Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2012-2013 ΤΜΗΜΑ : Β1
ΟΜΑΔΕΣ ΟΜΑΔΑ Α’ (Εισαγωγή, Χημεία, Ιατρική, Ερωτηματολόγια) Αυγίκου Γεωργία Αφράτογλου Σάββας Βάρσου Δάφνη Βλάχου Δήμητρα Δράκος Κώστας ΟΜΑΔΑ B’ (Μαθηματικά, Αριθμός φ) Αλεξανδρής Σπύρος Αλογάρης Γιώργος Γεωργούσης Βαγγέλης Δημητρίου Θωμάς Ζιάκας Ηλίας ΟΜΑΔΑ Γ’ (Φιλοσοφικές σχολές, Φυσική, GPS) Bέττας Περικλής Ζαρκάδα Αγαθή Ζιάκα Εβελίνα Ζήσιμος Θανάσης ΟΜΑΔΑ Δ’ (Πρόλογος, Αστρονομία, Ερωτηματολόγια) Γεωργούση Ιωάννα Γλωσσοπούλου Έλενα Γρίβα Ειρήνη Δημητροπούλου Μάγδα ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ Παπαγεωργίου Ιωάννα ΠΕ0401 Παπαστεργίου Όλγα ΠΕ10 2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ομάδες Μαθητών……………………………………….. Σελ. 01 Εισαγωγή………………………………………………… Σελ. 03 Χημεία – Ιατρική (Ομάδα Α’) …………………………… Σελ. 04 Μαθηματικά (Ομάδα Β’)………………………………... Σελ. 11 Φιλοσοφικές Σχολές – Φυσικές Επιστήμες (Ομάδα Γ’).. Σελ. 15 Αστρονομία (Ομάδα Δ’)………………………………… Σελ. 22 Σύγχρονες τεχνολογίες που βασίζονται στους αρχαίους Έλληνες………………………………………………….. Σελ. 31 Ερωτηματολόγια και Συμπεράσματα…………………. Σελ. 34 Βιβλιογραφία……………………………………………. Σελ. 44
3
«‘Οποιος κατανοεί τον Αρχιμήδη και τον Απολλώνιο θαυμάζει λιγότερο τις επιτυχίες των μεταγενέστερων σοφών Leibniz Ο σύγχρονος κόσμος οφείλει σχεδόν τα πάντα στους Έλληνες. Αυτοί προσδιόρισαν για πρώτη φορά τις κατηγορίες σκέψης που έχουμε ως σήμερα, διαμόρφωσαν τα κυριότερα πνευματικά μας εργαλεία και έδωσαν συγκεκριμένο περιεχόμενο στις αρχές της ηθικής μας. Γενικότερα, ανακάλυψαν την επιστημονική έρευνα διατυπώνοντας τα πρώτα ερωτήματα και προσπάθησαν να τα απαντήσουν, με επιτυχία σε ικανοποιητικό βαθμό. Ο κοινωνικός άνθρωπος από τις πρακτικές ανάγκες της ζωής του κάνει διάφορες παρατηρήσεις στο γύρω φυσικό περίγυρο . Άρα η κάθε επιστήμη και στην αρχική εμβρυακή της μορφή και πιο ύστερα γεννιέται από βιοτικές και κοινωνικές ανάγκες δηλαδή από την πράξη . Πρώτα υπάρχει η πράξη και μετά η θεωρία . Επίσης δεν πρέπει να ξεχνούμε πως για μια μεγάλη περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας , οι ειδικοί ,που καταπιάνονταν με την μελέτη των φυσικών επιστημών δεν ήταν ιδεαλιστές ή μεταφυσικοί όπως έγινε στα κατοπινά χρόνια . Οι ιερείς για πολλά χρόνια παρατηρούσαν τα γύρω τους φυσικά φαινόμενα και προσπαθούσαν να βγάλουν ορισμένα συμπεράσματα από αυτά για την αρχική ουσία και την γένεση του κόσμου. Από την άποψη αυτή ήταν υλιστές γιατί ερμηνεύοντας το φυσικό τους περίγυρο έβλεπαν πως ότι γίνεται , γίνεται από αιτίες που βρίσκονται μέσα στην ίδια την φύση . Έτσι η φιλοσοφία κατόρθωσε στο μακρύ αυτό διάστημα της σταδιοδρομίας να κρατήσει το ενδιαφέρον των διανοούμενων εξαιτίας κυρίως της αυτοτέλειας της , της αυτάρκειας της επειδή τροφοδοτούσε την σκέψη των ανθρώπων με ιδέες που δεν μπορούσαν να τους τις προσφέρουν άλλες διανοητικές δραστηριότητες όπως η επιστήμη.
4
Α’ ΟΜΑΔΑ 1. 2. 3. 4. 5.
Αυγίκου Γεωργία Αφράτογλου Σάββας Βάρσου Δάφνη Βλάχου Δήμητρα Δράκος Κώστας
5
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ
ΟΙ αρχαίοι Έλληνες αξιοποίησαν πολλοί από τα επιτεύγματα κυρίως των Αιγυπτίων στις τεχνικές της μεταλλουργίας , της υαλουργίας , της βαφής υφασμάτων και των αρωματικών υλών, απασχολώντας τους όχι τόσο το ‘’πως’’ , αλλά το ‘’γιατί’’. Στην αρχαία Ελλάδα πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά η απόδοση των φυσικών φαινομένων σε φυσικά αίτια και η αντικατάσταση των υπερφυσικών δυνάμεων από τους φυσικούς νόμους. Οι ιδέες των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων ήταν η απαρχή πολλών σημερινών εννοιών των φυσικών επιστημών. Η αρχαία ελληνική φυσική φιλοσοφία είχε μεγάλη επίδραση και στη σύγχρονη χημεία , είτε άμεσα, είτε έμμεσα, έστω και μέσω των παραδοξοτήτων της αλχημείας. Μερικές από αυτές τις ιδέες που βρήκαν εφαρμογή στη χημεία ακόμη και σήμερα είναι η έννοια του στοιχείου. Η θεωρία των τεσσάρων βασικών στοιχείων ή ριζωμάτων ( γη, ύδωρ ,πυρ και αήρ ) διατυπώθηκε από τον Εμπεδοκλή. (495-435 Π.Χ , από Ακράγαντα , Σικελία ).Τα τέσσερα στοιχεία ήταν μέρος της φιλοσοφικής του συμβολής και ιδιαίτερα το ποίημα (2.000 στίχοι) "Περί Φύσεως". Τα πάντα είναι συνδυασμοί αυτών των τεσσάρων στοιχείων. Στα στοιχεία αυτά αποδίδονται κυκλικά οι ιδιότητες "υγρό", "θερμό", "ξηρό" και "ψυχρό" ως πρωτεύουσες ή δευτερεύουσες , αλλά και του ατόμου ως την ατομική θεωρία για τη συγκρότηση ύλης διατυπώθηκε αρχικά από τον Λεύκιππο.Η ατομική θεωρία όριζε ότι τα άτομα είναι τα έσχατα μόρια της ύλης. Τα άτομα (: α-στερητικό + τομή) είναι άτμητα, άφθαρτα, αναλλοίωτα και κινούνται αδιάκοπα στον χώρο. Υπάρχουν άπειρα είδη ατόμων σε συνεχή κίνηση και οποιαδήποτε μεταβολή της ύλης δεν είναι παρά ένα είδος ανασυνδυασμού των ατόμων. Οι ιδιότητες των υλικών καθορίζονται από το σχήμα των ατόμων. Τα άτομα των υγρών είναι σφαιρικά, γι'αυτό και τα υγρά απλώνονται στις επιφάνειες. Αντίθετα, τα άτομα των στερεών έχουν ακανόνιστο σχήμα γι'αυτό και τα στερεά σώματα διατηρούν τη μορφή τους. Η διατήρηση της μάζας. Η θεωρία της αφθαρσίας της ύλης που διατύπωσαν παράλληλα ο Δημόκριτος και ο Διογένης ο Απολλωνιάτης (5ος αιώνας π.Χ.). Οι ιδέες αυτές διαδόθηκαν κυρίως με τη διδασκαλία του Επίκουρου και αργότερα από το εκτενές φιλοσοφικό ποίημα του Λουκρητίου. Βασικές αρχές της διδασκαλίας του Επίκουρου είναι οι εξής: Με τον θάνατο έρχεται το τέλος όχι μόνο του σώματος αλλά και της ψυχής - οι θεοί ούτε επιβραβεύουν, ούτε τιμωρούν τους ανθρώπους. Το 6
