Φεγγαροπερπατήματα

30 ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΤΑΞΗ Β2’

Ερευνητική εργασία

Φεγγαροπερπατήματα

2012-13 www.3lykeiolamias.gr

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. ΓΕΝΙΚΑ

(ΟΜΑΔΑ Α)

2. Η ΣΕΛΗΝΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ

(ΟΜΑΔΑ Β)

3. Η ΣΕΛΗΝΗ ΣΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ 4. ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΗΝΗ

(ΟΜΑΔΑ Γ)

Γενικά Ο μοναδικός φυσικός δορυφόρος της Γης και το δεύτερο κατά σειρά λαμπρότητας σώμα που αντικρίζουμε στο Ουράνιο Στερέωμα. Γνωστή και με το όνομα "Φεγγάρι" αποτελεί ένα από τα πλέον προσφιλή αντικείμενα παρατήρησης, θαυμασμού και διαλογισμού. Σημειωτέον ότι με τη λέξη "φεγγάρι" χαρακτηρίζουμε επίσης και τους φυσικούς δορυφόρους των υπολοίπων πλανητών του ηλιακού συστήματος.

H σελήνη είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος δορυφόρος στο ηλιακό σύστημα. Έχει διάμετρο 3476 km, περίπου το ένα τέταρτο της γήινης διαμέτρου και το 1/81 της μάζας της Γης. Η ένταση της βαρύτητας στην επιφάνεια της σελήνης είναι το 1/6 της βαρύτητας της Γης. Δηλαδή αν στη γη ζυγίζετε 70kg στη σελήνη θα ζυγίζατε 12,5 ! Η ακτίνα της πρωτοϋπολογίστηκε από τον Αρίσταρχο με σφάλμα 32% και αργότερα από τον Πτολεμαίο με σφάλμα μόνο 5%. Η σελήνη έχει θερμοκρασίες που ποικίλλουν από 123°C στην ημέρα έως -170°C τη νύχτα στον ισημερινό, και κάτω από -233°C στους μόνιμα σκιασμένους πολικούς κρατήρες. Η απόσταση της σελήνης από τη Γη κυμαίνεται από 356.400 km έως 406.700 km. Περιστρέφεται στον ελαφρώς κεκλιμένο άξονά του σε 27 ημέρες 7 ώρες και 43 λεπτά, ακριβώς στον ίδιο χρόνο που διαρκεί η τροχιακή περιφορά της γύρω από τη Γη. Αυτός ο συντονισμός είναι και ο λόγος που από τη γη βλέπουμε πάντα την ίδια όψη της, κάτι που οφείλεται στην βαρυτική έλξη από τη Γη. Όμως η πλευρά που βλέπουμε αλλάζει ελαφρώς στα όρια της, ως αποτέλεσμα αρκετών φαινομένων πχ της λίκνισης ή μετάπτωσης και κατά συνέπεια ορατό στη γη είναι το 59% της επιφάνειάς της. Ο κύκλος των σεληνιακών φάσεων οφείλεται στη συνεχώς μεταβαλλόμενη ευθυγράμμιση του ήλιου, της γης και της σελήνης κατά τη διάρκεια της τροχιακής περιόδου του φεγγαριού. Mε την παρέλευση των ημερών και την αλλαγή της σχετικής θέσης των τριών ουρανίων σωμάτων, το ορατό από τη γη τμήμα της σεληνιακής επιφάνειας που φωτίζεται από τον Ήλιο, μεταβάλλεται.

Οι κινήσεις της Σελήνης Η τροχιά της Σελήνης Η Σελήνη περιφέρεται γύρω από τη γη με την ίδια φορά που η γη περιφέρεται γύρω από τον ήλιο. Η τροχιά είναι ελλειπτική (~0.15% απόκλιση από κυκλική, 0.0054 εκκεντρότητα) με τον Ήλιο στην μία εστία της. Περίγειο έχουμε όταν η σελήνη είναι στο κοντινότερο σημείο με τη Γη (363,104 km) ενώ απόγειο όταν είναι στο μακρύτερο (405,696 km). Σαν αποτέλεσμα η Σελήνη εμφανίζεται περίπου 11% μεγαλύτερη στο περίγειο από ότι στο απόγειο.

Η αστρική περίοδος, δηλαδή ο χρόνος που περιφοράς σε σχέση με τα μακρινά άστρα, είναι 27,321 μέρες. Ο χρόνος αυτός ονομάζεται αστρικός μήνας. Η περίοδος των φάσεων, δηλαδή ο χρόνος που χρειάζεται η Σελήνη να γυρίσει στο ίδιο σημείο σε σχέση με τον Ήλιο όπως παρατηρείται από τη Γη, είναι 29,530 μέρες. Ο χρόνος αυτός ονομάζεται συνοδικός μήνας. Κάθε μέρα η Σελήνη κινείται από την Α προς τη Δ σαν αποτέλεσμα της περιστροφής της Γης, Κινείται 13,19ο Ανατολικά σε σχέση με το υπόβαθρο των άστρων. Δηλαδή σε δύο συνεχόμενα βράδια την ίδια ώρα η Σελήνη θα βρίσκεται 13ο ανατολικότερα και για να βρεθεί στο ίδιο σημείο με το προηγούμενο βράδυ θα χρειαστεί 52’ επιπλέον.

Οι φάσεις της Σελήνης Οι φάσεις της Σελήνης εξηγούνται από το μέρος της Σελήνης που φαίνεται από ένα παρατηρητή από τη Γη, καθώς το φως του Ηλίου ανακλάται πάνω στην επιφάνεια της. Το μέρος που φαίνεται εξαρτάται από τις θέσεις Ηλίου-Γης-Σελήνης.

