ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Γυναικείες φυλακές Αναμορφωτήρια
Μαθητές: Λειβαδάς Τάσος Μητσάκη Κωνσταντίνα Μητσοπούλου Αντωνία Μπαντούνα Ελένη Μπέλλου Αθηνά
Τμήμα Α2 Σχολικό Έτος 2013-2014 46ο Γενικό Λύκειο
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.
Πρόλογος. Γυναικείες φυλακές στην Ελλάδα. Φυλακές στον Ελαιώνα Θήβας. Οι δυσκολίες. Λόγοι που οδήγησαν τις γυναίκες στις φυλακές. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν – επανένταξη. Μαρτυρίες από (πρώην) κρατούμενες γυναίκες. Αναμορφωτήρια - Ορισμός Αναμορφωτηρίου. Αναμορφωτήρια στην Ελλάδα. Η σκληρή πραγματικότητα στις φυλακές Αυλώνα. Μαρτυρία. Πότε δρουν οι «μικροί» κλέφτες. Γιατί προβαίνουν στην ληστεία – συνέπειες. Τι συμβαίνει όταν συλλαμβάνονται. Η αποτυχία των αναμορφωτηρίων. Ποσοστά αποτυχίας. Συμπέρασμα. Συστάσεις επανένταξης. Πηγές.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στην Ελλάδα οι γυναίκες που διαπράττουν μια εγκληματική πράξη τείνουν να καταδικάζονται ως επί το πλείστον για παραβάσεις του νόμου περί των ναρκωτικών καθώς και για εγκλήματα κατά της περιουσίας και κατά της ζωής. Συχνό είναι δε το φαινόμενο μη δυνατότητας εξαγοράς μιας βραχυχρόνιας ποινής λόγω απουσίας οικονομικών πόρων.
ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην Ελλάδα γυναικείες φυλακές έχουμε : Στον Κορυδαλλό (καταργήθηκαν) Στον Ελαιώνα-Θήβας Στη Θεσσαλονίκη
ΦΥΛΑΚΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΑΙΩΝΑ ΤΗΣ ΘΗΒΑΣ Στο Κατάστημα Κράτησης Γυναικών που στεγάζεται στον Ελαιώνα της Θήβας αυτή τη στιγμή φιλοξενούνται περίπου 332 γυναίκες από τις οποίες 182 είναι Ελληνίδες και 150 αλλοδαπές. Στην ειδική πτέρυγα η οποία είναι διαχωρισμένη από την κυρίως φυλακή, διαμένουν μητέρες, κατάδικες ή υπόδικες, με τα 20 μικρά παιδιά τους, αλλά και οι 38 ανήλικες κρατούμενες που έχουν ήδη καταδικαστεί σε ποινικό σωφρονισμό ή είναι υπόδικες για σοβαρά αδικήματα. Οι περισσότερες από τις κρατούμενες του Ελαιώνα είναι μητέρες που εκτός από τη στέρηση της ελευθερίας τους συχνά βιώνουν και την απομάκρυνση από τα παιδιά τους καθώς καλούνται να αποφασίσουν σε περίπτωση που το παιδί τους είναι μέχρι 3 ετών αν θα παραμείνει μαζί τους κάτω από συνθήκες κράτησης ή αν θα μεγαλώσει με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ Οι δυσκολίες που παρουσιάζει η ζωή των γυναικών που βρίσκονται υπό συνθήκες κράτησης είχαν διαπιστωθεί από την εποχή που οι γυναικείες φυλακές στεγάζονταν στον Κορυδαλλό. Πέραν του υπερπληθυσμού και των βιοτικών προβλημάτων που αυτός συνεπάγεται, οι δυνατότητες ψυχαγωγίας και άθλησης ήταν εξαιρετικά περιορισμένες και παρουσιάζονταν ελλείψεις σε
ιατρικό και επιστημονικό προσωπικό γεγονός που καθιστούσε πιο εύκολη την χορήγηση ψυχοφαρμάκων. Επιπλέον ο υπερπληθυσμός σε συνδυασμό με τις δυσμενείς συνθήκες υγιεινής και την έλλειψη φαρμάκων ευνοούσε και την μετάδοση ασθενειών. Επειδή δυστυχώς, το κράτος αδιαφορεί για τις συνθήκες διαβίωσης στα σωφρονιστικά καταστήματα σημαντικό ρόλο σε αυτό το δύσκολο έργο, αν και με μεγάλες δυσκολίες πρόσβασης, έχουν διάφορες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, εθελοντές και ιδιώτες που καλύπτουν βασικές ανάγκες των κρατουμένων όπως και το Φιλόπτωχο Ταμείο της Εκκλησίας με δωρεές χρηματικών ποσών. Παρά, όμως, τις προσπάθειες για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κρατουμένων, συνεχίζουν να υπάρχουν ελλείψεις στο προσωπικό, προβλήματα στη θέρμανση, στις συνθήκες καθαριότητας και στην περίθαλψη (σοβαρές ελλείψεις στον ιματισμό και τα είδη προσωπικής υγιεινής) που χωρίς την κατάλληλη κρατική μέριμνα και συγκεκριμένα την παροχή υπηρεσιών και λήψη μέτρων από τα αρμόδια Υπουργεία είναι εξαιρετικά δύσκολο να καλυφθούν. Δυσχέρεια όμως παρατηρείται και στην επικοινωνία των κρατουμένων με τα κοντινά τους άτομα καθώς η γεωγραφική θέση των φυλακών καθιστά δύσκολη τη μετακίνηση και τα έξοδα που απαιτούνται είναι δυσβάσταχτα.
ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ Η πλειονότητα των γυναικών που βρίσκεται στις φυλακές προέρχεται από κατώτερα οικονομικά στρώματα και χαρακτηρίζεται από χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, γεγονός που συμβάλλει στη δημιουργία συνθηκών ταξικότητας και ελέγχου των ευάλωτων μέσα στον χώρο μιας φυλακής με δυσχέρειες στην συνύπαρξη των κρατουμένων. Επίσης, για πολλές από τις γυναίκες που καταδικάστηκαν για ανθρωποκτονία δεν υπήρχε ομαλή διαβίωση ούτε στο οικογενειακό τους περιβάλλον όπου είχαν υποστεί περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Η ψυχολογική και σωματική κακοποίηση στις περισσότερες περιπτώσεις δεν καταγγέλθηκε ποτέ ή ακόμα και δεν αποκαλύφθηκε ή ομολογήθηκε από τα θύματα κατά τη διάρκεια της δίκης τους. Συναισθηματικοί όπως και οικονομικοί λόγοι που οδήγησαν τις γυναίκες αυτές στην παραμονή τους σε μια σχέση και στη μη καταγγελία, κάτω από την επίδραση ορισμένων ψυχοσωματικών διεργασιών, τις μετέτρεψαν από απλά θύματα σε δράστες. Εγκλήματα λοιπόν κατά της ζωής διαπράττονται από γυναίκες κυρίως μέσα στα πλαίσια μια συζυγικής, συντροφικής ή ερωτικής σχέσης και οι βασικοί λόγοι διάπραξης είναι οικονομικοί, ιδιοκτησιακοί ή ερωτικής αντιζηλίας ενώ τα κίνητρα είναι τόσο ψυχολογικής όσο και οικονομικής φύσεως. Τα τελευταία δε χρόνια έχει παρατηρηθεί σημαντική άνοδος στα ποσοστά της γυναικείας εγκληματικότητας στον ελλαδικό χώρο καθώς η γυναίκα εντάχθηκε ενεργά στην κοινωνική ζωή και απέκτησε περισσότερες εξουσίες με αποτέλεσμα να μπορεί να οδηγηθεί ευκολότερα σε σχέση με τα πιο παλιά χρόνια στη διάπραξη μιας αξιόποινης πράξης.
ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ - ΕΠΑΝΕΝΤΑΞΗ Η κοινωνία του σήμερα δεν είναι σε θέση να ανταπεξέλθει πλήρως στις επιταγές των ημερών μας και να αποδεχθεί τα σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα καθώς οι φυλετικές διακρίσεις και η αυστηρότητα των οργάνων της απονομής της ποινικής δικαιοσύνης έναντι των γυναικών παίζουν σημαντικό ρόλο κατά τη διαδικασία λήψης της δικαστικής απόφασης. Επίσης το οικογενειακό και το άμεσο περιβάλλον της γυναίκας που έχει εγκληματήσει δεν δρα πάντα υποστηρικτικά ή και απομακρύνεται από τη γυναίκα-θύτη τοποθετώντας τη στο περιθώριο ακόμα και κατά τη δύσκολη περίοδο της παραμονής της στην φυλακή. Ο στιγματισμός γίνεται ακόμα πιο έντονος όταν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης προβάλλουν περιπτώσεις εγκληματικών ενεργειών με δράστη
μια γυναίκα καθώς την επικρίνουν και περνούν στο κοινωνικό σύνολο όπως και στα παιδιά των θυτών μια αρνητική εικόνα, που πηγάζει απ' τα στερεότυπα της κοινωνίας, περί του ρόλου των φύλων και των καθηκόντων της γυναίκας ειδικά σε περιπτώσεις μητρότητας. Έτσι η γυναίκα κρίνεται με ακόμη αυστηρότερο τρόπο από τον κοινωνικό της περίγυρο και θεωρείται ανεπαρκής όσον αφορά τη γονική της ικανότητα. Με αυτά τα δεδομένα καλείται η γυναίκα κρατούμενη να επιβιώσει στο περιβάλλον των φυλακών όπου επιβάλλεται να προσαρμοστεί σε μια διαφορετικού είδους καθημερινότητα. Πολλές γυναίκες καταφεύγουν στη λήψη ψυχοφαρμάκων προκειμένου να αντιμετωπίσουν το αίσθημα της απελπισίας, του στιγματισμού και της ταπείνωσης ή και προσπαθούν να τερματίσουν τη ζωή τους κι όλα αυτά χωρίς την απαραίτητη ψυχολογική και ιατρική υποστήριξη. Τα προβλήματα όμως συνεχίζονται και μετά την έκτιση της ποινής καθώς οι αποφυλακισμένες γυναίκες δύσκολα προσαρμόζονται στον τρόπο ζωής που είχαν πριν καταδικαστούν. Πιο συγκεκριμένα σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει στέγη, ο επαναπροσδιορισμός της επικοινωνίας με το κοντινό και όχι μόνο περιβάλλον κρίνεται εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση και οι προσπάθειες προς εύρεση εργασίας συνήθως αποδεικνύονται άκαρπες. Αναγκαία λοιπόν κρίνεται, για την επιτυχημένη επανένταξη στο κοινωνικό σύνολο, η υποστηρικτική δράση ενός δικτύου πρόληψης και προστασίας καθώς και οικονομικής και ψυχολογικής φροντίδας των γυναικών αυτών ώστε να μην βιώνουν την κοινωνική κατακραυγή και την περιθωριοποίηση. Σημαντικό είναι κατά τη διάρκεια της φυλάκισης να δίνονται περισσότερες δυνατότητες για τη διατήρηση μιας τακτικής επικοινωνίας των κρατουμένων με τα κοντινά πρόσωπα και τον έξω κόσμο τόσο με τα επισκεπτήρια όσο και με τις παραχωρήσεις αδειών εξόδου ώστε να διατηρούνται οι κοινωνικοί δεσμοί και να καθίσταται με τον τρόπο αυτό ακόμα πιο εύκολη η μελλοντική μετάβαση της κρατούμενης από το περιβάλλον του σωφρονιστικού καταστήματος στην κοινωνία. Με την υποστήριξη αυτού του τύπου και σε συνδυασμό με τη φροντίδα που θα παρέχεται από το ιατρικό προσωπικό οι κρατούμενες θα έχουν πλέον περισσότερα εφόδια για να πορευθούν σε αυτό το δύσκολο μονοπάτι της έκτισης της ποινής. Παράλληλα η παροχή γνώσεων και οι δημιουργικές ενασχολήσεις κατά τη διάρκεια της παραμονής στο κατάστημα κράτησης
απαλλάσσουν τις γυναίκες απ' την παθητικότητα και τις εξοπλίζουν κατάλληλα για την επανένταξή τους στην κοινωνία. Αίτημα λοιπόν των ημερών μας αποτελεί τόσο η καταπολέμηση των στερεοτύπων και των φυλετικών διακρίσεων προς αποφυγή του στιγματισμού όσο και η βελτίωση των συνθηκών κράτησης ώστε να υπάρξη ομαλή συμβίωση των κρατουμένων μεταξύ τους και των αποφυλακισμένων με το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΠΟ (ΠΡΩΗΝ) ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ Μαρτυρία (1) Η Ελπίδα και η Μαρία ακόμη ξυπνάνε τα βράδια κλαίγοντας και ζητώντας τη μαμά τους. Μην φανταστείτε ότι είναι μωρά, ίσα ίσα. Τα δύο κορίτσια ηλικίας 9 και 11 ετών μόλις ξεκίνησαν να πηγαίνουν στην τρίτη και πέμπτη δημοτικού αντίστοιχα, αλλά η μαμά τους βρίσκεται στη φυλακή πέντε χρόνια και υπολείπονται άλλα τρία για να εκτίσει την ποινή της. «Είναι πολύ σκληρό για τα παιδιά όλο αυτό» εξομολογείται η κυρία Νεφέλη 59 ετών και γιαγιά των παιδιών, που ξεκίνησε απλώς να τα επισκέπτεται στο σπίτι τους κι όταν η μαμά τους μπήκε στη φυλακή, ανέλαβε εξ ολοκλήρου το μεγάλωμά τους. «Όταν ήταν μόλις 4 και 6 ετών, τα παιδιά έχασαν τη μαμά τους, τους φίλους τους, το σχολείο, το σπίτι τους, όλα σε μια νύχτα. Στην αρχή ένιωσαν σαν η μαμά τους να λείπει για διακοπές αλλά όταν αργότερα άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι είχε περάσει πολύς καιρός και εκείνη δεν επέστρεφε, το αντιμετώπισαν και συνεχίζουν να το αντιμετωπίζουν δύσκολα. Ακόμη και τώρα θέλουν συνέχεια αγκαλιές». Η όλη διαδικασία ξεκινάει συνήθως με ένα τηλεφώνημα στους στενούς συγγενείς από το Αστυνομικό τμήμα ή τις κοινωνικές υπηρεσίες. Οι συγγενείς δέχονται ξαφνικά μια κλήση και ακούνε τη φράση «Αν δεν έρθετε να παραλάβετε το παιδί, θα πρέπει να το δώσουμε στο ίδρυμα». Σε άλλες περιπτώσεις, η κατηγορούμενη δεν ενημερώνει ότι έχει παιδιά ωσότου προφυλακιστεί οπότε και λέει στους αστυνομικούς πως έχει αφήσει τα παιδιά της στη γιαγιά ή σε κάποιο γείτονα και την περιμένουν να γυρίσει. Σε αρκετές πάλι περιπτώσεις το παιδί πηγαίνει στο σχολείο χωρίς να έχει ιδέα ότι η μαμά του θα φυλακιστεί και όταν σχολάσει περιμένει στο προαύλιο να έρθει να το πάρει. Μέχρι να ενημερωθούν οι αρχές ή η αρμόδια υπηρεσία μπορεί να έχουν περάσει ώρες και το παιδί να κινδυνεύει εκτεθειμένο. Η φυλάκιση της μητέρας-και ειδικότερα της μόνης μαμάς- έχει προφανή αντίκτυπο στην ψυχική υγεία τόσο των παιδιών όσο και εκείνων που τα μεγαλώνουν. Η γιαγιά Νεφέλη είναι εμφανώς αναστατωμένη από τις συνθήκες που «αναγκάστηκε» να ζει και εκείνη αλλά και οι εγγονές της «Η Ελπίδα εδώ και 3 χρόνια, σχεδόν κάθε βράδυ, πετάγεται στον ύπνο της κλαίγοντας και περιγράφοντας έναν εφιάλτη που βλέπει, ότι η μαμά της παθαίνει κάτι κακό. Ανησυχεί πως η μαμά της δεν θα γυρίσει ποτέ» και συνεχίζει «Η Μαρία έχει εμφανίσει μια σειρά από προβλήματα. Λύπη, θυμό,
