BusinessEnergy MAG 13 by motori

ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ

Aγωγός θερμού επεισοδίου ο Εast Med

2020

Ποιές είναι οι αξίες που θα απογειωθούν

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Που θα ρίξουν το 1,3 δισ ευρώ που γλιτώνουν από φόρους και εισφορές

• ΤΕΥΧΟΣ 13 • IΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 • TIMH: 3 €

ΖΑΒΒΌΣ, ΣΤΆΣΣΗΣ ΚΑΙ ΛΑΖΑΡΊΔΗΣ

Οι άνθρωποι που κινούν τα νήματα στις Τράπεζες, την Ενέργεια και την Αγορά

περιεχόμενα

16-17 Γιάννης Κανουπάκης Θέλει αρετή και τόλμη η περαιτέρω ανάπτυξη των εξαγωγών το 2020 Σελ. 5 Γιώργος Στάσσης, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος ΔΕΗ Η επιχείρηση μπαίνει στις ράγες του ενεργειακού μετασχηματισμού Σελ. 6-7 Γιώργος Ζαββός, υφυπουργός Οικονομικών Ο ιθύνων νους του σχεδίου «Ηρακλής» εξηγεί τα τέσσερα βήματα για την εξυγίανση των ισολογισμών Σελ. 8-9 Σωκράτης Λαζαρίδης, διευθύνων σύμβουλος ΕΧΑΕ Το Χρηματιστήριο μπαίνει σε φάση δυναμικής επανεκκίνησης Σελ. 10 Μανταλένα Πίου Διακρατικές συμφωνίες για αγωγούς και καλώδια υπό τον φόβο της ερυθράς ημισελήνου Σελ.11

Ελένη Κρίτσαλου Τα κερδοφόρα στοιχήματα των αγορών Σελ. 12-15 Χάρης Φλουδόπουλος Ανατολική Μεσόγειος: Οι Τουρκικές προκλήσεις και ο ρόλος της Ελλάδας Σελ. 16-23 Μανταλένα Πίου Το Εl Dorado στην ενέργεια έχει χρώμα πράσινο Σελ. 24-27 Σταύρος Χαρίτος Χρηματιστήριο: Κάθε 20 χρόνια, άνοδος 50% Σελ. 28-31 Ελένη Κρίτσαλου Αγορά ομολόγων: Τα δέκα χειρότερα στοιχήματα Σελ. 34-37 Αγγελική Μαρίνου Ξεκινά το ψηφιακό ωράριο Σελ. 38-39 Τάσος Φραγκούλης Η ιστορία του λιγνίτη Σελ. 40-41 Γιάννης Σταυρόπουλος Autonews: Opel Corsa Ευρωπαικό βραβείο Peugeot 208 Το αυτοκίνητο της χρονιάς για την Ελλάδα Σελ. 42-43

2 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

Press Button Mικρές ειδήσεις και παρασκήνια από τον χώρο της ενέργειας και της οικονομίας Σελ. 44-45

Μηνιαίο περιοδικό για την ενέργεια, την οικομομία, τις επιχειρήσεις. Κυκλοφορεί κάθε 1η του μήνα. Η ψηφιακή έκδοση είναι διαθέσιμη στο site businessenergy.gr ΕΚΔΌΤΗΣ:

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜOTORI ΕΠΕ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉ ΟΜΆΔΑ:

Γιάννης Κανουπάκης Έφη Καραγεώργου Έλενα Κρίτσαλου Χρήστος Κολώνας Αγγελική Μαρίνου Μανταλένα Πίου Γιάννης Σταυρόπουλος Γιώργος Τριανταφύλλου Χάρης Φλουδόπουλος Τάσος Φραγκούλης Σταύρος Χαρίτος ΣΧΕΔΊΑΣΗ:

Oδυσσέας Μανάκης ΙΔΙΟΚΤΉΤΗΣ:

Εκδόσεις Μotori ΕΠΕ Δημ.Σούτσου 24Α 11521 Αθήνα τηλ: 2106400281 info@businessenergy.gr ΕΚΤΥΠΩΣΗ:

ΚΑΜΠΥΛΗ ΑΕ

άποψη

editorial Του Γιάννη Κανουπάκη

Γιατί δεν είναι ανέφελο το 2020

o «Business Energy» Και Λαζαρίδης, ο άνθρωπος που επιλέγει να αναδείξει ηγείται του ομίλου του ΕΧΑΕ, στους τους τομείς εκείνους της κόλπους του οποίου υπάρχει το Ελαγοράς και της Οικονο- ληνικό Χρηματιστήριο, έπειτα από μίας και κυρίως τα πρό- ένα 2019 που το Χ.Α. κατέγραψε σωπα που ηγούνται αυτών, που θα την υψηλότερη απόδοση παγκοσμίπρωταγωνιστήσουν το 2020. Τους ως. Όταν λέμε επενδύσεις, το Χρητομείς εκείνους στους οποίους ματιστήριο και τα ελληνικά ομόλοείναι εστιασμένη η κυβέρνηση και γα αποτελούν τον καθρέφτη της κατά την άποψή της θα δημιουρ- Οικονομίας. Όταν λέμε Ενέργεια, γήσουν ΑΕΠ. Πλούτο. Θα προκα- αναφερόμαστε στον «γίγαντα» που λέσουν επενδυτικό κοιμάται, τη ΔΕΗ. Και ενδιαφέρον, θα φέ- Aνεργοι τραπεζικοί όταν λέμε Τράπεζες, αναρουν κεφάλαια, θα φερόμαστε σε εκείνον δημιουργήσουν θέ- υπάλληλοι που σχεδόν σε πέντε μήαπό τη μία, σεις εργασίας. νες από τότε που ορκίστηκε υπουργός έπιασε ταλαιπωρημένοι Ζαββός, ο ιθύνων την καυτή πατάτα. νους του σχεδίου πολίτες από την « Η ρ α κ λ ή ς » σ τ ο άλλη, οι οποίοι Το 2020 δεν θα είναι οποίο θα υπαχθούν ανέφελο. Ούτε οι πρωπλήρωσαν πάνω προβληματικά δάτοβουλίες μιας κυβέρνεια 30 δισ. ευρώ σε από 20 δισ. στα νησης εξαντλούνται καπρώτη φάση, με στό- χρόνια της κρίσης τά τους πρώτους μήνες χο να ανέβει το ποσό της διακυβέργια την αναστήλωση άσκησης αυτό στα 40 ή 45 νησης. Σίγουρα, όμως, δισ. ευρώ. Στάσσης, του τραπεζικού οι πολίτες δείχνουν πιο ε π ι κ ε φ α λ ή ς τ η ς συστήματος. ήσυχοι. Αλλά δεν γίνεΔΕΗ, εκείνος που με ται να μην επισημανθούν το business plan που οι κίνδυνοι. Κίνδυνοι ανακοίνωσε τις τελευταίες μέρες στους οποίους μπορεί να υποβόη εταιρεία μπορεί να ελπίζει στην σκει διάρρηξη της ελληνικής κοιπαραγωγή EBITDA έπειτα από πολ- νωνικής συνοχής. Τον Απρίλιο λά χρόνια, ενώ ηγείται ενός φιλό- αίρεται η προστασία της πρώτης δοξου σχεδίου μετατροπής της κατοικίας. Το σχέδιο «Ηρακλής» Επιχείρησης σε «πράσινη». Αυτά, εγγυάται το ξεκαθάρισμα των τραεπιδιώκοντας ταυτόχρονα την έξο- πεζικών ισολογισμών. Όχι το αν δο στις αγορές, ενώ θα πρέπει να θα ξεσπιτωθούν πολίτες, αν αυτοί κλείσει την πλειονότητα των λι- θα έχουν σπίτι. γνιτικών της μονάδων, καλούμενη την ίδια στιγμή να αντιμετωπίσει Η τουρκική προκλητικότητα, ένας το θηριώδες πρόβλημα ανεργίας άλλος μεγάλος παράγων ανησυγια τις χαμένες θέσεις εργασίας χίας, έχει υποκινητή σε τούτη τη που θα προκληθούν στη Δυτική συγκυρία. Όλοι οι έγκριτοι αναλυΜακεδονία. τές αναγνωρίζουν ότι η Ρωσία χά4 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

νει μερίδιο αγοράς από την πώληση αερίου στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, αν πραγματοποιηθεί ο EastMed. O Ερντογάν, λοιπόν, σκοπίμως αποτελεί το πιόνι του Πούτιν, καλούμενο να χαλάσει τα σχέδια της Δύσης στη Ν.Α. Μεσόγειο. Αλλά μήπως η Δύση δεν τα έχει υπολογίσει σωστά; 80 εκατομμύρια πληθυσμός οι Τούρκοι με ανύπαρκτη επαφή προς τη θάλασσα. Επιχείρημα το οποίο «ακούν» κάποιοι φίλοι και εταίροι της Ελλάδας στην Ευρώπη. Άρα, ο κίνδυνος να «μικρύνει» η πατρίδα, πέρα για πέρα δικαιολογημένος προκειμένου να αποκτήσει θαλάσσιο χώρο η Τουρκία. Το κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων στη Δυτική Μακεδονία δεν θα γίνει ξεκούραστα. Ολόκληρες πόλεις κινδυνεύουν να αφανιστούν από την ανεργία. Ποιο θα είναι το σχέδιο που δουλεύει η κυβέρνηση; Η χώρα έμαθε να ζει με τις κατασχέσεις των τραπεζικών λογαριασμών από την Εφορία. Πληρώνει τις έξτρα προμήθειες των τραπεζών στα γκισέ. Καταστήματα των τραπεζών κλείνουν σε κάθε γειτονιά. Η ταλαιπωρία του κόσμου που δεν έχει εξοικειωθεί με τις ηλεκτρονικές συναλλαγές ήδη κρίνεται μεγάλη. Άνεργοι τραπεζικοί υπάλληλοι από τη μία, ταλαιπωρημένοι πολίτες από την άλλη, οι οποίοι πλήρωσαν πάνω από 20 δισ. στα χρόνια της κρίσης για την αναστήλωση του τραπεζικού συστήματος. Και η κυβέρνηση αντιμέτωπη με τα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας…

Θέλει αρετή και τόλμη η περαιτέρω ανάπτυξη των εξαγωγών το 2020

ε αισιοδοξία υποδέχονται ρευστότητα των επιχειρήσεων, ειδικά οι παράγοντες της εγχώ- των μικρομεσαίων, αίρεται προς όφελος ριας επιχειρηματικής κοι- της εξωστρέφειας, της ανάπτυξης και των νότητας το νέο έτος, σε επενδύσεων. Αυτό εκτιμούν στον Πααρκετούς τομείς. Ασφα- νελλήνιο Σύνδεσμο Εξαγωγέων. Οι εξαλώς, η «αλλαγή σελίδας» την οποία πολ- γωγείς κάνουν λόγο για πρόοδο που έχει λοί επικαλούνται έχει πολιτικό πρόσημο. γίνει στα θέματα της φορολογίας και Διότι μπορεί επί ΣΥΡΙΖΑ να κρατήθηκαν κυρίως τη διάθεση που δείχνει η νέα κυκάποιες ισορροπίες από το οικονομικό βέρνηση να άρει τα εμπόδια και να δώσει κατεστημένο (…με την ευρεία έννοια του λύσεις στα προβλήματά τους. όρου), όμως είναι σαφές ότι τώρα, με κυβέρνηση Ν.Δ., νιώθουν πιο… απελευ- Θεωρούν, μάλιστα, ιδιαίτερα ενθαρρυθερωμένοι όλοι. Μα και οι ξένοι θεσμικοί, ντική την τακτική της κυβέρνησης να έχοντας εκπαιδευτεί πλέον στις ελληνι- ανοίξει διάλογο με τους φορείς της εξωκές ιδιαιτερότητες, δείχνουν τώρα εμπι- στρέφειας. Η ευρεία σύσκεψη που πραγστοσύνη σε εταιρείες πέραν του τραπε- ματοποιήθηκε πρόσφατα στο υπουργείο ζικού συστήματος. Δεν υπάρχει αμφιβο- Εξωτερικών υπό την προεδρεία του αρλία ότι, όπως όλα επηρεμόδιου υφυπουργού Εξωτεάζονται στο οικονομικό ρικών για την Οικονομική πεδίο από τα twits του Το διεθνές Διπλωματία, Κώστα ΦραγκοΤραμπ, έτσι γίνεται στον οικονομικό γιάννη και του γενικού γραμαντίποδα και από την εξακολουθεί να ματέα Διεθνών Οικονομικών παραπομπή του. Όμως, παραμένει ασταθές Σχέσεων & Εξωστρέφειας καθόσον τα παγκόσμια… του υπουργείου Εξωτερικών, με τους εμπορικούς κύματα έρχονται στην Γρηγόρη Δημητριάδη, ήταν Αθήνα με σχετική καθυ- πολέμους μεταξύ εξαιρετικά παραγωγική και στέρηση, ας ασχοληθού- των κρατών να κινείται, όπως λένε, προς τη με με τα δικά μας, πρω- κυριαρχούν. Το σωστή κατεύθυνση. τίστως. μεγαλύτερο εμπόδιο Μα, δεν είναι όλα ρόδινα. είναι η γεωπολιτική Ένας τομέας στον οποίο Κάθε άλλο… Ουδείς παρααβεβαιότητα στην πρέπει να δώσουμε σηγνωρίζει τις τεράστιες προμασία είναι αυτός των Αν. Μεσόγειο/ κλήσεις που εξακολουθούν εξαγωγών. Και το 2020, να υπάρχουν εντός και εκτός λοιπόν, θετικοί προδιαγράφονται οι οιω- συνόρων. Το διεθνές οικονομικό περινοί για την πορεία των ελληνικών εξαγω- βάλλον εξακολουθεί να παραμένει ασταγών. Η απόφαση της Κομισιόν να επανα- θές και αβέβαιο, με τους εμπορικούς φέρει την Ελλάδα στον κατάλογο των πολέμους μεταξύ των κρατών να κυριχωρών με τους εμπορεύσιμους κινδύνους αρχούν. Το μεγαλύτερο εμπόδιο στην για τις εξαγωγικές πιστώσεις από την 1η παρούσα φάση είναι η γεωπολιτική αβεΙανουαρίου 2020 θέτει τις βάσεις για βαιότητα στην ευρύτερη περιοχή της έναν καινούργιο κύκλο ανόδου. Ένα τε- Ανατολικής Μεσογείου, με επίκεντρο ράστιο εμπόδιο, το οποίο υπέσκαπτε την την εντεινόμενη τουρκική προκλητικόανταγωνιστικότητα και επιβάρυνε τη τητα, ενώ πηγή έντονης ανησυχίας απο-

τελεί και η επικείμενη έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι όροι που θα συνοδεύουν το Brexit και το πλαίσιο που θα διαμορφωθεί την επόμενη μέρα στις εμπορικές συναλλαγές με τις ευρωπαϊκές χώρες αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την εξέλιξη της εξωστρέφειας. Κατά την πρόεδρο του ΠΣΕ, Χριστίνα Σακελλαρίδη, αρκετά είναι τα βήματα που πρέπει να γίνουν για να βελτιωθεί περαιτέρω το επιχειρηματικό περιβάλλον στη χώρα. Όπως μας λέει, μετά την άρση των capital controls, τα οποία υπονόμευσαν όσο τίποτα άλλο την προσπάθεια ανάκαμψης της χώρας και την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των διεθνών αγορών -κάτι που αποτυπώνεται και στα επιτόκια δανεισμού-, έμφαση πρέπει να δοθεί στο μέτωπο της γραφειοκρατίας και του ΕΣΠΑ, το οποίο αποτελεί μείζον ζήτημα για τις ΜμΕ. Αυτό το γραφειοκρατικό τέρας λειτουργεί, πράγματι, σαν ένα εδραιωμένο «παρακράτος» που δυσκολεύει τα πάντα. Αλλά και τα επίπεδα απορρόφησης του ΕΣΠΑ είναι κατώτερα των προσδοκιών, κάτι που οφείλεται στην αδυναμία των ΜμΕ να συνεισφέρουν τα ίδια κεφάλαια που απαιτούνται για την ένταξή τους στα προγράμματα αυτά. Είναι αναγκαίο, ως εκ τούτου, να διευρυνθούν οι επιλέξιμες δαπάνες, ώστε να ενταχθούν και οι δαπάνες που αφορούν μεταξύ άλλων την πληρωμή συμβούλου που θα αναλάβει την κατάρτιση του φακέλου, την προβολή του brand names των ελληνικών προϊόντων, το κόστος για την προώθηση των προϊόντων στις τρίτες αγορές, πέρα από τη συμμετοχής στις εμπορικές εκθέσεις, καθώς και τα κόστη για τη διείσδυση και διανομή στο εξωτερικό.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 5

cover story ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΑΣΣΗΣ

ΠΡΟΕΔΡΟΣ & CEO ΔΕΗ Α.Ε.

