business energy MAG 12 by motori

ΣΤΑΎΡΟΣ ΙΩΆΝΝΟΥ, EUROBANK

ΑΔΜΗΕ

To SUV των 60.000 ευρώ του προέδρου...

Πόσο απέχουμε από τους ταμίες ρομπότ στις τράπεζες

business

Η Τουρκία ναρκοθετεί το επενδυτικό boom Μητσοτάκη!

ΌΛΕΓΚ ΝΤΕΡΙΠΆΣΚΑ

Ο Ρώσος που παραδίδει μαθήματα Bitcoin στους Έλληνες

• ΤΕΥΧΟΣ 12 • ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 • TIMH: 3 €

περιεχόμενα

Γιάννης Κανουπάκης Καλά τα εγχώρια δείγματα γραφής, όμως τα «θαύματα» αργούν… Σελ. 6 Μανταλένα Πίου Η νέα αγορά που ανοίγεται στην Ελλάδα από τη διέλευση των ΤΑΡ, East Med, ING Σελ. 8 Αντώνης Κοντολέων Ολιγοπώλια σε μία στρεβλή αγορά Σελ. 10 Τάσος Φραγκούλης Καντ’ το όπως το Τέξας! Σελ. 12 Μανταλένα Πίου Οι δύο εμβληματικές ιδιωτικοποιήσεις στην Ενέργεια το 2020 Σελ. 14-15 Χάρης Φλουδόπουλος Η Mytilineos απειλεί την πρωτιά της ΔΕΠΑ Σελ. 18-19 Έφη Καραγεώργου Ταμίες ρομπότ στις τράπεζες Σελ. 22-25 Στ. Χαρίτος – Μαν. Πίου Πώς θα αποφύγει η Αθήνα το δόκανο της Άγκυρας Σελ. 26-29

Έλενα Κρίτσαλου Ο Μαδούρο αποθεώνει το… δολάριο Σελ. 30-31 Έλενα Κρίτσαλου Ο μεγιστάνας που λάτρεψε την Ελλάδα, το Κυπριακό διαβατήριο και τα Bitcoins Σελ. 32-33 Έλενα Κρίτσαλου Big Brother (και) στην Uber! Σελ. 34-35 Ιωάννης Μπασιάς Ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΔΕΥμιλά στον Χρήστο Κολώνα για τις έρευνες υδρογονανθράκων στην Ελλάδα Σελ. 36-39 Λάζαρος Λασκαρίδης Τα «χρυσεία» της Μακεδονίας, ο Φίλιππος ο Β’ και ο Μέγας Αλέξανδρος Σελ. 40-41 Γιάννης Σταυρόπουλος Το αυτοκίνητο της χρονιάς για την Ελλάδα Σελ. 42-43 Σταύρος Χαρίτος Τελευταία λέξη Σελ. 46

2 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

Press Button Mικρές ειδήσεις και παρασκήνια από τον χώρο της ενέργειας και της οικονομίας Σελ. 44-45

Μηνιαίο περιοδικό για την ενέργεια, την οικομομία, τις επιχειρήσεις. Κυκλοφορεί κάθε 1η του μήνα. Η ψηφιακή έκδοση είναι διαθέσιμη στο site businessenergy.gr ΕΚΔΌΤΗΣ:

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜOTORI ΕΠΕ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉ ΟΜΆΔΑ:

Γιάννης Κανουπάκης Έφη Καραγεώργου Έλενα Κρίτσαλου Χρήστος Κολώνας Αγγελική Μαρίνου Μανταλένα Πίου Γιάννης Σταυρόπουλος Γιώργος Τριανταφύλλου Χάρης Φλουδόπουλος Τάσος Φραγκούλης Σταύρος Χαρίτος ΣΧΕΔΊΑΣΗ:

Oδυσσέας Μανάκης ΙΔΙΟΚΤΉΤΗΣ:

Εκδόσεις Μotori ΕΠΕ Δημ.Σούτσου 24Α 11521 Αθήνα τηλ: 2106400281 info@businessenergy.gr ΕΚΤΥΠΩΣΗ:

ΚΑΜΠΥΛΗ ΑΕ

Αναπτυξιακά Χρηματοδοτικά Προγράμματα

ΑΥΞΗΣΤΕ ΤΙΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ

ΚΕΡΔΙΣΤΕ ΜΕ ΣΥΜΦΕΡΟΥΣΕΣ ΑΓΟΡΕΣ

Bοηθήστε την επιχείρησή σας να ξεχωρίσει με την υποστήριξη της Alpha Bank.