σύμπαν είναι άπειρο και αιώνιο - τα γενόμενα στον κόσμο συμβαίνουν τελικά, με βάση τις κινήσεις και τις αλληλεπιδράσεις των ατόμων που βρίσκονται σε έναν κενό χώρο. Αξίζει να αναφέρουμε σε όλη αυτή την ιστορική αναδρομή τον Δημόκρητο και τον Διογένη τον Απολλωνιάτη ( 5ος αιώνας π.χ ). Ακόμη τη διδασκαλία του Επίκουρου και το εκτενές φιλοσοφικό ποίημα του Λουκρητίου, καθώς τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα που κατέληξαν και δημιούργησαν τις ατομικές και υλιστικές θεωρίες. Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη κλείνει προς τον ιδεαλισμό και θέτει τον υλισμό σε μια μάλλον παθητική μοίρα. Σύμφωνα με τις θεωρίες του κάθε πράγμα αποτελείται από ύλη και πνεύμα, που είναι μεταξύ τους αδιάσπαστα ενωμένα. Η ύλη είναιπαθητική και μόνη της παρέχει τη δυνατότητα, ενώ το πνεύμα ενεργητικό, και αποτελεί τη δύναμη που μεταβάλλει τη δυνατότητα σε πραγματικότητα.Ο κόσμος, κατά τον Αριστοτέλη, είναι ενιαίος και αιώνιος και το σύμπαν ή ο κόσμος είναι σφαιρικός με κέντρο τη Γη. Η θεωρία αυτή ταίριαζε με τις θρησκευτικές αντιλήψεις και η γεωκεντρική εικόνα επικράτησε μέχρι την εποχή του Γαλιλαίου. Μέσω της τυπικής λογικής βλέπει την αντικειμενική πραγματικότητα "στατικά" και όχι μέσα στην αέναη μεταβολή και κίνησή της. Ο Αριστοτέλης διετύπωσε τη θεωρία της ύπαρξης του πέμπτου στοιχείου της φύσης (πέραν των τεσσάρων: γη, ύδωρ, πυρ και αήρ, που πίστευαν οι 'Ιωνες φιλόσοφοι). Ο Αριστοτέλης πρόσθεσε τον αιθέρα (: καθαρός, φρέσκος αέρας, καθαρός ουρανός, το υλικό που συμπληρώνει το σύμπαν πάνω από τη γήινη σφαίρα) στο κέντρο του κλασικού τετραγώνου των στοιχείων. Ο αιθέρας παρουσιάζει κάποιες ιδιαιτερότητες ως στοιχείο, είναι: αγέννητος, αγήραντος, άφθαρτος, αΐδιος (αιώνιος), αναυξής και αναλλοίωτος. Ο αιθέρας θα ταυτισθεί αργότερα με τη Φιλοσοφική Λίθο των αλχημιστών. Επιπλέον εντοπίζεται στον "άνω τόπο" όπου κατοικεί η Θεότητα. Ο Πλάτωνας θεωρούσε ότι το μικρότερο σωματίδιο κάθε στοιχείου αντιστοιχούσε σε ένα από τα πέντε κανονικά πολύεδρα, δηλ. κυρτά πολύεδρα με έδρες κανονικά πολύγωνα και ίδιες, τα οποία είναι γνωστά και ως "Πλατωνικά στερεά": το τετράεδρο (η φωτιά), ο κύβος (η γη), τοοκτάεδρο (ο αέρας), το δωδεκάεδρο (ο αιθέρας) και το εικοσάεδρο (το νερό). Ο Αριστοτέλης δέχεται ότι η παθητική ύλη συνδυάζεται με την ενεργητική αρχή, την εντελέχεια (ετυμολογία: εν + τέλος + έχω, η ενυπάρχουσα σε κάθε ον τάση για τελειότητα) ή ψυχή, που τη διαμορφώνει και της δίνει κίνηση. Με την αναντίρρητη κυριαρχία του Αριστοτέλη στις φυσικές επιστήμες, οι ιδέες του επηρέασαν τη μελλοντική ιστορία των φυσικών επιστημών. Οι θεωρίες του αποτέλεσαν το υπόβαθρο της αντίληψης του κόσμου από τους θρησκευτικούς καθοδηγητές της Χριστιανικής εκκλησίας και ιδιαίτερα του Αγίου Αυγουστίνου. Ως ο αρχαιότερος Έλληνας αλχημιστής αναφέρεται ο Ερμής ο Τριμέγιστος. Ένας διάσημος αλχημιστής της Ελληνιστικής Αιγύπτου ήταν ο Ζώσημος ο Πανοπολίτης. Πρέπει να τονίσουμε το περίφημο ‘’υγρό πυρ’’ , το πιο γνωστό επίτευγμα των Βυζαντινών χρόνων.
7
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ
Στην αρχαία Ελλάδα ο θεός της ιατρικής και της υγείας ήταν ο Ασκληπιός. Οι Έλληνες είχαν τον μεγάλο ναό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο και πολλούς άλλους ναούς σε όλη τη χώρα που λέγονταν ``Ασκληπιεία΄΄ (στην ουσία ήταν θεραπευτήρια) το σημαντικότερο από τα οποία ήταν στο νησί Κω. Στους χώρους αυτούς προσέρχονταν οι ασθενείς. Εκεί οι ιερείς του θεού τους έδιναν διάφορα φάρμακα από βότανα και τους συνιστούσαν την κατάλληλη δίαιτα. Οι ασθενείς εξαγνίζονταν και προσέφεραν τα δώρα τους στους ναούς. Κατόπιν κατέλυαν σε δωμάτια στα οποία τη νύκτα ερχόταν, υποτίθεται, ο θεός μεταμορφωμένος – συνήθως σε φίδι – και τους θεράπευε. Στην πραγματικότητα η θεραπεία γινόταν από τους ιερείς που χρησιμοποιούσαν φυσικά φάρμακα και συχνά έκαναν και χειρουργικές επεμβάσεις!!! Ο ναός του Ασκληπιού στην Επίδαυρο είχε στο εσωτερικό του το χρυσελεφάντινο άγαλμα του θεού που ήταν καθισμένος στον θρόνο του κρατώντας ένα ραβδί. Στο Ασκληπιείο έρχονταν άρρωστοι από όλη την Ελλάδα και μετά από όλο τον γνωστό κόσμο. Οι ασθενείς αρχικά έκαναν θυσία στον πατέρα του Ασκληπιού, Απόλλωνα, που ήταν και αυτός ιατρός. Μάλιστα, ο Απόλλωνας εθεωρείτο και αυτός θεός της ιατρικής και επιδέξιος χειρούργος. Στο ιερό του Ασκληπιού υπήρχαν ιατρικά εργαλεία, όπως νυστεριά, και γίνονταν και ιατρικές επεμβάσεις! Στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου υπήρχε ένας χώρος, το ``άβατον΄΄, όπου κοιμόταν ο ασθενής. Κατά τον 8
ύπνο του δινόταν με ενόραση ο τρόπος με τον οποίον θα έπρεπε να ενεργήσει, ώστε να θεραπευτεί και να θεραπεύσει και τους άλλους. Τον 4ο αιώνα π.Χ. στο Ασκληπιείο δημιουργήθηκε και ιαματική πηγή και οι ασθενείς έκαναν τα ευεργετικά για την υγεία τους ιαματικά λουτρά όπως κάνουν και σήμερα στις λουτροπόλεις. Ο πρώτος που θεμελίωσε την ιατρική ήταν ο φιλόσοφος (μαθητής του Πυθαγόρα) Αλκμαίων (τέλος 6ου – αρχές 5ου αιώνα π.Χ.) από τον Κρότωνα. Πρώτος υποστήριξε ότι ο εγκέφαλος είναι το κέντρο των αισθήσεων και των οργανικών λειτουργιών. Ο Αλκμαίων έγραψε το πρώτο ιατρικό βιβλίο: το ``Περί Φύσεως΄΄ (συνηθισμένος τίτλους για τους παλαιότερους φιλοσόφους). Ο Αλκμαίων, εκτός των άλλων, περιέγραψε το οπτικό νεύρο και την ευσταχιανή σάλπιγγα στο ους. Επίσης, επινόησε χειρουργικά εργαλεία και έκανε χειρουργικές επεμβάσεις στον εγκέφαλο. Ο Χαλκίδιος χαρακτηρίζει τον Αλκμαίων ως πατέρα της ανατομίας, ενώ άλλοι τον χαρακτηρίζουν ως πατέρα της ιατρικής. Ο γράφων τον χαρακτηρίζει παππού της ιατρικής! Ο Αλκμαίων θεμελίωσε την ιατρική, ενώ αργότερα ο Ιπποκράτης την ανήγαγε σε επιστήμη.
Σημαντική είναι και η συμβολή του Εμπεδοκλή στην ιατρική. Στην ιατρική ήταν ο πρώτος που μίλησε για την ανάπτυξη του ανθρώπινου οργανισμού. Είπε πως τα όργανα του ανθρώπου, από την γέννησή του, υφίστανται μια διαδικασία κατά την οποία αναπτύσσονται προοδευτικά και τελειοποιούνται – όπως συμβαίνει γενικά με όλους τους ιστούς του ανθρωπίνου σώματος. Επίσης, σημαντική ήταν και η συμβολή του Διογένη του Απολλωνιάτη (από την Απολλωνία της Κρήτης) που ήταν φιλόσοφος του 5ου αιώνα π.Χ. Ο Διογένης έζησε στην Αθήνα ως ιατρός. Πιθανότατα προχώρησε σε ανατομές σε πτώματα, δεδομένου ότι περιγράφει ανατομικά το κυκλοφορικό σύστημα του ανθρώπου. Στο Ασκληπιείο της Κω, πριν τον Ιπποκράτη, μεγάλος ιατρός ήταν ο Αίνειος (6ος – 5ος αιώνας π.Χ.).
Ο Ιπποκράτης (460 – 377 π.Χ.) είναι ο πατέρας της ιατρικής. Έζησε στο νησί Κω. Ο πατέρας του ήταν ιερέας στο Ασκληπιείο της Κω όπου συνέρρεαν ασθενείς από όλες τις περιοχές της χώρας. Η ιατρική του άρεσε πολύ και έτσι αποφάσισε να ασχοληθεί με αυτήν. Οι μελέτες του απομυθοποίησαν την αρρώστια που θεωρείτο μέχρι τότε ως μια τιμωρία από τον θεό και την έκανε από αποκλειστικό θέμα των ιερέων του Ασκληπιού, σε πεδίο άσκησης ιατρών – επιστημόνων.
