Ερευνητικη εργασια A3 by Luke Kouk

3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Α3 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΦΗΒΕΙΑΣ: Οι νέοι αντιμέτωποι με εξαρτήσεις, άγχος και κατάθλιψη.

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:2013-14 Α ΄ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ 1

ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΜΑΔΑ Α ΑΝΔΡΕΑΣ ΤΣΑΜΑΔΙΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΡΕΤΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΙΜΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΑΠΡΟΥΝΗΣ

ΟΜΑΔΑ Β ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΧΑΙΔΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΤΕΡΓΙΑΝΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΤΣΙΓΚΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΑΡΜΑΝΤΖΗ ΛΙΛΙΑΝΑ ΣΤΕΠΑΝΕΝΚΟΒΑ

ΟΜΑΔΑ Γ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΓΑΝΤΖΟΥΡΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ ΖΩΗ ΤΕΚΕΔΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΦΟΥΡΛΑ ΑΡΗΣ ΣΙΛΟ

ΟΜΑΔΑ Δ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΣΚΑΜΑΓΚΟΥΛΗ ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΤΑΞΙΑΡΧΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ ΤΣΑΤΖΑΛΗ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΔΕΛΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΕΛΩΝΗΣ

Ο ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

ΠΕ 09

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Σκοπός ερευνητικής εργασίας - Ερευνητικά ερωτήματα Β. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. Εισαγωγικές έννοιες 2. Το κάπνισμα 3. Το αλκοόλ 4. Τα ναρκωτικά 5. Εθισμός στο διαδίκτυο 6. Το άγχος και οι φοβίες 7. Η κατάθλιψη Γ. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 1. Περιγραφή της διαδικασίας 2. Αποτελέσματα έρευνας –Διαγράμματα 3. Συμπέρασμα έρευνας Δ. ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - Γενικό συμπέρασμα Ε. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ - Ερωτηματολόγιο

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ : Ο κύριος στόχος της παρούσας ερευνητικής εργασίας είναι να μελετήσουμε την καθημερινότητα των εφήβων, με τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζουν, τις αγωνίες τους για το μέλλον και τις σχέσεις τους με τους γονείς τους, τους φίλους τους και το άλλο φύλο. Επιπλέον θα επιδιώξουμε να ερευνήσουμε πώς βλέπουν οι μεγάλοι τους εφήβους, ποια είναι η στάση των γονέων στα προβλήματα των εφήβων και ποια η στάση των καθηγητών στα προβλήματα των μαθητών τους. Επίσης ένας βασικός στόχος της ερευνητικής εργασίας είναι η ανάπτυξη στους μαθητές, της ικανότητας της επικοινωνίας μέσω της ομαδικής εργασίας όπως και η ανάπτυξη της ικανότητας προσεκτικής ακρόασης και καλλιέργειας σεβασμού στις απόψεις των άλλων. Να ασκηθούν οι μαθητές στη συλλογική εργασία, να αναπτύξουν κριτική και δημιουργική σχέση με τους άλλους μαθητές. Να συνειδητοποιήσουν το γεγονός ότι και τα δύο φύλα έχουν συναισθηματικές ανάγκες και να γίνουν ικανοί να διαχειριστούν καλύτερα την εφηβική ηλικία και τα προβλήματα που παρουσιάζονται κατά τη διάρκειά της. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Τα προς διερεύνηση θέματα – ερευνητικά ερωτήματα θα μπορούσαν ενδεικτικά να είναι : Πότε αρχίζει η εφηβεία; Τι είναι εθισμός και τι εξάρτηση; Mε ποιες εξαρτησιογόνες ουσίες και δραστηριότητες εμπλέκονται οι έφηβοι; Ποια τα σημαντικότερα προβλήματα κατά τη διάρκεια της εφηβείας ; Ποιά συναισθήματα βιώνουν οι έφηβοι ; Πόσο τους επηρεάζει το άγχος ; Πώς αντιμετωπίζουν τα ζητήματα που προκύπτουν στην εφηβική ηλικία ; Ποιος ο ρόλος του σχολείου στην αντιμετώπιση των εφηβικών προβλημάτων ;

Β. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Ορισμοί: εφηβεία, εθισμός, εξάρτηση Η εφηβεία είναι η μεταβατική περίοδος από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση. Είναι μια περίοδος αλλαγών στο σώμα, τη σκέψη, τα ενδιαφέροντα, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά των εφήβων, που διάγουν μια μεταβατική περίοδο και από παιδιά γίνονται ενήλικες. Είναι η περίοδος που μπορεί να βιωθεί είτε ήρεμα χωρίς εξάρσεις, με φυσιολογικές συναισθηματικές διακυμάνσεις, είτε με έντονο τρόπο με μεγάλες εξάρσεις και δυσκολίες. Αυτό εξαρτάται από τη βιολογία του ατόμου, τις εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία και τα προβλήματα ,που αντιμετωπίζει την περίοδο εκείνη, στην οικογένειά του, στο σχολείο ή σε άλλους χώρους ο έφηβος. Ταυτόχρονα είναι και η περίοδος όπου ψυχολογικά προβλήματα, που ήταν κρυμμένα ή δεν ήταν πολύ έντονα ώστε να προκαλούν ανησυχία κατά την παιδική ηλικία, πλέον μπορεί να λάβουν μια εντονότερη μορφή που να χρήζει επαγγελματικής ψυχολογικής βοήθειας. Θετικά χαρακτηριστικά εφηβείας: -Παρουσιάζουν έντονη ψυχοσωματική ανάπτυξη. -Είναι ιδεολόγοι, ονειροπόλοι, οραματιστές. -Πιστεύουν σε υψηλές αξίες και ιδανικά. -Χαρακτηρίζονται από έντονη ενεργητικότητα, δυναμισμό και ευρωστία. -Είναι ασυμβίβαστοι και επαναστατικοί. -Είναι αισιόδοξοι. -Είναι ευαίσθητοι. -Έχουν ισχυρή θέληση, πάθος, τόλμη, αγωνιστικότητα και πείσμα. -Είναι αυθόρμητοι. -Νιώθουν έντονη ανάγκη της συντροφικότητας. -Αρχίζουν να ενδιαφέρονται για το αντίθετο φύλλο. -Ανακαλύπτουν τον έρωτα. -Δημιουργούν ισχυρούς δεσμούς φιλίας.

Αρνητικά χαρακτηριστικά εφηβείας -Ασταθής συμπεριφορά. -Αλλάζουν εύκολα γνώμη και στόχους. -Είναι ανικανοποίητοι. -Νιώθουν ανασφάλεια. -Είναι ιδιαίτερα εύπιστοι και άπειροι. -Είναι απόλυτοι στις απόψεις τους. -Αμφισβητούν τις παραδοσιακές αξίες. -Φτάνουν σε ακραίες συμπεριφορές, γίνονται βίαιοι και επιθετικοί. -Μιμούνται τα προβαλλόμενα πρότυπα. -Δεν έχουν διαμορφώσει σταθερές αξίες και αρχές. -Χάνουν την ανεξαρτησία της σκέψης και τον αυθορμητισμό τους. -Γίνονται ατομικιστές, μένουν παθητικοί και αδιάφοροι. Συνήθεις συμπεριφορές των εφήβων. Όταν ο έφηβος βρίσκεται σε μεγάλη πίεση, καταφεύγει σε διάφορες συμπεριφορές που ονομάζονται μηχανισμοί άμυνας. Τέτοιοι είναι: • η απομόνωση: ο έφηβος κλείνεται στο δωμάτιό του για ώρες και δεν θέλει να μιλήσει σε κανέναν. •

η ονειροπόληση: οι λύσεις της φαντασίας συγκαλύπτουν τη δυσάρεστη πραγματικότητα.

•

η άρνηση: ο έφηβος αρρωσταίνει για να αποφύγει ένα διαγώνισμα ή αναβάλλει τις υποχρεώσεις του.

•

η προβολή: αποδίδει στους άλλους τον θυμό ή την αντιπάθεια που αισθάνεται ο ίδιος για αυτούς.

•

η μετάθεση: τα βάζει με τους γονείς του επειδή δεν μπόρεσε να αντεπεξέλθει σε μια δύσκολη κατάσταση στο σχολείο.

•

η εκλογίκευση: κατασκευάζει θεωρίες σύμφωνα με τη δική του συμφέρουσα λογική για να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις (π.χ. μαθητές που θεωρούν τον εαυτό τους ευφυή αλλά αποτυγχάνουν στις εξετάσεις, δικαιολογούν τον εαυτό τους λέγοντας ότι το εξεταστικό σύστημα είναι αναξιόπιστο και άδικο για ένα άτομο με τη δική τους ευαίσθητη ιδιοσυγκρασία).

Εθισμός είναι το φαινόμενο της δυνατής επιθυμίας του ατόμου να χρησιμοποιήσει κάποια ουσία ή να εμπλακεί σε κάποια δραστηριότητα, σχέση ή κατάσταση, που έχει προηγουμένως δοκιμάσει και του έχει δημιουργήσει ευχάριστα συναισθήματα.

Συνεπώς, ο εθισμός δηλώνει την παρώθηση, την κινητοποίηση του ανθρώπου να επαναλάβει τη χρήση μιας ουσίας ή τη συμμετοχή σε μια κατάσταση. Ο όρος εξάρτηση, από την άλλη πλευρά, δηλώνει την ανάγκη της χρήσης μιας ουσίας ή της συμμετοχής σε μια δραστηριότητα ώστε ο οργανισμός να μπορεί να λειτουργήσει φυσιολογικά στην καθημερινότητα. Με άλλα λόγια, η εξάρτηση είναι μια κατάσταση, η οποία συνήθως ακολουθεί τον εθισμό και στην οποία βρίσκεται κάποιος διότι δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, αφού ο οργανισμός του έχει πια συνηθίσει να λειτουργεί μόνο κάτω από την επίδραση μιας εξαρτησιογόνου ουσίας ή δραστηριότητας. Η βία, το πένθος, η έλλειψη ενδιαφερόντων, η κατάθλιψη, το εφηβικό άγχος και γενικά η πίεση από τους γονείς, το σχολείο και τους συνομήλικους είναι παράγοντες που οδηγούν στην εξάρτηση. Σήμερα η χρήση ουσιών είναι αρκετά διαδεδομένη ανάμεσα στους εφήβους και η κατάχρησή τους αποτελεί ένα συνεχώς οξυνόμενο πρόβλημα. Οι εξαρτησιογόνες ουσίες είναι χημικές ουσίες που προκαλούν εθισμό. Μια κατάσταση δηλαδή, όπου ο χρήστης διακατέχεται από μια μη ελεγχόμενη επιθυμία χρησιμοποίησης των ουσιών αυτών, που οδηγεί σε μια ψυχική και σωματική κατάπτωση και συνοδεύεται από πολύπλοκα συμπτώματα δυσφορίας, πόνου και εξαθλίωσης. Στις εξαρτησιογόνες ουσίες συγκαταλέγονται το αλκοόλ, η νικοτίνη, η καφεΐνη, το χασίς, το όπιο, η μορφίνη, η ηρωίνη, οι αμφεταμίνες, το LSD, οι βενζοδιαζεπίνες, τα βαρβιτουρικά. Στις εξαρτησιογονες δραστηριότητες ανήκουν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τα διαδικτυακά παιχνίδια ,το κινητό τηλέφωνο, το σερφάρισμα στο διαδίκτυο η τηλεόραση ,το φαγητό κ.τ.λ. Τα συμπτώματα είναι πολλά και γι΄αυτό θα πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή έτσι ώστε ο έφηβος να μπορέσει να τα ξεπεράσει και να έχει μια φυσιολογική ζωή. Ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου στην αντιμετώπιση των εφηβικών προβλημάτων; Ο ρόλος των σχολείων και των εκπαιδευτικών έχει περιορισθεί, δυστυχώς, στη μετάδοση της διδακτέας ύλης και όχι στη συνολική διαμόρφωση της προσωπικότητας και του χαρακτήρα των μαθητών. Το σχολείο, μέσα στο οποίο παραδοσιακά το παιδί θεωρείτο προστατευμένο πριν βγει στην αληθινή ζωή, δεν αποτελεί πια χώρο ασφάλειας και προστασίας, ούτε χώρο ευχάριστης παραμονής επειδή δεν προσαρμόζεται στις κοινωνικές – πέρα από τις μαθησιακές – ανάγκες των μαθητών. Επειδή τα εφηβικά προβλήματα ποικίλλουν (από την απλή διάσπαση προσοχής έως την κακοποίηση) στα σχολεία θα έπρεπε να υπάρξει στήριξη και καθοδήγηση από ειδικούς παιδαγωγούς και από ειδικούς ψυχικής υγείας, τόσο για την πρόληψη όσο και για αντιμετώπιση των προβλημάτων των νέων. Στην Ελλάδα αυτή η ‘ειδική’ φροντίδα απουσιάζει και έτσι ο ρόλος των σχολείων περιορίζεται στην πρόληψη και στην ενημέρωση και ελάχιστα στην αντιμετώπιση καθεαυτή. Η στήριξη των εφήβων από τους εκπαιδευτικούς γίνεται τις περισσότερες φορές με δική τους ‘πρωτοβουλία’ και όχι στα πλαίσια μιας συντονισμένης δράσης του σχολείου. Ο ρόλος της στήριξης των εφήβων από τους εκπαιδευτικούς είναι σημαντικός και αναπληρώνει συχνά τα κενά στις σχέσεις του εφήβου με την οικογένειά του. Όταν ο εκπαιδευτικός

αποδέχεται τον έφηβο μαθητή, κατανοεί τα προβλήματά του, τον ενθαρρύνει να ανακαλύψει από μόνος του τις δυνατότητές του, να θέσει τους στόχους του, να πάρει κάποιες αποφάσεις και να κατευθύνει τη ζωή του, τότε συμβάλλει στη βελτίωση του επιπέδου της αυτοεκτίμησης του, στη σχολική επιτυχία αλλά και τον βοηθάει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων του. Πώς αντιμετωπίζουν οι νέοι τα ζητήματα που προκύπτουν στην εφηβική ηλικία; Για την αντιμετώπιση των ζητημάτων που προκύπτουν στην εφηβική ηλικία οι νέοι θα πρέπει να προσπαθήσουν να διατηρήσουν την σωματική, ψυχική υγεία με σχολαστική ατομική υγιεινή, καλή διατροφή, φυσική και πνευματική άσκηση, καταπολέμηση του στρες, αποφυγή της βίας ή της παραβατικότητας. Κάποιοι ζητάνε βοήθεια από έναν φίλο ή ένα συγγενή, έναν αγαπημένο καθηγητή, έναν ψυχολόγο, τον οικογενειακό γιατρό, τον διευθυντή του σχολείου. Επειδή ο τρόπος αντιμετώπισης του κάθε προβλήματος εξαρτάται από την φύση του καθεαυτού ζητήματος γι’ αυτό και οι τρόποι αντιμετώπισης ποικίλλουν από το να κάνουν μια βόλτα ή να ακούν την αγαπημένη τους μουσική, έως μια επίσκεψη σε ψυχολόγο. Η παραπάνω αντιμετώπιση είναι ‘εξιδανικευμένη’ και δυστυχώς οι περισσότεροι νέοι δεν την υιοθετούν. Πολλοί νέοι ‘αντιμετωπίζουν’ τα ζητήματα της εφηβείας με τους εξής τρόπους: • Σπάνε αντικείμενα. • Χάνουν τον έλεγχο. • Χτυπάνε κάποιον. • Βάζουνε τις φωνές ή ξεσπάνε σε κάποιον. • Συναναστρέφονται άτομα που τους εμπλέκουν σε φασαρίες. • Προκαλούν διατροφικές διαταραχές. • Εκθέτουν τον εαυτό τους σε κίνδυνο. • Αρνούνται να πάνε σχολείο. • Προβαίνουν σε αυτοκαταστροφικές πράξεις. • Κάνουν υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος. • Κάνουν χρήση ναρκωτικών. Ορισμένες από αυτές τις συμπεριφορές μπορεί να τους βοηθήσουν να νιώσουν καλύτερα βραχυπρόθεσμα, αλλά, μακροπρόθεσμα, θα τους δημιουργήσουν προβλήματα που αντιμετωπίζονται πολύ δυσκολότερα.