H Επιχείρηση μπαίνει στις ράγες του ενεργειακού μετασχηματισμού

ία πιο πράσινη ΔΕΗ, μία ΔΕΗ που πορεί στην ενεργειακή μετάβαση, αναγνωρίζοντας αλλάζει, μία ΔΕΗ που θα πρωτο- τις ευκαιρίες που προκύπτουν από αυτήν. Οι επενστατήσει στην ενεργειακή μετά- δύσεις θα έχουν ως επίκεντρο τις ΑΠΕ και τα βαση, είναι το μήνυμα του προέ- υβριδικά συστήματα ηλεκτροπαραγωγής. δρου και διευθύνοντος συμβούλου Η μεγαλύτερη ελληνική εταιρεία θα αποτελέσει της Επιχείρησης κ. Γιώργου Στάσση για τον κεντρικό πυλώνα γύρω από τη νέα χρονιά, σε μία Οικονομία που Η ΔΕΗ ως ηγετική τον οποίο θα μετασχηματιστεί πραγματικά αλλάζει εστιάζοντας στις συνολικά το ενεργειακό σύστημα εταιρεία του ενερεπενδύσεις και την αύξηση των θέσετης χώρας. Η ΔΕΗ πλέον αλλάζει. γειακού κλάδου θα ων εργασίας. Μπαίνει στις ράγες του ενεργειΣτο πλαίσιο αυτό, η ΔΕΗ έχει τον δικό συνεχίσει τις αλλαγές ακού μετασχηματισμού και εκτης ρόλο στον ενεργειακό τομέα και ο και τις μεταρρυθμίσυγχρονίζει την εταιρική της δικ. Στάσσης αναλαμβάνει να φέρει σε σεις που ξεκίνησαν ακυβέρνηση, τις υπηρεσίες και τα πέρας την αποστολή αυτή. προϊόντα της. Το σχέδιο ανάταξης στο Β’ εξάμηνο του Το 2020 αναμένεται είναι μια χρονιά και εκσυγχρονισμού που έχουμε μετασχηματισμού της ελληνικής Οικο- 2019, με αιχμή του θέσει σε εφαρμογή θα δώσει τη νομίας αλλά και του ενεργειακού τομέα δόρατος την απολιδυνατότητα στην εταιρεία να συνολικά. Η ΔΕΗ ως ηγετική εταιρεία γνιτοποίηση και τον πρωταγωνιστήσει στις σύγχρονες του ενεργειακού κλάδου θα συνεχίσει ενεργειακό μετασχηπροκλήσεις στον χώρο της Ενέρτις αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις που ματισμό. γειας, προς όφελος τόσο των μεξεκίνησαν στο Β’ εξάμηνο του 2019, με τόχων της όσο και των καταναλωαιχμή του δόρατος την απολιγνιτοποίτών και συνολικά της ελληνικής ηση και τον ενεργειακό μετασχηματισμό. Η ΔΕΗ Οικονομίας. Και η νέα ΔΕΗ, όπως έκανε και στο συμπληρώνει το 2020 εβδομήντα χρόνια αδιά- παρελθόν, με συνέπεια και κοινωνικό πρόσωπο, λειπτης λειτουργίας και προσφοράς στον εξηλε- θα συνεχίσει να διαδραματίζει κομβικό ρόλο, κτρισμό της χώρας. Η νέα εποχή της εταιρείας θα πρωτοπορώντας και ανοίγοντας τον δρόμο στο είναι πιο πράσινη, ενώ η θα συνεχίσει να πρωτο- μέλλον.

6 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 7

cover story ΓΙΏΡΓΟΣ ΖΑΒΒΌΣ,

ΥΦΥΠΟΥΡΓΌΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ

Ο ιθύνων νους του σχεδίου «Ηρακλής» εξηγεί τα τέσσερα βήματα για την εξυγίανση των ισολογισμών

«Π

ίσω από το σχέδιο “Ηρακλής” είναι στοιχισμένο όλο το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, αλλά και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, καθώς πρόκειται για μία συστημική λύση το βάρος της οποίας “σηκώνουν” οι επενδυτές και όχι οι Έλληνες φορολογούμενοι», τονίζει ο υφυπουργός Οικονομικών κ. Γιώργος Ζαββός. Σήμερα και οι τέσσερις συστημικές τράπεζες έχουν δηλώσει πως θα συμμετάσχουν στον «Ηρακλή» και κινούνται ταχύτητα, ούτως ώστε μέχρι το τέλος του 2020 να το έχουν κάνει πράξη, καθώς ο ελάχιστος χρόνος που απαιτείται για να ολοκληρωθούν και να αξιολογηθούν οι τιτλοποιήσεις είναι 6 μήνες. Οι τέσσερις βασικές φάσεις για τη συμμετοχή στο σχέδιο «Ηρακλής», που συνοδεύεται με εγγυήσεις του Δημοσίου, ύψους 12 δισ. ευρώ, είναι οι εξής: 1ο στάδιο: Οι τράπεζες καθορίζουν και ταξινομούν ανά κατηγορία τα δάνεια που θα τιτλοποιηθούν, και τα οποία ελέγχονται διεξοδικά (duedilligance). Ο εκτιμώμενος χρόνος για να ολοκληρωθεί το πρώτο στάδιο είναι 2-3 μήνες. 2ο στάδιο: Οι τράπεζες καταρτίζουν λεπτομερές business plan με τη στοχοθεσία τους αναφορικά με τη μείωση των «κόκκινων» δανείων που περιλαμβάνονται στην τιτλοποίηση.

8 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

Απαραίτητη προϋπόθεση εδώ είναι το senior ομόλογο να λάβει rating ΒΒ- από οίκο αξιολόγησης. Η φάση αυτή είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, καθώς και οι επενδυτές θέλουν να δουν ένα αξιόπιστο και ρεαλιστικό business plan με σαφές χρονοδιάγραμμα. Η διαδικασία του 2ου σταδίου απαιτεί περί τους 2 μήνες για την ολοκλήρωσή της. 3ο στάδιο: Αφορά την πώληση των δανείων, με απαιτούμενο χρόνο περίπου 1 μήνα. 4ο στάδιο: Οι τράπεζες υποβάλλουν πλήρη φάκελο με όλα τα στοιχεία της τιτλοποίησης στο υπουργείο, προκειμένου να λάβουν την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου και ταυτόχρονα γίνεται και η διαβάθμιση του senior ομολόγου από τον SSM (μηχανισμό εποπτείας). Όπως επανειλημμένα έχει αναφέρει ο κ. Ζαββός, το σχέδιο «Ηρακλής» έχει βαρύνουσα σημασία για την ελληνική Οικονομία, καθώς «καθαρίζει» τις τράπεζες από το βάρος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, τις διασφαλίζει κεφαλαιακά και ταυτόχρονα απελευθερώνει ρευστότητα, η οποία θα διοχετευθεί στην πραγματική Οικονομία, κυρίως για τη χρηματοδότηση των ΜΜΕ. Και παράλληλα ο μηχανισμός του «Ηρακλή» «ανιχνεύει» τους «στρατηγικούς κακοπληρωτές» οι οποίοι παύουν να βρίσκονται στο απυρόβλητο και να χαίρουν ειδικής μεταχείρισης.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 9

cover story

Θέση Της Μανταλένας Πίου

ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΟΜΙΛΟΥ ΕΧΑΕ

Το Χρηματιστήριο μπαίνει σε φάση δυναμικής επανεκκίνησης

λλη αγορά, άλλη Οικονομία, μεγάλες προοπτικές και ισχυρή δυναμική, είναι το μήνυμα που εκπέμπει μέσω του mononews.gr ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου του Χρηματιστηρίου Αθηνών, κ. Σωκράτης Λαζαρίδης. Με παρουσία 25 ετών στο Χρηματιστήριο και κρατώντας τα τελευταία εννέα χρόνια το διοικητικό τιμόνι της ελληνικής αγοράς, ο κ. Λαζαρίδης επισημαίνει ότι «το 2019 ήταν μία χρονιά-εφαλτήριο κατά την οποία το Χρηματιστήριο Αθηνών κατάφερε να πετύχει υπεραποδόσεις έναντι των διεθνών αγορών που το έφεραν στην κορυφή των επιδόσεων με κέρδη της τάξεως του 50%». Όπως αναφέρει ο διευθύνων σύμβουλος «η εγχώρια κεφαλαιαγορά βρίσκεται σε φάση δυναμικής επανεκκίνησης ακολουθώντας την ανοδική πορεία της ελληνικής Οικονομίας και αυτό καταγράφεται μεταξύ άλλων στο ολοένα και πιο έντονο ενδιαφέρον

10 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

Διακρατικές συμφωνίες για αγωγούς και καλώδια υπό τον φόβο της ερυθράς ημισελήνου

των ξένων επενδυτών για τις ελληνικές επιχειρήσεις». Επιστρέφει η εμπιστοσύνη «Το Χρηματιστήριο από την πλευρά του παραμένει στρατηγικά προσηλωμένο στην κεφαλαιακή ενίσχυση των εταιρειών, μέσω αξιοποίησης των αποτελεσματικών χρηματοδοτικών εργαλείων που διαθέτει», σημειώνει ο κ. Λαζαρίδης και προσθέτει: «Είναι δεδομένο ότι η εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών προς την ελληνική Οικονομία αλλά και την αγορά μας επιστρέφει με βήματα σταθερά και πρωτοβουλίες διακριτές. Συνακόλουθα, το 2020 θα κληθούμε όλοι να συμβάλουμε τα μέγιστα προς τον κοινό, προς όφελος όλων, στόχο: την επανένταξη της Ελλάδας στις ισχυρές Οικονομίες, ως πυλώνας σταθερότητας και ανάπτυξης στην ευρύτερη γεωπολιτική περιοχή».

ε αρκετή καθυστέ- μως τουλάχιστον, ζήτημα άδειας ρηση και κάτω από από τρίτες χώρες, πέραν αυτών την πίεση της αμφι- που εμπλέκονται απευθείας στο λεγόμενης συμφω- πρότζεκτ. νίας Τουρκίας - Λιβύης για την ΑΟΖ, η κυβέρνηση Άλλο σημαντικό ζήτημα είναι πώς υπέγραψε στις 2 Ιανουαρίου στην ακριβώς θα αντιδράσει το Ισραήλ. Αθήνα διακρατική συμφωνία με Και τούτο, γιατί μπορεί το Τελ Αβίβ την Κύπρο και το Ισραπερίπου τον τελευταίο ήλ για την κατασκευή Mπορεί το Τελ ενάμιση χρόνο να δείτου αγωγού μεταφο- Αβίβ περίπου τον χνει ότι στηρίζει τον ράς φυσικού αερίου τελευταίο ενάμιση αγωγό Εastmed και να EastMed. Ταυτόχρονα έχει επιβεβαιώσει τη χρόνο να δείχνει απηύθυνε πρόσκληση συμμετοχή του στη διστην κυβέρνηση της ότι στηρίζει τον ακρατική της Αθήνας Ρώμης να υπογράψει. αγωγό Εastmed, τον Ιανουάριο, όμως Πρόκειται για ένα πρό- όμως το Ισραήλ δεν ισραηλινές εφημερίτζεκτ που συζητείται επιθυμεί σύγκρουση δες αναφέρουν ότι το καιρό, είχε επανέλθει με την Άγκυρα Τελ Αβίβ δεν επιθυμεί στην επικαιρότητα τα σύγκρουση με την και ο Μπέντζαμιν τελευταία δύο χρόνια, Άγκυρα και ο Μπέντζαείχε βρεθεί στο επίκε- Νετανιάχου είναι μιν Νετανιάχου είναι ντρο διπλωματικών κι- προσωρινός προσωρινός πρωθυνήσεων με τη συνερ- πρωθυπουργός. πουργός, με τις εκλογασία των ΗΠΑ, αλλά γές να έχουν προγραμη Ευρώπη φάνηκε να ματιστεί για τις 2 Μαραφυπνίζεται μετά το μνημόνιο για τίου, σύμφωνα με νόμο που ψήφιτη θαλάσσια οικονομική ζώνη Τουρ- σε πρόσφατα η Κνεσέτ. κίας - Λιβύης. Ισραηλινός εμπειρογνώμονας σε Ωστόσο, η κατάσταση δεν έχει δηλώσεις του σε τοπική εφημερίακόμα ξεκαθαρίσει. Ο Ταγίπ Ερντο- δα ανέφερε ότι ακόμα και χωρίς γάν δήλωσε πως για να περάσει ο την πρόσφατη διακήρυξη της θααγωγός από τη Μεσόγειο θα χρει- λάσσιας οικονομικής ζώνης Τουραστεί να πάρει τόσο την άδεια της κίας - Λιβύης δεν υπήρχε πραγμαΤουρκίας όσο και της Λιβύης. Στην τική δυνατότητα πόντισης του προηγούμενη φάση, όταν συζητεί- αγωγού χωρίς τη συγκατάθεση της το το έργο σε εγχώρια και διεθνή Άγκυρας. Αντίθετη με τον αγωγό φόρα, δεν είχε ποτέ τεθεί, επισή- EastΜed είναι και η Μόσχα, καθώς

αποκτά έναν ακόμα ανταγωνιστή στον εφοδιασμό αερίου της Ευρώπης. Πέρα από τα γεωπολιτικά συμφέροντα -για τα οποία θα απαιτηθεί ακόμα αρκετός χρόνος για να δούμε πώς ακριβώς θα διαμορφωθούνσοβαρά προβλήματα δημιουργεί και το οικονομικό κόστος του αγωγού. Γενικώς θεωρείται ένα πρότζεκτ πολύ ακριβό, της τάξης των 7 δισ. ευρώ, και τα ερωτήματα για την οικονομική του βιωσιμότητα ήταν ανάμεσα στους παράγοντες που κρατούσαν το έργο σε αναμονή επί χρόνια. Στον πυρετό των τελευταίων ημερών η ΔΕΠΑ και η Edison, που συμμετέχουν στην εταιρία Poseidon, η οποία έχει ως αντικείμενο το τελευταίο σκέλος του αγωγού, το Ελλάδα - Ιταλία, αποφάσισαν να επιταχύνουν τον βηματισμό τους για την ολοκλήρωση της μελέτης σκοπιμότητας του έργου, προϋπολογισμού της τάξης των 70 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων σημαντικό τμήμα καλύπτεται από ευρωπαϊκά κονδύλια. Το βέβαιο είναι πως από εδώ και πέρα θα τρέχουν οι εξελίξεις γύρω από τον αγωγό και πολύ πιθανόν και για το ηλεκτρικό καλώδιο διασύνδεσης Ισραήλ - Κύπρου - Κρήτης. Το ερώτημα είναι πού και πώς θα καταλήξουν.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 11

αγορές

Τα κερδοφόρα στοιχήματα των αγορών Οι αστρικές αποδόσεις, οι… Άλπεις, το παλλάδιο και το Brexit

12 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 13

αγορές τώρα από το τι θα κάνει ο Μπόρις Τζόνσον με το Brexit, μετά την ενισχυμένη εντολή που πήρε μετά τις εκλογές του Δεκεμβρίου. Η Goldman Sachs, όμως, λέει, αν μη τι άλλο, ότι η στερλίνα παραμένει ένα από τα αγαπημένα της στοιχήματα για το πρώτο τρίμηνο του 2020.