ότι ψυχική συνέπεια υπάρχει από αυτό το γεγονός, την έχει υποστεί. Η συμπεριφορά της είναι πολλή κακή» εξομολογείται. Όλα αυτά συμβαίνουν παρά το γεγονός ότι τα κορίτσια-σε αντίθεση με πολλά παιδιά-μπορούν να επισκέπτονται τακτικά τη μητέρα τους στη φυλακή «Είμαστε τυχεροί που η φυλακή βρίσκεται σχετικά κοντά στο σπίτι μας» λέει η γιαγιά Νεφέλη, «αλλά αυτό ήταν θέμα καθαρής τύχης. Δεν υπάρχει σύστημα που να προβλέπει τέτοια πρακτικά ζητήματα ώστε να ωφελούνται τα παιδιά με φυλακισμένους γονείς» . Μία μόνη μαμά στη φυλακή, συνεπάγεται και αύξηση των οικονομικών προβλημάτων μιας οικογένειας. Η οικογένεια όχι μόνο χάνει το εισόδημα του φυλακισμένου μέλους της αλλά πολλά παιδιά, αναγκάζονται να παρατήσουν το σχολείο ή τις σπουδές τους για να βρουν δουλειά. Από την άλλη και οι ενήλικες της οικογένειας, αναγκάζονται να μειώσουν τις ώρες εργασίας ή να φύγουν εντελώς από αυτή, όταν τα παιδιά βρίσκονται σε ηλικία που τα καθιστά λιγότερο ή καθόλου αυτόνομα. Μαρτυρία (2) Η κόρη της κυρίας Σοφίας, καταδικάστηκε για χρήση ουσιών και αν δεν αναλάμβανε το μεγάλωμα του Αλέξανδρου, το παιδί θα έπαιρνε η κοινωνική υπηρεσία. «Με φωνάζει μαμά» λέει η κυρία Σοφία για τον εγγονό της «και τις άλλες μου κόρες τις έχει σαν τις μεγάλες του αδερφές. Γίνεται 4 τον επόμενο μήνα και είναι ένα πολύ χαρούμενο δοτικό και γεμάτο αυτοπεποίθηση παιδί. Εμένα και τον άντρα μου, μας έχει σαν γονείς του!» Ωστόσο και η κυρία Σοφία είδε τα εισοδήματά της να μειώνονται. «Όταν είσαι γιαγιά ή κηδεμόνας, τα λεφτά δεν είναι ποτέ αρκετά. Αναγκάστηκα να κάνω τη δουλειά μου part time όχι μόνο λόγω του μικρού αλλά επειδή η φυλάκιση της κόρης μου έχει ξεκινήσει μια σειρά δικαστηρίων και διενέξεων για ότι θέμα μπορείς να φανταστείς. Όλο αυτό θέλει χρόνο και είναι και τρομερά ψυχοφθόρο για να μπορείς να απασχολείσαι πλήρως σε μια δουλειά». Μαρτυρία (3) Καλησπέρα σας: Είχα χρόνια να έρθω στη Θεσσαλονίκη, από το 1978 που ήρθα ελεύθερη κι έφυγα κρατούμενη, γιατί εδώ με συνέλαβαν κι άρχισε η περιπέτειά μου στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού όπου κρατήθηκα για περίπου τριάμισι χρόνια. Αυτά τα χρόνια έζησα αυτό το απάνθρωπο σύστημα, που κύριο στόχο του έχει την στέρηση της ελευθερίας και την ισοπέδωση της προσωπικότητας και της αξιοπρέπειας, εκφράζοντας έτσι την εκδικητική μανία της δικαστικής εξουσίας του κράτους. Δεν είναι μόνο ένα είδος ομηρίας, αλλά η προσπάθεια να κυριαρχήσουν στη ζωή σου, να σ’ εξευτελίσουν, κι όλο αυτό έχει άμεσο αντίκτυπο στα πρόσωπα του περιβάλλοντος χώρου σου, συγγενείς και φίλους. Ακόμη και τα επισκεπτήρια από τους οικείους σου, είναι ελεγχόμενα, ολιγόλεπτα, κάτω από άθλιες συνθήκες και πάντα στην ευχέρεια των αρχών της φυλακής αν και με ποιους θα πραγματοποιηθούν. Επιτρέπονται μόνο
επισκεπτήρια στενών συγγενών και κανενός άλλου. Έτσι σταματά κάθε κοινωνική ζωή που είχες έξω, είναι σαν να έχεις σβήσει πλέον. Κατά κανόνα η φυλακή είναι πολύ πιο μακριά από τον τόπο καταγωγής σου κι αυτό κάνει ακόμη πιο δύσκολο τους δικούς σου να σ’ επισκεφτούν, αφού χρειάζεται να ταξιδέψουν για να έρθουν να σε δουν για λίγα λεπτά. Κι εδώ όπως κι έξω απ’ τις φυλακές όλα εξαγοράζονται, ανάλογα με την οικονομική σου δυνατότητα μπορείς να βρεις ότι τυπικά «απαγορεύεται». Οι ανθρωποφύλακες, αυτή είναι στη κυριολεξία η ιδιότητά τους παρ’ ότι θυμώνουν όταν τους αποκαλείς έτσι καθώς προτιμούν το «υπάλληλος», έχοντας την εξουσία φροντίζουν να σου κάνουν την κάθε μέρα αν μη τι άλλο επεισοδιακή. Ο ψυχολογικός πόλεμος, οι ξαφνικές κι αναίτιες έφοδοι στα κελιά και οι έρευνες είναι από τα πιο ήπια καθημερινά φαινόμενα, η ιδιωτικότητα παύει να υπάρχει. Μέσα σ’ αυτό το καθεστώς αναπτύσσονται φιλίες και συντροφικότητες στις κρατούμενες κι η ανθρώπινη δύναμη φτάνει στη κορύφωση της προκειμένου να επιβιώσεις. Οι αντιστάσεις που μπορεί να έχει μια κρατούμενη εμφανίζονται και λειτουργούν ανάλογα με την παιδεία που έχει και την κοινωνική και προσωπική ικανότητα. Κι εδώ μπορείς να συναντήσεις κοινωνικές διαβαθμίσεις. Στη χειρότερη θέση την εποχή που ήμουν εγώ ήταν οι τσιγγάνες. Τότε δεν υπήρχαν πολλές μετανάστριες, τώρα τη θέση αυτή έχουν πάρει αυτές που δε ξέρουν ούτε τη γλώσσα για να συνεννοηθούν, ούτε έχουν επισκεπτήρια αφού είναι πολύ μακριά από τις χώρες καταγωγής τους, με διαφορετικές πολιτιστικές και θρησκευτικές καταβολές. Κι αφού δε γνωρίζουν την γλώσσα πολλές δε ξέρουν γιατί είναι στη φυλακή. Οι πειθαρχικές τιμωρίες, τα «πειθαρχικά» που λένε και στη φυλακή, πέφτουν για ψύλλου πήδημα και είναι ένας τρόπος ελέγχου. Μ’ αυτά μπορούν να σου στερήσουν επισκεπτήρια, να σε μεταγάγουν σ’ άλλες φυλακές, να σου απαγορεύσουν άδειες, να εμποδίσουν ενδεχόμενη αποφυλάκιση με ευεργετικές διατάξεις, μ’ άλλα λόγια επιχειρούν να διαμορφώσουν τη συμπεριφορά σου. Ένας άλλος τρόπος ελέγχου, δοκιμασμένη μέθοδος και σχετικά επιτυχής, είναι η χορήγηση ουσιών και ηρεμιστικών και υπνωτικών χαπιών. Ακόμη και σε μη εξαρτημένες από ουσίες κρατούμενες η χορήγηση χαπιών είναι συνηθισμένη. Μπορεί να ξεκινήσει από ένα χάπι που θα ζητήσεις για την αϋπνία και να φτάσεις να μην ελέγχεις πια αυτά που σου δίνουν. Πολλές γυναίκες την εποχή που φυλακίζονται, έχουν προβλήματα γυναικολογικά, κάποιες με αφροδίσια, κάποιες με ηπατίτιδες ή άλλα
