectos: 1. La limitación en los tratamientos que deseo recibir, es decir, qué tratamientos acepto o rechazo si estuviese en ésa situación. 2. Los Cuidados Paliativos (tratamientos que se dan sólo para controlar las molestias, no para curar) que deseo recibir, dando más importancia a mi bienestar que a la prolongación de mi vida en esas circunstancias. 3. Se pueden añadir otros deseos como el lugar de la muerte (en casa, hospital, residencia,…), la asistencia religiosa, donación de órganos,… 4. En algunos documentos se añade un apartado referido a la eutanasia, en el que expreso el deseo de que se me aplique o no, en esta situación descrita al principio, si es que llega a legalizarse. Es posible que este documento nunca sea necesario porque las circunstancias de la muerte sean diferentes a las previstas (muertes súbitas, accidentes o enfermedades con un desenlace final rápido), pero en cualquier caso, plantearnos esta posibilidad resulta de gran importancia ya que nos abre las puertas a pensar y hacer una cierta previsión de otros aspectos relacionados con nuestra muerte. ¿Qué me puede aportar el DVA? A nivel personal, el mero hecho de pensar en nuestra muerte es ya beneficioso, porque nos permite vivir la vida de un modo más auténtico y real. Si apartamos la vista de la muerte, también nos privamos del placer de gozar de la vida. Cuanta menos conciencia tenemos de la muerte, menos vivimos. Pero además, qué otras utilidades podemos obtener al hacer el DVA: • Decidimos cómo queremos que sea el entorno de nuestra muerte, si se dan las circunstancias descritas en el documento. Pero incluso si no lle-
gásemos a perder la capacidad de expresar nuestra voluntad, estamos estableciendo ya unos criterios personales de lo que consideramos un final de vida digno, que nos serán de gran utilidad para tomar decisiones. • Nos da una cierta sensación de control sobre nuestra muerte, y eso alivia muchas ansiedades. • Evitamos a nuestros seres queridos decisiones que pueden resultar duras y que les pueden ocasionar culpabilidades innecesarias, por tener que decidir cosas que no les corresponden. También se pueden evitar conflictos, que pueden surgir en el seno de la familia, por falta de acuerdo en esas decisiones. • Facilitamos el trabajo del equipo sanitario y evitamos también conflictos que suelen aparecer en estas situaciones, por malentendidos o contradicciones entre los familiares en la interpretación de los deseos del enfermo y lo que plantea el equipo sanitario. • Nos permite hablar y normalizar la muerte con nuestros seres queridos, algo que también les va a beneficiar a ellos porque les estamos abriendo un camino. • Es así mismo una oportunidad para expresar nuestros deseos sobre otros aspectos importantes en el final de la vida, aunque no sean de orden sanitario y por lo tanto no formen parte del DVA, como son el deseo de estar o no informado sobre las enfermedades que pueda tener, si deseo o no ser incinerado, si quiero un funeral civil o religioso… Morir nos da la oportunidad de completar la vida. Preparar la muerte nos da además la posibilidad de aliviar el dolor que nuestra pérdida va a causar a nuestros seres queridos, dejando los asuntos propios en orden, compartiendo y reviviendo recuerdos, creando un espacio para despedirse, perdonar y hacerse perdonar, y decir lo que creemos que debe ser dicho. Como resumen el DVA es uno de los mejores regalos que podemos hacer a nuestros seres queridos.
alzheimerra
Zainduz 2017_Seilabetekaria 13/9/18 13:57 Página 11
TALDEAK Ondarroako Alzheimer taldea
Nortzuk zarete? Ondarroan Alzheimerra edo beste dementziaren bat duten pertsonen senitartekoen eta lagunen taldea gara. Gure helburua euren zaintzan dabiltzan pertsonekin elkartu eta elkarri laguntza emateaz gain, gaixotasunaren inguruko informazioa herriratzea da. Noiz hasi zineten lanean? 2015ean hasi ginen lehenengo familiakideak elkartzen eta orduz geroztik, hilean behin alkartzen jarraitzen dugu, hileko lehenengo eguaztenean, arratsaldez, Antiguako Ama Jubilatuen egoitzak duen batzar gelan. Norbait interesatuta egonez gero, zer egin behar du? Herriko Gizarte Zerbitzuak dauden bulegoetara joan eta bertan emango dizuete taldekideen kontaktua. Ondarroan, Alameda aurrean daude bulegoak edo telefonoz ere deitu dezakezu: 94-683 36 71 (edo Amankomunazgora: 94-616 85 58). Gure taldea Ondarroan kokatuta egon arren, aldizkari honetatik GONBITEA zabaltzen dizuegu Lea-Artibaiko beste familia zaintzaileei parte hartu ahal izateko, hori bai, beti be Alzheimer edota dementziak ikututa dauden momentuan. Zabal hartuko zaituztegu.