Τι πρέπει να κάνετε αν ανησυχείτε για το έφηβο παιδί σας; Αρχικά, αναρωτηθείτε αν η συμπεριφορά που σας ανησυχεί είναι το είδος της συμπεριφοράς που εμφανίζεται φυσιολογικά στην εφηβεία. Τέτοια παραδείγματα περιλαμβάνουν απότομες αλλαγές της διάθεσης, εριστικότατα και προτίμηση του παιδιού να βρίσκεται μόνο του ή με φίλους, παρά με σας. Το έφηβο παιδί έχει ανάγκη να δείξει πως είναι διαφορετικό από σας. Και το κάνει αυτό, υιοθετώντας μόδες στα ρούχα, το χτένισμα, τη μουσική κ.τ.λ. Θέλει να είναι πιο ανεξάρτητο και να μένει έξω μέχρι αργά το βράδυ. Όλα αυτά είναι απολύτως φυσιολογικά και, εφόσον η συμπεριφορά του δε βλάπτει κανένα, δεν υπάρχει λόγος να ανησυχήσετε. Η εφηβική συμπεριφορά μπορεί να εκνευρίσει τους άλλους, μα αν είναι αβλαβής, δε θα πρέπει πάντα να αντιστέκεστε. Επιβάλλεται ωστόσο, να θέσετε ορισμένα όρια, που θα πρέπει να είναι αρκετά ελαστικά ώστε να επιτρέπουν τη φυσιολογική εξερεύνηση. Οριοθέτηση χωρίς παραβίαση. Αν ο έφηβος ξεπερνάει τα όρια ή αν βρίσκει συχνά τον μπελά του, τότε θα πρέπει να δείξετε αυστηρότητα. Κάτι τέτοιο είναι σημαντικό για να καταλάβει το παιδί πως εσείς ελέγχετε την κατάσταση. Ίσως αποφασίσετε, λ.χ., πως είναι λογικό να μένει έξω τα βράδια μέχρι τις έντεκα, αλλά όχι αργότερα. Αν παραβιάζει συστηματικά αυτό το χρονικό όριο, τότε ίσως θα χρειαστεί να επιμείνετε σε μια νωρίτερη ώρα ή να τον κρατήσετε μέσα μερικές φορές όταν θέλει να βγει έξω. Πιθανό να μπορείτε ν' ανεχθείτε την κακή διάθεση και τη μελαγχολία του, όταν όμως γίνεται συχνά αναιδής, θα πρέπει να απαιτήσετε να βελτιώσει τη συμπεριφορά του. Αν η συμπεριφορά του έφηβου παιδιού σας είναι πέρα από τα φυσιολογικά όρια που θα περίμενε κανείς, το επόμενο βήμα είναι να προσπαθήσετε να καταλάβετε τι δεν πάει καλά. Η κατάθλιψη και η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά σχεδόν πάντα αποτελούν αντιδράσεις σε αγχώδεις καταστάσεις, που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. Έφηβοι που έχουν αντικοινωνική συμπεριφορά ή κάνουν σκασιαρχείο συχνά, αντιγράφουν φίλους και αντιδρούν είτε σε μεγάλη επιείκεια είτε σε υπερβολική αυστηρότητα των γονιών τους. Όσοι κάνουν κατάχρηση ναρκωτικών ωθούνται και από το στρες και από το παράδειγμα άλλων. Γενικά αν ανησυχείτε για τη συμπεριφορά του έφηβου παιδιού σας, τότε κρατήστε μια σταθερή στάση και επιμείνετε να ζητήσει βοήθεια, κατά προτίμηση μαζί με σας, αλλά και μόνο του αν είναι απαραίτητο. Ο γιατρός σας θα μπορεί να βοηθήσει, είτε συμβουλεύοντας είτε καθησυχάζοντας σας. Ίσως όμως, θεωρήσει πως το παιδί έχει ανάγκη από ειδική βοήθεια. Στα ζητήματα αυτά θα πρέπει ν' ακολουθήσετε τη συμβουλή του. Τα εφηβικά προβλήματα συχνά διορθώνονται με τον καιρό. Αν όμως ο γιατρός σας ανησυχεί για τη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι απαραίτητο να δεχτείτε πρόσθετη βοήθεια.

2) ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ

Γιατί καπνίζουν οι νέοι; Οι περισσότεροι καπνιστές άρχισαν αυτή τη δεσμευτική και βλαβερή συνήθειά τους στην εφηβεία ή λίγο αργότερα. Αυτό το καταλαβαίνουν καλύτερα από όλους οι γονείς που είναι καπνιστές οι ίδιοι. Έχουν το φόβο μην αρχίσει και το παιδί τους με τον ίδιο τρόπο τη συνήθεια που ταλαιπωρεί τους ίδιους. Η κρίσιμη ηλικία που τα παιδιά δοκιμάζουν το κάπνισμα είναι 12-13 ετών. Το τραγικό είναι ότι οι δοκιμές μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα τον εθισμό στην νικοτίνη. Σύμφωνα με έρευνα του 1998, οι μισοί και πλέον μαθητές (57%) έχουν καπνίσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, οι περισσότεροι περιστασιακά (32,7%). Συστηματικά δηλώνουν ότι καπνίζουν το 20,8% των μαθητών. Τα κορίτσια υπερτερούν των αγοριών στο περιστασιακό κάπνισμα (34,7% και 30,5% αντίστοιχα) ενώ περισσότερα αγόρια (21,9 %) από κορίτσια (19,7%) δηλώνουν συστηματικοί καπνιστές, χωρίς μεγάλη διαφορά μεταξύ τους. Οι μεγαλύτεροι μαθητές (17-18 ετών) καπνίζουν συστηματικά σε ποσοστό πενταπλάσιο από τους μικρότερους(13-14 ετών). Τα δύο μεγαλύτερα αστικά κέντρα, η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά συστηματικού καπνίσματος (24,6% και 23,6% αντίστοιχα) σε σύγκριση με τις υπόλοιπες αστικές περιοχές(19,9%) και τις ημιαστικές/αγροτικές (13,9%).

Οι έφηβοι συχνά δεν αξιολογούν σωστά τη δυνατότητα εθισμού στον καπνό. Η πλειοψηφία των νέων θεωρούν ότι δεν πειράζει να δοκιμάσουν το τσιγάρο αφού μπορούν να το κόψουν πριν γίνει συνήθεια, ενώ λιγότερο ποσοστό θεωρεί ότι οι κανονικοί καπνιστές μπορούν να το κόψουν οποτεδήποτε το θελήσουν. Στη σημερινή εποχή στα παιδιά που αρχίζουν το κάπνισμα κυρίαρχο ρόλο παίζουν οι παραστάσεις του περιβάλλοντος, όπως το κάπνισμα των γονέων. Επίσης σημαντικός είναι ο ρόλος των χώρων διασκέδασης των εφήβων όπως οι καφετερίες και τα internet cafe. Άλλος σημαντικός παράγοντας είναι και η διαφήμιση των τσιγάρων.

Παράγοντες που προτρέπουν τους εφήβους να δοκιμάσουν το τσιγάρο. Οι σημαντικότεροι παράγοντες είναι αυτοί που σχετίζονται με τις παραστάσεις του περιβάλλοντος:  Συνήθεια γονέων. Καπνίζει ο γονιός ή τα αδέλφια και μιμούνται την πράξη  Στο πλαίσιο της παρέας, επειδή καπνίζει ο καλύτερος φίλος/φίλη του  Μερικοί συνηθίζουν να καπνίζουν στα διαλείμματα ή στις τουαλέτες των σχολείων  Χώροι διασκέδασης (καφετέριες, internet-cafe)  Το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον

 Για μερικούς, το κάπνισμα αποτελεί ένα μέσον για να εισχωρήσουν ή να γίνουν αποδεκτοί σε ορισμένους κύκλους / παρέες  Άλλοι επηρεάζονται από τη διαφήμιση, από την εμπορική σύνδεση με την εικόνα και από την σύνδεση με τον αθλητισμό  Κάποιοι έφηβοι καπνίζουν για να διαχειριστούν το άγχος τους  Μερικοί έφηβοι ζητούν την απόλαυση από το κάπνισμα και προσπαθούν να ηρεμήσουν τα νεύρα τους με αυτό τον τρόπο.  Μερικοί θεωρούν ότι το κάπνισμα τους ενεργοποιεί και τους βοηθά στη συγκέντρωση.  Αρκετοί έφηβοι θεωρούν ότι με το κάπνισμα δείχνουν ότι είναι μεγάλοι  Ορισμένοι πιστεύουν ότι το κάπνισμα τους δίνει κάποιο στυλ. Ιδιαίτερα οι νεαροί θεωρούν ότι οι κοπέλες το βρίσκουν ελκυστικό και μπορεί να συνδεθεί με ένα γενικό τρόπο ζωής  Άλλοι, καθώς έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, θεωρούν ότι τους προσδίδει αυτοπεποίθηση και καπνίζοντας την προβάλλουν.  Μερικοί έφηβοι καπνίζουν από αντίδραση στους κανονισμούς και στην καταπίεση  Για αρκετούς το κάπνισμα σημαίνει να έχουν κάτι να κάνουν.  Πολύ συχνά το κάπνισμα αρχίζει τυχαία. Χωρίς να το πολυσκεφτούν οι έφηβοι ακολουθούν το ρεύμα/την παρέα  Άλλοι πάλι δοκιμάζουν τον καπνό από περιέργεια.

Τι δείχνουν οι μελέτες σχετικά με την ψυχολογία του έφηβου καπνιστή. Ο έφηβος καπνιστής χρησιμοποιεί το κάπνισμα ως μέσο βελτίωσης της εικόνας του και της αυτοεκτίμησής του, για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που έχει στην επικοινωνία. Το τσιγάρο γίνεται για τον έφηβο το μέσο για να ξεπεράσει αδυναμίες, που αισθάνεται συχνά ότι έχει σε σχέση με επιδόσεις και δεξιότητες, που απαιτούνται από αυτόν και που δεν πιστεύει ότι έχει για να ανταποκριθεί τόσο καλά όσο οι άλλοι, ώστε να γίνει αποδεκτός. Ο έφηβος όταν βρίσκεται με την«παρέα» και καπνίζει , «βλέπει»στα μάτια των άλλων την αποδοχή και την αναγνώριση .

Η αίσθηση αυτή, που είναι προσωπική του ψευδαίσθηση, χάνεται όταν μείνει ξανά μόνος και πρέπει να αναλάβει και να ανταποκριθεί σε ότι αναμένεται από αυτόν. Το αίσθημα της αδυναμίας τον κατακλύζει , τον συνθλίβει και αναζητά στήριξη, έναν τρόπο που θα τον βοηθήσει να κτίσει την προσωπικότητά του. Έτσι πέφτει στην παγίδα της εξάρτησης από το τσιγάρο με όλες τις οδυνηρές συνέπειες του. Επομένως στόχος κάθε εφήβου είναι η επιλογή σωστής παρέας φίλων –μη καπνιστών- έτσι ώστε να μην μπει ποτέ στον πειρασμό από μίμηση να δοκιμάσει το τσιγάρο. Επιπτώσεις στην υγεία των καπνιστών: Τεράστιες και αποδεδειγμένες είναι οι επιδράσεις του καπνίσματος τόσο στην εμφάνιση όσο και στην παρουσία των καπνιστών:  Το δέρμα τους γερνάει πιο γρήγορα. Εμφανίζει νωρίτερα περισσότερες ρυτίδες, ιδίως γύρω από το στόμα και τα μάτια.  Τα νύχια είναι πιο ευαίσθητα και συχνά χρωματίζονται με την κιτρινίλα του τσιγάρου.  Τα δόντια μαυρίζουν γρηγορότερα και χάνουν την στιλπνότητά τους.  Ο καπνιστής μυρίζει "καπνίλα". Και αυτό γίνεται έντονα αισθητό όταν βρίσκεται πολύ κοντά σε άλλους ανθρώπους (στο διπλανό κάθισμα, στο ασανσέρ, στο αυτοκίνητο κ.λ.π.). Το κάπνισμα προκαλεί κάθε χρόνο σ' όλο τον κόσμο 5.000.000 θανάτους. Στις αναπτυγμένες χώρες το κάπνισμα αποτελεί την κυριότερη αιτία ασθενειών και πρόωρων θανάτων.

Μεταξύ των σοβαρών ασθενειών που προκαλεί το κάπνισμα συγκαταλέγονται:  Ο καρκίνος των πνευμόνων, που είναι η συχνότερη αιτία θανάτων από καρκίνο σε άνδρες και γυναίκες. Η σχέση καπνίσματος και καρκίνου των πνευμόνων είναι απόλυτη. Οι πνεύμονες είναι το όργανο που είναι άμεσα εκτεθειμένο στις καρκινογόνες ουσίες του καπνού.

 Οι χρόνιες πνευμονοπάθειες, όπως είναι η χρόνια βρογχίτιδα, το εμφύσημα, το άσθμα. Οι καπνιστές καταστρέφουν σταδιακά την υγεία των πνευμόνων τους. Η πίσσα με όλα τα βλαπτικά συστατικά της κατακάθεται και καλύπτει τους βρόγχους και τις κυψελίδες των πνευμόνων, όπως ο καπνός της σόμπας κολλά στο εσωτερικό της καμινάδας.  Οι παθήσεις των στεφανιαίων αγγείων της καρδιάς, του εγκεφάλου και των αγγείων των άκρων του σώματος. Ο καπνός στενεύει τα τοιχώματα των αγγείων και δυσκολεύει την αιμάτωση των κυττάρων. Είναι η κύρια αιτία πρόκλησης εμφραγμάτων, εγκεφαλικών επεισοδίων και γάγγραινας των άκρων. Ο συνδυασμός καπνίσματος και λήψης αντισυλληπτικών χαπιών αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο να εμφανίσουν οι γυναίκες θρομβώσεις των φλεβών.  Οι καρκίνοι του στόματος, του οισοφάγου, του παγκρέατος, της ουροδόχου κύστεως κ.λ.π. Εκτός από τον καρκίνο των πνευμόνων, το κάπνισμα ενοχοποιείται για πολλές μορφές καρκίνου, που εμφανίζονται είτε σε θέσεις άμεσα εκτεθειμένες στον καπνό, είτε σε θέσεις που δρουν τα τοξικά προϊόντα του καπνού τα οποία απορροφώνται από τους πνεύμονες και κυκλοφορούν στο αίμα.  Προβλήματα γονιμότητας. Οι καπνιστές εμφανίζουν συχνότερα προβλήματα σεξουαλικής ικανότητας. Στους καπνιστές το σπέρμα είναι συχνά αδύναμο. Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο ανικανότητας των ανδρών κατά 50%.  Μειωμένη άμυνα του οργανισμού  Μειωμένη λειτουργικότητα  Υπολειπόμενη ανάπτυξη του αναπνευστικού συστήματος Καθώς τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δείχνουν ότι στην Ελλάδα οι γυναίκες καπνίστριες είναι περισσότερες από τους άνδρες καπνιστές, είναι απαραίτητο να τονίσουμε ότι ιδιαίτερα για τα κορίτσια, οι επιπτώσεις είναι μεγαλύτερες:  Η οστεοπόρωση. Οι καπνίστριες υποφέρουν πιο έντονα από την εξέλιξη της οστεοπόρωσης και τις επιπτώσεις της.  Προβλήματα εγκυμοσύνης και κίνδυνος στειρότητας. Στις καπνίστριες η σύλληψη μπορεί να είναι δυσκολότερη και έχουν συχνά αποβολές.

Εκτιμάται ότι η γονιμότητα των γυναικών που καπνίζουν μπορεί να μειωθεί κατά 28% σε σύγκριση με τις μη καπνίστριες. Εάν οι κοπέλες καπνίστριες μένουν έγκυες, οι επιπτώσεις στο έμβρυο αρχίζουν από την εμβρυική ηλικία. Το σωστό είναι να αποφασίσουν να διακόψουν το τσιγάρο πριν μείνουν έγκυες. Διαφορετικά το μωρό μπορεί να γεννηθεί με μικρότερο βάρος και μικρότερη περίμετρο κεφαλής από την φυσιολογική. Επίσης, κατά τον θηλασμό η νικοτίνη συγκεντρώνεται στο γάλα δυο φορές περισσότερο απ’ ότι στο αίμα της μητέρας και περνά άμεσα στο μωρό.  Το κάπνισμα σε συνδυασμό με τη χρήση αντισυλληπτικών χαπιών αυξάνει στο 10πλάσιο τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιοαγγειακών παθήσεων.