νοσήματα. Απλά τσουβαλιάζονται μες στους θαλάμους μαζί με όλες τις άλλες, χωρίς ιδιαίτερη προσοχή όταν πρόκειται για μεταδοτικά νοσήματα, χωρίς ιατρική μέριμνα. Πριν από καιρό είχε γίνει γνωστή η υπόθεση μιας κρατούμενης με Aids(HIV) η οποία αντί να έχει μια φροντίδα ανάλογη με τη σοβαρότητα της ασθένειας της, ήταν πεταμένη στην απομόνωση χωρίς καμιά φροντίδα. Κάποιες φορές φυλακίζονται γυναίκες έγκυες κι έτσι περνούν όλο τον καιρό της εγκυμοσύνης μέσα στις φυλακές, χωρίς ιατρική παρακολούθηση, χωρίς τις απαιτούμενες εξετάσεις. Για μια γυναίκα η περίοδος της εγκυμοσύνης είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες στη ζωή της, η κρατούμενη όμως δεν έχει τη πολυτέλεια να τη ζήσει το ίδιο. Γεννάνε σαν κρατούμενες, μπορούν να έχουν τα μωρά τους για κάποιο διάστημα μαζί τους, όμως τι θα μπορούσαν να τους προσφέρουν σ’ ένα τέτοιο απάνθρωπο περιβάλλον; Οι γυναίκες ζώντας σ’ ένα ανδροκρατούμενο κόσμο με φαλλοκρατικές αντιλήψεις περιθωριοποιούνται ακόμη περισσότερο με την καταδίκη τους σε φυλάκιση. Την εποχή που ήμουν εγώ στη φυλακή συνάντησα βαρυποινίτισσες κατηγορούμενες για τον φόνο των βίαιων κι επικίνδυνων, τόσο γι αυτές όσο και για τα παιδιά τους, συζύγων τους. Όλες ήταν από χωριά κι όλες λέγανε πως αν κάποτε βγαίνανε από τη φυλακή δε τολμούσανε να ξαναγυρίσουν στα χωριά τους, ήταν εξορισμένες από το τόπο τους. Σε κάποιες περιπτώσεις στενοί συγγενείς τις είχαν διαγράψει, άλλες είχαν παιδιά που δε τα ξαναείδαν. Τα παιδιά πάλι μέσα στην οικογένεια που μεγάλωναν και στην κοινωνική ομάδα που ζούσαν μάθαιναν να μισούν την μητέρα. Οι βαρυποινίτισσες ήταν αυτές που μέσα στη φυλακή δούλευαν περισσότερο φτιάχνοντας εργόχειρα κι τις εκμεταλλευόντουσαν περισσότερο διάφορες φιλανθρωπικές οργανώσεις που είναι κι οι μόνες που μπαίνουν στις φυλακές κι εμπορεύονται τα εργόχειρά τους. Έχοντας χρόνια να βγάλουν στη φυλακή, χωρίς επισκεπτήρια, έπρεπε να βρουν τρόπους να επιβιώσουν. Στις γυναικείες φυλακές ούτε κατά τη διάρκεια της δικής μου φυλάκισης, ούτε και τώρα, απ’ ότι μαθαίνω, δεν υπάρχει η στοιχειώδης υποδομή ιατροφαρμακευτικής μέριμνας. Αν είσαι άρρωστη, η φυλακή είναι η αποθήκη για τους μελλοθάνατους, όπως χαρακτηριστικά λένε οι κρατούμενες. Το νοσοκομείο των γυναικείων φυλακών Κορυδαλλού στο οποίο έζησα κι εγώ κατά καιρούς, κατά τη διάρκεια και μετά από απεργίες πείνας που έκανα, είναι επιεικώς τραγικό. Εξαντλημένη από την πολυήμερη απεργία πείνας ήμουν μόνη σ’ ένα μεγάλο θάλαμο κλειδωμένη και για να
πάω στη τουαλέτα έπρεπε να φωνάξω τη φυλάκισα να μου ανοίξει, η οποία συχνά δεν υπήρχε. Ότι και να μου συνέβαινε έπρεπε να το αντιμετωπίσω μόνη και κανένας δεν υπήρχε να δώσει σημασία. Χρέη νοσοκόμων κάνουν κρατούμενοι χωρίς καμιά εκπαίδευση, απλά έχουν τοποθετηθεί εκεί με επιλογή από την υπηρεσία. Οι θάνατοι στις φυλακές είναι πάρα πολλοί, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία το 2007 σημειώθηκαν 250 και σχεδόν όλοι συνοδεύονταν από πιστοποιητικά θανάτου με αιτία το «πνευμονικό οίδημα». Σ’ αυτούς τους θανάτους δεν υπολογίζονται και οι θάνατοι από ασθένειες που προϋπήρχαν της φυλάκισης ή σ’ ασθένειες που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκειά της. Αυτός ο αριθμός δείχνει κυρίως τους θανάτους από ναρκωτικά, στερητικά σύνδρομα ή «κάτω από αδιευκρίνιστες, μυστήριες συνθήκες». Θυμάμαι ακόμη κάποιες ανατριχιαστικές βραδιές που άκουγα ασυνήθιστη κινητικότητα στο νοσοκομείο κρατουμένων κι έβγαινα στο παράθυρο κι έβλεπα να φέρνουν κάποιον κρατούμενο που είχε αυτοκτονήσει. Την παραμονή πρωτοχρονιάς του 2003 στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού, βρέθηκαν 3 κρατούμενες νεκρές, η Μαρία Μιχαήλ, η Αλέκα Βούλγαρη και η Δήμητρα Χατζηδημητρίου, ενώ άλλες δύο η Στεφανία Ρουμπέτη και η Σοφία Μπακέα βρέθηκαν σε κωματώδη κατάσταση, όλες από χρήση ουσιών. Πρόσφατα τον Φεβρουάριο του 2008 βρίσκεται νεκρή η 38 ετών Άννα Πετρίδη, ήταν 4 ημέρες στην παγωμένη απομόνωση χωρίς καν κρεβάτι, βαριά άρρωστη από την χρόνια χρήση ουσιών, χωρίς περίθαλψη πεταμένη σαν κουρέλι, και σύμφωνα με τους γιατρούς παθαίνει αναρρόφηση. Η Κατερίνα Γκουλιώνη ήταν μια από τις πιο δυναμικές και δραστήριες προσωπικότητες των γυναικείων φυλακών. Μίλησε, φώναξε, αντιστάθηκε, κατήγγειλε, αντιπροσώπευε όλες τις κρατούμενες που ζούσανε και ζούνε αυτό το καθεστώς τρόμου και βίας καθημερινά. Τελευταία είχε αρχίσει να καταγγέλλει κι ονομαστικά τους βασανιστές ανθρωποφύλακες. Τιμωρήθηκε με συνεχείς εκδικητικές μεταγωγές, από «τους μισητούς της κανίβαλους», όπως χαρακτηριστικά έλεγε σ’ ένα από τα γράμματα της Σε μια διαδήλωση που πήγα πρόσφατα στις φυλακές της Θήβας, μπόρεσα να έχω μια πρώτη επαφή για το που βρίσκονται αυτές οι φυλακές. Είναι στη κυριολεξία στη μέση του πουθενά. Γύρω-γύρω απέραντες εκτάσεις με χωράφια, όσο και να ψάξει το μάτι στον ορίζοντα δε βλέπει κατοικημένη περιοχή. Μου θύμισε ναζιστικά στρατόπεδα, αυτός ο χωροταξικός σχεδιασμός δεν είναι τυχαίος. Αυτή η απομόνωση δημιουργεί την αίσθηση της πλήρους εγκατάλειψης απ’ τους πάντες, ότι είσαι έρμαιο στα χέρια των δημίων σου. Δυσκολεύονται επίσης τα επισκεπτήρια, αφού κανένα λεωφορείο δε περνά από κει. Συχνά ακούμε για υπερπληθυσμό των φυλακών κι αυτό είναι το άλλοθι για αναγγελία κατασκευής καινούριων φυλακών και βεβαίως προσλήψεις παρασιτικών ανθρωποφυλάκων. Εγώ δε μιλάω για υπερπληθυσμό, μιλάω για συνωστισμό στις φυλακές κι αδικαιολόγητες φυλακίσεις, χωρίς ούτε τα προσχήματα των ποινικών αδικημάτων. Φυλακίζουν ανθρώπους που το μόνο τους έγκλημα είναι η «παράνομη είσοδος στη χώρα» και δεν έχουν να πληρώσουν τα πρόστιμα γι’ αυτό, ασθενείς τοξικομανείς που δικάζονται σαν έμποροι και τόσες άλλες