Jardunaldi interesgarriak
Ondarroako alzheimerdunen senideak
Aurtengo maiatzean eta ekainean, Afagi Alzheimer Gipuzkoa erakundeak antolatuta eta El Futuro es la Memoria ekimenak babestuta, Zaintzaileak zaintzen formakuntza antolatu dute Ondarroan, jubilatuen elkarteko Antiguako Ama egoitzan. Hainbat gai jorratu dituzte eta guzti guztiak izan dira interesgarriak familia zaintzaileentzat, horra hor ba ikusi eta ikutu dituzten gaiak: • Zer da alzheimerra? Eta dementziak? Alzheimerrean aurrerapenak • Dementziak eta familia: Komunikazioa dementzia duten pertsonekin. Nola jokatu portaera nahasteak daudenean. • Psikoestimulazioa eta terapia osagarriak. • Zaintzaren antolaketa eta baliabide sozioasistentzialak. • Erabakiak hartzea: alderdi legalak eta finantzarioa • Elikaduraren garrantzia eta osasun zaintzak gaixotasunaren fase desberdinetan. • Laguntza teknikoak eta jarrera tratamendua • Erlaxazio teknika desberdinak zaintzaileentzat. • Mahai ingurua: zaintzaileen esperientzia, testigantza eta bizipenak. • Dolua: gainditzeko teknikak. Ikusten denez oso aberatsa izan da gaien planteamendua eta nola ez gai bakoitzeko ekarritako profesionalak, hala nola, psikologoak, gizarte langileak, terapeuta okupazionalak, medikua, neurologoa, eta jakina, familia zaintzaileak eurak. Lea Artibai Amankomunazgoko partaide desberdinok parte hartu izan dugu eta hemendik eskerrik beroenak eman nahi dizkiegu Ondarroako taldekideei, etorri diren profesionalei, eta nola ez ba, Afagiko partaide Koldo Aulestiari eta El Futuro es la Memoria ekimeneko partaide Joseba Aulestiari eta Lurdes Urreistiri gure eskualdeko zaintzaileei formazioetan parte hartzeko aukera emoteagatik.
El Futuro es la Memoria ekimena
zainduz aldizkaria
z
11
Zainduz 2017_Seilabetekaria 13/9/18 13:57 Página 12
ZAINTZAILEEI BURUZKO
Filmak
Film hauek prestamo bezala erabiltzeko dira; Lea Artibai Amankomunazgoan ditugunez Zaintzaileei laguntzeko zerbitzura deitu (94 616 90 78 tfn.ra) eta ikusteko lagako dizkizugu.
¿Y si vivimos todos juntos?
Ático sin ascensor Zuzendaria: RICHARD LONCRAINE Antzezleak: DIANE KEATON ETA MORGAN FREEMAN.
Zuzendaria: STÉPHANE ROBELIN Antzezleak: JANE FONDA, GERALDINE CHAPLIN, DANIEL BRÜHL.
El porvenir
50 primaveras
Zuzendaria: MIA HANSEN-LOVE Antzezleak: ISABEL HUPPERT, ROMAN KOLINKA.
Zuzendaria: BLANDINE LENOIR Antzezleak: AGNES JAOUI, THIBAULT DE MONTALEM.
Menopausia rebelde
Nebraska Zuzendaria: ALEXANDER PAYNE Antzezleak: BRUCE DERN, JUNE SQUIBB, WILL FORTE.
BERRIATUA ETXEBARRIA GIZABURUAGA ISPASTER
Zuzendaria: ADELE TULLI https: vimeo.com/91270936 Interneten ikusteko aukera zuzenean.
LEKEITIO
MARKINAXEMEIN
MENDEXA
ONDARROA
ZIORTZABOLIBAR