9
Κατά τον Ιπποκράτη η αιτία της ασθένειας βρίσκεται στον ίδιο τον άρρωστο και ο ιατρός χρειάζεται να τον εξετάσει ενδελεχώς για να την βρει. Ο Ιπποκράτης θεμελίωσε την κλινική εξέταση του ασθενή (επισκόπηση, επίκρουση, ψηλάφηση, ακρόαση – με το αυτί τότε) και προχώρησε σε καινοτόμες μεθόδους θεραπείας με βότανα, αφεψήματα κτλ. Αναφέρθηκε αλλού ότι αυτός ήταν ο πρώτος που ανακάλυψε την θεραπευτική ιδιότητα της ιτιάς που περιέχει το ακετυλοσαλικυλικό οξύ το οποίο στα τέλη του 19ο αιώνα η γερμανική εταιρία BAYER παρασκεύασε σε συνθετική μορφή: την, γνωστή σε όλους μας, ασπιρίνη! Η ασπιρίνη είναι παυσίπονο, αντιπυρετικό, αντιφλεγμονώδες και προστατεύει από τις καρδιοπάθειες και τη νόσο Alzheimer (μορφή άνοιας).Ο Ιπποκράτης ασχολήθηκε και με την ανατομία. Επίσης, επινόησε ειδικά χειρουργικά εργαλεία και προχώρησε σε δύσκολες χειρουργικές επεμβάσεις. Τέτοιες ήταν η διάνοιξη του θώρακα (θωρακοτομή), ο τρυπανισμός του κρανίου (για εγκεφαλικό οίδημα ή όγκο) κ. α. Τα χειρουργικά εργαλεία που χρησιμοποιούσε ήταν νυστέρια, λαβίδες, ενδοσκόπια (!), κρανιακά εργαλεία για τις επεμβάσεις στο κρανίο, εμβρυουλκοί για τον τοκετό και πολλά άλλα εργαλεία. Τα χειρουργικά εργαλεία που χρησιμοποιούσε τα απολύμανε, πριν την εγχείρηση, σε φωτιά ή σε παλιό κρασί (πλούσιο σε οινόπνευμα).Η φήμη του Ιπποκράτη ήταν τεραστία και επηρέασε
όλους τους μετέπειτα φιλοσόφους
και ιατρούς
(ιατροφιλόσοφους). Ο Ιπποκράτης έγραψε και τον περίφημο όρκο στον οποίον ακόμα και σήμερα ορκίζονται οι απόφοιτοι όλων των ιατρικών σχολών του πλανήτη. Παράλληλα, λίγοι γνωρίζουν ότι ο Ιπποκράτης θεμελίωσε ακόμα και την ομοιοπαθητική, αιώνες πριν τον ιδρυτή της. Αυτός ήταν ο Γερμανός ιατρός Samuel Hahnemann που άρχισε τα πειράματά του το 1813, σε 183 ασθενείς με τύφο στα οποία είχε επιτυχία 99. 95%!!! Ο Ιπποκράτης θεμελίωσε την ομοιοπαθητική με την περίφημη φράση του: ``τα όμοια των ομοίων εισίν ιάματα΄΄, δηλαδή το όμοιο μπορεί να θεραπευτεί με το όμοιο. Δεν είναι διόλου απίθανο ο Ιπποκράτης ή άλλοι ιατροί της αρχαίας Ελλάδος να χρησιμοποιούσαν ομοιοπαθητικά φάρμακα, δηλαδή ισχυρά φάρμακα αραιωμένα σε τέτοιο βαθμό που να μην είναι τοξικά, αλλά να προκαλούν συμπτώματα όμοια με τη νόσο και με τον μηχανισμό αυτό να την θεραπεύουν. Γενικά, οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αναπτύξει την ιατρική που γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη από την εποχή του Ιπποκράτη. Καταρχάς, πρώτοι ανακάλυψαν την ανοσία που αποκτά ο οργανισμός μετά από την προσβολή του από ορισμένες λοιμώξεις. Επίσης, οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν διάφορα θεραπευτικά μέσα, όπως την αφαίμαξη , τη χορήγηση φάρμακων από βότανα, τη χορήγηση 10
αφεψημάτων, τον καυτηριασμό στις πληγές, την κατάλληλη δίαιτα σε κάθε αρρώστια, τις χειρουργικές επεμβάσεις – όπου χρειαζόταν, καθώς και τα λουτρά. Με αλλά λόγια πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες δημιούργησαν την ολιστική ιατρική και έβλεπαν τον κάθε ασθενή ως ξεχωριστό, ως μοναδική προσωπικότητα. Δεν τον έβλεπαν ως νούμερο, εμπόρευμα και πελάτη όπως η σύγχρονη ιατρική που έχει υποδουλωθεί στις φαρμακευτικές εταιρίες και οι ιατροί είναι επαγγελματίες...Οι αρχαίοι Έλληνες πέθαιναν συνήθως σε μεγάλη ηλικία, αν εξαιρέσουμε τους θανάτους από πολέμους και τις επιδημίες. Αυτό μπορεί να το διαπιστώσει ο αναγνώστης με τις αναγραφόμενες περιόδους που γεννήθηκαν και πέθαναν οι αρχαίοι Έλληνες που αναγράφονται στο βιβλίο αυτό. Οι περισσότεροι που αναφέρονται εδώ, πέθαναν μετά τα 70!!! Τα φυσικά φάρμακα των αρχαίων Ελλήνων περιείχαν τις ουσίες τις οποίες η φαρμακολογία αργότερα απομόνωσε και προχώρησε στη συνθετική τους παραγωγή. Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν πολλές ιατρικές σχολές όπως στην Κω (του Ιπποκράτη) και στην Κνίδο . Στην Κνίδο γνωστός ιατρός ήταν ο Εύδοξος που έζησε τον 4ο αιώνα π.Χ. Επίσης, υπήρχαν πολλά Ασκληπιεία που ήταν – όπως αναλύθηκε παραπάνω – ναοί προς τιμήν του θεού Ασκληπιού. Στην ουσία ήταν θεραπευτήρια και θα τα αποκαλούσαμε ως τα πρώτα νοσοκομεία!!! Πέρα από τον Ιπποκράτη, στα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα έζησε ο Φιλόλαος στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας (ελληνική αποικία). Ο Φιλόλαος ήταν πυθαγόρειος φιλόσοφος και ιατρός. Μετά την καταστροφή της σχολής των πυθαγορείων στον Κρότωνα, ο Φιλόλαος κατέφυγε στην Θήβα όπου δίδαξε. Κατά τον Φιλόλαο τις ασθένειες πρέπει να τις αναζητήσουμε στους χυμούς του ανθρώπου, δηλαδή στο αίμα, στη χολή και στο φλέγμα. Αυτό το δέχεται και η σύγχρονη ιατρική με τις εξετάσεις αίματος, τις βιοχημικές εξετάσεις και την εξέταση πτυέλων (για λοίμωξη ή μακροσκοπικά για καρκίνο ή φυματίωση). Ο Φιλόλαος έλεγε, επίσης, ότι η υπερβολική ζεστή ή κρύο, καθώς και η υπερβολική τροφή μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες. Και ο Αριστοτέλης είχε ιατρικές γνώσεις. Από τον πατέρα του ο Αριστοτέλης έμαθε την ιατρική την οποία μετέδωσε και στον μαθητή του Αλέξανδρο τον Μέγα. Στον Αλέξανδρο φάνηκε ιδιαίτερα χρήσιμη η ιατρική στην εκστρατεία του στην Ασία και μάλιστα συνιστούσε ειδικές δίαιτες σε ασθενείς στρατιώτες του.
11
Β’ ΟΜΑΔΑ 1. 2. 3. 4. 5.
Αλεξανδρής Σπύρος Αλογάρης Γιώργος Γεωργούσης Βαγγέλης Δημητρίου Θωμάς Ζιάκας Ηλίας
12
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Η συμβολή των αρχαίων ελλήνων μαθηματικών στις σύγχρονης επιστήμες είναι αναμφισβήτητη. Η παρακμή προηγούμενων πολιτισμών δίνει τη θέση της στο αρχαίο ελληνικό θαύμα, που συνδυάζεται με τη μεταστροφή στην ανθρωπινή σχέση. Την ανάπτυξη των μαθηματικών και της φιλοσοφίας, που ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Η μεγάλη συνεισφορά των αρχαίων ελλήνων στη μαθηματική επιστήμη έγκειται κυρίως στη προσθήκη της απόδειξης. Οι μεγαλύτεροι έλληνες μαθηματικοί είναι ο Θαλής, ο Πυθαγόρας, ο Ευκλείδης και ο Αρχιμήδης.
Πυθαγόρας(580-490 πχ) Καταγόταν από την Σάμο όπου γεννήθηκε και πέθανε σε ηλικία 90 ετών στο Μετάποντιο της νοτιάς Ιταλίας από βίαιο θάνατο. Ήταν μέγιστος Έλληνας μαθηματικός επιστήμονας φιλόσοφος και ηγέτης, θεωρούμενος ως ο ιδρυτής της μαθηματικής επιστήμης. Δίδαξε ότι η ψυχή είναι αθάνατη και ότι υπάρχει ζωή μετά το θάνατο. Ήταν ιδρυτής του πρώτου συστηματικού πανεπιστήμιου του κόσμου. Το πανεπιστήμιο αυτό, ήταν ένα πολίτικο-θρησκευτικο ίδρυμα με πολιτικούς στόχους. Έφυγε από την πατρίδα του για να μυηθεί σε όλες τις ελληνικές και βαρβαρικές τελετές ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι είχε πολλούς και πιστούς μαθητές. Ο Πυθαγόρας πέθανε, καθώς προσπαθούσε να διαφύγει από την καταδίωξη κροταφιαίων που φοβηθήκαν την εγκαθίδρυση τυραννίας λόγο της μεγάλης δύναμης που είχε αποκτήσει αυτός και οι μαθητές του στην πόλη. Οι κροταφιαίες έσφαξαν αυτόν και τους τετρακοσίους μαθητές του αφού πρώτα έκαψαν το σπίτι του Μίλωνα στο όποιο λίγο πριν είχαν συγκεντρωθεί. Αναμφίβολα μια από τις πιο σημαντικές ανακαλύψειςτου ήταν η χρυσή τομή.
Θαλής ο Μιλήσιος (624-546 πχ)
13
Ο Θαλής γεννήθηκε το 624 πχ στη Μίλητο και υπήρξε ιδρυτής της ιωνικής σχολής. Ήταν ένας από τους 7 σοφούς της αρχαιότητας και θεωρείται πατέρας της ελληνικής φιλοσοφίας. Διότι πρώτος έθεσε το πρόβλημα μιας γενικής αρχής όλων των πραγμάτων. Ο Θαλής υπήρξε μεγάλος αστρονόμος και μαθηματικός και πέθανε σε μεγάλη ηλικία. Είναι γνωστός από το ομώνυμο θεώρημα για τα τμήματα που υποτέμνονται από παράλληλες ευθείες του επίπεδου πάνω σε δυο άλλες ευθείες του. Το θεώρημα της γεωμετρίας πως οι γωνίες του ισοσκελούς τρίγωνου είναι όλες όσες οφείλεται επίσης σε αυτόν.
