Σχολικός Εκφοβισμός

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

3ο Γενικό Λύκειο Λαμίας Τμήμα Α2 2012-2013

~1~

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ  Πρόλογος  Μέρος Α’: ορισμοί του φαινομένου  Μέρος Β’: 1η ενότητα: Λεκτικός εκφοβισμός 2η ενότητα: Σωματικός εκφοβισμός 3η ενότητα: ψυχολογικός εκφοβισμός 4η ενότητα: ηλεκτρονικός εκφοβισμός  Μέρος Γ’: 1η ενότητα: α) Ερωτηματολόγια β)Ραβδογράμματα γ) Ανάλυση ερωτηματολογίων η 2 ενότητα: α) Σημάδια σχολικού εκφοβισμού β) Συνεντεύξεις ειδικών γ) Τρόποι αντιμετώπισης η 3 ενότητα: α) Περιστατικά β) Καμπάνιες αντιμετώπισης σε Ελλάδα και εξωτερικό

~2~

Ομάδες εργασίας

Ομάδα Α’ Ζαχαροπούλου Ναταλία Ζιώζας Γεώργιος Κακανά Βικτωρία Καλαντζής Χρήστος Καλλιαντέρη Βασιλική

Ομάδα Β’ Καλογιάννης Σπύρος Καμενίτσας Σταύρος Καραγιάννη Μαρία Καρακώστας Αντρέας Καραπατή Αλίκη

Ομάδα Γ’ Καρασαντές Δημήτριος Καρκάνης Γεώργιος Κατσαντώνης Κωνσταντίνος Ορέστης Κατσίφας Βασίλειος Κοντού Γεωργία

Ομάδα Δ’ Κοτρώνης Κωνσταντίνος Κουτσής Στυλιανός Κουτσογιαννακόπουλος Κουτσούκη Γεωργία Λάμπρου Γρηγόριος Μαγιάκα Βασιλική

Υπεύθυνοι καθηγητές Λάμπρου Μαρία Αργυρόπουλος Αντρέας

~3~

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού μελετήθηκε για πρώτη φορά το 1978 στη Νορβηγία και 9 χρόνια μετά, το 1987, σε πολλά επιστημονικά περιοδικά εμφανίζεται ο σχετικός όρος “bullying”. Ο σχολικός εκφοβισμός - bullying είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας, που εµφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσµου και αναφέρεται στη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομήλικων παιδιών. Με τον όρο bulling εννοούμε την εσκεμμένη ,απρόβλεπτη ,απρόκλητη και επαναλαμβανόμενη βίαιη συμπεριφορά από άτομο-θύτη σε άτομο-θύμα που εκδηλώνεται άμεσα(με λεκτικό ή σωματικό τρόπο)ή έμμεσα (με ψυχολογικό ή κοινωνικό τρόπο).Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως ο σχολικός εκφοβισμός αποκτά διάφορες μορφές με τις οποίες είναι εφικτό να εξωτερικευτεί η συσσωρευμένη διάθεση οργής των νέων. Είτε περιλαμβάνει τη λεκτική επίθεση (με κοροϊδευτικές εκφράσεις, διακρίσεις και σεξουαλικά σχόλια), είτε πρόκειται για τη κοινωνική διάστασή του (που εκδηλώνεται με την καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, τη διάδοση φημών και την απομόνωση από την ομάδα), είτε εκδηλώνεται με την άσκηση σωματικής βίας και τέλος με εκβιαστικές απειλές και διασυρμό μέσω της ηλεκτρονικής επικοινωνίας ( Διαδίκτυο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, μηνύματα σε κινητά τηλέφωνα). Μεταξύ άλλων, μπορεί το συγκεκριμένο φαινόμενο να υπήρχε πάντα αλλά τα τελευταία χρόνια σημειώνει ανησυχητικά επίπεδα, κερδίζει αρκετή προβολή και μπορούµε να πούµε ότι έχει οξυνθεί. Όπως χαρακτηριστικά έχει αναφερθεί, η βία στο σχολείο τείνει να γίνει καθημερινότητα των μαθητών, των γονιών και των εκπαιδευτικών ,που βιώνουν το πρόβληµα και δικαιολογημένα ανησυχούν.

Ακόµη, διαπιστώνεται ότι ο εκφοβισµός και η επιθετική συμπεριφορά μεταξύ των ανηλίκων είναι πλέον συνηθισμένο φαινόμενο στα σχολεία, καθώς

~4~

είναι κάτι που αντιμετωπίζουν µε τον έναν ή τον άλλον τρόπο τα περισσότερα παιδιά. Τα παιδιά αυτά μπορούν να βιώσουν τον εκφοβισµό - bullying είτε από τη θέση του θύτη είτε από τη θέση του θύµατος. Από την άλλη μεριά όμως η βία μεταξύ των παιδιών δεν είναι μόνο φαινόμενο της εποχής μας. Μπορούμε αν αναλογιστούμε παραδείγματα ακόμη και από την παγκόσμια λογοτεχνία σε πολύ γνωστά λογοτεχνικά έργα όπως είναι ΄ Οι περιπέτειες του Τόμας Μπράουν ΄ και ο Όλιβερ Τουίστ. Βέβαια πολλοί υποστηρίζουν ότι η σχολική επιθετικότητα αποτελεί μια φυσική διαδικασία κατά την διάρκεια της ανάπτυξης του παιδιού και ένα είδος προετοιμασίας για την ζωή ιδιαίτερα για τα αγόρια. .Στα πλαίσια αυτά του σχολικού εκφοβισμού ως χώρο εκδήλωσης του φαινομένου, ο σχολικός εκφοβισμός λαμβάνει

διάφορες διαστάσεις και

ποικίλα είδη. Μπορεί να είναι βία μεταξύ μαθητών ή ακόμα και από καθηγητές σε μαθητές ή και το αντίστροφο. Τα είδη που διακρίνεται η σχολική βία είναι: -Λεκτικός εκφοβισμός -Σωματικός εκφοβισμός -Ψυχολογικός εκφοβισμός -Κοινωνικός-Ηλεκτρονικός εκφοβισμός Ωστόσο οι παράγοντες που οδηγούν στον εκφοβισµό είναι πολλοί και διαφορετικοί .Είναι δύσκολο να ανιχνεύσουµε τα αίτια της επιθετικότητας των παιδιών και το μέτρο της κρισιµότητάς τους . Ιδιαίτερα στο σχολείο που το φαινόμενο είναι πιο συνηθισμένο , πρέπει να λάβουµε υπόψη µας πολλές παραμέτρους .Βέβαια οι αιτίες του φαινομένου αυτού είναι κυρίως:  Ζήλεια-Φθόνος  Ανταγωνισμός  Επίδειξη δύναμης  Ερωτική αντιζηλία  Οικογενειακά προβλήματα  Ψυχολογικά προβλήματα  Ρατσισμός  Περιθωριοποίηση  Φανατισμός  Χουλιγκανισμός

~5~

 Θύμα με ιδιαιτερότητες  Μιμητισμός- αρνητικά πρότυπα κ.α.

~6~

Λεκτική μορφή βίας Η λεκτική βία αποτελεί δυστυχώς μέρος της ενδοσχολικής , κυρίως σε παιδιά δημοτικού και γυμνασίου ή μη ενδοσχολικής βίας. Με την λεκτική βία καταστρέφεται ο ψυχικός κόσμος του αποδέκτη της. Πολλές φορές μπορεί να φθάσει στα άκρα αυτόν ή αυτούς που την δέχονται. Η λεκτική βία συνήθως ασκείται σε άτομα τα οποία θεωρούνται χαμηλών τόνων και σαφέστατα δεν προκαλούν με τη συμπεριφορά τους το κοινό αίσθημα. Τα άτομα που ασκούν τη λεκτική βία, δεν μπορούν να σκεφθούν σε βάθος πώς η άσκηση της λεκτικής βίας μπορεί να οδηγήσει τους αποδέκτες της σε άσχημα αποτελέσματα, εξαιτίας της απόγνωσης τους, αφού βέβαια υποσκάπτει την αυτοπεποίθηση του παιδιού και το καθιστά ανίκανο να προσαρμοστεί και να αφεθεί στις σχέσεις του με τους συμμαθητές του. Ακόλουθα ποσοστά έχουν δείξει πως το 42,5% των παιδιών ασκούν λεκτική βία λέγοντας βρισιές! Ενώ 25,3% αγόρια μόνο δηλώνουν λεκτικές απειλές και 38 κορίτσια! Είναι μια μορφή βίας η οποία θα πρέπει να καταπολεμάται απο την αρχή της εμφάνισης της. Στη συνέχεια ο λεκτικός εκφοβισμός περιλαμβάνει τη συστηματική χρησιμοποίηση υβριστικών εκφράσεων με παρατσούκλια και πειράγματα τα οποία μπορεί να είναι μοχθηρά αλλα μπορούν να προβούν και σε σαρκασμό. Στη συνέχεια μπορεί να παίρνουν τη μορφή και μέσα απο κοροϊδίες,συκοφαντίες, την γελιοποίηση του θύματος, διάδοση ψευδών φημών , προσβολές αλλα και ρατσιστικά και σεξιστικά σχόλια!

~7~

ΣΩΜΑΤΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί μια ανησυχητική εκδήλωση διατάραξης των ομαλών σχέσεων των μαθητών καθώς εμπεριέχει την εκτεταμένη χρονικά, σταθερή και επίμονη άσκηση βίας, συνήθως της σωματικής, μεταξύ των μελών της σχολικής κοινότητας. Η άσκηση σωματικής βίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με ευρύτερα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας που εμφανίζονται πολυπλοκότερα και εντονότερα σε περιόδους οικονομικής ύφεσης και παρακμής των ηθικών αξιών. Οι σωματικές εκδηλώσεις του σχολικού εκφοβισμού που παρουσιάζονται με την άσκηση σωματικής βίας και την καταστροφή προσωπικών αντικειμένων έχει άμεση σχέση με την αίσθηση της υπεροχής που απορρέει από την επίδειξη μυϊκής δύναμης. Οι μαθητές θύτες που αρκούνται μόνο σε αυτή τη μορφή του εκφοβισμού υιοθετούν την παραβατικότητα ως μέθοδο πίεσης των αδύναμων μελών της σχολικής κοινότητας και εξωτερικεύουν με τη χρήση της βίας τα αποθέματα της οργής που έχουν συσωρεύσει. Η κρίση των ηθικών αξιών που ταλανίζει τις σύγχρονες κοινωνικές δομές έχει ασφαλώς επηρεάσει και τους μαθητές που προσπαθούν να προσδιορίσουν την ταυτότητα και το ρόλο τους μέσα από λανθασμένες συμπεριφορές. Απαξιώνουν την ιδιότητα των εκπαιδευτικών και απορρίπτουν την καθοδήγηση του γονεϊκού περιβάλλοντος με αποτέλεσμα να αντιδρούν με συγκεχυμένες ενέργειες χωρίς να είναι σε θέση να διακρίνουν την έννοια του ορθού και του λάθους. Εκφοβίζουν και αντιδρούν με αυτό τον τρόπο έχοντας τη ψευδαίσθηση πως ορίζουν και εξουσιάζουν τη ζωή των ίδιων και των άλλων και πως επιβεβαιώνεται έτσι η δική τους άτρωτη προσωπικότητα. Στην περίπτωση άσκησης σωματικής βίας υπάρχει εύλογα ο κίνδυνος να προκληθούν σοβαρές βλάβες και να απειληθεί ακόμη και η ίδια η ζωή των παιδιών. Γι’ αυτό το λόγο, αυτή η μορφή σχολικού εκφοβισμού θεωρείται ίσως η πιο σοβαρή, αλλά και η πιο συχνή. Τα άτομα, κυρίως της εφηβικής ηλικίας, έχουν την ανάγκη εξωτερίκευσης

~8~

των επιθυμιών τους για κυριαρχία και επιβολής της δύναμης τους. Αντιλαμβάνονται, πως μπορούν να επιβληθούν στους γύρω τους και στρέφονται σε παιδιά, διότι εκεί στην ουσία συναναστρέφονται με άτομα ίδιας ηλικίας και κοινού τρόπου σκέψης.

~9~

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΒΙΑ Μία υποδιαίρεση του σχολικού εκφοβισμού είναι και η ψυχολογική βία. Εδώ θα ήταν ωφέλιμο να δώσουμε τον ορισμό του φαινομένου αυτού. Ψυχολογική, είναι η μορφή βίας που περιλαμβάνει υποτιμητικές συμπεριφορές, ταπείνωση, διαρκές κριτικάρισμα, κοροϊδίες, προσπάθειες εξευτελισμού, ψέματα καθώς και υπονόμευση της αυτοεκτίμησης συχνά για μεγάλο χρονικό διάστημα και με έντονο τρόπο. Η μορφή αυτή θα λέγαμε πως είναι ένας πολύ «επιδέξιος» και «διακριτικός» τρόπος να εκφοβίζει κάποιος ένα μαθητή, συγκριτικά με τις υπόλοιπες μορφές βίας. Σημαντικό στοιχείο σχετικά με αυτή την μορφή βίας είναι το γεγονός ότι συναντάται πιο συχνά μεταξύ κοριτσιών παρά ανάμεσα σε αγόρια παρόλο που και αυτά κάποιες φορές μπορεί να την χρησιμοποιήσουν. Το κύριο χαρακτηριστικό της συνδέεται με την δημιουργία ενός κλίματος φόβου, για τον μαθητή, με οποιαδήποτε πράξη που προκαλεί στο θύμα ψυχολογικό φόβο. Όσον αφορά στην προσωπικότητα των μαθητών θυτών κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος με εκείνες τις διαταραγμένες προσωπικότητες που παρουσιάζουν αντικοινωνικές προδιαθέσεις και τάσεις. Καθώς είναι δυνατόν να μην εμφανίσουν ποτέ εγκληματική συμπεριφορά η ανικανότητά τους να καταδείξουν συμπόνια και κατανόηση για τους άλλους, τους συσχετίζει με άτομα εκείνα που επηρεάζονται περισσότερο. Οι επιπτώσεις του συναισθηματικού εκφοβισμού είναι πολύ σοβαρές αφού μπορεί να κυμαίνονται από την ταπείνωση που το άτομο μπορεί να βιώσει, ως τη σοβαρή ψυχολογική βλάβη και την έκπτωση στην κοινωνική του λειτουργικότητα. Πιο συγκεκριμένα το θύμα ενθαρρύνεται να αισθανθεί

ενοχή,

ντροπή,

αμηχανία,

συστολή και φόβο, συναισθήματα που οδηγούν

σε

κατάπτωση,

χαμηλό

αυτοσεβασμό, αιδημοσύνη, απομόνωση, μελλοντική

χαμηλή

εκπαιδευτική

και

επαγγελματική απόδοση ακόμα και απειλή ή απόπειρα αυτοκτονίας.

~ 10 ~

Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω θα λέγαμε ότι η ψυχολογική βία επιβαρύνει σε τεράστιο

βαθμό

την

υγεία

και

τον

αυτοσεβασμό του θύματος καθώς μια τέτοια συμπεριφορά

και

επιθέσεις

είναι

τόσο

καταστροφικές για το μυαλό και το σώμα. Η ψυχολογική βία δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή σε αντίθεση με τον σωματικό εκφοβισμό που αφήνει αποδείξεις. Τέλος η ψυχολογική βία αφήνει «βαθιά» σημάδια που δεν επουλώνονται εύκολα και διαρκούν μια ολόκληρη ζωή.

Σεξουαλικός Εκφοβισμός Ένα παρακλάδι του ψυχολογικού-συναισθηματικού εκφοβισμού είναι και ο σεξουαλικός .Ο σεξουαλικός εκφοβισμός είναι σχετικά συνηθισμένο πρόβλημα μέσα στα όρια του σχολικού χώρου, σημειώνει όλο και μεγαλύτερη αύξηση και γίνεται όλο και σε μικρότερη ηλικία. Επιπρόσθετα η συγκεκριμένη μορφή βίας περιλαμβάνει ανεπιθύμητο άγγιγμα, απειλές, λεκτική παρενόχληση, προσβλητικά γράμματα και εικόνες, αλλά και προσβλητικά μηνύματα με πονηρό περιεχόμενο χωρίς την θέληση του παιδιού στο οποίο απευθύνονται. Κοινό ωστόσο χαρακτηριστικό όλων των προαναφερθέντων μορφών είναι το γεγονός ότι οι μαθητές εξαναγκάζονται σε μια σεξουαλική πράξη για την οποία δεν νιώθουν καθόλου άνετα. Ακόμη είναι πολύ δύσκολο να μιλήσουν γι’ αυτή και να γνωστοποιήσουν ό,τι τους συνέβη. Την κατάσταση αυτή τη βιώνουν σε μεγαλύτερη συχνότητα τα κορίτσια, τα οποία φαίνεται να επιρεάζονται περισσότερο από την σεξουαλική παρενόχληση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα κορίτσια, σε αντίθεση με τα αγόρια, να υποφέρουν από χαμηλότερο αυτοσεβασμό, φτωχότερη πνευματική και φυσική υγεία και περισσότερα τραυματικά συμπτώματα καθώς και συναισθήματα αναδύονται από εμπειρίες στις οποίες έχουν βιώσει έντονο άγχος.

~ 11 ~

«Ηλεκτρονική μορφή σχολικού εκφοβισμού» Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός είναι γνωστός στις μέρες μας ως cyber bullying. Στη σημερινή κοινωνία, ιδιαίτερα τα παιδιά και οι έφηβοι, εκτίθενται καθημερινά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στο διαδίκτυο, καθιστώντας το φαινόμενο ανησυχητικό και εκτεταμένο. Τα Μ.Μ.Ε και συγκεκριμένα η τηλεόραση προβάλλουν εκπομπές με αρκετές σκηνές βίας και μάλιστα σε ώρες

που

μπορούν

να

παρακολουθήσουν

ανήλικοι.

Χαρακτηριστικό

παράδειγμα αποτελούν τα κινούμενα σχέδια και τα παιχνίδια, τα οποία παρουσιάζουν συνεχώς επιθετικές στάσεις και συμπεριφορές. Ειδικότερα το διαδίκτυο ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τη μίμηση και υιοθέτηση βίαιων συμπεριφορών. Είναι γνωστό ότι η τεχνολογία παρέχει στα παιδιά ένα καινούριο

μέσο

εκφοβισμού.