Η διαφορά 27,3 και 29,53 εξηγείται στην εικόνα 4. Η Σελήνη ολοκληρώνει μία περιφορά γύρω από τη Γη σε σχέση με τα άστρα σε 27,3 μέρες αλλά για να έρθει στην ίδια θέση με σε συνάρτηση με τη Γη και τον Ήλιο χρειάζεται επιπλέον κάτι παραπάνω από 2 μέρες. Μαθηματικά αποδεικνύεται ως εξής: Σε ένα αστρικό μήνα η Γη μετακινείται (0,985 μοίρες ανά ημέρα) x (27.321 μέρες) = 26.91 μοίρες κατά την τροχιά της γύρω από τον Ήλιο. Η Σελήνη κινείται περίπου 13.17 μοίρες ανά ημέρα. Έτσι για να ξαναβρεθεί στην ίδια σχετική θέση Ηλίου-Γης-Σελήνης, η Σελήνη πρέπει να ταξιδέψει επιπλέον 26.91/13.17 = 2.043 μέρες. Αυτό σημαίνει ότι από τη μία φάση έως την επόμενη ένα μήνα μετά, το χρονικό διάστημα είναι 27.321 + 2.043 = 29.365 μέρες. Σχεδόν όσο ο συνοδικός μήνας. Το επιπλέον υπολογίζεται γιατί οι τροχιές τόσο της Σελήνης όσο και της Γης είναι ελλειπτικές.

Σύγχρονη περιφορά Η Γη και η Σελήνη ασκούν παλιρροιακές δυνάμεις η μία στην άλλη. Σαν αποτέλεσμα έχει την δημιουργία ενός εξογκώματος τόσο στη Γη όσο και στη Σελήνη.

Το εξόγκωμα της Γης (έως και 30 cm στην στεριά) λόγω περιστροφής της δεν βρίσκεται ακριβώς στην ευθεία Γης-Σελήνης αλλά λίγο πιο μπροστά. Το εξόγκωμα έχει κάποια μάζα άρα ασκεί και βαρύτητα, και τραβά τη Σελήνη μπροστά. Αυτό δίνει στη Σελήνη μεγαλύτερη τροχιακή ενέργεια. Τροχιά με μεγαλύτερη ενέργεια σημαίνει και τροχιά με μεγαλύτερη ακτίνα. Άρα η Σελήνη απομακρύνεται όπως είπαμε και πριν κατά 1 cm το χρόνο. Επίσης ασκεί βαρύτητα στην Σελήνη με αποτέλεσμα την επιβράδυνση της περιστροφής της στο παρελθόν και εν τέλει να έχει περιφορά ίση με

την περιστροφή της. Έτσι βλέπουμε την ίδια πλευρά της Σελήνης πάντα, η Σελήνη έχει «κλειδώσει». Η Σελήνη έλκει το εξόγκωμα επίσης. Αφού είναι πιο πίσω η Σελήνη, το τραβάει προς τα πίσω και κάνει τη Γη να χάνει ταχύτητα. Η μέρα γίνεται μεγαλύτερη. Σε κάθε 100 χρόνια η μέρα γίνεται μεγαλύτερη κατά 0,002 sec, το έτος κατά 0,7 sec. Τελικά ο χρόνος περιστροφής θα πέσει τόσο ώστε το εξόγκωμα να είναι στη ευθεία των 2 κέντρων. Τότε ο χρόνος μιας περιστροφής της Γης θα είναι ίσως με το χρόνο περιφοράς της Σελήνης, και οι άνθρωποι στη Σελήνη θα βλέπουν πάντα την ίδια πλευρά της Γης!

Ταλάντωση Σελήνης Βλέπουμε πάντα την ίδια πλευρά της Σελήνης αλλά λόγω ταλαντώσεων της μπορούμε να δούμε όχι μόνο το 50% αλλά μέχρι και 59% της επιφάνειάς της. Α) Ημερήσια ταλάντωση Όσο περιστρέφεται η Γη η θέα της Σελήνης αλλάζει. Άλλη εικόνα βλέπει ένα παρατηρητής όταν ανατέλλει η Σελήνη και άλλη όταν δύει. Στην 1η περίπτωση λίγο ανατολικότερα και στη 2η δυτικότερα.

Β) Διαμήκης ταλάντωση Η Σελήνη γυρνά σε ελλειπτική τροχιά με όχι σταθερή ταχύτητα. Αλλά η Σελήνη περιστρέφεται (γύρω από τον εαυτό της) με σταθερή ταχύτητα. Έτσι όταν επιταχύνει μπορούμε να δούμε λίγο από το πίσω μέρος της ενώ όταν επιβραδύνει λίγο από το μπροστινό.