Της Ελένης Κρίτσαλου

άθε χρονιά έχει τα στοιχήματά της. Προβλέψιμα ή μη, εύκολα ή δύσκολα, είναι αυτά που αφήνουν την τελική επίγευση στο στόμα των επενδυτών που επέλεξαν να μη μείνουν στο περιθώριο, αλλά να ρισκάρουν λιγότερο ή περισσότερο «παίζοντας» σε γνωστά ή άγνωστα assets. Και κάποια από αυτά, όπως επισημαίνει η συντακτική ομάδα των «Financial Times» που έκανε την επιλογή, εκπλήσσουν πραγματικά με την απροσδόκητη έκβασή τους. Το ελληνικό θαύμα Το 2012 οι αγορές αρνούνταν να δανείσουν στην Ελλάδα όσα κι αν τους έδινε. Το 2019, όμως, τα ελληνικά ομόλογα έγιναν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ανάρπαστα, με τους επενδυτές να μη… χορταίνουν ελληνικό χρέος! Ο ενθουσιασμός των επενδυτών είχε να κάνει σε μεγάλο βαθμό με τη σταδιακή «ανάρρωση» της ελληνικής Οικονομίας, μετά τη βίαιη κατρακύλα της τελευταίας δεκαετίας. Είχε να κάνει επίσης με την επάνοδο της πολιτικής σταθερότητας στη χώρα. Η Ελλάδα, όμως, επωφελήθηκε και από άλλον έναν, εξωγενή αυτή τη φορά, παράγοντα: την απεγνωσμένη αναζήτηση των επενδυτών για υψηλότερες αποδόσεις. Αναζήτηση που τους οδήγησε και σε «γωνιές» της αγοράς ομολόγων που θεωρούνται συνήθως σχετικά υψηλού ρίσκου. Ρίχνοντας τελικά και εκεί τις αποδόσεις… Η Ελλάδα δανείζεται πλέον με επιτόκιο μόλις 1,16% για τη δεκαετία, ενώ οι αποδόσεις των ελληνικών τίτλων έφτασαν να υποχωρούν ακόμη και κάτω από εκείνες των ιταλικών. Επιπλέον, οι τελευταίες εκδόσεις Εντόκων Γραμματίων Δημοσίου έκλεισαν με αρνητικά επιτόκια. Μεγάλοι επενδυτές της ελληνικής αγοράς ομολόγων, όπως οι διαχειριστές Capital Group, Carmignac και Prudential Financial, τα πήγαν καλά, με τους κατόχους 10 ετών ομολόγων να εξασφαλίζουν συνολική απόδοση

για το έτος της τάξης του 23%. Απόδοση που έρχεται να επιστεγάσει μία εντυπωσιακή πορεία: όποιος αγόρασε ομόλογα στο ζενίθ της πολιτικής κρίσης του 2015 έχει υπερτριπλασιάσει σήμερα τα χρήματά του. Κέρδη στα χρόνια του Brexit Η στερλίνα ήταν ένα μάλλον απίθανο success story. Στην αρχή της χρο-

14 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

νιάς, το πολιτικό σκηνικό ήταν τόσο αρνητικό που θα έπρεπε λογικά να κάνει πολλούς επενδυτές να φύγουν μακριά. Το φθινόπωρο, το βρετανικό νόμισμα ταλαντευόταν σε ένα στενό σχετικά εύρος, ενώ οι πολιτικοί σκόνταφταν από το ένα ορόσημο του Brexit στο άλλο. Σε κάποια φάση, η στερλίνα ήταν πιο ασταθής και θεωρήθηκε πιο

ριψοκίνδυνη ακόμη και από το μεξικανικό πέσο. Παρ’ όλα αυτά, η στερλίνα τελείωσε το 2019 με τη δεύτερη καλύτερη απόδοση παγκοσμίως έναντι του δολαρίου, μεταξύ των σημαντικών νομισμάτων, κερδίζοντας 1,7% στη διάρκεια της χρονιάς. Από τις αρχές Σεπτεμβρίου και μέχρι το τέλος της χρονιάς ενισχύθηκε πάνω από 7%. Πολλά θα εξαρτηθούν

τον συγκεκριμένο τίτλο καταγράφουν κέρδη σχεδόν 50% για το 2019. Και ελπίζουν ότι τα επόμενα 97 χρόνια θα είναι λίγο πιο ήρεμα.

Η ώρα του παλλαδίου Το τελευταίο διάστημα, τα πράγματα για τους επαγγελματίες οδηγούς στο Λονδίνο δεν είναι και τόσο εύκολα, Άλπεις και αιωνόβια ομόλογα καθώς οι εγκληματίες έχουν βάλει Αν υπάρχει ένα asset που να αντικα- στόχο τους καταλύτες τους! Και αυτοπτρίζει με τον καλύτερο τρόπο το τό γιατί οι καταλύτες περιέχουν παλ«τρενάκι του τρόμου» που παρακο- λάδιο: το μέταλλο που σημείωσε την λουθήσαμε πέρυσι στην αγορά ομο- καλύτερη επίδοση στην αγορά εμπολόγων, αυτό ήταν το «αιρευμάτων το 2019. ωνόβιο» ομόλογο του Η Ελλάδα Η τιμή του μετάλλου εξαΑυστριακού Δημοσίου. κοντίστηκε πάνω από τα δανείζεται πλέον Όταν το 2017 εκδόθηκε με επιτόκιο μόλις 1.900 δολάρια ανά ουγτο συγκεκριμένο 100ετές γιά, σε επίπεδα που δεν 1,16% για τη ομόλογο, με απόδοση μόέχει πιάσει ποτέ ο χρυλις 2,1%, κάποιοι θεώρη- δεκαετία, ενώ σός. σαν ότι οι αγορές είχαν οι αποδόσεις Η ζήτηση υπερβαίνει καπραγματικά «λαλήσει». των ελληνικών τά πολύ την προσφορά Όμως, όπως λέει και ο θυ- τίτλων έφτασαν στην αγορά επτά χρόνια μόσοφος λαός, γελάει να υποχωρούν τώρα, με αποτέλεσμα τα καλύτερα όποιος γελάει αποθέματα να βρίσκοακόμη και κάτω τελευταίος. Και τον Αύνται σε πολύ χαμηλά επίγουστο του 2019, στο από- από εκείνες των πεδα. Την ίδια ώρα, υπάργειο του ράλι, οι επενδυ- ιταλικών. χουν αναλυτές που πιτές που πίστεψαν στα 100 στεύουν ότι τα ρωσικά χρόνια μοναξιάς της αυστρατηγικά αποθέματα στριακής αγοράς ομολόγων είχαν μια παλλαδίου, μία από τις βασικές πηγές απόδοση 87% σε επίπεδο 10μήνου, προσφοράς, κοντεύουν να εξαντληενώ η απόδοση του ίδιου του τίτλου θούν. είχε υποχωρήσει στο 0,9%. Και όλα αυτά ενώ οι διακοπές ρεύΗ απόδοση αυτή αποτελεί άμεση ματος στη Νότια Αφρική, εκεί όπου συνάρτηση της ακόρεστης σχεδόν εξορύσσεται το 40% της συνολικής πείνας μακροπρόθεσμων επενδυτών, ποσότητας που παράγεται παγκοσμίόπως τα συνταξιοδοτικά ταμεία και ως, απειλούν να διαταράξουν την οι ασφαλιστικές, για επενδυτικά προ- προσφορά. ϊόντα μακράς διάρκειας που μπορούν Η υποκατάσταση από κάποιο άλλο να καλύψουν τις μακροπρόθεσμες μέταλλο θα μπορούσε, πάντως, να υποχρεώσεις τους. Ήταν επίσης από- φέρει τα πάνω-κάτω στη συγκεκριδειξη της μεγάλης ευαισθησίας των μένη αγορά, καθώς οι αυτοκινητοβιπιο μακροπρόθεσμων τίτλων στις ομηχανίες μπορούν να αντικαταστήκινήσεις των επιτοκίων: Το 100ετές σουν το παλλάδιο με την κατά πολύ ομόλογο της Βιέννης ήταν απλώς φθηνότερη πλατίνα - αν και διστάζουν ένα ακραίο παράδειγμα ενός ισχυρού προς το παρόν για λόγους άσχετους ράλι στο οποίο συμμετείχαν όλα τα με το κόστος των ίδιων των μετάλμακροπρόθεσμα κρατικά ομόλογα λων. Επιπλέον, η στροφή στην ηλευψηλής διαβάθμισης. κτροκίνηση μπορεί να σημάνει κάποια Ακόμη και μετά την υποχώρηση που στιγμή το τέλος του ράλι του παλλαέφεραν οι βαριές ρευστοποιήσεις δίου. του φθινοπώρου, οι ομολογιούχοι Στο μεταξύ, όμως, οι τιμές είναι πιθανό που έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους να συνεχίσουν να ανεβαίνου. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 15

αφιέρωμα

Η στρατηγική σημασία της Ανατολικής Μεσογείου, οι τουρκικές προκλήσεις και ο ρόλος της Ελλάδας

• Ποιές είναι οι οικονομικές, πολιτικές και διπλωματικές προεκτάσεις των εξελίξεων στην περιοχή μας • Ο ρόλος των κοιτασμάτων αερίου • Η τριμερής συνεργασία Ισραήλ - Κύπρου - Ελλάδας και η υποστήριξη των ΗΠΑ

16 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 17

αφιέρωμα Στο πλαίσιο αυτό, υπογραμμίζεται η σημασία του αγωγού TAP που σύντομα θα αποτελέσει κρίσιμο τμήμα του περίφημου Νότιου Διαδρόμου του φυσικού αερίου, αλλά και του αγωγού EastMed που, εφόσον αποδειχθεί η εμπορική βιωσιμότητά του, μπορεί να ενισχύσει την ενεργειακή διαφοροποίηση της Ευρώπης, ευθυγραμμιζόμενος με τις ενεργειακές μεταρρυθμίσεις που προωθεί η Ε.Ε. στο πλαίσιο του τρίτου ενεργειακού πακέτου. Το κείμενο που εγκρίθηκε από την αμερικανική Γερουσία υπογραμμίζει επιπλέον ότι οι ενεργειακές έρευνες στην Ανατολική Μεσόγειο πρέπει να προστατευτούν έναντι των απειλών από τρομοκρατικές και εξτρεμιστικές ομάδες, περιλαμβανομένης της Χεζμπολάχ. Για τις ενεργειακές έρευνες της Κύπρου τονίζεται ότι εντάσσονται στα στρατηγικά ενδιαφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών για την περιοχή, καθώς προσφέρουν μια δυνητική εναλλακτική στο ρωσικό αέριο. Το ψήφισμα υπογραμμίζει ότι οι κυπριακές έρευνες δεν πρέπει να εμποδίζονται από άλλα κράτη. Στο πλαίσιο αυτό, οι ΗΠΑ συνεργάζονται στενά με την Κύπρο, την Ελλάδα και το Ισραήλ, μέσω συμφωνιών ανταλλαγής πληροφοριών, ενώ ενισχύουν τις προσπάθειες της Κύπρου για τη δημιουργία στρατηγικής εθνικής ασφάλειας, ενώ παρέχουν τεχνογνωσία σε τομείς όπως η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας κ.λπ.

Του Χάρη Φλουδόπουλου

απομόνωση της Τουρκίας από τις σημαντικές εξελίξεις σε οικονομικό, πολιτικό και γεωστρατηγικό επίπεδο στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αποτελεί, σύμφωνα με διπλωματικούς αναλυτές, έναν από τους βασικούς λόγους για την έξαρση της προκλητικότητας της Άγκυρας. Με αιχμή του δόρατος τις ενεργειακές ανακαλύψεις στην Ανατολική Μεσόγειο, υπήρξε τα τελευταία χρόνια έντονη κινητικότητα και αλλαγή των συσχετισμών, με την Τουρκία να τίθεται στο περιθώριο των εξελίξεων. Στο επίκεντρο βρέθηκε η τριμερής συνεργασία της Ελλάδας με την Κύπρο και το Ισραήλ, που ξεκίνησε το 2014 και έχει ως κύριο άξονα την ενέργεια. Η συνεργασία αυτή έχει διευρυνθεί και ισχυροποιηθεί, κυρίως λόγω της σημασίας των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου για τη μελλοντική ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Ενδεικτικές της στρατηγικής σημασίας της τριμερούς συνεργασίας αλλά και εν γένει του στρατηγικού ρόλου της περιοχής είναι οι αναφορές που περιλαμβάνονται στο πρόσφατο νομοσχέδιο που ψηφίστηκε από την αμερικανική Γερουσία, γνωστό και ως EastMed Act. Η σημασία του αγωγού EastMed Act Το EastMed Act που εισηγήθηκε ο γερουσιαστής Sam Menendez προβαίνει σε μια σειρά από εξαιρετικής σημασίας διαπιστώσεις, τονίζοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες συντάσσονται με το Ισραήλ, την Ελλάδα και την Κύπρο απέναντι σε οποιαδήποτε δράση στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο που θα μπορούσε να απειλήσει τη σταθερότητα, παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και υπονομεύει τις σχέσεις καλής γειτονίας. Παράλληλα, υπογραμμίζεται η ση-

μασία της Ελλάδας που είναι πολύτιμο μέλος του ΝΑΤΟ και κεντρικός πυλώνας σταθερότητας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, όπως το Ισραήλ και η Κύπρος. Οι ανακαλύψεις κοιτασμάτων στην

18 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

Αίγυπτο και την Κύπρο, αναφέρει το EastMed Act, αποτελούν μια σημαντική ευκαιρία και θετική εξέλιξη για την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, καθώς προάγουν την στρατηγική ενεργειακή

σημασία της περιοχής. Οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο μπορούν δυνητικά να δημιουργήσουν οικονομικά οφέλη και να συνεισφέρουν στην ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής και της Ευρώπης, καθώς και

να υποστηρίξουν τις προσπάθειες της Ευρώπης να διαφοροποιήσει τις πηγές προμήθειας και να μειώσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία, αναφέρει το ψήφισμα της αμερικανικής Γερουσίας.

Οικονομικό και στρατηγικό ενδιαφέρον Ποιος, όμως, είναι ο λόγος που οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέχουν ισχυρή στήριξη στην τριμερή συνεργασία Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ, υπογραμμίζοντας τη στρατηγική σημασία της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου; Οι πρόσφατες ανακαλύψεις κοιτασμάτων καλλιεργούν αισιοδοξία ότι στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί εν δυνάμει να δημιουργηθεί μια νέα πηγή τροφοδοσίας για την Ευ-

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 19

αφιέρωμα ρωπαϊκή Ένωση, η οποία σήμερα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές αερίου από τη Ρωσία. Κατά συνέπεια, είναι λογικό η Ουάσιγκτον να ενισχύει αυτή την προοπτική για την περαιτέρω διαφοροποίηση της ενεργειακής προμήθειας της Ευρώπης. Ποια είναι, όμως, τα ρεαλιστικά δεδομένα ως προς τη ζήτηση ενέργειας στην Ευρώπη; Σήμερα η κατανάλωση φυσικού αερίου της Ευρώπης κινείται στα 410 δισ. κυβικά μέτρα. Και ενώ η κατανάλωση αυξάνεται καθώς μειώνεται η χρήση του άνθρακα και ενισχύεται το πιο φιλικό προς το περιβάλλον γαλάζιο καύσιμο, η παραγωγή αερίου εντός της Ε.Ε. φθίνει: από το 2000 μέχρι σήμερα έχει πέσει 30% και μέχρι το 2040 αναμένεται να συρρικνωθεί ακόμη περισσότερο κατά 50%. Σήμερα οι επιπλέον ανάγκες καλύπτονται με εισαγωγές αερίου από αγωγό (Ρωσία, Νορβηγία, Μεγάλη Βρετανία, Β. Αφρική) καθώς και με εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG. Το 2020 η ευρωπαϊκή αγορά θα αποκτήσει μεγαλύτερη ρευστότητα με την κρίσιμη έλευση του αερίου της Κασπίας μέσω της λειτουργίας του αγωγού TAP που θα τροφοδοτεί με νέο αέριο κρίσιμες αγορές με περιορισμένη πρόσβαση σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, όπως τα Βαλκάνια. Είναι σαφές, λοιπόν, ότι το αέριο της Μεσογείου λόγω εγγύτητας μπορεί να αποτελέσει μια σημαντική νέα πηγή ενέργειας για την Ευρώπη, με ένα σημαντικό κομμάτι της να αποτελεί ενδογενή παραγωγή και δη από χώρα στενό μέλος της Ευρωζώνης (Κύπρος). Το χρονικό των ανακαλύψεων στη Μεσόγειο Οι μεγάλες ανακαλύψεις στην Ανατολική Μεσόγειο ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν ένας Ισραηλινός γεωλόγος, ο Eitan Eisenberg της Ratio Oil, μιας μικρής ισραηλινής εταιρείας πετρελαίων, επέμεινε να εξερευνήσει την ίδια περιοχή που είχε εγκαταλείψει πα20 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