¡ £ ¤ ¦ « £«¤ £ ¡ ¦« ¡ « ¡

ΑΝΑΝΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΣΑΣ

ΕΠΕΝΔΥΣΤΕ ΣΤΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

Αναπτυξιακά Προγράμματα για τις Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις. Η σχέση συνεργασίας με την Alpha Bank δίνει ώθηση στην επιχείρησή σας, μέσω των Αναπτυξιακών Χρηματοδοτικών Προγραμμάτων, που προσφέρονται με ευέλικτους όρους εξυπηρέτησης, μειωμένες εξασφαλίσεις και ελκυστικά επιτόκια. Στηρίζουμε δυναμικά και με συνέπεια τις επιχειρήσεις που επενδύουν στην εξωστρέφεια και την ανταγωνιστικότητά τους. Ενημερωθείτε σήμερα από τα έμπειρα και εξειδικευμένα στελέχη μας, για το Αναπτυξιακό Χρηματοδοτικό Πρόγραμμα που ταιριάζει καλύτερα στην επιχείρησή σας.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

¤ ¦ ¬ ¤ ¤£ ¤ ¦ ¡ ¦ ¦ ¦ « ¤ ¬ ¤ Î

Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

www.alpha.gr

editorial

Καλές οι επενδύσεις, αλλά με τους Τούρκους τι γίνεται;

ι προσδοκίες για την τις επόμενες μέρες από τη Βουλή αλλαγή σελίδας στην σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ελληνική Οικονομία ισχυριστεί κανείς ότι είναι αναδιαπό το 2020 είναι με- ανεμητικός. Το αντίθετο, μάλιστα. γάλες. Μόνο η επέν- Κρίνεται ως προϋπολογισμός επαδυση στις Σκουριές μπορεί να νεκκίνησης. Φιλοεπενδυτικός. Και προσδώσει αύξηση στο ΑΕΠ 0,3%, καθώς θα βελτιώνεται η κατάσταδιατείνονται προς το «B.E.» κορυ- ση στην αγορά και την Οικονομία, φαίοι οικονομικοί υπουργοί της τη χώρα θα εμπιστεύονται όλο και κυβέρνησης. Η πολλαπλασιαστική περισσότεροι μεγάλοι, παγκόσμιδύναμη μιας επένδυσης συμπαρα- οι παίκτες. σύρει θετικά τη μείωση της ανεργίας, την αύξηση της κατανάλωσης, Μετά την Deloitte και τη Cisco την είσοδο καθαρών που επέλεξαν τη Θεσκεφαλαίων στο τραπε- Σε κάθε περίπτωση, σαλονίκη για να δημιζικό σύστημα και στην ουργήσουν κέντρα καιελληνική Οικονομία, ο προϋπολογισμός νοτομίας, άλλες δύο συνδεδεμένων με την του 2020 που πολυεθνικές εταιρείες επένδυση κλάδων που ανακοίνωσαν προσφάψηφίζεται τις μπορούν να πάρουν τως σχέδια περαιτέρω μπρος. Γι’ αυτό και τα επόμενες μέρες επέκτασης των δρακυβερνητικά στελέχη από τη Βουλή στηριοτήτων τους στην ομιλούν για την επένΕλλάδα. Η πρώτη κρίνεται ως δυση στις Σκουριές και επένδυση αφορά την ό χ ι σ τ ο Ε λ λ η ν ι κ ό . προϋπολογισμός επέκταση του κέντρου Ποιος ξέρει γιατί δεν επανεκκίνησης. σχεδίασης και υποστήσυμπεριλαμβάνεται ριξης εφαρμογών SAP στα σχέδια ενίσχυσης Φιλοεπενδυτικός. της PwC. του ΑΕΠ από τους πρώτους μήνες του 2020 αυτή η τόσο To κέντρο αυτό, που ονομάζεται εμβληματική επένδυση! SAP Center of Excellence, σήμερα απασχολεί περί τους 50 μηχανιΔεν σημαίνει, όμως, ότι από τη κούς πληροφορικής και υποστηρίστιγμή που θα μπουν οι μπουλντό- ζει κυρίως πελάτες στο εσωτερικό ζες στο Ελληνικό, εξηγούν τα ίδια της χώρας μας. Επιδίωξη με τη νέα στελέχη, το ΑΕΠ θα αρχίσει να τρέ- επένδυση είναι το κέντρο λογισμιχει. Τα πρώιμα έργα, δηλαδή απαλ- κού SAP της PwC να τριπλασιάσει λοτριώσεις, επιχωματώσεις, καθα- το προσωπικό του, σε 150 μηχανιρισμός από την 20ετή εγκατάλειψη, κούς, και να υποστηρίξει πελάτες θα απαιτήσουν πολλούς μήνες. εκτός Ελλάδος. Ήδη η εταιρεία βρίσκεται σε διαδικασία πρόσληΣε κάθε περίπτωση, ο προϋπολο- ψης 20 μηχανικών πληροφορικής γισμός του 2020 που ψηφίζεται και μέχρι το τέλος του 2020 θα

