6 minute read
Ο τορπιλισμός τoυ Ευδρόμου «Έλλη» στο λιμάνι της Τήνου Επιστολή του Χρήστου Λεβαντίνου, 28/8/1940
Ο άνανδρος τορπιλισμός του Ευδρόμου Έλλη την ημέρα του εορτασμού της Χριστιανοσύνης, 15 Αυγούστου του 1940, από το ιταλικό υποβρύχιο Delfino αποτελεί μια μελανή σελίδα στην παγκόσμια ιστορία και ιδίως στην ιστορία του Ελληνικού Π. Ν. Οι τραγικές στιγμές του τορπιλισμού και ο παραδειγματικός ηρωισμός που επέδειξε το πλήρωμα του ελληνικού πολεμικού περιγράφονται με γλαφυρό τρόπο μέσα από μια επιστολή του τότε ανθυποπλοιάρχου Χρ. Λεβαντίνου, υπηρετούντος στην ΕΛΛΗ την περίοδο εκείνη, προς τον Κώστα Δενεζάκο υπηρετούντα τότε στο οχυρό Αράξου. Η επιστολή που αποτελεί μια σημαντική μαρτυρία για τα γεγονότα του τορπιλισμού βρίσκεται στα αρχεία του ΝΜΕ ύστερα από δωρεά του κ. Κ. Δενεζάκου.
Advertisement
28/8/40
Αγαπητέ μου Κώστα, Μετ’ εξαιρετικης ευχαριστήσεως έλαβον την επιστολήν σου και σ’ ευχαριστώ πολύ, διά τά συγχαρητήριά σου. Όπως όλοι σχεδόν της τάξεώς μας, χαίρουν φήμης ικανων αξιωματικών και κατά γενικήν ομολογίαν ανήκομεν είς μίαν εκ των καλλιτέρων τάξεων της Σχολης, νομίζω ότι κατ΄εκείνην την τρομεράν στιγμήν του τορπιλλισμού, της ωραίας μας ΕΛΛΗΣ, έκαμον και εγώ κάτι τι....δια να αναδειχθω, όχι μόνον εγώ αλλά καί ολόκληρος η τάξη μου, συμπεριλαμβανόμενος μεταξύ ετέρων 3 αξιωματικων του πλοίου ως εξαιρετικώς δράσας κατά γενικήν ομολογίαν πάντων καί ιδίως ΚΥΒΕΡΝΗTOΥ καί ΥΠΑΡΧΟΥ (Πλοίαρχος ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ -Πλωτάρχης ΔΟΥΣΗΣ). Προτoύ περιληπτικώς σου εξιστoρήσω τα γεγονότα της 15ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ, σου γνωρίζω ότι πραγματικώς ο πατέρας τoυ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ απέθανε κατά το πρώτον δεκαήμερον τoυ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ, ο Ιπποκράτης ευρίσκετο εις εκπαιδευτικόν ταξείδι με τον ΑΡΗΝ καί μόλις επρόλαβε την κηδείαν του, εγώ δέ τό επληροφορήθην όταν ευρισκόμεθα ηγκυροβολημένοι με την ΕΛΛΗ είς ΜΗΛΟΝ. Προ επταημέρου περίπου εγένετο και το μνημόσυνόν τoυ. Περί ώραν 06.25 της 15ης/8/40 ηγκυροβολήσαμε εξωτερικώς του λιμένος ΤΗΝΟΥ και εις απόστασιν 500 μ. καί διόπτευσιν 227ْ από του πρασίνου φανού του λιμενοβραχίονος. Μετά την κλήσιν ήτις εγένετο περί ώραν 06.45 επηκολούθησεν ανάτασις σκηνών και διαίρεσις αγήματος διά τελετήν. Περί