Συνεπώς, ο

σχολικός

εκφοβισμός

δεν

“εγκλωβίζεται” στο προαύλιο. Είναι σχολικό “προϊόν” γι’αυτό το λόγο τα σχολεία βιώνουν άμεσα τις επιπτώσεις του. Το γνωστό σε όλους μας cyber bullying είναι ευρέως διαδεδομένο, όχι μόνο στο εξωτερικό, αλλά και στη χώρα μας. Όσο παράλογο κι αν φαίνεται, τα κορίτσια είναι οι κύριοι παραβάτες, διότι θεωρούν πως το διαδίκτυο ικανοποιεί την

ανάγκη

τους

να

εκφοβίζουν ή να ταπεινώνουν άλλα κορίτσια. Φυσικά, δεν έχουν

την

κατάλληλη

σωματική διάπλαση για να επικεντρωθούν στο σωματικό εκφοβισμό. Γι’αυτό το λόγο προτιμούν απομόνωση

την των

κοινωνική θυμάτων,

καθιστώντας το cyber bullying έναν ύπουλο τρόπο εκφοβισμού.Αρκετοί ορίζουν το διαδικτυακό εκφοβισμό ως την απειλή, την ταπείνωση ή την παρενόχληση παιδιών και εφήβων που δέχονται μέσω της χρήσης διαδικτύου, κινητών τηλεφώνων, είτε άλλων ψηφιακών τεχνολογιών από συνομηλίκους τους. Έτσι, μπορούμε εύκολα να κατανοήσουμε πως συχνά οι

~ 12 ~

νέοι οδηγούνται στο cyber bullying, εξαιτίας έντονων συναισθημάτων που βιώνουν, όπως θυμός, απόγνωση είτε εκδίκηση. Σε ορισμένες, μάλιστα, περιπτώσεις αποτελεί μια μορφή ψυχαγωγίας, η οποία στοχεύει στην ικανοποίηση αναγκών που σχετίζονται με την επιβολή ελέγχου και εξουσίας. Αξίζει

παράλληλα

να

σημειωθούν

κάποιες

μορφές

ψηφιακού

τραμπουκισμού. Αρχικά, η επαναλαμβανόμενη αποστολή ηλεκτρονικών μηνυμάτων παρατηρείται πως στις μέρες μας έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις. Εκτός αυτού, η δημιουργία ψεύτικων διαδικτυακών προφίλ είναι συχνό φαινόμενο, ιδιαίτερα σήμερα που οι νέοι έχουν αποκτήσει απεριόριστη πρόσβαση στο διαδίκτυο. Καλό θα ήταν να επισημάνουμε πως το cyber bullying εκδηλώνεται με τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή, του κινητού τηλεφώνου ή της κάμερας. Παρόλα αυτά, τα μηνύματα τόσο στον υπολογιστή όσο και στο κινητό ξεχωρίζουν όσον αφορά τη συχνότητα. Το προσβλητικό και απειλητικό περιεχόμενό τους έχει σκοπό την ταπείνωση και την απειλή του παιδιού. Φυσικά, δεν είναι πρωτόγνωρη εικόνα της κοινωνικής μας πραγματικότητας, η σχολική επιθετικότητα. Μια ομάδα παιδιών ή εφήβων, τις περισσότερες φορές, επιδιώκουν να βλάψουν κάποιο συνομήλικό τους, απειλώντας, χλευάζοντας, συκοφαντώντας, αποκλείοντας ή παρενοχλώντας τον κοινωνικά. Όσο παράξενο κι αν ακούγεται, ο ηλεκτρονικός θεωρείται ο σοβαρότερος εκφοβισμός. Αυτό εξηγείται, αφού το θύμα αδυνατεί να απαλλαχθεί από τέτοιου

είδους

επιθετικότητα

και

επιπλέον μπορεί να μη γνωρίζει το θύμα προσωπικά. Η τεχνολογία επιτρέπει στο θύτη να παρενοχλεί ανώνυμα το θύμα 24ώρες

το

24ωρο,

7

ημέρες

την

εβδομάδα, 365 ημέρες το χρόνο. Στην ουσία, οι απειλές αποσκοπούν στο να τρομάξουν και να τρομοκρατήσουν το θύμα. Ειδικότερα, στους χώρους συνομιλίας ( chat rooms ) παρατηρούνται τα περισσότερα περιστατικά ηλεκτρονικού

εκφοβισμού,

όπου

τα

παιδιά,

συνήθως

9-14

ετών,

χρησιμοποιούν τους προσωπικούς τους υπολογιστές για να εκφοβίσουν, είτε μέσω άμεσων μηνυμάτων είτε μέσω διαδικτυακών κοινωνικών ιστοσελίδων. Ακόμη, η αποστολή φωτογραφιών και μηνυμάτων με απειλητικό ή χυδαίο

~ 13 ~

περιεχόμενο, ο σκόπιμος αποκλεισμός από μια διαδικτυακή ομάδα, η τοποθέτηση ευαίσθητων πληροφοριών που αφορούν κάποιο άλλο πρόσωπο και τέλος η προσποίηση εκ μέρους του θύτη ότι είναι κάποιος άλλος με σκοπό να κάνει τον άλλο να νιώσει άσχημα είναι επιπρόσθετες εκδηλώσεις του cyber bullying. Παρόλο που η τεχνολογία είναι υπεύθυνη για μια σειρά τεχνολογικών επιτευγμάτων, όπως τα κινητά τηλέφωνα και οι εξελιγμένες δυνατότητες που διαθέτουν, έχει προκαλέσει ένα από τα σημαντικότερα

προβλήματα,

τονίζοντας

πως το cyber bullying έχει πάρει τεράστιες και απρόβλεπτες διαστάσεις στις μέρες μας. Ο εκφοβισμός μέσω του διαδικτύου έχει σκοπό να κάνει το άτομο να αισθανθεί άβολα,

προκαλώντας

του

ντροπή,

νευρικότητα, άγχος, συναισθηματικό πόνο και αμηχανία. Πολλά θύματα, μάλιστα,

αναγκάζονται

ηλεκτρονικού υπολογιστή.

να

σταματήσουν-

διακόψουν

τη

χρήση

του

Το κινητό τηλέφωνο, από την άλλη, μέσω της

αποστολής κακόβουλων γραπτών μηνυμάτων ή των τηλεφωνικών κλήσεων, οι οποίες μπορεί να είναι και σιωπηρές, τείνει να αποτελεί σημαντικό μέσο για την εκδήλωση του ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Φυσικά, κάποιος μπορεί να προβάλλει στο διαδίκτυο, σκηνές, εικόνες ή μηνύματα προσωπικά, με σκοπό τον εκφοβισμό και τον αποκλεισμό- χλευασμού ενός προσώπου. Συγκρίνοντας τον “ παραδοσιακό” σχολικό εκφοβισμό με μορφές του τον σωματικό, κοινωνικό, ψυχολογικό, λεκτικό και τον ηλεκτρονικό (cyber bullying) παρατηρούμε ορισμένες διαφορές. Συγκεκριμένα, ο δεύτερος μπορεί να λάβει χώρα οποιαδήποτε στιγμή, τόσο στη διάρκεια της ημέρας,όσο και της νύχτας. Επιπλέον, ο θύτης μπορεί να παραμένει ανώνυμος, για όσο το θελήσει, καθιστώντας έτσι την εύρεσή του αρκετά δύσκολη, έως και αδύνατη. Τέλος, τα μηνύματα μεταδίδονται με εξαιρετική ταχύτητα, σε ένα μεγάλο κοινό.(« Άνοιξαν την πόρτα της τουαλέτας ξαφνικά και απροειδοποίητα και με έβγαλαν φωτογραφία με το κινητό. Μέσα σε δευτερόλεπτα η φωτογραφία κυκλοφόρησε σε όλα τα παιδιά του σχολείου»),(« Ήμουν άριστη μαθήτρια κι έτσι δεν απόρησα με τον εξαιρετικό βαθμό στο διαγώνισμα. Κάποιοι συμμαθητές μου, όμως, έμειναν έκπληκτοι και αποφάσισαν να πάρουν το

~ 14 ~

γραπτό μου και να το στείλουν μέσω διαδικτύου σε όλους τους μαθητές του σχολείου, προσθέτοντας εξευτελιστικούς χαρακτηρισμούς»). Οι συγκεκριμένες περιγραφές δύο μαθητριών αποδεικνύουν την αρνητική και απαγορευμένη χρήση της τεχνολογίας από τους μαθητές. Παρατηρείται ιδιαίτερα στα κορίτσια, ως αδύναμα πρόσωπα που δεν μπορούν να αντιδράσουν και μπορεί να οδηγήσει σε μια άκρως επικίνδυνη μορφή ψυχολογικής βίας. Οι

περιπτώσεις

του

ηλεκτρονικού

εκφοβισμού

απαιτούν

άμεση

αντιμετώπιση και έγκαιρη πρόσληψη μέτρων τόσο για την πρόληψη όσο και για την καταπολέμηση. Το θέμα, αρχικά, συνιστάται να συζητηθεί το γεγονός με έναν ενήλικα, ζητώντας τη βοήθειά του. Επιπλέον, μπορεί να μπλοκάρει ηλεκτρονικά το θύτη ή ακόμα καλύτερα να δημιουργήσει ένα νέο ηλεκτρονικό λογαριασμό. Στην περίπτωση του κινητού, η αλλαγή του αριθμού τηλεφώνου αποτελεί ουσιαστική λύση. Παράλληλα, καλό θα ήταν να μην απαντά στον εκφοβισμό, αλλά να συλλέγει στοιχεία ενοχοποίησης του θύτη, όπως εκτύπωση των μηνυμάτων που λαμβάνει ή αποθήκευσή τους σε αρκετά αρχεία.

Μ.Μ.Ε και Ηλεκτρονικά Παιχνίδια Τα Μ.Μ.Ε, και συγκεκριμένα η τηλεόραση, καθημερινά προβάλλουν εκπομπές βίας σε ώρες που μπορούν να παρακολουθήσουν και ανήλικοι. Η συνεχής και επαναλαμβανόμενη προβολή επιθετικών ηρώων και αρνητικών προτύπων από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και τητηλεόραση ωθεί τα παιδιά στη μίμηση και υιοθέτηση στάσεων.

παρόμοιων Ακόμα

και

συμπεριφορών τα

δελτία

και

ειδήσεων

αποτελούν ένα μέσο για συνεχόμενη προβολή βίας, διότι προβάλλουν διάφορα είδη βίαιων εγκλημάτων, αρκετά συχνά, αφιερώνοντας πολύ χρόνο στην παρουσίαση και ανάλυσή τους, έχοντας βασικό στόχο την αύξηση του ποσοστού της τηλεθέασης. Τα πραγματικά αυτά βίαια εγκλήματα προβάλλονται μετά την

~ 15 ~

εξέλιξη της τεχνολογίας, διότι έτσι μπορούμε να έχουμε την καταγραφή και παρουσίασή τους. Έπειτα, οι τηλεοπτικές ταινίες αποτελούν μέσα για την προβολή σκηνών βίας. Λαμβάνονται ως μέσο διασκέδασης και ψυχαγωγίας από τα παιδιά, αφού είναι συνεχώς διαθέσιμες. Έτσι, το παιδί μπορεί να εκτεθεί στην πιο ολοκληρωμένη και άγρια αποκάλυψη ασύστολης και ασταμάτητης βίας. Με αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά που παρακολουθούν τηλεοπτικά προγράμματα με άμεσες ή έμμεσες σκηνές βίας αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης επιθετικής συμπεριφοράς. Ακόμα και το σπρώξιμο, το χτύπημα και το βρίσιμο, τα οποία αποτελούν καθημερινά φαινόμενα, φαίνονται να αποτελούν μέρος της επιθετικής συμπεριφοράς. Είναι αξιοσημείωτο, το γεγονός ότι το άτομο εξοικειώνεται σε μεγάλο βαθμό με τις σκηνές τηλεοπτικής βίας, ώστε τελικά θεωρεί τους φόνους, τους ακρωτηριασμούς, το αίμα, τον ξυλοδαρμό και τις κακοποιήσεις κάτι συνηθισμένο. Ιδιαίτερα τα άτομα, τα οποία παρακολουθούν, κατά μέσο όρο 2-6 ώρες την

ημέρα,

τηλεόραση,

ωθούνται

σε

εγκληματικές

πράξεις,

όπως

καταστροφές, δολοφονίες και διαρρήξεις σε μεγαλύτερη βέβαια ηλικία. Σύμφωνα με έρευνες διαπιστώθηκε ότι μετά την εισαγωγή της τηλεόρασης στο σπίτι, τα ποσοστά εγκληματικότητας και βίας αυξήθηκαν δραματικά. Είναι φυσικό, διότι χαρακτηριστικό των παιδιών είναι η τάση μίμησης. Μιμείται, δηλαδή, όσα βλέπει στην τηλεόραση, θεωρώντας τα φυσιολογικά και “καθημερινά”. Παρόλα αυτά, η βία των μαθητών δεν είναι ένα μονοδιάστατο φαινόμενο, το οποίο σχετίζεται μόνο με την ανεπάρκεια του εκπαιδευτικού συστήματος και την πιθανή ενδοοικογενειακή αποξένωση. Οι αιτίες επεκτείνονται σε ολόκληρη την κοινωνία, ξεκινώντας από τις απρόσωπες και τυποποιημένες σχέσεις στη γειτονιά, έως την αύξηση της φτώχειας και του κοινωνικού ρατσισμού. Το παιδί, μέσα στην κοινωνία, βιώνει πιέσεις κάθε είδους, που υο οδηγούν σε βίαιες πράξεις. Οι νέοι ζουν με την αίσθηση ότι το μέλλον έχει μόνο αρνητική πλευρά, γι’ αυτό το λόγο είναι γεμάτοι με φόβο για το τι θα ακολουθήσει, άγχος για το μέλλον και αγωνία για την ανεργία που μαστίζει στις μέρες μας. Το μέλλον φαντάζει αδιέξοδο, κι έτσι η σημερινή κοινωνία δεν έχει συνέχεια. Χαρακτηρίζεται από βία και επιθετικότητα, αλλά πολλές φορές είναι κραυγή που κρύβει πόνο, θλίψη, απογοήτευση και στεναχώρια. Έτσι,

~ 16 ~

θεωρείται από πολλούς “ευλογία”, διότι τα παιδιά έχουν έναν τρόπο έκφρασης. Το περιβάλλον στο οποίο ζουν είναι αβέβαιο και αρκετές φορές εχθρικό. Έτσι, αναγκάζονται να προσαρμοστούν σε αυτό, υιοθετώντας μια αμυντική συμπεριφορά, προστατεύοντας τον εαυτό τους. Συμπερασματικά, ο μαθητικός εκφοβισμός θα πρέπει να μελετηθεί σε συνδυασμό με τον κοινωνικό περίγυρο του παιδιού και όχι μεμονωμένα. Αυτό εξηγείται, αφού τα παιδιά υιοθετούν και αναπαράγουν τα αδιέξοδα στην κοινωνία, τα οποία παρουσιάζονται στο ίδιο το σχολικό περιβάλλον. Από πολύ μικρή ηλικία αναγκάζονται να προσαρμοστούν απότομα και χωρίς προειδοποίηση σε ένα κράτος με αρκετά προβλήματα. Αν και φαίνεται εξελιγμένη και σύγχρονη η κοινωνία μας, οι κίνδυνοι ελλοχεύουν και τα θέματά της είναι αρκετά, καθιστώντας την ευάλωτη σε οτιδήποτε καινούριο. Τέλος, αντιλαμβανόμαστε

πως

μοναδική

λύση

για

προβλήματος είναι η σωστή αντιμετώπισή του.

~ 17 ~

την

καταπολέμηση

του

Φύλο

Αγόρι Κορίτσι Ηλικία

Μαθητής Δημοτικού Μαθητής Γυμνασίου Μαθητής Λυκείου Ποια μορφή βίας θεωρείται σημαντικότερη?-Συχνότερη?

Σωματική Λεκτική Ψυχολογική Κοινωνική Έχετε υπάρξει θύμα σχολικού εκφοβισμού?

Ναι Όχι Αν ναι τι είδους μορφή βίας σας ασκήθηκε?

Σωματική Λεκτική Ψυχολογική Κοινωνική Αν υπήρξατε θύμα πως αντιμετωπίσατε το γεγονός?

~ 18 ~

Συζήτηση με γονείς Συζήτηση με καθηγητές Αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος Αντίποινα Παρενέβη η αστυνομία Αδιαφορία Κάτι άλλο…. Έχετε υπάρξει θύτης σχολικού εκφοβισμού? Ναι Όχι Πού παρατηρείτε συχνότερα τα φαινόμενα του σχολικού εκφοβισμού?

Τάξη-Αίθουσα Προαύλιο Εκτός σχολείου

Ποια κατά τη γνώμη σας είναι τα συχνότερα θύματα? Κορίτσια Αγόρια Ποιοι κατά τη γνώμη σας είναι οι συχνότεροι θύτες? Κορίτσια

~ 19 ~

Αγόρια

Ποια θεωρείται τα αίτια?

Ζήλια-Φθόνος Ανταγωνισμός Επίδειξη δύναμης Ερωτική αντιζηλία Οικογενειακά προβλήματα Ρατσισμός Περιθωριοποίηση Φανατισμός Χουλιγκανισμός Θύμα με ιδιαιτερότητες Μιμητισμός-Αρνητικά πρότυπα Κάποιο άλλο αίτιο…

~ 20 ~

~ 21 ~

~ 22 ~

~ 23 ~

~ 24 ~

~ 25 ~

~ 26 ~

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήσαμε ως τμήμα, σχετικά με τη σχολική βία στην Ελλάδα, μετά τη διανομή και συγκέντρωση 100 ερωτηματολογίων, καταλήξαμε σε αξιοσημείωτα και αξιόλογα στοιχεία. Αξίζει, βέβαια, να αναφερθεί πως τα ερωτηματολόγια ήταν σύντομα και απαντήθηκαν ανώνυμα, γεγονός που συνέβαλλε στην ανταπόκριση των ατόμων και στην απάντησή τους, χωρίς φόβο και δισταγμό. Αρχικά, θέλοντας να κάνουμε ένα διαχωρισμό με βάση το φύλο, αξίζει να αναφέρουμε πως τα αγόρια ήταν περισσότερα, φτάνοντας τα 54, ενώ τα κορίτσια 46. Πιο συγκεκριμένα, τα ερωτηματολόγια απευθύνθηκαν σε 20 παιδιά

Δημοτικού,

29

Γυμνασίου

και

51

Λυκείου.