περιπτώσεις, που δικάζονται με τις βαρύτερες ποινές γιατί δεν έχουν την οικονομική ευχέρεια να υπερασπίσουν τον εαυτό τους με δικηγόρους. Αυτό το απάνθρωπο και δολοφονικό σύστημα της φυλακής, δε θα πάψει να υπάρχει αν δε καταργηθούν οι φυλακές. Η κατάργηση τους θα επέλθει βέβαια από την ριζική αλλαγή δόμησης αυτής της κοινωνίας. Αλλά όσο υπάρχει καθήκον μας είναι να καταγγέλλουμε τα εγκλήματα του. Όποιος έχει κάνει φυλακή δεν το ξεχνά ποτέ, είναι κάτι που του αλλάζει τη ζωή. Χάνοντας χρόνια δημιουργικά απ’ τη ζωή του, όταν βγαίνει από τη φυλακή είναι τόσο συγχυσμένος και χαμένος, με τις αθεράπευτες πληγές του, και ειδικά για τις γυναίκες είναι ένα στίγμα, πολλές δε μπορούν πια να δημιουργήσουν οικογένεια, μοιάζει να έχουν χάσει τα πάντα. Αν οικονομικά δεν έχουν πόρους από την οικογένειά τους, ειλικρινά είναι πολύ δύσκολο να επιβιώσουν χωρίς να περιθωριοποιηθούν και εντέλει να καταλήξουν ξανά στη φυλακή. Θυμάμαι μια κοπέλα που είχε μείνει αρκετά στη φυλακή και κάποια στιγμή αποφυλακίστηκε. Κάποιο βράδυ ήρθε ξανά και χτύπαγε τη πόρτα να ξαναμπεί. Φανταστείτε πως μπορεί να της είχε συμπεριφερθεί η «εκτός των τειχών» κοινωνία. Αυτό επίσης σημαίνει ιδρυματοποίηση, όταν το άτομο έχει γνωρίσει ένα συγκεκριμένο χώρο δυσκολεύεται να βγει απ’ αυτόν, οι κώδικες συμπεριφοράς είναι διαφορετικοί. Αυτό κάνει η φυλακή, σε καταστρέφει. Απ’ την αποφυλάκισή μου κι έπειτα συνέχισα να ασχολούμαι με το κίνημα ενάντια στις φυλακές. Το 1994 ήμουν σε μια ομάδα που σαν στόχους είχε να φέρει στο φως καταγγελίες κρατουμένων, να δημοσιοποιεί τα ονόματα των δεσμοφυλάκων, διευθυντών, εισαγγελέων κι όποιων ευθύνονται για τα καταγγελλόμενα περιστατικά. Επίσης να προσφέρει νομική βοήθεια σε κρατούμενους που διώκονταν πειθαρχικά, όσο το δυνατόν ιατρική βοήθεια σε χτυπημένους βασανισμένους κρατούμενους, την προώθηση των καταγγελιών κι αιτημάτων και να πετύχει την είσοδο στις φυλακές κι άλλων εκτός των συγγενών. Οι δικηγόροι που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα μας ήταν ελάχιστοι, δυστυχώς μόνο τρεις είχαν την τόλμη και διάθεση. Παρ’ όλα αυτά η ομάδα κατάφερε την αποφυλάκιση κρατούμενου με πολλά πειθαρχικά. Από την τελεσίδικη ποινή που ήταν 9 χρόνια, είχε φτάσει να μαζέψει συνολικά 15 χρόνια από τα πειθαρχικά. Δυστυχώς οι δυνάμεις μας ήταν ελάχιστες σε σχέση με τη δουλειά που έπρεπε να κάνουμε κι έτσι η ομάδα διαλύθηκε. Αυτό που πιστεύω και συνέχεια τονίζω είναι ότι, όταν μιλάμε για φυλακές, δεν πρέπει να μιλάμε γενικά κι αόριστα, αλλά να μιλάμε για
συγκεκριμένα περιστατικά και για τα συγκεκριμένα πρόσωπα με τα ονόματα τους τα οποία ενέχονται σ’ αυτά, αλλιώς δεν έχει νόημα να μιλάμε. Σε μια από τις πρώτες εξεγέρσεις στις γυναικείες φυλακές, απ’ τη μεταπολίτευση κι έπειτα, πέρα απ’ τις καταγγελίες για την καταστολή της, υπέβαλλα και μήνυση στην τότε διευθύντρια των φυλακών Π. Σαβόγλου και σε δεσμοφυλάκισες. Η ανεπαρκής υποστήριξη της μήνυσης από τους έξω απ’ τις φυλακές οδήγησε να μην εκδικαστεί ποτέ. Μέχρι την κατάργηση των φυλακών θα πρέπει να είμαστε όχι δίπλα σ’ αυτούς που κακοποιούνται, βασανίζονται και δολοφονούνται, αλλά μαζί τους. Μαρτυρία (4) Η Πηνελόπη είναι μια νεαρή τσιγγάνα, 17 ετών, άγνωστη σε εμάς.. Αντιμετωπίζει τη ζωή με σοβαρότητα, αλλά και με αισιοδοξία. Δεν γνωρίζει να διαβάζει και να γράφει, αλλά αυτό δεν της στερεί το δικαίωμα να εκφράζει την άποψή της με παρρησία. Παντρεύτηκε, στην πραγματικότητα «κλέφτηκε», σε ηλικία 12 ετών. Με ποινή φυλάκισης δύο μηνών για κλοπή δύο δαχτυλιδιών βρέθηκε στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού. Κατά τη σύλληψή της, όπως καταγγέλλει, οι αστυνομικοί της περιοχής όπου συνελήφθη της άσκησαν σωματική βία με χτυπήματα στα πόδια και στο πρόσωπο. Τόσο την ίδια όσο και την κουνιάδα της τις απειλούσαν ότι θα τις αφήσουν στο έλεος των αλβανών κρατουμένων που βρίσκονταν στο κρατητήριο του αστυνομικού τμήματος. Η απειλή δεν έμεινε σε θεωρητικό επίπεδο. Πράγματι τις οδήγησαν μόνες τους στο κρατητήριο όπου και παρέμειναν με αρκετούς Αλβανούς, οι οποίοι τις υποδέχθηκαν με ύβρεις, χυδαίες και απροκάλυπτες επιθετικές σεξουαλικές διαθέσεις. Παραμένει άγνωστο αν τα κλάματα, οι οδυρμοί και οι φωνές στάθηκαν η αφορμή για να τις... απεγκλωβίσουν άρον-άρον οι αστυνομικοί ή λόγοι ανωτέρας βίας.
ΑΝΑΜΟΡΦΩΤΗΡΙΑ
ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΤΗΡΙΟΥ «Κάνω (κάποιον) να πειθαρχήσει, να συμπεριφέρεται σωστά». Αυτή είναι μία από τις μεταφορικές εκδοχές του ρήματος «συμμορφώνω». Κατά το ίδιο λεξικό, συνώνυμο είναι το «συνετίζω», το «αναμορφώνω», που σημαίνει «σωφρονίζω κάποιον παραστρατημένο».
ΑΝΑΜΟΡΦΩΤΗΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ειδικό κατάστημα κράτησης νέων Αυλώνας Ειδικό κατάστημα κράτησης νέων Βόλου Ειδικό κατάστημα κράτησης νέων Αλμυρού Αναμορφωτήριο θηλέων Παπάγου ( μέχρι όμως το 1997) Αναμορφωτήριο Θεσσαλονίκης Αναμορφωτήριο Κορυδαλλού (καταργήθηκε)
Η ΣΚΛΗΡΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΑΥΛΩΝΑ Στις Φυλακές Ανηλίκων του Αυλώνα ζουν 410 ανήλικοι την ίδια ώρα που οι Φυλακές μπορούν να αντέξουν το πολύ 250 άτομα. Παράλληλα, γίνεται αναφορά και σε έναν ιδιαίτερο έγκλειστο, έναν αριστούχο μαθητή Λυκείου από τη Λιθουανία, ο οποίος κατάφερε μέσα από τις φυλακές να πάρει το χάλκινο μετάλλιο σε διαγωνισμό της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας, μία πολύ σημαντική διάκριση, όχι όμως και για το ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα που, έστω και με συνοδεία, δεν του επέτρεψε να παραλάβει το βραβείο του! Αντ’ αυτού το έκανε ο Λυκειάρχης του με δάκρυα στα μάτια. Κατόπιν οργανώθηκε στη φυλακή μια μικρή τελετή για τον ανήλικο κρατούμενο όπου του παραδόθηκε το βραβείο.