ώραν 07.15 ίπτατο άνω του όρμου αεράκατος αγνώστου εθνικότητος είς ύψος περίπου 1800 μ. Άπαντες οι Αξιωματικοί επί του καταστρώματος με γιαλιά ανά χείρας προσπαθούσαμεν να διακρίνωμεν τα χαρακτηριστικά του αεροσκάφους, εγώ δε, εν συνεχεία της φυλακής μου εν πλω παρέλαβον φυλακήν εν όρμω καί διέταξα τον πυράρχην αρχικ. πυρ. ΚΑΤΣΑΙΤΗ (απέθανε λόγω των τραυμάτων του εν ΤΗΝΩ) νά μεταβή παρά τα SKODA όπου ήσαν πάντα εξωπλισμένα ημέραν τε καί νύκτα, εγώ δέ μετέβην παρά το δάπεδον A/A (Αντιαεροπορικά) ΤΕΡΝΙ παρακολουθώντας το αεροσκάφος. Αφού διέγραψε 2 κύκλους άνωθεν του όρμου απεμακρύνθη. Περί ώραν 08.20 ευρισκόμενος εις το δωμάτιόν μου και αλλάζων ίνα μεταβώ εις την τελετήν μετά του κυβερνήτου (φυλακήν θα παρελάμβανε ο 2ος μηχανικός ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΗΣ) ισχυροτάτη δόνησις εκλόνισε το πλοίον εγώ δε, εκ του δωματίου μου εξετινάχθην εις το απέναντι δωμάτιον. Είχε την εντύπωσιν κανείς ότι τεραστία δύναμις εσήκωσε το πλοίον, αφού προηγουμένως το εδόνησε ισχυρότατα. Ημίγυμνος εγερθείς τροχάδην έσπευσα εις την γέφυραν ίνα κτυπήσω τον κώδωνα συναγερμού, αλλά δυστυχώς δεν ελει-
Εφημερίδα «Ασύρματος». Παρασκευή, 16 Αυγούστου 1940.
τούργει, λόγω της αμέσως σχεδόν επακολουθησάσης εκρήξεως του λέβητος καί καταστροφής απάντων των μηχανημάτων του πλοίου. Σημειωτέον ότι εξερράγη ο εν ενεργεία λέβης καί ένεκα τούτου σταμάτησαν ηλεκτρικοί κώδωνες, αντλίαι κ.τ.λ. Εν συνεχεία τροχάδην επί του καταστρώματος εφώναξα τον σαλπιγκτήν όστις δυστυχώς έκειτο τραυματισμένος επί του καταστρώματος, ο δε έτερος εξηφανίσθη. Ερχόμενος προς το καρρέ συνήντησα τον κυβερνήτην και Ύπαρχον οίτινες με ηρώτησαν τι συμβαίνει τους απήντησα δεν γνωρίζω αν πρόκειται περί τορπίλλης ή βόμβας αεροσκάφους.
Δεν είχαμεν προφθάσει να συνέλθωμεν, οπότε έτεραι 2 εκρήξεις συνετάρασσον και κατακομάτιαζαν τον λιμενοβραχίονα της ΤΗΝΟΥ συγχρόνως δε διεκρίθησαν ίχνη τορπιλλών. Μετέβην τροχάδην παρά το ΔΕ SKODA ίνα βάλλω, η ομοχειρία των 4 ανδρών έκειτο επί της πρώρας βαρέως τραυματισμένη, γεμίζω αλλά να πάρη ο διάβολος τραβώ την σκανδάλην ….ΑΦΛΟΓΙΣΤΙΑ , επήγα νά τρελλαθώ και μού ‘ρθε να πέσω στη θάλασσα....