Χωρίς

έκπληξη,

αντιλαμβανόμαστε πως 1 στα 2 άτομα περίπου υποστηρίζει πως η σωματική μορφή βίας είναι αρκετά εκτεταμένη και σοβαρή. Τα σημάδια, με αυτόν τον τρόπο είναι φανερά και ευδιάκριτα, και

επιβεβαιώνουν

όσα

έχουν

προηγηθεί. Εκτός αυτού, οι θύτες δείχνουν

πιο

«εύκολα»

και

πιο

έντονα τη δύναμή τους, καθώς η επίθεση γίνεται άμεσα. Φυσικά, ο σωματικός εκφοβισμός αποτελεί τον πιο σίγουρο τρόπο ταπείνωσης του θύματος, διότι ο θύτης προβαίνει σε πράξεις, με τις οποίες αισθάνεται κυρίαρχος και δείχνει την εξουσία του. Παρόλα αυτά,

με αυτή τη μορφή

σχολικού εκφοβισμού, τα θύματα, με τα σημάδια, τις μελανιές και τα γδαρσίματα έχουν αποδείξεις για όσα έχουν υπομείνει. Στη συνέχεια, 1 στους 3 μαθητές απάντησε πως η ψυχολογική μορφή βίας είναι συχνότερη, πιο άμεση και με βεβαιότητα πιο ύπουλη. Ο θύτης έχει την ευκαιρία να «κεντρίσει» στην ανασφάλεια της παιδικής και ιδιαίτερα της εφηβικής ηλικίας και να αναφερθεί σε προβλήματα του παιδιού-θύτη. Στην 3η θέση παρουσιάζεται η λεκτική βία, καθώς 1 στα 5 άτομα «ψηφίζει» πως είναι άκρως σημαντική, δεδομένης της αυξημένης χρήσης της. Οι θύτες, σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν αντιλαμβάνονται την πράξη τους, βλάπτοντας τα θύματα έμμεσα. Η λεκτική μορφή βίας βρίσκεται σε έξαρση, λοιπόν, στα σχολεία και κατ’ επέκταση σε ολόκληρη την κοινωνία. Τέλος, με ποσοστό 7 % έρχεται η κοινωνική μορφή βίας. Εντύπωση δεν προκαλεί το μικρό ποσοστό, καθώς

~ 27 ~

είναι μια έμμεση μορφή βίας, η οποία δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή από το θύμα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα σημάδια και τα συμπτώματα δεν είναι φανερά, γεγονός που δυσκολεύει τόσο τα θύματα, όσο και τον περίγυρό τους να αντιληφθεί το περιστατικό. Παράλληλα, 2 στους 3 μαθητές παραδέχτηκαν πως υπήρξαν θύματα σχολικού εκφοβισμού, ενώ 1 στους 3 στάθηκε ίσως τυχερός, χωρίς να έχει δει το «πρόσωπο» του bullying. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, πως ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα συχνό φαινόμενο, το οποίο παρουσιάζεται σχεδόν σε κάθε σχολείο του κόσμου. Επιπρόσθετα, καλό θα ήταν να αναφερθούμε στα συμπεράσματα του ερωτηματολογίου σε σχέση με τον τρόπο αντιμετώπισης του περιστατικού. 1 στους 3 μαθητές υποστηρίζει πως η συζήτηση με τους γονείς είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης, δεδομένης της στενής τους σχέσης. Εφόσον είναι οι πιο κοντινοί τους άνθρωποι, μπορούν να συζητήσουν πιο εύκολα και ελεύθερα, καθώς περνούν αρκετές ώρες της ημέρας μαζί. Στη συνέχεια ακολουθούν τα αντίποινα, αφού πολλοί πιστεύουν πως πρέπει να λύσουν τα προβλήματά τους, μόνοι τους, χωρίς τη βοήθεια κανενός. Αυτή η μορφή εκδίκησης είναι συχνή κυρίως στους μεγαλύτερους μαθητές, οι οποίοι ενεργούν συνήθως μόνοι τους. 1 στα 10 άτομα απαντά πως σωστή λύση για το σχολικό εκφοβισμό καθίσταται η αδιαφορία. Πολλοί αποφασίζουν να μην απευθυνθούν κάπου και να μη δώσουν συνέχεια, αλλά να υιοθετήσουν μια ουδέτερη και αδιάφορη στάση. Επιπλέον, με μικρότερο ποσοστό εμφανίζεται η συζήτηση με τους καθηγητές. Το γεγονός αυτό, αποδεικνύει ότι τα παιδιά και οι έφηβοι επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τους εκπαιδευτικούς, καθώς περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας στο σχολείο και έχουν την ευκαιρία να δεθούν περισσότερο με ορισμένους καθηγητές. Στις τελευταίες θέσεις εκφράζεται η άποψη λίγων μόνο μαθητών, οι οποίοι επέλεξαν αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, παρέμβαση της αστυνομίας

ή

κάτι

διαφορετικό.

Φυσικά,

με

την

αλλαγή

σχολείου

υποστηρίζεται πως αν και είναι μια ακραία λύση, η ανάγκη απαλλαγής από το παρελθόν, τους οδηγεί σε τέτοιες ενέργειες. Παράλληλα, η παρέμβαση της αστυνομίας φανερώνει τις τεράστιες διαστάσεις του σχολικού εκφοβισμού και τη σοβαρότητά του, καθώς το άτομο ζητά την πλήρη απεξάρτησή του από τον ή τους θύτες.

~ 28 ~

Προεκτείνοντας τη σκέψη μας, θα λέγαμε πως τα θύματα απαντούν λογικά και με ειλικρίνεια, σε ερωτήσεις σχετικές με τη μορφή βίας που τους ασκήθηκε. 1 στα 4 άτομα έγινε θύμα λεκτικής βίας, για τους λόγους που προαναφέρθηκαν, ενώ σε ίδια περίπου θέση βρίσκονται η σωματική και η ψυχολογική μορφή σχολικού εκφοβισμού. Τελευταία παρουσιάζεται η κοινωνική, η οποία εμφανίστηκε σε ποσοστό 10% περίπου.

Εκτός αυτού, εντύπωση και έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι καταφέραμε να απευθυνθούμε σε ίσο αριθμό αγοριών και κοριτσιών. Μάλιστα, 1 στα 2 άτομα, τόσο στα αγόρια, όσο και στα κορίτσια, υπήρξαν θύματα bullying. Ενώ αναμέναμε αυξημένο ποσοστό στα κορίτσια, ως το αδύναμο και άβουλο φύλο, ο καταμερισμός είναι ακριβώς ο ίδιος. Πολλές φορές, τα κορίτσια γίνονται θύματα εκμετάλλευση, διότι τα αγόρια θεωρούνται το δυνατό και ισχυρό φύλο, το οποίο σε τέτοια θέματα υπερισχύει. Παρόλα αυτά, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ως αίτιο, το γεγονός ότι συχνά τα αγόρια πιστεύουν πως είναι ανώτερα

και

στην

πραγματικότητα

αδυνατούν

να

αντιδράσουν

σε

οποιαδήποτε ξεχωριστή ή διαφορετική ενέργεια. Επιπρόσθετα, το ίδιο το ποσοστό τονίζεται και στα αγόρια και στα κορίτσια ως θύτες. Για ακόμη μια φορά μένουμε έκπληκτοι, διότι περιμέναμε πως τα αγόρια εδώ θα βρίσκονται σε μεγαλύτερο ποσοστό, επειδή φαίνεται να έχουν ενεργό ρόλο στο σχολικό εκφοβισμό, σε αντίθεση πάντα με τα κορίτσια. Έτσι, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα σχετικά με τα κορίτσια πως ίσως λόγω άμυνας υποκύπτουν στο bullying ή εξαιτίας της έντασης που δημιουργείται ανάμεσα στα δύο φύλα, αφού τα κορίτσια οδηγούνται στην επίθεση, διότι θέλουν να εκδικηθούν τα

~ 29 ~

αντίθετο φύλο. 2 στους 3 απάντησαν πως δεν υπήρξαν θύτες σχολικού εκφοβισμού, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό παραδέχτηκε την αισχρή και αποτρόπαια

αυτή

πράξη.

Όσο

για

τα

άτομα

που

το

αρνήθηκαν,

συμπεραίνουμε πως αρκετοί μαθητές ίσως δεν καταλαβαίνουν πως γίνονται στην πραγματικότητα θύτες. Συνήθως, νομίζουν πως είναι αστείο και γίνεται στην πλάκα, ενώ δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος της ζημιάς που προκαλούν. Κάποιοι άλλοι πιθανόν να ντρέπονται και έτσι προτιμούν να πάρουν τη θέση του θύματος, καθώς φοβούνται τις συνέπειες των πράξεων τους, διότι ‘’μισούν’’ το γεγονός ότι γίνονται ενεργά άτομα του φαινομένου. Στη συνέχεια ,προσπαθήσαμε να προσδιορίσουμε το συχνότερο μέρος εκδήλωσης του σχολικού εκφοβισμού

Έτσι ,το μεγαλύτερο ποσοστό

συναντάται στο προαύλιο καθώς το συγκεκριμένο περιβάλλον είναι φιλικό και οικείο στους μαθητές και τους χαρίζει σε μεγάλο μέρος ελευθερία. Εκεί χαίρονται και πολλές φορές οι κινήσεις των θυτών περνούν απαρατήρητες λόγω της αυξημένης συγκέντρωσης παιδιών, ιδιαίτερα της μέρες με καλό και ευχάριστο καιρό. Ακολουθεί κάποιο μέρος εκτός σχολείου , το οποίο τις περισσότερες φορές επιλέγεται από τον θύτη και είναι φιλικό σε αυτούς και ίσως και στη παρέα του. Τέλος, η αίθουσα διατηρεί το μικρότερο ποσοστό, διότι αποτελεί και μέρος των καθηγητών , εκτός από τους μαθητές. Εκτός αυτού, πολλοί θύτες προτιμούν την ανωνυμία στο σχολικό περιβάλλον και έτσι φοβούνται και ντρέπονται μήπως γίνουν αντιληπτοί από τα υπόλοιπα σχολειά. Κλείνοντας θέλαμε να διερευνήσουμε

τα

αιτία

της σχολικής βίας γιατί το λόγο

παραχωρήσαμε

αρκετές επιλογές στους μαθητές.

Η

ζήλια

καταλαμβάνει την πρώτη θέση, καθώς 1 στους 2 μαθητές τη παρουσιάζει ως

βασικό

bullying.

~ 30 ~

αίτιο

Ειδικά

του στην

εφηβική ηλικία η έμφυτη τάση των νέων για μίμηση οδηγεί τους μαθητές στο φθόνο ως προς κάποιο συμμαθητή τους, συνήθως του ίδιου φύλου. Εκτός αυτού , η ερωτική αντιζηλία βρίσκεται σε υψηλή θέση, αφού οι νέοι σε αυτή την ηλικία αρχίζουν να ερωτεύονται όποτε δημιουργούνται συχνά εντάσεις μεταξύ τους. Παράλληλα ο ανταγωνισμός και η επιδίωξη δύναμης καταλαμβάνουν υψηλές θέσεις, διότι τα παιδιά έχουν ανάγκη επιβεβαίωσης. Έτσι ζητούν με κάθε μέσω να ολοκληρωθούν ψυχικά και αναζητούν το αίσθημα ότι υπερισχύουν σε σχέση με τα υπόλοιπα άτομα. Επιπρόσθετα ο χουλιγκανισμός παρουσιάζεται ως ένα αίτιο, αφού πολλοί φανατίζονται με συγκεκριμένα θέματα και συχνά με τις αθλητικές ομάδες με αποτέλεσμα να μοιράζονται σε ομάδες μεταξύ τους ακόμα ο μιμητισμός και τα αρνητικά πρότυπα υποστηρίζονται από περίπου 1 παιδί στα 10. Υιοθετούν στοιχεία, πρόσωπα και καταστάσεις χωρίς κριτική ικανότητα και δίχως να φιλτράρουν καθετί καινούργιο επιπλέον η περιθωριοποίηση και ο ρατσισμός έχουν αυξηθεί στις μέρες μας, καθώς ειδικότερα στην Ελλάδα, η κοινωνία είναι πολυπολιτισμική και έτσι υπάρχει φόβος προς το διαφορετικό. Ο ρατσισμός, λοιπόν, παίρνει την μορφή κοινωνικού, θρησκευτικού ,φυλετικού ή ακόμα και μεταξύ των οπαδών, παράλληλα ένα θύμα με ιδιαιτερότητες πιθανόν να προκαλέσει έντονη την ανάγκη μερικών να τον χλευάσουν και να γελάσουν με την διαφορετικότητα τους. Τέλος 1 στους 3 μαθητές υποστηρίζει πως τα οικογενειακά προβλήματα οδηγούν στην αύξηση του σχολικού εκφοβισμού ιδιαίτερα στη σημερινή κοινωνία λέγω οικονομικών κυρίων προβλημάτων, οι μαθητές ζουν και μεγαλώνουν σε ένα εχθρικό περιβάλλον στο σπίτι τους και έτσι τανούν να μεταφέρουν την συγκεκριμένη κατάσταση κα ιστό σχολειό. Ολοκληρώνοντας, αξίζει να αναφέρουμε πως οφείλουμε ως πολίτες του σημερινού κόσμου να υπηρετούμε την αλήθεια και τις αξίες, αλλά και να αγωνιζόμαστε για τη δημιουργία μιας κοινωνίας χωρίς καταπίεση , αλλά με δικαιοσύνη, ισότητα και αλληλεγγύη. Τέλος θα πρέπει να σκαφτόμαστε συνεχεία πως η ζωή μας κάλο θα ήταν να καθίσταται παράδειγμα για μίμηση και όχι για αποφυγή.

~ 31 ~

Χαρακτηριστικά των θυτών και των θυμάτων

Οι θύτες (bullies όπως έχουν ονομαστεί) θέλουν να αισθάνονται ισχυροί, να επιβεβαιώνουν τη δύναμη τους, γι’ αυτό όταν κακομεταχειρίζονται τους άλλους αισθάνονται ευχαρίστηση και ικανοποίηση. Επίσης δικαιολογούν τις ενέργειες τους με τον ισχυρισμό ότι για αυτές τούς προκάλεσαν τα ίδια τα θύματα. Είναι αντιδραστικοί, αντικοινωνικοί και οποιοδήποτε πρόβλημα αντιμετωπίζουν το διαχειρίζονται με βιαιότητα. Επιπρόσθετα έχουν τη τάση να παραβαίνουν τους σχολικούς κανόνες. Συνήθως είναι άτομα που προέρχονται από οικογένειες όπου παρατηρείται σωματική κακοποίηση και παραμέληση. Είναι άτομα τα οποία χαρακτηρίζονται από ένα υπερτροφικό «εγώ», από αυταρέσκεια, αρχηγική και

~ 32 ~

αυταρχική

συμπεριφορά

και

κομπορρημοσύνη.

Αντίθετα τα θύματα των bullies είναι ήσυχοι, ευαίσθητοι, αγχώδεις και ανασφαλείς μαθητές, που σπάνια αμύνονται ή αντεπιτίθενται σε αυτές τις προσβολές. Στις πλείστες περιπτώσεις είναι πιο αδύναμοι, τόσο σωματικά, όσο και ψυχολογικά, από τους συνομήλικους τους και διακατέχονται από συναισθήματα απόρριψης και καταδίωξης. Χαρακτηρίζονται από κοινωνική αποστροφή και φτωχή ακαδημαϊκή μόρφωση ή είναι μαθητές με ανεπτυγμένη μαθητική κουλτούρα. Συχνά είναι παιδιά με διαφορετική εθνικότητα ή θρησκεία ή παιδιά με αναπηρίες. Το κοινό στοιχείο που χαρακτηρίζει θύτες και θύματα είναι η ανασφάλεια την οποία εκφράζουν με διαφορετικό τρόπο. Το φαινόμενο αυτό είναι πολύ πιθανόν να δημιουργήσει ένα κλίμα φόβου και ανασφάλειας στο σχολείο, ενώ τα θύματα αλλά και οι θύτες αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο να κάνουν φίλους, μαθησιακές δυσκολίες ή αποτυχίες στο σχολείο, αισθάνονται μοναξιά και υιοθετούν προβληματικές συμπεριφορές (βανδαλισμούς, κλοπές, χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, αποβολές ή διακοπή του σχολείου). Το δυσμενέστερο στοιχείο του bullying φαίνεται ότι είναι το γεγονός ότι οι θύτες διατηρούν αυτή τη συμπεριφορά και μετά την ενηλικίωση τους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να δημιουργήσουν μια ομαλή κοινωνική ζωή ή να οδηγηθούν στην παραβατικότητα.

Τα τελευταία χρόνια όμως παρουσιάζονται όλο και πιο συχνά περιστατικά βίας και παραβατικότητας σε Γυμνάσια, Λύκεια αλλά πλέον και σε Δημοτικά σχολεία, γεγονός που συγκλονίζει και πανικοβάλλει πολλές οικογένειες κυρίως των μεγάλων πόλεων. Η χώρα μας πλέον ζει έντονα την εποχή της παγκοσμιοποίησης και το μονοπολιτισμικό εκπαιδευτικό σύστημα που άλλοτε υπήρχε, αντικαταστάθηκε πλέον από ένα πολυπολιτισμικό και έντονα ποικιλόμορφο σύστημα στο οποίο η χώρα μας φαίνεται να μην έχει καταφέρει να προσαρμοστεί ακόμη. Οι οικονομικές ανισότητες, οι καινούριες μορφές ψυχαγωγίας των παιδιών, ο έκδηλος ρατσισμός, η έλλειψη του απαραίτητου χρόνου των γονέων και τα λάθος πρότυπα είναι κάποιες από τις αιτίες που ευνοούν παραβατικές συμπεριφορές των παιδιών και δημιουργούν αυτό το πολυδιάστατο πρόβλημα που μέχρι πρότινος ήταν παντελώς άγνωστο στην Ελλάδα. Μαθητές και εκπαιδευτικοί μπαίνουν άλλοτε στη θέση του θύματος και άλλοτε στη θέση του θύτη, διότι πολλές φορές η άσκηση βίας ξυπνάει την αντίδραση και την εκδικητική συμπεριφορά προκειμένου το θύμα να προφυλαχτεί και να σταματήσει το βασανιστήριο που υπόκειται, με αποτέλεσμα η βία να προκαλεί τη βία και αυτός ο φαύλος κύκλος να εντείνει το πρόβλημα εις βάρος κυρίως των παιδιών. Και όταν μιλάμε για βία δεν εννοούμε μόνο τη σωματική, αλλά και τη ψυχολογική και λεκτική βία, μορφές που κάποιες φορές είναι πιο επιβλαβείς για το παιδί από τη σωματική, εφόσον επηρεάζουν έντονα την ψυχοσύνθεσή του και τα σημάδια τους αργούν να επουλωθούν βασανίζοντας και προκαλώντας έναν μόνιμο φόβο στο θύμα. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές γονείς και εκπαιδευτικοί γίνονται έρμαια αυτών των καταστάσεων, μη γνωρίζοντας πώς να καταπολεμήσουν ένα περιστατικό χωρίς

~ 33 ~

να προκαλέσουν περαιτέρω προβλήματα, όπως το στιγματισμό κάποιου παιδιού και την άδικη επίρρηψη ευθυνών, γεγονός που πιθανόν να προκαλέσει μεγαλύτερα ξεσπάσματα θυμού και προβλήματα μεταξύ παιδιών και οικογενειών. Η θέση του εκπαιδευτικού είναι πολύ λεπτή σε τέτοιες καταστάσεις και οφείλει να κινηθεί με διακριτικότητα και απόλυτη συνεργασία με τις εμπλεκόμενες στο περιστατικό οικογένειες. Όμως σε πολλά σχολεία της χώρας, κυρίως όπου υπάρχει και ποικιλομορφία στο σύνολο των παιδιών, το φαινόμενο βρίσκεται σε μεγάλη έξαρση και οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν καθημερινά την αδιαφορία αλλά συχνά και την επίθεση των οικογενειών των παραβατικών παιδιών, με αποτέλεσμα να μην καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με επιτυχία. Γρονθοκοπήματα, απειλές με αιχμηρά αντικείμενα, ξεκαθάρισμα λογαριασμών με ραντεβού σε κάποια γειτονιά και γελοιοποίηση συνεσταλμένων παιδιών, είναι κάποια μόνο από τα περιστατικά που συμβαίνουν καθημερινά στον ελληνικό σχολικό χώρο και προκαλούν το φόβο παιδιών και γονέων.

