46ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ
ΜΑΘΗΤΕΣ: ΓΕΩΡΓΙΑ ΓΙΟΓΛΗ, ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΑΔΟΥΡΟΥ, ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ
ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2013- 2014
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
1.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
2.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ
3.
ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ
4.
Α. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ
Β. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ
Γ. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Δ. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ
5.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΣΤΗΝ «ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΠΟΙΗΣΗ»ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ
6.
ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΡΟΥΧΩΝ
7.
ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
8.
Η ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΖΩΗ
9.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
10. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ 11. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ 12. ΕΠΙΛΟΓΟΣ 13. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ 14. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το να ζεις σημαίνει να καταναλώνεις και εμείς καταναλώνουμε ολοένα αυξανόμενο ποσό αγαθών και υπηρεσιών – αυτοκίνητα, σπίτια, συσκευές, υπολογιστές, έπιπλα, βιβλία, ταξίδια, ψυχαγωγία. Η λίστα πραγμάτων και υπηρεσιών από τις οποίες εξαρτόμαστε είναι ατελείωτη. Το σύστημα αγοράς εξαρτάται από τη συνεχή και αυξανόμενη κατανάλωση μας, έτσι κάνουν κάθε δυνατή προσπάθεια να μας πείσουν να θέλουμε περισσότερα, να αγοράζουμε περισσότερα, να ρυπαίνουμε περισσότερο και να σπαταλάμε άσκοπα χρήματα. Η γη έχει αναμφισβήτητα ληφθεί ως δεδομένη πηγή πόρων, κυρίως λόγω του αόρατου ρόλου που παίζει σε όλους τους καταναλωτές και τα προϊόντα διατροφής. Είναι μια θεμελιώδης πηγή πόρων η οποία είναι απαραίτητη για την παραγωγή των καλλιεργειών, τα φρούτα και τα λαχανικά, τη ξυλεία που απαιτείται για την παραγωγή χαρτιού και επίπλων, τα ορυκτά που εξάγουμε για να χτιστούν τα σπίτια, οι δρόμοι και επίσης τα μεταλλεύματα που αποτελούν τη βάση των αγαθών του καταναλωτή, όπως οι υπολογιστές και τα κινητά τηλέφωνα. Πολλοί άνθρωποι αγνοούν τη σχέση μεταξύ των προϊόντων που καταναλώνουν σε όλο και μεγαλύτερο αριθμό, και τον κεντρικό ρόλο που αυτό παίζει στις αλλαγές όσον αφορά τη χρήση της γης, την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων και οι κακές συνθήκες εργασίας σε άλλα μέρη του κόσμου.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ Το πλήρες ανεπτυγμένο εμπόριο κατανάλωσης που συναντάται περισσότερο στις πλούσιες χώρες (και στους πλουσιότερους στις φτωχές χώρες) δεν ήταν τόσο έντονο παλαιότερα, αλλά έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό τον εικοστό αιώνα. Ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αγγλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες σε όλο τον δέκατο, έβδομο, όγδοο και δέκατο ένατο αιώνα, η κατανάλωση από τους περισσότερους βασίστηκε στις ανάγκες. Η λιτότητα ήταν ο κανόνας για τους περισσότερους, και οι δαπάνες για «πολυτέλειες» ήταν συνήθως παρακινδυνευμένη και θεωρείτο σπατάλη. Φυσικά η ελίτ εκείνης της εποχής ήταν πολυδάπανη όπως άλλωστε σε κάθε αιώνα. Η περιορισμένη κατανάλωση στο παρελθόν οφειλόταν στην έλλειψη πόρων. Όχι με την έννοια ότι υπήρχαν λιγότεροι πόροι στο παρελθόν απ’ ότι σήμερα , αλλά η ικανότητα να εξάγουν ήταν πιο δύσκολη και έτσι η χρήση ήταν πιο περιορισμένη. Με τι νέες τεχνολογικές εξελίξεις, οι πρόσθετοι πόροι οι οποίοι δεν ήταν διαθέσιμοι στο παρελθόν έγιναν προσιτοί. Έτσι θέλησαν να κυριαρχήσουν και να ελέγξουν τόσο τη πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους
όσο και τα μέσα που παράγονται από αυτά. Καθώς οι πόλεις – κράτη εξελίχθηκαν περαιτέρω και έγιναν εθνικά κράτη, η επιρροή τους χρησιμοποιήθηκε με σκοπό να προστατεύσει τον τρόπο ζωής και την κυριαρχία των πλουσίων. Ενώ όλοι θα ήθελαν να είναι σε θέση να έχουν ένα πιο άνετο τρόπο διαβίωσης, στο παρελθόν, υπήρξε σκληρός έλεγχος σε καταπιεσμένους και φτωχούς ανθρώπους, έτσι ώστε οι πλούσιοι να μπορούν να καταναλώνουν αφειδώς σε σύγκριση με αυτούς. Το όφελος από την επέκταση των νέων εμπορικών δρόμων, των στρατιωτικών κατακτήσεων και των τεχνολογικών εξελίξεων θα οδηγούσε σε περαιτέρω καταστολή των θεμάτων που θα απέκλειαν να κρατηθεί και να επιτευχθεί περισσότερος πλούτος και δύναμη.
ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Υπάρχουν τεράστιες διαφορές όσον αφορά την κατανάλωση φυσικών πόρων ανάμεσα σε διαφορετικές χώρες και περιοχές. Οι άνθρωποι σε πλούσιες χώρες καταναλώνουν 10 φορές περισσότερους φυσικούς πόρους από ότι σε φτωχές (χώρες). Η κατανάλωση της Ευρώπης επικεντρώνεται σε είδη σπιτιού, φαγητό και μέσα μεταφοράς. Τα παραπάνω καλύπτουν το 70% της συνολικής κατανάλωσης πόρων. Η παγκόσμια οικονομία χρησιμοποιεί περίπου 60 δις. τόνους πόρων κάθε χρόνο για να παράγει τα αγαθά και τις υπηρεσίες που όλοι μας καταναλώνουμε. Στην Ευρώπη, περίπου 36 κιλά πόρων εξάγονται κάθε μέρα για κάθε άνθρωπο. Έτσι οι Ευρωπαίοι χρειάζονται εισαγμένους πόρους από άλλες περιοχές του κόσμου για να διατηρήσουν το επίπεδο κατανάλωσης. Η κατανάλωση είναι ακόμα πιο υψηλή σε άλλες περιοχές. Κατά μέσο όρο η Β. Αμερική καταναλώνει περίπου 90 κιλά ανά ημέρα, ενώ κάτοικοι στην Ωκεάνια περίπου 100 κιλά ανά ημέρα. Κατά μέσο όρο, σε σύγκριση με την Ευρώπη, οι άνθρωποι σε αυτές τις ηπείρους έχουν μεγαλύτερα σπίτια, τρώνε περισσότερο κρέας και οδηγούν μεγαλύτερα αυτοκίνητα, Αυτές οι διαφορές στο τρόπο ζωής αυξάνουν την κατανάλωση πόρων. Πολύ λιγότεροι πόροι καταναλώνονται σε άλλες περιοχές του κόσμου. Στην Ασία, η κατανάλωση πόρων είναι περίπου ίση με την εξαγωγή (πόρων) στα περίπου 14 κιλά ανά άτομο κάθε μέρα. Κατά μέσο όρο η κατανάλωση πόρων στην Αφρική είναι μόνο 10 κιλά ανά μέρα (σε σύγκριση με την εξαγωγή 15 κιλών κάθε μέρα). Αυτό σημαίνει ότι στην Ευρώπη καταναλώνουμε τρείς φορές περισσότερο απ’ ότι ένας κάτοικος της Ασίας και περισσότερο από τέσσερις φορές απ’ ότι ο μέσος Αφρικανός. Οι κάτοικοι από άλλες πλούσιες χώρες καταναλώνουν έως και 10 φορές περισσότερο απ’ ότι οι άνθρωποι στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η διαφορά θα ήταν ακόμα μεγαλύτερη, αν η αχρησιμοποίητη άντληση πόρων συμπεριλαμβανόταν σε αυτούς τους υπολογισμούς. Ας πάρουμε τώρα μια πιο κοντινή ματιά στην κατανάλωση πόρων του μέσου Ευρωπαίου. Πάνω από το 60% των πόρων χρησιμοποιείται: σε
στέγαση και σε υποδομές, στο φαγητό και επίσης την κινητικότητα (αυτοκίνητα). Περίπου το 1/3 της κατανάλωσης των πόρων προκαλείται από κατοικίες και υποδομές. Οι φυσικοί πόροι απαιτούνται κυρίως για την κατασκευή κτιρίων και υποδομών, όπως δρόμοι, σιδηρόδρομοι και αεροδρόμια. Επιπλέον, χρειαζόμαστε ηλεκτρισμό για φωτισμό και ψύξη, καθώς και διάφορες πηγές ενέργειας (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ξύλο κ.λπ.) για τη θέρμανση και τη παροχή ζεστού νερού. Το φαγητό και τα ποτά γενικότερα αντιπροσωπεύουν περίπου το 1/4 της χρήσης πόρων. Περιλαμβάνει τα τρόφιμα και τα αναψυκτικά που αγοράζονται σε καταστήματα και καταναλώνονται σε ξενοδοχεία και εστιατόρια. Η βιομηχανία τροφίμων και ποτών απαιτεί πολλούς πόρους (όπως γεωργικά προϊόντα, μηχανήματα, ενέργεια) για να παραχθούν τα αγαθά που αγοράζουμε στα καταστήματα. Επίσης, το δίκτυο λιανικής χρησιμοποιεί είδη μεταφοράς και ψύξης. Όλες αυτές οι χρήσεις των πόρων είναι μέρος αυτής της κατηγορίας κατανάλωσης. Η κινητικότητα συμβάλλει περίπου το 7% της κατανάλωσης μας των πόρων. Αυτό περιλαμβάνει τα καύσιμα που αγοράζουμε για αυτοκίνητα, κηροζίνη για αεροπλάνα και πλοία και ηλεκτρική ενέργεια για σιδηρόδρομους και δημόσιες συγκοινωνίες. Όλα τα μέσα των μεταφορών απαιτούν επίσης τεράστιες ποσότητες πόρων κατασκευάζουμε: αυτοκίνητα , πλοία και αεροπλάνα τα οποία χρειάζονται ένα μεγάλο αριθμό μετάλλων, όπως ο χάλυβας, το αλουμίνιο και ο χαλκός, καθώς και πλαστικό, γυαλί και υφάσματα. Αυτές οι απαιτήσεις πόρων περιλαμβάνονται επίσης σε αυτή τη κατηγορία. Το υπόλοιπο μέρος περίπου το 40% αποτελείται από μια μεγάλη ποικιλία από άλλα είδη κατανάλωσης όπως τα ηλεκτρονικά (υπολογιστές, φωτογραφικές μηχανές), τα βιβλία και τα προϊόντα χαρτιού.
Α.
ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ
Είναι η διαρκής τάση για υπερβολική κατανάλωση (υπερκατανάλωση) αγαθών. Πρόκειται για βασικό γνώρισμα των σύγχρονων (ανεπτυγμένων) κοινωνιών που έχει σχεδόν παγκοσμιοποιηθεί. Ο Ρίφκιν εξηγεί στο «Τέλος της εργασίας»: Το φαινόμενο της μαζικής κατανάλωσης δεν ήταν τυχαίο, ούτε θεωρήθηκε ποτέ σαν το αναπόφευκτο παράγωγο μια αχόρταγης φύσης. Κάθε άλλο. Στις αρχές του αιώνα οι (Αμερικανοί) οικονομολόγοι παρατήρησαν ότι οι περισσότεροι εργαζόμενοι προτιμούσαν να κερδίζουν αρκετά, για να καλύπτουν τις βασικές ανάγκες τους και να απολαμβάνουν κάποιες μικρές ανέσεις και περισσότερο ελεύθερο χρόνο παρά να εργάζονται υπερωρίες και να αυξάνουν το εισόδημα τους… Οι Αμερικανικές επιχειρήσεις αποφάσισαν ότι έπρεπε να αλλάξουν ριζικά την ψυχολογία πάνω στην οποία είχε χτίσει ένα έθνος και να μεταμορφώσουν τους Αμερικανούς εργαζομένους από ανθρώπους που επενδύουν στο μέλλον σε ανθρώπους που δαπανούν στο παρόν. Από πολύ νωρίς οι μεγαλοεπιχειρηματίες συνειδητοποίησαν ότι για να μπορέσουν να κάνουν τους ανθρώπους να «θέλουν» πράγματα που ποτέ στο παρελθόν δεν είχαν αποζητήσει, θα έπρεπε να δημιουργήσουν τον «μη ικανοποιημένο καταναλωτή». Ο Τσάρλς Κέτερινγκ της Τζένεραλ Μότορς ήταν από τους πρώτους που κήρυξαν το ευαγγέλιο της κατανάλωσης. Το μυστικό της οικονομικής ευημερίας, έλεγε, είναι η οργανωμένη δημιουργία της μη ικανοποίησης. Ο οικονομολόγος Τζων Κένεθ Γκαλμπρεϊθ το τοποθέτησε με μεγαλύτερη σαφήνεια χρόνια αργότερα, παρατηρώντας ότι «η νέα αποστολή των επιχειρήσεων ήταν να δημιουργήσουν τις ανάγκες που θέλουν να ικανοποιήσουν».
Β.
ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ
Είναι πρότυπο μαζικής κατανάλωσης, υπερκατανάλωσης, για να καλύπτονται οι ακόρεστες ανάγκες μας, πρότυπο απληστίας και σπατάλης πέρα από κάθε όριο. Το διαπερνά και η αδυσώπητη λογική του κέρδους και έχει ως φιλοσοφία στήριξης τον υλικό ευδαιμονισμό (το νόημα της ζωής συναρτημένο από τη διαρκή κατανάλωση και απόλαυση υλικών αγαθών).
Γ.
ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Είναι αδιέξοδο πρότυπο γιατί καταστρέφει ταυτοχρόνως και το φυσικό περιβάλλον και την ανθρώπινη φύση. 1ον) Καταστροφή της φύσης: η υπερκατανάλωση, στην οποία στηρίζεται, προϋποθέτει υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και των πλουτοπαραγωγικών πηγών, με μοιραίο αποτέλεσμα την οικολογική κρίση και καταστροφή. 2ον) Καταστροφή της ανθρώπινης φύσης: η πρόταξη των υλικών αγαθών και η θεοποίηση του χρήματος, η καταναλωτική μανία και η θεώρηση(αντιμετώπιση) των υλικών αγαθών ως αυτοσκοπού, συνεπάγεται την αντιμετάθεση «μέσων» και «σκοπών», τον κλονισμό ή και την ανατροπή της κλίμακας αξιών, οπότε ο άνθρωπος από πρώτη αξία, αυταξία και αυτοσκοπός, μεταπίπτει σε μέσο, ενώ τα υλικά αγαθά από μέσα γίνονται σκοπός ζωής. Έτσι, όμως, απογυμνώνονται σταδιακά η ζωή και η ψυχή από αξίες, λεηλατείται, αλλοτριώνεται(παραμόρφωση των αυθεντικών του γνωρισμάτων) και καταστρέφεται ο ίδιος ο άνθρωπος.
Δ.
ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Η λεηλασία και καταστροφή της φύσης και του ανθρώπου, είναι ασύμβατη με την οικολογική προστασία και με τη ζωή μας, με τη διασφάλιση του μέλλοντος και την προσδοκία ενός καλύτερου μέλλοντος. Η αντικατάσταση του, το ταχύτερο δυνατό, από ένα άλλο πρότυπο που θα στηρίζεται στο σεβασμό της φύσης και του ανθρώπου, είναι αναγκαιότητα.
Δύο είναι οι προϋποθέσεις: 1η) Ο ανθρωπισμός, η παραδοχή του ανθρώπου ως αξίας ,η πίστη κι ο σεβασμός στον άνθρωπο, που θα οδηγήσει στην αποκατάσταση της κλίμακας των αξιών και στην υπέρβαση των ηθικοπνευαυματικών αδιεξόδων του σύγχρονου ανθρώπου και των συγχρόνων κοινωνιών. 2η) Η φιλική προς το περιβάλλον ανάπτυξη, η αειφόρος, η ανάπτυξη σε οικολογική βάση ως καθοριστικού όρου υπέρβασης των οικολογικών αδιεξόδων. Το εναλλακτικό πρότυπο πρέπει να στηρίζεται στη λογική του μέτρου και της επάρκειας αγαθών για όλους, ούτε σπατάλη ούτε στέρηση, με αυτονόητο πάντοτε το σεβασμό στον άνθρωπο και στη φύση (ανθρωπισμός & οικολογική προστασία).
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ Οι επικρίσεις αναφέρονται στη συνεχή και ενοχλητική αποστολή ερεθισμάτων και μηνυμάτων προς αυτόν με τις πιο ποικίλες μορφές σχεδόν όλες τις ώρες του 24ώρου που βρίσκεται σε εγρήγορση. Η διαδικασία αυτή είναι μακροχρόνια, αρχίζει από τη στιγμή που το άτομο αντιλαμβάνεται τον περίγυρο του, γεγονός που οδηγεί στη δημιουργία ρυθμιζόμενων ατόμων που θα αποδέχονται, σε ευρύτερο πια επίπεδο και στις διάφορες εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής, με μικρότερη αντίσταση και μειωμένη κριτική ικανότητα ό,τι τους προσφέρεται. Καταβάλλεται προσπάθεια να δημιουργηθούν καταναλωτές που ζουν με το όνειρο της καλύτερης ζωής όπως αυτή παρουσιάζεται μέσα από τους πολύπλοκους μηχανισμούς προώθησης (π.χ. διαφήμιση). Οι αντικειμενικοί περιορισμοί (π.χ. διαθέσιμο εισόδημα) φαίνεται ότι υποκειμενικά ελαχιστοποιούνται, γεγονός που τους ωθεί σε μια εξοντωτική προσπάθεια εξομοίωσης με το πρότυπο που τους προσφέρεται μέσα από τη διαφήμιση. Ωστόσο παρά τις προσπάθειες που καταβάλλουν, τις περισσότερες φορές δεν μπορούν ούτε καν να πλησιάσουν αυτό το πρότυπο. Με αυτή τη διαδικασία σημειώνεται κάθετη άνοδος του επιπέδου των προσδοκιών τους που δεν βρίσkουν ανταπόκριση από τις πραγματικές οικονομικές δυνατότητες τους. Εξωθούνται να αγωνιστούν παραμένοντας αφοσιωμένοι στη αναζήτηση του προτύπου που επιβάλλεται από τη διαφήμιση. Οι καταναλωτές προσκολλημένοι στις ψευδαισθήσεις παραμένουν με την πικρία της ανεκπλήρωτης επιθυμίας, αποξενώνονται και σε μεγάλο βαθμό απομακρύνονται από την αντιμετώπιση γενικότερων προβλημάτων. Η διαφήμιση επιδρά αρνητικά στην ωρίμανση της συνείδησης του καταναλωτή. Οδηγεί στη μη επίγνωση της θέσης που κατέχει στο συγκεκριμένο σύστημα παραγωγής. Αναπτύσσει τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός τεχνητού κλίματος ευφορίας, μικρής διάρκειας αλλά επαναλαμβανόμενου, μέσα από την ατελείωτη ποικιλία των διαφημιζομένων προϊόντων που υπόσχονται ότι « θα γίνει κάποιος» που δεν πρόκειται ποτέ να γίνει. Οι ψυχολογικές διακυμάνσεις και η κούραση από την προσπάθεια που δεν ολοκληρώνεται αφήνει ορατά ίχνη στη διαμόρφωση της προσωπικότητας
του. Η κατάσταση αυτή βρίσκει έκφραση και στο θεωρητικό επίπεδο όπου γίνονται απόπειρες για την αφομοίωση απόψεων όπως ότι δεν υπάρχουν τάξεις και κοινωνικά στρώματα. Η λογική κατάληξη είναι ότι όλοι οι καταναλωτές απολαμβάνουν το ίδιο περίπου επίπεδο ζωής και είναι άτομα που ανήκουν σε μια μεγάλη μεσαία τάξη. Για να θεμελιωθούν τέτοιες απόψεις, τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό πρέπει να γίνονται ασαφή. Στην κατεύθυνση αυτή βοηθά σημαντικά και η διαφήμιση.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΣΤΗΝ «ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΠΟΙΗΣΗ»ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Σε πολλά διαφημιστικά μηνύματα παρουσιάζονται η αγάπη, η στοργή και η ανθρώπινη επικοινωνία να συνδέονται αποκλειστικά με την προσφορά και την αποδοχή ορισμένων υλικών αγαθών (π.χ. «ο χρυσός μας φέρνει πιο κοντά»). Ο καταναλωτής πρέπει να αποκτήσει τα συγκεκριμένα προϊόντα γιατί διαφορετικά δεν θα μπορεί να εκφραστεί και να επικοινωνήσει όπως οι άλλοι με την αγορά προϊόντων. Το προϊόν (εμπόρευμα) αναδεικνύεται σε κώδικα επικοινωνίας και ρυθμιστή της συναισθηματικής του φόρτισης. Είναι η διαδικασία της εμπορευματοποίησης που οδηγεί στη «αντικειμενοποίηση» της συναισθηματικής του έκφρασης. Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι δεν είναι η διαφήμιση που αντικειμενοποιεί συναισθήματα και τις ανθρώπινες σχέσεις, αλλά η ίδια η δομή και η λειτουργία αυτής της κοινωνίας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η διαφήμιση αντανακλά με τον τρόπο της την πραγματικότητα και η ευθύνη της βρίσκεται ότι προβάλλει αυτή την κατάσταση και αναζητεί τρόπους διαιώνισης της.
ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΡΟΥΧΩΝ Η τιμή των ρούχων έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Λιανοπωλητές μετατρέπουν τάσεις της μόδας σε φτηνά αντίγραφα μέσα σε λίγες εβδομάδες. Αγοράζουμε όλο και περισσότερο και έτσι απαλλασσόμαστε από τα «παλιά» μας ρούχα όλο και πιο συχνά . Φαίνεται ότι η ποσότητα έχει γίνει πιο σημαντική από την ποιότητα. Δεν υπάρχει η ανάγκη για την ανακύκλωση ή την επαναχρησιμοποίηση πια, επειδή υπάρχουν νέα, φτηνά προϊόντα διαθέσιμα. Η τιμή της αγοράς και διάθεσης έχει αυξηθεί δραματικά, οι άνθρωποι δεν πετάνε πλέον τα ρούχα επειδή είναι παλιά και φθαρμένα αλλά επειδή δεν είναι της μόδας. Η γρήγορη μόδα είναι για την τάση της εποχής, αλλά υποβαθμίζοντας την ποιότητα σημαίνει ότι οι τεράστιες ποσότητες ρούχων που προσφέρουμε σε φιλανθρωπίες και οι οποίες τελικά καταλήγουν σε ένα εργοστάσιο ανακύκλωσης κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν(ως δεύτερο χέρι ένδυσης) έτσι όλα αυτά τα συσσωρευμένα ενδύματα καταλήγουν και πάλι στα σκουπίδια. Τρείς φορές στις τέσσερις τα ανεπιθύμητα ρούχα μας καταλήγουν στο καλάθι των αχρήστων, αυτό σημαίνει ότι τα ρούχα μας προκαλούν ανεπανόρθωτο περιβαλλοντικό κόστος. Οι ραγδαίες μεταβολές στην μόδα έχουν επίσης και κοινωνικό κόστος. Το φαινόμενο της «γρήγορης μόδας» είναι εφικτό μόνο επειδή τα ρούχα είναι τόσο φτηνά και αυτό συμβαίνει λόγω της παραγωγικής κίνησης σε χώρες χαμηλού κόστους και εξαιτίας της ασκούμενης πίεσης για τις συνθήκες εργασίας και τις περιβαλλοντικές προδιαγραφές
ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Με τέτοια τεράστια χρηματικά ποσά, ο κλάδος του εμπορίου είναι αναπόσπαστο κομμάτι για την οικονομία και περιλαμβάνει αμέτρητες επιχειρήσεις και εταιρείες που ανταγωνίζονται έντονα για να επιβιώσουν και να αυξήσουν τα κέρδη τους. Ως εκ τούτου, πρέπει να χρησιμοποιηθούν στρατηγικές διαφήμισης που θα πιέσουν τους ανθρώπους να αγοράσουν τα προϊόντα τους. Με τα χρόνια οι στρατηγικές διαφήμισης έχουν εξελιχθεί σε περίπλοκες ψυχολογικά στοχευόμενες πιεστικές τεχνικές για να πείσουν, να χειραγωγήσουν και να αλλάξουν τις αντιλήψεις των καταναλωτών. Επιπλέον, δεδομένου ότι οι εταιρείες έχουν προχωρήσει στην κατανόηση του μάρκετινγκ, έχουν αρχίσει επίσης να ακολουθούν τις κοινωνικές τάσεις των ανθρώπων και να εστιάζουν την προσοχή τους σε ακροατήρια που χειρίζονται στο έπακρο εξουσία και χρήμα. Με τα χρόνια, ο στόχος αυτός στράφηκε και προς τα παιδιά. Οι έμποροι βλέπουν τώρα τα παιδιά ως δυναμικούς και προσοδοφόρους καταναλωτές, οι οποίοι μπορούν να επηρεαστούν μέσω της διαφήμισης των μέσων ενημέρωσης με την επιθυμία ορισμένων προϊόντων και είτε να τα αγοράσουν είτε να πείσουν τους γονείς τους να τα αγοράσουν γι’ αυτούς. Οι διαφημιστές ενθαρρύνουν τις προτιμήσεις των παιδιών για ορισμένες μάρκες και προϊόντα που συνειδητά και υποσυνείδητα θα αλλάξουν τις αντιλήψεις τους. Μερικές από αυτές τις εταιρίες κάνουν κατάχρηση αυτών των πειστικών δυνάμεων και τη δομή των διαφημίσεων ώστε να χειραγωγούν τα παιδιά για να ενισχύουν τις πωλήσεις τους. Επιπλέον, τα παιδιά, σε αντίθεση με τους ενήλικες, δεν έχουν την κριτική σκέψη και τις αναλυτικές δεξιότητες οι οποίες είναι απαραίτητες για να παίρνουν συνειδητές αποφάσεις και να αναλύσουν καταστάσεις, με αποτέλεσμα είναι πιο ευάλωτα σε τακτικές που θα μπορούσαν να τους βλάψουν. Τα τελευταία χρόνια, οι διαφημίσεις που κατευθύνουν τα παιδιά έχουν αυξηθεί. Το 1992 οι εταιρείες ξόδεψαν 6 δις. δολάρια για το παιδικό κλάδο διαφήμισης, το 2006 ο αριθμός αυτός υπερδιπλασιάστηκε σε 15 δις. δολάρια το χρόνο. Επιπλέον το 1983, 100 εκ. δολάρια ξοδεύτηκαν στην τηλεοπτική διαφήμιση και το ποσοστό αυξήθηκε σε 149% μέχρι το 2006. Αυτές οι απίστευτες αυξήσεις δείχνουν ότι οι εταιρίες πιστεύουν στις στρατηγικές διαφήμισης και έτσι συνεχίζουν να επενδύουν σε αυτές για να αυξήσουν τα κέρδη τους. Και όχι άδικα, διότι οι καταναλωτές ανταποκρίνονται τελικά. Από το 1959, οι συνολικές καταναλωτικές δαπάνες (που αντιστοιχούν στον πληθωρισμό) αυξήθηκαν 147.6% από το 2000, ενώ οι καταναλωτικές δαπάνες για διαρκή αγαθά και προϊόντα έχουν αυξηθεί πάνω από 225% τα τελευταία 41 χρόνια. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνουν ότι η διαφήμιση επηρεάζει σημαντικά και έτσι οι εταιρίες απευθύνονται σε παιδιά. Τα παιδιά εκτιμάται ότι βλέπουν ετησίως πάνω από 40.000 διαφημίσεις, άρα περίπου 100 ημερησίως. Αυτές οι διαφημίσεις είναι προσαρμοσμένες δημογραφικά ανάλογα με τη φυλή, το φύλο, και την ηλικία που επηρεάζονται τα παιδιών που τις βλέπουν. Έρευνα έχει δείξει ότι τα 18-μηνών παιδιά μπορούν να αναγνωρίσουν τα λογότυπα και τις επωνυμίες. Από την ηλικία των τριών ετών, τα στοιχεία δείχνουν ότι τα
παιδιά ταυτίζονται με μάρκες και αποδίδουν προσωπικά χαρακτηριστικά τους, όπως η ευφυΐα ή η δύναμη. Ακόμη και παιδιά προσχολικής ηλικίας υπάρχει 25% πιθανότητα να έχουν τηλεόραση στο υπνοδωμάτιο τους και να περάσουν δυο ώρες καθημερινά βλέποντας τη. Στη πραγματικότητα, στατιστική ανάλυση έδειξε ότι όταν τα παιδιά φτάσουν στη πρώτη τάξη, έχουν λάβει κατά μέσο όρο 70 νέα παιχνίδια το χρόνο και μπορούν να αναγνωρίσουν 200 μάρκες. Οι αξίες των παιδιών αλλάζουν σύμφωνα με τα μηνύματα που στέλνουν οι μεγάλες εταιρίες μέσω της διαφήμισης. Έτσι μεγάλες εταιρίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη δύναμη, το χρήμα, και την επιρροή τους στη κοινωνία μέσω των διαφημίσεων και να προωθήσουν τα συστήματα αξιών που θα τους επιτρέψουν να έχουν περισσότερα κέρδη βομβαρδίζοντας τους καταναλωτές με διαφημίσεις και συνδέοντας τα προϊόντα τους με συγκεκριμένα συναισθήματα όπως η δύναμη και η αίσθηση πολυτέλειας. Συνέπεια των παραπάνω είναι τα παιδιά να εστιάζουν περισσότερο στον υλισμό και να ξεχνάνε τις βαθύτερες πτυχές της ζωής, όπως η οικογένεια και η φιλία. Το να είσαι καλός άνθρωπος και καλός φίλος δεν είναι πλέον βασικό στη ζωή ενός ανθρώπου. Είναι μια αξία άλλης εποχής που χάνεται σταδιακά.
Δεδομένου ότι οι αξίες των παιδιών έχουν τεθεί σε κίνδυνο, αναπτύσσουν επίσης ψυχολογικά προβλήματα και ανασφάλειες που τους εμποδίζουν στην ενήλικη ζωή , επειδή δεν μπορούν να βρουν την ευτυχία. Επιπλέον, αυτή η έλλειψη προσωπικής ανάπτυξης και εξέλιξης τους εμποδίζει να ανταποκριθούν δεόντως στις δύσκολες καταστάσεις, επειδή δεν είναι σε θέση να στηρίξουν τις δύσκολες αποφάσεις σχετικά με τις θεμελιώδης αξίες της ζωής. Ένας άλλος παράγοντας ο οποίος βρίσκεται σε κίνδυνο είναι η υγεία των παιδιών. Η παχυσαρκία σε παιδιά ηλικίας 6 έως 19 έχει τριπλασιαστεί από το 1980 και έχει φτάσει 9 εκατομμύρια, ή 16%. Αυτές οι πιθανότητες μεγεθύνονται περαιτέρω σε ποσοστό 70% καθώς τα παιδιά μέχρι την ενηλικίωση τους έχουν περισσότερο έλεγχο όσον αφορά τη διατροφή τους. Αυτά τα στατιστικά στοιχεία συσχετίζονται άμεσα με την εμπορία των fast food (=γρήγορου φαγητού) και την ανθυγιεινή διατροφή από εταιρείες των οποίων οι διαφημίσεις τους προσελκύουν τα παιδιά, απεικονίζοντας τα
γεύματα τους ως διασκεδαστικά και επιπλέον προσφέροντας κίνητρα όπως δελεαστικά παιχνίδια και μίνι παιδικές χαρές. Ωστόσο, η πιο σημαντική στρατηγική διαφήμισης είναι η ικανότητα τους να συνδέουν τα παιδιά με τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές μέσα από συνεχή έκθεση σε πιεστικές διαφημίσεις που αυξάνουν την κατανάλωση των «fast food» και ταυτόχρονα μειώνουν την ποιότητα της διατροφής των παιδιών και τη γενική υγεία. Η έρευνα έχει δείξει ότι μόνο το 12% των παιδιών ηλικίας 6 έως 12 ετών έχουν υγιεινή διατροφή, το 135 έχουν ανθυγιεινή διατροφή , και η πλειοψηφία χρειάζεται «βελτίωση». Τα στατιστικά αυτά στοιχεία προκύπτουν άμεσα από την αύξηση της κατανάλωσης των <<fast foods>> που διαφημίζονται με ελκυστικούς τρόπους για να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των παιδιών ώστε να πείσουν τους γονείς τους να τους αγοράσουν αυτά τα γεύματα. Τα μηνύματα των μέσων ενημέρωσης και διαφήμισης επιχειρήσεων επηρεάζουν επίσης αρνητικά την ψυχική υγεία. Η Pediatrics Journal έδειξε ότι τα προβλήματα συναισθημάτων και συμπεριφοράς των παιδιών μεταξύ ηλικίας 4 έως 15 ετών έχουν