Η τορπίλλη εκραγείσα κατόπιν προσκρούσεως εις την ΔΕ πλευράν και κάτωθεν της ΠΜ καπνοδόχου είχεν ανοίξει τεράστιον ρήγμα αρχίζον από της κουπαστής του ΔΕ καταστρώματος και λήγον εις την κουπαστήν του αριστερού καταστρώματος. Το πλοίον έλαβεν κλίσιν προς τα αριστερά λευκός δε καπνός εξήρχετο από το κατάστρωμα λέμβων ό είχεν καταστραφή τελείως μία δε τετράκωπος εξεσφενδονίσθη εις απόστασιν 50 μέτρων. ΔΕ καί ΑΡ κατάστρωμα ημικατεστραμμένα κεραία Α/Τ εκόπη είς δύο. Πολλοί Υπαξ/κοί έκειντο επί του καταστρώματος τραυματισμένοι και ιδίως βαρέως οι πυράρχης και ναύκληρος. Η φυλακή του λέβητος είς Υπαξ/κός και 5 ναύται νεκροί. Αμέσως ήρχισεν η καταβίβασις λέμβων. Κατόπιν διαταγής του κυβερνήτου μετέβην πλώρα διά να αποκρικώσω την αλυσσίδα, δυστυχώς το 5ον ό είχομεν φουντάρει ευρίσκετο εντός της θαλάσσης, εν συνεχεία μετέβην εις το πρωραίον στεγανόν αλύσσεων, αλλά είχεν γεμίσει νερά ανελθών επί της πλώρας ελάσκαρα όλη την αλυσσίδα. (Στεργιόπουλος) Ο πρώτος ανέφερεν εις τον κυβερνήτην ότι ουδέν μηχάνημα ελειτούργει. Τό πλοίον εν τω μεταξύ είχεν κλίσιν 20º προς τα αριστερά, ο κυβερνήτης διέταξε τον Κυριαζόπουλον να μεταβή εντός του λιμένος και να έλθη εμπορικόν ίνα μας ρυμουλκήση και μας πετάξη εξω. Με επί κεφαλής τον Ύπαρχον και τους ναύτας ητοιμάζαμεν τα πρυμνήσια προς ρυμούλκησιν. Έν τω μεταξύ πολλαί λέμβοι πολιτικαί επλησίαζον κι έβγαζον τό πλήρωμα. Εγώ δε με τους σημαιοφόρους εκουβαλούσα τους τραυματίας. Να μη στα πολυλογώ κραδαίνων ένα τσεκούρι κτυπούσα δεξιά και αριστερά ανοίγων πόρτες φρακαρισμένες μαζί με τον σημαιοφόρον ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΝ. Αφου επεβιβάσθη των λέμβων το πλήρωμα και οι τραυματίαι ο Κυβερνήτης διέταξε τον Ύπαρχον να επιβιβασθή της ακάτου, μετά των Αξ/κών. Αυτήν την στιγμήν η κατάστασις του πλοίου ήτο η εξής. Φωτιά εις κατάστρωμα λέμβων διαρκώς εξαπλουμένη, επιφάνεια θαλάσσης περίπου 5 πόντους κάτωθεν των φινιστρινιών, κλίσις του πλοιου προς τα αριστερά 25° περίπου, πρυμνήσια εδίδοντο εις το εμπορικόν ΕΣΠΕΡΟΣ καί ανέμενα διαταγήν να μας ρυμουλκήσει. Αξιωματικοί συγκεντρωμένοι παρά τον εξώστην της αριστεράς κλίμακος καί άκατος εις την κλίμακα. Ο κυβερνήτης διατάσσει τον Ύπαρχον να επιβή της ακάτου μετά των αξιωματικών. Μόλις επιβιβάσθηκαν άπαντες της ακάτου ο κυβερνήτης ιστάμενος παρά τον εξώστην είπεν «γειά σας παιδιά» Τότε ανήλθον επί του καταστρώματός ο Ύπαρχος ο πρώτος και εγώ ο δε Ύπαρχος του είπεν ή όλοι κε Κυβερνήτα ή κανείς. Τότε ο κυβερνήτης με εντονότατον ύφος του λέγει σε θεωρώ υπεύθυνον διά την ζωήν των Αξ/κών και σε διατάσσω αυτοστιγμεί να επιβής της ακάτου μετά των αξιωματικών. Ο δε Ύπαρχος απαντά είναι η μόνη φορά που δεν θα σας ακούσω κε Κυβερνήτα. Ο κυβερνήτης διστάσας προς στιγμήν μας ηκολούθησεν αλλά μόλις έφθασε και πάλιν επί του εξώστη της κλίμακος εφώναξε Γειά σας παιδιά καί ετράπη πρός την γέφυραν. Τότε ανελθών επί του πλοίου τον ήρπασα εις τας αγκάλας μου και τον κατεβίβασα εις την άκατον ήτις αυτοστιγμεί απεμακρύνθη του πλοίου. Λόγω της αρξαμένης τεραστίας πυρκαϊάς ανεμένετο από στιγμής εις στιγμήν έκρηξις πυρομαχικών. Το εμπορικόν διαταχθέν έκαμε πρόσω, αλλά χειρίσαν βεβιασμένως έκοψε τα 2 συρματόσχοινα και η ρυμούλκησις συνεχίσθη με 2 συρματόσχοινα. Το πλοίον ήρχισεν νά ημιβυθίζεται η δέ πυρκαϊά έλαβεν τεραστίας διαστάσεις κατόπιν τουτου ο κυβερνητης διέταξε το εμπορικόν να
Εφημερίδα «Ασύρματος». Δευτέρα, 28 Οκτωβρίου 1940. Στο επάνω μέρος του πρωτοσέλιδου σημειώνεται: «Τους γνωρίζωμεν καλά! Είναι οι δειλοί δολοφόνοι της Τήνου».
αφίση τα ρυμούλκια και να απομακρυνθή. Κατόπιν διά της ακάτου απεβιβάσθημε εις την ξηράν, όπου την επομένην εσχηματίσθη νηοπομπή και οι ελαφρότεροι τραυματίαι, πλήρωμα ΕΛΛΗΣ καί επιτελειον ΕΛΛΗΣ επέβησαν του Β. ΓΕΩΡΓΙΟΥ καί Β. ΟΛΓΑΣ καί απέπλευσαν διά ΠΕΙΡΑΙΑ εκτός εμού όστις παρέμεινα επί 4ήμερον εις ΤΗΝΟΝ δι ειδικήν υπηρεσίαν... Τώρα προσωρινώς ευρίσκομαι επί του ΑΒΕΡΩΦ αλλά θα μεταβώ κατά πάσαν πιθανότητα ως ύπαρχος ΣΦΕΝΔΟΝΗΣ με κυβερνήτην τον πλωτάρχην ΜΑΡΑΤΟΝ. Αυτά εν περιλήψει σχετικώς με την άτιμον, όσον και άνανδρον δολοφονίαν του ωραίου μας πολεμικου. Εσύ τι γίνεσαi; Πως τα περνάς, επληροφορήθην ένα ωραίο γλέντι σε κάποιο υποβρύχιο, ασφαλώς θα αληθεύει το τοιούτον. Νεώτερα εξ ΑΘΗΝΩΝ, κανένας κινηματογράφος τα βραδινά και καμία συγκέντρωσι εις το καινούργιο κατάστημα του Ζώναρς ό είναι θαυμάσιον, ή στου Αδάμ όστις απεχωρίσθη από του Γιαννάκη και ήνοιξε κατάστημα σχεδόν παραπλεύρως του Ζώναρς και λέγεται ADAMS. Από τήν παρέαν έχεις πολλούς πολλούς χαιρετισμούς ιδιαιτέρως από τους Γιάννη, Τάκη, Τούλα καί Κική. Εκείνη την Φιφή δεν την είδα παρά μόνον μίαν φοράν είχε τα χάλια της. Δεν πιστεύω να σου ανοίγω πληγές; Ελπίζω να με θυμάσαι και μένα καμμιά φορά και να μου γράφης 2 λόγια... Τελειώνω την επιστολήν μου και όχι το μυθιστόρημά μου σου στέλλω τους πλέον εγκάρδιους χαιρετισμούς μου.