Τρόποι αντιμετώπισης καπνίσματος. Και οι πιο φανατικοί καπνιστές μπορούν να κόψουν το τσιγάρο, αρκεί να το αποφασίσουν. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν τα εμπόδια που θα συναντήσουν στην δύσκολη προσπάθεια τους. Το πρώτο είναι η εξάρτηση από τη νικοτίνη, που αφορά τη βιοχημεία του οργανισμού, και το δεύτερο είναι ο συνδυασμός τσιγάρου με διάφορες καταστάσεις. Γι' αυτό η διακοπή του καπνίσματος προκαλεί εκνευρισμό, ευερεθιστότητα, ζαλάδες, άγχος και άλλα δυσάρεστα συναισθήματα. Η επιλογή και η σωστή χρήση του κατάλληλου φαρμάκου για κάθε καπνιστή εξαρτάται από την προηγούμενη εμπειρία του καπνιστή με κάποιο φάρμακο, θετική ή αρνητική, την προτίμηση του καπνιστή, την ύπαρξη αντενδείξεων και την εμφάνιση παρενεργειών. Οι ειδικοί θεωρούν ότι προκειμένου να διακόψουν αυτήν την βλαβερή συνήθεια, οι έφηβοι καπνιστές, μπορούν να ακολουθήσουν τα παρακάτω βήματα βοήθειας: 1. Ισχυρή θέληση και η επιμονή 2. Ενημέρωση και ήρεμος διάλογος 3. Σωματική άσκηση 4. Υγιεινή διατροφή 5. Εάν χρειάζεται, ψυχολογική βοήθεια * Τα ειδικά φάρμακα δεν συνιστώνται (απευθύνονται αποκλειστικά σε ενηλίκους) Μερικές μέθοδοι διακοπής του καπνίσματος είναι: 1. Αυτοκόλλητα νικοτίνης. Εφαρμόζεται το πρωί στο μπράτσο, το μηρό ή το 1

στήθος και αφαιρείται πριν τον ύπνο. Απελευθερώνουν νικοτίνη που απορροφάται από τον οργανισμό μειώνοντας την επιθυμία για κάπνισμα. 2.Τσίχλες νικοτίνης. Απελευθερώνουν μικρές ποσότητες νικοτίνης μειώνοντας την επιθυμία για κάπνισμα. 3. Βελονισμός . Ενεργοποιεί συγκεκριμένα κέντρα, τα οποία μετατρέπουν τον οργανισμό του καπνιστή σε παρθένο στη νικοτίνη, με αποτέλεσμα να νιώθει δυσάρεστα κάθε φορά που ανάβει τσιγάρο. Επιπλέον μειώνει την ένταση του συνδρόμου στέρησης και ανακουφίζει από το άγχος που δημιουργείται από τη διακοπή μιας μακροχρόνιας συνήθειας. 4. Ειδικά κέντρα εφαρμόζουν διάφορες μεθόδους διακοπής του καπνίσματος και παρέχουν υποστήριξη. 5. Ψυχολογική υποστήριξη. Ο καπνιστής συζητά με τον ειδικό και εντοπίζει τους λόγους που τον κάνουν να ανάβει τσιγάρο. Επιπλέον ο ειδικός τον βοηθά να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που θα προκύψουν με τη διακοπή του. Κάποιοι ψυχολόγοι υποβάλλουν τον καπνιστή σε ύπνωση. Συμβουλές για να κόψετε το κάπνισμα. • Πίνετε όσο περισσότερο νερό μπορείτε. Η γεύση του νερού διώχνει την επιθυμία σας για τσιγάρο και κατά συνέπεια σας βοηθάει στον πόλεμο για να κόψετε το κάπνισμα. • Να βουρτσίζετε συχνά και σχολαστικά τα δόντια σας. Ένα συνεχώς καθαρό στόμα σας βοηθάει αρκετά να κόψετε το κάπνισμα. • Εάν φοβάστε πως όταν κόψετε το κάπνισμα θα πάρετε βάρος, αρχίστε την γυμναστική και προσπαθήστε να βελτιώσετε την ποιότητα της διατροφής σας. • Κάθε φορά που σας έρχεται η επιθυμία να καπνίσετε, σηκωθείτε αμέσως και κάντε κάτι. Βρείτε μια δραστηριότητα που θα σας κρατήσει απασχολημένους για τα επόμενα 5 λεπτά. Εάν το καταφέρετε τότε κατά κανόνα ο «κίνδυνος» να ενδώσετε στον πειρασμό έχει εξαφανιστεί. Αυτή η τακτική θα σας βοηθήσει ιδιαιτέρα να κόψετε το κάπνισμα. • Έχετε στο σπίτι ή στον χώρο εργασίας σας διάφορα φρούτα και καρότα ώστε όταν θέλετε να τσιμπολογήσετε κάτι, να βρίσκετε κάτι εύκολο και υγιεινό. Θα σας είναι αρκετά δύσκολο να κόψετε το κάπνισμα εάν δεν έχετε κάποιο υποκατάστατο!

Τι συμβαίνει όταν κόψετε το τσιγάρο; •

•

• •

Αφού κόψετε το τσιγάρο, μέσα στα πρώτα 20 λεπτά η πίεση και οι σφυγμοί πέφτουν σε φυσιολογικά επίπεδα. Επίσης, η θερμοκρασία των άκρων σας επανέρχεται στο κανονικό. Μέσα σε 8 ώρες το μονοξείδιο του άνθρακα στο αίμα μειώνεται και σταθεροποιείται σε φυσιολογικά επίπεδα. Επίσης, το οξυγόνο αυξάνεται στα κανονικά επίπεδα. Όταν κόψετε το τσιγάρο, μέσα σε 24 ώρες μειώνεται άμεσα η πιθανότητα καρδιακής προσβολής. Αφού κόψετε το τσιγάρο, μέσα σε 48 ώρες η όσφρηση και η αίσθηση της γεύσης βελτιώνονται. 1

•

• •

Αν κόψετε το τσιγάρο, μέσα σε 72 ώρες η χωρητικότητα των πνευμόνων σας αυξάνεται, και μπορείτε πλέον να ανασάνετε πιο εύκολα. Η αναπνοή σας αρχίζει να λειτουργεί ομαλότερα. Αφού κόψετε το τσιγάρο, σε διάστημα 2 εβδομάδων έως 3 μηνών η κυκλοφορία του αίματος βελτιώνεται. Σας είναι πιο εύκολο να μετακινηθείτε και η λειτουργία των πνευμόνων αυξάνεται κατά 30%. Όταν κόψετε το τσιγάρο, σε διάστημα από 1 έως 9 μηνών σταματάει ο βήχας και δεν κουράζεστε πια τόσο εύκολα. Η αναπνοή σας διαρκεί περισσότερο και ξεκινάει η ανάπλαση του ενδοθηλίου των βρόγχων. 5 χρόνια αφού θα έχετε κόψει το κάπνισμα, η πιθανότητα από θάνατο που προέρχεται από καρκίνο του πνεύμονα μειώνεται στο μισό. 10 χρόνια αφού θα έχετε κόψει το κάπνισμα, οι προκαρκινικές κυψέλες του οργανισμού σας αντικαθίστανται και οι πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου μειώνονται δραστικά.

3) ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ

Η χρήση και η κατάχρηση αλκοόλ στην εφηβεία αποτελεί γεγονός στη σημερινή εποχή, που εγείρει τον προβληματισμό των νέων. Οι λόγοι που οδηγούν τους εφήβους στη χρήση του, μπορεί να σχετίζονται με την απλή ευχαρίστηση μέχρι την πεποίθηση ότι ξεπερνούν έτσι τα προσωπικά τους προβλήματα. Σημαντικό ποσοστό των εφήβων αγνοεί τα ανώτερα επιτρεπτά όρια αλκοόλ, καθώς και τα συμπτώματα οξείας μέθης, που συχνά μπορεί να είναι απειλητικά για τη ζωή τους. Η κατανάλωση αλκοόλ στους εφήβους των 15 ετών δεν έχει σταματήσει να αυξάνεται στην Ευρώπη την τελευταία δεκαετία. Ο αλκοολισμός θα γίνει η πρώτη αιτία θανάτου μεταξύ των νέων 15-25 ετών στην Ευρώπη. Το 30% δηλώνει ότι πίνει κάποιο ποτό μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Σύμφωνα με έρευνα Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής και Υγιεινής, οι έφηβοι πίνουν για πρώτη φορά μπύρα ή κρασί στα 12-13 και στα 14-15 «περνούν» στα πιο «σκληρά ποτά», όπως τζιν, βότκα, ουίσκι, σφηνάκια κλπ. Το ανησυχητικό είναι ότι το 15% των εφήβων παραδέχεται πως έχει μεθύσει πάνω από τρεις φορές μέσα σε ένα χρόνο. Και είναι ανησυχητικό επειδή το μεθυσμένο παιδί κινδυνεύει περισσότερο από ένα μεθυσμένο ενήλικα. Αύξηση κατανάλωσης αλκοόλ στους νέους τα τελευταία τέσσερα χρόνια ( στοιχεία της έρευνας ESPAD ). Στην Ελλάδα, σήμερα απαγορεύεται η πώληση αλκοολούχων ποτών σε νέους κάτω των 17 ετών, όπως και η είσοδός τους (χωρίς συνοδεία) σε καταστήματα όπου πωλούνται τέτοια ποτά χωρίς συνοδεία γονέα ή κηδεμόνα, όμως αυτό παραμένει χωρίς ουσιαστική εφαρμογή και χωρίς συστηματικό έλεγχο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της διαχρονικής έρευνας ESPAD, που πραγματοποιεί το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, το 60,8% των εφήβων 13-18 ετών ήπιε κάποιο οινοπνευματώδες ποτό τον τελευταίο μήνα, ενώ το 11,3% ήπιε από δέκα φορές και πάνω. Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, δηλαδή από πέντε ποτά «στη σειρά» και πάνω, έκανε το 45% των ατόμων από 15-19 ετών (μία φορά στον τελευταίο μήνα), ενώ το 16% είχε πιει πέντε ή παραπάνω ποτά για τρεις ή περισσότερες φορές εντός του μήνα. Το να βρεθούν σε κατάσταση μέθης δεν είναι, δυστυχώς, άγνωστη κατάσταση για τον έναν στους τρεις εφήβους και νέους (ηλικίες 13-19 ετών), αφού ένας στους πέντε έχει μεθύσει τουλάχιστον δύο φορές και ένας στους οκτώ περισσότερες. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι τα τελευταία χρόνια, και πιο συγκεκριμένα μετά το 2007, η καμπύλη της κατανάλωσης αλκοόλ από εφήβους στην Ελλάδα άρχισε πάλι να ανεβαίνει. Ενώ δηλαδή διαχρονικά από το 1984 υπήρχε μια τάση μείωσης, την τελευταία τετραετία αντιστρέφεται ο δείκτης και παίρνει την ανηφόρα. Αν και θα περίμενε κανείς να είναι πιο διαδεδομένη στην Αθήνα η κατανάλωση αλκοόλ μεταξύ των εφήβων, τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι οι περιοχές της Θεσσαλονίκης, της Μακεδονίας και ευρύτερα της περιφέρειας έχουν υψηλότερους δείκτες, τόσο όσον αφορά την απλή κατανάλωση όσο και τη συχνή πόση και τη μέθη. Τα υψηλότερα ποσοστά κατανάλωσης παρατηρούνται στις περιφέρειες του Βορείου Αιγαίου, της Κεντρικής Μακεδονίας (συμπεριλαμβανομένης της Θεσσαλονίκης), της Κρήτης της Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης. Όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ, πάνω από μία φορά τον τελευταίο μήνα, στις ηλικίες 13-19 ετών, τα αγόρια παρουσιάζουν δείκτη 64,5% έναντι 56,9% των κοριτσιών. Μεγαλύτερη είναι η διαφορά στη συχνή κατανάλωση αλκοόλ, δηλαδή πάνω από 10 φορές τον μήνα. Αυτό αφορά το 15,4% των αγοριών και το 7,2% των κοριτσιών. Όσον αφορά την ηλικιακή πρόοδο, στις ηλικίες 13-14 ετών επαφή με το αλκοόλ έχει το 34,4%, ένα ποσοστό ήδη πολύ υψηλό. Το ποσοστό απογειώνεται στις ηλικίες 15-16 ετών (64,6%) και φτάνει το 79,1% στα 17-18 έτη. Αίτια που οδηγούν στην κατανάλωση αλκοόλ. Οι νέοι ωθούνται στη χρήση αλκοόλ κατά την περίοδο της εφηβείας για τους εξής λόγους: 1 . Από περιέργεια να δοκιμάσουν νέα πράγματα 2. Για διασκέδαση- ευχαρίστηση 3. Να μιμηθούν την παρέα τους 4 . Να νιώσουν «μεγάλοι» 5. Αδυναμία επίλυσης προσωπικών προβλημάτων 6 . Να ξεπεράσουν το άγχος τους 7 . Ανακούφιση από κατάθλιψη , φόβο, αγωνία, πόνο λόγω οικογενειακού ή συναισθηματικού προβλήματος. 8. Γιατί έχουν πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση 9. Γιατί πάσχουν από μετατραυματικό στρες, λόγω βίωσης σοβαρών τραυματικών γεγονότων . 1

Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες οργανικές συνέπειες του να πίνεις αλκοόλ; Εκείνοι που συνήθως πίνουν πάρα πολύ διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να παρουσιάσουν κάποια οργανική βλάβη. Ο βαθμός της ζημιάς εξαρτάται από τη δόση. Τα όργανα που συμβάλουν στην απορρόφηση και την αφομοίωση του αλκοόλ, όπως το στομάχι, το ήπαρ και το πάγκρεας είναι ευπαθή. Επίσης ο εγκέφαλος υποφέρει από την συνεχή κατάχρηση. Το ήπαρ είναι ένα σημαντικό όργανο για τον μεταβολισμό του αλκοόλ. Η υπερβολική χρήση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει εκφυλισμό του ήπατος. Έρευνα που διενεργήθηκε έχει δείξει ότι πιθανώς περισσότεροι από τους μισούς εξαρτημένους από το αλκοόλ έχουν πρόβλημα στο ήπαρ. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ναυτία, εμετό, έλλειψη όρεξης, μείωση βάρους και πυρετό. Μετά την διακοπή της λήψης αλκοόλ, το ήπαρ μπορεί να επανέλθει. Η πιο γνωστή ανίατη διαταραχή του ήπατος που προκαλείται από κατάχρηση αλκοόλ είναι η κίρρωση του ήπατος. Άλλες συχνές οργανικές παθήσεις είναι γαστρίτιδα (μόλυνση της βλεννώδους μεμβράνης του στομάχου) και παγκρεατίτιδα (φλεγμονή στο πάγκρεας). Η γαστρίτιδα μπορεί να προκαλέσει στομαχική αιμορραγία. Η παγκρεατίτιδα επιτρέπει σε λιγότερες θρεπτικές ουσίες να αφομοιωθούν, προκαλώντας μεταξύ άλλων μείωση βάρους. Διάφορες έρευνες έχουν εντοπίσει μια σχέση μεταξύ υπερβολικής κατάχρησης αλκοόλ και καρκίνου στο στόμα, το λαρύγγι και τον οισοφάγο, ειδικά με ανθρώπους που πίνουν και επίσης καπνίζουν. Αυτοί που πίνουν πολύ επίσης διατρέχουν τον κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του ήπατος και του παχέος εντέρου. Οι γυναίκες που πίνουν πολύ έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του στήθους. Μπορεί επίσης να προκληθεί βλάβη στον εγκέφαλο, όπως το σύνδρομο Wernicke-Korsakoff. Ο κατάλογος των διαταραχών που προκαλούνται από την κατάχρηση αλκοόλ είναι μακρύς αλλά δεν μπορούμε να τις αναφέρουμε όλες.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις; Η κατάχρηση του αλκοόλ εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τους νέους, όπως είναι: η αντικοινωνική συμπεριφορά, η ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, η σωματική βλάβη και οι θάνατοι. Ο έφηβος που πίνει : 1. Συμπεριφέρεται ανεύθυνα και αδιαφορεί για τις υποχρεώσεις του. 2. Έχει επιθετική συμπεριφορά. 3. Είναι ευάλωτος στη δοκιμή και χρήση ναρκωτικών ουσιών. 4. Αποκόπτεται από θετικές συντροφιές με οράματα και στόχους. 5. Έχει προβλήματα στην υγεία (κουράζεται και αρρωσταίνει πιο εύκολα). 6. Έχει ενδείξεις κατάθλιψης. 7. Συχνά καπνίζει. 8. Έχει κατά κανόνα μεγάλο άγχος για τις υποχρεώσεις του αλλά μπορεί να μην το εκδηλώνει και απεναντίας να παρουσιάζει ένα προσωπείο παθητικότητας και αδιαφορίας. 2

9. Έχει κάνει νέους φίλους τους οποίους οι γονείς δεν γνωρίζουν αρκετά καλά . Σήμερα οι περισσότεροι γονείς δεν γνωρίζουν καν ότι το παιδί τους πίνει ή ότι έχει τύχει να έχει μεθύσει. Τα παιδιά που πίνουν συνήθως πηγαίνουν μετά την έξοδό τους κατ' ευθείαν για ύπνο, ώστε οι γονείς να μη μυρίσουν την αναπνοή τους. Άλλα παιδιά καμουφλάρουν την αναπνοή με άρωμα που υπερκαλύπτει την μυρωδιά του ποτού. Αν μυρίζουν αλκοόλ, λένε ότι ήπιαν μόνον ένα ποτήρι. Το πρόβλημα του αλκοολικού εφήβου απαιτεί την ατομική και εντός ομάδων θεραπευτική προσέγγισή του, με σκοπό την αποτοξίνωση και τη βαθμιαία αποκατάστασή του. Ο έφηβος πρέπει να καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για να αλλάξει τη συμπεριφορά του, απέχοντας από το οινόπνευμα και διακόπτοντας τις σχέσεις με τα άτομα που κάνουν χρήση οινοπνεύματος. Ο ρόλος της οικογένειας και των φίλων είναι αρκετά σημαντικός στη θεραπεία του νέου ατόμου που είναι εθισμένο στον αλκοολισμό. Αυτοί πρέπει να τον υποστηρίξουν ηθικά και να του συμπαραστέκονται σε όλη την φάση της θεραπείας μέχρι να πετύχει τον στόχο του. Ο ρόλος των γονέων. Κατ ’αρχάς πρέπει οι γονείς να αξιολογήσουν τη συχνότητα και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες o έφηβος πίνει. -Πρέπει να συζητήσουν μαζί του και να τον ρωτήσουν τι τον ωθεί να πίνει , τι προβλήματα μπορεί να έχει ή ποιες δυσκολίες περνά . - Να τον ρωτήσουν τι στάση έχει η παρέα του στο θέμα του αλκοόλ. Σε περίπτωση που το παιδί έχει αρχίσει να διασκεδάζει πίνοντας, δεν πρέπει να λειτουργήσουν « αστυνομικά » και να απαγορεύσουν τις εξόδους γιατί αυτό κατά πάσα πιθανότητα δεν θα λύσει το πρόβλημα . - Μπορούν να αυξήσουν την επίβλεψή τους με διακριτικότητα και να προσπαθήσουν να μειώσουν τις « ευκαιρίες » για τέτοιες συμπεριφορές . - Να τον βοηθήσουν να μετριάσει το άγχος που αισθάνεται για διάφορους λόγους και να τον καθοδηγήσουν σε πιο θετικούς τρόπους χαλάρωσης , όπως ο αθλητισμός , η καλή συντροφιά , η θετική ψυχαγωγία κ. λ..π . - Στην οικογένεια είναι προτιμότερο να μη γίνεται χρήση αλκοόλ εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις. Αν παρά τις προσπάθειές των γονέων ο έφηβος συνεχίζει να πίνει ή να δείχνει προβληματική συμπεριφορά , θα πρέπει να αναζητήσουν τη βοήθεια ειδικού .