Γ) Κάθετη ταλάντωση Το επίπεδο περιφοράς της Σελήνη κάνει γωνία 5,2ο με το επίπεδο της εκλειπτικής. Έτσι κάποιες στιγμές μπορούμε να δούμε πέρα από το Ν πόλο (ο Β είναι κρυμμένος) και άλλες πέρα από το Β πόλο (ο Ν είναι κρυμμένος)

Πανσέληνος Όταν τα τρία σώματα πλησιάσουν στο κοντινότερο σε ευθυγράμμιση σημείο των τροχιών τους (με τη Γη ανάμεσα) γίνεται ορατό από τη γη όλο το φωτιζόμενο τμήμα της σελήνης και αυτή εμφανίζεται ως ολοστρόγγυλος δίσκος. Είναι η πανσέληνος. Η εικόνα της πανσελήνου στο ουράνιο στερέωμα ήταν πάντα εντυπωσιακή. Όμως στην πραγματικότητα η επιφάνεια αυτού του δορυφόρου είναι αρκετά σκοτεινή. Το albedo του, που είναι το μέρος του συνολικού φωτός που ανακλάται από το φεγγάρι, είναι κατά μέσον όρο μόνο 0,067, χαμηλότερο από όλους τους πλανήτες εκτός από τον Ερμή. Το επίπεδο περιφοράς της σελήνης γύρω από τη γη είναι κεκλιμένο, σε σχέση με το επίπεδο περιφοράς της γης γύρω από τον Ήλιο, κατά 5 μοίρες περίπου. Αυτό το γεγονός καθιστά κάπως σπάνια την απόλυτη ευθυγράμμιση των τριών σωμάτων σε μία ευθεία. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε το φαινόμενο της έκλειψης. Αν η κλίση των δύο επιπέδων ήταν μηδενική, τότε θα είχαμε εκλείψεις δύο φορές σε κάθε

σεληνιακό κύκλο, δηλαδή περίπου κάθε 15 ημέρες ! Κατά τις εκλείψεις, όταν η Σελήνη βρίσκεται ανάμεσα από τη Γη και τον Ήλιο, έχουμε έκλειψη Ηλίου, ενώ όταν η Γη βρίσκεται ανάμεσα από τον Ήλιο και τη σελήνη έχουμε έκλειψη σελήνης. Στην απόλυτη ευθυγράμμιση έχουμε ολικές εκλείψεις.

Εξερεύνηση της Σελήνης Ο άνθρωπος περιεργάστηκε τη Σελήνη πρώτα με γυμνά μάτια ενώ τα τηλεσκόπια, από τον δέκατο έβδομο αιώνα και μετά, βοήθησαν ώστε να αποκαλυφθεί ο πλούτος και η λεπτεπίλεπτη δομή της σεληνιακής επιφάνειας. Η Σελήνη δεν περιβάλλεται από ατμόσφαιρα. Η επιφάνειά της έτσι είναι άμεσα εκτεθειμένη σε πτώσεις αστεροειδών και μετεωριτών. Η επιφάνεια της σελήνης παρουσιάζει δύο διαφορετικούς τύπους εκτάσεων, σαφώς ορατούς στο γυμνό μάτι: οι φωτεινότερες ορεινές περιοχές, "terrae" ή "ήπειροι", που καλύπτουν το 80% της σεληνιακής επιφάνειας (65% της ορατής πλευράς), και περίπου 20 σκοτεινότερες περιοχές που κατά παράφραση ονομάζονται θάλασσες (mare). Οι θάλασσες έχουν κι αυτές, όπως οι πεδιάδες, λίγους μεγάλους κρατήρες. Οι κρατήρες δημιουργήθηκαν από μεγάλες συγκρούσεις με μετεωρίτες, πριν 3.9 και 3 δισεκατομμύρια χρόνια, γεμάτες με βασαλτική λάβα. Οι παλαιότερες λεκάνες έδωσαν ακανόνιστο σχήμα στις θάλασσες (όπως είναι η Tranquillitatis ή η Fecundidatis), ενώ οι πιο πρόσφατες έδωσαν περισσότερο κυκλικό σχήμα (όπως η Crisium, η Serentatis και η Nectaris). Οι περιοχές των θαλασσών συγκεντρώνονται στην ορατή πλευρά της σελήνης, όπου καλύπτουν το 35% της επιφάνειας. Στην αθέατη πλευρά της σελήνης οι θάλασσες καλύπτουν μόνο το 5%, με μεγαλύτερη τη θάλασσα της Μόσχας. Οι διαστημικές αποστολές ανέλαβαν να συνεχίσουν τη μελέτη και τη λεπτομερή χαρτογράφηση του συντρόφου της Γης στο αέναο ταξίδι της περιστροφής της γύρω από τον Ήλιο.

Προέλευση της Σελήνης Παρότι παλαιόθεν αποτελεί αντικείμενο συστηματικής μελέτης, η προέλευση της Σελήνης δεν έχει διευκρινισθεί πλήρως. Οι θεωρίες που κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί είναι οι παρακάτω: 1) Η Σελήνη ήταν ένας ανεξάρτητος πλανήτης, ο οποίος στη συνέχεια συνελήφθη από το βαρυτικό πεδίο της Γης. Αν και η θεωρία αυτή έχει ακόμη υποστηρικτές, κάτι τέτοιο είναι απίθανο να συνέβη λόγω της σχετικά μεγάλης μάζας της Σελήνης.

2) Στη θέση του συστήματος Γη-Σελήνη υπήρχε αρχικά ένα ουράνιο σώμα, σε ρευστή κατάσταση το οποίο περιστρεφόταν γύρω από τον Ήλιο. Με την πάροδο του χρόνου όμως και εξαιτίας διαρκών ανακατανομών στη δομή του, καθώς τα βαρύτερα στοιχεία συνέχισαν να συσσωρεύονται στον πυρήνα ενώ τα ελαφρύτερα στην επιφάνεια, λόγω της περιστροφικής κίνησης προέκυψε μια αστάθεια, ώστε τελικά το σώμα αυτό να διασπαστεί σε δύο μέρη. Η θεωρία αυτή σήμερα θεωρείται ξεπερασμένη.