λαιότερα η British Gas. Πράγματι, (141 - 226 δισ. κυβικά μέτρα) αρχικά ανακαλύφθηκε ένα μικρό Καλυψώ: 3,7 τρισ. κυβικά πόδια κοίτασμα, το «Μάρα», ακολούθησαν (104 δισ. κυβικά μέτρα) και άλλα μικρά πεδία, για να φτά- ΙΣΡΑΉΛ σουμε στη διετία 2009-2010, όταν Λεβιάθαν: 22 τρισ. κυβικά πόδια και εντοπίστηκαν τα δύο μεγαλύ- (622 δισ. κυβικά μέτρα) τερα κοιτάσματα του Ισραήλ, το Ταμάρ: 11 τρισ. κυβικά πόδια (311 Ταμάρ και το Λεβιάθαν. Σειρά πήρε δισ. κυβικά μέτρα) η Κύπρος το 2011 με την ανακάλυΚαρίς Τανίν: 2,4 τρισ. κυβικά πόψη της Αφροδίτης και ενώ ήδη είχε δια (67 δισ. κυβικά μέτρα) αρχίσει να καλλιεργείται η ιδέα της Β. Καρίς: 1,3 τρισ. κυβικά πόδια συνεργασίας με το Ισραήλ, με δε- (37 δισ. κυβικά μέτρα) δομένο ότι μια αμερικανική εταιρεία ΑΊΓΥΠΤΟΣ μεσαίας δυναμικότητας, η Noble Zohr: 30 τρισ. κυβικά πόδια (850 Energy, ήταν ο συνδετικός κρίκος, δισ. κυβικά μέτρα) συμμετέχοντας στις Nour: 88 τρισ. κυβικά παράλληλες έρευνες πόδια (2,5 τρισ. κυβικά Οι ανακαλύψεις που γίνονταν στο Tαμέτρα) μάρ και το Λεβιάθαν. μέχρι σήμερα και Και ενώ τα επόμενα ενώ βρίσκονται σε ΣΥΝΟΛΙΚΆ ΑΠΟΘΈχρόνια φάνηκε η πε- εξέλιξη και άλλες ΜΑΤΑ ριοχή να μπαίνει σε έρευνες σε Αίγυπτο, 169-171 τρισ. κυβικά πόδια τέλμα, ιδιαίτερα μετά Ισραήλ, Κύπρο (4,7 – 4,8 τρισ. κυβικά τις άγονες γεωτρήμέτρα) αλλά και σε άλλες σεις που έγιναν σε θαλάσσια τεμάχια περιοχές, μεταξύ των Τουρκική προκλητιτης Κύπρου, ήρθε το οποίων και η Ελλάδα, κότητα και ελληνικές «άμυνες» 2015 η ανακάλυψη συγκεντρώνουν ένα τ ο υ κ ο ι τ ά σ μ α τ ο ς απόθεμα της τάξης Το μεγάλο οικονομικό, Zohr, ενώ φέτος επιπολιτικό και γεωστρατη5 τρισ. κυβικών βεβαιώθηκε και δεύγικό ενδιαφέρον για την τερη major ανακάλυ- μέτρων. περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και η απομόψη (Nour) που αναδεικνύει την Αίγυπτο σε μεγάλο νωση της Τουρκίας, η οποία βρέθηπρωταγωνιστή με τα μεγαλύτερα κε εκτός των ευρύτερων συμμαχιαποθέματα. Οι ανακαλύψεις μέχρι ών που έχουν διαμορφωθεί με την σήμερα και ενώ βρίσκονται σε εξέ- ενεργό συμμετοχή της Ελλάδας, λιξη και άλλες έρευνες σε Αίγυπτο, της Κύπρου και του Ισραήλ, αποτεΙσραήλ, Κύπρο αλλά και σε άλλες λεί έναν από τους λόγους που το περιοχές, μεταξύ των οποίων και η τελευταίο διάστημα η Άγκυρα άλΕλλάδα, συγκεντρώνουν ένα από- λαξε τη στάση της και κλιμάκωσε θεμα της τάξης 5 τρισ. κυβικών μέ- τις προκλήσεις, με αποκορύφωμα τρων. Μέχρι στιγμής, δηλαδή, φαί- το «μνημόνιο Ερντογάν - Σάρατζ». νεται να επιβεβαιώνεται το 50% Απέναντι στην ανεξέλεγκτη και των παλαιότερων εκτιμήσεων του απρόβλεπτη στάση της Τουρκίας, γαλλικού ινστιτούτου Beicip και της η Ελλάδα αντλεί ισχυρά επιχειρήαμερικανικής γεωλογικής υπηρε- ματα και «όπλα» από την ενεργεισίας USGS. ακή διπλωματία. Άλλωστε, η πρώτη φορά που η Ελλάδα άσκησε κυριΟι ανακαλύψεις στην αρχικά δικαιώματα που απορρέουν Ανατολική Μεσόγειο από τη δυνητική χάραξη ΑΟΖ ήταν ΚΎΠΡΟΣ το 2014, όταν επί υπουργίας ΜανιάΑφροδίτη: 4,5 τρισ. κυβικά πόδια τη πραγματοποιήθηκε ο πρώτος (127 δισ. κυβικά μέτρα) ελληνικός γύρος παραχωρήσεων. Γλαύκος: 5-8 τρισ. κυβικά πόδια Η χάραξη των χαρτών παραχωρήΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 21

αφιέρωμα σεων έγινε στη βάση των προβλέ- ντος της Ε.Ε. (PCI) και στο πλαίσιο ψεων της ελληνικής ΑΟΖ και συ- αυτό το 50% του κόστους των μεγκεκριμένα στη μέση γραμμή των λετών θα συγχρηματοδοτηθεί από ακτογραμμών της Κρήτης, περιλαμ- την Ε.Ε. βανομένης της Γαύδου, με τη Λιβύη. Επίσης, η IGI Poseidon υπέγραψε Υπογραμμίζεται ότι οι χάρτες του τον Νοέμβριο μνημόνιο κατανόησης γύρου παραχωρήσεων του 2014 με την ισραηλινή εταιρεία INGL έχουν δημοσιευτεί στην επίσημη (Israel Natural Gas Lines) με αντιεφημερίδα της Ε.Ε. και περιλαμβά- κείμενο την εκπόνηση τεχνικών, νουν συγκεκριμένες συντεταγμένες ρυθμιστικών και άλλων μελετών με για κάθε θαλάσσιο οικόπεδο. Πα- σκοπό την εκτίμηση της βιωσιμόράλληλα, η Ελλάδα από το 2011, με τητας ενός αγωγού από το Ισραήλ τον ενεργειακό νόμο προς την ηπειρωτική 4001, είχε νομοθετήσει Σύμφωνα με τον Ευρώπη. Ο EastMed την πρόβλεψη δικαίου σχεδιασμό ο EastMed στην αρχική του μορτης θάλασσας UNCLOS, θα αποτελείται από φή έχει σχεδιαστεί να ότι όλα τα νησιά, περι- τρία τμήματα: έναν έχει μήκος 1.900 χιλαμβανομένου του συλιόμετρα και θα ξεκινά αγωγό από τα σημεία από την Κύπρο και θα μπλέγματος Καστελορίζου, της Γαύδου και εξόρυξης Κύπρου κατευθύνεται προς των Οθωνών, διαθέτουν - Ισραήλ, έναν την Κρήτη και στη συΑΟΖ. υποθαλάσσιο αγωγό νέχεια προς την ηπειρωτική Ελλάδα, διερπου θα συνδέει την Ο EastMed χόμενος υποθαλάσσια Κύπρο με την Κρήτη ως ελληνικό σε βάθος έως και 3 χικαι έναν αγωγό από ενεργειακό όπλο λιομέτρων. Η χωρητιΕκτός από τους χάρτες την Κρήτη προς την κότητά του θα είναι του διαγωνισμού του ηπειρωτική Ελλάδα. περί τα 10 δισ. κ.μ. φυ2015, η Ελλάδα έχει και σικού αερίου ετησίως, ένα ακόμη ενεργειακό ενώ με την παράλληλη όπλο, τον θαλάσσιο αγωγό φυσικού κατασκευή διασυνδετήριων αγωγών αερίου EastMed, ένα έργο που έχει προς τη Βουλγαρία (IGB), την Αλχαραχτεί να διέρχεται μέσα από τις βανία (IAP) και την Ιταλία (ITGI) θα ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου, είναι εφικτή η περαιτέρω διάχυση συνδέοντας τα κοιτάσματα της Ανα- των ποσοτήτων αερίου της Μεσοτολικής Μεσογείου με την Ευρώπη. γείου στη βαλκανική ενδοχώρα και Μάλιστα, η Ελλάδα σε συνεργασία στην ιταλική αγορά. με την Κύπρο και το Ισραήλ προχω- Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, ο ρούν την υλοποίηση του έργου με EastMed θα αποτελείται από τρία την υπογραφή διακρατικής συμφω- τμήματα: έναν αγωγό από τα σημεία νίας, που αποτελεί ένα από τα πιο εξόρυξης Κύπρου - Ισραήλ, έναν καθοριστικά βήματα. υποθαλάσσιο αγωγό που θα συνΣτις αρχές Δεκεμβρίου, το Διοικη- δέει την Κύπρο με την Κρήτη και τικό Συμβούλιο της IGI Poseidon, έναν αγωγό από την Κρήτη προς δηλαδή της κοινοπραξίας της ΔΕΠΑ την ηπειρωτική Ελλάδα. με την ιταλική Edison, που προωθεί τον EastMed, αποφάσισε να προ- Έρευνες χωρήσει η επένδυση ύψους 70 εκατ. στην Κρήτη ευρώ για την εκπόνηση μελετών Παράλληλα, με την κινητικότητα που θα οδηγήσουν το έργο σε ωρί- που εκδηλώνεται γύρω από τον μανση με στόχο να ληφθεί η τελική αγωγό EastMed, μία ακόμη ηχηρή επενδυτική απόφαση σε 2 χρόνια απάντηση απέναντι στις τουρκικές από σήμερα. Σημειώνεται ότι ο αγω- προκλήσεις θα μπορούσε να δοθεί, γός EastMed έχει ενταχθεί στη λί- σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, στα των έργων κοινού ενδιαφέρο- με τη συνέχιση και επιτάχυνση από 22 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

πλευράς Ελλάδος των ερευνών για υδρογονάνθρακες στα θαλάσσια οικόπεδα της Κρήτης. Υπενθυμίζεται ότι έχουν ήδη παραχωρηθεί δύο οικόπεδα στα δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης, στην κοινοπραξία Total, Exxon Mobil και Ελληνικά Πετρέλαια. Ο αρχικός προγραμματισμός προέβλεπε εκκίνηση των σεισμικών ερευνών μέχρι το τέλος του έτους, ωστόσο η καθυστέρηση στην υπογραφή της σύμβασης είχε ως αποτέλεσμα το χρονοδιάγραμμα να αναπροσαρμοστεί. Σύμφωνα με πηγές της κοινοπραξίας, οι σεισμικές έρευνες στα δύο οικόπεδα θα ξεκινήσουν πιθανότατα μέχρι το τέλος του 2020, ενώ οι γεωτρήσεις τοποθετούνται χρονικά για μετά το 2022. Σημειώνεται ότι οι περιοχές που αμφισβητεί το «μνημόνιο Ερντογάν - Σάρατζ» δεν συμπίπτουν γεωγραφικά με τα οικόπεδα που θα ερευνήσει η κοινοπραξία. Εκτός, όμως, από τα δύο οικόπεδα που έχουν ήδη παραχωρηθεί, οι ίδιες διπλωματικές πηγές θεωρούν ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να προχωρήσει στην παραχώρηση και αδειοδότηση των δύο θαλάσσιων οικοπέδων στα νότια και ανατολικά της Κρήτης, τα οποία βρίσκονται στο επίκεντρο της τουρκικής και της λιβυκής αμφισβήτησης. Πρόκειται για τα οικόπεδα 5 και 20, που είχαν χαραχτεί στον πρώτο γύρο παραχωρήσεων του 2014 για τα οποία δεν είχε εκδηλωθεί ενδιαφέρον. Τέλος, σε περίπτωση που η Λιβύη, μετά τη συμφωνία με την Τουρκία, προχωρήσει στη χάραξη οικοπέδων που θα εισέρχονται εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, αποτελεί μονόδρομο για τη χώρα μας η κατάθεση στον ΟΗΕ των συντεταγμένων της ελληνικής ΑΟΖ στη βάση της χάραξης (ίση απόσταση μεταξύ ακτών Κρήτης και Λιβύης) που έχει γίνει με τον διαγωνισμό του 2014 και μέχρι το σημείο που έχει οριοθετηθεί ΑΟΖ από την Κύπρο. Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχή της διαδικασίας για τη μονομερή προσφυγή της ελληνικής πλευράς στη διαδικασία της διαιτησίας. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 23

ενέργεια Της Μανταλένας Πίου

Το El Dorado στην Eνέργεια έχει πράσινο χρώμα Οι παίκτες που διεκδικούν τα μερίδια στη νέα αγορά

24 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

εγάλοι παίκτες της διεθνούς αλλά και της εγχώριας ενεργειακής αγοράς, καθώς και funds που τοποθετούνται σε υποδομές, δίνουν καθημερινά το «παρών» στην ανάπτυξη εγκαταστάσεων ΑΠΕ στη χώρα μας, κυρίως αιολικά και φωτοβολταϊκά. Το νέο πράσινο deal της Ε.Ε. για τη μετάβαση σε μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία, οι κυβερνητικές δεσμεύσεις για την κατάργηση της λιγνιτικής ηλεκτροπαραγωγής ως το 2028 και η στροφή του μείγματος της ενεργειακής παραγωγής σε ΑΠΕ και φυσικό αέριο -όπως αποτυπώνονται στο νέο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) αλλά και στις ανακοινώσεις της ηγεσίας της ΔΕΗ-, σε συνδυασμό με τα βήματα για την απλοποίηση της αδειοδοτικής διαδικασίας για τις ΑΠΕ και την εφαρμογή του target model από τον Ιούνιο 2020, σύμφωνα με τις εξαγγελίες, έχουν ήδη αρχίσει να διαμορφώνουν ένα νέο επενδυτικό περιβάλλον. Τον περασμένο Οκτώβριο εγκαινιάστηκε στον Καφηρέα (Εύβοια) το mega project της Enel Green Power Hellas S.A, ελληνικής θυγατρικής της ιταλικής Enel. Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα αιολικών σταθμών, το μεγαλύτερο στο είδος του στη χώρα, με συνολική ισχύ περίπου 154 MW και προϋπολογισμού της τάξης των 300 εκατ. ευρώ, το οποίο ήδη λειτουργεί. Πρόσφατα η Διυπουργική Επιτροπή Στρατηγικών Επενδύσεων ενέκρινε δύο μεγάλες επενδύσεις, της γαλλικής Total Eren και της βρετανικής Solar Century, συνολικού ύψους 386 εκατ. ευρώ. Η γαλλική επένδυση αφορά σε φωτοβολταϊκούς και αιολικούς σταθμούς εγκατεστημένης ισχύος 177 MW, ενώ το βρετανικό project περιλαμβάνει μόνον φωτοβολταϊκά πάρκα, συνολικής ισχύος 284 MW. Όμιλοι όπως η Iberdrola επανέρχονται στην εγΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 25

ενέργεια χώρια αγορά, όπως έδειξε η τελευταία δημοπρασία της ΡΑΕ για την εγκατάσταση ΑΠΕ. ΡΑΕ Η ΔΕΗ κατάθεσε στη ΡΑΕ αιτήσεις για φωτοβολταϊκά συνολικής ισχύος 1,5 GW, τα οποία σκοπεύει να αναπτύξει στις λιγνιτικές περιοχές εκείνες που έχουν ήδη εξαντληθεί με τα χρόνια και εκείνες που αύριο θα πάψουν να παράγουν, καθώς σταδιακά όλες οι σχετικές εγκαταστάσεις θα κλείσουν. Το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της ΔΕΗ είναι πως διαθέτει τις εκτάσεις για την ανάπτυξη των πάρκων αλλά και άμεση πρόσβαση σε υποδομές, καθώς λόγω των λιγνιτικών μονάδων υπάρχουν σημαντικά ενισχυμένα τοπικά δίκτυα. Όπως έχει ανακοινώσει ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ κ. Γιώργος Στάσσης, ως το 2024 η εταιρεία επιδιώκει να αυξήσει την εγκατεστημένη ισχύ ΑΠΕ κατά 1 GW. Παράλληλα, η πράσινη θυγατρική της, ΔΕΗ Ανανεώσιμες, υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας με την κοινοπραξία Masdar Taaleri Generation D.O.O. (MTG) για ανάπτυξη έργων ΑΠΕ, τουλάχιστον 300 MW. Κοινοπραξία H MTG είναι κοινοπραξία 50-50 της Μasdar (Άμπου Ντάμπι) και της φινλανδικής Taaleri Energia (Φινλανδία). Αυτά δεν είναι παρά λίγα παραδείγματα του νέου επενδυτικού γίγνεσθαι στις ΑΠΕ, το οποίο βέβαια συμπληρώνεται από τα σχέδια των εγχώριων παικτών, μεγάλων και μικρών. Τόσο η Τέρνα Ενεργειακή, η οποία διαθέτει το μεγαλύτερο πράσινο χαρτοφυλάκιο στη χώρα μας, όσο και ο όμιλος Μυτιληναίου, τα ΕΛΠΕ, ο όμιλος Κοπελούζου κ.ά., σχεδιάζουν μεγάλες επενδύσεις στις ΑΠΕ. Το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ προβλέπει ότι οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας θα καλύπτουν το 2030 το 35% της συνολικής κατανάλωσης και το 61%-64% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Προς τον σκοπό 26 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