Είμαι αλκοολικός. Μπορώ να το κόψω μαχαίρι; Η θεραπεία ξεκινάει από τον ίδιο τον ασθενή. Η αποδοχή του προβλήματος είναι το σημαντικότερο βήμα. Είναι μια προσπάθεια επίπονη, μακροχρόνια και με πολλές στιγμές αδυναμίας. Η θεραπεία αποτοξίνωσης των αλκοολικών γίνεται με ψυχοθεραπεία και με φάρμακα σε ψυχιατρικές κλινικές. Παρουσιάζει δυστυχώς τεράστιες δυσκολίες. Οι αλκοολικοί συνήθως αρνούνται ότι έχουν πρόβλημα εθισμού στο αλκοόλ και δεν ζητούν βοήθεια από ειδικούς, πιστεύοντας ότι έτσι οι υπόλοιποι τους λυπούνται. Υπάρχουν βεβαίως κρατικά και δημόσια ιδρύματα όπου άτομα που πάσχουν από αλκοολισμό μπορούν να μιλήσουν για τα προβλήματά τους και να βοηθηθούν από ειδήμονες. Οι άνθρωποι αυτοί χρήζουν βοήθειας εξειδικευμένου ιατρικού προσωπικού. Οι βασικές παράμετροι που θα μπορούσαν να συμβάλουν θετικά σε οποιοδήποτε θεραπευτικό πρόγραμμα είναι οι εξής : •

•

Αναγνώριση και αξιολόγηση του προβλήματος. Μεγάλη σημασία έχει η στάση στη πρώτη επαφή με τον προβληματικό πότη. Χρειάζεται επίμονη προσπάθεια για τη λεπτομερή αξιολόγηση κάθε πτυχής της γενικότερης υγείας και των δραστηριοτήτων του ατόμου. Κατάρτιση θεραπευτικού προγράμματος. Με βάση το δεδομένο ότι όλοι οι αλκοολικοί δεν παρουσιάζουν την αυτή κλινική εικόνα ( π.χ. συμπτώματα , βαθμό εξάρτησης κ.λπ.), η κατάρτιση του θρεπτικού προγράμματος απαιτεί δύο βασικά στοιχεία : 1. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης που προαναφέρθηκε και

2. Την ενεργό συμμετοχή του ασθενούν στις αποφάσεις σχετικά με τη θεραπευτική διαδικασία. Ανάλογα με την κλινική εικόνα του προβληματικού πότη, τα πρώτα στάδια ενός θεραπευτικού προγράμματος μπορεί να απαιτήσουν: •

Θεραπευτικό πρόγραμμα. Θα πρέπει η σχέση του θεράποντος και του θεραπευόμενου να είναι ειλικρινής και να υπάρχει μεταξύ τους εμπιστοσύνη. Δεν θα πρέπει ο θεράπων να λέει ψέματα στον 2

•

θεραπευόμενο αλλά να του λέει την αλήθεια. Επίσης κάθε θεραπευτική παρέμβαση πρέπει να εμπεριέχει κατάρτιση εφικτών θεραπευτικών στόχων. Επιπλέον απαραίτητη είναι η υποστήριξη της οικογένειας του αλκοολικού. Διαχρονική παρακολούθηση. Η διαχρονική παρακολούθηση του προβληματικού πότη και η συνεχής υποστήριξη του ίδιου και της οικογένειας του επιβάλλεται για διάστημα τουλάχιστον ενός έτους.

1. Αποτοξίνωση. Η αποτοξίνωση δεν είναι θεραπεία για αλκοολισμό αλλά είναι μια περίοδο αποχής από το αλκοόλ με στόχο την προετοιμασία του ατόμου για απεξάρτηση και ανάρρωση. 2. Αντιμετώπιση οργανικών ή και ψυχιατρικών διαταραχών. Όπως και στην προηγούμενη περίπτωση , ανάγκη εισαγωγής σε νοσοκομείο ή ψυχιατρείο για την αντιμετώπιση πιθανών διαταραχών εξαρτάται από την κατάσταση που βρίσκεται ο αλκοολικός. Συνήθως πολλά από τα προβλήματα που παρουσιάζουν οι προβληματικοί πότες μπορούν να αντιμετωπιστούν στα εξωτερικά ιατρεία και όχι στα νοσοκομεία και στις κλινικές. Ο αλκοολικός νοσεί. Η νόσος εισβάλλει ύπουλα και οι επιπτώσεις της βαρύνουν τόσο τους ασθενείς όσο και τους ανθρώπους που τους περιβάλλουν. Απαιτείται εγρήγορση για αναγνώριση των συμπτωμάτων πριν η χρήση γίνει εξάρτηση, εφόσον είναι γνωστό πως η πρόληψη είναι ωφελιμότερη της θεραπείας. Σημαντικός είναι ο ρόλος της οικογένειας, ενώ πολύτιμη ψυχολογική υποστήριξη παρέχεται από κοινωνικές ομάδες, π.χ Ανώνυμοι Αλκοολικοί. Η ζωή είναι σαν ένα ποτήρι κρασί, πρέπει κάποιος να τη γεύεται αργά για να αναδεικνύεται όλη η γεύση της.

4) ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Ναρκωτικά είναι οποιαδήποτε φυσική ή τεχνητή ουσία που μπορεί να δράσει στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα ( Κ.Ν.Σ.), και που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αλλάξει κάποιο άτομο τη διάθεσή του. Ο όρος «ναρκωτικά», δεν ανταποκρίνεται με ακρίβεια στις ουσίες αυτές, γιατί άλλες από αυτές έχουν κατασταλτική επίδραση και άλλες διεγερτική. Ο πιο σωστός όρος για τα «ναρκωτικά» είναι εξαρτησιογόνες ουσίες καθώς όλες αυτές οι ουσίες προκαλούν σωματική -ψυχική εξάρτηση ή μόνο ψυχική. Τα ναρκωτικά αποτελούν για πολλούς το πιο σημαντικό πρόβλημα όχι μόνο της εφηβείας αλλά και της κοινωνίας μας ολόκληρης, και πιθανόν να είναι, καθώς τα ναρκωτικά τις πιο πολλές φορές αποτελούν ένα ταξίδι χωρίς γυρισμό. Η τάση των εφήβων να εξαρτώνται από αυτά, έχει να κάνει με τα χαρακτηριστικά της εύθραυστης εφηβικής προσωπικότητας: Χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, δυσκολία στις κοινωνικές σχέσεις, περιέργεια, η επιθυμία τους να δείξουν πως μεγάλωσαν, η αμφισβήτηση των κοινωνικών κανόνων, όλα αυτά αποτελούν ευαίσθητους παράγοντες, που δύνανται να οδηγήσουν τους εφήβους στη δοκιμή, αρχικά, και στον εθισμό, μετέπειτα, σε εξαρτησιογόνες ουσίες. Η εφηβεία εκφράζεται με το κλείσιμο του εφήβου στον εαυτό του, με την απομόνωση, με μια θλίψη η οποία μοιάζει με ένα ανομολόγητο πένθος, το οποίο δεν καταλαβαίνει. Η έλλειψη αποδοχής τον γεμίζει με ανασφάλεια, η οποία μεταφράζεται με ένα ψυχικό πόνο, που δεν μπορεί να τον υποφέρει. Σε αυτή την περίπτωση το ναρκωτικό έρχεται να εξαφανίσει αυτό τον πόνο και να προσφέρει την ικανοποίηση. Έτσι, επιτυγχάνεται η μείωση του άγχους και η αναζήτηση της δύναμης, για να υποφέρει την πίεση, που νιώθει από τον φόβο της απόρριψης του εαυτού του, αντικαθιστώντας την με την στέρηση του ναρκωτικού. Στην Ελλάδα, ο αριθμός των εξαρτημένων από ναρκωτικά ατόμων ανέρχεται σύμφωνα με τον ΟΚΑΝΑ , σε 50.000-70.000 άτομα . Το πιο διαδεδομένο παράνομο ναρκωτικό και στην Ελλάδα είναι η κάνναβη. Επίσης οι θάνατοι από χρήση ενδοφλέβιας ηρωίνης διαρκώς αυξάνονται.

Αίτια και αιτίες εξάπλωσης ναρκωτικών:

Η εφηβεία είναι ευάλωτη και εύθραυστη ηλικία, γεμάτη σύγχυση, υπερβολή και αντίφαση και είναι επιρρεπής στις αυτοκαταστροφικές τάσεις. Η οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική κρίση, η πίεση από τις παρέες των συνομηλίκων, η κρίση στο θεσμό της οικογένειας, η απόρριψη και η εγκατάλειψη που συχνά βιώνουν από τους γονείς, η έλλειψη στόχων, ιδεών, ιδανικών και αξιών, δημιουργούν αδιέξοδα στους εφήβους. Έτσι πέφτουν ευκολότερα στην παγίδα των ναρκωτικών. Μέσα από τα ναρκωτικά, οι έφηβοι αναζητούν τις λυτρωτικές λύσεις, επαναστατούν στις καταπιεστικές παραδοσιακές αξίες, αντιδρούν προς τους γονείς, διαμαρτύρονται για το κοινωνικό χάος, αναζητούν μια κοινωνική ταυτότητα, προσπαθούν να υποφέρουν λιγότερο και αποζητούν τεχνητούς παραδείσους. Οι αιτίες εξάπλωσης των ναρκωτικών είναι οι παρακάτω: • η μη σωστή διαπαιδαγώγηση του ατόμου, από την μικρή του ηλικία: έτσι το άτομο παρασύρεται εύκολα γιατί δεν μαθαίνει την εσωτερική υπακοή, την πειθαρχία, να υπομένει και να περιμένει. • η χαλάρωση του οικογενειακού θεσμού: η έλλειψη επικοινωνίας που επικρατεί μέσα στην οικογένεια στρέφει τα παιδιά προς τη φυγή από το σπίτι, κάπως πρόωρα και επικίνδυνα, αφού μπορεί να οδηγήσει στην αλητεία και τα επακόλουθά της. • ο αλλοτριωτικός χαρακτήρας των ανθρώπινων σχέσεων στην εποχή μας: η μείωση της προσωπικής επικοινωνίας, η αποξένωση, η μοναξιά δοκιμάζουν την ψυχική ισορροπία του εφήβου ο οποίος αναζητάει μια διέξοδο. Νέοι που δυσκολεύονται να ενταχθούν στην κοινωνική ζωή μπορεί να ενταχθούν σε κάποια άλλη αντικοινωνική υποομάδα. Μια τέτοια είναι και των ναρκωτικών. • η περιέργεια του νέου: στον έφηβο ιδιαίτερα, είναι πιο έντονη αυτή η τάση του ανθρώπου, γιατί θέλει να αποκτήσει την δικιά του πείρα.

• ο προσηλυτισμός από τους άλλους τοξικομανείς: προσπαθούν να μυήσουν όσο γίνεται πιο πολλούς στο «πάθος» τους, να κάνουν κι άλλους όμοιους τους, γιατί όταν ένα ελάττωμα μεταδίδεται σε πολλούς, παύει να είναι δακτυλοδεικτούμενη εξαίρεση, και ο ίδιος σηκώνει πιο εύκολα το βάρος του αφού το μοιράζεται με άλλους.

Συμπτώματα Τα συμπτώματα που οφείλονται στη χρήση των ναρκωτικών είναι τα εξής: • ανορεξία ή αύξηση της όρεξης, αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, ανεξήγητη απώλεια ή απόκτηση σωματικού βάρους. •

αναγούλες, εμετοί ή υπερβολική εφίδρωση.

•

προβλήματα ύπνου.

• τα μάτια είναι κόκκινα, υπερβολικά υγρά, οι κόρες των ματιών είναι μικρότερες ή μεγαλύτερες από ότι συνήθως, απλανές βλέμμα. • κρύες, ιδρωμένες παλάμες των χεριών, τρέμουλο χεριών πρόσωπο με χλομάδα. • σημάδια χρήσης βελονών από ενέσεις στα χέρια, στους βραχίονες ή στα πόδια. •

προβλήματα συγκέντρωσης, προσοχής και μνήμης.

• πτώση των βαθμών στο σχολείο ή της απόδοσης στην εργασία. Το παιδί χάνει μέρες στο σχολείο διότι δεν πηγαίνει ή αργεί να προσέρχεται σε αυτό. •

διαταραχή διαπροσωπικών σχέσεων, αλλαγές στους φίλους.

•

αλλαγές δραστηριοτήτων ή των χόμπι. 2

•

υψηλά επίπεδα άγχους.

•

κατάθλιψη, απογοήτευση.

Συνέπειες χρήσης ναρκωτικών Οι συνέπειες από τη χρήση των ναρκωτικών ποικίλουν και εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από παράγοντες όπως το περιεχόμενο της ναρκωτικής ουσίας, ο τρόπος λήψης, η διάρκεια χρήσης κτλ.. Οι βασικότερες από αυτές είναι: • Η οξεία δηλητηρίαση από τα ναρκωτικά είναι μία από τις συνηθισμένες αιτίες θανάτου των τοξικομανών. Η ανάγκη που δημιουργούν πολλά από αυτά (αμφεταμίνες, κοκαΐνη, βαρβιτουρικά κτλ) για λήψη μεγαλύτερης δόσης, λόγω εθισμού, μπορεί να σταθεί μοιραία για τη ζωή του χρήστη. • Οι γενικές λοιμώξεις όπως η ηπατίτιδα, ο τέτανος, οι πνευμονικές επιπλοκές, η σηψαιμία, η ενδοκαρδίτιδα κτλ., προκαλούνται από άγνοια ή αδυναμία τήρησης των συνθηκών ασηψίας, όταν γίνεται χρήση με ενέσεις. • Ο κίνδυνος από την πρόσμειξη των ναρκωτικών με άλλες ουσίες (π.χ. κινίνη, στρυχνίνη κτλ) είναι μεγάλος. Πολλά δυσάρεστα συμπτώματα, ή και θάνατοι ακόμα, αποδίδονται στις διάφορες ουσίες με τις οποίες τα κυκλώματα διακίνησης νοθεύουν, τα ναρκωτικά για να αυξήσουν τα κέρδη τους. Την νοθεία μπορεί να την κάνουν και χρήστες- μικροδιακινητές, για να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα χρήματα για τη δόση τους. •

Η λήψη ναρκωτικών στη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι ολέθρια για το παιδί. Τα ναρκωτικά διαπερνούν τον πλακούντα. Αυτό σημαίνει ότι, αν μια γυναίκα ναρκομανής μείνει έγκυος, το έμβρυο θα δεχτεί την επίδραση του ναρκωτικού και θα αναπτύξει σωματική εξάρτηση. Επομένως, σύντομα μετά τη γέννησή του, το βρέφος θα παρουσιάζει το φοβερό πόνο της εξάρτησης από το ναρκωτικό.