3) Η Γη και η Σελήνη δημιουργήθηκαν ανεξάρτητα μεν, ταυτόχρονα δε, στην περιοχή τους, από το ίδιο πρωταρχικό νεφέλωμα από το οποίο σχηματίστηκε και το υπόλοιπο ηλιακό σύστημα. Η διαφορετική σύσταση όμως των δυο σωμάτων δρα ανασταλτικά στην επικράτηση της θεωρίας αυτής.

4) Η Σελήνη είναι το αποτέλεσμα της σύγκρουσης της Γης με έναν πλανήτη της τάξεως μεγέθους του Άρη με ταυτόχρονη δέσμευσή της από το βαρυτικό πεδίο του πλανήτη μας. Πρόκειται για την πλέον δημοφιλή θεωρία σήμερα σύμφωνα και με τα δεδομένα που προέκυψαν από τις αποστολές Απόλλων.

Κρατήρες Η επιφάνεια της Σελήνης είναι γεμάτη κρατήρες οι οποίοι καλύπτονται από ένα μείγμα το οποίο καλείται regolith και απαρτίζεται από θραύσματα πτώσης μετεωριτών και σεληνιακό χώμα. Άλλωστε σχεδόν όλοι οι κρατήρες έχουν διαμορφωθεί από την πρόσπτωση μετεωριτών κινούμενων με μεγάλες ταχύτητες, γεγονός που συμβαίνει εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Οι μεγαλύτεροι από τους κρατήρες δημιουργήθηκαν από την πρόσπτωση υπολειμμάτων από τον σχηματισμό των πλανητών, την εποχή που το ηλιακό σύστημα ήταν ακόμη νεαρό σε ηλικία και ως εκ τούτου περιείχε πολλά από αυτά. Σεισμογράφοι εγκατεστημένοι στην επιφάνεια του φεγγαριού εξακολουθούν να καταγράφουν την πτώση 70-150 μετεωριτών ανά έτος, οι μάζες των οποίων κυμαίνονται από 100γρ μέχρι και 1000Kgr! Φαίνεται πάντως ότι η εποχή των βίαιων αναταράξεων για το δορυφόρο μας πέρασε ανεπιστρεπτί.

Μαγνητικό πεδίο Η Σελήνη δεν διαθέτει ένα ενιαίο μαγνητικό πεδίο όπως η Γη. Ωστόσο κάποιοι βράχοι εμφανίζουν ασθενείς μαγνητικές ιδιότητες γεγονός που μας ωθεί να συμπεράνουμε ότι στερεοποιήθηκαν παρουσία κάποιου μαγνητικού πεδίου. Υπάρχουν επίσης μικρά, περιορισμένης έκτασης μαγνητικά πεδία, τα οποία εμφανίζονται ισχυρότερα σε περιοχές αντιδιαμετρικές περιοχών με λεκανοπέδια. Η προέλευση αυτών των μαγνητικών πεδίων, μας είναι άγνωστη. Ορισμένοι επιστήμονες πιθανολογούν ότι ο ισχυρός κλονισμός (shock) της πρόσπτωσης μεγάλου μεγέθους μετεωριτών είχε ως επακόλουθο τη γένεση των πεδίων αυτών. Άλλοι πάλι ισχυρίζονται ότι η Σελήνη όντως διέθετε μαγνητικό πεδίο, όμοιο με αυτό της Γης, το οποίο και κατέρρευσε από άγνωστη αιτία.

Η σελήνη στην ποίηση Φεδερίκο Γκαρσία Λόρκα- ''Βγαίνει το Φεγγάρι''

Βγαίνει το φεγγάρι Όταν βγαίνει το φεγγάρι οι καμπάνες χάνονται, κι εμφανίζονται τ' απρόσβατα τα μονοπάτια. Όταν βγαίνει το φεγγάρι η θάλασσα σκεπάζει τη γη, κι η καρδιά αισθάνεται νησί καταμεσής του απείρου. Κανείς δεν τρώει πορτοκάλια κάτω απ' την πανσέληνο. Πρέπει να φας πράσινα φρούτα παγωμένα...

Όταν βγαίνει το φεγγάρι με τα εκατό όμοια πρόσωπα το αργυρό νόμισμα κλαίει στην τσέπη

Δημοτικά νανουρίσματα 1. Ύπνε, που παίρνεις τα παιδιά, έλα πάρε και τούτο, μικρό μικρό σου το 'δωκα, μεγάλο φέρε μου 'το· μεγάλο σαν ψηλό βουνό, ίσιο σαν κυπαρίσσι κι οι κλώνοι του ν' απλώνονται σ' ανατολή και δύση.

2. Νάνι νάνι, νάνι νάνι ύπνον ήσυχο να κάνει. Να κοιμάται να μερώνει, να ξυπνά να μεγαλώνει· να κοιμάται σαν τ' αρνάκι, να ξυπνά σαν τ' αηδονάκι. Μην πατάτε, μη βροντάτε· το παιδάκι μου κοιμάται…

3. Νάνι, θά 'ρθει η μάνα σου απ' το δαφνοπόταμο κι από το γλυκό νερό, να σου φέρει λούλουδα, λούλουδα, τριαντάφυλλα και μοσκογαρούφαλα.