αυτό η εγκατεστημένη ισχύς των ΑΠΕ εκτιμάται ότι θα αυξηθεί από τα 10,1 GW το 2020 σε 19,9 GW το 2030, μετά από επενδύσεις της τάξης των 9 δισ. ευρώ. Περί το 1 GW εκτιμάται ότι θα προέλθει από την προώθηση συστημάτων ΑΠΕ στα κτίρια και έργων διάσπαρτης παραγωγής. Μοντέλο Η μετάβαση στο νέο μοντέλο αγοράς φέρνει και άλλες αλλαγές. Οι τρεις μεγαλύτερες ελληνικές, ιδιωτικές, καθετοποιημένες εταιρείες ηλεκτρισμού, η Τέρνα, η Μυτιληναίος και τα ΕΛΠΕ (δραστηριοποιούνται στην παραγωγή και τη λιανική ηλεκτρισμού μέσω της μεικτής εταιρείας με την Edison, την Elpedison), σκοπεύουν να δώσουν το «παρών» ως πράσινοι aggregators, δηλαδή ως φορείς συλλογικής εκπροσώπησης παραγωγών ΑΠΕ. Την αρχή έκανε η Optimus Energy, στην οποία μετέχει η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, και ακολούθησαν ο όμιλος Μυτιληναίου με άδεια φορέα εκπροσώπησης ΑΠΕ συνολικής ισχύος 500 MW, και τα ΕΛΠΕ, τα οποία έχουν καταθέσει σχετική αίτηση στη ΡΑΕ για άδεια φορέα εκπροσώπησης ως 300 MW. O νέος θεσμός έρχεται να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες της αγοράς, αφού οι ΑΠΕ οδηγούνται πλέον στον ανταγωνισμό, καθώς «τελειώνει» το περιβάλλον του προστατευτισμού με τις επιδοτήσεις, τις οικονομικές ενισχύσεις και την προτεραιότητα. Άλλωστε, όπως προβλέπει ο σχετικός νόμος, το 2020 είναι η τελευταία χρονιά που η ΡΑΕ θα προκηρύξει διαγωνιστικές διαδικασίες για την εγκατάσταση νέων ΑΠΕ. Οι πράσινοι aggregators είναι οι φορείς που θα αναλάβουν να εκπροσωπούν τους μεμονωμένους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρισμού από ΑΠΕ στις νέες αγορές που δημιουργούνται, στο πλαίσιο της εφαρμογής του target model, συμπεριλαμβανομένης και της αγοράς εξισορρόπησης.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 27

αγορές

Κάθε 20 χρόνια ο Δείκτης ανεβαίνει πάνω από… 50% Ακόμα και τον γεωπολιτικό κίνδυνο ενσωματώνει το Χρηματιστήριο το 2020

28 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 29

αγορές Του Στ. Κ. Χαρίτου

ια μία συναρπαστική χρονιά, που όμως δεν παύει να έχει και τις «παγίδες» της, κάνουν λόγο μιλώντας στο Business Energy Mag τέσσερις άνθρωποι της αγοράς. Οι κ.κ. Σπύρος Κυρίτσης, Δημήτρης Τζάνας, Νίκος Πετράκης και Μάνος Χατζηδάκης εκτιμούν ότι η πορεία της αγοράς θα συνεχίσει με τη δυναμική που αποκτήθηκε το 2019, παρά το γεγονός ότι κάποιες αποτιμήσεις έχουν πάρει ήδη την ανηφόρα. Σπύρος Κυρίτσης, πρόεδρος ΣΜΕΧΑ, μέλος Δ.Σ. της Ελληνοαμερικανικής Χρημ/κής ΑΕΠΕΥ Αν και το περιβάλλον είναι ιδιαίτερα θετικό και οι προοπτικές ευοίωνες για την εγχώρια χρηματιστηριακή αγορά, ο πρόεδρος του ΣΜΕΧΑ κ. Σπ. Κυρίτσης δεν κρύβει την ανησυχία του για τους γεωπολιτικούς κινδύνους που αναπτύσσονται το τελευταίο διάστημα στην ευρύτερη περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου και ειδικά ως προς την οπτική της Τουρκίας και τα δικαιώματα που νομίζει ότι έχει στο συγκεκριμένο κομμάτι. Εξέλιξη που, προφανώς, σε κάθε περίπτωση αγγίζει και την Ελλάδα. Δημήτρης Τζάνας, Κύκλος ΑΧΕΠΕΥ «Ευοίωνες διαγράφονται καταρχάς οι προοπτικές για το ελληνικό Χρηματιστήριο για το 2020», σημειώνει ο διευθυντής επενδύσεων της Κύκλος ΑΧΕΠΕΥ κ. Δ. Τζάνας. Οι λόγοι της διαγραφόμενης συγκρατημένης αισιοδοξίας σχετίζονται με σειρά λόγων στους οποίους γίνεται αναφορά στη συνέχεια:

• Η προσδοκία για επιτάχυνση του ρυθμού μεγέθυνσης για το 2020. Ο στόχος της κυβέρνησης στον προϋπολογισμό έχει προσδιοριστεί στο 2,8% ενώ όλοι οι φορείς (ΤτΕ, Ε.Ε., ΔΝΤ κ.ά.) συνομολογούν ότι το ΑΕΠ θα αυξηθεί με ρυθμό ψηλότερο του 2% το 2020 αλλά και το 2021. Αυτό αναμένεται να είναι το αποτέλεσμα της συνέχισης της εξωστρέφειας της ελληνικής Οικονομίας (εξαγωγές - τουριστικές εισπράξεις), αλλά ιδιαίτερα των αυξημένων επενδύσεων, του δημόσιου αλλά κυρίως του ιδιωτικού τομέα. Κομβικής σημασίας θα είναι η έναρξη του έργου στο Ελληνικό αλλά και της δρομολόγησης των έργων στις ΑΠΕ με αιχμή τα του ενεργειακού μετασχηματισμού της ΔΕΗ αλλά και τις άλλες δράσεις που συνυφαίνονται με την Ενέργεια και τον Τουρισμό. • Η προσδοκία για αναβάθμιση του αξιόχρεου της ελληνικής Οικονομίας από τους βασικούς οίκους πιστοληπτικής ικανότητας κατά τρόπο που θα σηματοδοτήσει την ένταξη των ελληνικών ομολόγων σε επενδυτική βαθμίδα, εξέλιξη που θα επιτρέψει την αγορά ελληνικών τίτλων από την ΕΚΤ στο πλαίσιο του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης. Υπό προϋποθέσεις, το ενδεχόμενο να υπάρξουν 3 αναβαθμίσεις εντός του 2020 είναι μεν αισιόδοξο αλλά όχι απαγορευτικό. • Η επιτάχυνση της διαδικασίας εξυγίανσης των τραπεζικών χαρτοφυλακίων από τα ΜΕΔ (ύψους 71,2 δισ., στο 42,1% του συνόλου των δανείων στο 9μηνο) μέσω των τιτλοποιήσεων μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή της σημερινή τραπεζικής κουλτούρας που δεν ευνοεί την πιστωτική επέκταση. Στον βαθμό που υπάρξει ουσιαστική πρόοδος στον τομέα αυτό και δρομολογηθεί και το σχέδιο της ΤτΕ που προβλέπει σύσταση φορέα ειδικού σκοπού, είναι πιθανό να επανέλθει σταδιακά το τραπεζικό σύστημα σε συνθήκες κανονικής λειτουργίας, με τη διαδικασία της εξέτασης δανειοδοτικών αιτημάτων να επανέρχεται. • Η συντήρηση των επιτοκίων καταθέσεων σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα (σχεδόν μηδενικά) και των εντόκων γραμματίων σε αρνητικά επίπεδα, αναμένεται να οδηγήσει τους αποταμιευτές σε αναζήτηση εναλλακτικών επενδύσεων. Το

30 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

ελληνικό Χρηματιστήριο προσφέρει επιλογές που έχουν σε ικανοποιητικό βαθμό το μείγμα ελκυστικής μερισματικής απόδοσης σε συνδυασμό με λελογισμένο ύψος αναλαμβανόμενου επενδυτικού κινδύνου. Θα χρειαστεί ωστόσο να ξεπεραστούν οι τραυματικές εμπειρίες από τη συμμετοχή των επενδυτών σε χρηματιστηριακές τοποθετήσεις στο παρελθόν για να επανέλθουν οι Έλληνες επενδυτές. Το 2020 αναμένεται να ενταθούν οι προσπάθειες των έγκυρων φορέων που εκπροσωπούν το asset management στον χρηματοπιστωτικό κλάδο ώστε να υπάρξει η κατάλληλη και υπεύθυνη ενημέρωση προς το αποταμιευτικό κοινό. • Οι μεταρρυθμίσεις αναμένεται να συνεχιστούν με αιχμή δύο πεδία: Πρώτον, τη συνέχιση της διαμόρφωσης πιο φιλικών συνθηκών για την ανάληψη επιχειρηματικών πρωτοβουλιών μέσω της συνέχισης της μείωσης των φορολογικών βαρών αλλά και των πολλαπλών εμποδίων που τις αναστέλλουν. Δεύτερον, την επιτάχυνση του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων στο πλαίσιο των οποίων έχουν εξαγγελθεί για το2020 η πώληση της ΔΕΠΑ (Εμπορίας και Υποδομών), του πλειοψηφικού πακέτου των ΕΛΠΕ, της Εγνατίας Οδού και του μειοψηφικού ποσοστού του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών. Η υλοποίηση των προαναφερόμενων στόχων θα αποτελέσει ηχηρή ψήφο εμπιστοσύνης προς τις θετικές προοπτικές της ελληνικής Οικονομίας. Από την άλλη πλευρά, το σκηνικό που περιβάλλει την ελληνική Οικονομία περιλαμβάνει δύο κατηγορίες εμποδίων και απειλών, τα ενδογενή και τα εξωγενή. • Στα ενδογενή οφείλουν να επισημανθούν τα των χρόνιων παθογενειών της ελληνικής Οικονομίας με τις οποίες οφείλει να συνεχίσει την αναμέτρησή της η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση. Οι σοβαρές θεσμικές δυσλειτουργίες. Οι θύλακες διαφθοράς. Η υψηλή γραφειοκρατία και η διατηρούμενη χαμηλή αποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης που περιλαμβάνει και το τραπεζικό της σύστημα. Ο αναχρονιστικός τρόπος λειτουργίας της Δικαιοσύνης και της άσκησης του συνδικαλισμού. Η υποβαθ-

ασμό με την ταχύτερη μείωση των κόκκινων δανείων των τραπεζών κρίνεται απαραίτητη για τη διατήρηση του momentum της αγοράς, συμβάλλοντας στην πτώση των αποδόσεων των κυβερνητικών ομολόγων και την επαναφορά τους στην επενδυτική βαθμίδα, το οποίο είναι και το στοίχημα της χρονιάς. Στον αντίποδα, καθυστερήσεις στην υλοποίηση των προαναφερθέντων, η επαναφορά των εντάσεων του εμπορικού πολέμου ή και των σεναρίων παγκόσμιας ύφεσης και ο γεωπολιτικός παράγοντας δύναται να αντιστρέψει τις ιδανικές συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί».

μισμένη Παιδεία σε όλες τις βαθμίδες της. Η έλλειψη δεξιοτήτων σε συνέχεια του brain drain age που έχει συντελεστεί την τελευταία 10ετία αλλά και οι θύλακες προβληματικής επιχειρηματικής συμπεριφοράς. Και, τελικά, η διατήρηση της χώρας σε χαμηλές βαθμίδες στο επίπεδο ανταγωνιστικότητας σε σχέση με άλλες χώρες. Ειδικό κεφάλαιο για την επενδυτική κοινότητα αποτελεί εκείνο που αφορά τα μέτρα θωράκισης του ελληνικού Χρηματιστηρίου σε συνέχεια των ζητημάτων που έπληξαν την αξιοπιστία του (υπόθεση Folli-Follie κ.ά.), για τα οποία το τελευταίο διάστημα υπάρχει σοβαρή κινητικότητα. Η επενδυτική κοινότητα θα έβλεπε θετικά μια συνολική προσπάθεια για επαναλανσάρισμα του Χρηματιστηρίου στην ελληνική Οικονομία με λήψη μέτρων που θα αφορούσαν την ενθάρρυνση της επανόδου του επενδυτικού κοινού, με κίνητρα για την εισαγωγή νέων εταιρειών και τη βελτίωση των προϋποθέσεων για τη δραστηριοποίηση νέων επενδυτικών φορέων. Νίκος Πετράκης, Whitetip Investments ΑΕΠΕΥ «Εξαιρετική θα χαρακτηρίζαμε τη φετινή χρονιά για το ελληνικό χρηματιστήριο, το οποίο κατέλαβε την πρωτιά παγκοσμί-

ως, εμφανίζοντας αποδόσεις που πλησίασαν το 50% από την αρχή του χρόνου», τονίζει ο υπεύθυνος ανάλυσης της Whitetip Investments κ. Ν. Πετράκης. Σύμφωνα με τον ίδιο «η φετινή απόδοση της αγοράς ήταν και η μεγαλύτερη των τελευταίων 20 ετών, με τη μεγαλύτερη καταγεγραμμένη αυτή του 1999 (89,4%). Καταλυτική ήταν η κυβερνητική αλλαγή και οι προσδοκίες που έφερε στην αγορά άλλα και την ελληνική Οικονομία, υλοποιώντας ένα πακέτο ελάφρυνσης φόρων και φιλικών προς τις επιχειρήσεις πολιτικών. Αν και οι αποτιμήσεις έχουν ανέβει αισθητά από τις 600 μονάδες του Ιανουαρίου, η αγορά παραμένει ελκυστική αν και όχι πια “φτηνή”, με τις προοπτικές συνέχισης του ανοδικού momentum να είναι ρεαλιστικές. Πλέον, η αφετηρία είναι η περιοχή των 900 μονάδων, ψηλά σχεδόν 5 ετών, σε αντίθεση με το περσινό σημείο εκκίνησης των 600 μονάδων όπου ήταν και το τότε χαμηλό διετίας κάνοντας δυσκολότερη την επανάληψη των φετινών αποδόσεων. Η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων σε συνδυ-

Μάνος Χατζηδάκης, BETA ΑΧΕΠΕΥ Aπό την πλευρά του ο υπεύθυνος επενδυτικής στρατηγικής κ. Μ. Χατζηδάκης σημειώνει ότι «οι αποτιμήσεις στο κατώφλι του 2020 δεν είναι πια στη ζώνη της ευκαιρίας, έχουν περιορίσει τον βαθμό συμπίεσης ενσωματώνοντας προσδοκίες από τις εκτιμώμενες επιδόσεις της νέας χρονιάς. Η επενδυτική οπτική θα γίνει πιο επιλεκτική, θα στραφεί σε εταιρείες που συστηματικά υλοποιούν τις υποσχέσεις τους και έχουν μερισματικές αποδόσεις ή άλλες αμοιβές σε είδος προς τους μετόχους τους που δικαιολογούν ένα πιο υψηλό κόστος ευκαιρίας του κεφαλαίου. Παρ’ όλα αυτά με εκτίμηση προσδοκώμενου ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ κοντά στο 2,5% υπάρχει η αίσθηση ότι ακόμα και κλάδοι που υστέρησαν το 2019 (π.χ. λιανικό εμπόριο) θα αλλάξουν δυναμική και η ανάπτυξη θα αποκτήσει μεγαλύτερη διάχυση σε κλάδους και εταιρείες που ως τώρα κινήθηκαν με μεγαλύτερη μετριοπάθεια. Ο καταλύτης αυτός παραμένει σε αδράνεια τα τελευταία χρόνια και καθώς η μέση ελληνική επιχείρηση βρίσκεται εντός της περιμέτρου των εταιρειών που υστερούν σε αύξηση της δραστηριότητας, η αντιστροφή της τάσης θα έχει ισχυρό θετικό αντίκτυπο στην Οικονομία».

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 31

χρήμα

Έχεις λογαριασμό στην τράπεζα; Πληρώνεις!

Βέβαια οι τέσσερις συστημικές τράπεζες δεν ξεκινούν από την ίδια γραμμή, σε ότι αφορά τον περιορισμό του δικτύου τους, καθώς ο αριθμός καταστημάτων διαμορφώνεται στα 350 για την Eurobank, στα 390 για την Εθνική, στα 410 για την Alpha Bank και γύρω στα 550 για την Πειραιώς, καθώς είναι η τράπεζα που απορρόφησε και τις περισσότερες τράπεζες την περίοδο 2012-2014 (Αγροτική, Κύπρου, Λαϊκή, Millennium, Πανελλήνια).