Ευκλείδης(325-265 πχ) Το όνομα του Ευκλείδη είναι συνώνυμο με τη γεωμετρία. Τα στοιχειά του Ευκλείδη είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα στην ιστορία των μαθηματικών και έχουν χρησιμοποιηθεί σαν βάση για τη γεωμετρική εκπαίδευση όλης της δύσης τα τελευταία 2000 χρόνια. Ο Ευκλείδης ίδρυσε τη μαθηματική σχολή του και έμεινε εκεί μέχρι το τέλος της ζωής του. Είχε τη φήμη ότι ήταν δίκαιος, υπομονετικός, έντιμος, ευγενικός αλλά και σαρκαστικός. Μερικά από τα σημαντικά έργα του εκτός από τα στοιχειά είναι τα <<δεδομένα>>,<< τα τμήματα των αριθμών>> τα <<φαινόμενα>> και τα <<οπτικά>>.
14
Αρχιμήδης ο συρακούσιος(287-212 πχ) Ασχολήθηκε κυρίως με τη μελέτη όλων των προβλημάτων που εκκρεμούσαν από παλαιότερες μελέτες και ανακάλυψε νέες προτάσεις. Η πρωτοτυπία και αποτελεσματικότητα των μελετών του έγιναν αίτια να χαρακτηριστεί ο μεγαλύτερος μαθηματικός όλων των εποχών και των εθνών. Οι εφευρέσεις του τον έκαναν διάσημο και έφτασαν μέχρι εμάς.
15
Γ’ ΟΜΑΔΑ 1. 2. 3. 4.
Βέττας Περικλής Ζαρκάδα Αγαθή Ζήσιμος Θανάσης Ζιάκα Εβελίνα
16
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η φυσική φιλοσοφία (σύμφωνα με τα ως τώρα γνωστά δεδομένα) άρχισε στην Ελλάδα κατά την Αρχαϊκή Περίοδο (650 π.Χ. – 480 π.Χ.), όταν οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι όπως ο Θαλής ο Μιλήσιος απαρνήθηκαν την υπερφυσική εξήγηση των φαινομένων, που προέρχονταν από τις θρησκευτικές ή και τις μυθολογικές παραδώσεις, και διακήρυξαν ότι για κάθε φαινόμενο υπάρχει μια φυσική αιτία. Πρότειναν ιδέες που προσδιορίστηκαν από τη λογική και την παρατήρηση και πολλές από τις υποθέσεις τους αποδείχθηκαν επιτυχημένες αργότερα πειραματικά. Το τελευταίο ισχύει για παράδειγμα στην ατομική φιλοσοφία. Είναι γεγονός ότι οι Αρχαίοι Έλληνες φυσικοί φιλόσοφοι πέτυχαν μία σύλληψη του κόσμου που διαφέρει από τις σύγχρονες μας παραστάσεις της φυσικής επιστήμης μόνο ως προς την έλλειψη της σαφούς και ακριβούς διατυπώσεως των φυσικών φαινομένων, η οποία μόνο ύστερα από τη μεγάλη ανάπτυξη των μαθηματικών επιτεύχθηκε. Είναι αποκλειστικό προνόμιο των Αρχαίων Ελλήνων σοφών η συγκρότηση των φυσικών επιστημών σε αυτόνομο κλάδο της γνώσεως. Συγκρότηση που οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στις πνευματικές τους προσπάθειες και στην ιδιαίτερα αναπτυγμένη νοημοσύνη τους. Στη σκέψη των Ελλήνων οι φυσικές επιστήμες ελευθερώνονται από τη θρησκεία και τη μαγεία και υψώνονται πάνω από την τεχνολογία. Με την ελληνική σκέψη αρχίζει η επιστημονική αναγωγή των φυσικών φαινομένων σε φυσικά αίτια και η αντικατάσταση των υπερφυσικών δυνάμεων από τους φυσικούς νόμους. Ως θεωρητικές ερμηνευτικές και οντολογικές οι Φυσικές επιστήμες είναι γνήσια τέκνα της ελληνικής ιδιοφυΐας και γέννημα ελληνικό. Με τον όρο "φυσική" οι Αρχαίοι Έλληνες εννοούσαν το μέρος εκείνο της φιλοσοφίας που περιελάμβανε κάθε τι που δεν μπορούσε να υπαχθεί στη λογική, ή την ηθική. Παράλληλα εννοούσαν με τη λέξη αυτή όλες τις επιστήμες της φύσεως. Όταν θα λέμε Φυσικές επιστήμες εννοούμε τη Φυσική (ύλη, την κίνηση και την ενέργεια) και τη Φυσιογραφία (φυτολογία, τη ζωολογία και την ορυκτολογία) Δυστυχώς ένα ελάχιστο μόνο μέρος των εργασιών των φυσικών επιστημόνων της Αρχαίας Ελλάδος έχει σωθεί. Εκτός από το αριστοτελικό έργο που μας γνωρίζει τις φυσικές και τις φυσιογραφικές δοξασίες της Περιπατητικής Σχολής, τα κείμενα, ιδίως εκείνα που αναφέρονται στον 6°, τον 5°, αλλά και στον 4° αιώνα, είναι ακρωτηριασμένα και δια σκορπισμένα. Παρόλα αυτά οι ελάχιστες μαρτυρίες που διαθέτουμε αρκούν για να σχηματίσουμε μία ιδέα για τις Φυσικές επιστήμες στην Αρχαία Ελλάδα. Οι εποχές και η εξέλιξη των Φυσικών επιστημών Ομηρική Εποχή (900 π. Χ. - 700 π.Χ.) Οι πρώτες φυσιογνωστικές γνώσεις των Αρχαίων Ελλήνων παρουσιάζονται μέσα από τα Ομηρικά Έπη και μέσα από τα ποιήματα του Ησιόδου. Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια δίνουν πολλές πληροφορίες για φυτά και ζώα, για πέτρες και ορυκτά. 17
Αναφέρονται όλα τα γνωστά μέταλλα της εποχής αυτής (σίδηρος, μόλυβδος, χαλκός, ορείχαλκος, χρυσός, άργυρος, ήλεκτρον(=λευκόχρυσος)). Αναφέρονται ακόμα χρωστικές και απολυμαντικές ουσίες, καθώς και οι γνώσεις της τυροκομίας, της οινοποιίας, της αρωματοποιίας, της μεταλλουργίας κ.ά. Το θέμα των έργων του Ησιόδου είναι καθαρά κοσμολογικό και φυσιογνωστικό. Από τα ποιήματα του Ησιόδου αντλούνται οι σχετικές κοσμολογικές και φυσιογνωστικές γνώσεις της εποχής που γράφτηκαν. Πρώτη περίοδος (600 π.Χ. - 300 π.Χ.)
α) Ιωνική Σχολή Η Ιωνική Σχολή παραδέχεται την αρχέγονη ύλη αγέννητη και άφθαρτη. Ο Θαλής ο Μιλήσιος (640 - 546 π.Χ.) θεώρησε ως πρώτη ύλη το "ύδωρ" από το οποίο με πύκνωση και αραίωση παράγονται τα σώματα. Κατά τον Αναξίμανδρο (611 - 546 π.Χ.), μαθητή του Θαλού, αρχή των όντων είναι η "ύλη". Τη μητρική αυτή ύλη ονόμασε "άπειρον". Ο μαθητής του Αναξίμανδρου, Αναξιμένης (560 - 500 π.Χ.) θεωρεί ως αρχή των πάντων τον άπειρο αέρα. Μεταγενέστεροι οπαδοί των ιωνικών δογμάτων ήταν ο Ίππων ο Σάμιος (5ος π.Χ. αιώνας) που αντικατέστησε το "ύδωρ" του Θαλού με το εν γένει "ύγρόν" και ο Διογένης ο Απολλωνιάτης (5ος π.Χ. αιώνας) που θεωρούσε τον "αέρα" ως αίτιο σχηματισμού των σωμάτων.
β) Πυθαγόρειος Σχολή
Κατά τον Πυθαγόρα και τους μαθητές του, η ύλη παρουσιάζεται στις δημιουργίες διαιρεμένη κατά μονάδες. Τα σώματα είναι αρμονικός συνδυασμός αριθμών στοιχείων. Μελέτησαν πειραματικά τον ήχο και ασχολήθηκαν με την οπτική. Οι Πυθαγόρειοι ήταν οι πρώτοι επιστήμονες που θεώρησαν τα φυτά ως όντα οργανικά και ζώντα. Εκπρόσωποι των Πυθαγορείων είναι ο Πυθαγόρας, ο Φιλόλαος, ο Αρχύτας ο Ταραντίνος, ο Ίππασος, η Θεανώ, η Δαμώ κ.ά.
18
γ) Ελεατική Σχολή Χαρακτηριστικό γνώρισμα της Ελεατικής φιλοσοφίας είναι ότι η αρχική ύλη δεν περιέχει καμία δημιουργική δύναμη. Δηλαδή υπάρχει το "είναι", αλλά όχι το "γίγνεσθαι". "Ουδέν γαρ γίγνεσθαι, ούτε φθείρεσθαι των όντων, άλλα μόνο δοκείν ήμΐν". Εκπρόσωποι της Ελεατικής Σχολής είναι ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος (5ος -4ος π.Χ. αιώνας), ο Παρμενίδης (6ος - 5υς π.Χ. αιώνας), ο Ζήνων ο Ελεάτης (495 - 435 π.Χ.) και ο Μέλισσος (5ος π.Χ. αιώνας).