4. Κοιμήσου συ, μωράκι μου, σε κούνια καρυδένια,

σε ρουχαλάκια κεντητά και μαργαριταρένια. Έλα, Χριστέ και Παναγιά, και πάρ' το στους μπαξέδες και γέμισε τους κόρφους του λουλούδια, μενεξέδες. Κοιμήσου συ, παιδάκι μου, κι η μοίρα σου δουλεύει και το καλό σου ριζικό σού κουβαλεί και φέρνει. Κοιμάται νιο, κοιμάται νιο, κοιμάται νιο φεγγάρι, κοιμάται το παιδάκι μου στ' άσπρο το μαξιλάρι. Ο ύπνος τρέφει τα μωρά κι η υγειά τα μεγαλώνει και η κυρά η Παναγιά τα καλοξημερώνει.

5. Κοιμήσου αστρί, κοιμήσου αυγή, κοιμήσου νιο φεγγάρι, κοιμήσου, που να σε χαρεί ο νιος που θα σε πάρει. Κοιμήσου, που παράγγειλα στην Πόλη τα χρυσά σου, στη Βενετιά τα ρούχα σου και τα διαμαντικά σου. Κοιμήσου, που σου ράβουνε το πάπλωμα στην Πόλη και που σου το τελειώνουνε σαράντα δυο μαστόροι. Στη μέση βάνουν τον αϊτό, στην άκρη το παγόνι, νάνι του ρήγα το παιδί, του βασιλιά τ' αγγόνι. Κοιμήσου και παράγγειλα παπούτσια στον τσαγκάρη, να σου τα κάνει κόκκινα με το μαργαριτάρι. Κοιμήσου μες στην κούνια σου και στα παχιά πανιά σου, κι η Παναγιά η Δέσποινα να είναι συντροφιά σου.

6. Να μου το πάρεις, ύπνε μου, τρεις βίγλες θα σου βάλω, τρεις βίγλες, τρεις βιγλάτορες κι οι τρεις αντρειωμένοι. Βάζω τον ήλιο στα βουνά και τον αϊτό στους κάμπους, τον κυρ Βοριά το δροσερόν ανάμεσα πελάγου. Ο ήλιος εβασίλεψε κι ο αϊτός αποκοιμήθη κι ο κυρ Βοριάς ο δροσερός στη μάνα του πηγαίνει: «Γιε μου, και πού 'σουν χτες προχτές, πού 'σουν την άλλη νύχτα; Μήνα με τ' άστρα μάλωνες, μήνα με το φεγγάρι; Μήνα με τον αυγερινό, που 'μαστε αγαπημένοι;» «Μήτε με τ' άστρα μάλωνα μήτε με το φεγγάρι μήτε με τον αυγερινό, οπού 'στε αγαπημένοι. Χρυσόν υγιόν εβίγλιζα στην αργυρή του κούνια».

7.

Kοιμάται το τριαντάφυλλο κοντά στη μαντζουράνα, κοιμάται το παιδάκι μου με τη γλυκιά του μάνα.

Kοιμάται το παιδάκι μου στην αργυρή του κούνια, στην αργυρή και στη χρυσή και στη μαλαματένια.

Kοιμήσου συ, παιδάκι μου, κι εγώ σε νανουρίζω, κι εγώ την κούνια σου κουνώ, γλυκά να σε κοιμίζω.

Kοιμήσ' αστρί, κοιμήσ' αυγή, κοιμήσου, νιο φεγγάρι, κοιμήσου, κυρά θάλασσα με το χρυσό σου ψάρι.

Ήλιος και φεγγάρι Ο ήλιος επαντρεύτηκε και πήρε το φεγγάρι, εκάλεσε και στη χαρά συμπεθερούς τ’ αστέρια· τα σύγνεφα τους έστρωσε στρώματα για να κάτσουν, τους έβαλε προσκέφαλα τις ράχες ν’ ακουμπήσουν, τους έβαλε και τράπεζα στους κάμπους τα λουλούδια, τους έβαλε φαΐ να φαν το μόσκο και τα άνθια. Κρασί τους έδωσε να πιουν θάλασσες και ποτάμια· κι απ’ όλα τ’ άστρια τ’ ουρανού Αυγερινός δεν έρθε· κι αυτού προς το ξημέρωμα Αυγερινός εφάνη, φέρνει τον ύπνο ζωντανό στα νιόγαμπρα πεσκέσι, φέρνει και στους συμπεθερούς λυχνάρι να τους φέξει, να φύγ’ν να παν στα σπίτια τους, τα νιόγαμπρα νυστάζουν. Ζωγράφειος Αγών Α’ σ. 168 (Ήπειρος) Από «Τα δημοτικά μας τραγούδια» (επιμ. Γιώργος Ιωάννου, εκδ. «Ερμής»)

Μαντινάδες

Φεγγάρι μου κι αν τηνε δεις να θλίβεται για μένα πες της πως έχω ποταμούς τα δάκρυα χυμένα

Φεγγάρι που' σαι στα ψηλά και φέγγεις όλη νύχτα πήγαινε από το σπίτι τζη και πες της καληνύχτα

Φεγγάρι αυγουστιάτικο, του ουρανού μου κρίνε, το φως που στέλνεις πάρε το, και αυτηνής το δίνε.