εκτιναχθεί στα ύψη το 1979 έως το 1996. Τα ποσοστά άγχους και κατάθλιψης από αμελητέα ποσά έχουν αυξηθεί στο εξαιρετικό ποσό του 3,6%. Επιπλέον η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής αυξήθηκε από 1,4% σε 9,2%, και η κατάθλιψη έφτασε κατά μέσο όρο 8%. Κατά συνέπεια, τα ποσοστά αυτοκτονιών έχουν γίνει η τέταρτη κύρια αιτία θανάτου μεταξύ 10 έως 14 ετών! Και άλλες μελέτες έχουν υποστηρίξει τα ευρήματα αυτά, όπως εκείνα της MECA (Methods for the Epidemiology of Child and Adolescent Mental Disorders) η οποία διαπίστωσε ότι το 13% των παιδιών ηλικίας 9 έως 17 υποφέρουν από άγχος, 6,2% έχουν διαταραχές όσον αφορά τη διάθεση ,και 10, 3 % έχουν διασπαστικές διαταραχές της διάθεσης. Συνολικά, περίπου το 21% των παιδιών αυτής της ηλικιακή Ομάδας πάσχουν από μια ψυχική διαταραχή. Διαπιστευμένη έρευνα δείχνει ότι τα παιδιά είναι λιγότερο χαρούμενα και πιο ανασφαλή. Οι ψυχολόγοι έχουν ανακαλύψει ότι αυτά τα αποτελέσματα και η έκθεση σε διαφημίσεις συσχετίζονται άμεσα, αναφέροντας ότι η σύγχρονη διαφήμιση προωθεί τον ακραίο υλισμό μεταξύ των παιδιών και αυτός ο υλισμός έχει καθοριστεί να υπονομεύσει την ευημερία των παιδιών, προκαλώντας περισσότερη κατάθλιψη, άγχος, και χειρότερη σωματική υγεία. Επιπλέον, η νοοτροπία των παιδιών αλλάζει σε σκοπιά του καταναλωτή. Τα σημερινά παιδιά φαίνεται να υποθέτουν τη νοοτροπία, ότι συνεχίζοντας να αγοράζουν περισσότερα προϊόντα, και πετώντας τα παλιά, ενσωματώνουν τα υλικά αγαθά στο όραμα τους για ευτυχία. Ωστόσο, δεν είναι δικό τους λάθος. Οι εταιρείες χρησιμοποιούν εξαιρετικά προηγμένες τεχνικές διαφήμισης που διεισδύουν και παρακάμπτουν την αδύναμη κριτική ανάλυση των παιδιών ώστε να τους διαμορφώσουν σε αφοσιωμένους καταναλωτές, όχι μόνο ως παιδιά αλλά και ως ενήλικες. Αυτές οι ψυχικές αλλαγές προκαλούν δυσμενείς επιπτώσεις και εθισμούς, όπως διατροφικές διαταραχές, εμμονές του διαδικτύου και άλλα υποκατάστατα που καλύπτουν την ανάγκη τους για να διασκεδάσουν μέσω του συνεχούς καταναλωτισμού.
Η ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΖΩΗ Η σημερινή παγκοσμιοποιημένη κοινωνία έχει μετατρέψει τους καταναλωτές σε αδηφάγα όντα που έχουν ως μόνο στόχο την επέκταση της καταναλωτικής τους μανίας. Πιστωτικές κάρτες, καταναλωτικά δάνεια και λογαριασμοί υπερανάληψης συντηρούν τα νέα «καταναλωτικά» πιστεύω, δημιουργώντας νέες ανάγκες που υπό άλλες συνθήκες δε θα είχαν καν δημιουργηθεί. «Η υπερκατανάλωση που έγινε ζωή» δημιουργεί μια νέα γενιά καταναλωτών που δεν έχει ως σκέψη την αποταμίευση αλλά την αδιάλειπτη αύξηση της κατανάλωσης, που ορισμένες φορές καταλήγει σε ψυχωτικές καταστάσεις. Ακριβά ρούχα, καινούργια αυτοκίνητα, σπίτια και το απαραίτητο πια «θέα Αθήναι» είναι από τα «must»(=επιταγή) της εποχής μας. Ο δανεισμός για την παραμονή στις επιταγές της μόδας είναι πλέον φυσιολογικό φαινόμενο. Το να πληρώνεις αρκετά λεφτά σε ένα νυχτερινό κέντρο διασκέδασης είναι επιτυχία. Δεν είναι λάθος κίνηση. Είναι «ντροπή» να ζητάς εξηγήσεις για κάτι που πληρώνεις ακριβά. Τα 4-5 ευρώ για έναν απογευματινό καφέ στο κέντρο της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης είναι κάτι το απολύτως φυσιολογικό. Είναι κι αυτό μέσα στις επιταγές της νέας εποχής. Το lifestyle(=τρόπος ζωής)που πλασάρεται από όλα τα μέσα ενημέρωσης (περιοδικά, τηλεοράσεις, ραδιόφωνα) προσπαθεί (και τα έχει καταφέρει σε μεγάλο βαθμό) να δημιουργήσει καταναλωτικά «ταμπού» για το τι πρέπει και δε πρέπει, το τι είναι καλό και τι όχι, τι πρέπει να αγοράζουμε και τι όχι. Το άσχημο είναι ότι αυτοί που αντιστέκονται, χλευάζονται και στο τέλος περιθωριοποιούνται. Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα το λεγόμενο «σκόντο» (=διαπραγμάτευση τιμής σε μια αγοραπωλησία) ή η έκπτωση, θεωρείται ντροπή και δεν αρμόζει σε αυτούς που ακολουθούν το lifestyle της εποχής. Η πληρωμή επιπλέον χρημάτων για την ικανοποίηση του «μοντέρνου μεγαλοαστισμού» είναι μια νέα έξη που ολοένα και επεκτείνεται στους νέους που θέλουν να μπουν (έστω και έτσι) στη σύγχρονη δανεισμένη οικονομική ελίτ.
Στη χώρα της γενιάς των 450 ευρώ, η τάση να ακολουθείς τη μόδα είναι επιβεβλημένη, δεν είναι επιλογή. Αν την απαρνηθείς κινδυνεύεις να χαρακτηριστείς γραφικός. Δεν είσαι «in». Δεν είσαι «trendy» (=aαποδεκτός από το κοινωνικό σύνολο), που λέει όλη πλέον η νεολαία. Τα όνειρα των περισσότερων σπουδαγμένων νέων σταματούν με την απόκτηση του πτυχίου ή του μεταπτυχιακού, καθώς σταδιακά υφίστανται τις συνέπειες της παγκοσμιοποιημένης εργασιακής κοινωνίας. Πολλές ώρες δουλειές για 500600 ευρώ μεικτά, εκτός αν είσαι προνομιούχος και έχεις κάποιο γνωστό να σε αποκαταστήσει. Η μάχη για την απλή εισαγωγή στην αγορά εργασίας είναι δύσκολη και σίγουρα όχι στρωμένη με ροδοπέταλα. Αλλά ακόμη κι αυτό δεν είναι τόσο σημαντικό μπροστά στην ανάγκη να είσαι «in». Γιατί η μεγαλομανία στην Ελλάδα δεν ανταλλάσσεται με τίποτα. Ούτε με μια καλή δουλειά…
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Σε αυτές τις παγκοσμιοποιήμενες αλυσίδες εφοδιασμού, είναι πολύ πιο δύσκολο να ελεγχθεί τι συμβαίνει μέσα στο εργοστάσιο. Ιδιαίτερα στις μέρες μας που τα εργοστάσια δεν είναι πλέον στην ίδια χώρα, όπου ο πωλητής πωλεί τα αντικείμενα/ρούχα. Οι μικρότεροι χρόνοι παράδοσης, ο γρήγορος κύκλος εργασιών και η ζήτηση για χαμηλότερες τιμές από τον καταναλωτή από τους εμπόρους λιανικής πώλησης, έχουν φέρει σημαντικές επιπτώσεις στις συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια του προμηθευτή. Οι κοινωνικές επιπτώσεις είναι η χρήση της παιδικής εργασίας, η χρήση συμβάσεων προσωρινής εργασίας, καθυστερήσεις πληρωμών και η σεξουαλική παρενόχληση. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι στο χώρο των ενδυμάτων είναι γυναίκες, οι οποίες είναι ευάλωτες δεν μπορούν να γνωρίζουν τα δικαιώματα τους ως εργαζόμενοι και δεν έχουν το δικαίωμα να ιδρύσουν συλλόγους- ενώσεις. Άλλες κοινωνικές επιπτώσεις αποτελούν οι χημικές ουσίες στην παραγωγή βαμβακιού, βαφή κ.λπ., ινώδης σκόνη, θόρυβος που συνδέεται με την ύφανση και το πλέξιμο και τις μονότονες διαδικασίες που οδηγούν σε τραυματισμούς των μοδιστρών.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Ο πληθυσμός έχει βρεθεί στο σημείο να πιστεύει ότι οι καταναλωτές είναι υπεύθυνοι για το πρόβλημα και ότι το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι η ανακύκλωση στο σπίτι για να το διορθώσουμε. Η κατώτατη γραμμή είναι ότι εάν δεν επιτευχθεί ένα αρκετά υψηλό ποσοστό ανακύκλωσης των αποβλήτων, η ανακύκλωση δεν θα μας επιτρέψει να επιτύχουμε οτιδήποτε άλλο εκτός από συνειδητή επίγνωση. Ας σκεφτούμε πόσο χρόνο έχουμε πριν να καταναλώσουμε τους φυσικούς πόρους της γης τόσο, έτσι ώστε η ανθρώπινη ζωή να μην είναι
πλέον βιώσιμη. Γνωρίζουμε ότι το 30% των φυσικών πόρων της γης έχουν καταναλωθεί τα τελευταία 30 χρόνια. Ας χρησιμοποιήσουμε μια συντηρητική εκτίμηση του 10% για την παγκόσμια κατανάλωση των φυσικών πόρων σε όλα την προηγούμενη ιστορία μέχρι το 1975. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε καταναλώσει το 40% του συνόλου των φυσικών πόρων της γης μέχρι αυτή τη στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία. Με μια μικρή προέκταση, θα συνειδητοποιήσουμε ότι ο ανθρώπινος πληθυσμός είναι πιθανό να καταναλώσει άλλο ένα 30% - 40% των υπολοίπων πόρων της Γης μέσα στα επόμενα 10 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι κάποια στιγμή πριν από το έτος 2020, η ανθρωπότητα θα έχει καταναλώσει το 80% των φυσικών πόρων της Γης. Τι θα συμβεί αν το 100% του πόσιμου νερού, τα δάση, ή ο άνθρακας τελειώσει πριν από τότε. Ο μόνος τρόπος για την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης στο περιβάλλον είναι να καταναλώνουμε μόνο ό,τι μπορεί να ανανεωθεί ή να αντικατασταθεί με ίσο ποσοστό. Δεν είναι μόνο το τρέχον ποσοστό κατανάλωσης μας μη βιώσιμο και ανεύθυνο, αλλά ο ρυθμός κατανάλωσης μας για τα επόμενα χρόνια είναι καταστροφικός και παράλογος. Ο μόνος τρόπος για να αντιστραφεί αυτή η ραγδαία καταστροφή θα ήταν όχι μόνο να σταματήσει η κατανάλωση στα σημερινά επίπεδα της , αλλά θα πρέπει πραγματικά να επαναφέρουμε τα επίπεδα κατανάλωσης σε αυτά που ήταν 50 χρόνια πριν.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ένα τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε για την ανεξέλεγκτη κατανάλωση. Ίσως δεν έχουμε ακόμη συνειδητοποιήσει ότι όλα αυτά που καταναλώνουμε έρχονται από το φυσικό κόσμο – έχουν εξαχθεί, εξορυχτεί, εκτραφεί, καλλιεργηθεί, αλιευτεί, υλοτομηθεί – και οι πόροι στον πλανήτη μας είναι πλέον περιορισμένοι. Καθώς συνεχίζουμε να καταναλώνουμε με ένα συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό επιζητώντας την ψευδαίσθηση μιας άνετης ζωής, ο πλανήτης υποφέρει από την υπεράντληση πόρων της χλωρίδας και της πανίδας (των δασών , των ψαριών, του εδάφους, των ορυκτών , του νερού…) με αποτέλεσμα την υποβάθμιση και την κατάρρευση των οικοσυστημάτων και των ειδών. Επιπλέον η αυξανόμενη κατανάλωση δημιουργεί αυξημένη ρύπανση και απόβλητα, έτσι τα απολύτως απαραίτητα για τη ζωή – ο αέρας, η γη και το νερό γίνονται όλο και πιο μολυσμένα και τοξικά. Λόγω της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού, τα συνεχώς υψηλά επίπεδα κατανάλωσης πόρων στο ανεπτυγμένο κόσμο και η ταχεία εκβιομηχάνιση σε χώρες όπως η Κίνα και η Βραζιλία, η παγκόσμια ζήτηση για φυσικούς πόρους και οι σχετικές πιέσεις στο περιβάλλον αυξάνονται σταθερά. Οι περιβαλλοντικές συνέπειες αυτής της υπερβολικής ζήτησης είναι ήδη σαφείς. Η αλλαγή του κλίματος είναι το σημαντικότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα που συνδέεται με τη χρήση των φυσικών πόρων μας. Τα παγκόσμια οικοσυστήματα και οι οικολογικές υπηρεσίες που παρέχουν υποβαθμίζονται: Τα αποθέματα γλυκού νερού και των δασών συρρικνώνονται, πολλά είδη απειλούνται με εξαφάνιση και η εύφορη γη διαβρώνεται. Ταυτόχρονα η εξαγωγή πολλών μη ανανεώσιμων πόρων έχει ήδη φτάσει ή πλησιάζει την υπερβολή. Παρά την κρίσιμη περιβαλλοντική κατάσταση, μόνο περίπου το 1/4 του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχουν αρκετά υψηλή αγοραστική δύναμη για να επωφεληθούν από το σύστημα παγκόσμιας εξόρυξης πόρων και το εμπόριο αυτών. Η γενίκευση του απαιτητικού, από πλευρά πόρων, οικονομικού μοντέλου στην Ευρώπη και σε άλλες αναπτυγμένες χώρες για τα επτά δισεκατομμύρια ανθρώπων που ζουν σήμερα, ή τα δέκα δισεκατομμύρια ανθρώπων που προβλέπεται για τα μέσα αυτού του αιώνα δεν είναι ούτε περιβαλλοντικά δυνατή ούτε μπορεί να υπολογιστεί οικονομικά και κοινωνικά. Η κατανάλωση πόρων και υλικών καλής διαβίωσης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την παγκόσμια δικαιοσύνη, η οποία δεν υπάρχει προς το παρόν, και τη δίκαιη κατανομή των φυσικών πόρων σε όλους στον πλανήτη μας.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Το να συνεχίζουμε να ζούμε κάτω από τα όρια της αντοχής της γης δεν είναι μια επιλογή που μπορεί να εφαρμοστεί μακροπρόθεσμα. Το θέμα είναι πως θα αλλάξουμε τα μοντέλα παραγωγής και κατανάλωσης γρήγορα, ώστε να συμβαδίζουν με την οικονομική ανάπτυξη. Αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω τεχνολογικών αλλαγών. Οι επιχειρήσεις είναι πιθανό να πάρουν «πράσινες» πρωτοβουλίες εθελοντικά αν αυτές είναι ακριβές. Οι περισσότεροι άνθρωποι πρέπει να αλλάξουν τη νοοτροπία τους σύμφωνα με την οποία η αύξηση της υλικής κατανάλωσης συνιστά πρόοδο ή επιτυχία. Επίσης, μια πιο δίκαιη και ισόποση χρήση των πρώτων υλών θα μείωνε τις κοινωνικές συγκρούσεις.