Απολύσεις χωρίς τέλος, κλείσιμο καταστημάτων, πελάτες ανυποψίαστοι, η νέα πραγματικότητα Της Έφης Καραγεώργου

λλάζουν όλα από φέτος και μάλιστα από τις πρώτες μέρες του 2020, για τους εργαζόμενους στις τράπεζες και τους πελάτες τους. Οι τράπεζες δεν θα δέχονται μετρητά πάνω από 400 ευρώ, ενώ το ένα κατάστημα κλείνει μετά το άλλο. Η πραγματικότητα είναι ότι οι εθελούσιες αποτελούν παρελθόν. Όσοι πρόλαβαν πήραν τα πλουσιοπάροχα πακέτα που τις συνόδευαν μέχρι τώρα. Πλέον ο εθελοντικός χαρακτήρας της αποχώρησης έχει φύγει από το κάδρο. Οι νέες «εθελούσιες» θα είναι απολύτως προσωποποιημένες και θα συνοδεύονται με ένα «κουρεμένο» -σε σχέση με όσα ίσχυαν- bonus. Προσωποποιημένες σημαίνει ότι θα έχουν ονοματεπώνυμο, και δεν θα απευθύνονται γενικά στο προσωπικό, όπως γινόταν μέχρι τώρα, δηλαδή όποιος θέλει «παίρνει το πακέτο και φεύγει». Οι υπάλληλοι που θα αρνηθούν να πάρουν την νέου τύπου εθελούσια – αποζημίωση και bonus – θα βρίσκονται αντιμέτωποι με το ενδεχόμενο της απόλυσης. Μάλιστα όπως υπογραμμίζουν στο Business Energy Mag τραπεζικά στελέχη στο τέλος του 2021, το δίκτυο των τραπεζών θα έχει μικρύνει κατά 1/3. Δηλαδή θα μπει «λουκέτο» σε πε-

Έξοδος Τα επόμενα δύο χρόνια σχεδόν άλλες 10.000 υπάλληλοι θα οδηγηθούν στην έξοδο με σαφώς πολύ μικρότερα πακέτα αποζημιώσεων. Όμως το φαινόμενο σε καμία περίπτωση δεν είναι ελληνικό. Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα των Financial Times οι δέκα μεγαλύτερες ευρωπαϊκές τράπεζες -στη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ελβετία-, έχουν προχωρήσει φέτος σε περικοπές άνω των 60.000 θέσεων εργασίας. Στην Ελλάδα μέσα στα χρόνια της κρίσης ο κλάδος «μετρά» 22.000 οικειοθελείς αποχωρήσεις (με τις εθελούσιες) και «βλέπει» να έρχονται άλλες 9.000 με 10.000 την επόμενη διετία.

ρισσότερα από 600 καταστήματα. Με δεδομένο ότι σε κάθε κατάστημα απασχολούνται –κατά μέσο όρο 9 υπάλληλοι- έχουμε αυτομάτως 5.500 με 6.000 νέες αποχωρήσεις. Στον αριθμό αυτό θα πρέπει να προστεθεί και άλλο ένα 50% υπαλλήλων που απασχολούνται στο back office των τραπεζών. Φτάνουμε δηλαδή τις 9.000 νέες αποχωρήσεις. Ωστόσο τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Η νέα συνθήκη είναι ότι το «κουμπί» για απολύσεις στο κλάδο έχει ήδη πατηθεί. Κακά τα ψέματα Και μάλιστα σε ένα κλάδο που –κακά τα ψέματα- ήταν απολύτως ασφαλής όλα τα χρόνια της κρίσης σε ότι αφορά την βίαιη απώλεια θέσεων εργασίας. Την ώρα που ο ιδιωτικός τομέας δεν προλάβαινε να μετράει «κανόνια», με τους εργαζόμενους να χάνουν δεδουλευμένα και αποζημιώσεις, οι τραπεζοϋπάλληλοι με τη συναίνεση του συνδικαλιστικού τους φορέα δέχθηκαν μία μείωση της τάξης 10% της κλαδικής σύμβασης το 2012. Οι συνδικαλιστές –τα σωματεία εργαζομένων στις τράπεζες- αλλά κυρίως η ΟΤΟΕ, παρακολουθούν τις εξελίξεις, δηλώνοντας πως δεν θα επιτρέψουν κλιμάκωση των απολύσεων. Όπλο τους οι απεργιακές κινητοποιήσεις, οι οποίες όμως δεν έχουν πάντα την προσδοκώμενη ανταπόκριση. Βέβαια στο off the record οι συνδι-

32 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

καλιστές παραδέχονται πως τα πακέτα της εθελούσιας εξόδου, είναι στην πραγματικότητα μία έμμεση μορφή απόλυσης με αυξημένη αποζημίωση….. Και φυσικά αντιλαμβάνονται πως το «παλιό και βαρύ» τραπεζικό μοντέλο με τις μυριάδες των τραπεζοϋπαλλή-

λων ανήκει στο παρελθόν. Οι τράπεζες του αύριο θα είναι πιο μικρές σε επίπεδο φυσικής παρουσίας και πιο αποτελεσματικές σε επίπεδο υπηρεσιών μέσα από τα εναλλακτικά δίκτυα στα οποία επενδύουν εκατοντάδες εκατομμύρια (1δις ευρώ επενδύσεις μέχρι το 2021).

Έξοδα διαχείρισης λογαριασμού! Το επόμενο βήμα στο οποίο θα προχωρήσουν οι τράπεζες, είναι σύμφωνα με πληροφορίες του Business Energy Mag η επιβολή εξόδων διαχείρισης στους λογαριασμούς εκείνων των πελατών που επιμένουν να πηγαίνουν στο γκισέ για να πραγματοποιήσουν αναλήψεις ή καταθέσεις μικρών ποσών. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι αν τα ποσά ανάληψης είναι μικρότερα από ένα ελάχιστο όριο –που θα διαμορφώνεται στην περιοχή των 400 ευρώ-, και ανάλογο για τις καταθέσεις θα πληρώνουν ένα ποσό ως έξοδο διαχείρισης. Στο μεταξύ αναμένεται το πόρισμα της Επιτροπής Ανταγωνισμού –δεν αποκλείεται και η επιβολή κυρώσε-

ων- μετά την έφοδο διαρκείας 2 ημερών που πραγματοποίησαν κλιμάκια της και στις τέσσερις συστημικές τράπεζες. Ο έλεγχος είχε στόχο να διερευνήσει αν οι τράπεζες σε συνεννόηση προχώρησαν στην αύξηση των τιμολογίων τους (εναρμονισμένη πρακτική) για τις χρεώσεις και τις προμήθειες που εισπράττουν σε σειρά τραπεζικών εργασιών, που έχουν να κάνουν από την πληρωμή ενός λογαριασμού –σε όλα τα κανάλια εξυπηρέτησης-, μέχρι την αποστολή εμβασμάτων και την έκδοση επιταγών. Ένα μήνα μετά τον έλεγχο, η Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν έχει εκδώσει κάποιο πόρισμα, ούτε έχει προχωρήσει σε κάποια άλλη ενέργεια. Από την πλευρά του, τώρα, ο SSM «νίπτει τας χείρας του» σημειώνοντας πως αρμόδιες να κρίνουν το ύψος των χρεώσεων είναι μόνο οι εθνικές αρχές προστασίας του καταναλωτή. Ωστόσο οι τράπεζες έχουν «ατύπως» πάρει το «πράσινο φως» από τον SSM και τον επικεφαλής του κ. Αντρέα Ενρία, ο οποίος απαντώντας σε σχετική ερώτηση του ευρωβουλευτή κ. Δημ. Παπαδημούλη είπε πως: «Το β΄ τρίμηνο του 2019 η συνεισφορά των προμηθειών και των χρεώσεων στα λειτουργικά έσοδα των ελληνικών τραπεζών υπό την εποπτεία της ΕΚΤ ήταν μικρότερη από το μισό της αντίστοιχης συνεισφοράς σε τράπεζες άλλων χωρών οι οποίες εφαρμόζουν παρόμοια επιχειρηματικά μοντέλα (περίπου 16% έναντι 33%, μετρούμενη σε κυλιόμενη βάση τεσσάρων τριμήνων).».Που σημαίνει όλα καλά καμωμένα. Μάλιστα ο κ. Ενρία διευκρινίζει πως οι διοικήσεις των τραπεζών είναι εκείνες που θα αποφασίσουν «ποιες στρατηγικές οδούς πρέπει να ακολουθήσουν ούτως ώστε να δημιουργήσουν διατηρήσιμα κέρδη», επισημαίνοντας ότι οι τέσσερις συστημικές τράπεζες « προσπαθούν σκληρά να επανέλθουν σε κερδοφορία έπειτα από χρόνια κατά τα οποία κατέγραφαν ζημίες», αναγνωρίζοντας βέβαια ότι το σημαντικότερο είναι να δοθεί λύση στη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 33

αγορές Της Έλενας Κρίτσαλου

Τα δέκα χειρότερα στοιχήματα της 10ετίας στην αγορά ομολόγων Όταν το χρήμα κάνει φτερά στις θάλασσες της Μοζαμβίκης, κάπου στην τρις χρεοκοπημένη Αργεντινή ή σε μια χοιροτροφική μονάδα στη μακρινή Κίνα! Η αγορά ομολόγων έχει κι αυτή τα παράδοξά της…

ρχές του 2019, η Tesla προχωρά στην έκδοση ομολογιακού και οι επενδυτές δεν προλαβαίνουν να της δανείσουν… παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η εταιρεία του εκκεντρικού Έλον Μασκ με τις παραδόσεις του Model 3. Και μπορεί η αυτοκινητοβιομηχανία να τα πηγαίνει κάπως καλύτερα, αλλά οι προοπτικές της σε ό,τι αφορά την κερδοφορία τουλάχιστον είναι, στην καλύτερη περίπτωση, νεφελώδεις… Την ίδια ώρα, οι επενδυτές της Neiman Marcus έδωσαν παράταση ζωής σε μία αλυσίδα πολυκαταστημάτων η οποία δείχνει να είναι παγιδευμένη, όπως και άλλες, σε μία κόλαση. Κόλαση που αφορά ουσιαστικά όλο το λιανεμπόριο. Παρ’ όλα αυτά, αν κάνει κάποιος μια αναδρομή στη δεκαετία που πέρασε, θα δει ότι τα πράγματα ήταν πολύ-πολύ χειρότερα στο παρελθόν. Τα χαμένα, μάλιστα, στοιχήματα του παρελθόντος θα μπορούσαν ίσως να λειτουργήσουν ως χρήσιμος οδηγός για το μέλλον. Έτσι, προς τιμήν της δεκαετίας που κλείνει, το Bloomberg συγκέντρωσε κάποια από τα πιο αποτυχημένα στοιχήματα που είδαμε στη διεθνή αγορά ομολόγων. 2011: MF Global Holdings Λιγότερο από τρία χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers (τη μεγαλύτερη χρεοκοπία στην αμερικανική Ιστορία) και την παγκόσμια κρίση που προκάλεσε, οι επενδυτές αποφάσισαν να στηρίξουν μαζικά μία άλλη φιλόδοξη χρηματιστηριακή. Η οποία, όμως, ούτε αυτή πήγε καλά… Ήταν το 2011, όταν επικεφαλής της MF Global Holdings ήταν το πρώην μεγαλοστέλεχος της Goldman Sachs (πρώην κυβερνήτης του ΝιουΤζέρσι και πρώην γερουσιαστής), Jon Corzine. Η MF Global εξέδωσε ομόλογα 650 εκατ. δολαρίων, τα οποία υπόσχονταν ακόμη μεγαλύτερο επιτόκιο αν ο Corzine έμπαινε στην κυβέρνηση Ομπάμα (πράγμα που δεν

34 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 35

αγορές έκανε). Αντ’ αυτού, μάλιστα, τα χαμένα στοιχήματα σε ευρωπαϊκά κρατικά ομόλογα οδήγησαν την MF Global στη χρεοκοπία, πριν προλάβει καν να καταβάλει στους ομολογιούχους την πρώτη πληρωμή.

Smart για τη χρηματοδότηση της εξαγοράς του Chewy.com. Όμως, τα ομόλογα που πουλήθηκαν για να χρηματοδοτήσουν την εξαγορά άρχισαν να υποχωρούν. Έναν χρόνο μετά, η εταιρεία μετέφερε το 1/3 των μετοχών της Chewy σε μία εταιρεία holding υπό τον έλεγχο της BC Partners - και μακριά από τα χέρια των πιστωτών της. Ακολούθησαν αγωγές και μία εισαγωγή στο Χρηματιστήριο, της Chewy, η οποία ήταν υπέρ των ομολογιούχων. Τα πράγματα σήμερα φαίνεται να πηγαίνουν πολύ καλύτερα για την εταιρεία.

2018: Chuying Agro-Pastoral Group Co. Ο μικρός αυτός χοιροπαραγωγός είναι μάλλον μια εμβληματική περίπτωση. Και αυτό γιατί αποτελεί ενδεικτική περίπτωση μιας συνεχιζόμενης κατάστασης στην Κίνα, όπου παρά την επιβράδυνση της Οικονομίας οι εταιρείες δεν σταματούν να συσσωρεύουν χρέη. Τον Νοέμβριο του 2017, η Chuying Αν κάνει κάποιος προσφέρθηκε να πλημια αναδρομή ρώσει τους ομολογιούστη δεκαετία που χους που είχαν στην κατοχή τους ομόλογα της πέρασε, θα δει εταιρείας αξίας 500 ότι τα πράγματα εκατ. γουάν με… ζαμπόν ήταν πολύ-πολύ ή χοιρινό σε συσκευασίες δώρου! Δύο μήνες χειρότερα στο αργότερα, η εταιρεία παρελθόν. Τα άρχισε να ξεμένει από χαμένα, μάλιστα, προϊόν, μετά και την επιδημία γρίπης που έπληστοιχήματα του ξε την παραγωγή της. παρελθόντος θα Τον Ιούνιο έχασε οριμπορούσαν ίσως να στικά μια αποπληρωμή ομολόγου 798 εκατ. λειτουργήσουν ως γουάν, αλλά το 98% χρήσιμος οδηγός για των ομολογιούχων συμφώνησε να μετακυλίσει το μέλλον. το χρέος στο μέλλον.

2013: Mozambican Tuna Co. Έξι χρόνια πριν, η Credit Suisse και η VTB Capital Plc δάνεισαν 850 εκατ. δολάρια στην Empresa Mocambicanade Atum SA, γνωστή και ως Mozambican Tuna Co., για να χρηματοδοτήσει έναν στόλο από αλιευτικά για το ψάρεμα τόνου σε μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Το δάνειο κόπηκε σε κομμάτια και πωλήθηκε σε επενδυτές με κυβερνητική εγγύηση και απόδοση 8,5%. Το deal κατέληξε να γίνει μέρος ενός σκανδάλου 2 δισ. δολαρίων. Οι ομολογιούχοι κατέληξαν τελικά φέτος σε συμφωνία για την ανταλλαγή των ομολόγων τους με νέα, τα οποία λήγουν το 2031.

2018: Noble Group Ltd. Ο πάλαι ποτέ μεγαλύτερος trader εμπορευμάτων της Ασίας κατηγορείται από τον Φεβρουάριο του 2015 για κακές λογιστικές πρακτικές. Παρά όμως τη βουτιά που έκαναν μετοχές και κέρδη, τόσο οι επενδυτές όσο και οι τράπεζες συμφώνησαν να της δανείσουν κι άλλα χρήματα. Τελικά, η Noble πέρασε στα χέρια των ομολογιούχων της, με μια συμφωνία ανταλλαγής ομολόγων με μετοχές ύψους 3,5 δισ. δολαρίων, αν και εξακολουθεί να ελέγχεται από τις Αρχές. Με το μέλλον της αβέβαιο, τα ομόλογα της εταιρείας δίνουν πλέον διψήφιες αποδόσεις.

2013: Banco Popular Espanol Η ισπανική τράπεζα προχώρησε το 2013 στην έκδοση ενός νέου είδους ομολόγου μέχρι του ποσού των 500 εκατ. ευρώ, με στόχο να θωρακίσει τα κεφάλαιά της μετά το τέλος -υποτίθεται- της κρίσης χρέους. Το ομόλογο έδινε το εκπληκτικό ετήσιο επιτόκιο του 11,5%, καθώς μπορούσαν να ακυρωθούν ακόμη και χωρίς να υπάρξει χρεοκοπία. Το 2017 έκαναν φτερά 2 δισ. ευρώ σε ομόλογα, καθώς οι ρυθμιστικές Αρχές υποχρέωσαν την τράπεζα να περάσει στον έλεγχο της Banco Santander. 2016: Petroleosde Venezuela Όταν η κρατική πετρελαϊκή εταιρεία της Βενεζουέλας πούλησε για τελευταία φορά ομόλογα, τον Σεπτέμβριο του 2016, με στόχο την αναχρηματοδότηση του χρέους της, οι επενδυτές πήραν μόνο 8,5% για τα ομόλογα πρώτης εξασφάλισης, παρ’ όλο που οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου είχαν αρχίσει ήδη να προκαλούν ανησυχία ακόμη και για τον κίνδυνο χρεοκοπίας. Τον Νοέμβριο του 2017, ο πρόεδρος της Βενεζουέλας, Νικολάς

ματιστήριο, αλλά και ανησυχίες για την ευστάθεια του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η εταιρεία πέρασε τελικά, μέσα στην ίδια χρονιά, σε κρατικό έλεγχο.