Τρόποι αντιμετώπισης - Θεραπεία Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία. Αυτός είναι ο χρυσός κανόνας της ιατρικής. Τι μπορούμε να κάνουμε στην περίπτωση των ναρκωτικών; Υπάρχουν τρόποι να ανακόψουμε το χείμαρρο και να σώσουμε τους νέους μας απ' τον όλεθρο; Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Κανένας «εγκέφαλος» δεν μπορεί να δώσει έτοιμη τη λύση του προβλήματος. Μόνο η καθολική προσπάθεια όλων μας με σωστές και συντονισμένες ενέργειες, η υπομονή και η επιμονή θα φέρουν κάποτε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η εξάρτηση από ουσίες είναι ασθένεια και απαιτεί θεραπεία. Η αντιμετώπιση του προβλήματος του χρήστη ουσιών γίνεται με φαρμακευτικά υποκατάστατα, ενώ υπάρχουν και τα 'στεγνά' θεραπευτικά προγράμματα. Η μεταρρυθμιστική πολιτική στην αντιμετώπιση της μάστιγας των ναρκωτικών θα πρέπει να στηριχθεί στους ακόλουθους πυλώνες: • Αντιμετώπιση του χρήστη ως ασθενούς και όχι ως εγκληματία του κοινού ποινικού δικαίου. • Παρακολούθηση των χρηστών από εξειδικευμένο και ειδικά εκπαιδευμένο ιατρικό προσωπικό. • Δημιουργία στα δημόσια νοσοκομεία ειδικών τμημάτων που θα έχουν ως αποστολή τους την παροχή βοήθειας στους χρήστες. • Συνεργασία των νοσοκομείων με τις θεραπευτικές κοινότητες, με σκοπό τη μακροπρόθεσμη ένταξη όλων των χρηστών σε προγράμματα απεξάρτησης. • Αποποινικοποίηση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών για τους εξαρτημένους χρήστες που έχουν δηλωθεί στις επίσημες υγειονομικές υπηρεσίες των κατά τόπους νοσοκομείων. 2

Η απεξάρτηση από τα ναρκωτικά, δηλαδή η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων στέρησης είναι μόνο το πρώτο βήμα στην καταπολέμηση του εθισμού. Αν το στάδιο της απεξάρτησης ολοκληρωθεί επιτυχώς, το σώμα του εξαρτημένου είναι καθαρό και οι σωματικές λειτουργίες επανέρχονται στο φυσιολογικό. Ωστόσο, η ψυχική κατάσταση του εξαρτημένου παραμένει αρκετά ασταθής. Η έντονη επιθυμία για τα ναρκωτικά είναι ιδιαιτέρως έντονη την περίοδο μετά την σωματική απεξάρτηση. Οι εξαρτημένοι επιθυμούν να νιώσουν αυτήν την άμεση αίσθηση ευχαρίστησης, την ευφορική δράση των ναρκωτικών, μια σκέψη που τους καταβάλλει και είναι συνεχώς παρούσα στο μυαλό τους. Εμείς πιστεύουμε ότι η ψυχολογική υποστήριξη και η ενθάρρυνση από ειδικούς συμβούλους, σε θέματα εξαρτήσεων, συμβάλλουν στην επιτυχία της πλήρης αποχής από τα ναρκωτικά. Η απεξάρτηση στη σημερινή εποχή βασίζεται σε ένα ήδη υπάρχον σύστημα υποστήριξης, θεραπευτικές ομάδες, διαλέξεις, στήριξη από οικογένεια και φίλους κ.ά. Στόχος της διαδικασίας απεξάρτησης είναι η καλύτερη κατανόηση των προβλημάτων τους και της επίδρασης που αυτά έχουν στην ζωή τους. Ταυτόχρονα αφυπνίζεται η ανθρωπιά, η επιθυμία να ζήσουν ως μέλη της κοινωνίας, η ικανότητα να δημιουργούνε σχέσεις με αρχές και να κερδίζουν τον αυτοσεβασμό και την αυτοεκτίμησή τους.

5) ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο εθισμός στο Διαδίκτυο (internet addiction), μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης, προτάθηκε ως όρος πρώτη φορά από τον Goldberg (1995) και έγινε δημοφιλής με την καινοτόμο έρευνα της Young (1996),και αναφέρεται στην «καταναγκαστική, υπερβολική χρήση του διαδικτύου και τον εκνευρισμό ή δυσθυμική συμπεριφορά που παρουσιάζεται κατά τη στέρησή της» (Mitchell, 2000). Ο εθισμός στο Διαδίκτυο αν και δεν έχει επισήμως αναγνωρισθεί ως κλινική οντότητα παρά μόνο σε Κίνα, Ν. Κορέα και Ταϊβάν, αποτελεί μια κατάσταση, που προκαλεί σημαντική έκπτωση στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή του ατόμου. Οι ειδικοί της ψυχικής υγείας όλο και συχνότερα καλούνται, να προσεγγίσουν θεραπευτικά άτομα με προβληματική χρήση του Διαδικτύου. Κίνδυνοι του διαδικτύου. Το διαδίκτυο είναι πλέον ένα πολύ δυνατό εργαλείο στα χέρια όλων μας. Η σωστή χρήση του εξαρτάται από το άτομο που το χρησιμοποιεί και τις προθέσεις του. Παρά τα πλεονεκτήματα του διαδικτύου στον τομέα της πληροφόρησης και της επικοινωνίας, η χρήση του σε ορισμένες περιπτώσεις εγκυμονεί κινδύνους τους οποίους ο χρήστης πρέπει να γνωρίζει και να τους προλαμβάνει. Πιο συχνές περιπτώσεις είναι: 1) Μεταφορά ιών ή κακόβουλων προγραμμάτων που μπορούν να αποσπάσουν προσωπικά στοιχεία (πχ. Φωτογραφίες, εργασίες κλπ.) 2) Ιστοσελίδες με ψευδείς ή ανακριβείς πληροφορίες που δημοσιεύονται εξαιτίας της ημιμάθειας ή του δόλου. 3) Συζητήσεις με άγνωστα άτομα, τα οποία δεν είναι ειλικρινή και

παρουσιάζουν ένα ιδανικό «προφίλ»,ώστε να γίνονται πιο ελκυστικοί, συμπαθείς και αρεστοί με σκοπό να αποκομίσουν προσωπικές πληροφορίες για την οικογένεια και τους φίλους του ατόμου. Είναι ασφαλέστερη η αποφυγή συναντήσεων με άτομα άγνωστης ταυτότητας και αμφίβολων προθέσεων. 4) Παραβίαση της ιδιωτικότητας. Το πιο διάσημο μέσο είναι το facebook, καθώς άνθρωποι από κάθε γωνιά της Γης μπορούν να σχηματίσουν το ψυχολογικό προφίλ του ατόμου, να μάθουν τις προτιμήσεις του, τον τρόπο με το οποίο σκέφτεται και εκφράζεται καθώς και τα μέρη στα οποία συχνάζει με την παρέα του μετατρέποντας το άτομο σε διαφημιστικό στόχο, ώστε να τον προσεγγίσουν πιο εύκολα χωρίς να τους έχει δοθεί το δικαίωμα να εισβάλλουν στην προσωπική του ζωή. 5) Η παιδική πορνογραφία, η οποία γίνεται όλο και πιο έντονη τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Διακινούνται παράνομα ταινίες στις οποίες πρωταγωνιστούν παιδιά που είναι θύματα εκμετάλλευσης και κακομεταχείρησης. Ανυποψίαστα, κυρίως, κορίτσια «ανεβάζουν» προκλητικές φωτογραφίες μέσω σελίδων κοινωνικής δικτύωσης μόνο και μόνο για να εισπράξουν θετικά σχόλια από τους φίλους τους έχοντας μεγαλύτερες προσδοκίες από τα αρσενικά. Γενικότερα, θέλουν να ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή τους και το facebook είναι σίγουρα ο καλύτερος τρόπος για να το πετύχουν. Συνδυασμός παραγόντων που οδηγούν σε εθισμό και νοσηρότητα. Το διαδίκτυο είναι η επανάσταση της εποχής μας, είναι το εργαλείο που ανοίγει τις πύλες στη γνώση, στην ενημέρωση, στην επιστήμη, στη ψυχαγωγία. Είναι απαραίτητο σε κάθε επιστήμονα, σε κάθε επαγγελματία, σε κάθε μαθητή. Η πλοήγηση στο διαδίκτυο έχει φανατικούς οπαδούς μεταξύ των νέων. Ολοένα και περισσότερα σπιτικά διαθέτουν ηλεκτρονικό υπολογιστή και έχουν σύνδεση με το διαδίκτυο. Οι μαθητές γυμνασίου και λυκείου «κατεβάζουν» μουσική από το Ιντερνέτ, «ανεβάζουν» φωτογραφίες, επικοινωνούν με τους φίλους τους μέσω των ισότοπων κοινωνικής δικτύωσης - facebook, twitter - , παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια -Playstation, για πολλές ώρες. Μπορεί να παρέχουν ανεξέλεγκτα τα προσωπικά τους στοιχεία εξαιτίας της έλλειψης εμπειρίας και επίγνωσης των κινδύνων. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί κάποιος να κλέψει την διαδικτυακή ταυτότητα του παιδιού και να εκτελεί παράνομες online δραστηριότητες. Ταυτόχρονα, η χρήση των κοινωνικών δικτύων του Ιντερνέτ μπορεί να λάβει αρνητικές διαστάσεις σε περιπτώσεις που οι έφηβοι συνομιλούν και αναπτύσσουν σχέσεις με αγνώστους. Επίσης, οι έφηβοι που ασχολούνται τουλάχιστον τρεις ώρες την ημέρα με το Διαδίκτυο, παρουσιάζουν σε υψηλότερα ποσοστά, διαταραχή συναισθήματος, κακή διαγωγή, υπερκινητικότητα και ελλειμματική προσοχή. Ακόμη, δύσκολα αναλαμβάνουν ευθύνες και πρωτοβουλίες, εμφανίζουν ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως πονοκέφαλος, πόνος στο στομάχι, στη μέση, νευρικότητα, δυσκολία στον ύπνο ,ζαλάδα, δυσκολία συγκέντρωσης, άγχος και κατάθλιψη. Συχνά όμως η ανάπτυξη καταθλιπτικού συναισθήματος ή άγχους έπεται της εμφάνισης του εθισμού, όπως συμβαίνει και με άλλες εθιστικές συμπεριφορές.

Αυτό καταδεικνύει την αναγκαιότητα εκτίμησης κάθε περίπτωσης από ειδικό ψυχικής υγείας ο οποίος θα είναι σε θέση να κρίνει την ύπαρξη ή μη νοσηρών καταστάσεων . Αρκετοί γονείς δεν γνωρίζουν πώς να αντιδράσουν όταν διαπιστώνουν ότι αντί τα παιδιά τους να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για τις εργασίες του σχολείου ή για έρευνες, αυτά στέλνουν μηνύματα στους φίλους τους, παίζουν παιχνίδια ή μιλούν σε αγνώστους. Τα πιο ευάλωτα παιδιά είναι εκείνα που είναι μόνα και βαριεστημένα ή ανήκουν σε οικογένειες που κανένας δεν είναι στο σπίτι για να συζητά μαζί τους όταν επιστρέφουν από το σχολείο. Τα παιδιά, επίσης, που δεν είναι δημοφιλή ή είναι ντροπαλά ελκύονται συχνά από τη δημιουργία μιας νέας ταυτότητας σε online επικοινωνίες. Τα αγόρια κυρίως είναι συχνά οι χρήστες των online παιχνιδιών με ρόλους που δημιουργούν νέες ταυτότητες και συνεργάζονται με άλλους παίκτες. Παρότι παίζοντας αυτά τα παιχνίδια με χιλιάδες άλλους χρήστες μπορεί να φαίνεται ότι έχουν μια κοινωνική δραστηριότητα, ωστόσο για τα εσωστρεφή παιδιά ή τους έφηβους το υπερβολικό παιχνίδι μπορεί μακροπρόθεσμα να τους απομονώσει από τους φίλους και τους γονείς τους .

Ποιες ηλικιακές ομάδες εμφανίζουν συχνότερα εξάρτηση. Το φαινόμενο συνήθως εμφανίζεται αρχικά σε εφήβους κατά την πρώιμη εφηβεία (10-14 ετών) ή και σε μικρότερη ακόμη ηλικία. Είναι πιο έντονο κατά την μέση εφηβεία (15-17 ετών), κατά την οποία οι έφηβοι πειραματίζονται και σταδιακά αυτονομούνται, καθώς και κατά την όψιμη εφηβεία (> 17 ετών). Οι περισσότεροι εξαρτημένοι έφηβοι ασχολούνται με ηλεκτρονικά διαδικτυακά παιχνίδια στο σπίτι ή τα internet cafe. Ένας ακόμα πληθυσμός υψηλού κινδύνου είναι αυτός των φοιτητών, οι οποίοι καλούνται πολλές φορές για πρώτη φορά να οριοθετήσουν οι ίδιοι τη χρήση Διαδικτύου στην οποία προβαίνουν, μακριά από οικογενειακό έλεγχο αλλά και χωρίς το ξεκάθαρα δομημένο πλαίσιο υποχρεώσεων του σχολείου μέσης εκπαίδευσης. Σποραδικά εμφανίζεται το πρόβλημα και σε μεγαλύτερες ηλικίες όπου κυρίως αφορά περιπτώσεις υπέρμετρης ενασχόλησης με κοινωνική δικτύωση αλλά και διαδικτυακό τζόγο.

Ανησυχητικά συμπτώματα Μερικά από τα ανησυχητικά συμπτώματα θα μπορούσαν να είναι:

1. ο υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης με Η/Υ στο σπίτι ή σε «internet café». 2. το γεγονός ότι αντιδρά πολύ νευρικά, θυμωμένα ή επιθετικά όταν κάποιος το διακόπτει από το παιχνίδι 3. οι πονοκέφαλοι και η ξηρότητα οφθαλμών 4. η παραμέληση των υποχρεώσεων και άλλων ασχολιών (μειωμένη επίδοση στο σχολείο λόγω των πολλών ωρών που περνάει ο έφηβος στο διαδίκτυο). 5. η απομόνωση από την οικογένεια του και τους φίλους του( προτιμά τα παιχνίδια στο διαδίκτυο από το να συναντά φίλους του) . 6. τέλος, φτάνει σε σημείο να μην τρώει ή και το αντίθετο ( να παχαίνει πολύ ). Αντιμετώπιση εθισμού - Θεραπεία Για την αντιμετώπιση του φαινομένου έχει προταθεί η κινητοποιητική συνέντευξη, το γνωστικό-συμπεριφορικό μοντέλο θεραπείας, η συμβουλευτική παρέμβαση στην οικογένεια, οι ομάδες απεξάρτησης, ενώ υπάρχουν κάποια δεδομένα και για το ρόλο της φαρμακοθεραπείας στη θεραπεία. Ιδιαίτερα σημαντική για την αντιμετώπιση του εθισμού στα παιδιά και στους εφήβους είναι η ύπαρξη κοινής στάσης των γονέων, η παροχή υποστήριξης αλλά όχι κάλυψης και η τοποθέτηση του υπολογιστή σε ένα ορατό σημείο στο σπίτι και όχι στο δωμάτιο του παιδιού. Σημαντικός είναι και ο ρόλος που έχει η συμβουλευτική στην οικογένεια, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα υποστηρικτικό πλαίσιο, που θα δράσει ευοδωτικά στη θεραπεία. Η κινητοποιητική συνέντευξη μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στον χειρισμό της άρνησης του προβλήματος, ένα συχνό εμπόδιο που παρατηρείται σε όλες τις ηλικίες. Παράλληλα χρησιμοποιούνται μια σειρά από συμπεριφορικές στρατηγικές, όπως η εφαρμογή ενός διαμετρικά αντίθετου προγράμματος χρήσης, η οριοθέτηση των περιόδων χρήσης με διάφορα εξωτερικά μέσα, παρακίνηση για ενασχόληση με ευχάριστες εναλλακτικές δραστηριότητες, η ενσωμάτωση καθορισμένων διαστημάτων χρήσης στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα του χρήστη. Οι ομάδες απεξάρτησης χρησιμοποιούν τις πρακτικές των ομάδων απεξάρτησης από άλλους εθισμούς, όπως το πρόγραμμα των 12 βημάτων ή βασίζονται στις αρχές της ομαδικής ψυχοθεραπείας. Σε ότι αφορά τη φαρμακοθεραπεία, η χρήση της εσιταλοπράμης φάνηκε αποτελεσματική σε μικρή ανοικτή μελέτη. Επίσης έχει προταθεί η ναλτρεξόνη λόγω του μηχανισμού δράσης της στα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου, ενώ η μεθυλφενιδάτη αποδείχθηκε αποτελεσματική σε μια ανοικτή μελέτη σε παιδιά με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) και εθισμό σε διαδικτυακά παιχνίδια. Σε κάθε περίπτωση, ο εθισμός στο Διαδίκτυο, ως ψυχική διαταραχή, χρήζει αντιμετώπισης από επαγγελματίες ψυχικής υγείας, εξειδικευμένους στο συγκεκριμένο αντικείμενο.