ΜΑΡΤΥΡΙΑ "Πριν μπω στην φυλακή είχα γνωστούς που είχαν περάσει την πόρτα των ανηλίκων πριν από μένα. Μου είχαν πει πως η φυλακή δεν είναι τίποτα, ότι υπάρχει μέσα PLAY STATION, κινητά τηλέφωνα, αλκοόλ και άλλα διάφορα. Κατά την εισαγωγή μου στη φυλακή είδα από το πρώτο κιόλας λεπτό πράγματα που ο ανθρώπινος νους δεν μπορεί να τα χωρέσει. Όπως για παράδειγμα λόγω των άγραφων νόμων της φυλακής, όποιος καινούργιος μπαίνει μέσα στη φυλακή να ξυλοκοπείται από τους συγκρατούμενους του μέχρι τελικής πτώσης για να δουν οι συγκρατούμενοι αν την επόμενη μέρα θα τους καρφώσει στην αστυνομία. Αυτό ίσχυε μέχρι και πριν λίγα χρόνια, όποιος δεν είχε γνωστό κρατούμενο θα έτρωγε ξύλο, θα του έπαιρναν τα πράγματα (ρούχα, χρήματα από τον λογαριασμό, τηλεκάρτες, τσιγάρα) και όλα αυτά βέβαια με την διακριτική ανοχή της υπηρεσίας. Μέσα στη φυλακή σιγά σιγά άρχισα να κάνω παρέες με διάφορους κρατούμενους διαφόρων εθνικοτήτων και διαφόρων αδικημάτων. Σιγά σιγά άρχισα να εγκλιματίζομαι περισσότερο και να θέλω να κάνω πιο πολλά παράνομα πράγματα όταν θα βγω έξω", περιγράφει στο διαδίκτυο ένας πρώην κρατούμενος των Φυλακών Ανηλίκων του Αυλώνα που σήμερα –ενήλικος πια- εκτίει ποινή κάθειρξης 19 ετών για ένοπλη ληστεία, στην εφημερίδα των
Κρατουμένων "ΥΠΑΡΧΟΥΜΕ ΚΑΙ… ΕΜΕΙΣ" που εκδίδει το 2ο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των Φυλακών Λάρισας. Η μαρτυρία του κρατούμενου για το πόσο καλά "εκπαιδεύτηκε" στις φυλακές επιβεβαιώνεται από τα επίσημα στοιχεία: το ποσοστό εγκληματικότητας ενηλίκων κρατούμενων που έχουν εκτίσει ποινή ως ανήλικοι, αγγίζει το 40%!
ΠΟΤΕ ΔΡΟΥΝ ΟΙ «ΜΙΚΡΟΙ» ΚΛΕΦΤΕΣ Πιτσιρίκος δώδεκα ετών, έχει δημιουργήσει μαζί με άλλους συνομήλικούς του, μια συμμορία. Μια παιδική συμμορία «κακοποιών», που επιδίδεται με πολλή επιτυχία σε κλοπές και ληστείες σε βάρος παιδιών της ίδιας και μικρότερης ηλικίας. Οι μικροσκοπικοί αυτοί κλέφτες και ληστές, δρουν τις βραδινές ώρες, και επιτίθενται στα θύματά τους που κυκλοφορούν έξω τέτοια ώρα, ή επιστρέφουν στα σπίτια τους από κάποια υποχρεωτική έξοδο, όπως λ.χ. φροντιστήριο. Με την απειλή ενός μαχαιριού, αυτοί οι «συμμορίτες» παίρνουν δια της βίας από το θύμα, ότι έχει επάνω του, από χρήματα μέχρι αντικείμενα κάποιας αξίας, ρολόγια και λοιπά. Πρώτη φορά που άκουσα για τέτοιες παιδικές συμμορίες, ήταν πριν μερικές δεκαετίες, και αφορούσε η είδηση τη Νέα Υόρκη, είναι γνωστό ότι κάθε καινούργια «μόδα», κάθε νέου τύπου συμπεριφορά, μάς έρχεται από την υπερατλαντική μεγάλη δημοκρατία, μεγάλη σε μέγεθος και πληθυσμό, όχι όμως και σε αξίες. Οι συμμορίες αυτές υπήρχαν τότε στις φτωχογειτονιές του Μπρούκλυν και του Μπρονξ κυρίως, αλλά και σε άλλες υποβαθμισμένες περιοχές της μεγάλης σε πληθυσμό αυτής πόλης. Πάντως, είναι πιθανόν, ότι παρόμοιες συμμορίες παιδιών, θα μπορούσαν να υπάρχουν από πιό νωρίς, από την εποχή της δεκαετίας του 30, την εποχή της ποτοαπαγόρευσης. Και οι μικροί συμμορίτες της εποχής εκείνης, ίσως είχαν σαν πρότυπά τους, κάποιους μεγαλογκάνγκστερς που δρούσαν τα χρόνια εκείνα.
ΓΙΑΤΙ ΠΡΟΒΑΙΝΟΥΝ ΣΤΗΝ ΛΗΣΤΕΙΑ-ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Το γιατί δημιουργούνται αυτές οι παιδικές συμμορίες στα μεγάλα αστικά κέντρα τη σύγχρονη εποχή, είναι εύκολα κατανοητό και δεν χρειάζεται να έχει σπουδάσει κάποιος παιδοψυχολογία.
Έλλειψη οικογενειακής στήριξης, αρχών που θα πρέπει να δίνει η οικογένεια του παιδιού, κακές παρέες που έπρεπε να τις αποτρέπει η γονική φροντίδα με τις συμβουλές της προς το παιδί και διάφορες άλλες αιτίες που δεν χρειάζεται να τις απαριθμήσουμε. Οι παιδικές συμμορίες είναι συνήθως παιδιά που βγάζουν κάποιο μεροκάματο με σχετική ευκολία καταφεύγοντας σε αυτές τις λύσεις. Αλλά όλα τα πράγματα – καλά ή κακά - έχουν κάποτε ένα τέλος και στην προκειμένη περίπτωση, το κακό τέλος είναι η σύλληψη των μικρών ληστών.
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΟΤΑΝ ΣΥΛΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ Οι αστυνομικοί, οδηγούν τους μικρούς ληστές στον εισαγγελέα ανηλίκων, αυτός τους στέλνει στον αρμόδιο ανακριτή, και ο τελευταίος κάνει τις ανακρίσεις που του έχει αναθέσει να κάνει ο νόμος και αφού σχηματίσει τη σχετική δικογραφία, ξαναστέλνει τα παιδιά αυτά στον εισαγγελέα. Ο τελευταίος, τους παραπέμπει στο ειδικό δικαστήριο ανηλίκων. Η σύνθεση του δικαστηρίου ανηλίκων είναι όμοια με αυτή των δικαστηρίων ενηλίκων. Απαγγέλλεται το κατηγορητήριο, εμφανίζονται κάποιοι μάρτυρες κατηγορίας – είναι οι μικροί επίσης ληστευθέντες από τους «κακούργους» της συνοικίας – και ακολουθούν οι μάρτυρες υπεράσπισης. Που συνήθως είναι οι γείτονες των παιδιών που συνέστησαν τη συμμορία. «Κύριε πρόεδρε, πρόκειται για πολύ καλό παιδί, το ξέρω από τότε που ήταν βρέφος, δεν έχει πειράξει ποτέ του κανέναν». Αυτά λέει η μάρτυς, αυτά λένε και οι άλλοι μάρτυρες υπεράσπισης. Η ακροαματική διαδικασία τελειώνει, μιλούν ο εισαγγελέας και οι συνήγοροι υπεράσπισης και το δικαστήριο αποφαίνεται: «Ένοχοι οι κατηγορούμενοι για τις πράξεις για τις οποίες κατηγορήθηκαν». Στην προκειμένη βέβαια περίπτωση οι ένοχοι δεν οδηγούνται στη φυλακή ενηλίκων και δεν «φυλακίζονται». Οδηγούνται για «εγκλεισμό» σε κάποιο αναμορφωτήριο ανήλικων με στόχο την αναμόρφωσή τους την μετατροπή τους δηλαδή σε πολίτες με υγιείς αρχές ώστε σε τρία χρόνια να αποδοθούν λευκοί στην κοινωνία που θα τους δεχτεί με αγάπη στους κόλπους της. Αυτός εξάλλου είναι και ο σκοπός των αναμορφωτηρίων και γι αυτό το λόγο στα ιδρύματα αυτά εργάζονται κατάλληλοι αναμορφωτές, άνθρωποι δηλαδή που με αληθινή αυταπάρνηση θα φροντίσουν για τη μετατροπή των μικρών ληστών - συμμοριτών σε ήσυχους και φιλόνομους πολίτες.
Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΤΗΡΙΩΝ Παρόλα αυτά τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως θα έπρεπε. Εδώ και πολλά χρόνια αμφισβητείται έντονα το αναμορφωτικό έργο των ιδρυμάτων που αναλαμβάνουν να διορθώσουν τους ανήλικους που τους εμπιστεύεται η πολιτεία, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως. Μία πρόσφατη στατιστική έρευνα που έγινε στη χώρα μας, συμπεραίνει ότι από τα παιδιά που μπαίνουν στα αναμορφωτήρια ανήλικων, το 70% μπαίνει κατόπιν σε κανονικές φυλακές ενηλίκων. Ποιοι είναι οι λόγοι όμως για τους οποίους το σύστημα εγκλεισμού ανηλίκων σε αναμορφωτήρια δεν λειτουργεί τελικά ως όφειλε, έστω κι αν έχει μια επιτυχία της τάξης του 30%; Έχουν γραφτεί πολλά πάνω στο ζήτημα αυτό και έχουν γυριστεί αρκετές κινηματογραφικές ταινίες που ασχολήθηκαν με το συγκεκριμένο θέμα. Μπορούμε να κάνουμε μερικές σκέψεις πάνω στο θέμα, αρχίζοντας από τους ανθρώπους που ορίζονται να υπηρετούν στα ιδρύματα αυτά και με το κατά πόσο είναι τα καταλληλότερα άτομα για να φέρουν εις πέρας και με επιτυχία την αποστολή που τους ανατέθηκε. Από αυτά που γνωρίζουμε, λίγοι είναι οι άνθρωποι που υπηρετούν στα αναμορφωτήρια των ανήλικων, που προσπαθούν όσο μπορούν να «μεταμορφώσουν» τους τροφίμους των ιδρυμάτων αυτών. Μερικοί ή αρκετοί, είναι μάλλον αδιάφοροι, υπάρχουν όμως και κάποιες περιπτώσεις στις οποίες, άνθρωποι που τάχθηκαν να κάνουν αυτή τη δουλειά, χειροτερεύουν την κατάσταση αντί να τη βελτιώνουν. Μπορεί ακόμα να είναι άτομα με σαδιστικές τάσεις, που ίσως δεν φαίνονται στον κοινωνικό τους περίγυρο, αλλά εκεί αποκαλύπτουν τον αληθινό τους χαρακτήρα κάτω από τις ιδιαίτερες συνθήκες που αντιμετωπίζουν. Φυσικά, δεν θα μπορούσαν να κάνουν αυτά που κάνουν, αν δεν είχαν τη σιωπή των συναδέλφων τους και των προϊσταμένων τους, που δεν θέλουν να τους εκθέσουν για διάφορους λόγους. Κάποιοι λίγοι από αυτούς, μπορεί να ασκούν και παιδεραστικές πιέσεις πάνω στα νεαρά άτομα, που έτυχε να βρίσκονται κάτω από την επιτήρησή τους, και αυτό είναι αληθινά καταστρεπτικό για έφηβους που είναι έγκλειστοι. Επιπλέον είναι πολύ δύσκολο ο έφηβος να βρει στο μέρος αυτό, κάποιο άλλο παιδί που να αξίζει να τον κάνει παρέα, που να μπορεί να του βάλει λίγο ή πολύ μυαλό. Το πολύ πιθανότερο, είναι να «μπλέξει» με άλλους που
θα είναι χειρότεροι από αυτόν. Και εκεί μέσα θα μάθει πράγματα, που δεν θα τα μάθαινε πουθενά έξω από το ίδρυμα. Θα γίνει ειδικός σε δουλειές που δεν τις ήξερε. Αυτό που ήξερε, ήταν να κάμνει μικροκλοπές και μικροληστείες, πράγματα μάλλον ασήμαντα. Εκεί μέσα όμως, θα μάθει πώς γίνονται οι διαρρήξεις, πώς γίνονται ληστείες καταστημάτων, βενζινάδικων, ακόμα και τραπεζών. Και άλλα διάφορα και πολλά. Και ενώ όταν μπει στο ίδρυμα, είναι ένα παιδί του «δημοτικού» σχολείου – ως προς την παράνομη δράση – θα βγει μετά από δύο ή τρία χρόνια, απόφοιτος ανώτατης σχολής, με ντοκτορά και μάστερς, με διάφορες ειδικότητες κτηθείσες εν τω αναμορφωτηρίω. Έτσι βγαίνοντας από εκεί, θα είναι τελικά έτοιμος να προχωρήσει σε πολύ πιο μεγάλες «δουλειές», ενδεχομένως σε συνεργασία με συντρόφους που απόχτησε στο ίδρυμα. Κατά την άποψή μας – που όμως την έχουν και άλλοι – η κυριότερη αιτία της αποτυχίας των ιδρυμάτων αυτών, οφείλεται στο αναμφισβήτητο γεγονός, ότι η διάπλαση του χαρακτήρα του ανθρώπου, γίνεται στα πρώτα πέντε ή έξι χρόνια της ζωής του, πριν δηλαδή να πάει σχολείο, όπου την ευθύνη για το αν θα διαπλαστεί σωστά, την έχει αποκλειστικά και μόνο η οικογένεια και κυρίως η μητέρα. Η οικογένεια πολλές φορές δεν αντιλαμβάνεται πόσο μεγάλη σημασία έχει να δώσει στα παιδιά ισχυρές βάσεις ώστε αυτά να μπορέσουν να επιβιώσουν με συνέπεια και αξιοπρέπεια σε έναν κόσμο που όσο πάει γίνεται όλο και πιο δύσκολος και σκληρός. Πολλές οικογένειες προσφέρουν στα παιδιά τους χρήματα και μάλιστα εν αφθονία, νομίζοντας ότι με αυτόν τον τρόπο, τα συμπαραστέκονται. Δεν δίνουν όμως σε αυτά αρχές, τρόπους συμπεριφοράς και άλλα στοιχεία που τα χρειάζονται πολύ περισσότερο. Είναι όμως απόλυτα φυσικό, άνθρωποι που οι ίδιοι δεν διαθέτουν κάποιες αρχές, να μην μπορούν να τις μεταδώσουν και στα παιδιά τους. Αυτό που επιδιώκουν να μεταδώσουν σε αυτά, είναι το πώς θα καταφέρουν να κερδίσουν όσο το δυνατό περισσότερο πλούτο, αδιαφορώντας για τους τρόπους που θα το καταφέρουν. Μπορεί ακόμα, να μην είναι δυνατός ο εφοδιασμός του παιδιού με τα κατάλληλα θεμέλια που θα το στηρίξουν στη ζωή, καθώς πολύ συχνά συμβαίνει να προέρχεται από μια διαλυμένη ή μισοδιαλυμένη οικογένεια, ή από οικογένεια με πολλά προβλήματα. Συνήθως τέτοιες οικογένειες που δεν μπορούν να σταθούν στα πόδια τους δεν μπορούν να στηρίξουν αποτελεσματικά και τα παιδιά τους στο δύσκολο και πολύπλευρο αγώνα που καλούνται να δώσουν μέσα στον κόσμο.
Το σχολείο επίσης δεν είναι σε θέση να βοηθήσει αποτελεσματικά τα παιδιά αυτά, που υποφέρουν από τα πολλά προβλήματα που τους έχουν φορτωθεί. Η παιδαγωγική είναι καλή και ωφέλιμη όταν υπάρχουν και οι κατάλληλες προϋποθέσεις.