Ένα στα δύο παιδιά σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Κρήτη, έχουν πέσει θύματα σωματική βίας, ενώ ένα στα δέκα δηλώνει πως έχει δεχτεί και σεξουαλική βία, σύμφωνα με έρευνα της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού. Τα παραπάνω είναι τα πρώτα στοιχεία της έρευνας που διενήργησε η Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού τα τελευταία τρία χρόνια σε 12.000 παιδιά που φοιτούν στην ΣΤ’ Δημοτικού, την Α’ Γυμνασίου και την Α’ Λυκείου σε σχολεία της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και της Κρήτης. Η έρευνα διεξήχθη στο πλαίσιο του Ερευνητικού Προγράμματος BECAN (Επιδημιολογική Μελέτη για την Κακοποίηση και Παραμέληση του Παιδιού στα Βαλκάνια). Σύμφωνα με τα στοιχεία ένα στα δύο παιδιά ανέφεραν ότι υπέστησαν στο ενδοοικογενειακό ή κοινωνικό περιβάλλον (εκτός σχολείου) σωματική βία και ένα στα δέκα παιδιά σεξουαλική κατά τη διάρκεια μόνο της τελευταίας χρονιάς.

~ 34 ~

Η Επιτροπή των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης διακηρύσσει με απόφαση της, ότι η σχολική βία συμβάλλει στην παραβίαση των δικαιωμάτων των παιδιών και υποστηρίζει ότι η εκπαιδευτική λειτουργία στα σχολεία θα μπορεί να θεωρείται αξιόπιστη μόνον όταν προσφέρει θετικά πρότυπα συμπεριφοράς στα παιδιά. Η Επιτροπή διευκρινίζει ότι στα πλαίσια του προγράμματος Pestalozzi, που προωθείται από το Συμβούλιο της Ευρώπης για την δια βίου κατάρτιση των επαγγελματιών στην εκπαίδευση, έχει ήδη ξεκινήσει μία πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την εκπόνηση ενός ενιαίου προγράμματος για την πρόληψη της βίας στα σχολεία, που στόχο έχει να καταστήσει ασφαλή χώρο το σχολικό περιβάλλον, όπου όλοι θα μπορούν να ζήσουν, να εργασθούν, να μάθουν και να παίζουν δίχως φόρο. Στην απόφαση της Επιτροπής υπενθυμίζεται ότι μετά την υψηλού επιπέδου συνάντηση εμπειρογνωμόνων, που έγινε στο Οσλο τον Ιούνιο του 2011, διατυπώθηκαν μία σειρά από συστάσεις προς τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για τη βελτίωση των δράσεων κατά της βίας στα σχολεία. Ιδιαίτερο βάρος δίνει η Επιτροπή στη σεξουαλική βία που εμφανίζεται συχνά στα σχολεία και τονίζει ότι για την εξάλειψη αυτού του φαινομένου, χρειάζεται να δίνονται στα παιδιά της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όλες εκείνες οι πληροφορίες που αφορούν τους κινδύνους από τη σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση Το φαινόμενο του ενδοσχολικού εκφοβισμού μπήκε στο στόχαστρο και η ενημέρωση αποτελεί πρώτο θέμα. Η άνιση σχέση δύναμης-αδυναμίας ανάμεσα στο θύμα και στον θύτη, τα ενδοοικογενειακά και τα οικονομικά προβλήματα, η αποστασιοποίηση των εκπαιδευτικών, η συνεχόμενη είσοδος παιδιών στο Διαδίκτυο σε συνδυασμό με την έλλειψη σωστής ενημέρωσης εντείνουν την ανάπτυξη της βίας αυτού του είδους. Για να αντιμετωπιστούν αντίστοιχα φαινόμενα, έξι μη κυβερνητικές οργανώσεις από την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Βουλγαρία, την Εσθονία, τη Λεττονία και τη Λιθουανία, με συντονιστή το «Χαμόγελο του Παιδιού» προχώρησαν στη δημιουργία της ευρωπαϊκής εκστρατείας κατά του Σχολικού Εκφοβισμού με το σύνθημα: «Κάνε τη διαφορά. Μίλα τώρα». «Ήρθε η στιγμή να θέσουμε εαυτούς στη διάθεση των παιδιών και κάτω από

~ 35 ~

θεσμικές ομπρέλες. Η ευρωπαϊκή καμπάνια δεν είναι άλλη μια διαφημιστική εκστρατεία. Αποτελεί ένα μήνυμα ενημέρωσης, αφύπνισης, κινητοποίησης» δήλωσε ο πρόεδρος του «Χαμόγελου» κ. Κώστας Γιαννόπουλος σε σχετική συνέντευξη Τύπου.

Τέταρτη η Ελλάδα στον σχολικό εκφοβισμό Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποίησε το «Χαμόγελο του Παιδιού» σε 16.227 μαθητές από έξι ευρωπαϊκές χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Βουλγαρία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία) ένας στους τρεις μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, ενώ ένας στους δύο μαθητές γίνεται μάρτυρας τέτοιων περιστατικών.

Η Ελλάδα βρίσκεται στην τέταρτη θέση στα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού με ποσοστό 31,98%, ενώ πρώτη είναι η Λιθουανία σε ποσοστό 51,65%, δεύτερη η Εσθονία με 50,20%, τρίτη η Βουλγαρία με 34,66%, πέμπτη η Λετονία με 25,21% και έκτη η Ιταλία με 15,09%. Όσον αφορά τα αποτελέσματα στην Ελλάδα, ερωτήθηκαν 4.999 μαθητές από 167 σχολεία στην επικράτεια της χώρας, με τα αγόρια να κατέχουν την πρώτη θέση θυματοποίησης σε ποσοστό 34,20% ενώ τα κορίτσια πέφτουν θύματα βίας σε ποσοστό 20,71%. Το 35,38% των παιδιών δήλωσε ότι τέτοιου είδους πράξεις γίνονται μέσα και έξω απ’ το σχολείο. Το 24,4% απάντησε ότι η επίθεση που δέχθηκε ήταν μέσα στη σχολική αίθουσα, ενώ το 21,84% δέχθηκε επίθεση στο πάρκο ή στη γειτονιά του. Σχετικά με τις μορφές που λαμβάνει ο σχολικός εκφοβισμός η πλειονότητα των παιδιών απάντησε πως η συνηθέστερη μορφή είναι η χρήση κοροϊδευτικών ονομάτων

~ 36 ~

(60,69%), ακολουθούν τα σπρωξίματα/χτυπήματα (45,39%), ενώ έπονται τα πειράγματα λόγω της εξωτερικής εμφάνισης με ποσοστό 36,3%. Εκτός από τα περιστατικά βίας μέσα στο σχολικό περιβάλλον, συνεχώς αυξάνονται τα περιστατικά εκφοβισμού και μέσω Διαδικτύου (cyber bullying) με το ποσοστό των παιδιών να αγγίζει το 20,93%. Συνηθέστερη μορφή είναι η χρήση κινητών τηλεφώνων, όπου η ανάρτηση εξευτελιστικών φωτογραφιών στο Διαδίκτυο έλαβε 14,26% και η διάδοση εξευτελιστικών φωτογραφιών μέσω κινητών 12,82%. Ευρωπαϊκή συνάντηση στην Αθήνα Η παρουσίαση της καμπάνιας συνδυάζεται με την πραγματοποίηση στην Αθήνα της πρώτης συνάντησης του Ευρωπαϊκού Δικτύου ενάντια στον Σχολικό εκφοβισμό, την οποία συντονίζει «Το Χαμόγελο του Παιδιού» και συμμετέχουν 17 ΜΚΟ από συνολικά 12 ευρωπαϊκά κράτη. Η ευρωπαϊκή καμπάνια στοχεύει στην έρευνα των σύγχρονων μορφών του φαινομένου, στην προώθηση της άμεσης συμμετοχής των μαθητών στην αντιμετώπισή του, κυρίως στην αναβάθμιση του ρόλου των εκπαιδευτικών ως προς την αναγνώριση και τη διαχείριση του φαινομένου, αλλά και στην ανάπτυξη στρατηγικής ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τις αιτίες και τις συνέπειές του. «Η εμφάνιση του ανησυχητικού αυτού φαινομένου είναι δεδομένη και στη χώρα μας. Δυστυχώς μέχρι σήμερα η πρόληψη ήταν στο περιθώριο. Αυτό που οφείλουμε όλοι να κάνουμε, πολιτεία, εκπαιδευτική κοινότητα και γονείς, είναι να ανατρέψουμε την αδράνεια και την ανοχή» δήλωσε ο υφυπουργός Παιδείας κ. Θεόδωρος Παπαθεοδώρου και συμπλήρωσε: «Για μας προτεραιότητα είναι η αλλαγή της εκπαιδευτικής πολιτικής σε σχέση με την πρόληψη του φαινομένου και για τον λόγο αυτό το υπουργείο Παιδείας προχώρησε στη δημιουργία Παρατηρητηρίου Πρόληψης της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού». Τι είναι η βία; (ορισμός) Βία είναι η χρησιμοποίηση σωματικής, υλικής και πνευματικής δύναμης, που αποβλέπει στην επιβολή της θέλησης ενός ατόμου σε ένα άλλο μ' εξαναγκασμό. Τι είναι εγκληματικότητα; (ορισμός) Εγκληματικότητα είναι ένα σύνολο από πράξεις αντικοινωνικές κι άρα αξιόποινες. Τι είναι η επιθετικότητα; (ορισμός) Επιθετικότητα είναι η τάση των ατόμων να επιτίθενται στους άλλους με σκοπό να τους βλάψουν. Ποιες είναι οι μορφές της βίας; Η βία εκδηλώνεται σε διάφορα επίπεδα: διακρατικό, κοινωνικό, διαπροσωπικό, ατομικό, φυλετικό κ.α. και με διάφορες μορφές: επίσημη κρατική βία, ψυχολογική βία, επαναστατική βία, που είναι αποτέλεσμα στη βία που ασκεί το κράτος, αστυνομική και στρατιωτική βία, κοινωνική βία: ληστείες, απαγωγές, απάτες, εγκλήματα, διεθνής τρομοκρατία, αεροπειρατείες, ομηρίες, βομβιστικές ενέργειες, κατάληψη πρεσβειών κ.α.

~ 37 ~

Ποια είναι τα αίτια που γεννούν τη βία; - Οικονομικά συμφέροντα και τάση για εύκολο, γρήγορο πλουτισμό (τα εγκλήματα γίνονται πηγή εσόδων: εμπόριο λευκού θανάτου, εμπόριο λευκής σαρκός, λαθρεμπόριο κτλ.), - υπερκαταναλωτισμός, υλιστικά πρότυπα, άνιση κατανομή υλικών αγαθών ανάμεσα στα κράτη και δημιουργία ανταγωνιστικών τάσεων, επιθυμία των ισχυρών να επιβληθούν στους αδύναμους λαούς και να καθορίσουν τις τύχες του, ανεργία, φτώχεια, οι άνθρωποι ζουν μέσα στην κοινωνία, η οποία λειτουργεί ως πρότυπο γι' αυτούς άρα μαθαίνουν κανόνες συμπεριφοράς, ανάλογα με τα ιδανικά που επικρατούν σ' αυτή και κινούνται με βάση αυτά, ανηθικότητα, - έλλειψη πίστης σε θεσμούς, ιδανικά κι αξίες, αστυφιλία, συνωστισμός, ο σύγχρονος τρόπος ζωής, το άγχος, η ανασφάλεια κι η αδιαφορία στις μεγάλες αστικές περιοχές οδηγούν στην εγκληματικότητα που συχνά λειτουργεί ως τρόπος εκτόνωσης, ο ανταγωνισμός των ανθρωπίνων σχέσεων προκάλεσε την αποξένωση, τη μοναξιά, την έλλειψη επικοινωνίας, τον ατομικισμό και τη μη συμμετοχή στα κοινά, - κρίση του θεσμού της οικογένειας, λανθασμένη ανατροφή των παιδιών, μεγάλες προσδοκίες και καταπίεση που προέρχεται απ' την οικογένεια, το περιβάλλον, το σχολείο κ.α., - χαμηλό πνευματικό επίπεδο, τεχνοκρατική παιδεία, τεχνολογική, βιομηχανική ανάπτυξη, - τα Μ.Μ.Ε. οξύνουν το πρόβλημα, κυρίως με την προβολή σκηνών βίας και την ηρωοποίηση αυτής,μιμητισμός, έλλειψη αξιοκρατίας και δικαιοσύνης, κοινωνική ανισότητα, ψυχολογικά τραύματα, τραυματικές εμπειρίες, συμπλέγματα κατωτερότητας, εκδικητικότητα, φανατισμός (ιδεολογικός, θρησκευτικός, πολιτικός κ.α.), μίσος, βεντέτες, χαλαροί νόμοι, ελλιπής αστυνόμευση, - ανεκτικότητα της ελεύθερης δημοκρατικής εποχής μας, που ενθαρρύνει τα αντικοινωνικά πρότυπα και αυτούς που τα προκαλούν, αντιδραστικός, παρορμητικός, ανταγωνιστικός, με τάσεις αμφισβήτησης ο χαρακτήρας των νέων, τα προβλήματα της κοινωνίας έχουν αντίκτυπο στα μέλη της, τα οποία επηρεάζονται παράλληλα απ' τις μάστιγες της εποχής (π.χ. ναρκωτικά, χουλιγκανισμός κ.α.). Ποιες είναι οι συνέπειες του σύνθετου φαινομένου της βίας; Αίσθημα ανασφάλειας, άγχους και φοβίας τόσο σε διακρατικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Αυτό οδηγεί στην απομόνωση, την έλλειψη επικοινωνίας, τα αυξημένα ψυχολογικά προβλήματα και τη μοναξιά, κοινωνικές αναστατώσεις, αύξηση αντικοινωνικών φαινομένων με συνέπεια την οπισθοδρόμηση της χώρας, προβλήματα στην άσκηση εξουσίας και την ομαλή λειτουργία της πολιτείας, εξυπηρέτηση πολιτικών συμφερόντων και σκοπιμοτήτων, άσχημη αντιμετώπιση των νέων στα σωφρονιστήρια, διασάλευση της δημοκρατίας, ανάπτυξη επιστημών σχετικών με το έγκλημα. Πως αντιμετωπίζεται η βία; - Αξιοκρατία, κοινωνική ισότητα, δικαιοσύνη, απόκτηση ηθικών αξιών, ιδανικών, σωστών προτύπων, αναθεώρηση των σημερινών πολιτικών κι οικονομικών δομών και προσαρμογή τους στη νέα μορφή κοινωνίας, - λήψη μέτρων για την αποκέντρωση με την παροχή κινήτρων απ' το κράτος, αντιμετώπιση της ανεργίας με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας,

~ 38 ~

- ουσιαστική ανθρώπινη επικοινωνία, σωστή καθοδήγηση απ' τους επίσημους φορείς κοινωνικοποίησης (π.χ. πνευματικοί άνθρωποι, εκκλησία κ.α.), - ορθή διαπαιδαγώγηση των νέων μέσα στην οικογένεια και συνέχεια στο σχολείο (ανθρωπιστική παιδεία), σωστή εκμετάλλευση ελεύθερου χρόνου, ώστε να διοχετευθεί η ενεργητικότητα κι ο δυναμισμός των νέων σε κάτι δημιουργικό: - ίδρυση αθλητικών συλλόγων, κέντρων νεότητας, βιβλιοθηκών, καλλιτεχνικών και μουσικών εργαστηρίων, καταπολέμηση του μιμητισμού και της ξενομανίας, δραστική αντιμετώπιση των ναρκωτικών, - αντίσταση απέναντι στο φανατισμό και το δογματισμό, όχι καταστολή της βίας με βία, αλλά με γόνιμο διάλογο κι επικοινωνία, η κοινωνία οφείλει να μην καταδικάζει όσους παρανομούν, να μην τους περιθωριοποιεί, αλλά ν' αφήνει τη δυνατότητα μεταμέλειας, να δείχνει κατανόηση, να τους παρέχει ευκαιρίες, προσεκτική απονομή της δικαιοσύνης, θέσπιση κατάλληλων νόμων, επαρκής αστυνόμευση, παραδειγματικός ο χαρακτήρας της ποινής, όχι εκδικητικός, - ειδικευμένο προσωπικό (ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι φυλακισμένων, διεθνής συνεννόηση και καταπολέμηση της βίας και επίπεδα. για την σε όλα τα στα σωφρονιστικά ιδρύματα κ.α.), επανένταξη των πρώην προγραμματισμός της εγκληματικότητας Από πού εξαρτάται η έξαρση της βίας στη σημερινή εποχή; Από την οικονομική κατάσταση, την ανεργία, την οικογενειακή κ ατάσταση, τους χαλαρούς νόμους, την παιδεία που δε διαπαιδαγωγεί σωστά, το περιθώριο (η κοινωνία περιθωριοποιεί ορισμένα άτομα, μ' αποτέλεσμα αυτά να δρουν εκδικητικά προς αυτή μ' εκδηλώσεις βίας), την πολιτική κατάσταση, το πνευματικό και βιοτικό επίπεδο. Βία- Εγκληματικότητα - «Η έλλειψη συλλογικού οράματος οδηγεί τους ανθρώπους και ιδιαίτερα τους νέους στην ιδιώτευση και στην απάθεια. Η τηλεόραση προβάλλει καθημερινά το ιδιωτικό όραμα. Απευθύνεται σε άτομα και όχι σε πολίτες. Όσο όμως κι αν το ιδιωτικό όραμα γοητεύει το σύγχρονο άτομο, αυτό δεν παύει να νιώθει τη μοναξιά και την κενότητα των προοπτικών αυτού του οράματος. Πρέπει ως κοινωνία να ξαναβρούμε εκείνα τα συλλογικά οράματα που θα κινητοποιήσουν όλες τις κοινωνικές δυνάμεις που θα αποκαταστήσουν την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Και αυτό γιατί τα συλλογικά οράματα λειτουργούν αφενός μεν ως αποχετευτικοί αγωγοί της ανθρώπινης ζωτικότητας και επιθετικότητας και αφετέρου ως ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.»

- «Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της σύγχρονης βίας βρίσκεται μάλλον στην ανατροπή της αποξένωσης και του μοντέλου ζωής που δίνει νόημα μόνο μέσα από την οικονομική επιτυχία και την καταναλωτική δυνατότητα. Η αποκατάσταση της διανθρώπινης επικοινωνίας και των στοιχειωδών κοινωνικών δεσμών και θεσμών θα σημάνει κι έναν αναπροσανατολισμό της συμπεριφοράς των νέων.»