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ Σε ορισμένες χώρες τεράστιες εκτάσεις γης χρησιμοποιούνται για τη παραγωγή ειδικών καλλιεργειών με μεγάλες διαφορές όσον αφορά τη κλίμακα φυτείας και τα ποσά που συλλέγονται. Τις τελευταίες δεκαετίες, εκτός από τη παραγωγή τροφίμων, αυξανόμενες ποσότητες της γης χρησιμοποιούνται για τη παραγωγή ζωοτροφών για τη παραγωγή κρέατος, καθώς και για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Είναι ειρωνικό το γεγονός ότι, ενώ μεγάλα τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχουν αρκετό για να τραφούν (ούτε γη για παραγωγή), άλλοι χρησιμοποιούν πολύτιμους πόρους της γης για να «τροφοδοτήσουν» την κατανάλωση του κρέατος ή για να τροφοδοτήσουν τα αυτοκίνητα. Για να δώσω ένα παράδειγμα :το γράφημα που ακολουθεί απεικονίζει τις απαιτήσεις γης σε συγκεκριμένες χώρες για την παραγωγή ενός τόνου συγκομιδή για την ελαιοκράμβη – ένα φυτό που χρησιμοποιείται συχνά για την παραγωγή των ζωοτροφών και των αγροκαυσίμων. Κραμβέλαιο είναι η πλέον κυρίαρχη καλλιέργεια βιοκαυσίμων στην Ευρώπη.
Τα ποσά της γης που απαιτούνται διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των προϊόντων. Το γράφημα που ακολουθεί δείχνει μερικά παραδείγματα των προϊόντων, και της γης που χρησιμοποιείται για αυτά στην Ευρώπη και σε παγκόσμιο επίπεδο κατά μέσο όρο.
Μπορεί να φανεί παρακάτω ότι τα προϊόντα καθημερινής χρήσης που καταναλώνουμε μπορεί να μεταφραστούν σε ένα συγκεκριμένο ποσό εκτάσεων που απαιτούνται για τη παραγωγή τους.
Για να ικανοποιήσουν την κατανάλωση στην Ευρώπη, μεγάλες ποσότητες της γης χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο. Το γράφημα που ακολουθεί παρουσιάζει μια ανάλυση των διάφορων προϊόντων που καταναλώνονται στην Ευρώπη και η γεωγραφική προέλευση των εκτάσεων που είναι απαραίτητες για την παραγωγή το 2007. Όπως φαίνεται, ενώ η κτηνοτροφία και η παραγωγή των καλλιεργειών γίνεται σε μεγάλο βαθμό
στην ίδια την Ευρώπη, ο τομέας των υπηρεσιών, η παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων και την παραγωγή ρούχων απαιτούν ένα μεγάλο ποσό έμμεσης γης από την Ασία, που καταναλώνεται σε τομείς όπως η δημόσια διοίκηση, στον τομές της άμυνας, της υγείας ή της εκπαίδευσης για την παραγωγή μηχανοκίνητων οχημάτων και ηλεκτρονικού εξοπλισμού.
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ 1.
2.
3.
4.
5.
6.
7. 8. 9.
Υπερκατανάλωση (http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source =web&cd=2&cad=rja&ved=0CDMQFjAB&url=http%3A%2F%2Fus ers.sch.gr%2Fserso%2FIPERKATANALOSI.doc&ei=ogTPUpGSGse W0QXUo4G4Ag&usg=AFQjCNEGZsIhGsItLolcp20LCZqAk2RXKA&b vm=bv.59026428,d.d2k) Η υπερκατανάλωση αγαθών ως εξάρτηση -Παναγιώτα Κυπραίου (http://www.psychotherapeia.net.gr/articles-psyxologoimarousi-psyxotherapeftes-marousi/exartiseis/18-agorastikhexarthsh/18-yperkatanalwssh-agathwn-agorastikh-exarthsh) Overconsumption? Our use of the world's natural resources (https://www.google.gr/#q=overconsumption+of+natural+resour ces&revid=1524239083) Over Consumption - Timeline To Τhe Future (http://www.timelinetothefuture.com/index.php/en/prepare/social -economic-impacts/over-consumption) Overconsumption of Clothes | Home - Make Do & Mend (http://make-do-andmend.org/overconsumption_of_clothes.html) Impact on the workers at the other end of the supply chain (http://make-do-andmend.org/overconsumption_of_clothes_.html) Effects of Consumerism — Global Issues (http://www.globalissues.org/article/238/effects-of-consumerism) Over-consumption | World Centric (http://worldcentric.org/conscious-living/increasing-consumption) Hidden impacts: How Europe's resource overconsumption promotes (http://www.foeeurope.org/sites/default/files/publications/foee_re port_-_hidden_impacts_-_070313.pdf)
10. Dangers to Children: A Call for Regulation in Advertising (http://gatton.uky.edu/gsrp/downloads/issues/spring2011/consu merism%20and%20its%20dangers%20to%20children%20a%20c all%20for%20regulation%20in%20advertising.pdf)