ΠΟΣΟΣΤΑ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, 8 στους 10 ανήλικους ξαναγυρίζουν στη φυλακή όταν βρίσκονται στην ενήλικη ζωή τους. Στα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας οι ανήλικοι κρατούμενοι υπολογίζονται στους 584. Η συντριπτική πλειονότητα - το 82% των ανήλικων κρατουμένων ή σε απόλυτους αριθμούς οι 480 από τους 584 έγκλειστους - είναι αλλοδαποί, που έχουν φυλακιστεί είτε γιατί εισήλθαν παράνομα στη χώρα είτε γιατί έτυχε να είναι ασυνόδευτοι ή να πέσουν θύματα εκμετάλλευσης του οργανωμένου εγκλήματος. Επίσης, οι περισσότεροι από τους μισούς, για την ακρίβεια οι 303 στους 584, δεν έχουν καν καταδικαστεί για την όποια αξιόποινη πράξη τους αφού είναι υπόδικοι και κατά συνέπεια εκκρεμεί η δίκη τους.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Θα πρέπει να αναρωτηθεί κανείς, σε τί άραγε χρησιμεύει ένα αναμορφωτήριο; να αναμορφώσει τους εφήβους ή να τους παραμορφώσει ;
ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΕΠΑΝΕΝΤΑΞΗΣ Οι παρακάτω συστάσεις αποτελούν προιόν μιας ευρωπαικής οργανωτικής επιτροπής αποτελούμενης από εκπροσώπους 10 κρατών-μελών. Η εν λόγω ομάδα συντόνισε μια σειρά ενεργειών με στόχο την εφαρμογή (mainstreaming) καινοτόμων πρακτικών επανένταξης που δοκιμάστηκαν και αξιολογήθηκαν στο πλαίσιο υλοποίησης προγραμμάτων του EQUAL. Παρουσιάζονται τα βασικά σημεία:
Συστάσεις 1. Η επιτυχής επανένταξη (πρώην) κρατουμένων απαιτεί μια προσέγγιση «διαχείρισης περιστατικού» από την στιγμή της σύλληψης, κατά τη διάρκεια της κράτησης, πριν την αποφυλάκιση και μετά από αυτή. 2. Όλοι οι κρατούμενοι θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να εμπλακούν σε προγράμματα κατάρτισης και εκπαίδευσης που αυξάνουν την πιθανότητα της μετέπειτα απασχόλησης τους.
2.1 Παρόλο που στα περισσότερα κράτη-μέλη υπάρχουν πολιτικές που υπαγορεύουν την παροχή δεξιοτήτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, υφίσταται η ανάγκη παροχής καλύτερων συνθηκών εφαρμογής. Οι συνθήκες αυτές περιλαμβάνουν διεξοδική ατομική εκτίμηση, κατά την είσοδο, των αναγκών, των προσόντων και των φιλοδοξιών κάθε κρατούμενου για την ανάπτυξη κατάλληλου σχεδίου επανένταξης. 2.2 Όπου αυτό είναι εφικτό, οι κρατούμενοι θα πρέπει να εκτίουν την ποινή τους σε ένα μέρος και όσο πιο κοντά γίνεται στο σπίτι τους και την οικογένεια τους. 2.3 Θα πρέπει να αναπτυχθούν, σε συνεργασία με τους τοπικούς εργοδότες, ευέλικτα συστήματα κατάρτισης μέσα στις φυλακές που να έχουν την ικανότητα να ανταποκριθούν στην τοπική αγορά εργασίας. 2.4 Οι εργοδότες θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να επισκέπτονται τις φυλακές και να γνωμοδοτούν σχετικά με την επάρκεια και καταλληλότητα των προγραμμάτων κατάρτισης. 2.5 Περισσότερες ευκαιρίες θα πρέπει να δίνονται για σχετική εργασιακή εμπειρία μέσα και έξω από την φυλακή. 2.6 Οι πιλοτικές εφαρμογές e-learning εντός των φυλακών θα πρέπει να επεκταθούν. 2.7 Κάθε νέα λύση που αποδεικνύεται ως αποτελεσματική και costeffective δεν θα πρέπει να θεωρείται απλώς μια επιπρόσθετη ενέργεια αλλά να ενσωματώνεται στις ήδη υπάρχουσες πρακτικές. 3. Η εργασία θεωρείται ο σημαντικότερος παράγοντας πρόληψης υποτροπών και θα πρέπει να ενισχυθούν οι προσπάθειες εμπλοκής δημοσίων και ιδιωτικών φορέων εργοδοσίας και η εξερεύνηση άλλων τρόπων δημιουργίας θέσεων εργασίας. 3.1 Υπάρχει ανάγκη για καμπάνιες εντατικής ενημέρωσης της κοινής γνώμης και ευαισθητοποίηση των εργοδοτών. 3.2 Οι πιθανοί εργοδότες θα πρέπει να ενθαρρύνονται για την πρόσληψη πρώην κρατουμένων εγκαθιδρύοντας σταθερή ποσοστιαία αναλογία κοινωνικά αποκλεισμένων ατόμων στο εργατικό δυναμικό τους και μέσω της παροχής οικονομικών κινήτρων. 3.3 Οι εθνικές και τοπικές αρχές θα πρέπει να αποτελούν παράδειγμα μέσω της εφαρμογής των αρχών της ισότητας στις πρακτικές απασχόλησης και μέσω της εισαγωγής νομοθετικών μέτρων που μετριάζουν το στίγμα της φυλάκισης. 3.4 Ενίσχυση των πρώιμων εμπειριών αναζήτησης εργασίας και αυτοαπασχόλησης. 4. Πρέπει επίσης να δοθεί προσοχή και σε άλλες πλευρές της ζωής των (πρώην) κρατουμένων όταν επιδιώκεται η επιτυχής επανένταξη. 4.1 Η στέγαση αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τα αποφυλακισμένα άτομα και κάθε σχέδιο επανένταξης θα πρέπει να εξασφαλίζει ότι το άτομο διαθέτει κάποιο μέρος να μείνει μετά την αποφυλάκιση του.
4.2 Πλευρές που αφορούν την οικογένεια και την φροντίδα παιδιών είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τις κρατούμενες γυναίκες και θα πρέπει να διευθετούνται πριν την αποφυλάκιση. 4.3 Στο μέτρο του εφικτού οι φυλακές θα πρέπει να ενδυναμώνουν τους κρατούμενους ώστε να έχουν έναν ενεργά εποικοδομητικό ρόλο στις τοπικές κοινότητες. Αυτό αφορά ιδιαίτερα τους νεαρούς παραβάτες όπου οι προσπάθειες για εμφύσηση νέων αξιών και στάσεων μπορούν να βοηθήσουν στην μείωση των υποτροπών. 5. Υπάρχει μια επείγουσα ανάγκη για προώθηση αλλαγών στις φυλακές, για υιοθέτηση καινοτόμων πρακτικών και για συνεργασία με εξωτερικούς φορείς. 5.1 Σε ένα σύστημα με πολύπλοκη και ιεραρχική δομή, όπως αυτό της φυλακής, κάθε αλλαγή μπορεί να χαρακτηριστεί βιώσιμη μόνο όταν βασίζεται σε ολιστικές προσεγγίσεις διαχείρισης των ποιοτικών αλλαγών 5.2 Όλες οι επαγγελματικές ομάδες που απασχολούνται στις φυλακές πρέπει να εμπλέκονται στην ανάπτυξη, την συνεχή βελτίωση και διατήρηση των σχεδίων αλλαγής 5.3 Οι αλλαγές στην κουλτούρα και οργάνωση των φυλακών πρέπει να καθοδηγούνται από τηνδιάχυση γνώσεων, τη διαφάνεια και τη δικτύωση 5.4 Οι φυλακές πρέπει να γίνουν περισσότερο ανοιχτές προς την κοινωνία. Οι κρατούμενοι πρέπει να έχουν περισσότερες ευκαιρίες να περνούν χρόνο εκτός της φυλακής, να αναζητούν συμβουλευτική πάνω σε θέματα που αφορούν την επανένταξη τους ενώ, οι κοινωνικοί φορείς θα πρέπει να έχουν ευκολότερη πρόσβαση μέσα στις φυλακές.
ΠΗΓΕΣ http://www.megatv.com/protagonistes/default.asp?catid=25583 &subid=2&pubid=22225756 ( βίντεο από πρωταγωνιστές) http://www.mixanitouxronou.gr/documentaries?videoid=334215 36 (βίντεο από την μηχανή του χρονου) http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=297959
(
από
την
ελευθεροτυπία) http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=118282 το βήμα) http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=118282 pheme.gr singleparent.gr http://kratoumenoi.blogspot.gr/2010/05/equal.html
(από