Έτσι η βία μεταφέρεται απ' άκρη του πλανήτη, πρώτα σαν είδηση και ύστερα σα μίμηση. Πολύτροπες μέθοδοι και κατεργασμένες εμπειρίες γίνονται κτήμα της ανθρωπότητας. [...] Τηλεοπτικές σειρές, έργα κινηματογράφου που περνούν στην

~ 39 ~

τηλεόραση- όλη αυτή η μαύρη μαγεία της κινούμενης εικόνας τονίζει τη βία. Μέσα σ' ένα κύκλωμα μέσων πληροφόρησης που διαδίδουν την είδηση περί βίας, ταχύτατων μέσων συγκοινωνίας που μεταφέρουν τη βία, εκδόσεων και οπτικοακουστικών μέσων που υποστυλώνουν το πνεύμα της βίας, καταλήγουμε σε μια εξωφρενική διάχυση του φόβου.» Καταπολέμηση της διεθνούς εγκληματικότητας και της τρομοκρατίας Για να γίνει βιώσιμη μια πολιτική ασύλου και μετανάστευσης, η ΕΕ πρέπει να διαθέτει ένα αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης του μεταναστευτικού κύματος που να περιλαμβάνει ελέγχους στα εξωτερικά σύνορά της και αποτελεσματικά μέσα πρόληψης της λαθρομετανάστευσης. Απαιτείται συντονισμένη προσπάθεια για την καταπολέμηση των εγκληματικών οργανώσεων που διατηρούν δίκτυα εμπορίας ανθρώπων και εκμεταλλεύονται ευάλωτες ανθρώπινες υπάρξεις, ιδίως γυναίκες και παιδιά. Το οργανωμένο έγκλημα γίνεται όλο και πιο περίπλοκο και συχνά χρησιμοποιεί ευρωπαϊκά ή διεθνή δίκτυα για τις δραστηριότητές του. Η τρομοκρατία έδειξε καθαρά ότι μπορεί να χτυπήσει, με μεγάλη βαρβαρότητα, σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δημιουργήθηκε το σύστημα πληροφόρησης Σένγκεν (SIS) Πρόκειται για μια σύνθετη βάση δεδομένων που παρέχει στις αστυνομικές και δικαστικές αρχές τη δυνατότητα να ανταλλάσουν πληροφορίες για άτομα για τα οποία έχει εκδοθεί ένταλμα σύλληψης ή αίτηση έκδοσης και για κλεμμένα περιουσιακά στοιχεία όπως αυτοκίνητα ή έργα τέχνης. Μια από τις αποτελεσματικότερες μεθόδους σύλληψης εγκληματιών είναι η παρακολούθηση της διακίνησης βρώμικου χρήματος. Για το λόγο αυτό, και για να αποτραπεί η χρηματοδότηση εγκληματικών οργανώσεων, η ΕΕ έχει θεσπίσει νομοθεσία που απαγορεύει το ξέπλυμα παράνομου χρήματος. Το σημαντικότερο βήμα που έγινε τα τελευταία χρόνια στον τομέα της συνεργασίας μεταξύ των αστυνομικών αρχών ήταν η δημιουργία της Europol, ενός οργάνου της ΕΕ που εδρεύει στη Χάγη και αποτελείται από αστυνομικούς και τελωνειακούς υπαλλήλους. Ασχολείται με ένα μεγάλο φάσμα διεθνών εγκληματικών δραστηριοτήτων: διακίνηση ναρκωτικών, εμπόριο κλεμμένων αυτοκινήτων, εμπόριο ανθρώπων και δίκτυα παράνομης μετανάστευσης, σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών και παιδιών, πορνογραφία, πλαστογραφία, λαθρεμπόριο ραδιενεργών και πυρηνικών υλικών, τρομοκρατία, ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και Μετά την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου του Δικαίου Ανηλίκων, η οποία στηρίχτηκε μεταξύ άλλων στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του παιδιού καταργήθηκε η διάκριση ανάμεσα σε «παιδιά» και «εφήβους» που υπήρχε στο θεσμικό πλαίσιο απονομής δικαιοσύνης στους ανήλικους δράστες εγκληματικών πράξεων. Η κατάργηση αυτή κρίθηκε αναγκαία εφόσον η ωρίμανση είναι μια εξατομικευμένη διαδικασία και επομένως η εφηβεία δεν αρχίζει για όλους ανεξαιρέτως από μια συγκεκριμένη ηλικία.

~ 40 ~

Ως παραβατικές χαρακτηρίζονται όλες εκείνες οι συμπεριφορές που παραβαίνουν έναν κανόνα συμπεριφοράς που είναι βασικός για μια ορισμένη κοινωνική ομάδα και προκαλούν αντιδράσεις αποδοκιμασίας. Στην παραβατικότητα ανηλίκων συμπεριλαμβάνονται όλες οι μη κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές αποδοκιμασίας κοινωνικά ή και ποινικά, που κυμαίνονται από απλές αντικοινωνικές συμπεριφορές μέχρι και ποινικά επιλήψιμες συμπεριφορές. Σε αυτές μπορούν να συμπεριληφθούν η επιθετική συμπεριφορά, μια σειρά από ευκαιριακά-περιστασιακά εγκλήματα, όπως κλοπές, διαρρήξεις, φθορές ξένης ιδιοκτησίας, βανδαλισμοί, χρήση ουσιών και κατάχρηση αλκοόλ και παραβάσεις ΚΟΚ, αλλά και σοβαρότερα εγκλήματα, όπως επίθεση, σεξουαλική επίθεση, αδικήματα που εμπίπτουν στους ειδικούς νόμους περι ναρκωτικών και λιγότερα συχνά εγκλήματα κατά της ζωής και της ανθρωποκτονίας. Είναι ενδιαφέρον ότι η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες (και την Ελλάδα) παρουσιάζει νέες μορφές που δεν έχουν συναντηθεί στο παρελθόν. \ Αυξάνονται, η απειθαρχία, η επιθετική συμπεριφορά, η σχολική και εξωσχολική βία. Επίσης, αυξάνονται τα συμμοριακά φαινόμενα και η ανάπτυξη μιας «κουλτούρας του δρόμου» που αντιτίθεται στην «κουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμών». Στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους. Η εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ – που αγγίζει και ηλικίες παιδιών του Δημοτικού – εντείνει την κατάσταση. Οι μορφές αυτές παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα της «νεανικής ανεμελιάς». Εξέλιξη κατά την τελευταία δεκαετίαΧαρακτηριστικά Από τις αρχές τις δεκαετίας του 1990 στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρατηρείται η

~ 41 ~

συνεχής αύξηση της λεγόμενης μικρομεσαίας εγκληματικότητας. Είναι ενδιαφέρον ότι η εγκληματικότητα των ανηλίκων έχει τα πρωτεία σ” αυτή την εξέλιξη σε όλες τις χώρες της Ε. Ε. Πιο συγκεκριμένα, σε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Μεγάλη Βρετανία η εγκληματικότητα των ανηλίκων ξεπερνά το 20% της συνολικής εγκληματικότητας.

Ελλάδα Σταδιακή αύξηση παρουσιάζει και στην Ελλάδα η παραβατικότητα ανηλίκων, ενώ ολοένα και περισσότεροι νέοι που διαπράττουν σοβαρά εγκλήματα, οδηγούνται στα σωφρονιστικά ιδρύματα, για χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών, απόπειρες ανθρωποκτονιών, κλοπές. Ποσοστό 45% των ανηλίκων, που οδηγούνται στις αίθουσες των δικαστηρίων, αντιμετωπίζουν ποινές φυλάκισης από πέντε έως 15 χρόνια. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι σε διάστημα ενός μηνός (Οκτώβριος του 2009) διαπράχθηκαν 11 βιασμοί από παιδιά 15 και 16 χρόνων, ενώ τον Ιούνιο του περασμένου χρόνου δύο 15χρονες μαθήτριες σκότωσαν, για 10 ευρώ, 80χρονο στην Κερκίνη Σερρών.

~ 42 ~

Κάθε χρόνο εγκλείονται σε σωφρονιστικά καταστήματα της Ελλάδας κατά μέσον όρο 100 ενήλικοι κάτω των 18 ετών. Το ποσοστό των έγκλειστων νέων ανέρχεται σήμερα στο 4,4% του συνόλου των κρατουμένων. Στη Γαλλία το αντίστοιχο ποσ0,7%, ενώ η Ισπανία είναι η μόνη χώρα που δεν φυλακίζει ανηλίκους οστό είναι 1,1%, στην Ιταλία

Στην Ελλάδα τα όρια ηλικίας για την απόδοση ποινικών ευθυνών σε ανήλικους παραμένουν από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη (τα 13 χρόνια, έναντι 14 και 15 που ισχύει στις περισσότερες χώρες). Σε επίπεδο Ε.Ε. έχει ήδη ανοίξει κύκλος διαβουλεύσεων με στόχο την αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Με το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 21ης Ιουνίου 2007 σχετικά με την παραβατικότητα ανηλίκων (2007/2011(INI)), ανοίγει η συζήτηση για το φαινόμενο της νεανικής παραβατικότητας αλλά κυρίως τίθεται ένα σαφές πλαίσιο προτάσεων , οι οποίες εμπλέκουν το σύνολο των εμπλεκομένων φορέων στις χώρες μέλη. Κατεύθυνση του ψηφίσματος είναι η αντιμετώπιση αλλά κυρίως η πρόληψη και ο ειδικός χειρισμός που πρέπει να τυγχάνουν τα φαινόμενα της νεανικής παραβατικότητας, δημιουργώντας έναν σαφή οδηγό για το μέλλον. Ένα σημαντικό ρόλο για την ανάπτυξη και διάδοση προβληματικών καταστάσεων που εμπλέκουν νέους διαδραματίζει το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον και ειδικότερα η «βιομηχανία ελεύθερου χρόνου » που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες. Η κατάσταση αυτή, έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα «υπηρεσία».

~ 43 ~

Η προσωπικότητα και η συμπεριφορά κάθε ατόμου διαμορφώνεται στην παιδική ηλικία. Οι νέοι σήμερα έρχονται σε επαφή με φορείς που έχουν διαφοροποιηθεί από την παραδοσιακή τους μορφή. Ο θεσμός της οικογένειας διέπεται κρίση , το σχολείο έχει διαφοροποιηθεί σε μεγάλο βαθμό και οι δάσκαλοι αδυνατούν να αντιμετωπίσουν.

~ 44 ~

ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ 

Συγκλονισμένη είναι η κοινή γνώμη της Ιταλίας από την αυτοκτονία 14χρονης μαθήτριας στη Νοβάρα της Ιταλίας, η οποία έπεσε θύμα σχολικού εκφοβισμού, όπως καταγγέλλουν οι φίλοι της στο Twitter. Η Εισαγγελία της Ιταλίας διενεργεί έρευνα για να διαπιστωθούν τα αίτια που οδήγησαν στο απονενοημένο την νεαρή κοπέλα, ενώ το Twitter έχει δεχτεί καταιγισμό σχολίων από χρήστες που διερωτώνται πόσα ακόμη θα είναι τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού. « Δολοφονήθηκε από σχολικό εκφοβισμό» είναι η καταγγελία που διατυπώνουν οι φίλοι της Καρολίνα. Η άτυχη κοπέλα έβαλε τέλος στη ζωή της, πηδώντας από το μπαλκόνι του τρίτου ορόφου στην κατοικία όπου διέμενε με τον πατέρα της.



Ο Γιάννης, μαθητής Β’ Γυμνασίου μίλησε για τον Δημήτρη, θύμα σχολικής βίας, που πλέον αρνείται να κάνει παρέα με τα άλλα παιδιά. Ήταν ένα παιδί, ο Μήτσος, που είχε τα αφτιά του μεγάλα. Και ήταν κάποια παιδιά νομίζω Β’ Γυμνασίου και συνέχεια τον κορόιδευαν για τα αφτιά και σε κάποια φάση, μια μέρα τον κορόιδεψαν πολύ έντονα, και πήγε σε ένα δάσκαλο και το είπε. Αυτός έκανε παρατήρηση στα παιδιά, αλλά δεν άκουσαν και συνέχισαν να

τον

κοροϊδεύουν.

Τώρα

έχει

ψυχολογικά προβλήματα νομίζω. Είναι ακόμα στο σχολείο, αλλά δεν κάνει με κανέναν παρέα. Δεν θέλει. Πηγαίνει β’ Γυμνασίου, αλλά δε θέλει να κάνει παρέα με κανένα. Αν και τον έχουμε πλησιάσει, δεν θέλει. Φαίνεται από μακριά. Ακόμα έχει πρόβλημα. Στο διάλειμμα μένει μόνος του, εντελώς. Δεν ξέρω αν το είπε στη μάνα του ή στον πατέρα του, αλλά και να το είπε δεν είδα να έρθει ποτέ κανείς στο σχολείο και να πει σε κάποιον δάσκαλο κάτι ή στα παιδιά που τον πείραζαν. Ακόμη έτσι είναι. Είναι καλό παιδί και καλός μαθητής, αλλά δεν κάνει παρέα με κανέναν. 

Ο Γιώργος, μαθητής Γ’ Γυμνασίου περιγράφει πως ο ίδιος έπεσε θύμα σχολικής βίας, αλλά και πώς αργότερα έγινε ο ίδιος θύτης. Στα 6 του χρόνια από ατύχημα, έχασε το μάτι του, κάτι που τον έκανε "εύκολο στόχο" στο σχολείο. Έχεις πέσει ποτέ θύμα λεκτικής ή σωματικής βίας στο σχολείο;Πάρα πολλές φορές. Με κορόιδευαν για το μάτι μου παιδιά από άλλα τμήματα.

Πες μου ένα περιστατικό που θυμάσαι έντονα Στο δημοτικό με κορόιδευαν την πρώτη χρονιά όταν είχα πάει στο σχολείο, επειδή ήξεραν.

~ 45 ~

δεν με

Στην Πέμπτη δημοτικού, ήταν ένα παιδί από το άλλο τμήμα που με έλεγε τυφλοπόντικα όλη την ώρα και με στενοχωρούσε πολύ, που με φώναζε έτσι κάθε μέρα και μπροστά στα κορίτσια και τους φίλους μου. Εσύ πώς αντέδρασες; Τον έβρισα και καταλήξαμε να παίξουμε ξύλο. Μετά αυτός σταμάτησε, αφού μας πήγανε στο γραφείο. Τον μάλωσαν γιατί δεν ήμουν μόνο εγώ. Κορόιδευε και άλλα παιδιά. Ένα παιδί από την 6η δημοτικού το έλεγε χοντρό όλη την ώρα. Το είπες στους γονείς σου αυτό που συνέβαινε τότε; Όχι. Δεν είχα πει τίποτα ούτε στη μάνα μου, ούτε στον πατέρα μου. Δεν ήθελα να το μάθουν. Δεν ήθελα να γίνει ιστορία αυτό το πράγμα. Καμιά φορά δεν είναι καλό να καθαρίζεις μόνος σου και να φτάνεις στο ξύλο, αλλά εντάξει.

Οι δάσκαλοί σου τι είχαν κάνει; Ούτε σε αυτούς είχα πει τίποτα και όταν καταλήξαμε στο γραφείο μου έβαλαν τις φωνές γιατί δεν το είπα και φτάσαμε στο ξύλο. Τελικά το έδιωξαν το παιδί γιατί είχε πλακωθεί και με άλλα παιδιά εκείνη τη χρονιά. Παρέες, φίλους είχες κανονικά, δεν είχες ποτέ πρόβλημα; Όχι. Κανένα πρόβλημα. Εσύ έχεις κάνει κάτι αντίστοιχο με αυτό που σου έκανε εκείνο το παιδί; Έχεις πειράξει κάποιον; Πέρσι στη Β’ Γυμνασίου, ένα παιδί από την άλλη τάξη, ήταν χοντρούλης και κοντούλης και με τους φίλους μου τον κοροϊδεύαμε. Τον λέγαμε χοντρό. Αυτός πώς αντιδρούσε; Αυτός στενοχωριότανε και το είπε στο γυμνασιάρχη Ο γυμνασιάρχης τι έκανε; Ο διευθυντής την πρώτη φορά, μας φώναξε στο γραφείο και μας είπε να μη του το ξανακάνουμε, αλλά εμείς συνεχίσαμε και τις επόμενες φορές που τον πειράξαμε δεν ξαναπήγε στον διευθυντή.

~ 46 ~

Αφού εσένα σε είχαν πειράξει και ξέρεις πώς είναι, γιατί μετά έκανες το ίδιο σε άλλα παιδιά; Δεν είναι πολύ δύσκολο. Δεν το σκέφτεσαι εκείνη την ώρα που το κάνεις. Μπορεί μετά να το σκεφτείς, αλλά την ώρα που το κάνεις όχι. Είναι σαν το ξύλο. Δεν το σκέφτεσαι, αντιδράς με τα νεύρα σου. Το παιδί που πειράζετε κάνει παρέες στο σχολείο ή είναι μοναχικός; Κάνει παρέες. Είχε μείνει πέρσι και κάνει παρέα με παιδιά εξίσου σαν και αυτόν Δηλαδή; Τι εννοείς εξίσου; Είναι και αυτά χοντρά και τους κοροϊδεύουν τα άλλα παιδιά από την τάξη τους και κάνουν παρέα όλοι μαζί. Μου λες ότι υπάρχουν παιδιά που κάνουν παρέα μεταξύ τους και όχι με εσάς, λόγω του βάρους τους; Ναι. Και οι ξένοι είναι απομονωμένοι. Έχουμε στο σχολείο μερικά παιδιά που είναι από την Αλβανία και τη Ρουμανία και επειδή κανένας δεν τα κάνει παρέα γιατί είναι ξένα. Δεν τα κάνουν παρέα επειδή δεν μιλάνε καλά τη γλώσσα; Όχι μια χαρά μιλάνε, αλλά επειδή είναι ξένα δεν τα κάνει κανείς παρέα και κάνουν μόνο μεταξύ τους. Γνωρίζεις ότι υπάρχουν τηλεφωνικές γραμμές που μπορείς αν δεχθείς βία στο σχολείο να ζητήσεις βοήθεια; Στην τηλεόραση το έχω δει. Πιστεύω όμως ότι τα πιο πολλά παιδιά δεν παίρνουν τηλέφωνο γιατί φοβούνται. Αυτά τα παιδιά που τα κοροϊδεύουν και είναι μόνα τους, το έχουν πει στους δικούς τους; Έχει έρθει κάποιος γονιός στο σχολείο; Ποτέ, ποτέ. Ούτε στους καθηγητές το έχουν πει. Δεν έχει γίνει ποτέ ζήτημα. Πολλά παιδιά φοβούνται να μιλήσουν. Αν πει κάποιο παιδί κάτι και αυτός που τον πείραξε τον διώξουν από το σχολείο, μετά μπορεί να τον βαρέσει. Τα περισσότερα παιδιά φοβούνται, δεν ντρέπονται.