δ) Ο Ηράκλειτος
Ο Ηράκλειτος (540 - 480 π.Χ.) απορρίπτει το "είναι" και παραδέχεται το "γίγνεσθαι". Υποστηρίζει ότι αρχή των όντων είναι το "πυρ" (η ενέργεια) και ότι στη φύση υπάρχει μία συνεχής ανάγκη μεταβολής των σωμάτων. Θεμελιώδες γεγονός της Φύσεως είναι η "αέναος μεταβολή". Μέσα από τα αποσπάσματα του έργου του "Περί φύσεως" που σώθηκαν παρουσιάζονται βαθυστόχαστες και προχωρημένες αρχές της φυσικής, καθώς και οι απαρχές της χημείας.
ε) Νέα Ιωνική Σχολή (ή Ατομική Σχολή) Η αρχική ύλη με την ενέργεια της παράγει τα διάφορα σώματα χωρίς η ίδια να μεταβάλλεται Γενικό γνώρισμα της Σχολής είναι το ότι η αρχέγονη ύλη διαιρείται σε ελάχιστα σωματίδια αδιαίρετα, ασυμπίεστα και αόριστα, τα άτομα. Η Νέα Ιωνική Σχολή δέχεται την "αρχή της αφθαρσίας της ύλης" και δίνει εξηγήσεις σε διάφορα φυσικά φαινόμενα. Εκπρόσωποι είναι ο Εμπεδοκλής (495 - 435 π.Χ.), ο Λεύκιππος (5ος π.Χ. αιώνας), ο Δημόκριτος (460 - 360 π.Χ.) και ο Αναξαγόρας (500 - 424 π.Χ.).
19
στ) Η Σχολή του Πλάτωνος
Μεγάλη ήταν η συμβολή της Ακαδημίας του Πλάτωνος (427 -347 π.Χ.) στην εξέλιξη της Φυσικής. Στη μεγάλη αυτή Σχολή των Αθηνών, η οποία για κάπου 1000 χρόνια αποτελούσε ένα από τα μεγαλύτερα πνευματικά κέντρα, γίνονταν επιστημονικές συζητήσεις που αφορούσαν και τη Φυσική. Ο Πλάτων και οι μαθητές του έθιξαν θέματα βαρύτητας, δυνάμεων, κινήσεως, μάζας, ύλης, ενέργειας, μαγνητισμού, οπτικής και αντιμετώπισαν θετικά την Πειραματική Φυσική. Εκπρόσωποι της Σχολής ήταν εκτός από τον αρχηγό της Πλάτωνα, ο Σπεύσιππος (4ος π.Χ. αιώνας), ο Ξενοκράτης (4ος π.Χ. αιώνας), ο Φίλιππος ο Οπούντιος (4ος π.Χ. αιώνας), ο Ηρακλείδης ο Ποντικός (4ος π.Χ. αιώνας), ο Εύδοξος ο Κνίδιος (408 - 355 π.Χ.).
ζ) Η Σχολή του Αριστοτέλους
Στη φυσική φιλοσοφία του Αριστοτέλους (384 - 322 π.Χ.) διακρίνονται τρεις αφετηρίες για τη φυσιογνωστική του έρευνα: - Ο καθορισμός της επιστήμης. - Η γενική μέθοδος στην επιστημονική έρευνα και - Η ίδρυση μίας γενικής φυσικής φιλοσοφίας.
20
Στη Φυσική της νεώτερης επιστήμης ανάγονται οι πραγματείες του Αριστοτέλους ""Μετεωρολογικά", "Περί γενέσεως και φθοράς" και "Μηχανικά". Στα έργα του αυτά που αντικατοπτρίζουν και τα θέματα διδασκαλίας στον "Περίπατο", ο μεγάλος φιλόσοφος πραγματεύεται θέματα ύλης, ενέργειας, μηχανικής, οπτικής, ακουστικής, υδροστατικής, χημείας κ.τ.λ. Εκπρόσωποι της Σχολής του Αριστοτέλους είναι ο Θεόφραστος (372 - 287 π.Χ.), ο Στράτων (4ος - 3ος π.Χ. αιώνας), ο Εύδημος ο Ρόδιος (350 - 290 π.Χ.) κ.ά.
Η Σοφιστική Σχολή Η Σοφιστική Σχολή στο παιδαγωγικό της σύστημα περιλάμβανε και τη διδασκαλία των Φυσικών επιστημών και τη γνώση των Φυσικών φαινομένων. Η Σχολή αυτή συνετέλεσε κατά κάποιο τρόπο στη διάδοση του φυσιογνωστικού πνεύματος. Εκπρόσωποι της είναι ο Πρωταγόρας (485 - 420 π.Χ.), ο Γοργίας (483-375 π.Χ.), ο Καλλικλής και ο Αντιφών (5ος -4ος π.Χ. αιώνας).
Μεταριστοτελική φιλοσοφία Στωικοί Ο αρχηγός των Στωικών ήταν ο Ζήνων ο Κιτιεύς (4ος π.Χ. αιώνας). Κατά τη φυσική των Στωικών μόνο τα υλικά σώματα υπάρχουν. Η ύλη είναι μείγμα μίας πυκνής και μίας αιθερώδους ύλης. Η αιθερώδης ύλη με τη βοήθεια του "τόνου" (της ενέργειας) δημιουργεί τα σώματα. Υπάρχουν φυσικοί νόμοι, αλλά δεν υπάρχει φυσική επιστήμη παρά μόνο εμπειρία. Η στωική φιλοσοφία διατηρήθηκε μέχρι και τον 2° μ.Χ. αιώνα. Εκπρόσωποι της Στοάς είναι ο Κλεάνθης (332 - 232 π.Χ.), ο Χρύσιππος (281 - 204 π.Χ.), ο Παναίτιος (2υς - 1υς π.Χ. αιώνας). Επικούρειοι Ιδρυτής της επικούρειας φιλοσοφίας ήταν ο Επίκουρος ο Αθηναίος (341 - 270 π.Χ.). Η φυσική φιλοσοφία του Επικούρου είναι η δημοκρίτειος ατομική θεωρία. Ο Επίκουρος ερμηνεύει τις ελκτικές ιδιότητες του μαγνήτη και του ήλεκτρου με τη θεωρία των ατόμων, αναφέρεται σε θέματα βαρύτητας και διατυπώνει προχωρημένες αρχές της φυσικής (αρχή απροσδιοριστίας). Εκπρόσωποι της επικούρειας φιλοσοφίας θεωρούνται ο Μητρόδωρος (4ος π.Χ. -3ος π.Χ. αιώνας), ο Αθηναίος (4ος π.Χ. - 3ος π.Χ. αιώνας), ο Τιμοκράτης (4ος π.Χ. - 3ος π.Χ. αιώνας), ο Έρμαχος (4ος π.Χ. - 3ος π.Χ. αιώνας) κ.ά. Δεύτερη περίοδος (Αλεξανδρινή) (300 π.Χ. - 415 μ.Χ.) Η Σχολή του Μουσείου Στην Αλεξάνδρεια ο Πτολεμαίος ο Σωτήρ (337 - 283 π.Χ.) ίδρυσε το "Μουσείον", ένα επιστημονικό ερευνητικό κέντρο με μία τεράστια βιβλιοθήκη από 490.000 (τόμους). Το Μουσείο πλαισιώθηκε από εκατοντάδες λόγιους που κατέφυγαν στην Αλεξάνδρεια από την Αθήνα. Ο διάδοχος του ο Πτολεμαίος ο Φιλάδελφος (285 - 247 21
π.Χ.) προίκισε το Μουσείο με επιστημονικές συλλογές, με αστεροσκοπείο, με επιστημονικά όργανα, με ζωολογικό και γεωπονικό κήπο και με μία νέα βιβλιοθήκη στο Σεράπειο (Σχολείο Ελληνικής Παιδείας) 42.800 τόμων. Αργότερα, επί Πτολεμαίου του Ευεργέτου (247 - 222 π.Χ.) η βιβλιοθήκη του Σεραπείου εμπλουτίσθηκε με βιβλία από τις βιβλιοθήκες του Αριστοτέλους και του Θεοφράστου κι έτσι έφτασε τους 100.000 κυλίνδρους (τόμους). Στις Σχολές του Μουσείου" προάγονταν εκτός από τα μαθηματικά και την αστρονομία και οι φυσικές επιστήμες, ιδίως οι κλάδοι της Γενικής Φυσικής: Μηχανική των στερεών, Υδροστατική, Ακουστική και Οπτική. Για πρώτη φορά γίνεται εφαρμογή σε διάφορες κατασκευές των μαθηματικών και των φυσικών γνώσεων, γεγονός που προϋποθέτει δοκιμασίες και πειραματισμούς Κατά τον Ευάγγελο Σταμάτη το Μουσείο διέθετε και εργαστήρια υψηλής τεχνολογίας για την εποχή του. Η ίδια Σχολή έχει να επιδείξει μεγάλα επιτεύγματα στη φυτολογία και τη ζωολογία.
Νεοπλατωνική Σχολή της Αλεξανδρείας (85μ.Χ. - 415μ.Χ.) Στον νεοπλατωνισμό κυριαρχεί η μορφή του Πλάτωνος και δεν εκδηλώνονται τάσεις κάποιας ρήξης με την παράδοση. Επομένως η Νεοπλατωνική Σχολή είναι προσηλωμένη στα πλατωνικά φυσιογνωστικά δόγματα. Εκπρόσωποι της Σχολής είναι ο Απολλώνιος ο Τυανεύς (1ος μ.Χ. αιώνας), ο Νικόμαχος ο Γερασηνός (1ος - 2ος μ.Χ. αιώνας), ο Αμμώνιος Σακκάς (2ος - 3ος μ.Χ. αιώνας), ο Πλωτίνος (3υς μ.Χ. αιώνας), ο Θέων ο Σμυρναίος (2ος μ.Χ. αιώνας), η Υπατία (370 - 415 μ.Χ.), ο Συνέσιος (370 - 412 μ.Χ.), κ.ά.