Ο ρόλος των γονέων. Όπως ήταν αναμενόμενο και στη χώρα μας παρατηρείται αύξηση των κρουσμάτων αυτής της σύγχρονης "επιδημίας". Από τα μέχρι τώρα επίσημα

καταγεγραμμένα περιστατικά φαίνεται πως υπάρχει μεγάλη αύξηση των κρουσμάτων

πράγμα

που

αναδεικνύει

την

ανάγκη

άμεσης

λήψης

προληπτικών μέτρων. Εκατοντάδες είναι οι κλήσεις που δέχεται ετησίως η Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου

Αθηνών,

που

διαχειρίζεται

τη

Γραμμή

Βοηθείας

ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΩ. Ο ρόλος των γονέων είναι ιδιαίτερα σημαντικός τόσο για την πρόληψη, όσο και για την αντιμετώπιση του εθισμού των παιδιών τους από το Διαδίκτυο. Όσο αναφορά την πρόληψη το σημαντικότερο πράγμα που χρειάζεται να κάνουν οι γονείς, είναι να γνωρίσουν οι ίδιοι το μέσο, προκειμένου να μπορούν να ελέγχουν αποτελεσματικά τη χρήση του Διαδικτύου από τα παιδιά τους. Προς το παρόν, οι γονείς δε γνωρίζουν το μέσο και επιπλέον δε φαίνονται διατεθειμένοι να έλθουν σε επαφή με το Διαδίκτυο, ενώ ταυτόχρονα δεν ενδιαφέρονται για τις δραστηριότητες των παιδιών τους στο Ιντερνέτ. Άρα οι γονείς θα πρέπει κάποιες φορές να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο μαζί με το παιδί, ώστε να του δίνουν τις απαραίτητες κατευθύνσεις, ενώ η εγκατάσταση κάποιων φίλτρων στον υπολογιστή μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση ακατάλληλων για το παιδί ιστοσελίδων. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να έχουν τεθεί κάποιες βάσεις όταν το παιδί φτάνει στην εφηβεία, να υπάρχουν δηλαδή όρια. Για να υπάρξουν ωστόσο όρια θα πρέπει οι γονείς να μπορούν να διαθέσουν τον απαραίτητο χρόνο. Σε πιο πρακτικό επίπεδο, ο υπολογιστής είναι καλό να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο και όχι στο δωμάτιο του παιδιού, ώστε να ελέγχεται διακριτικά η δραστηριότητα του παιδιού στο Διαδίκτυο. Τέλος, οι γονείς θα πρέπει να συζητούν για τις διαδικτυακές διαδρομές του παιδιού τους, ώστε να έχουν πάντοτε ενημέρωση για τις ιστοσελίδες που επισκέπτεται, τα άτομα με τα οποία συνομιλεί και τις πληροφορίες που ανταλλάσσει με άλλα άτομα.

6) ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΦΟΒΙΕΣ Φοβίες Οι φοβίες στους νέους είναι πολύ συχνές. Λίγοι άνθρωποι δεν έχουν υποφέρει από αυτές κάποια στιγμή της ζωής τους. Φοβία ονομάζουμε τον παράλογο, ισχυρό φόβο που νιώθει ο έφηβος για καταστάσεις, αντικείμενα, πρόσωπα ή ζώα και που έχει σαν αποτέλεσμα να αποφεύγει με υπερβολές ότι τον φοβίζει. Ο έφηβος αναγνωρίζει ότι ο φόβος του είναι υπέρμετρος και αδικαιολόγητος, όμως δεν μπορεί να τον ελέγξει. Οι φοβίες αποτελούν μέρος της φυσιολογικής του ανάπτυξης .Περίπου ο ένας στους 5 εφήβους παρουσιάζει ένα είδος φοβίας. Όμως μόνον ο ένας στους εκατό εκδηλώνει ιδιαίτερα έντονο πρόβλημα που απαιτεί άμεση βοήθεια από ειδικό. Οι φοβίες μπορεί να είναι πολλών ειδών. Οι πιο γνωστές είναι αυτές που επικεντρώνονται σε κάτι, όπως λχ. στα μικρά ζώα, τις αράχνες, το αίμα, τις ασθένειες, ή πολύ μεγαλύτερες, όπως ο φόβος της τρέλας, ο φόβος των επαφών με νέα πρόσωπα, η αγοραφοβία κλπ. Οι έφηβοι ανάλογα με την ηλικία και την προσωπικότητά τους όταν έρχονται σε επαφή με το φοβογόνο αντικείμενο αντιδρούν με διάφορους τρόπους: με ταχυπαλμία, τρεμούλα, ιδρώνουν, δυσκολεύονται να αναπνεύσουν, νιώθουν

ότι χάνουν τον έλεγχο κλπ. Άλλες φορές η φοβία τους πονοκεφάλους ή πονόκοιλους.

εκδηλώνεται με

Άγχος Ο όρος άγχος (ή στρες) προέρχεται από το ρήμα άγχω, που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει σφίγγω ή πνίγω. Το άγχος είναι μια φυσιολογική σωματική και ψυχική αντίδραση σε μια απειλή ή σε μια αίτηση για την αντιμετώπιση απαιτητικών καταστάσεων. Όταν νιώθεις στρες το σώμα σου είναι σε ένταση και ο εγκέφαλος σου πυροδοτείται από πολλαπλές σκέψεις. Ο καθένας μας εκτίθεται καθημερινά σε στρες καταστάσεις. Το στρες μάλιστα μπορεί να είναι και θετικό - το λεγόμενο ευ στρες - όταν καλούμαστε να το αντιμετωπίσουμε σπάνια (ή μόνο μερικές φορές) και σε περιορισμένο βαθμό. Σε αυτή την περίπτωση λειτουργεί σαν καταλύτης και μας ενεργοποιεί για να αντεπεξέλθουμε στις όποιες καταστάσεις. Όσο ποιο συχνό και έντονο είναι το στρες, τόσο πιο δύσκολο μας είναι να αντιμετωπίσουμε της καθημερινές μας υποχρεώσεις. Συναισθήματα, θυμού, απογοήτευσης και φόβου, όπως επίσης, οξυθυμία, κούραση και κατάθλιψη, μας κυριαρχούν και δεν μας επιτρέπουν να λειτουργήσουμε έτσι όπως θα θέλαμε. Το στρες μας κάνει ιδιαίτερα απαιτητικούς, ανυπόμονους και ευερέθιστους με ιδιαίτερα χαμηλή διάθεση για συνεργασία. Το άγχος μπορεί να έχει ψυχογενή προέλευση ή μπορεί να είναι συνέπεια σωματικής πάθησης. Επιπλέον, εξαρτάται από τις γνωστικές, συναισθηματικές διεργασίες, τον τρόπο ζωής του ατόμου και τον τρόπο αντίληψης του. Κάθε άτομο έχει ένα ορισμένο βαθμό άγχους, ο οποίος θεωρείται φυσιολογικός κάτω από ορισμένες περιστάσεις. Σε κάποιες άλλες όμως περιπτώσεις αυξημένου άγχους, προξενεί κακό και συντελεί στο να υπολειτουργεί το άτομο στις δραστηριότητες του και στο να επηρεάζεται αρνητικά η υγεία του. Το άγχος αποτελεί ένα γνώριμο και οικείο συναίσθημα για όλους τους ανθρώπους. Είναι ένα λειτουργικό συναίσθημα, το οποίο θέτει τον οργανισμό σε κατάσταση ετοιμότητας και μας βοηθάει να αντιμετωπίσουμε δύσκολες καταστάσεις. Όταν το βίωμα του άγχους είναι υπερβολικό σε ένταση, δυσανάλογο σε σχέση με το ερέθισμα που το προκαλεί και επίμονο στο χρόνο τότε ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη κάποιας αγχώδους διαταραχής. Σε αυτή την περίπτωση χάνει τη λειτουργικότητα του και αντί να προετοιμάζει τον οργανισμό τον παρεμποδίζει και αρχίζει να δημιουργεί προβλήματα στην ψυχολογία του εφήβου. Συχνά οι έφηβοι διακατέχονται από φοβίες και έχουν άγχος. Ένα μικρό ποσοστό φόβου μπορεί να βοηθήσει ένα νεαρό άτομο να προετοιμαστεί για να αντιμετωπίσει καταστάσεις δοκιμασίας, οι οποίες απαιτούν υψηλή απόδοση. Πέρα ,όμως, από ένα ορισμένο επίπεδο έντασης ο φόβος μπορεί να αποδυναμώσει κάποιον. Αυτός που υποφέρει, γνωρίζει ότι οι φόβοι του είναι παράλογοι. Αυτός ο πανικός δεν μπορεί να ελεγχθεί συνειδητά. Μία φοβία δεν μπορεί να ξεπεραστεί από τον έφηβο με λογικές επεξηγήσεις , όπως πιστεύουν και επιμένουν οι γονείς. Το φοβικά άτομα παρουσιάζουν αντιδράσεις κατά την έκθεσή τους στο αντικείμενο ή την κατάσταση του φόβου όπως : ταχυκαρδία, αυξημένη ταχύτητα αναπνοής και αισθήματα δυσφορίας στο πεπτικό σύστημα. 3

Αιτίες που οδηγούν τους εφήβους σε αγχώδεις καταστάσεις . - οι φυσιολογικές αλλαγές στην εμφάνισή τους (σώμα, πρόσωπο, σπυράκια) - οι μεγάλες απαιτήσεις των γονιών για σχολικές επιδόσεις (τα παιδιά πιέζονται πάντα πολύ για να ανταποκριθούν στις υψηλές προσδοκίες όσων αγαπούν) -οι διαμάχες των γονιών μεταξύ τους - το διαζύγιο ή ο θάνατος ενός γονιού (τα παιδιά φοβούνται ότι επέρχονται αλλαγές που θα τους στερήσουν πολλά) - οι πολλές υποχρεώσεις – δραστηριότητες (οι έφηβοι μπορεί να νιώθουν ανήμποροι να τα βγάλουν πέρα, αλλά να μην το λένε) - οι σοβαρές ασθένειες στην οικογένεια (προκαλούν στον έφηβο ανασφάλεια είτε γιατί φοβάται το θάνατο, είτε γιατί απλώς αλλάζουν οι ρουτίνες στις οποίες είχε συνηθίσει και τις ταύτιζε με τη σιγουριά) - τα οικονομικά προβλήματα στο σπίτι (τα παιδιά αισθάνονται το στρες των γονιών και νιώθουν μια γενική απειλή για το μέλλον, ενώ παράλληλα αλλάζει και η ζωή τους) - οι αλλαγές σχολείου ή καθηγητή ή σπιτιού (έχουν την έγνοια αν θα γίνουν αποδεκτοί από τους νέους συμμαθητές, γείτονες, καθηγητές αλλά κι αν θα βρουν κι εκείνα κάποιους να ταιριάξουν) - οι απαιτήσεις των φίλων (καμιά φορά ζητούν από το παιδί να κάνει κάτι που το ίδιο δεν θέλει) - οι διαμάχες με συμμαθητές ή φίλους (οι έφηβοι βιώνουν τη διαμάχη ως απόρριψη και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την κοινωνικότητά τους). Γενικά οι αγχώδεις διαταραχές που επηρεάζουν τους εφήβους είναι: 1. Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή 2. Διαταραχή Πανικού 3. Φοβίες ◦ Κοινωνική Φοβία ◦ Ειδική φοβία 4. Διαταραχή μετά από τραυματικό στρες Συνέπειες στους εφήβους. Το άγχος αποτελεί την ψυχολογική διάσταση των φοβιών. Τα άτομα έχουν διαφορές στις αντιδράσεις τους σε << δύσκολες >> καταστάσεις . Για παράδειγμα , οι εξετάσεις μπορεί να είναι πηγή άγχους για κάποιους μαθητές αλλά όχι για άλλους. Το άγχος προκαλεί υπερένταση και εκνευρισμό και αρκετές φορές αποδιοργάνωση. Οι μεταβολές στη συμπεριφορά, οι οποίες επηρεάζονται από το άγχος , συνοδεύονται επίσης από μεταβολές στο σώμα. Τα έφηβοι διαμαρτύρονται συχνά για πόνους που δεν φαίνεται πάντα να έχουν βιολογική προέλευση. Αυτές είναι οι λεγόμενες ψυχοσωματικές διαταραχές. Αν δεν αντιμετωπιστούν νωρίς οι διαταραχές άγχους μπορεί να οδηγήσουν σε:

 Επανειλημμένες απουσίες από το σχολείο ή αδυναμία να τελειώσουν το σχολείο  Επισφαλείς σχέσεις με τους συμμαθητές  Χαμηλή αυτοεκτίμηση  Χρήση αλκοόλ ή άλλων ναρκωτικών ουσιών  Αγχώδη διαταραχή στην ενηλικίωση

Τρόποι αντιμετώπισης Οι μέθοδοι που μερικές φορές βοηθούν τους νέους να ξεπεράσουν τους φόβους και το άγχος τους είναι οι ακόλουθοι: 1. Πρακτική επίδειξη που θα αποδεικνύει ότι το αντικείμενο ή η κατάσταση που προκαλεί φόβο δεν είναι επικίνδυνα. 2. Παρουσίαση παραδειγμάτων έλλειψης φόβου όσον αφορά το αντικείμενο ή την κατάσταση. 3. Ενθάρρυνση σε αθλητικές και άλλες δραστηριότητες. 4. Κατάρτιση και ενημέρωση των γονέων. 5. Φαρμακευτική αγωγή.

7) Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Στη σημερινή εποχή η ηπιότερη μορφή κατάθλιψης μπορεί να φανεί ως μια έλλειψη ψυχικής ενέργειας. Στις πιο σοβαρές εκδηλώσεις οι έφηβοι τείνουν να είναι ευέξαπτοι και κακοδιάθετοι, κοιμούνται λίγο, χάνουν την όρεξή τους και είναι διαρκώς μελαγχολικοί και χωρίς ζωντάνια. Νιώθουν αβοήθητοι, θλιμμένοι και άχρηστοι, και μερικές φορές δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής. Αδυνατούν να συγκεντρωθούν και να είναι δημιουργικοί στη σχολική διαδικασία. Παρατηρείται μια συνεχής αναζήτηση για διασκεδάσεις και νέες δραστηριότητες. Πολλές φορές, απορρίπτουν ή αγνοούν τους ήδη υπάρχοντες φίλους. Οι ρυθμοί με τους οποίους τα παιδιά και οι έφηβοι παθαίνουν κατάθλιψη στις μέρες μας είναι πρωτοφανείς. Ο μέσος όρος έναρξης της διαταραχής έχει μειωθεί ραγδαία. Σχεδόν το 9% των νέων έχουν παρουσιάσει ένα τουλάχιστον επεισόδιο σοβαρής κατάθλιψης μέχρι την ηλικία των 14. Το 15-20 % των νέων παρουσιάζουν τουλάχιστον ένα καταθλιπτικό επεισόδιο πριν ενηλικιωθούν. Η κατάθλιψη με μικρή ηλικία έναρξης είναι μια χρόνια διαταραχή, με το 84% των καταθλιπτικών νέων να εμφανίζουν αργότερα καταθλιπτικά επεισόδια στην ενήλικη ζωή. Επίσης η κατάθλιψη που έχει μικρή ηλικία έναρξης φαίνεται να σχετίζεται με μια ευρεία γκάμα ψυχιατρικών και οργανικών προβλημάτων στην ενήλικη ζωή. Συχνά το αίτημα θεραπείας για ένα καταθλιπτικό έφηβο είναι κάποιο πρόβλημα συμπεριφοράς ενώ η κατάθλιψη που το συνοδεύει δύσκολα 3

εντοπίζεται. Όταν οι νέοι παρουσιάζουν κατάθλιψη, συχνά δείχνουν ανία, απάθεια για τα συνηθισμένα τους ενδιαφέροντα. Οι έφηβοι με κατάθλιψη έχουν λίγους φίλους, φτωχές σχέσεις με συνομηλίκους και αρνητική αυτοεκτίμηση. Ειδικά για τους γονείς είναι πολύ δύσκολο να διακρίνουν τα φυσιολογικά σημάδια της εφηβείας από μια καταθλιπτική διαταραχή. Η κατάθλιψη εκδηλώνεται διαφορετικά στα δύο φύλα κατά τη διάρκεια της εφηβείας, τα κορίτσια αποσύρονται, ενώ τα αγόρια εμφανίζουν προβατική ή αντικοινωνική συμπεριφορά. Αιτίες Δεν υπάρχει μόνο μία αιτία που προκαλεί την κατάθλιψη. Σημαντικό ρόλο παίζει η γενετική και βιολογική προδιάθεση αλλά και τα ερεθίσματα από το περιβάλλον που τις περισσότερες φορές οδηγούν σε τέτοιου είδους προδιαθέσεις. Μεγάλη σημασία πρέπει να δοθεί σε τέτοιες περιπτώσεις στην πρόληψη ώστε να αποτραπούν καταστάσεις όπου θα λειτουργήσουν ως αφορμές για την εκδήλωση καταθλιπτικών στοιχείων. Επίσης, ψυχοκοινωνικοί παράγοντες έχουν μεγάλη επίδραση στην εμφάνιση της κατάθλιψης. Οποιοδήποτε αγχώδες γεγονός ή ένας δυσλειτουργικός τρόπος ζωής μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση της. Πιθανές αφορμές για την εμφάνιση της αποτελούν γεγονότα όπως: η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, η συνεχής μοναξιά, η ανεργία, η χρόνια ασθένεια, συνεχής συγκρούσεις στο σπίτι και τέλος μια τραυματική εμπειρία.