4 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

έχει ολοκληρώσει τις σχετικές προσλήψεις. Ταυτόχρονα, η SIA ανακοίνωσε ότι δημιουργεί κέντρο αριστείας στην Αθήνα με στόχο την ενίσχυση της πλατφόρμας PowerCARD, πάνω στην οποία διενεργούνται ηλεκτρονικές συναλλαγές. Η εταιρεία ανακοίνωσε τη συνεργασία της με την εταιρεία HPS τον περασμένο Ιούλιο, αλλά τώρα αυτή αναβαθμίζεται με τη δημιουργία του κέντρου αριστείας. Με το νέο κέντρο αριστείας που δημιουργείται στην Αθήνα, η SIA θα μπορεί να επεξεργαστεί όλους τους τύπους συναλλαγών με κάρτες, για τράπεζες και χρηματοοικονομικούς πελάτες. Παράλληλα με την ανακοίνωση δημιουργίας του κέντρου αριστείας, καλεί υποψηφίους να υποβάλουν τα χαρτιά τους για πρόσληψη και απασχόληση στο κέντρο (opencall). Η εταιρεία προτίθεται να προσλάβει 45 μηχανικούς πληροφορικής και των υποδομών πληροφορικής. Όλα αυτά κάτι λένε. Αλλά απαραίτητη προϋπόθεση για να έρθει φρέσκο χρήμα από το εξωτερικό είναι ο παράγων ασφάλεια. Ο απρόβλεπτος γείτονας, η Τουρκία, μπορεί να ανακόψει τα σχέδια επανέναρξης της ελληνικής Οικονομίας. Η Ελλάδα χρειάζεται περισσότερο από ποτέ να αναδείξει τον γεωστρατηγικό της ρόλο. Θέλει τους συμμάχους της στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, τους συμμάχους της στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Κι αυτοί να ανταποκριθούν. Ή μήπως έπεα πτερόεντα;

θέμα DOUBLE ENERGY MAX

Διπλή ενέργεια και κερδίζεις περισσότερο! Συνδύασε Ηλεκτρικό Ρεύμα και Φυσικό Αέριο μαζί και κέρδισε την χαμηλότερη τιμή της αγοράς! Συγκεκριμένα το Double Energy Max προσφέρει έκπτωση έως 45% στην ηλεκτρική ενέργεια και 30% έκπτωση στο φυσικό αέριο για 2 ολόκληρα χρόνια! ΔΩΡΕΑΝ σε συνδυασμό με το DoubleEnergyMax η υπηρεσία Protergia Home Care, σε συνεργασία με την ασφαλιστική εταιρεία Eurolife ERB με άμεση τεχνική βοήθεια για το σπίτι σου όλο το 24ωρο, 365 ημέρες το χρόνο! Το Protergia Home Care αφορά: • Ηλεκτρολογικές βλάβες (που εντοπίζονται στη σταθερή ηλεκτρική εγκατάσταση) • Βλάβες Φυσικού Αερίου (βλάβη λέβητα & καυστήρα, διαρροή φυσικού αερίου, διαρροή ύδατος συστήματος θέρμανσης) • Πυρκαγιά (στην κατοικία)

Double Energy Max

Ηλεκτρική Ενέργεια: Προωθητική Ενέργεια «Οικιακό/Οικιακό Ν – MAX», με 42% έκπτωση στις χρεώσεις ενέργειας ημέρας για εμπρόθεσμες πληρωμές, στις χρεώσεις ενέργειας νύχτας εφαρμόζεται έκπτωση 15% για εμπρόθεσμες πληρωμές και χρέωση παγίου 2,25€/μήνα. Φυσικό Αέριο: Προωθητική Ενέργεια «Φυσικό Αέριο Οικιακό Αυτόνομο MAX», με 30% έκπτωση στην τιμή προμήθειας φυσικού αερίου & πάγιο 3,5€/μήνα. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 5

άποψη Του Γιάννη Κανουπάκη

Καλά τα εγχώρια δείγματα γραφής, όμως τα «θαύματα» αργούν…

πορεί οι μεγάλες επενδύσεις να κινούνται με βραδείς ρυθμούς και να διατυπώνεται, εύλογα, από διάφορες πλευρές σχετική ανησυχία για το πότε τελικά θα «πατήσει γκάζι» η Οικονομία, ωστόσο οι πρώτες μικρές «ενέσεις» ρευστότητας στην αγορά συνιστούν, μεταξύ άλλων, ένα καλό πρώτο δείγμα γραφής της νέας κυβέρνησης.