Νεοπλατωνική Σχολή των Αθηνών (415 μ.Χ. - 525 μ.Χ.) Μετά τη δολοφονία της Υπατίας πολλοί αλεξανδρινοί φιλόσοφοι κατέφυγαν στην Αθήνα, όπου συγκρότησαν τη Νεοπλατωνική Σχολή των Αθηνών. Η σχολή αυτή διαλύθηκε το 526 με διαταγή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού Εκπρόσωποι της Σχολής είναι ο φιλόσοφος, μαθηματικός, φυσικός και αστρονόμος Πρόκλος ο Διάδοχος (410 - 485 μ.Χ.), ο Αμμώνιος (5ος - 6ος μ.Χ. αιώνας), ο Σιμπλίκιος (5ος -6ος μ.Χ. αιώνας) και ο Δαμάσκιος (6ος μ.Χ. αιώνας).
22
Δ’ ΟΜΑΔΑ 1. 2. 3. 4.
Γεωργούση Ιωάννα Γλωσσοπούλου Έλενα Γρίβα Ειρήνη Δημητροπούλου Μάγδα
23
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Μετά τον Ορφέα, τον Ησίοδο και τον Όμηρο αρχίζει η επιστημονική ανάπτυξη της Αστρονομίας στην Ελλάδα με τον Θαλή, περίπου το 600 π.Χ., η οποία χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια μιας σειράς αστρονόμων να διατυπώσουν νόμους για τα παρατηρούμενα αστρονομικά φαινόμενα. Στην προσπάθεια τους αυτή ανάπτυξαν και διάφορες υποθέσεις σχετικά με τη δομή και την αρχή του σύμπαντος (κοσμολογία).
Ο Θαλής, που θεωρείται ο πατέρας της ελληνικής και παγκόσμιας φιλοσοφίας, ήταν όχι μόνο παρατηρητής του ουρανού, αλλά και θεωρητικός αστρονόμος. Πρόβλεψε την έκλειψη του ηλίου που έγινε το 585 π.Χ., υπολόγισε πρώτος τη διάρκεια του έτους σε 365 ημέρες και δίκαια λοιπόν θεωρείται ο πρώτος Έλληνας αστρονόμος.
Ο Αναξίμανδρος ήταν νεότερος μαθητής και διάδοχος του Θαλή. Υποστήριζε ότι η αρχή των όντων ήταν το άπειρο, δηλαδή η αιώνια και συνεχώς μεταβαλλόμενη ύλη, επινόησε το πρώτο ηλιακό ημερολόγιο, σχεδίασε τον πρώτο χάρτη της έως τότε γνωστής γης και ασχολήθηκε με αστρονομικά και κοσμολογικά ζητήματα. Θεωρείται ο πρόδρομος της μαθηματικής προσέγγισης στην αστρονομία. Μίλησε πρώτος για το ότι η Γη είναι μετέωρη και για την κίνηση της γύρω από το κέντρο του κόσμου (προφανώς τον ήλιο). Μέτρησε πρώτος τις αποστάσεις των πλανητών από τη Γη καθώς και τα μεγέθη τους. Ο Αναξιμένης πίστευε ότι η αρχή των όντων ήταν ο αέρας, που με την κίνηση αλλού γίνεται νερό και αλλού γίνεται αιθέρας και φωτιά. Επίσης κατάλαβε πρώτος ότι το φως του φεγγαριού προέρχεται από τον ήλιο και εξήγησε φυσικά τις εκλείψεις του ήλιου και του φεγγαριού.
24
Στον Πυθαγόρα και τους μαθητές του οφείλουμε την εξήγηση των εκλείψεων και των φάσεων της Σελήνης. Διατύπωσαν δε για πρώτη φορά νόμους για την κίνηση των πλανητών και την απόσταση τους από τον Ήλιο.
Ο Φιλόλαος ήταν ο πρώτος που εκθρόνισε τη Γη από το κέντρο του Κόσμου και στη θέση της έβαλε μια πύρινη σφαίρα μια Εστία γύρω από την οποία στρέφεται η Γη κάθε 24 ώρες. Θεωρούσε ότι ο Ήλιος, η Γη και η Σελήνη περιφέρονται γύρω από αυτή την πύρινη σφαίρα. Η επινόηση αυτή του πυθαγόρειου Φιλολάου, ότι δηλαδή η Γη και η Σελήνη κινούνται, ήταν πραγματική επανάσταση για την εποχή του.
Ο Αναξαγόρας πίστευε για τη Γη πως έχει τυμπανοειδές σχήμα και πως συγκρατείται στον αέρα. Για τη Σελήνη πίστευε πως ήταν ετερόφωτη, ενώ για τα άστρα έλεγε ότι έχουν όμοια μορφή με αυτή του Ηλίου. Ασχολήθηκε επίσης με τους κομήτες και τους διάττοντες αστέρες, ενώ για τους μετεωρίτες, ο Αναξαγόρας πιστεύει ότι ήταν λίθοι που στροβιλίζονται και έλκονται από τη Γη. Στον τάφο του γράφτηκε: «Εδώ αναπαύεται ο Αναξαγόρας, που για τον ουράνιο κόσμο βρήκε την αλήθεια.» Ο Μέτων υπήρξε αστρονόμος, γεωμέτρης και μηχανικός. Επινόησε έναν ημερολογιακό κύκλο βασισμένο στις κινήσεις της Σελήνης, που είναι γνωστός ως Κύκλος της Σελήνης. Η δημιουργία ενός σταθερού συστήματος χρονολόγησης ήταν βασική προϋπόθεση για να υπάρξει πρακτική αστρονομία βασισμένη στα μαθηματικά. Ο Μέτων παρατηρώντας την περιοδικότητα της Σελήνης και καταγράφοντας τους χρόνους εμφάνισης των πανσελήνων, για πολλά έτη, συνειδητοποίησε μια σειρά κανονικοτήτων και επαναλήψεων. Τις αστρονομικές παρατηρήσεις του ο Μέτων τις πραγματοποιούσε με ένα αστρονομικό όργανο, τον γνώμονα, με τη βοήθεια του οποίου ανακάλυψε ότι οι ισημερίες και οι τροπές δεν διαιρούσαν το έτος σε 4 εποχές ίσης διάρκειας.
25
Ο Πλάτωνας άσκησε μεγάλη επίδραση στην εποχή του και σαν αστρονόμος. περιέγραψε την κίνηση των ουρανίων σωμάτων με την βοήθεια περιστρεφόμενων σφονδύλων. Θεωρούσε το σύμπαν σφαιρικό και τη Γη να κατέχει το κέντρο του, όμως αργότερα μετάνιωσε που έβαλε τη Γη κέντρο του κόσμου.
Ο Εύδοξος ο Κνίδιος ήταν σπουδαίος μαθηματικός και γεωμέτρης. Αυτή η ιδιότητα του τον βοήθησε να ασχοληθεί με την αστρονομία. Παρουσίασε σε γεωμετρική μορφή το σύνολο των θεωρημάτων που αναφέρονται στη σφαίρα και στην ημερήσια περιστροφή και πρώτος αυτός εφάρμοσε τη μέθοδο για να υπολογίσει την απόσταση της Γης από τη Σελήνη και τον Ήλιο. Το κυριότερο ήταν πώς συνέλαβε την πρώτη γεωμετρική θεωρία για την κίνηση των πλανητών. Πάλι πρώτος απέδειξε τη σφαιρικότητα της Γης, Χαρτογράφησε τους αστερισμούς του Ισημερινού και των Τροπικών κύκλων και τους έδωσε ονόματα σύμφωνα με τον Ίππαρχο. Θεωρείται σαν ιδρυτής της θεωρητικής αστρονομίας και της ουρανίου μηχανικής.
Ο Ηρακλείδης ο Ποντικός εισήγαγε επαναστατικές ιδέες στην αστρονομία. Διατύπωσε πρώτος τη θεωρία ότι ο χώρος είναι άπειρος. Παραδεχόταν και δίδασκε ότι η Γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονα της σε 24 ώρες, ενώ για τη θεωρία των άστρων, πλανητών και απλανών ισχυριζόταν πως κάθε αστέρας υφίσταται σαν ένας κόσμος που περιλαμβάνει και αέρα και αιθέρα.
Ο Αριστοτέλης στο έργο του "Περί του Ουρανού" ο Κόσμος στο σύνολό του αποτελεί σφαιρικό χώρο του οποίου το κέντρο κατέχει η επίσης σφαιρική Γη. Έδωσε δύο επιπλέον λόγους γιατί η Γη ήταν στρογγυλή. Πρώτον, σημείωσε ότι η γήινη σκιά πάντα έκανε μια κυκλική στεφάνη πάνω στο φεγγάρι κατά τη διάρκεια μιας 26
σεληνιακής έκλειψης, η οποία εξηγείται μόνο αν η Γη ήταν σφαιρική. Εάν η Γη ήταν ένας δίσκος, η σκιά της θα εμφανιζόταν ως επιμηκυσμένη έλλειψη τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της έκλειψης. Ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι η Γη είναι σφαιρική αλλά όχι πολύ μεγάλη, ενώ ήταν ακίνητη. Περίπου το 330 π.Χ. ο Αριστοτέλης αναγνώρισε ότι ο Ήλιος και Σελήνη είναι σφαίρες, και ότι οι τροχιές τους γύρω από τη Γη είναι κυκλικές. Επίσης, εξήγησε σωστά τις εκλείψεις του Ήλιου και της Σελήνης και συμπέρανε ότι η Γη είναι σφαιρική από τη σκιά της πάνω στο φεγγάρι. Έκανε ακόμη και μια σωστή εκτίμηση της γήινης ακτίνας.
Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος ήταν αστρονόμος και μαθηματικός. Είναι ο πρώτος άνθρωπος που σε έργο του πρότεινε το ηλιοκεντρικό μοντέλο, θέτοντας τον Ήλιο και όχι τη Γη στο κέντρο του γνωστού Σύμπαντος. Για το λόγο αυτό είναι συχνά γνωστός ως ο Έλληνας Κοπέρνικος. Ως εκ τούτου, ο Αρίσταρχος πίστευε ότι τα αστέρια βρίσκονται σε άπειρη απόσταση και αυτό το θεωρούσε ως εξήγηση για την απουσία ορατής παράλλαξης, δηλαδή της παρατηρούμενης κίνησης των αστέρων καθώς η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο. Ακόμη, παρατήρησε ότι ο Ήλιος, η Σελήνη και η Γη σχηματίζουν σχεδόν μια ορθή γωνία τη στιγμή του πρώτου ή του τελευταίου τετάρτου της Σελήνης. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Ήλιος είχε 20 φορές μεγαλύτερη διάμετρο από τη Σελήνη, η εκτίμησή του όμως αυτή υποδεικνύει ότι ο Ήλιος είναι ξεκάθαρα μεγαλύτερος από τη Γη, κάτι που υποστηρίζει το ηλιοκεντρικό μοντέλο.
Ο Ερατοσθένης ήταν μαθηματικός, γεωγράφος και αστρονόμος. Υπολόγισε για πρώτη φορά το μέγεθος της Γης, κατασκεύασε ένα σύστημα συντεταγμένων με παράλληλους και μεσημβρινούς, και κατασκεύασε ένα χάρτη του τότε γνωστού κόσμου. Είχε αρκετές σημαντικές συνεισφορές στην Αστρονομία, όπως τον σφαιρικό αστρολάβο που τον χρησιμοποιούσαν ευρέως μέχρι την εφεύρεση του πλανηταρίου τον 18ο αιώνα. Είχε υπολογίσει την περιφέρεια της Γης χρησιμοποιώντας το ύψος του Ηλίου κατά την εαρινή ισημερία. Επίσης προσδιόρισε την καμπυλότητα του ελλειψοειδούς, μέτρησε την απόκλιση του άξονα της Γης με μεγάλη ακρίβεια, κατασκεύασε έναν αστρικό χάρτη που περιείχε 675 αστέρες και τέλος, πρότεινε την προσθήκη στο ημερολόγιο μίας ημέρας ανά τέσσερα χρόνια.
27
Ο Ίππαρχος ο Ρόδιος ήταν αστρονόμος, γεωγράφος, χαρτογράφος και μαθηματικός. Έγινε γνωστός ως ο «πατέρας της παρατηρησιακής Αστρονομίας» καθώς επίσης και ως ο «μεγαλύτερος αστρονόμος της αρχαιότητας αλλά και όλων των εποχών». Ανέπτυξε μαθηματικά μοντέλα για την κίνηση του Ηλίου και της Σελήνης και τα έξι κορυφαία επιτεύγματά του ήταν:
Υπολόγισε πως το ηλιακό ή τροπικό έτος είναι 365,242 ημέρες. Η ανακάλυψη της μετάπτωσης των ισημεριών. Υπολόγισε τη διάμετρο της Σελήνης και τη κυμαινόμενη απόστασή της από τη Γη. Η δημιουργία του πρώτου καταλόγου αστέρων, τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο. Η επινόηση της κλίμακας των μεγεθών των αστέρων από τη μέτρηση της φωτεινότητάς τους, που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα από όλους τους αστρονόμους του κόσμου. Ανακάλυψε ένα αστέρα που δεν υπήρχε πριν στον αστερισμό του Σκορπιού, και τότε διατύπωσε την αρχή ότι «οι αστέρες δεν είναι αιώνιοι στον ουρανό». Είναι εφευρέτης του Αστρολάβου, το όργανο με τη βοήθεια του οποίου μέτρησε τις συντεταγμένες των αστέρων. Εκτός αυτού, τελειοποίησε τη Διόπτρα, ένα όργανο που του επέτρεψε την εκτίμηση της φαινόμενης διαμέτρου Ηλίου και Σελήνης, την απόσταση και το πραγματικό μέγεθός τους, ενώ τελειοποίησε πολλά παλαιότερα όργανα όπως ήταν ο Γνώμων, το Ηλιοτρόπιο κλπ. Θεωρείται ο πρώτος που διαίρεσε τους κύκλους των παραπάνω αστρονομικών οργάνων σε 360 μοίρες και είναι ο πρώτος που κατασκεύασε Υδρόγειο σφαίρα.
28
Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος ήταν βασικά ένας θεωρητικός ερευνητής. Τοποθέτησε τη Γη στο Κέντρο του Σύμπαντος με τους πλανήτες να περιφέρονται κυκλικά γύρω από αυτή. Το μεγάλο έργο του, η Μεγάλη Μαθηματική Σύνταξη (Αλμαγέστη), θεωρήθηκε καθοριστικής σημασίας. Δεν υπαινίχθηκε απλώς ότι οι ουρανοί είναι σφαιρικοί, αλλά επέμεινε ότι έχουν ακριβώς το σχήμα της σφαίρας. Επειδή ο νυχτερινός ουρανός είχε το σχήμα τέλειου ημισφαιρίου, η Γη όφειλε να βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος . Η συμβολή του Πτολεμαίου που άσκησε τη μεγαλύτερη επιρροή, ήταν η μαθηματική θεωρία του για τις πλανητικές κινήσεις. Επειδή οι τροχιές των πλανητών περί τον Ήλιο είναι σχεδόν κυκλικές, το γεωκεντρικό του σύστημα μπορούσε να προβλέπει με αποδεκτή ακρίβεια τις θέσεις τους. Με λίγα λόγια: οι πλανήτες περιφέρονταν σταθερά πάνω σε έναν τέλειο κύκλο, τον επίκυκλο. Το κέντρο αυτού του κύκλου περιφερόταν σταθερά πάνω σε έναν άλλο τέλειο κύκλο (τον φέροντα) που είχε ως κέντρο του τη Γη. Ο Πτολεμαίος ασχολήθηκε ακόμη με την αστρολογία και τη γεωγραφία. Η γεωγραφική πραγματεία του είχε στην κλασική γεωγραφία ανάλογη θέση με τη θέση της Αλμαγέστης στην κλασική αστρονομία. Παρά ταύτα, πολλοί άνθρωποι πίστευαν σε μια επίπεδη Γη για πολλούς αιώνες. Από τότε λοιπόν η επίσημη άποψη ήταν ότι όσα είχαμε να μάθουμε για το Σύμπαν ήταν ήδη γνωστά. Η Γη θεωρούνταν το κέντρο του Σύμπαντος και οι ελάχιστοι που πρότειναν ιδέες, οι οποίες αργότερα αποδείχτηκαν πιο σωστές δεν ήταν παρά μεμονωμένες φωνές «βοώντων εν τη ερήμω». Και τότε μέσα σε ένα σχετικά μικρό χρονικό διάστημα ολόκληρος ο κλάδος της Αστρονομίας αλλά και όλης της επιστήμης επαναστατικοποιήθηκε από την εμφάνιση αρκετών μεγαλοφυών ανθρώπων. Σε αυτό βοήθησαν φυσικά και οι εξερευνήσεις στον 16ο αιώνα, ενώ οι 29
πεποιθήσεις αυτές σταμάτησαν. Ακόμα και η μεγάλη πρόοδος που έγινε από το Κοπέρνικο, έγινε μέσα στο αριστοτελικό πλαίσιο και συνελήφθη σαν μια προσπάθεια της βελτίωσης των παρατηρήσεών του Αριστοτέλη για τις πλανητικές τροχιές. Η αναγέννηση στην αστροφυσική ήρθε μόνο κατά τη διάρκεια του 12ου και 13ου αιώνα, όταν ανακαλύφθηκαν εκ νέου οι εργασίες του Αριστοτέλη από τους ευρωπαίους μελετητές. Η Υπατία είναι η τελευταία φιλόσοφος και μαθηματικός της αρχαίας Ελλάδας. Έγραψε σχόλια όχι μόνο για τα Μαθηματικά αλλά και για τον Αστρονομικό Κανόνα του Πτολεμαίου. Εκτός από τη φιλοσοφία και τα μαθηματικά, η Υπατία είχε ενδιαφέρον για τη μηχανική και την πρακτική τεχνολογία. Τα γράμματα του Συνέσιου περιέχουν σχέδια της για αρκετά επιστημονικά όργανα που περιλαμβάνουν κι έναν αστρολάβο, που χρησιμοποιούταν για τη μέτρηση των θέσεων του άστρων, πλανητών και του ήλιου και για τον υπολογισμό της ώρας όπως και του ανερχόμενου ζωδίου του ζωδιακού. Η Υπατία έγινε σύμβολο του τέλους της αρχαίας επιστήμης. Μετά την Υπατία ήρθε το χάος και ο βαρβαρισμός των Σκοτεινών Χρόνων.
30
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΟΥ ΒΑΣΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ Ο ΧΡΥΣΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Φ (ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ) Ο χρυσός αριθμός ανιχνεύθηκε πρώτη φορά από τους Αρχαίους Έλληνες ,που παρατήρησαν ότι όλα πάνω στη γη αναπτύσσονται με βάση μια αναλογία. Επινοήθηκε από τον Πυθαγόρα και προέκυψε από το χωρισμό ενός ευθύγραμμου τμήματος ΑΒ σε δύο τμήματα, ένα μεγάλο α και ένα μικρό β, έτσι ώστε να ισχύει: βα= α + β». Είναι αριθμός άρρητος και ίσως με περίπου 1,618.
Είναι μία από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις στη γεωμετρία. Η χρήση του αριθμού φ στην αρχαιότητα είναι εντυπωσιακή όπως στον Παρθενώνα και την Επίδαυρο Οι αρχαίοι Έλληνες και πρώτος ο Πυθαγόρας, βρήκαν ότι τα σχέδια των λουλουδιών , η διάταξη των φύλλων γύρω από το μίσχο, η διάταξη των πετάλων στις μαργαρίτες και στα ηλιοτρόπια δεν γίνονται τυχαία αλλά σύμφωνα με τη Χρυσή Τομή.