Συμπτώματα

κατάθλιψης

Εάν κάποιος έχει τα ακόλουθα συμπτώματα ίσως νοσεί από κατάθλιψη και δεν είναι απλά η αίσθηση λύπης ή ότι αισθάνεται χαμηλά για κάποιες ώρες ή λίγες μέρες: •

Ευερεθιστότητα και πεσμένο ηθικό

•

Απώλεια κινήτρου

•

Διαταραχή όρεξης

•

Διαταραχή ύπνου

•

Κόπωση, απώλεια ενέργειας

•

Ψυχοκινητική επιβράδυνση ή διέγερση

•

Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αίσθημα ενοχής

• Αδυναμία στη συγκέντρωση (Υπολογίζεται ότι πολλές <κοπάνες> οφείλονται σε κατάθλιψη )

• Σωματικά ενοχλήματα (Συχνοί πονοκέφαλοι, πόνοι στο στομάχι, πόνοι στο στήθος και στα πόδια ) •

Άγχος

•

Σκέψεις και απόπειρες αυτοκτονίας Οι συνέπειες της Κατάθλιψης στη Σκέψη και στη Συμπεριφορά . Η κατάθλιψη μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που κάποιος σκέφτεται και πράττει. Η αντίληψη που έχει το άτομο για τον κόσμο κατέχεται από εξαιρετικά απαισιόδοξα σενάρια. Δεν υπάρχουν προσδοκίες ότι τα πράγματα μπορεί να βελτιωθούν και το δυσκολότερο από όλα είναι ότι το άτομο αισθάνεται υπεύθυνο για αυτό. Μέσα σε αυτή την απαισιόδοξη αντίληψη το άτομο υπό-εκτιμά τις δυνατότητες και δεξιότητες του. Πολλές φορές χρειαζόμαστε την αναγνώριση των άλλων για να επιβεβαιώσουμε και να στηρίξουμε τον εαυτό μας. Εάν η αυτό-εκτίμησή μας βασίζεται αποκλειστικά σε εξωτερικές επιβεβαιώσεις, συνεχώς βασιζόμαστε στους άλλους για να αισθανθούμε καλά και συνεχώς χρειαζόμαστε όλο και περισσότερες επιβεβαιώσεις από περισσότερους ανθρώπους για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε μια καλή αίσθηση για τον εαυτό μας. Όλοι οι έφηβοι περνούν τέτοιες φάσεις με απότομες αλλαγές στη διάθεση, όπου μοιάζουν να είναι δυστυχισμένοι και εκνευρισμένοι. Μάλιστα μερικοί έφηβοι μελαγχολούν σε τέτοιο βαθμό, ώστε κάνουν κακό στον εαυτό τους, είτε σαν μια απεγνωσμένη προσπάθεια να ζητήσουν βοήθεια, είτε επειδή θέλουν πραγματικά ν' αυτοκτονήσουν. Οι πιο συνηθισμένες μέθοδοι που χρησιμοποιεί το παιδί αυτής της ηλικίας για να προκαλέσει κακό στον εαυτό του, είναι είτε να πάρει υπερβολική δόση χαπιών, είτε να χαράξει ή να κόψει τις φλέβες του. Παρόλο που οι ενέργειες αυτές γίνονται συχνά με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην μπορεί να επακολουθήσει σοβαρή ζημιά, αποτελούν πάντα σημάδι έντονης απόγνωσης και θα πρέπει οι γονείς να τις πάρουν στα σοβαρά.

Πρέπει να πάρω φάρμακα για την κατάθλιψη; Υπάρχουν πολλά είδη αντικαταθλιπτικών φαρμάκων. Ο ψυχίατρος σε κάθε ατομική περίπτωση επιλέγει το κατάλληλο φάρμακο και όταν δεν παρατηρείται βελτίωση το φάρμακο θα πρέπει να αντικαθίσταται από κάποιο άλλο. Σήμερα κυκλοφορεί ένας μεγάλος αριθμός αντικαταθλιπτικών φαρμάκων που είναι αποτελεσματικά. Μπορεί λοιπόν ο θεραπευτής να επιλέγει κάθε φορά το φάρμακο με βάση τον τύπο της κατάθλιψης, την ηλικία του ατόμου, την συνύπαρξη άλλων νοσημάτων, πιθανές προηγηθείσες θεραπείες κ.λ.π. Τα καταθλιπτικά συμπτώματα που είναι πολύ πιθανόν να μειωθούν με την χρήση φαρμάκων, είναι αυτά που σχετίζονται με το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα: διαταραχή στην όρεξη και απώλεια βάρους, διαταραχή στον ύπνο (ιδίως πολύ 4

πρωινό ξύπνημα), ελαττωμένη ενεργητικότητα, ελαττωμένη σεξουαλική διάθεση, απώλεια ευχαρίστησης, επιβράδυνση της σκέψης, του λόγου και των κινήσεων, εκνευρισμός, ανησυχία, ένταση, μεταβολές της συναισθηματικής διάθεσης στη διάρκεια της ημέρας (π.χ. καταθλιπτική διάθεση το πρωί). Οι παρενέργειες που μπορεί να προκαλέσουν τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι συνήθως ήπιες και υποχωρούν μετά από τις πρώτες ημέρες χορήγησης του φαρμάκου. Πρέπει να τονισθεί ότι τα σύγχρονα αντικαταθλιπτικά φάρμακα δεν προκαλούν εξάρτηση. Η αποτελεσματικότητα αυτής της κατηγορίας ψυχοφαρμάκων θεωρείται δεδομένη. Έρευνες που έχουν διεξαχθεί την τελευταία δεκαετία δείχνουν ότι η αποτελεσματικότητα της γνωσιακής συμπεριφοριστικής θεραπείας δεν είναι μικρότερη από αυτή της φαρμακοθεραπείας. Η πλειονότητα αυτών των ερευνών δείχνει ότι η παράλληλη χρήση των δύο μορφών θεραπευτικής αντιμετώπισης είναι ανώτερη της μεμονωμένης χρήσης μιας εκ των δύο. Βοηθούν οι ψυχοθεραπείες στην κατάθλιψη; Οι ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις βοηθούν κυρίως στην μείωση των "ψυχολογικών συμπτωμάτων" της κατάθλιψης, όπως: χαμηλή αυτοεκτίμηση, έλλειψη ελπίδας, αίσθημα ανημποριάς, συναισθήματα ενοχής, σκέψεις για αυτοκτονία. Η βελτίωση αυτή οδηγεί με την σειρά της στην ανακούφιση "σωματικών συμπτωμάτων". Η συμπεριφοριστική και η γνωσιακή συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία συγκαταλέγονται στις περισσότερο διαδεδομένες ψυχοθεραπείες για την κατάθλιψη, και η αποτελεσματικότητα τους βασίζεται σε κλινικά ερευνητικά δεδομένα. Η συμπεριφοριστική θεραπεία χρησιμοποιεί τεχνικές που αποσκοπούν στην αύξηση δραστηριοτήτων μέσω των οποίων ο ασθενής αντλεί ευχαρίστηση και ικανοποίηση, βοηθά το άτομο να αναπτύξει δεξιότητες και ικανότητες για να μπορεί να αντιμετωπίζει πιο αποτελεσματικά δύσκολα γεγονότα ζωής καθώς και να ανακτήσει τις κοινωνικές του δεξιότητες όταν αυτές έχουν εκλείψει. Η γνωσιακή - συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία συμπεριλαμβάνει την εκμάθηση νέων τρόπων συμπεριφοράς, αλλά κυρίως εστιάζει στο να αλλάξει τον λανθασμένο τρόπο σκέψης που επικρατεί στην κατάθλιψη, και να βοηθήσει το άτομο να αξιολογεί πιο αντικειμενικά την πραγματικότητα. Πιο συγκεκριμένα, έρευνες έχουν δείξει ότι η γνωσιακή-συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, σε τέτοιο βαθμό ώστε η αποτελεσματικότητά της να συγκρίνεται με αυτή των φαρμάκων. Έχω κατάθλιψη. Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου; Αν έχεις κάποια καταθλιπτική διαταραχή είναι πιθανό να νιώθεις εξαντλημένος, αβοήθητος, ότι δεν αξίζεις σαν άνθρωπος, ότι δεν υπάρχει ελπίδα για σένα. Τέτοιες αρνητικές σκέψεις και αισθήματα ίσως σε κάνουν να νιώσεις ότι παραιτείσαι από τη ζωή. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσεις ότι αυτές οι αρνητικές απόψεις είναι μέρος της κατάθλιψης και δεν δείχνουν με ορθά την κατάσταση. Ο αρνητικός τρόπος σκέψης εξασθενεί όσο προχωρά η θεραπεία. Στο μεσοδιάστημα αυτό καλό θα είναι να έχεις υπ' όψιν σου τα εξής:

- Μην θέτεις δύσκολους στόχους και μην αναλαμβάνεις μερίδιο ευθύνης μεγαλύτερο από αυτό που σου αναλογεί. - Προσπάθησε να είσαι με άλλους ανθρώπους και βρες κάποιον που θα μπορείς να εμπιστεύεσαι. Είναι καλύτερο από το να είσαι μόνος. - Να συμμετέχεις σε δραστηριότητες που ίσως σε κάνουν να νιώσεις καλύτερα. - Η ήπια σωματική άσκηση, μία ταινία στον κινηματογράφο, ένας ποδοσφαιρικός αγώνας, η συμμετοχή σε θρησκευτικές, κοινωνικές ή άλλες δραστηριότητες μπορεί να σε βοηθήσουν. - Η διάθεσή σου θα βελτιωθεί σταδιακά, όχι αμέσως. Θα σου πάρει χρόνο να νιώσεις καλύτερα. - Συνιστάται να αναβάλλεις σημαντικές αποφάσεις, μέχρι να περάσει η κατάθλιψη. - Να θυμάσαι ότι ο ρεαλιστικός τρόπος σκέψης θα αντικαταστήσει τον αρνητικό, ο οποίος είναι μέρος της κατάθλιψης. - Άσε την οικογένεια και τους φίλους σου να σε βοηθήσουν. - Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να έχεις μία σωστή εξέταση και διάγνωση από κάποιον ειδικό, και να ακολουθήσεις την κατάλληλη θεραπεία. Ίσως πιστεύεις ότι μπορείς να αντιμετωπίσεις μόνος την κατάθλιψη από την οποία πάσχεις. Αυτό είναι αλήθεια ότι μπορεί να συμβεί. Ωστόσο είναι σημαντικό να γνωρίζεις τα εξής: - η θεραπεία, νωρίς, μπορεί να προλάβει την κατάθλιψη από το να γίνει σοβαρή ή χρόνια. - Ο κίνδυνος για αυτοκτονία είναι μεγαλύτερος στους ανθρώπους που δεν έχουν κάποιας μορφής θεραπεία. Με την θεραπεία οι σκέψεις αυτοκτονίας αντιμετωπίζονται ασφαλέστερα. - Όταν κρίνεται απαραίτητη η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, η φαρμακευτική θεραπεία συνήθως φέρει βελτίωση από τον πρώτο μήνα. - Η θεραπεία μπορεί να προλάβει νέα επεισόδια κατάθλιψης.

Γ. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 1. Περιγραφή της διαδικασίας Στα πλαίσια αυτής της έρευνας διαμορφώθηκε ένα ερωτηματολόγιο σύμφωνα με τα υποθέματα που είχε αναλάβει η κάθε ομάδα. Μετά από συζητήσεις η ερευνητική ομάδα κατέληξε σε 15 ερωτήσεις . Σκοπός της έρευνας μας ήταν να μάθουμε πώς σκέπτονται οι έφηβοι ηλικίας 15-18 ετών ,σχετικά με τι είδους εξαρτήσεις αντιμετωπίζουν, τι γνώμη έχουν για το κάπνισμα ,το αλκοόλ τα ναρκωτικά και πόσο εθισμένοι είναι στο διαδίκτυο. Ακόμη αν έχουν άγχος και πως το διαχειρίζονται και γενικά με ποιο τρόπο αντιμετωπίζουν τα προβλήματά τους. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το χρονικό διάστημα από 18/11εως 25/11/2013 στο χώρο του σχολείου. Προσπαθήσαμε να αυξήσουμε την αξιοπιστία της έρευνάς μας απευθυνόμενοι σε ένα τυχαίο δείγμα 100 μαθητών του σχολείου μας από όλες τις τάξεις του Λυκείου. Η αναλογία αγοριών και κοριτσιών ήταν 55 κορίτσια και 45 αγόρια. Όταν συλλέξαμε και καταγράψαμε τις απαντήσεις δουλέψαμε σε ολομέλεια για να

εξοικειωθούμε όλοι με τις ερευνητικές δεξιότητες της αποτύπωσης των ερευνητικών αποτελεσμάτων σε γραφήματα. Το ερευνητικό ερωτηματολόγιο, βρίσκεται στο Παράρτημα αυτής της εργασίας.

