Επίσκεψη στη Σύρο Tης άναστασίας άναγνωστοπούλου-παλούμπη

Επίσκεψη στη Σύρο

Της Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Προέδρου ΝΜΕ

Ήταν η δεύτερη χρονιά φέτος που είχαμε την τύχη να προσκληθούμε από τα παιδιά μας και να περάσουμε λίγες αξέχαστες μέρες στην κοσμοπολίτισσα του Αιγαίου, την πανέμορφη Σύρο. Φέτος όμως πέρα από τις δαντελωτές γαλάζιες παραλίες, Βάρη, Αγκαθωπές, Κόμητο, Φοίνικας, Γαλησσάς και όλα τα τοπωνύμια του Μάρκου Βαμβακάρη, ξεναγηθήκαμε από την Κυρία της Σύρου, την πασίγνωστη αρχαιολόγο Μαίρη Ρώτα, στις απίστευτες και εν πολλοίς άγνωστες ομορφιές των αρχοντικών σπιτιών της Ερμούπολης, εκεί που είναι, στην κυριολεξία θα έλεγε κανείς, ζωγραφισμένο το καταπληκτικό σε πλούτο και ευμάρεια, παρελθόν της αρχόντισσας Σύρου. Ευεξήγητο το παρελθόν, καθώς ναι μεν το νησί περιήλθε στην Οθωμανική εξουσία τον 16ο αιώνα (το 1566), αλλά ουδέποτε το πάτησε Τούρκος δεδομένου ότι τελούσε υπό την προστασία του Πάπα και του Βασιλιά της Γαλλίας. Αναφέρεται ενδεικτικά ότι μέχρι και τον 18ο αιώνα ο πληθυσμός του νησιού ήταν καθολικός σε μια αναλογία 10 προς 1 με τους ορθοδόξους κι αυτό εξηγεί κατά πολύ γιατί οι Οθωμανοί αρκούνταν στην περισυλλογή κάποιων φόρων χωρίς να επιδιώκουν τη φυσική κατάληψη του νησιού. Η ανάπτυξη και η δημιουργία της Ερμούπολης άρχισε το 1822 όταν οι πρόσφυγες από τα κατεστραμμένα γύρω νησιά και τόπους, Χίο, Ψαρά, Κάσο, Κρήτη, Δυτική Μικρά Ασία, έρχονταν σταδιακά να εγκατασταθούν στο ήσυχο από τουρκικές επιδρομές νησί και προσκόμιζαν όλα τα υπάρχοντα και περιουσιακά τους στοιχεία, αλλά και τις πνευματικές τους δεξιότητες και το εμπορικό τους πνεύμα, μπολιάζοντας έτσι και την τοπική αυτόχθονα κοινωνία. Το 1826 η νέα πόλη των αιγαιοπελαγίτικων οικιστών παίρνει το όνομά της προς τιμήν του Ερμή, του αρχαίου Θεού του εμπορίου, που εκφράζει έτσι πολύ εύγλωττα τα ενδιαφέροντα και τις ενασχολήσεις των νέων κατοίκων. Το νησί αναπτύχθηκε ταχύτατα και η Ερμούπολη αναδείχθηκε στο σημαντικότερο λιμάνι της Ανατολικής Μεσογείου. Δεν μπορούσε να νοηθεί πλους ιστιοφόρου

προς την Κωνσταντινούπολη και τα μεγάλα αστικά κέντρα των ακτών του Ευξείνου Πόντου και φυσικά αντίστροφα προς τα λιμάνια της Ανατολικής και, κυρίως, της Δυτικής Μεσογείου χωρίς να προγραμματισθεί και να υλοποιηθεί σταθμός και προσόρμιση στο λιμάνι της Ερμούπολης. Ο πλούτος συσσωρεύεται και η ευμάρεια του επιπέδου ζωής είναι φανερή στα μέγαρα των οικιών των κατοίκων και την πολυτέλεια, πρωτοφανή για την εποχή, των κτιρίων της δημοσίας διοίκησης και των

1

3 2

Αρχοντικό Κοή (φωτογραφίες 1.-3.) Το νεοκλασικό αρχοντικό που ανήκει στην οικογένεια Κοή χρονολογείται το 1860 και βρίσκεται στην καρδιά της Ερμούπολης της Σύρου. Στο κεντρικό σαλόνι της οικίας υπάρχει μια μοναδική και πανέμορφη οροφογραφία στην οποία απεικονίζονται 8 από του 12 θεούς της αρχαίας Ελλάδας- ο Δίας, ο Ερμής, η Θέμις, ο Απόλλων, η Δήμητρα, η Αθηνά, ο Ποσειδώνας και η Άρτεμις. Στις τέσσερις γωνίες μέσα σε κυκλικά πλαίσια απεικονίζονται 4 ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821: ο Ρήγας Φεραίος, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Κωνσταντίνος Κανάρης. Εμπορικό Επιμελητήριο Κυκλάδων (φωτογραφίες 4.-6.) Σε πανέμορφο νεοκλασικό κτίριο των αρχών του 19ου αιώνα στεγάζονται και οι υπηρεσίες του Επιμελητηρίου Κυκλάδων. Ιδρύθηκε το 1836 και είναι ένα από τα πρώτα εμπορικά επιμελητήρια της νεότερης Ελλάδας μαζί με τα αντίστοιχα της Πάτρα και του Ναυπλίου, γεγονός που δείχνει την εξέχουσα σημασία που είχε η Σύρος για την εμπορική και ναυτιλιακή της επιχειρηματική δραστηριότητα.