κυμαίνονται, ανάλογα με την επιλογή του υποπρογράμματος, από 10.000 έως 500.000 ευρώ και από 25.000 έως 1.500.000 ευρώ.

Την ίδια ώρα, ως προς τα δημοσιονομικά, το τρέχον έτος κλείνει με την εκτίμηση ότι τα καθαρά έσοδα του Κρατικού Προϋπολογισμού, μετά τη μείωση των επιστροφών φόρων, θα διαμορφωθούν στα 54.262 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 456 εκατ. ευρώ ή 0,8%, Η εκταμίευση π.χ. 675 δανείων σε μι- έναντι του στόχου του ψηφισμένου κρομεσαίες επιχειρήσεις συνολικού Προϋπολογισμού 2019. Η αύξηση αυτή προϋπολογισμού 96 εκατ. ευρώ, στην οφείλεται στα αυξημένα έσοδα από φόοποία έχουν προχωρήσει οι τράπεζες ρους κατά 129 εκατ. ευρώ, μεταβιβάσεις που «τρέχουν» το χρηματοδοτικό ερ- κατά 278 εκατ. ευρώ, και λοιπά τρέχοντα γαλείο «Επιχειρηματική Χρηματοδότη- έσοδα κατά 644 εκατ. ευρώ. Στον αντίση», είναι μια ανάσα που ποδα, μειωμένα εμφανίζοέπρεπε να έχει δοθεί, νται τα έσοδα από κοινωνιασφαλώς, νωρίτερα, αλ- Το τρέχον έτος κές εισφορές κατά 3 εκατ. λά ως γνωστόν στο ελ- κλείνει με την ευρώ, από πωλήσεις αγαθών ληνικό επιχειρείν πρέπει εκτίμηση ότι τα και υπηρεσιών κατά 70 εκατ. τουλάχιστον μία φορά καθαρά έσοδα ευρώ και από πωλήσεις πανα… πεθάνεις και μετά του Κρατικού γίων περιουσιακών στοιχείνα ευελπιστείς ότι θα ων κατά 308 εκατ. ευρώ. Προϋπολογισμού θα καρπωθείς τα οφέλη της Όσον αφορά τη φορολογία, διαμορφωθούν στα προσπάθειάς σου. μετά από τον «εισπράκτο54.262 εκατ. ευρώ, ρα» Σημειώνεται πως το εν παρουσιάζοντας λόγω πρόγραμμα έχει αύξηση κατά 456 Σεπτέμβριο που όπως φαίσυσταθεί στο πλαίσιο νεται θα έχει προσθέσει στα εκατ. ευρώ ή 0,8%, της συνεπένδυσης από δημόσια ταμεία έσοδα το Εθνικό Ταμείο Επι- έναντι του στόχου ύψους 5,845 δισ. ευρώ (λόχειρηματικότητας και γω και ΕΝΦΙΑ, ρυθμίσεων Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ) και τις τράπεζες, κ.λπ.), η «καλή είδηση» μετατίθεται για με ποσοστό 40% από το πρώτο και 60% τον πιο… ανάλαφρο Μάρτιο του 2020, από τις δεύτερες. Τα δάνεια που παρέ- οπότε και θα πρέπει να εισπραχθούν χονται από την «Επιχειρηματική Χρημα- μόλις 2,862 δισ. ευρώ, προκειμένου στο τοδότηση» έχουν τον χαρακτήρα είτε τρίμηνο Ιανουαρίου - Μαρτίου να επικεφαλαίου κίνησης είτε επενδυτικού τευχθεί ο στόχος των εσόδων και να σκοπού. Γι’ αυτό, άλλωστε, και το χρη- έχουν μπει στα δημόσια ταμεία 10,428 ματοδοτικό εργαλείο είναι δομημένο σε δισ. ευρώ. Όπως τονίζεται αρμοδίως, δύο υποπρογράμματα, που καλύπτουν συνολικά καθ’ όλη τη διάρκεια του 2020 ευρεία γκάμα -τα δάνεια μπορούν να οι εισπράξεις του Δημοσίου θα πρέπει 6 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