Μαδούρο, ανακοίνωσε ότι αναστέλλει τις πληρωμές και προχωρά σε διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές. Σήμερα, οι ομολογιούχοι περιμένουν ακόμη να αποζημιωθούν για την επένδυσή τους σε ομόλογα του Δημοσίου και της Petroleosde Venezuela ύψους άνω των 9 δισ. δολαρίων. 2017: Το 100ετές της Αργεντινής Χρειάστηκαν 15 χρόνια μέχρι η Αργεντινή να καταλήξει σε οριστικό

36 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

διακανονισμό μετά την άνευ προηγουμένου χρεοκοπία των 95 δισ. δολαρίων της. Το μελάνι όμως δεν είχε προλάβει να στεγνώσει όταν επέστρεψε στις αγορές, αυτή τη φορά με 100ετείς τίτλους αξίας 2,75 δισ. δολαρίων. Και οι επενδυτές στάθηκαν πρόθυμοι να της δανείσουν και πάλι, με απόδοση 7,917%, παρά το γεγονός ότι η Αργεντινή είχε χρεοκοπήσει, ούτε λίγο ούτε πολύ, τρεις φορές μέσα σε 20 χρόνια και κάτι ψιλά. Σή-

μερα, η Οικονομία της Αργεντινής είναι και πάλι σε κρίση και τα ομόλογά της διαπραγματεύονται σε άκρως χαμηλά επίπεδα. Ο 100ετής τίτλος, ο οποίος πουλήθηκε αρχικά στα 90 σεντς του δολαρίου, πλέον κινείται κοντά στα 46 σεντς. 2017: Pet Smart Inc. Οι επενδυτές συμφώνησαν να δανείσουν 2 δισ. δολάρια στη δοκιμαζόμενη οικονομικά αλυσίδα pet shop Pet

2018: Infrastructure Leasing & Financial Services Ltd. Ο ινδικός κολοσσός είδε το χρέος του να διογκώνεται κατά 44% από το 2015 μέχρι το 2018, ένα προειδοποιητικό σημάδι που, όπως αποδείχθηκε, πέρασε μάλλον απαρατήρητο από επενδυτές και οίκους αξιολόγησης. Έτσι, η εταιρεία συνέχισε να δανείζεται, για να χρεοκοπήσει τελικά τον Αύγουστο, φορτωμένη με χρέη 12,5 δισ. δολαρίων. Η χρεοκοπία της πυροδότησε μαζικό sell-off στο Χρη-

2018: Envision Healthcare Cοorp. Οι επενδυτές χρηματοδότησαν με 9,9 δισ. δολάρια την εξαγορά της Envision Healthcare από την KKR & Co. πέρυσι μόνο και μόνο για να δουν την αξία της επένδυσής τους να χάνεται μέσα στον φόβο για τις αλλαγές που έρχονταν στο νομοθετικό πλαίσιο και, πιο συγκεκριμένα, στον τρόπο χρέωσης των ασθενών από τις κλινικές. Μια αρνητική εξέλιξη θα οδηγούσε σε σημαντικές απώλειες εσόδων για την Envision, την ώρα που στενάζει υπό το βάρος των δανείων της. Έτσι, για τα ομόλογα που εξέδωσε πέρυσι η εταιρεία η απόδοση έχει φτάσει να είναι σχεδόν 20%.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 37

εργασία ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ:

Ξεκινά το ψηφιακό ωράριο Από τον Μάρτιο και η ηλεκτρονική κάρτα εργασίας Αλλάζουν όλα στο πεδίο της παρακολούθησης και ελέγχου της αγοράς εργασίας με το «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ», καθώς ξεκινούν δύο νέα εργαλεία: το ψηφιακό ωράριο και η κάρτα εργαζομένου.

38 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

Tης Αγγελικής Μαρίνου

οι αθέμιτες πρακτικές από τους εργοδότες τους. Ο νόμος του 2011 ορίζει ότι «στις επιχειρήσεις, οι οποίες υποχρεούνται να εγκαταστήσουν το σύστημα της κάρτας εργασίας και καταβάλλουν εμπροθέσμως τις ασφαλιστικές εισφορές, καθώς και στους εργαζομένους των επιχειρήσεων αυτών, παρέχεται έκπτωση έως δέκα τοις εκατό (10%) επί των αντίστοιχων ασφαλιστικών εισφορών. Με απόφαση του υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης καθορίζεται ανά κλάδο, είδος επιχείρησης και γεωγραφική περιοχή, το ποσοστό της έκπτωσης, ύστερα από οικονομική μελέτη που εκπονείται από τη Διεύθυνση Αναλογιστικών Μελετών της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Ασφάλισης πριν από την έναρξη εφαρμογής της παρούσας διάταξης». Σε περίπτωση που κάποια επιχείρηση δεν εφαρμόζει το σύστημα της κάρτας εργασίας τότε θα επιβάλλονται διοικητικές κυρώσεις.

ο ψηφιακό ωράριο μπαίνει άμεσα σε ισχύ και θα είναι ένα μέτρο οριζόντιο για όλες τις επιχειρήσεις, μέσω του οποίου θα υπάρξει πλήρης καταγραφή όλων των ωρών απασχόλησης και των μεταβολών τους για το σύνολο των εργαζομένων που απασχολούνται σε αυτές. Με αυτόν τον τρόπο θα γίνεται αυτοματοποιημένα πλέον ο έλεγχος από τους επιθεωρητές του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, οι οποίοι πριν μπουν σε μια επιχείρηση θα έχουν την πλήρη ηλεκτρονική καταγραφή όλων των ωρών απασχόλησης και των μεταβολών τους για το σύνολο των εργαζομένων που απασχολούνται. Επίσης, θα υπάρχει καλύτερη διασταύρωση των στοιχείων για την τήρηση της εργατικής νομοθεσίας και την επιβολή προστίμων σε περίπτωση πραγματοποίησης υπερωριών που δεν πληρώνονται. Παράλληλα, από τον Μάρτιο Υπερωρίες θα ξεκινήσει πιλοτικά η χρήση της κάρτας εργα- Σε ό,τι αφορά τις υπερωρίες, η ηλεκτρονική κάρτα σίας, αρχικά σε σουπερμάρκετ και σε εργασίας θα καταγραφεί ακριβώς τράπεζες και μελλοντικά σε όλες τις τις υπερωρίες και δεν θα μπορεί ο θα υπάρξει επιχειρήσεις. εργοδότης να ισχυριστεί ότι δεν Έτσι, θα υπάρξει ηλεκτρονική, ψηφι- ηλεκτρονική, έγιναν. Η απασχόληση των μισθωακή ενημέρωση για τις ώρες που τών με πενθήμερο είναι 40 ώρες ψηφιακή εργάζεται κάθε υπάλληλος (ώρα την εβδομάδα και ο εργοδότης έχει εισόδου και εξόδου του εργαζομέ- ενημέρωση για τις δικαίωμα να τους απασχολήσει επινου), ώστε να περιοριστεί η αδήλωτη ώρες που εργάζεται πλέον έως και πέντε ώρες την εβδοκαι υποδηλωμένη εργασία. Με τη μάδα, καταβάλλοντας το ημερομίθεσμοθέτηση της κάρτας εργασίας κάθε υπάλληλος, σθιό τους προσαυξημένο κατά 20%. θα ενημερώνεται το σύστημα σε ώστε να περιοριστεί Εάν εφαρμόζεται εξαήμερη εργασία, πραγματικό χρόνο για τον χρόνο ερ- η αδήλωτη και τότε ο εργοδότης μπορεί να τους γασίας, την ώρα προσέλευσης και απασχολήσει επιπλέον 8 ώρες, κααποχώρησης των εργαζομένων της υποδηλωμένη ταβάλλοντας το ημερομίσθιό τους επιχείρησης. προσαυξημένο κατά 20%. Η απαεργασία. Η διαδικασία αυτή γίνεται με τη χρήσχόληση του μισθωτού άνω των 9 ση κάρτας εργασίας σε ηλεκτρονικό ρολόι πα- ωρών την ημέρα για πενθήμερη απασχόληση και ρουσίας προσωπικού (ωρομέτρηση) και τα στοιχεία άνω των 8 ωρών την ημέρα για εξαήμερη εργασία διαβιβάζονται με ηλεκτρονικό τρόπο στην «ΕΡ- συνιστά υπερωρία, για την πραγματοποίηση της ΓΑΝΗ». Τα στοιχεία αυτά θα διασταυρώνονται με οποίας πρέπει να τηρηθούν συγκεκριμένες διατυτα αναγραφόμενα στην υποβαλλόμενη από την πώσεις, ώστε να θεωρηθεί νόμιμη υπερωρία (αμοιεπιχείρηση Αναλυτική Περιοδική Δήλωση (ΑΠΔ). βή: καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο Η ηλεκτρονική κάρτα εργασίας θεσπίστηκε το κατά 40%), άλλως θεωρείται κατ’ εξαίρεση υπε2011 με τον νόμο 3996/2011 και δεν εφαρμόστη- ρωρία (αμοιβή: καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προκε ούτε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, πάρα το σαυξημένο κατά 80%).Σύμφωνα με το υπουργείο γεγονός ότι πολλές πρωτοβάθμιες οργανώσεις Εργασίας, η εφαρμογή του νέου πληροφοριακού εργαζομένων κατήγγειλαν στην τότε υπουργό συστήματος «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» θα λύσει αυτά τα προΕργασίας Έφη Αχτσιόγλου ότι πολλοί εργοδότες βλήματα, καθώς θα ενσωματώσει σε ηλεκτρονική μειώνουν πλασματικά τις ώρες εργασίας, λόγω μορφή το σύνολο των στοιχείων ενημέρωσης των της αύξησης του κατώτατου μισθού. Μάλιστα, φορέων εποπτείας του (Σώμα Επιθεώρησης Ερτότε ζητούσαν οι εκπρόσωποι των εργαζομένων γασίας - ΣΕΠΕ, ΕΦΚΑ, Οργανισμός Απασχόλησης να εκδοθούν οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις Εργατικού Δυναμικού - ΟΑΕΔ), ώστε να υπάρχει που εκκρεμούν για να εφαρμοστεί η ηλεκτρονική άμεση θεσμική παρέμβαση όπου διαπιστώνεται κάρτα εργασίας, προκειμένου να σταματήσουν παραβατική συμπεριφορά.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 39

σελίδες

Λιγνίτης: Το «δώρο» που έγινε «εφιάλτης» 40 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

Γράφει ο Τάσος Φραγκούλης

πρώτη σοβαρή προσπάθεια για την εκμετάλλευση λιγνιτικών κοιτασμάτων στη χώρα μας άρχισε στο Αλιβέρι (Εύβοια) το 1873. Δυστυχώς μια φοβερή πλημμύρα το 1897 κατέστρεψε όλες τις επιφανειακές και υπόγειες εγκαταστάσεις εξόρυξης. Η εκμετάλλευση ξανάρχισε μετά τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο. Το 1922 η ετήσια παραγωγή έφθασε τους 23.000 τόνους και διατηρήθηκε μέχρι το 1927. Το επόμενο έτος η εκμετάλλευση σταμάτησε για οικονομικούς λόγους. Μετά το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η ανάγκη εξηλεκτρισμού της

χώρας οδήγησε στην απόφαση κατασκευής ατμοηλεκτρικού σταθμού στο Αλιβέρι, που θα λειτουργούσε αποκλειστικά με λιγνίτη. Το Αλιβέρι Το 1951 ανέλαβε η ΔΕΗ την υπόγεια εκμετάλλευση των Ορυχείων στο Αλιβέρι, κατορθώνοντας να αυξήσει την παραγωγή σε 750 χιλιάδες τόνους το χρόνο και να τροφοδοτήσει μονάδες συνολικής ισχύος 230 MW. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 σταμάτησε η λειτουργία του λιγνιτωρυχείου Αλιβερίου. Οι πρώτες συστηματικές έρευνες για την εντόπιση και αξιολόγηση των λιγνιτών της ευρύτερης περιοχής Πτολεμαϊδας άρχισαν μετά το 1938. Το 1955 συστάθηκε η εταιρία

ΛΙΠΤΟΛ που είχε ως αντικείμενο την εκμετάλλευση του λιγνίτη και τη χρησιμοποίησή του για την παραγωγή μπρικετών, αζωτούχων λιπασμάτων, ημικώκ και ηλεκτρικής ενέργειας. Το 1959 το 90% των μετοχών της ΛΙΠΤΟΛ περιήλθαν στη ΔΕΗ. Το 1975 συγχωνεύθηκε η ΛΙΠΤΟΛ στη ΔΕΗ. Η παραγωγή λιγνίτη που ήταν το 1959 1,3 εκ. τόνους , αυξήθηκε το 1975 σε 11,7 εκ. τόνους, το 1985 σε 27,3 εκ. τόνους και το 2006 σε 49 εκ. τόνους (συμπεριλαμβανομένου και του ορυχείου στη Φλώρινα). Το λιγνιτικό κοίτασμα Μεγαλόπολης μελετήθηκε επιστημονικά για πρώτη φορά το 1957 και τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά. Το 1969 άρχισε από τη ΔΕΗ η εκμε-

τάλλευση του λιγνίτη. Το γεγονός αυτό ήταν μία ιδιαίτερη περίπτωση σε παγκόσμιο επίπεδο, επειδή για πρώτη φορά τόσο φτωχός λιγνίτης εξορύσσεται και χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το λιγνιτωρυχείο Μεγαλόπολης ξεκίνησε με μία ετήσια παραγωγή 1 εκ. τόνους και έφθασε το 2006 τους 13,5 εκ. τόνους.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 41

auto news

Opel Corsa

Ευρωπαϊκή διάκριση

Ford Puma

To βραβείο «Best Buy Car of Europe 2020» κατέκτησε το νέο Opel Corsa, το πρώτο Corsa υπό την ομπρέλα της PSA. Του Γιάννη Σταυρόπουλου Φωτογραφία: ΑutoBest

ο βραβείο που κατέκτησε το νέο Corsa έχει άρωμα Ευρώπης και του ανεξάρτητου ευρωπαϊκού δημοσιογραφικού οργανισμού AutoBest. Το AutoBest απαριθμεί 31 μέλη από ισάριθμα ευρωπαϊκά κράτη και αισθανόμαστε μεγάλη τιμή που την Ελλάδα την εκπροσωπούμε εμείς. Ο τελικός μεταξύ 5 μοντέλων πραγματοποιή-

θηκε στην πρώην πίστα της Formula 1 στην Κωνσταντινούπολη, καθώς η ψηφοφορία γίνεται όταν όλοι οι εκλέκτορες οδηγούν στον ίδιο χώρο τα 5 μοντέλα που έχουν ξεχωρίσει. Τα άλλα τέσσερα ήταν τα Nissan Juke, Peugeot 208, Renault Clio και Skoda Scala. Μόνο που με μια ξαφνική απόφαση των ιθυνόντων της συμμαχίας Alliance (Renault, Nissan, Mitsubishi) δεν εστάλησαν στην Κωνσταντινούπολη τόσο το Juke όσο και το Clio, γεγονός που προξένησε πολλά ερω-

τηματικά. Μάλιστα, για το Juke τα στελέχη της Nissan είχαν δεσμευτεί κατά την πρόσφατη επίσκεψή μας στο σχεδιαστικό κέντρο της ιαπωνικής εταιρείας, στο Πάντινγκτον της Αγγλίας και πριν από τον τελικό της Κωνσταντινούπολης, ότι το Juke θα ήταν εκεί. Έτσι πάλεψαν σώμα με σώμα το Opel Corsa, το Peugeot 208 και το Skoda Scala, με το Corsa να ανεβαίνει στο πρώτο σκαλί του βάθρου με ελάχιστη διαφορά από τα άλλα δύο πολύ καλά μοντέλα.