4

5

6

πολιτισμικών εκδηλώσεων. Ένα ελάχιστο δείγμα αυτού του επιπέδου ζωής είμαστε τυχεροί που είδαμε με την καθοδήγηση της Κυρίας Ρώτα, όπως αναφέραμε στην αρχή του σημειώματος. Οι οροφογραφίες στο αρχοντικό Κοή, που μας ξενάγησε ο ίδιος ο κ. Κοής, ζωγραφισμένες από Φλωρεντινούς καλλιτέχνες φερμένους γι αυτό τον σκοπό, δείχνουν ένα πλούτο που ασφαλώς εντυπωσιάζει, αν μάλιστα αντιπαρατεθεί με το αντίστοιχο επίπεδο ζωής των λοιπών νησιών του Αιγαίου και των πληθυσμών του γεωγραφικού κορμού της χώρας. Η συνέχεια της ξενάγησής μας στο θέατρο της πόλης, στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με τον ομώνυμο πίνακα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, στο αρχοντικό που φιλοξενεί το Εργατικό Κέντρο Σύρου, όπου μας ξενάγησε ο Πρόεδρος κ. Μάρκος Βουτσίνος, απλά ενίσχυσε τις αρχικές μας εντυπώσεις και αύξησε τον θαυμασμό μας για την Ερμούπολη και τη Σύρο. Σε ένα καφέ στο ξενοδοχείο «Ερμής» συζητήσαμε τις εντυπώσεις μας με σημαντικές προσωπικότητες της Ερμουπολίτικης κοινωνίας, την Κυρία Ρώτα, τον Λιμενάρχη Πλωτάρχη κ. Ιωάννη Βαμβακούση και τον Πρόεδρο των Συνταξιούχων ναυτικών Κυκλάδων-Σύρου κ. Γεώργιο Μηλιό. Εκεί, έχοντας εν όψει τη συνοικία «Βαπόρια» της Ερμούπολης με όλα τα καπετανόσπιτα και τα αρχοντικά των σύγχρονων εφοπλιστών του νησιού, γίναμε κοινωνοί της επιθυμίας των παραγόντων και φυσικά μεγάλου μέρους του πληθυσμού της πόλης, να δημιουργήσουν ένα Κέντρο Ναυτικής Παράδοσης Σύρου, ένα Ναυτικό Μουσείο, στο οποίο να προβάλλεται και να αναδεικνύεται το ναυτικό παρελθόν και παρόν του νησιού. Είναι πράγματι παράδοξο πως η πρωτεύουσα των Κυκλάδων δεν έχει ένα τέτοιο θεσμό να παρουσιάζει το ναυτικό παρελθόν της. Χωρίς να θέλουμε να υπεισέλθουμε στα αίτια της επί αρκετά χρόνια έλλειψης συμφωνίας επ’ αυτού του θέματος, θα επιθυμούσαμε μόνο να διατυπώσουμε ότι ο Κυκλαδικός δεν ήταν μόνο ο πρώτος ελληνικός πολιτισμός, αλλά ήταν συγχρόνως και ο πρώτος παγκοσμίως «ναυτικός» πολιτισμός. Το γεγονός ότι τέχνεργα του πολιτισμού Κέρος-Σύρος, όπως τον αποκαλούν οι αρχαιολόγοι, από το 2.700 με 2.300 π.Χ. έχουν βρεθεί στην Ηπειρωτική Ελλάδα, Κρήτη και στα παράλια της Μικράς Ασίας, αποδεικνύει την έντονη εμποροναυτική δραστηριότητα των κατοίκων του νησιού από την προϊστορική εποχή. Αυτή την πτυχή του ναυτικού Κυκλαδικού πολιτισμού πρέπει να προβάλλει το Ναυτικό Μουσείο της πρωτεύουσας των Κυκλάδων. Η φετινή μας επίσκεψη στη Σύρο ήταν πλήρης εντυπώσεων και φυσικά συμπληρώσαμε τις, πάντα ελλειπείς μας, γνώσεις με ένα πλούτο σκέψεων και πληροφοριών, για τον οποίον είμαστε ευγνώμονες στην Κυρία Μαίρη Ρώτα και τους εκλεκτούς Κυρίους της συντροφιάς μας.