31
Στη μεταγενέστερη εποχή χρησιμοποιήθηκε στους πίνακες μεγάλων ζωγράφων όπως στη Μόνα Λίζα. Πρώτος ο Leonardo Da Vinci διαπίστωσε ότι ο λόγος της απόστασης από τον ώμο μας μέχρι την άκρη των δακτύλων μας προς την απόσταση από τον αγκώνα μέχρι τις άκρες των δακτύλων μας είναι «φ». Το ίδιο ισχύει και για το λόγο του ύψους μας προς την απόσταση του αφαλού μας από τη Γη.
Ακόμη και στο θέμα της γοητείας που ασκούν κάποια πρόσωπα κρύβεται ο «φ».Το ότι σε κάποιους από εμάς ταιριάζει το καπέλο ή το μούσι ή τα φουντωτά μαλλιά είναι θέμα «Χρυσής Τομής». Είναι αξιοσημείωτο ότι και η κίνηση των πλανητών γίνεται με βάση τη χρυσή αναλογία Επίσης τα λεγόμενα χρυσά σπειροειδή που βασίζονται στον «φ» απαντώνται στις σπείρες των οστρακοειδών, αρκετών σπειροειδών Γαλαξιών, ακόμη και στις σπείρες του DNA ή στα δακτυλικά μας αποτυπώματα. Αν μετρήσει κανείς τις μέλισσες σε μια κυψέλη οπουδήποτε στον κόσμο θα παρατηρήσει ότι ο λόγος των θηλυκών μελισσών προς τις αρσενικές καταλήγει πάντα στον «φ».
32
ΚΩΝΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ ΚΑΙ GPS Στην Ευκλείδεια γεωμετρία συμπεριλαμβάνονται και οι κωνικές τομές. Κωνική τομή ονομάζεται μία καμπύλη που προκύπτει από την τομή κώνου και επιπέδου, ή ακριβέστερα, από την τομή ενός επιπέδου με δύο ίσες ορθές άπειρες κωνικές επιφάνειες που έχουν κοινό άξονα και συνδέονται στην κορυφή τους. Όλες οι καμπύλες το πολύ δεύτερης τάξης στο επίπεδο είναι κωνικές τομές. Υπάρχουν διάφορα είδη κωνικών τομών όπως η έλλειψη, η παραβολή και η υπερβολή. Με βάση κάποιων κωνικών τομών δημιουργήθηκε το γνωστό σε όλους σήμερα GPS. Το GPS (Glοbal Pοsitiοning System) είναι ένα σύστημα εύρεσης στίγματος σε παγκόσμια κλίμακα. Το GPS εδάφους συγκρίνει την ώρα που ο δορυφόρος εξέπεμψε το μήνυμα, με την ώρα που το μήνυμα ελήφθη από το GPS και υπολογίζει την απόσταση που διήνυσε το σήμα. Η μαθηματική περιγραφή της διαδικασίας υπολογισμού της θέσης από το GPS γίνεται με την χρήση της υπερβολής.
33
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
34
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ : Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
1. Σας αρέσουν τα μαθηματικά; o Ναι o Όχι 2. Θεωρείτε ότι τα μαθηματικά συνέβαλαν στην ανάπτυξη της τεχνολογίας; o Ναι o Όχι 3. Πιστεύετε ότι οι τέχνες της αρχιτεκτονικής και της ζωγραφικής βασίζονται στα μαθηματικά; o Ναι o Όχι 4. Γνωρίζετε τι είναι ο αριθμός φ; o Ναι o Όχι 5. Γνωρίζετε τι είναι το GPS; o Ναι o Όχι
35
Αποτελέσματα Ερωτηματολογίων (Ομάδα Δ’)
Σας αρέσουν τα μαθηματικά;
Ναι 56% Όχι 44%
Θεωρείτε ότι τα μαθηματικά συνέβαλαν στην ανάπτυξη της τεχνολογίας;
Ναι 96% Όχι 4%
36
Πιστεύετε ότι οι τέχνες της αρχιτεκτονικής και της ζωγραφικής βασίζονται στα μαθηματικά;
Ναι 84%
Όχι 16%
Γνωρίζετε τι είναι ο αριθμός φ;
Ναι 72%
Όχι 28%
37
Γνωρίζετε τι είναι το GPS;
Ναι 92%
Όχι 8%
38
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ : Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
1. Συμφωνείτε με την άποψη ότι η καθημερινότητά μας επηρεάζεται από τις θετικές επιστήμες; o Ναι o Όχι 2. Πιστεύετε ότι ο τρόπος σκέψης των αρχαίων Ελλήνων και οι μορφές πολιτικής οργάνωσης που ανέπτυξαν ευνόησαν την ανάπτυξη των επιστημών; o Ναι o Όχι 3. Γνωρίζετε ότι η ανάπτυξη της φιλοσοφίας και της λογικής σχετίζονταν με την εξέλιξη των θετικών επιστημών; o Ναι o Όχι 4. Θεωρείτε πως οι αρχαίοι Έλληνες σκέπτονταν με πίστη στον άνθρωπο και στις ικανότητές του, ή στα δόγματα; o Ναι, βάσει στην πίστη στον άνθρωπο και στις ικανότητές του o Όχι, βάσει στα δόγματα
39
Αποτελέσματα Ερωτηματολογίων (Ομάδα Δ’) Συμφωνείτε με την άποψη, ότι η καθημερινότητά μας επηρεάζεται από τις θετικές επιστήμες;
Πιστεύετε ότι ο τρόπος σκέψης των αρχαίων Ελλήνων και οι μορφές πολιτικής οργάνωσης που ανέπτυξαν ευνόησαν την ανάπτυξη των επιστημών ;
40
Γνωρίζετε αν η ανάπτυξη της φιλοσοφίας και της λογικής σχετίζονταν με την εξέλιξη των θετικών επιστημών ;
Θεωρείτε πως οι αρχαίοι Έλληνες σκέπτονταν α) με βάση την πίστη στον άνθρωπο και στις ικανότητές του ; β) στα δόγματα;
41
Συμπεράσματα Ερωτηματολογίων : 1ο ερωτηματολόγιο: Είναι προφανές, πως η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών υποστηρίζει ότι πράγματι οι αρχαίοι Έλληνες και κυρίως οι μαθηματικοί, έχουν συμβάλλει τόσο στη δημιουργία τεχνολογικών επιτευγμάτων, όσο και στην εξέλιξή τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το GPS, ενώ η προσφορά τους στην αρχιτεκτονική και τις τέχνες είναι εξίσου σημαντική. 2ο ερωτηματολόγιο: Αναμφισβήτητα οι Αρχαίοι Έλληνες έχουν συμβάλλει καθοριστικά και έχουν επηρεάσει τη διαμόρφωση του υλικού για πολλούς τομείς, ιδίως στο κλάδο των θετικών επιστημών. Για να γενικεύσουμε αυτή την έννοια, γίνεται εύκολα κατανοητό ότι οι Αρχαίοι Έλληνες ασκούν ακόμη μεγάλη επίδραση στη σύγχρονη παγκόσμια σκέψη. Άλλωστε αυτό αποδεικνύεται από την ιδιαίτερη σημασία που τους δίνουν στο εξωτερικό. Παγκόσμιες οικονομικές υπερδυνάμεις οργανώνουν την οικονομία τους στηριζόμενοι σε πορίσματα που κατέληξαν οι Αρχαίοι Έλληνες επιστήμονες. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα προαναφερθέντα, εξάγεται το συμπέρασμα πως η συμβολή των Αρχαίων Ελλήνων στη σύγχρονη σκέψη είναι μεγαλειώδης. Εν τούτοις στη χώρα μας δεν τους αποδίδουμε τη προσοχή που τους αρμόζει, γεγονός που πρέπει να μας προβληματίζει δεόντως. Είναι καθήκον όλων των Ελλήνων να διαφυλάξουν αυτόν τον πολιτισμό προκειμένου να είναι σε θέση να χαρακτηριστούν άξιοι συνεχιστές των προγόνων τους.
42
Γενικά συμπεράσματα : Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η συμβολή των αρχαίων ελλήνων στις θετικές επιστήμες είναι τεράστια . Αυτό όπως φαίνεται επιβεβαιώνεται και από τους μαθητές που πήραν μέρος στην έρευνα, αφού η πλειονότητα παραδέχεται πως η καθημερινότητά τους επηρεάζεται από τις θετικές επιστήμες, των οποίων η ανάπτυξη ευνοήθηκε από τον τρόπο σκέψης των αρχαίων ελλήνων και την πολιτική τους οργάνωση. Ακόμα, οι περισσότεροι από αυτούς πιστεύουν πως η ανάπτυξη της φιλοσοφίας και της λογικής σχετίζονται με την εξέλιξη των θετικών επιστημών, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών πιστεύουν πως οι αρχαίοι έλληνες σκέφτονται με βάση την πίστη στον άνθρωπο και στις ικανότητες του, και όχι στα δόγματα.
43
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α΄ ομάδα Η συμβολή των αρχαίων ελλήνων στη χημεία: http://thesecretreartruth.blogspot.com/2012/05/bogspot_5161.htm&ixzz28PR5WW23 Ιστορία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας: Εκδόσεις Μκουκουμάνη, Γιάννη Κορδάτου,σελ.53 και 57 και σελ.21 και 25 Ιστορία των μαθηματικών, εκδόσεις Πνευματικού-2η έκδοση Carl B.Boyer-Vta C.Merzbach, κεφάλαιο 1 Γένεσης Οι πέντε εποχές της φιλοσοφίας: σελ.11-23,37 παράγραφος 2, 48
Β΄ ομάδα Βιογραφικά στοιχεία μεγάλων ελλήνων μαθηματικών: 1 ly k-ellass.lar Ευκλείδης: Wikipedia.gr Θαλής: Pemptousia.gr Αρχιμήδης: elliniko arxeio Πυθαγόρας: biograrhies.hpa.aoropoli.gr Fotis maths.blogspot.com
Γ’ ομάδα Πληροφορίες από το 2ο γενικό λύκειο Καρδίτσας Η συμβολή των αρχαίων στις επιστήμες
Δ΄ ομάδα Η συμβολή των αρχαίων στην αστρονομία: www.afipnisi.org Εικόνες από: www.google.com και www.weheartit.com
44