Φεγγάρι μου ανε τηνε δεις εκείνη άπου τον έχει χαμήλωσε για να τση πεις να μου τονε προσέχει

Φεγγάρι μου ανε τη δεις φτωχή να διακονάται πες της πως τους παλιούς καιρούς έπρεπε να θυμάται

Αστέρι μου φεγγάρι μου

Αστέρι μου, φεγγάρι μου, της άνοιξης κλωνάρι μου κοντά σου θά `ρθω πάλι, κοντά σου θά `ρθω μιαν αυγή για να σου πάρω ένα φιλί και να με πάρεις πάλι. Αγάπη μου, αγάπη μου, η νύχτα θα μας πάρει, τ’ άστρα κι ο ουρανός, το κρύο το φεγγάρι. Θα σ’ αγαπώ, θα ζω μες στο τραγούδι θα μ’ αγαπάς, θα ζεις με τα πουλιά θα σ’ αγαπώ, θα γίνουμε τραγούδι θα μ’ αγαπάς, θα γίνουμε πουλιά. Ο ποταμός είναι ρηχός κι ο ωκεανός είναι μικρός να πάρουν τον καημό μου. Να διώξουνε τα μάτια σου να πνίξουνε τους όρκους σου από το λογισμό μου.

Ο ήλιος και το φεγγάρι

Ὁ ἥλιος καὶ τὸ φεγγάρι συμφωνήσανε τὰ δυό, νὰ σὲ κάνουν τέτοια νέα, νὰ μαραίνεις κάθε νιό. Τ᾿ ἀπεφάσισα νὰ γίνω στὴν Ἁγιὰ Σοφιὰ κουμπές, νά ῾ρχονται νὰ προσκυνᾶνε μαυρομάτες καὶ ξανθές. Ἂν ἐσὺ δὲ μοῦ τὸ δώσεις τὸ φιλὶ ποὺ σοῦ ζητῶ, θὰ σ᾿ τὸ πάρω μὲ τὸ ζόρι κι ἂς μὲ φέρουνε νεκρό,

τέσσερις θὰ μὲ περάσουν ἀπ᾿ τὴν πόρτα σου νεκρό. Ἄσπρη, μαρμαρένια βρύση, πῶς κρατᾶς κρύο νερό, ἔτσι κι ἐγὼ ὑποφέρω τῆς ἀγάπης τὸν καημό.

Μισό φεγγάρι

Μισό φεγγάρι σε φώτισε κάποια φορά, γι’ αυτό τη γη δεν έχεις περπατήσει. Με δυο φτερά μ’ ανοιγμένα τα πανιά, θα περιμένεις για πάντα να φυσήξει. Κόκκινο χρώμα στα σύννεφα και στα μαλλιά, που σου `χα πλέξει μια μέρα μια πλεξίδα κι είπες σιγά το τέλος να κοιτάς να `χω το βλέμμα σου στον άνεμο πυξίδα. Είναι μέρες που δεν έχω στίχο να κρυφτώ. Είναι νύχτες πληγωμένες, μυστικές κι απελπισμένες, που δε βρίσκω παραμύθι να σου πω. Μέσα σε λίμνες και θάλασσες σε είχα δει το ένα σου μέρος το κρυφό να καθρεφτίζεις και με μαχαίρι τρίκοπο, μαβί, το πρόσωπό σου μέσα στο νερό να σκίζεις. Είναι μέρες που δεν έχω στίχο να κρυφτώ. Είναι νύχτες πληγωμένες, μυστικές κι απελπισμένες, που δε βρίσκω παραμύθι να σου πω. Μισό φεγγάρι σε φώτισε κάποια φορά, Τ’ άλλο μισό το πήρε το σκοτάδι. Κι έτσι το βλέμμα σου στέλνεις μακριά, σαν ουρλιαχτό και σαν ευχή και σαν σημάδι.

☽ Σελήνη και Μυθολογία☾

Για τους παραδοσιακούς λαούς η Σελήνη αντιπροσώπευε πάντα τη σκοτεινή πλευρά της φύσης, την αόρατη όψη της . Την πνευματική όψη του φωτός μέσα στο σκοτάδι , την εσωτερική γνώση, το παράλογο, το διαισθητικό και υποκειμενικό. Εκείνη ελέγχει παλίρροιες, βροχές, ύδατα, πλημμύρες και εποχές και ως εκ τούτου τη διάρκεια της ζωής. Όλες οι σεληνιακές θεές ελέγχουν το πεπρωμένο και υφαίνουν τη μοίρα μερικές φορές απεικονίζονται σαν αράχνες στο κέντρο του ιστού τους. Αν βέβαια η σελήνη βρίσκεται στην φάση της πανσελήνου η δύναμη της είναι ακόμα πιο ισχυρή. Η πανσέληνος συμβολίζει την ολότητα, την ολοκλήρωση, την ισχύ και την πνευματική δύναμη. Για τον βουδισμό η πανσέληνος και η νέα σελήνη είναι περίοδοι ισχύος και πνευματικής δύναμης. Για τους Ινδιάνους η πανσέληνος παρομοιάζεται με το φως του μεγάλου πνεύματος αλλά σε κάποιες φυλές η σελήνη είναι μια μοχθηρή και κακοποιός δύναμη. Για τους Σουμέριους η νύχτα της πανσελήνου ήταν περίοδος προσευχής αγαλλίασης και θυσίας. Η Σελήνη φτάνει στο μισό της περιστροφής της γύρω από τη Γη, δείχνει την πλευρά της που φωτίζεται από τον Ήλιο και φαντάζει στον ουρανό σαν ολοστρόγγυλος φωτεινός δίσκος, ως πανσέληνος . Από τον ήλιο η σελήνη φαίνεται σαν να βρίσκεται πίσω από τη γη. Στις λίγες ώρες τις πανσελήνου γίνεται αισθητή η δύναμη της επιρροής της πάνω στη Γη στον άνθρωπο, στα ζώα και στα φυτά. Η αλλαγή κατεύθυνσης των σεληνιακών ωθήσεων από τη γέμιση στη χάση γίνεται τότε εντονότερα αισθητή από ότι στη νέα σελήνη. Σύμφωνα με τους Ρωμαίους, τους Αρχαίους Έλληνες και τον Αριστοτέλη , ίσως η πανσέληνος οδηγεί τον άνθρωπο στην παραφροσύνη, επειδή το ανθρώπινο σώμα και η γη συντίθενται από τα ίδια υλικά και με ίδιες περίπου ποσότητες, 77% νερό και 23% οργανική ύλη. Έτσι, όπως το φεγγάρι δημιουργεί παλίρροιες, με τον ίδιο τρόπο επηρεάζει τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Επίσης , το γεγονός ότι κατά την διάρκεια της πανσέληνου η ατμόσφαιρα γεμίζει από αφανή ηλεκτρικά ρεύματα, θεωρείται ότι επιφέρει αναστάτωση στον μηχανισμό του οργανισμού μας και ότι έτσι εξηγείται γιατί οι μέρες της πανσέληνου είναι πιο επικίνδυνες για τον άνθρωπο.