~ 47 ~



Η Νικολέτα, μαθήτρια της Α’ Λυκείου, μιλά για ένα παρατραβηγμένο αστείο και την Κρίστι, που επινόησε φανταστικούς φίλους. Ήμασταν μια παρέα παιδιών και κοροϊδεύαμε για πλάκα ένα κορίτσι. Απλώς αν τα πούμε σε κάποιον μεγάλο δεν θα φαίνεται για πλάκα. Ήταν μια στην τάξη που δεν πλενόταν, είχε να κάνει κάτι βδομάδες μπάνιο, ήταν και λίγο εύσωμη και πώς είναι αυτό που κάνουνε όταν χάνεται ένα παιδάκι. Το Amber Alert. Είχαμε βγάλει ένα φυλλάδιο και εμείς που έλεγε «Αναζητείται η Κρίστι» και είχαμε γράψει ότι είναι 1,60, κιλά 100+ και πως έχει να κάνει μια βδομάδα μπάνιο. Αυτή δεν ξέρω αν έκλαψε ή όχι, γιατί το είχαμε κολλήσει κιόλας στους δρόμους. Ήταν πολύ γερή πλάκα και θυμάμαι πως την ημέρα που πηγαίναμε περίπατο, είχε έρθει και η μάνα της για να διαμαρτυρηθεί. Υπήρξε κάποια αντίδραση από τους καθηγητές, σας τιμώρησαν; Επειδή είχε γίνει το περιστατικό έξω από το σχολείο, ο γυμνασιάρχης είπε ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Εσείς συνεχίσατε να την κοροϊδεύετε για πολύ καιρό; Πάντα θα υπάρχει μια κοροϊδία, γιατί τώρα μάθαμε και κάτι άλλο, πως είναι λεσβία οπότε όταν μάθεις κάτι τέτοιο για κάποιο παιδί σε αυτή την ηλικία, θα το κοροϊδέψεις. Έχει πολλά προβλήματα και ξέρω ότι μένει με τη γιαγιά και τον παππού της. Εσείς πού το ξέρετε και γιατί σας πειράζει αυτό; Δεν έχουμε αποδείξεις, αλλά είναι κουτσομπολιό, πηγαίνει από στόμα σε στόμα. Η κοπέλα συνεχίζει να είναι στο σχολείο σας; Έχει παρέες; Ναι παραμένει στο σχολείο. Έχει παρέες, απλώς και αυτές οι παρέες θέλουν να την αποφύγουν. Πάντα βρίσκεται μια συγκεκριμένη παρέα να πηγαίνει. Πηγαίνει η ίδια ή τη δέχονται οι άλλοι; Εσύ για παράδειγμα έχεις κάποια κολλητή ή κάποιους φίλους. Εκείνη έχει κάτι αντίστοιχο; Πάει και κολλάει στις παρέες η ίδια, την αποφεύγουν και φτιάχνει και φανταστικά πρόσωπα ως φίλους της.

~ 48 ~



Η Αmy έχει υποστεί έναν ατέλειωτο χείμαρρο λεκτικής και φυσικής βίας στα χέρια των συμμαθητών της, που προσπάθησε να θέσει τέρμα στη ζωή της. Η δοκιμασία της Amy ξεκίνησε όταν πήγε στο γυμνάσιο και μερικοί από τους συμμαθητές της άρχισαν να τη χλευάζουν και να την κοροϊδεύουν για την εμφάνισή της. Όταν ο αριθμός των συμμαθητών

της

μεγάλωνε,

η

κατάσταση

άρχισε

να

επιδεινώνεται. Δεν υπήρχε τίποτε παράξενο με την εμφάνισή της, γεγονός που αποδεικνύει τον αυθαίρετο χαρακτήρα του εκφοβισμού. Η Amy αναφέρει: «Οι λέξεις πληγώνουν. Για να είμαι ειλικρινής, ήξερα ότι δεν ήμουν τόσο όμορφη όπως άλλα κορίτσια, όμως εκείνο που με στεναχωρούσε πραγματικά ήταν ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τα

πράγματα που με

έκαναν εκείνο που είμαι, εναντίον μου». Όταν η παρενόχληση άρχισε να μετατρέπεται σε φυσική βία, η Amy άρχισε να επινοεί τρόπους για ν' αποφύγει τους βασανιστές εγκαταλείψει

το

σχολείο

γιατί

έπρεπε

της.

Ένιωθε

ότι

να

περάσει

τα

δεν GCSE

μπορούσε της.

να

Αντίθετα,

πληροφορήθηκε το ωράριο των θυτών της ώστε να μην τους συναντά στους διαδρόμους και το έσκαγε από τα μαθήματα για να μην τους συναντήσει στην τάξη. Οι συνεχείς απουσίες από το σχολείο άρχισαν να έχουν επιπτώσεις πάνω της. Η Amy, μια μαθήτρια που κάποτε ήταν αποφασισμένη να πάει στο Πανεπιστήμιο, άρχισε να παίρνει χαμηλότερους βαθμούς και οι ευκαιρίες που της υποσχόταν η ζωή άρχισαν να γίνονται απόμακρες. Τελικά, η καταπονεμένη Amy το εκμυστηρεύθηκε στη μητέρα της που έθεσε το

θέμα

ενώπιον

του

σχολείου.

Ο

υποδιευθυντής

απέρριψε

το

πρόβλημα,

χαρακτηρίζοντάς το ως ένα «κοριτσίστικο μικροκαβγαδάκι», ενώ αυτοί που την παρενοχλούσαν θύμωσαν, γιατί η Amy μίλησε εναντίον τους και κλιμάκωσαν την εκστρατεία μίσους, μέχρι τέτοιου σημείου, που η Amy ένιωσε ότι δεν είχε πια δυνάμεις να την αντιμετωπίσει. Η κοπέλα συνεχίζει: «Ένιωσα απαίσια όταν διαπίστωσα ότι με παρενοχλούσαν και εγώ δεν μπορούσα να κάνω τίποτε. Έχασα κάθε σεβασμό για τον εαυτό μου, μισούσα τους θύτες μου, αλλά μισούσα ακόμη περισσότερο τον ίδιο τον εαυτό μου. Η αυτοπεποίθησή μου έφθασε στο μηδέν και δεν ήθελα να υπάρχω πια». Το πρόβλημα προσέλαβε καταστροφικές διαστάσεις, όταν η Amy έφτιαξε μια περίτεχνη θηλιά από μια κουρτίνα στην κρεβατοκάμαρά της. Είναι ο εφιάλτης κάθε γονιού να μπει κάπου και ν' ανακαλύψει ότι το παιδί του αυτοκτόνησε και αυτό ήταν η μόνη σκέψη που απέτρεψε την Αmy από την πραγματοποίηση αυτού που είχε στο μυαλό της. Μια απόπειρα αυτοκτονίας έκαμε την Amy να συνειδητοποιήσει ότι η παρενόχληση δεν επηρέαζε μόνο την τωρινή της ευτυχία αλλά και το μέλλον της. Θεωρούσε την αυτοκτονία ως τη μόνη διέξοδο από τον εφιάλτη τής παρενόχλησης, όμως δεν μπορούσε να την εφαρμόσει, σκεφτόμενη τον πόνο που θα προκαλούσε στην οικογένειά της. Αντίθετα, αντιμετώπισε τους θύτες της, γνωρίζοντας ότι όλα αυτά θα τέλειωναν σε δυο εβδομάδες

~ 49 ~

με το κλείσιμο τους σχολείου. Έχουν ήδη περάσει τρία χρόνια, όμως η Amy δεν έχει ακόμη ξεπεράσει τη δοκιμασία της. Τώρα πια είναι στο πανεπιστήμιο, μακριά από τους θύτες της, ευτυχισμένη γιατί είναι αποδεκτή γι’ αυτό που είναι και αρχίζει να αποκτά ξανά την αυτοπεποίθησή που είχε όταν ήταν 13 χρονών.  Η Amanda για χρόνια υπέφερε την ακραία βία από αυτούς που την παρενοχλούσαν στο σχολείο, οι περισσότεροι από τους οποίους απλώς ζήλευαν την εμφάνισή της. Την ξυλοκοπούσαν, την έφτυναν, της έριχναν πέτρες και αυτό σε καθημερινή βάση. Φοβόταν να πάει στο σχολείο κάθε μέρα. Κάθε μέρα ακόμη περισσότερα παιδιά θα ούρλιαζαν ύβρεις εναντίον της, θα της επιτίθεντο με φυσική βία. Κάποτε σαν να έμπαινε σε μια άδεια τάξη. Ούτε ένας από τους συμμαθητές της δεν της μιλούσε, κανείς δεν την υπερασπιζόταν. Με τον καιρό έγινε ακόμη πιο ευάλωτη, αποσύρθηκε από την οικογενειακή ζωή και τη ζωή στο σχολείο. Τέλος έβαλε τέρμα στη ζωή της. Το σώμα της βρέθηκε στην άκρη μιας γέφυρας μαζί με ένα κινητό τηλέφωνο και ένα αρκουδάκι που είχε από τότε που ήταν η ίδια βρέφος.  Στην

Καλαμάτα

πατέρας

αναφέρει

:

«Καθημερινά η κόρη μου έρχεται σπίτι και μας μιλάει

για

συμμορίες,

λεκτικές

επιθέσεις,

βιαιοπραγίες μεταξύ συμμαθητών της. Ακόμη και η ίδια, η οποία είναι πολλή καλή μαθήτρια, χωρίς να δημιουργεί προβλήματα, έζησε το σχολικό εκφοβισμό. Μια ημέρα και ενώ η ίδια καθόταν στο διάλλειμα με τις φίλες της, μια ομάδα μεγαλύτερων αγοριών της ζήτησε με έντονο ύφος χρήματα. Η ίδια παραδέχτηκε πως δεν είχε μαζί της και έφυγε. Αυτή η κατάσταση συνεχίστηκε για περίπου μια εβδομάδα. Μετά, σταμάτησαν ξαφνικά, όπως ξαφνικά είχαν ξεκινήσει.  Ένας δεύτερος πατέρας, πάλι στην Καλαμάτα, σημείωσε πως ο γιός του, την πρώτη ημέρα που πήγε στο σχολείο δέχτηκε επίθεση από συμμαθητή του, ο οποίος αποπειράθηκε

να

του

κατεβάσει

το

παντελόνι!

Παρόλα

αυτά,

αν

και

διαμαρτυρήθηκαν στη διευθύντρια και σε σύμβουλο για θέματα παιδείας, λύση δε βρέθηκε.

~ 50 ~

 Γερμανία: Μαθητής άρχισε να πυροβολεί μέσα στο σχολείο

Έναν ένοπλο 14 ετών προσπαθεί να συλλάβει η γερμανική αστυνομία, ο οποίος κατέφυγε σε ένα αθλητικό κέντρο αφού προηγουμένως πυροβόλησε τουλάχιστον μία φορά, μέσα στο σχολείο του, χωρίς να τραυματιστεί κανείς. Οι αστυνομικοί έχουν σχηματίσει κλοιό γύρω από το γυμναστήριο της πόλης Μέμινγκεν στη νότια Γερμανία και προσπαθούν να πείσουν τον νεαρό, ο οποίος συνέχισε να πυροβολεί στον αέρα, να παραδοθεί. Σύμφωνα με τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης ο 14χρονος άρχισε να πυροβολεί μετά από ένα καυγά με κάποιο συμμαθητή του ή με τη φίλη του. Η δημόσια τηλεόραση ZDF ανέφερε ότι υπάρχουν φόβοι ότι το παιδί θέλει να δώσει τέλος στη ζωή του. Ο συναγερμός στις αστυνομικές αρχές της πόλης σήμανε όταν έγινε γνωστό ότι συμμαθητές του 14χρονου τον είδαν να κρατάει δύο όπλα που, σύμφωνα με το ενημερωτικό κανάλι n-tv ανήκαν στον πατέρα του. Οι μάρτυρες δήλωσαν ότι πυροβόλησε μία φορά στην είσοδο του σχολείου και κατόπιν το έβαλε στα πόδια. Οι 280 μαθητές πήραν αμέσως εντολή να παραμείνουν μέσα στις τάξεις και οι καθηγητές κλείδωσαν όλες τις πόρτες. Αστυνομικοί ερεύνησαν όλους τους χώρους και αφού διαπίστωσαν ότι ο ένοπλος μαθητής είχε φύγει, επέτρεψαν και στους υπόλοιπους να πάνε στα σπίτια τουςΠέντε συμμαθητές του πυροβόλησε ένας μαθητής λυκείου στο Οχάιο, ο οποίος άνοιξε πυρ μέσα στην καφετέρια του σχολείου του στο Τσάρντον του Οχάιο σκοτώνοντας ένα συμμαθητή του και τραυματίζοντας άλλους τέσσερις, προτού παραδοθεί στην αστυνομία αφού τον κυνήγησε ένας από τους καθηγητές.Το επεισόδιο αυτό είναι το χειρότερο που σημειώνεται σε σχολείο των ΗΠΑ τους τελευταίους έντεκα μήνες, σύμφωνα το Κέντρο Μπρέιντι για την Πρόληψη της Ένοπλης Βίας. Ένα τραγικό όσο και απίστευτο περιστατικό σημειώθηκε σήμερα το πρωί σε δημοτικό σχολείο στην περιοχή κοντά στο Σιάτλ των ΗΠΑ, όταν ένας εννιάχρονος μαθητής τράβηξε πιστόλι μέσα στην τάξη και πυροβόλησε μία

~ 51 ~

συμμαθήτριά του.Σύμφωνα με το SkyNews η αστυνομία συνέλαβε αμέσως τον παιδί, ενώ το άτυχο κοριτσάκι , μόλις οκτώ ετών μεταφέρθηκε άμεσα με ελικόπτερο στο νοσοκομείο.Εκπρόσωπος του σχολείου δήλωσε ότι δεν γνωρίζει πως βρέθηκε το όπλο στα χέρια του μικρού μαθητή, αλλά ούτε και ο λόγος που οδήγησαν το παιδί στο να πυροβολήσει τη συμμαθήτρια του.

 9χρονος στην Κάλυμνο πυροβόλησε με αεροβόλο στο πόδι συμμαθητή του.

Στο 2ο Δημοτικό Σχολείο Χώρας Καλύμνου (Παναγιάς), 9χρονος χτύπησε με αεροβόλο συμμαθητή του, στο διάλειμμα και μετά από καβγαδάκι μεταξύ τους. Ευτυχώς ο τραυματισμός ήταν ελαφρύς. Το επεισόδιο

Λίγο πριν τις 12 το μεσημέρι της 20.9.10, κατά τη διάρκεια του διαλείμματος, καβγάδισαν οι δύο συμμαθητές της Γ´ Τάξης και κάποια στιγμή ο ένας απ’ αυτούς πήδηξε τα κάγκελα του σχολείου (οι εξώπορτες είναι πάντα με λουκέτο), πήγε σπίτι του, πήρε το αεροβόλο (του πατέρα του;) πήρε και βλήματα αεροβόλου, για να επιστρέψει και να στήσει καραούλι έξω από το σχολείο, σε αυλή γειτονικού σπιτιού. Από εκεί κάποια στιγμή έφερε στο στόχαστρό του το συμμαθητή με τον οποίο είχε τις «διαφορές» και πάτησε την σκανδάλη. Ευτυχώς το βλήμα χτύπησε το παιδί ξυστά το πόδι και το τραύμα είναι ελαφρύ.

Μετά το επεισόδιο, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες μας, η Αστυνομία επισκέφθηκε το σχολείο, έκανε τη σχετική έρευνα, αλλά είναι άγνωστο και αμφίβολο τι μπορεί ή τι έχει σκοπό να κάνει. Από μεριάς προϊσταμένων της Α/θμιας εκπαίδευσης, όπως και πάλι μας πληροφόρησαν έγκυρα, το σχολείο το επισκέφθηκαν την επόμενη μέρα.

Μια άλλη εξίσου τραγική πτυχή των διαστάσεων που έχει πάρει στο Μεξικό ο πόλεμος με τα καρτέλ των ναρκωτικών έρχεται στην επιφάνεια με αφορμή το περιστατικό που συνέβη σε σχολείο της πόλης Ερμοσίγιο. Ένας 9χρονος μαθητής κουβαλούσε στην τσάντα του όπλο γεμάτο σφαίρες. Οι συμμαθητές του ενημέρωσαν τους δασκάλους, οι οποίοι με τη σειρά τους ειδοποίησαν την Αστυνομία.