Το νέο Peugeot 208 «Αυτοκίνητο της Χρονιάς 2020 για την Ελλάδα»

Peugeot 208

Εκκίνηση με βραβείο Με τον επίζηλο τίτλο «Αυτοκίνητο της Χρονιάς 2020 για την Ελλάδα» το νέο Peugeot 208 ξεκίνησε την καριέρα του στη χώρα μας. Του Γιάννη Σταυρόπουλου Φωτογραφίες: reporter-images

το φιλόξενο αμφιθέατρο του ξενοδοχείου Domotel στο Καστρί πραγματοποιήθηκε η απονομή του βραβείου «Αυτοκίνητο της Χρονιάς για την Ελλάδα». Είκοσι πέντε εκλέκτορες-μέλη του θεσμού ψήφισαν με ανοικτή ψηφοφορία, μοιράζοντας 100 βαθμούς στα 10 μοντέλα που είχαν προκριθεί στην τελική φάση. Αυτά ήταν τα εξής: Audi A1, Citroen C5 Aircross, DS 3 Crossback, Kia XCeed, Mazda 3, Peugeot 208, Renault Clio, Skoda Scala, Suzuki Jimny, VWT-Cross. Οι δημοσιογράφοι-μέλη του θεσμού επιλέγουν κάθε χρόνο το «Αυτοκί-

motori.gr όλος ο κόσμος του 42 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

νητο της Χρονιάς για την Ελλάδα» ανάμεσα στα καινούργια αυτοκίνητα που εμφανίστηκαν στην ελληνική αγορά το προηγούμενο 12μηνο και τα οποία έχουν οδηγήσει στους ελληνικούς δρόμους, με κριτήρια που αφορούν την τεχνολογία, την ασφάλεια, την ποιότητα, την πληρότητα της γκάμας, το κόστος αγοράς και χρήσης, αλλά και κάθε άλλο χαρακτηριστικό που συμβάλλει ώστε ένα αυτοκίνητο να ταιριάζει στην ελληνική πραγματικότητα και στην αντίληψη της αυτοκίνησης από τους Έλληνες καταναλωτές. Χορηγοί ήταν τα λιπαντικά Eneos και η Εθνική Ασφαλιστική. Την όλη διοργάνωση επιμελήθηκε η Promevent και την εκδήλωση-απονομή η CGC Communications.

Το «παρών» έδωσε και ο πρόεδρος του ΣΕΑΑ Γιώργος Βασιλάκης

αυτοκινήτου στην οθόνη σας ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 43

ΕΊΠΑΝ «Στην Κύπρο λέμε ότι άμα βρέχει είναι ευλογία, διότι οι χώρες μας μαστίζονται, ιδιαίτερα τα νησιά, και από την ανομβρία». Νίκος Αναστασιάδης, Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας

press Αυξήσεις κεφαλαίου Prodea, Trastor, Άβαξ, τιτλοποίηση υποχρεώσεων ή έκδοση ομολογιακού δανείου από τη ΔΕΗ, ενδεχόμενο placement από τα ΕΛΠΕ, οι εισηγμένες μία προς μία, ακόμα και το Δημόσιο, πιάνουν «στασίδι» το 2020 στις διεθνείς αγορές χρήματος για την άντληση κεφαλαίων, είτε για επενδυτικούς σκοπούς είτε για βελτίωση των όρων δανεισμού τους.

Πρωταθλητής Κι ενώ πορευόμαστε ήδη στο 2020, με κέρδη 49,47% έκλεισε τη χρονιά ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών. Ο κλάδος που έσπασε τα ρεκόρ ήταν αυτός των τραπεζών, με τα κέρδη να πλησιάζουν το 101,34%. Τα κέρδη για τον «25άρη» ή τον Large Cap ανήλθαν σε 42,88%, με τη μεσαία κεφαλαιοποίηση να υποαποδίδει σημειώνοντας άνοδο 22,5%.

Τα χαρτιά που έδωσαν λεφτά Το χαρτί που υπεραπέδωσε ήταν αυτό της Πειραιώς, καθώς κατέγραψε κέρδη 255,95%, ενώ η τράπεζα ήταν η πρώτη που συμφώνησε να ενταχθεί στον «Ηρακλή». Ακολούθως, η ΔΕΗ έγραψε κέρδη 219,17%, βγαίνοντας από την αφάνεια και τη χρηματιστηριακή απραξία του πρώτου εξαμήνου. Το management του Γιώργου Στάσση αποτυπώθηκε στην κούρσα της μετοχής. Στην τρίτη θέση των υπεραποδόσεων καταγράφεται η μετοχή της Εθνικής Τράπεζας που σημείωσε άνοδο 174,55%.

Και ποιοι αύξησαν την αξία τους Για να ξέρουμε πού βρισκόμαστε, τη μεγαλύτερη αύξηση κεφαλαιοποίησης είχε ο ΟΤΕ που οι κινήσεις και οι πρωτοβουλίες Τσαμάζ προσέδωσαν 2,172 δισ. ευρώ, 2,120 δισ. ευρώ ανέβηκε η κεφαλαιοποίηση της Eurobank, 1,7 δισ. ευρώ της ΕΤΕ, 1,34 δισ. ευρώ ενισχύθηκε η κεφαλαιοποίηση στον ΟΠΑΠ, λόγω ισχυρού management, 1,07 δισ. ευρώ στην Coca Cola και 978 εκατ. ευρώ στη Lamda Development, το χαρτί που έσπασε όλες τις προβλέψεις στο τέλος της χρονιάς και μάλιστα έπειτα από διαδικασία αύξησης κεφαλαίου. Στον αντίποδα, η MLS έχασε 43 εκατ. από την κεφαλαιοποίησή της, η Motor Oil 33,23 εκατ., η Ιντραλότ μόλις 7 εκατ., το Πλαί44 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

Beta Σύμφωνα με τον υπολογισμό του υπεύθυνου επενδύσεων της Beta AXEΠΕΥ, Μάνο Χατζηδάκη, «το μεγάλο κέρδος της ελληνικής αγοράς ήταν η επιστροφή του ενδιαφέροντος σε εκδόσεις μετοχών και χρέους ελληνικού ρίσκου οι οποίες προσέγγισαν τα 6 δισ. ευρώ. Αν μάλιστα υπολογιστούν και οι τρεις εκδόσεις ελληνικών ομολόγων τα αντληθέντα κεφάλαια προσεγγίζουν τα 12,5 δισ. ευρώ, ό,τι καλύτερο δηλαδή έχει καταγραφεί από το 2014 και μετά».

Trade Το ελληνικό trade παραμένει ζωντανό, σχολιάζουν οι χρηματιστές, αφού πλέον με τον Γενικό Δείκτη να καταγράφει κέρδη πάνω από 45% το 2019 δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για επιστροφή του Χ.Α. στον βασικό του ρόλο, αυτόν της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και σε ένα περιβάλλον ομαλότητας και όχι αστάθειας, όπως συνέβαινε τα πέντε τελευταία χρόνια.

Ποιοι έρχονται να ζητήσουν λεφτά Ήδη για το δεύτερο εξάμηνο του 2019 έχουν ολοκληρωθεί με επιτυχία αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου με καταβολή μετρητών ύψους 28 εκατ. ευρώ και έχουν ανακοινωθεί αυξήσεις συνολικού ύψους λίγο πάνω από 600 εκατ. ευρώ. Η Trastor άντλησε περίπου 23 εκατ. ευρώ, η Ιντερτέκ άντλησε 1,4 εκατ. ευρώ και η Unibios 3,75 εκατ. ευρώ. Τη «μερίδα του λέοντος» από τις αυξήσεις που θα γίνουν τους επόμενους μήνες διεκδικεί η Εθνική Πανγαία (Prodea Investments), η οποία μετά την ολοκλήρωση της δημόσιας πρότασης από την Invel επιθυμεί να βελτιώσει τη διασπορά της μετοχής μέσω ιδιωτικής τοποθέτησης από ξένους θεσμικούς επενδυτές. Σύμφωνα με την έκθεση του Δ.Σ. η αύξηση θα είναι ύψους έως 500 εκατ. ευρώ. Η Audio Visual έχει προγραμματίσει μία ακόμη αύξηση κεφαλαίου ύψους έως 8 εκατ. ευρώ, η Άβαξ έχει λάβει απόφαση για αύξηση έως 20 εκατ. ευρώ, η Ακρίτας έχει λάβει απόφαση για αύξηση έως 11,1 εκατ. ευρώ, στην Diversa η Γενική Συνέλευση έχει πάρει απόφαση για αύξηση έως 15,8 εκατ. ευρώ, ενώ αυξήσεις κεφαλαίου έχουν ανακοινώσει παλαιότερα και η ΑΝΕΚ (20 εκατ. ευρώ), αλλά και ο νέος μέτοχος των Σελόντα και Νηρεύς, σύμφωνα με τη συμφωνία εξαγοράς που έχει κάνει με τις τράπεζες. Σημειώνεται πως η ΑΝΕΚ είχε στα θέματα ημερήσιας διάταξης της προηγούμενης Γενικής Συνέλευσης τη λήψη μέτρων επειδή τα ίδια κεφάλαια είναι κάτω από το μισό του μετοχικού κεφαλαίου, με την ΑΜΚ να υπολογίζεται στα 20 εκατ. ευρώ.

Test Το πρώτο τεστ ήταν οι αυξήσεις κεφαλαίου συνολικού ύψους 700 εκατ. ευρώ (Lamda - Briq), αλλά και η άντληση 1,2 δισ. ευρώ με διεθνή ευρωομόλογα. Αφού άντεξε το ρηχό Χρηματιστήριο την άντληση κεφαλαίων, απέδειξε ότι υπάρχει η ελπίδα αναζωογόνησης με τη συμμετοχή και των Ελλήνων επενδυτών. Αργά ή γρήγορα οι μηδενικές αποδόσεις των καταθέσεων θα στρέψουν το ενδιαφέρον προς το Χρηματιστήριο. Μόλις την τελευταία Παρασκευή του χρόνου που πέρασε μπήκαν οι νέες μετοχές από την αύξηση κεφαλαίου της BRIQ και τη Δευτέρα πριν από τα Χριστούγεννα ξεκίνησε η διαπραγμάτευση των νέων μετοχών της Lamda. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν καταγραφεί, στο πρώτο εξάμηνο του 2019 οι αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου που έγιναν αφορούσαν συνολικό ποσό 12,5 εκατ. ευρώ (Βαρβαρέσος, Μοτοδυναμική, Creta Farms), ενώ το 2018 έγιναν αυξήσεις συνολικού ύψους 135 εκατ. ευρώ (Attica Bank, Σφακιανάκης, Τέρνα Ενεργειακή).

Όφελος Στο 1,3 δισ. ευρώ υπολογίζεται το όφελος από τη μείωση της φορολογίας και των εισφορών για τις επιχειρήσεις τα επόμενα δύο χρόνια, σύμφωνα με κορυφαίες κυβερνητικές πηγές. Μείωση της φορολογίας από το 28% στο 24% για τα εισοδήματα που θα δηλωθούν φέτος και αποκτήθηκαν το 2019 και 20% ενδεχομένως από το 2021 (για τα εισοδήματα του 2021 που θα δηλωθούν το 2022), τη μείωση των μερισμάτων στο 5%, αλλά και τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών. Κεφάλαια τα οποία αποδεσμεύονται, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για νέες επενδύσεις, βελτίωση της χρηματο/οικονομικής τους θέσης (π.χ. δάνεια) και βεβαίως για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Το πιθανότερο σενάριο, σύμφωνα πάντα με τις πληροφορίες του Business Energy Mag, είναι ότι η κυβέρνηση επιλέγει για φέτος αντί της περαιτέρω μείωσης του φορολογικού συντελεστή των επιχειρήσεων από το 24% στο 20%, τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά μία ποσοστιαία μονάδα. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 45

τελευταία Τoυ Σταύρου Χαρίτου

ΕΛΠΕ Πόσο κοντά, πόσο μακριά η πώληση των μετοχών του Δημοσίου Το discount που ζητούν οι ξένοι για να μπουν στο placement της περαιτέρω μετοχοποίησης των ΕΛΠΕ απασχολεί εντόνως την κυβέρνηση και δεν έχει δώσει ακόμα το «πράσινο φως». Σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές του Business Energy Mag, η διοίκηση του ΤΑΙΠΕΔ φέρεται να έχει ενημερώσει σχετικά το οικονομικό επιτελείο και συγκεκριμένα τόσο τον υπουργό Οικονομικών κ. Χρήστο Σταϊκούρα όσο και τον υπουργό Ενέργειας κ. Κωστή Χατζηδάκη για τις απαιτήσεις των ξένων funds. Η κυβέρνηση φαίνεται να ζυγίζει τα δεδομένα, αφού μία τιμή στα τρέχοντα επίπεδα τιμών και με ένα discount της τάξης του 10% θα πίεζε τη μετοχή αισθητά κάτω από τα 8 ευρώ. Ειδικά, αν έβγαινε η πληροφορία περί discount, θεωρείται κάτι περισσότερο από βέβαιο ότι θα ενεργοποιούνταν πωλητές υπό καθεστώς «πανικού» συμπαρασύροντας τη μετοχή πτωτικά ακόμα και σε επίπεδα που τεχνικά δεν άξιζε. Για τον λόγο αυτό, η κυβέρνηση έκανε ένα βήμα πίσω αναμένοντας τη βελτίωση του κλίματος στις αγορές και στο Χρηματιστήριο της Αθήνας, αφού μόλις έξι συνεδριάσεις πριν από το τέλος της χρονιάς, ο Γενικός Δείκτης έκλεισε για δεύτερη φορά πάνω από τις 900 μονάδες. «Το placement θα μπορούσε να γίνει και στα 9,5 ευρώ», σχολιάζει η ίδια πηγή. Με τη διαφορά ότι η μετοχή των ΕΛΠΕ βρέθηκε στα υψηλά έτους των 9,55 ευρώ, 20 μέρες μετά τις εκλογές του Ιουλίου κι ενώ καλά-καλά δεν είχαν αφομοιωθεί οι προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη. Στη συνέχεια και συγκεκριμένα από τον Σεπτέμβριο κι έπειτα, στο Χ.Α. επικρατεί νευρικότητα, ως αποτέλεσμα 46 I BUSINESS ENERGY I ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

της μεγάλης κερδοφορίας που σημειώνει το Χ.Α. διεθνώς με άνοδο μέσα στο 2019 πάνω από 47%. Δηλαδή, εξαιτίας της υψηλής ανόδου οι επενδυτές κατοχυρώνουν τα κέρδη τους. Όπως και να έχει, πάντως, το θέμα της μετοχοποίησης των ΕΛΠΕ παραμένει ανοιχτό και θα απασχολήσει την κυβέρνηση και το 2020. Όπως άλλωστε έχει γράψει το Business Energy Mag, οι επιλογές της διοίκησης Σιάμισιη να εκμεταλλευτεί το καλό κλίμα στην αγορά των ομολόγων είχε σαν αποτέλεσμα να μειωθεί το μέσο κόστος δανεισμού στο 1,6%, όταν υπήρχαν εκδόσεις από την πλευρά του ομίλου που ξεπερνούσαν κατά το παρελθόν το 5%! Επιπρόσθετα, οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι με το ξεκίνημα της νέας χρονιάς θα πληθύνουν οι επαφές με τους ξένους θεσμικούς για την παρουσίαση της εταιρείας, των μεγεθών και των επενδύσεών της.

Γκρίζα ζώνη Η στήλη είναι σε θέση να γνωρίζει ότι οι συνεχείς διαπλεύσεις των τουρκικών ερευνητικών σκαφών σε όλη την ακτογραμμή της Κύπρου, στο όνομα της ΑΟΖ του ψευδοκράτους, εμποδίζει την πραγματοποίηση των ερευνών εντός της Κυπριακής ΑΟΖ. Αυτό το ξέρει, το βλέπει και, παρά τις διαμαρτυρίες σε διπλωματικό επίπεδο, αναγνωρίζει ότι στενεύουν τα περιθώρια ελιγμών, ο Κύπριος πρόεδρος Αναστασιάδης. Η μία γκρίζα ζώνη, αυτή της Κύπρου, αποτελεί πλέον γεγονός. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν θα φτάσουμε στο ίδιο σημείο με τους Κύπριους αδελφούς με την ΑΟΖ που υποτίθεται ότι έχει αναγνωρίσει η Τουρκία με τη Λιβύη. Δύο είναι τα τινά, λένε οι ρεαλιστές. Είτε η ενόχληση των ΗΠΑ που πλέον αρχίζει και αναγνωρίζει την Ελλάδα ως στρατηγικό σύμμαχο θα είναι τέτοια που θα αποτρέψει εμπλοκή των Τούρκων στη θάλασσα νοτιοανατολικά της Κρήτης, είτε θα πάμε σε μία τύπου συνεκμετάλλευση της συγκεκριμένης θάλασσας. Αυτό που ακούσαμε, όσο και να μη μας άρεσε, από κορυφαίο ενεργειακό παράγοντα, ήταν η αλήθεια του, η φωνή της λογικής του: «Είναι 80 εκατομμύρια άνθρωποι οι Τούρκοι και δεν έχουν πρόσβαση στη θάλασσα από καμιά ακτή». Πάνω απ’ όλα ψυχραιμία…