Τα Ινδικά χειρόγραφα αναφέρουν ότι «οι Έλληνες θεοί πολέμησαν εναντίον των κατοίκων της σελήνης και των συμμάχων της.» Οι Έλληνες φιλόσοφοι γνώριζαν πάρα πολλά για την σελήνη. Ο Σωκράτης την χαρακτηρίζει: «Μεγάλη κούφια σφαίρα που στο εσωτερικό της υπάρχουν θάλασσες και στεριές και κατοικούν άνθρωποι σαν εμάς». Αυτά αναφέρει ο Ξενοφάνης για τον δάσκαλο του. Ο Έλληνας θεός Ορφέας, γιος του Απόλλωνα, ο πιο τακτικός ταξιδιώτης της Σελήνης και του Σειρίου, μας λέει: «Η Σελήνη έχει βουνά πολιτείες και σπίτια, η επιφάνεια της είναι έδαφος όπως της γης και κατοικείται από θεϊκούς κατοίκους.» Τις πληροφορίες αυτές μας τις δίνουν ο Πλούταρχος, ο Διογένης και ο Λαέρτιος. Ο Δημόκριτος και ο Αναξαγόρας δίδαξαν ότι υπήρχε μια εποχή όπου η Γη ήταν χωρίς φεγγάρι. Ο Αριστοτέλης έγραψε ότι η Αρκαδία, πριν κατοικηθεί από τους Έλληνες, είχε Πελασγικό πληθυσμό και ότι αυτοί οι αυτόχθονες κατοικούσαν σε αυτή την περιοχή από μία πολύ μακρινή εποχή όπου ακόμα δεν υπήρχε η σελήνη στον ουρανό. Γι αυτό τον λόγο τους ονόμασε και Προσέληνες. Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος ανέφερε την εποχή "όταν δεν υπήρχαν όλα τα περιφερόμενα σώματα στον ουρανό, πριν εμφανιστούν οι φυλές της Δανάης και του Δευκαλίωνα, και υπήρχαν μόνο οι Αρκάδες, για τους οποίους λεγόταν ότι κατοικούσαν πάνω στα βουνά και τρέφονταν με βελανίδια, πριν την ύπαρξη της σελήνης". Παρόμοιες αναφορές έχουμε από τον Πλούταρχο, τον Οβίδιο, τον Ιππόλυτο, τον Λουκιανό, τον Censorinus.

θεότητες που σχετίζονται με τη σελήνη: Η Σελήνη (Λατινικά: Luna) ήταν ελληνική θεά, κυρία της σεληνιακής ψυχής. Το όνομά της ετυμολογείται από το σέλας (φως). Στην Ελληνική μυθολογία και Ελληνική Εθνική Θρησκεία η Σελήνη, είναι τιτανική οντότητα. Κατά την Θεογονία του Ησιόδου η Σελήνη είναι κόρη του Υπερίωνα και της Θείας και αδελφή της Hούς (Αυγής), και του Ηλίου, ο οποίος τη φωτίζει αιώνια λόγω της αδελφότητάς τους. Απεικονίζεται συνήθως ως θηλυκή μορφή με μία ημισέληνο ως στέμμα και έφιππη ή οδηγώντας άρμα με φτερωτούς ίππους. Άλλοτε οι περιγραφές την θέλουν να οδηγεί μια αγέλη βοών και το ημισεληνιακό της στέμμα συσχετισμένο με τα κέρατα του ταύρου. Διασχίζει κυκλοτερώς τον ουρανό όμοια με τον αδελφό της, πάνω σε άρμα που σέρνουν δύο ημίονοι, ίπποι ή ταύροι, κατά το ένα μέρος τους λευκοί και κατά το άλλο μαύροι, αλληγορία του ότι μόνο η μία πλευρά της σεληνιακής επιφάνειας φωτίζεται από το ηλιακό φως. Ο μεγάλος της έρωτας ήταν ένα όμορφο αγόρι, ο βοσκός και πρίγκιπας Ενδυμίωνας.