2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΈΡΕΥΝΑΣ 1 . Μ ε π ο ιό ν σ υ ν ή θ ω ς σ υ ζη τά ς τα π ρ ο β λ ή μ α τά σ ο υ ; 60 50 40 30 20

φ ιλ ο υ ς 5 7 % γ ο ν ε ις 3 4 % κα θηγητες 2% α λλους 7%

10 0

2 . Σ υ γ κ ρ ο ύ ε σ α ι μ ε τ ο υ ς γ ο ν ε iς σ ο υ ;

καθολου 11% μ ε ρ ικ ε ς φ ο ρ ε ς 6 5 % συχνα 24%

κινη το τη λε φ ω νο 1 6 % 3 . Π ο ιά ν ο μ ίζ ε ις ο τι ε ίν α ι η π ιο ε ξα ρ τη σ ιο γ ό ν α ο υ σ ία / δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα ; 50 40

σ ε ρ φ α ρ ισ μ α σ το ιν τε ρ ν ε τ / β ιν τε ο π α ιχ ν ιδ ια 2 8 % ν ικ ο τιν η 1 0 %

30 20

να ρ κω τικα 4 1 %

10 0

α λκοολ 5 %

4 .Π ό σ ο σ υ ν η θ ισ μ έ ν ο ε ίν α ι τ ο σ υ σ τ η μ α τ ικ ό κ ά π ν ισ μ α σ τ η ν ε φ η β ικ ή η λ ικ ία ; π ολύ 72% λ ιγ ο 2 1 % καθολου 7%

5 .Π ο ι ο ί π ι σ τ ε ύ ε ι ς ο τ ι ε ί ν α ι ο ι λ ό γ ο ι π ο υ ο δ η γ ο ύ ν τ ο ν έ φ η β ο σ το κ ά π ν ισ μ α ; 60

π ε ρ ιε ρ γ ε ια 8 % μ ιμ η σ η 4 %

40 20 0

μ α γ κ ια 5 5 % δ ιε ξο δ ο ς προ β λη ματα 6% π α ρεες 27%

6 . Θ ε ω ρ ε ίς τ ο ε α υ τ ό σ ο υ ε ξ α ρ τ η μ έ ν ο α π ό ν α ρ κ ω τ ικ έ ς ο υ σ ιέ ς ;

oxι 87% ναι 8% σ χ ε τ ικ α 5 %

7 . Π ό σ ο σ υ χν ά κ α τα ν α λ ώ ν εις α λ κ ο ό λ ; π ο τε 2 5 %

35 30

σ π α ν ια 3 3 %

25 20

συχνα 18%

15 10 5 0

μονο σε κ ο ιν ω ν ικ ε ς ε κ δ η λω σ ε ις/ σ υ ν α σ τρ ο φ ες 2 4 %

8 . Τ ι π ισ τ ε ύ ε τ α ι ο τ ι σ α ς π ρ ο σ φ έ ρ ε ι τ ο α λ κ ο ό λ ;

α π ο λ υ τ ω ς τ ιπ ο τ α 5 8 % ε υ χ α ρ ισ τ η σ η 2 3 % ψ υ χ ο λ ο γ ικ η ε κ τ ο ν ω σ η κ α ι α δ ιε ξ ο δ ο 1 6 % ε π ιδ ε ιξ η α ν δ ρ ισ μ ο υ /θ η λ υ κ ο τ η τ α ς 3 %

9 .Μ ε τ ι α σ χ ο λ ε ίσ α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ό τ α ν χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίς τ ο δ ια δ ίκ τ υ ο ; π α ιχ ν ιδ ια 2 6 % ε υ ρ ε σ η π λ η ρ ο φ ο ρ ιω ν 10% fa c e b o o k 5 7 % t w it t e r 4 % π αρ ακολ ουθησ η w e b s it e 3 %

1 0 . Π ό σ ες ω ρ ες τη ν η μ έ ρ α α σ χο λ ε ίσ α ι μ ε α υ τά ; 50 40

0 -2

42%

2 -4

35%

4 -6

15%

1 1 . Ν ιώ θ ε ις θ λ ιμ έ ν ο ς /κ ά ν ε ις α ρ ν η τ ικ έ ς σ κ έ ψ ε ις ;

ναι 8% όχι 34% σ υχνα 21% σ π α ν ια 3 7 %

1 2 . Ε χ ε τ ε χ α μ η λ ή α υ τ ο π ε π ο ίθ η σ η κ α ι α υ τ ο ε κ τ ίμ η σ η

ναι 25% όχι 75%

1 3 . Ο τ α ν ε χ ε ις α γ χ ο ς τ ι π α ρ α τ η ρ ε ις σ τ ο ν ε α υ τ ο σ ο υ ;

ε κ ν ε υ ρ ιζ ο μ α ι σ υ χ ν α 3 1 % ε χ ω τ α σ η γ ια κ λ α μ α τ α /ν ιω θ ω μ ο ν α ξ ια 1 9 % α ρ ρ ω σ τ α ιν ω σ υ χ ν α /α ισ θ α ν ο μ α ι π ο ν ο κ ε φ α λ ο ζ α λ α δ α 7 % ε χ ω σ υ γ χ υ σ η /ν ιω θ ω α ν η σ υ χ ο ς 2 1 % ε χ ω α δ ικ α ιο λ ο γ η τ ο φ ο β ο /ε χ ω τ α σ η φ υ γ η ς 7 % δ εν μ ιλ α ω σ ε κ α ν εν α ν 1 3 %

1 4 . Ε χ ε ις σ κ ε φ τ ε ί κ ά π ο ιο τ ρ ό π ο γ ια ν α α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ ε ις το α γ χ ο ς σ ο υ ;

δ ια σ κ ε δ α σ η 3 3 %

μ ο ν ο ς / σ π ιτι 1 0 %

π α ρ εα /σ υ ζη τη σ η 43%

20 10 0

εθ ισ τικ ες ο υ σ ιες /δ ρ α σ τη ρ ι ο τη τες 1 1 % π ρο σ ευ χη / δ ια λ ο γισ μ ο ς 3 %

1 5 . Π ω ς α ν τιμ ετω π ίζε ις τα π ρ ο β λ ή μ α τά σ ο υ ;

35 30

ζ η τ ω β ο η θ ε ια α π ό

φ ιλ ο υ ς 3 4 %

20 15 10 5

ζ η τ ω β ο η θ ε ια α π ό τ ο υ ς γ ο ν ε ις μ ο υ 2 9 % ζ η τ ω β ο η θ ε ια α π ό έ ν α ν ε ιδ ικ ο 1 % τα λ υ νω μ ονος μου 36%

3. Συμπέρασμα έρευνας Με βάση τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου παρατηρούμε ότι: Τα παιδιά συζητούν τα προβλήματα τους τις περισσότερες φορές με τους φίλους τους (57%) και λιγότερο (34%) με τους γονείς τους. Τα περισσότερα κορίτσια και αγόρια ηλικιών 15-18 ετών συγκρούονται μερικές φορές (65%) με τους γονείς τους, ενώ το 24% συχνά και ένα μικρο ποσοστό 11% καθόλου. Η πιο εξαρτησιογόνα ουσία-δραστηριότητα σύμφωνα με την έρευνά μας είναι τα ναρκωτικά (41%) και ακολουθεί το σερφάρισμα στο Διαδίκτυο με 28% ενώ η λιγότερη σε σχέση με τις άλλες είναι το αλκοόλ (2%). Οι μαθητές πιστεύουν πως το κάπνισμα είναι πολύ συστηματικό στην εφηβική ηλικία (72%) και θεωρούν πως οι λόγοι που οδηγούν τον έφηβο στο κάπνισμα είναι η μαγκιά (55%) αλλά και οι παρέες (27%). Η συντριπτική πλειοψηφία των εφήβων (87%) δεν θεωρεί τον εαυτό της εξαρτημένο από ναρκωτικές ουσίες, γιαυτό και ποσοστό 33% θεωρεί πως σπάνια καταναλώνει αλκοόλ ,το 25% ποτέ, ενώ μόνο το 24% καταναλώνει αλκοόλ σε κοινωνικές εκδηλώσεις. Για το αλκοόλ, 58% των μαθητών θεωρούν ότι δεν προσφέρει απολύτως τίποτε , το 23% το βλέπουν ως ευχαρίστηση,το16% ως ψυχολογική εκτόνωση ενώ μόλις το 3% βλέπει το αλκοόλ ως επίδειξη ανδρισμού-θηλυκότητας. Ένα μεγάλο ποσοστό (57%) των εφήβων ασχολούνται περισσότερο με το facebook και τα παιχνίδια (26%) και χρησιμοποιούν τον υπολογιστή τους, το 42% δυο ώρες την ημέρα ,το 35% από 2-4 ώρες και ένα ανησυχητικό ποσοστό (8%) πάνω από έξι ώρες την ημέρα. Παρόλα αυτά οι νέοι δεν νιώθουν θλιμμένοι (34%) και σπάνια κάνουν αρνητικές σκέψεις (37%). Επίσης αν και το (21%) έχει κάποια αισθήματα θλίψης, όμως η πλειοψηφία τους δεν έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση (75%). Όταν έχουν άγχος, το 31% των μαθητών εκνευρίζεται συχνά ,το 13% δεν μιλάει σε κανέναν, άλλοι έχουν σύγχυση και ανησυχία (21%) και μόνο το (7%) έχει αδικαιολόγητο φόβο και τάσεις φυγής. Ακόμη τα περισσότερα παιδιά για να αντιμετωπίσουν το άγχος τους, συζητούν με την παρέα τους τα προβλήματα τους (43%) μερικοί διασκεδάζουν (33%) και λίγοι κάνουν εθιστικές δραστηριότητες (11%). Τέλος, είτε λύνουν μόνοι τους τα προβλήματα τους (36%), είτε ζητούν βοήθεια από φίλους τους (34%), ενώ μερικοί ζητούν βοήθεια από τους γονείς τους (29%).

Δ. ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι σημερινοί νέοι είναι έντονα και ανησυχητικά. Οι εξελίξεις που σημειωθήκαν στην εποχή μας ,σε όλους τους τομείς, έκαναν τη ζωή μας πολυδιάστατη και εκτεθειμένη σε περισσότερους κινδύνους. Έτσι, η στάση ζωής του εφήβου και οι επιλογές του επηρεάζονται από αυτά. Η ερευνητική εργασία που εκπονήσαμε μας βοήθησε να κατανοήσουμε πολλές από τις ιδιαιτερότητες της εφηβείας και να τις συνδέσουμε με τους παράγοντες που οδηγούν στην εξάρτηση και τον εθισμό. Πολλές φορές οι υψηλοί στόχοι που θέτουμε για τον εαυτό μας και τα υψηλά κριτήρια αυτοεκτίμησης, δυσκολεύουν τη ζωή μας καθώς οι ίδιοι προβαίνουμε σε αυστηρή αυτοκριτική και δημιουργούμε μεγάλη απόσταση ανάμεσα στην πραγματική και ιδεώδη εικόνα του εαυτού μας. Αυτή η αποτυχία μας να διαμορφώσουμε μια σαφή εικόνα του εαυτού μας οδηγεί στη σύγχυση ρόλων, η οποία θεωρείται βασική αιτία για πολλές μορφές διαταραχών της συμπεριφοράς μας. Το συμπέρασμα που βγάλαμε από την εργασία είναι ότι οι έφηβοι σήμερα μπορούν εύκολα να επηρεαστούν και να εθιστούν από εξαρτησιογόνες ουσίες και δραστηριότητες όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ ,το διαδίκτυο και συχνά οδηγούνται σε αγχώδεις καταστάσεις που τους προκαλούν κατάθλιψη και αλλαγή ψυχολογικών συναισθημάτων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου που είχαμε δώσει στους μαθητές του σχολείου μας παρατηρήσαμε ότι οι μαθητές δεν είναι εξαρτημένοι από ουσίες όπως το αλκοόλ και τα ναρκωτικά αλλά υπάρχει μεγάλο ποσοστό μαθητών που είναι εθισμένοι με το διαδίκτυο και το τσιγάρο. Ακόμη, αν και έχουν αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, όταν έχουν άγχος συχνά εκνευρίζονται, προτιμούν να συζητούν τα προβλήματά τους με την παρέα τους, να τα λύνουν μόνοι τους και λιγότερο να στηρίζονται στη βοήθεια των γονιών τους. Η εφηβεία είναι λοιπόν, μια κρίσιμη περίοδος με επαναστατικότητα, ρευστότητα και ανακατατάξεις. Δεν είναι ίδια για όλους. Αναμφίβολα, όταν το οικογενειακό κλίμα είναι κατάλληλο στην παιδική ηλικία, χωρίς ψυχοτραυματικά γεγονότα, ο έφηβος έχει τις καλύτερες προϋποθέσεις με τη συμπαράσταση των γονιών του να ωριμάσει και να ενηλικιωθεί. Η εφηβεία είναι το τελευταίο σκαλοπάτι πριν την ωριμότητα, είναι λοιπόν και η τελευταία ευκαιρία για να επέλθουν σημαντικές διορθωτικές αλλαγές για την ολοκλήρωση της προσωπικότητας . Για να γίνει αυτό απαιτείται η συμμετοχή του νέου σε όλα τα επίπεδα ζωής και κοινωνικής δραστηριότητας που τον αφορούν, παροχή σωστής ανθρωπιστικής παιδείας και τέλος κατανόηση και διάλογος με την οικογένεια.

Ε. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Έφηβοι: Προβλήματα και ανησυχίες, Φρανσουάζ Ντολτό – Κατρίν Ντολτό, Πατάκης Η Ψυχολογία του Εφήβου, Η. Κουρκούτας, Ελληνικά Γράμματα Πρώτες Βοήθειες Ψυχικής Υγείας. Ένας οδηγός για τις ψυχικές διαταραχές και την αντιμετώπιση τους. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Ευθυμίου, Κ., Μαυροιδή, Αθ., Παυλάτου, Ε. & Καλαντζή -Αζίζι, Α. (2006). Εφημερίδα -Καθημερινή- 12/01/2014- Συνήθεια για εφήβους τα «σκληρά ποτά» ibrt.gr/edu/node/116 http://www.youth-health.gr/gr/documents/pubproblems_st.pdf http://repository.edulll.gr/edulll/bitstream/10795/1090/3/1090_01_oaed_e notita03b_v03.pdf http://www.mednet.gr/archives/2001-5/pdf/466.pdf http://www.specialeducation.gr/modules.phpop=modload&name=News& file=article&sid=210 http://www.epsychologist.gr/index.phpoption=com_content&view=articl e&id=30:2009-06-29-11-20-44&catid=10:sxoles-gonewnefhbeia&Itemid=10 http://www.dete.gr http://www.newsbeast.gr/ http://www.cancer-society.gr/ http://www.neaygeia.gr/ http://www.akappatou.gr/index.php/2011-09-09-08-35-15/2010-10-12-2045-14/2010-10-12-20-45-14-225/1533-2011-04-26-16-06-19 http://www.sigmalive.com/lifestyle/health http://www.blogs.sch.gr/internet-safety http://www.safeinternet.gr http://www.healthtlmes.gr/health news/193/kapnisma http://www.epsype.gr http://www.diadiktio.wikispaces.com http://www.2dim-pefkon.gr/ http://www.ethismos-kai-eksartisi.blogspot.gr/ http://www.ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=8&ct=14&articlelD=6588&la=1 http://www.health.in.gr/news/epidemiology/article/?aid=1231263532

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΌΓΙΟ 3o ΓΕΛ. ΛΑΜΙΑΣ

ΤΑΞΗ : Α3

2013-14 (Α΄ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ )

ΘΕΜΑ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΦΗΒΕΙΑΣ: Οι νέοι αντιμέτωποι με εξαρτήσεις, άγχος και κατάθλιψη. ΦΥΛΟ: A-----

Θ-----

ΗΛΙΚΙΑ : 14-15----

16-17-----

18+----

1. Με ποιον συνήθως συζητάς τα προβλήματά σου; o Φίλους o Γονείς o Καθηγητές o Άλλους 2. Συγκρούεσαι με τους γονείς σου; o Καθόλου o Μερικές φορές o Συχνά 3. Ποια νομίζεις ότι είναι η πιο εξαρτησιογόνα ουσία / δραστηριότητα ; o Κινητό τηλέφωνο o Σερφάρισμα στο ιντερνέτ/ βίντεο παιχνίδια o Νικοτίνη o Ναρκωτικά o Αλκοόλ 4. Πόσο συνηθισμένο είναι το συστηματικό κάπνισμα στην εφηβική ηλικία; o Πολύ o Λίγο o Καθόλου 5. Ποιοι πιστεύεις ότι είναι οι λόγοι που οδηγούν τον/ην έφηβο/η στο κάπνισμα; o Περιέργεια o Μίμηση o Μαγκιά o Διέξοδος στα προβλήματα o Παρέες

6. Θεωρείς τον εαυτό σου εξαρτημένο από ναρκωτικές ουσίες; o o o

Όχι Ναι Σχετικά

7. Πόσο συχνά καταναλώνεις αλκοόλ ; o Ποτέ o Σπάνια o Συχνά o Μόνο σε κοινωνικές εκδηλώσεις/συναναστροφές 8. Τι πιστεύεται ότι σας προσφέρει το αλκοόλ; o Απολύτως τίποτα o Ευχαρίστηση o Ψυχολογική εκτόνωση και διέξοδο o Επίδειξη του ανδρισμού/της θηλυκότητας 9. Με τι ασχολείσαι περισσότερο όταν χρησιμοποιείς το διαδίκτυο; o Παιχνίδια o Εύρεση πληροφοριών o Face book o Twitter o Παρακολούθηση website 10. Πόσες ώρες την ημέρα ασχολείσαι με αυτά ; o 0-2 o 2-4 o 4-6 o 6< 11. Νιώθεις θλιμμένος/κάνεις αρνητικές σκέψεις; o Ναι o Όχι o Συχνά o Σπάνια 12. Έχετε χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση; o Ναι o Όχι 13. Όταν έχεις άγχος, τι παρατηρείς στον εαυτό σου ; o Εκνευρίζομαι συχνά o Έχω τάση για κλάματα / νιώθω μοναξιά o Αρρωσταίνω συχνά / αισθάνομαι πονοκέφαλο-ζαλάδα 5

o Έχω σύγχυση / νιώθω ανήσυχος o Έχω αδικαιολόγητο φόβο / έχω τάση φυγής o Δεν μιλάω σε κανέναν 14.Έχεις σκεφτεί κάποιο τρόπο για να αντιμετωπίσεις το άγχος σου; o Διασκέδαση o Μόνος/η στο σπίτι o Παρέα /συζήτηση o Εθιστικές ουσίες /δραστηριότητες o Προσευχή/διαλογισμός 15. Πως αντιμετωπίζεις συνήθως τα προβλήματά σου; o Ζητώ βοήθεια από φίλους. o Ζητώ βοήθεια από τους γονείς μου. o Ζητώ βοήθεια από έναν ειδικό. o Τα λύνω μόνος μου.

Ευχαριστώ!