Αργότερα, όταν οι αστυνομικοί πήγαν στο σπίτι του παιδιού ανακάλυψαν ένα ολόκληρο οπλοστάσιο: δεκάδες όπλα και χιλιάδες σφαίρες, ακόμα και από

~ 52 ~

αυτές που διαπερνούν τα αλεξίσφαιρα γιλέκα των ειδικών δυνάμεων της Αστυνομίας.Η μητέρα του παιδιού συνελήφθη, ενώ ο πατέρας του καταζητείται.Κάποτε τα περιστατικά βίας και παραβατικότητας των ανηλίκων αποτελούσαν κάτι τελείως άγνωστο για την ελληνική πραγματικότητα. Οι ανησυχίες των γονέων περιορίζονταν μόνο στην επίδοση των παιδιών τους στα μαθήματα και ο χώρος του σχολείου ήταν για αυτά εξίσου ασφαλής με το σπίτι τους.  Σπουδαστής άνοιξε πυρ σε σχολή του ΟΑΕΔ και αυτοκτόνησε

Συγκλονιστήκαμε όλοι μας στο άκουσμα τις απίστευτης αγριότητας που επέδειξε ο νεαρός σπουδαστής στη σχολή του ΟΑΕΔ στο Ρέντη, που γεμάτος οργή επεχείρησε να δολοφονήσει τους συμμαθητές του και μετά με ασύλληπτη αποφασιστικότητα αφαίρεσε με όπλο τη ζωή του σαν να μην την άντεχε άλλο. Από πού άντλησε όλο αυτό το μίσος, τι τον ώθησε να το κάνει και γιατί αντιμετώπισε τη ζωή του με τόση απαισιοδοξία; Τα τελευταία χρόνια όμως παρουσιάζονται όλο και πιο συχνά περιστατικά βίας και παραβατικότητας σε Γυμνάσια, Λύκεια αλλά πλέον και σε Δημοτικά σχολεία, γεγονός που συγκλονίζει και πανικοβάλλει πολλές οικογένειες κυρίως των μεγάλων πόλεων. Η χώρα μας πλέον ζει έντονα την εποχή της παγκοσμιοποίησης και το μονοπολιτισμικό εκπαιδευτικό σύστημα που άλλοτε υπήρχε, αντικαταστάθηκε πλέον από ένα πολυπολιτισμικό και έντονα ποικιλόμορφο σύστημα στο οποίο η χώρα μας φαίνεται να μην έχει καταφέρει να προσαρμοστεί ακόμη. Οι οικονομικές ανισότητες, οι καινούριες μορφές ψυχαγωγίας των παιδιών, ο έκδηλος ρατσισμός, η έλλειψη του απαραίτητου χρόνου των γονέων και τα λάθος πρότυπα είναι κάποιες από τις αιτίες που ευνοούν παραβατικές συμπεριφορές των παιδιών και δημιουργούν αυτό το πολυδιάστατο πρόβλημα που μέχρι πρότινος ήταν παντελώς άγνωστο στην Ελλάδα. Μαθητές και εκπαιδευτικοί μπαίνουν άλλοτε στη θέση του θύματος και άλλοτε στη θέση του θύτη, διότι πολλές φορές η άσκηση βίας ξυπνάει την αντίδραση και την εκδικητική συμπεριφορά προκειμένου το θύμα να προφυλαχτεί και να

~ 53 ~

σταματήσει το βασανιστήριο που υπόκειται, με αποτέλεσμα η βία να προκαλεί τη βία και αυτός ο φαύλος κύκλος να εντείνει το πρόβλημα εις βάρος κυρίως των παιδιών. Και όταν μιλάμε για βία δεν εννοούμε μόνο τη σωματική, αλλά και τη ψυχολογική και λεκτική βία, μορφές που κάποιες φορές είναι πιο επιβλαβείς για το παιδί από τη σωματική, εφόσον επηρεάζουν έντονα την ψυχοσύνθεσή του και τα σημάδια τους αργούν να επουλωθούν βασανίζοντας και προκαλώντας έναν μόνιμο φόβο στο θύμα. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές γονείς και εκπαιδευτικοί γίνονται έρμαια αυτών των καταστάσεων, μη γνωρίζοντας πώς να καταπολεμήσουν ένα περιστατικό χωρίς να προκαλέσουν περαιτέρω προβλήματα, όπως το στιγματισμό κάποιου παιδιού και την άδικη επίρρηψη ευθυνών, γεγονός που πιθανόν να προκαλέσει μεγαλύτερα ξεσπάσματα θυμού και προβλήματα μεταξύ παιδιών και οικογενειών. Η θέση του εκπαιδευτικού είναι πολύ λεπτή σε τέτοιες καταστάσεις και οφείλει να κινηθεί με διακριτικότητα και απόλυτη συνεργασία με τις εμπλεκόμενες στο περιστατικό οικογένειες. Όμως σε πολλά σχολεία της χώρας, κυρίως όπου υπάρχει και ποικιλομορφία στο σύνολο των παιδιών, το φαινόμενο βρίσκεται σε μεγάλη έξαρση και οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν καθημερινά την αδιαφορία αλλά συχνά και την επίθεση των οικογενειών των παραβατικών παιδιών, με αποτέλεσμα να μην καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με επιτυχία. Γρονθοκοπήματα, απειλές με αιχμηρά αντικείμενα, ξεκαθάρισμα λογαριασμών με ραντεβού σε κάποια γειτονιά και γελοιοποίηση συνεσταλμένων παιδιών, είναι κάποια μόνο από τα περιστατικά που συμβαίνουν καθημερινά στον ελληνικό σχολικό χώρο και προκαλούν το φόβο παιδιών και γονέων.

~ 54 ~

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ Τα τελευταία χρόνια το πρόβλημα άρχισε να γίνεται κατανοητό, καθώς γονείς και δάσκαλοι συνειδητοποίησαν πως ο σχολικός μικρόκοσμος δεν είναι τόσο αθώος, όσο πίστευαν. Άνθρωποι και φορείς αποφάσισαν να το καταπολεμήσουν και να δράσουν. Καμπάνιες, εκστρατείες και μεμονωμένες προσπάθειες ξεπήδησαν για να επιβεβαιώσουν πως ήταν επιτακτική η ανάγκη να καταλάβουν τα παιδιά-θύματα πως δεν είναι μόνα τους στο δύσκολο δρόμο της βίας. ΕΛΛΑΔΑ *Beat Bullying Με σύνθημα ''Όλοι σε θέση ενάντια στο σχολικό εκφοβισμό'' η εκστρατεία ''Beat Bullying'', την οποία υλοποίησε το Hope for Children σε συνεργασία με την

εκπαιδευτική

ψυχολόγο

Δρ.

Μόνικα

Σιακού,

είχε

σκοπό

να

ευαισθητοποιήσει το κοινό και την εκπαιδευτική κοινότητα, όπως επίσης και να αναπτύξει τα εργαλεία εντοπισμού, πρόληψης και χειρισμού των φαινομένων εκφοβισμού. Το πρωτοποριακό της εκστρατείας αυτής εναπόκειται στο γεγονός ότι η ψυχοεκπαίδευση -ενημέρωση των παιδιών εντός του σχολικού χώρου γίνεται από συνομήλικους τους. Τα παιδιά τα οποία θα επιλέγονται και θα εκπαιδεύονται από ειδικούς επαγγελματίες για να λειτουργούν ως πρεσβευτές εναντίον του σχολικού εκφοβισμού στα σχολεία, θα επιλέγονται βάσει τριών χαρακτηριστικών: α) αναγνωρισιμότητα, β) ικανότητα και γ) δημοτικότητα από συνομήλικους τους. *Ευρωπαϊκή Καμπάνια Anti Bullying Campaign Η καμπάνια αποτελεί την κορύφωση ευρωπαϊκού προγράμματος στο οποίο συμμετέχουν συνολικά έξι κράτη: Ελλάδα , Ιταλία, Βουλγαρία, Λετονία, Εσθονία, Λιθουανία με συντονιστή εταίρο το ''Χαμόγελο του Παιδιού''. Οι δράσεις που περιελάμβανε είναι η διεξαγωγή μίας ευρωπαϊκής έρευνας με τη συμμετοχή 18.000 μαθητών 2βάθμιας εκπαίδευσης (5.000 παιδιά από 167 σχολεία σε όλη την Ελλάδα), η δημιουργία του ειδικού site antibullying.eu

~ 55 ~

που θα εκφράζει την επίσημη ευρωπαϊκή προσέγγιση απέναντι στο πρόβλημα και θα λειτουργεί σαν σημείο άμεσης συμβουλευτικής υποστήριξης για τα παιδιά που με κάθε τρόπο έρχονται σε επαφή με το σχολικό εκφοβισμό.

*Δίκτυο κατά της βίας στο σχολείο Το ''ΔΙΚΤΥΟ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ'' είναι ένα Δίκτυο συνεργασίας

που

δημιουργήθηκε

με

πρωτοβουλία

της

Εταιρείας

Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.). Το συγκεκριμένο δίκτυο στοχεύει στην αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση της εκδήλωσης βίας μεταξύ μαθητών στο σχολείο ή σε άλλους χώρους, που συνδέονται με τη σχολική ζωή και καθημερινότητα. Στοχεύει: στη δημιουργία ενός πλαισίου επιστημονικού και κοινωνικού διαλόγου, σχετικά με την κατανόηση του φαινομένου και τις τεχνικές παρέμβασης, αλλά και στην προώθηση της επιστημονικής έρευνας στον τομέα αναγνώρισης, πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου. Στην επιμόρφωση και υποστήριξη των εκπαιδευτικών και άλλων επαγγελματιών γενικής και ειδικής αγωγής ''πρώτης γραμμής'', που ασχολούνται με παιδιά και εφήβους. Στην ευαισθητοποίηση μαθητών, γονέων και ολόκληρης της κοινωνίας, σχετικά με το φαινόμενο και στην ενθάρρυνση της συγκρότησης και λειτουργίας συναφών δικτύων στις τοπικές κοινωνίες. *Παρατηρητήριο για την Πρόληψη της Σχολικής Βίας Η πιο πρόσφατη δράση έρχεται από το υπουργείο Παιδείας και πρόκειται για το παρατηρητήριο για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της σχολικής βίας,

των

φαινομένων

εκφοβισμού και ρατσισμού. Θα έχει ως αποστολή τον σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων για την πρόληψη της σχολικής

βίας

και

του

εκφοβισμού, την ταυτοποίηση,

~ 56 ~

τη μελέτη και τη διοχέτευση, προς διαχείριση, σε πιστοποιημένους φορείς περιστατικών σχολικής βίας και εκφοβισμού. Οι δράσεις του Παρατηρητηρίου που θα αρχίσει να λειτουργεί μέσα στο τρέχον σχολικό έτος είναι η λειτουργία κέντρου καταγραφής περιστατικών, η εκπαίδευση διευθυντών σχολικών μονάδων ανά περιφέρεια, οι δράσεις αγωγής

υγείας

και

δράσεις

ευαισθητοποίησης

μαθητών.

Ακόμα

θα

περιλαμβάνει τη λειτουργία κινητής μονάδας παρέμβασης, σε συνεργασία με την Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου (ΕΨΥΠΕ), τη λειτουργία τηλεφωνικής γραμμής υποστήριξης για εκπαιδευτικούς, σε συνεργασία με ΕΨΥΠΕ και τη δημιουργία διαδικτυακής πλατφόρμας συμβουλευτικής, για εκπαιδευτικούς και εφήβους. Τέλος θα πραγματοποιηθεί επιδημιολογική έρευνα για ανίχνευση και παρακολούθηση αντικοινωνικών συμπεριφορών στο σχολείο και πανελλήνια καμπάνια κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ *GRIN Campaign GRIN Global Respect in Education είναι

ένας διατλαντικός

μη-

κερδοσκοπικός οργανισμός που περιλαμβάνει ομάδες υποστήριξης. Η συγκεκριμένη εκστρατεία μάχεται για την κοινωνική και πολιτική ισότητα των ανθρώπων στην εκπαίδευση και επιδιώκει να σταματήσει τις διακρίσεις, την παρενόχληση και τον εκφοβισμό σε όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Με σύνθημα: ''Είμαστε όλοι μοναδικοί και είναι αυτή η μοναδικότητα που μας διαμορφώνει. Είμαστε ξεχωριστοί χάρη σε αυτή. Το να είσαι διαφορετικός δεν είναι

κακό''

προσπαθεί

να

ενώσει

τους

ανθρώπους

και

να

τους

ευαισθητοποιήσει. Η καμπάνια δημιουργήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2010 και περιλαμβάνει αρκετές δράσεις, με πιο γνωστή τις φωτογραφίες ''Respect'' στις οποίες μικροί και μεγάλοι, σε φόντο λευκό, ποζάρουν με γραμμένη τη λέξη ''Σεβασμό'' στο σώμα τους.

~ 57 ~

*Speak Up Το SPEAK UP είναι μία εκστρατεία που ξεκίνησε το 2002 από το Κέντρο Πρόληψης Νεανικής Βίας (Center to Prevent Youth Violence), στηριζόμενη στην αντίληψη ότι στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων βίας, οι νέοι δέχονται

απειλές

πριν

συμβούν βίαιες πράξεις.Το SPEAK

UP

παρέχει

καινοτόμο

μια και

αποτελεσματική

γραμμή

ευαισθητοποίησης, που το καθιστά ασφαλές και εύκολο για τους νέους, οι οποίοι μπορούν να αναφέρουν ανώνυμα τι τους συμβαίνει. Η ανωνυμία κρίνεται απαραίτητη

για

την

αποφυγή

μεγαλύτερων

προβλημάτων,

μετά

τη

δημοσιοποίηση της κατάστασης.Τα μέχρι τώρα δεδομένα αποδεικνύουν τον καθοριστικό ρόλο της εκστρατείας, καθώς η τηλεφωνική γραμμή έχει δεχθεί πάνω από 40.000 κλήσεις και έχει καταφέρει να συμβάλλει στην πρόληψη εκατοντάδων πράξεων βίας. *Think Before You Speak Πρόκειται για μία διαφημιστική καμπάνια η οποία προβάλλεται από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο και τα περιοδικά. Ξεκίνησε το ''ταξίδι'' της το 2008 και έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης αναφορικά με τους ομοφυλόφιλους.Η εκστρατεία δραστηριοποιείται και στο χώρο των σχολείων της

Αμερικής,

στα

οποία

παιδιά

με

τις

παραπάνω

προτιμήσεις

αντιμετωπίζονται ρατσιστικά, λόγω των επιλογών τους. Σύμφωνα με έρευνες τα παιδιά στο σχολείο αποτελούν την πιο ευάλωτη ομάδα και γίνονται ευκολότερα θύματα εκφοβισμού και υποτιμητικών σχολίων. Λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού, σχεδόν οι μισοί από τους μαθητές των αμερικάνικων σχολείων έχουν υποστεί σωματική κακοποίηση. Η εκστρατεία επιδιώκει να περιορίσει, γιατί όχι και να εξαλείψει τις προσβλητικές φράσειςομοφοβική διάλεκτο, όπως: ''αυτό είναι τόσο gay''. Το 2008 το Think Before You Speak κέρδισε το ''Ad Council's Gold Bell award'' για την Καλύτερη Διαφημιστική Καμπάνια.

~ 58 ~

*Bystander: A Portrait in Apathy Ο σχολικός εκφοβισμός περιλαμβάνει εκτός από το δίδυμο θύτης-θύμα, ακόμα μία ομάδα ανθρώπων, εκείνων που είναι αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων. Ο ρόλος των παρευρισκόμενων καθίσταται πρωταρχικός στην πρόληψη της βίας, είτε είναι λεκτική, είτε σωματική, είτε ψυχολογική. Μια σημαντική νέα στρατηγική για την πρόληψη της παρενόχλησης εστιάζεται

στον

ισχυρό

ρόλο

των

''θεατών''.

Ανάλογα

με

το

πώς

ανταποκρίνονται οι παρευρισκόμενοι, μπορούν είτε να συμβάλλουν στο πρόβλημα, γιατί όχι και στη λύση του. Οι θεατές παίζουν σπάνια ένα εντελώς ουδέτερο ρόλο, αν και μπορεί, τις περισσότερες φορές, να νομίζουν ότι διαδραματίζουν.''Το

Πορτραίτο

στην

Απάθεια''

δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε από Jillian Palmieri και αφορά σε ένα πρόγραμμα που ''χρησιμοποιεί'' και εκπαιδεύει μαθητές, τους τρίτους στον ενδοσχολικό εκφοβισμό, ώστε να το ή τα θύματα. Στόχος του προγράμματος είναι η αποτελεσματική πρόληψη, αλλά και η επαγρύπνηση όλων των μαθητών για το τι συμβαίνει γύρω τους, στο σχολικό περιβάλλον. Το μήνυμα της καμπάνιας συμπυκνώνεται στην εξής φράση: ''Η σιωπή και η απάθεια

δεν

είναι

λύση''.Όταν

οι

παρευρισκόμενοι

καταφέρουν

να

κατανοήσουν τη δύναμη που έχουν, τότε θα επηρεάσουν θετικά τις ζωές εκείνων που είναι θύματα εκφοβισμού.Τόσο τραγική που στις Ηνωμένες Πολιτείες η κυβέρνηση και πολλοί νομοί της Αμερικής παρακινούν και υποστηρίζουν τους γονείς σε καταγγελίες εναντίων παιδιών που ευθύνονται για σχολική βία αλλά, όταν και όπου χρειαστεί, και σε μηνύσεις εναντίων των γονέων τους.Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε από πού ξεκινάει η σχολική βία καθώς κάποιοι γονείς υποστηρίζουν τα παιδιά τους στην βίαιη συμπεριφορά ή αυτοί οι ίδιοι απείλησαν δασκάλους και καθηγητές όταν τους έγινε παρατήρηση για την διαγωγή των παιδιών τους. Και άλλοι θεωρούν αυτή την συμπεριφορά απλές διενέξεις μεταξύ συμμαθητών που, αν δεν μπλεχτούμε εμείς, θα τα βρουν μεταξύ τους.

~ 59 ~



Σημάδια σχολικού εκφοβισμού:

Η έκταση του σχολικού εκφοβισμού σε συνδυασμό με την κρισιμότητα των συνεπειών του καθιστούν επιτακτική την ανάγκη άμεσης αντιμετώπισής του. Σημαντικό ρόλο ωστόσο για την πρόληψη και την άμεση αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού ,οποιασδήποτε μορφής, κατέχει και η οικογένεια. Αυτό συμβαίνει διότι η οικογένεια είναι το πρωταρχικό περιβάλλον στο οποίο το παιδί ζει και αναπτύσσεται. Έτσι η οικογένεια θα λέγαμε ότι μπορεί σε πρώτο στάδιο να παρατηρήσει και στην συνέχεια να ταθεί αντιμέτωπη με τον κατάλληλο χειρισμό πάντα προς το κρούσμα. Στην συνέχεια αναλαμβάνει η σχολική κοινότητα όπου οι εκπαιδευτικοί μπορούν επίσης να αναγνωρίσουν αν ένας μαθητής έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού.



Πώς φαίνεται όμως ότι ένα παιδί έχει υπάρξει θύμα σχολικού εκφοβισμού?

Ορισμένες ενδείξεις που πιθανόν να υποδηλώνουν ότι το παιδί έχει πέσει θύμα βίας και εκφοβισμού στο σχολείο είναι οι εξής:  Η μειωμένη διάθεση του ή η άρνησή του πάει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία .  Οι αδικαιολόγητες απουσίες του.  Η

απροσδόκητη

μαθησιακή

του

πτώση

που

αποτυπώνεται

στην

βαθμολογία του.  Το γεγονός ότι περνά τον χρόνο του στα διαλείμματα κοντά στους εκπαιδευτικούς και στα γραφεία.  Το ότι καθυστερεί να πάει στο σχολείο ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι  Το ότι τα ρούχα του είναι συχνά σκισμένα και κατεστραμμένα .  Το ότι έχει σημάδια και μελανιές στο σώμα ή άλλες ενδείξεις επίθεσης και αποφεύγει να εξηγήσει πώς του συνέβησαν.  Το ότι χάνει συχνά τα πράγματα του.  Το ότι ζητάει συχνά χρήματα από τους γονείς του γιατί χάνει αυτά που του δίνουν  Το

ότι

αρνείται

να

συμμετάσχει

δραστηριότητες.

~ 60 ~

σε

σχολικές

εκδηλώσεις

και

 Το ότι υπάρχουν ξαφνικές αλλαγές στην διάθεσή του που επιμένουν.  Το ότι παραπονιέται για ψυχοσωματικά προβλήματα.  Το γεγονός ότι το παιδί είναι κακόκεφο και δείχνει αφηρημένο.  Η συμπεριφορά του παιδιού στο δρόμο από και προς το σχολείο δεν είναι χαλαρή, μάλλον είναι πηγή άγχους.  Το παιδί γυρνάει στις νηπιακές του συνήθειες.  Έχει εφιάλτες.  Νιώθει άρρωστο όταν ξυπνάει το πρωί.  Φοβάται να πει τι έγινε στο σχολείο.