Η Άρτεμις (Λατινικά: Diana) ήταν μία από τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, δίδυμη αδελφή του θεού Απόλλωνα. Ήταν βασίλισσα των βουνών και των δασών, θεά του κυνηγιού, προστάτιδα των ζώων, των μικρών παιδιών και ιδιαίτερα των νεαρών κοριτσιών. Όπως ο Απόλλωνας ταυτιζόταν με τον θεό Ήλιο, έτσι και η Άρτεμις με τη θεά Σελήνη και αργότερα με την Εκάτη. Η άποψη πως η Άρτεμις είναι συνδεδεμένη με το φεγγάρι φαίνεται να κυριαρχεί περισσότερο στη ταύτισή της με τη θεά των Ρωμαίων Ντιάνα, η οποία απεικονίζεται συχνά σε έργα τέχνης με ένα μισοφέγγαρο ως στέμμα. Σύμβολά της ήταν το τόξο, η ημισέλινος και το ελάφι.

Η Εκάτη ήταν το μοναδικό παιδί των Τιτάνων Πέρση και Αστερίας. Χθόνια θεά των πνευμάτων και της μαγείας του κάτω κόσμου, ήταν συνδεδεμένη με τη νύχτα και το φεγγάρι. Ο Αισχύλος τη συνδέει με τη Σελήνη και την παρουσιάζει ως Άρτεμι-Εκάτη. Η Εκάτη δεν συνδέεται μόνον με την Σελήνη και την Αρτέμιδα αλλά και με την θεά Περσεφόνη. Πιστεύεται πως βοήθησε τη θεά Δήμητρα να κατέβει στο

κάτω κόσμο προς αναζήτηση της κόρης της, Περσεφόνης, φωτίζοντας τη νύχτα με πυρσούς.

Η Αριάδνη ήταν κόρη του βασιλιά Μίνωα της Κρήτης και της Πασιφάης. Το όνομά της συνδέεται ιδιαίτερα με τον μύθο του Θησέα, αλλά και το Μινώταυρο, όσο και με το θεό Διόνυσο. Μετά την εγκατάλειψή της από τον Θησέα στο νησί της Νάξου, η Αριάδνη παντρεύτηκε το θεό Διόνυσο και αργότερα θεοποιήθηκε. Λατρευόταν ως θεά του Αιγαίου, αλλά και ως θεά του έρωτα, επονομαζόμενη Αριάδνη Αφροδισία. Λέγεται πως ως δώρο του γάμου τους, ο Διόνυσος της χάρισε ένα χρυσό στεφάνι, που αργότερα αναλήφθηκε στον ουρανό και έγινε ο αστερισμός του Βορείου Στεφάνου (Corona Borealis). Λατρευόταν επίσης, ως Ουράνια θεά, συνδεδεμένη με τη λάμψη της σελήνης και το μυστικισμό της.

H Φοίβη (= «Φωτίζουσα» στα αρχαία ελληνικά) ήταν Τιτανίδα, κόρη του Ουρανού και της Γαίας. Οι Ρωμαίοι ποιητές την ονόμαζαν Θεά του Φεγγαριού. Με τον Τιτάνα Κοίο γέννησε την Αστερία, την Εκάτη και τη Λητώ. Η Άρτεμις ήταν εγγονή της, που τη θεωρούσαν επίσης θεά του φεγγαριού, έφερε το όνομα Φοίβη.

Η Βένδις ή Βένδεια ήταν χθόνια τοπική θεότητα της Θράκης. Όταν η λατρεία της εισήχθη στην υπόλοιπη Ελλάδα ως χθόνια ή σεληνιακή θεότητα ταυτιζόταν με την Περσεφόνη ή την Εκάτη, ενώ ως θεά του κυνηγιού ταυτίστηκε με την Άρτεμη ή χρησιμοποιήθηκε ως προσωνύμιο της (Άρτεμις Βενδίδα).

Θεά Σελήνη και Ενδυμίωνας, Sebastiano Ricci (1713)

Θεά Diana (Άρτεμις), Jules Joseph Lefebvre

Θεά Diana (Άρτεμις)

Θεά Αριάδνη, John William Waterhouse

ΟΜΑΔΕΣ:

Ομάδα Α

ΖΥΓΟΓΙΑΝΝΗ ΙΩΑΝΝΑ ΖΥΓΟΥΡΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΚΑΛΤΣΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΠΝΙΑΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΚΑΠΟΥΛΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ομάδα Β

ΚΑΡΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ ΚΑΡΑΝΤΖΑΒΕΛΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΑΡΑΠΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΥΚΙΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΝΤΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΟΡΚΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ Ομάδα Γ

ΚΟΡΚΟΥ ΖΩΗ ΚΟΤΡΩΝΗ ΕΥΣΤΑΘΙΑ ΚΟΥΣΟΥΛΑ ΜΑΡΙΑ-ΑΡΓΥΡΩ ΚΟΥΤΡΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΟΥΤΣΟΜΠΛΗ ΓΛΥΚΕΡΙΑ

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗΣ ΛΑΜΠΡΟΣ (ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ)

Βιβλιογραφία

Aνθολόγιο για τα παιδιά του Δημοτικού, μέρος πρώτο, δεύτερο και τρίτο, Oργανισμός Eκδόσεως Διδακτικών Bιβλίων, 1975 και Mάρκος Aυγέρης, M.M. Παπαϊωάννου, B. Pώτας, Θρ. Σταύρου, H ελληνική ποίηση ανθολογημένη, τ. Γ΄, Kυψέλη, Αθήνα 1959

Πηγές: http://www.esoterica.gr/articles/occult/selinimg/selinimg.htm http://www.thaliatook.com/AMGG/ariadne.php http://loveofthegoddess.blogspot.gr http://wikipedia.org www.theoi.com www.stixoi.info