Τι λένε όμως οι ειδικοί για τον σχολικό εκφοβισμό? Θεωρήσαμε απαραίτητο στην εργασία μας να συμπεριλάβουμε και τις γνώσεις κάποιων ειδικών. Πιο συγκεκριμένα τους κάναμε τις ακόλουθες ερωτήσεις:

 Πιστεύετε ότι έχουν αυξηθεί τα κρούσματα σχολικής βίας στην Ελλάδα?  Ποιά είναι τα συχνότερα είδη σχολικού εκφοβισμού?  Σε ποιες ηλικίες και μεταξύ των δύο φύλων που είναι συχνότερη?  Ποιο είναι το κίνητρο των θυτών? Τί τους ωθεί στο να προβούν στην πράξη αυτή?  Ποια είναι τα συχνότερα θύματα σχολικού εκφοβισμού?  Ποιες είναι οι συμβουλευτικές σας κατευθύνσεις προς τους θύτες και τα θύματα? Στην πρώτη

συνέντευξη

μιλήσαμε

με

τον ψυχολόγο

και καθηγητή

νευροψυχολογίας κύριο

Νικόλαο Ζυγούρη, αφού απάντησε στις παραπάνω ερωτήσεις

καταλήξαμε στα ακόλουθα συμπεράσματα. Όντως τα κρούσματα σχολικής βίας στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια σημαντικά, με συχνότερες μορφές βίας τόσο την σωματική όσο και την λεκτική. Ωστόσο η εκδήλωση βίας είναι πιο συνήθης στα αγόρια και πιο συγκεκριμένα σε ηλικίες από 6 έως 9 ετών ενώ παρατηρείτε ότι εκδηλώνετε συχνότερα η λεκτική βία, ενώ στις ηλικίες του γυμνασίου και λυκείου τα πράγματα περνάνε σε άλλη διάσταση και έχουμε εκδήλωση σωματικής βίας. Όσο αφορά τα κίνητρα των

~ 61 ~

θυτών είναι συνήθως οικονομικά και έχουν ως στόχο την αύξηση του γοήτρου των θυτών. Αρκετοί από αυτούς στη συνέχεια το μετάνιωσαν, άλλοι πάλι όχι, αυτό εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία των θυτών αλλά και από τα γεγονότα της ζωής του. Όσο αφορά τα θύματα, τα πιο συνηθισμένα είναι οι συμμαθητές των θυτών. Τα θύματα συνήθως αντιδρούν με δύο τρόπους. Πρώτον : Εξωτερίκευση επιθετικότητας. Δεύτερον :εκδήλωση κάποιας άλλης μορφής βίας ή ψυχοπαθολογίας που μπορεί είτε να είναι ήπιας μορφής είτε βαριάς(π.χ. φοβίες, ‘άγχος, στρές). Τέλος οι συμβουλευτικές κατευθύνσεις που θα μπορούσαμε να δώσουμε τόσο στους θύτες όσο και στα θύματα είναι οι εξής. Ως προς τα θύματα: εξωτερίκευση των συναισθημάτων τους και αντιμετώπιση των μορφών

ψυχοπαθολογίας που προκύπτουν με την

βοήθεια φίλων, γονέων και ειδικών. Ως προς τα θύτες: εξωτερίκευση των συναισθημάτων τους, αναζήτηση των αιτιών που τους ώθησαν στην βιαιοπραγία και αντιμετώπισή τους. Σημείωση! Η εξωτερίκευση μπορεί να γίνει με την ζωγραφική, την γραφή παραμυθιών από τα ίδια τα παιδιά και μέσω διαλόγου. Αυτό ισχύει εξίσου για τους θύτες και τα θύματα. Στην συνέχεια έχουμε τις απαντήσεις από την παιδοψυχίατρο Αντωνία Ιωάννα Σαρέλα. Η ίδια μας είπε ότι συνήθως τα θύματα σχολικού εκφοβισμού αδυνατούν να βρούν το θάρρος να επισκεφτούν κάποιο ειδικό σύμβουλο ψυχικής υγείας. Πιο συχνό είναι το φαινόμενο οι γονείς τους να προσέρχονται σε συνεδριάσεις συμβουλευτικής για διάφορα προβλήματα του παιδιού στα οποία περιλαμβάνεται και ο σχολικός εκφοβισμός. Εξίσου συχνός είναι και ο λεκτικός-ψυχολογικός εκφοβισμός όσο κα ο σωματικός. Εξαρτάται από τις ηλικίες και από το φύλο. Στις νεώτερες ηλικίες συναντάμε περισσότερο την ‘σωματική’ επιθετικότητα ως μέσον εκφοβισμού ενώ τα μεγαλύτερα παιδία υιοθετούν το μέσον της ‘ψυχολογικής’ βίας(απόρριψη, μη ενδεδειγμένη έντονη φρασεολογία , διάφορου τύπου απειλές).Οι πιο συχνές ηλικίες είναι της πρώιμης εφηβείας(15-16).Βέβαια οι συμβουλές προς του θύτες και τα θύματα είναι ενεργοποίηση των καθηγητών και γονέων καθώς και συμβουλευτική του εφήβου ή ψυχοπαιδαγωγική παρέμβαση(στα μικρά παιδιά).Μην ενισχύετε την συμπεριφορά του εκφοβισμού αντιδρώντας με τον ίδιο τρόπο, αδιαφορήστε για να δώσετε το μήνυμα ότι ο εκφοβισμός δεν ‘έπιασε τόπο’, ενημερώστε τους καθηγητές και τους γονείς σας σε κάθε θέμα εκφοβισμού. Ο εκφοβισμός

~ 62 ~

είναι μια τακτική αδύναμων προσώπων λάβετε υπ΄ όψιν σας ότι το 99% των μαθητών δεν πραγματοποιούν τις απειλές τους. Ακόμη και όταν πρόκειται για ψυχολογική βία μην αφήνεται την αυτοπεποίθηση σας

να επηρεαστεί

συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό στον τομέα της ψυχικής υγείας. Όσο αφορά την περιοχή μας τα κρούσματα είναι σχετικά λίγα ενώ την ίδια δεν έχει επισκεφτεί ποτέ κάποιος θύτης.

~ 63 ~

Τρόποι αντιμετώπισης Οποιαδήποτε όμως, και

αν είναι η μορφή του σχολικού εκφοβισμού, οι

συνέπειες είναι αρνητικές τόσο για την ψυχολογική ισορροπία των μελών της σχολικής κοινότητας όσο και για την εδραίωση υγειών διαπροσωπικών σχέσεων. Έτσι απαιτούνται καίριοι και αποτελεσματικοί τρόποι για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Αρχικά είναι απαραίτητες οι δράσεις πρόληψης ,σε επίπεδο σχολικού συστήματος και τάξης. Η ανάπτυξη ομαδοσυνεργατικών δράσεων ενθαρρύνει

τους

μαθητές

να

καλλιεργήσουν συναισθήματα

αλληλοαποδοχής, αλληλεγγύης και υποστήριξης , υιοθετώντας λιγότερες προκαταλήψεις για το διαφορετικό. Επιπρόσθετα η πρόληψη καθίστανται αναγκαία και σε επίπεδο οικογενειακής δομής. Οι γονείς οφείλουν να μεγαλώνουν τα παιδιά τους και να διαπλάθουν το χαρακτήρα τους με γνώμονα υγιείς ανθρωπιστικές αρχές και αξίες. Πρέπει να αξιοποιούν τον διάλογο και να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη των έμφυτων κλίσεων και των ταλέντων τους. Είναι ωφέλιμη η καλλιέργεια του σεβασμού προς τους συνανθρώπους και η επιβράβευση και αναγνώριση των προσπαθειών τους, ώστε να επιτυγχάνεται η αυτοεκτίμησή τους.

Aς εξετάσουμε όμως τους τρόπους αντιμετώπισής του σε όλα τα επίπεδα:  Σε επίπεδο σχολείου:

Διαρκής

εκπαίδευση

των

εκπαιδευτικών,

αναζήτηση

ευκαιριών

επιμόρφωσης. Τακτικές συνελεύσεις των εκπαιδευτικών για το θέμα. Ενημέρωση όλων στην έναρξη κάθε παρέμβασης, με ημερίδες, ομιλίες, φυλλάδια. Ανάπτυξη συστημάτων υποστήριξης μεταξύ των μαθητών π.χ. σύστημα φίλων σύμφωνα με το οποίο γίνεται ανάθεση σε έναν μαθητή του ρόλου του βοηθού/φίλου/υποστηρικτή/μέντορα ώστε να τον υποστηρίζει στις σχέσεις του με τους συμμαθητές του ιδιαίτερα στην αρχή της χρονιάς να παρέχει βοήθεια στα μαθήματα και να παρέχει υποστήριξη σε περίπτωση εκφοβισμού.

~ 64 ~

Έμφαση στην δημιουργικότητα των μαθητών μέσα από σχέδια εργασίας πολιτιστικές δραστηριότητες με την συμμετοχή όλων των μαθητών του σχολείου που θα αναδείξουν τη διαφορετικότητα τα ιδιαίτερα ταλέντα των μαθητών και τις ικανότητές τους. Ανάπτυξη προγραμμάτων ψυχοκοινωνικής αγωγής που προάγουν την ψυχική και κοινωνική υγεία των εφήβων. Ανοιχτή επικοινωνία με τους γονείς θυτών και θυμάτων, διαδικασίες ξεκάθαρες για το πώς και σε ποιόν αναφέρουν και για τα βήματα που θα ακολουθήσεις το σχολείο . Έλεγχος της εποπτείας των χώρων όπου συνήθως ‘κρύβεται’ ο εκφοβισμός Διατήρηση αρχείου καταγραφής των περιστατικών.

 Σε επίπεδο τάξης: Αξιοποιούν τα μαθητικά συμβούλια για την ενδυνάμωση της φωνής των μαθητών

μέσα

από

τακτικές

συνελεύσεις

όπου

αναλύονται

τα

προβλήματα και προτείνονται λύσεις. Συναποφασίζουν με τους μαθητές έναν κώδικα συμπεριφοράς στην αρχή της χρονιάς. Δεσμεύονται για την διαλεύκανση κάθε αναφοράς για εκφοβισμό. Αναθέτουν ομαδικά σχέδια εργασίας, αξιοποιούν την ομαδοσυνεργατική μάθηση. Οι εκπαιδευτικοί να αφιερώνουν χρόνο στην εμπέδωση ενός υγιούς σχολικού κλίματος κα όχι μόνο στην κάλυψη της ύλης στο γνωστικό τους αντικείμενο. Να αντιμετωπίζουν τους θύτες κατ’ ιδίαν , να αποφεύγουν τη δημόσια διαπόμπευση τις απειλές τις ειρωνίες. Συχνή ενημέρωση των γονέων για θέματα συμπεριφοράς και να ακούνε προσεκτικά τις ανησυχίες τους για πιθανό εκφοβισμό. Να ερευνούν ενδελεχώς τα περιστατικά βίας να αναζητούν μαρτυρίες των θυμάτων και θεατών αλλά και να αποφεύγουν να <<ανακρίνουν>> τους θύτες.

~ 65 ~

 Σε επίπεδο κοινότητας: Διάχυση της πολιτικής του σχολείου σε όλη την κοινότητα μέσω ιστοσελίδων, ραδιοφώνου, τηλεόρασης. Αναζήτηση ηθικής και οικονομικής υποστήριξης από την τοπική κοινότητα. Συνεργασία με τοπικούς φορείς, κοινωνικές υπηρεσίες, αθλητικούς συλλόγους.  Σε οικογενειακό επίπεδο: Να μην υποτιμούνται οι

συνέπειες του εκφοβισμού ,οι εκφράσεις «ε,

παιδιά είναι, παίζουν» ή «έτσι θα σκληραγωγηθεί» είναι μύθοι που ζημιώνουν το παιδί και το οδηγούν σε δυστυχία και απομόνωση. Δώστε ιδιαίτερη προσοχή σε σημάδια, λεκτικά ή μη, που θα μπορούσαν να θεωρούνται ύποπτα είτε ότι το παιδί σας είναι θύμα είτε θύτης και επικοινωνήστε άμεσα με το σχολείο του παιδιού. Αναπτύξτε μία ζεστή και φιλική σχέση με το παιδί σας, να είστε κοντά του και να το ακούτε και να το καθησυχάζετε ότι δεν φταίει αυτό αν του επιτέθηκαν και ότι δεν είναι δικό του λάθος. Συμβουλεύστε το παιδί σας να προσέχει σε ποιον δίνει τον αριθμό του τηλεφώνου του και τη διεύθυνση του mail του. Επαινείτε το παιδί σας, δώστε του ευκαιρίες να αναλάβει ευθύνες, εγγράψτε το σε άλλες ομαδικές δραστηριότητες όπου θα έχει την ευκαιρία να κάνει φιλίες και να αυξήσει την αυτοπεποίθηση του. Ζητήστε στήριξη από τους τοπικούς Συμβουλευτικούς Σταθμούς Νέων ή άλλες υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης στο παιδί σας. Αν το παιδί τραυματιστεί από τους εκφοβιστές ενημερώστε την αστυνομία και γνωστοποιείστε το στο σχολείο. Αν χρειαστεί αλλάξτε στο παιδί σχολείο και βεβαιωθείτε ότι στο νέο σχολείο δεν υπάρχουν ή δεν γίνονται ανεκτοί οι εκφοβιστές. Αν το παιδί σας εκφοβίζει άλλα παιδιά σταματήστε το και εξηγήστε του ότι αυτή η συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή, διδάξτε του τρόπους συμπεριφοράς για επίλυση συγκρούσεων που δεν περιλαμβάνουν βία.

~ 66 ~

Αν το παιδί σας συνεχίζει να φέρεται επιθετικά εις βάρος άλλων παιδιών ενημερώστε το σχολείο, συζητήστε με το δάσκαλο ή με κάποιον ψυχολόγο για ν αντιμετωπίσετε την επιθετική του συμπεριφορά. Μη χρησιμοποιείτε βία ως τιμωρία για την επιθετική συμπεριφορά του παιδιού σας γιατί έτσι τους διδάσκετε αυτό που θέλετε να σταματήσουν: τη χρήση βίας.

~ 67 ~

Και κάτι από λογοτεχνία «Εγκληματολογικές έρευνες δείχνουν ότι το επιθετικό παιδί στο σχολειό είναι ο αυριανός άντρας που θα κακοποίει τη σύζυγο του. Αλλά και οι θύτης, σύμφωνα με έρευνες του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου, είναι πολλές φορές θύματα σωματικής τιμωρίας, οικογενειακής βίας και βλαπτικών επιρροών της τηλεόρασης. Τα σχολεία πρέπει να ξεκινάνε όχι με τν υπόθεση ότι είναι απίθανο να συμβαίνουν τέτοια περιστατικά στους χώρους τους, αλλά αντίθετα ότι είναι πολύ πιθανόν και να καταστρώνουν εμπεριστατωμένα σχέδια πρόσληψης και αντιμετώπισης του προβλήματος. Το θέμα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων στην τάξη, οι σχολικές βιβλιοθήκες να εφοδιάζονται με παιδικά βιβλία σχετικού περιεχομένου, οι διάδρομοι, οι αυλές και οι δυσπρόσιτοι χώροι να επιτηρούνται τακτικά και οι μαθητές να ενθαρρύνονται να εκμυστηρεύονται στους διδάσκοντες τα παράπονα τους, πράγμα το οποίο βεβαία προϋποθέτει σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Μια τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης και η δημοσιοποίηση της θα βοηθούσε αρκετά.

Καλό θα είναι ο γονιός να ρωτάει το παιδί του πως του φέρονται οι συμμαθητές του, ιδίως αν το παιδί βρίσκει δικαιολογίες για να μην πηγαίνει στο σχολειό, παραπονιέται συχνά ότι είναι άρρωστο τα πρωινά, κάνει σκασιαρχείο ,δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στη μελέτη , επιστρέφει από το σχολειό με γρατσουνιές , μελανιές, ρούχα σκισμένα ή βιβλία κατεστραμμένα, κλείνεται στον εαυτό του, αρχίζει να ψευδίζει, δεν έχει όρεξη για φαγητό, ζητάει παραπάνω χαρτζιλίκι, αρχίζει να κλέβει, φέρεται με επιθετικό τρόπο στα μικρότερα αδέλφια του, κλαίει τα βράδια στο κρεβάτι ή τυραννιέται από εφιάλτες, ή προτιμάει να κάνει ~ 68 ~

παρέα με ενηλίκους παρά με παιδιά. Όλα αυτά μπορεί να οφείλονται σε πολλούς και διαφόρους λογούς, αλλά καλό θα είναι ο γονιός να ερευνά το θέμα διακριτικά και να επικοινωνεί με το σχολειό, ούτος ώστε να ενημερώνονται οι γονείς των παιδιών που ασκούν βία και να παραπεμπότανε ενδεχομένως στις κατάλληλες υπηρεσίες. Ας μην ξεχνάμε ότι συχνά χρήζουν βοήθειας όχι μόνο τα παιδιά τα οποία υφίστανται, αλλά και τα παιδιά τα οποία ασκούν βία, καθώς και οι οικογένειες τους. Επίσης ,δεν αποκλείεται οι ιδιότητες του θύτη και του θύματος να συμπίπτουν στο ίδιο παιδί.» Από τον Ευγένιο Τριβιζά

~ 69 ~

Πηγές Πληροφόρησης              

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΓΩΝΙΑ www.inews.gr www.newsbomb.gr www.axortagos.gr www.iefimerida.gr www.i-live.gr www.sigmalive.com/news www.hamogelo.gr www.tovima.gr www.24grammata.com www.matia.gr europa.eu www.bullying.com Συνέντευξη της – Σαρδέλα Αντωνία -

Ιωάννα, παιδοψυχίατρος, Λαμία Συνέντευξη του – Ζυγούρη Νικόλαο , ψυχολόγος και καθηγητής Νευροψυχολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Ειδικής Αγωγής

~ 70 ~



“Ημερίδα Αγωγής Υγείας”, Διεύθυνση

Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν.Φθιώτιδας, σελίδα 13,Λαμια 2011

 

www.krousmata bullying.com www.daskalos.edu.gr Σελίδες ενημέρωσης και

επικοινωνίας για μαθητές και δασκάλους



ΕΨΥΠΕ- Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας

Παιδιού και Εφήβου



www.safeline.gr/tips.php - Συμβουλές

ασφάλειας για το διαδύκτιο



Πολίτης Νικ. « Η ενδοσχολική Βία» , τόμος Β,

σελίδα 58,εκδόσεις Πατάκη,Αθήνα,2005



www.paidi.gr

~ 71 ~

Αν ένα παιδί ζει μέσα… στην κριτική, μαθαίνει να κατακρίνει.. στην έχθρα, μαθαίνει να καυγαδίζει.. στην ειρωνεία, μαθαίνει να είναι ντροπαλό.. στην ντροπή, μαθαίνει να αισθάνεται ένοχο.. στην κατανόηση, μαθαίνει να είναι υπομονετικό.. στον έπαινο, μαθαίνει να εκτιμά.. στη δικαιοσύνη, μαθαίνει να είναι δίκαιο.. στην ασφάλεια, μαθαίνει να πιστεύει... στην επιδοκιμασία, μαθαίνει να έχει αυτοεκτίμηση.. σε παραδοχή και φιλία, μαθαίνει να βρίσκει την αγάπη μέσα στον κόσμο..