να ανέλθουν στα 51,997 δισ. ευρώ, με εκκίνηση τα 4,048 δισ. ευρώ που πρέπει να εισπραχθούν κατά τον πρώτο μήνα του έτους. Ας μην περιμένουμε, λοιπόν, ότι θα γίνουν θαύματα, και μάλιστα άμεσα, στο φορολογικό πεδίο υπέρ των φορολογουμένων και δη των επιχειρήσεων… Από εκεί και πέρα, το επόμενο διάστημα, οικονομικά, επηρεάζεται και στη χώρα μας από τις γενικότερες γραμμές της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Ήδη, η νέα πρόεδρός της, Κριστίν Λαγκάρντ, στην πρώτη σημαντική ομιλία της σε τραπεζικό συνέδριο στη Φραγκφούρτη έκανε λόγο για ένα νέο μείγμα πολιτικής που θα δίνει έμφαση στις δημόσιες επενδύσεις, ενώ ζήτησε ξεκάθαρα τη συμβολή των κυβερνήσεων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η Ευρωζώνη μπορεί να ευημερήσει μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητα. Καμία νύξη, βεβαίως, για τη νομισματική πολιτική, αφού «η Κεντρική Τράπεζα θα συνεχίσει να επιτελεί το έργο της όσον αφορά τη στήριξη της Οικονομίας και να ανταποκρίνεται στους μελλοντικούς κινδύνους σύμφωνα με την εντολή της για σταθερότητα των τιμών». Εδώ ακριβώς αποδεικνύεται η αναμενόμενη στροφή από την τακτική του πρώην προέδρου της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, που συχνά χρησιμοποιούσε τις ομιλίες του προοιωνίζοντας επικείμενες τακτικές -κατά βάση επιθετικά μέτρα στήριξης. Η Λαγκάρντ έστειλε, πάντως, σαφές μήνυμα στις κυβερνήσεις να ενισχύσουν την εσωτερική τους ζήτηση, προτάσσοντας τη δημοσιονομική πολιτική ως βασικό εργαλείο για να ξεπεραστούν οι προκλήσεις που δημιουργεί το μεταβαλλόμενο τοπίο του παγκόσμιου εμπορίου…

Θέση Της Μανταλένας Πίου

Η νέα αγορά που ανοίγεται στην Ελλάδα από τη διέλευση των ΤΑΡ, East Med, ING

να σημαντικό βήμα για τη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας αερίου της Ευρώπης, ιδιαίτερα της νοτιοανατολικής, ολοκληρώνεται, καθώς τον Οκτώβριο του 2020 προγραμματίζεται να τεθεί σε εμπορική λειτουργία ο αγωγός ΤΑΡ. Τα δοκιμαστικά έχουν ήδη ξεκινήσει σε ένα τμήμα του ελληνικού σκέλους του αγωγού, μεταξύ του ποταμού Έβρου και του Σταθμού Συμπίεσης στους Κήπους, και σταδιακά οι δοκιμαστικές εισαγωγές αερίου θα περάσουν στα υπόλοιπα τμήματα του ΤΑΡ.

τεχνολογίες και η σημαντική μείωση του κόστους του, χάρη στην αθρόα παραγωγή shale gas στις ΗΠΑ, φέρνει νέους παίκτες στην ευρωπαϊκή αγορά, ιδιαίτερα στις βαλκανικές χώρες που μέχρι σήμερα ήταν σχεδόν πλήρως εξαρτημένες από τη Ρωσία.

λέσει το πρώτο σκέλος μίας σειράς συνδετηρίων αγωγών που θα φθάνουν στη Ρουμανία, ενδεχομένως και στην Ουγγαρία και την Αυστρία. Πρόκειται για μία νέα αγορά που ανοίγει για τη χώρα μας, για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο, και μάλιστα σε μία εποχή που το αέριο αναγορεύεται στο κυρίαρχο καύσιμο της Ε.Ε., στο πλαίσιο της μετάβασης σε μία οικονομία κλιματικής ουδετερότητας ως το 2050. Η κατανάλωση αερίου στην Ε.Ε. τα επόμενα χρόνια και τουλάχιστον ως το 2025 αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά, αφού οι Η κατανάλωση ηλεκτροπαραγωγικές αερίου στην μονάδες άνθρακα/λιΕ.Ε. αναμένεται γνίτη σβήνουν σταδιανα αυξηθεί κά και το σύστημα γυρσημαντικά, αφού οι νά στο αέριο και τις ηλεκτροπαραγωγικές Ανανεώσιμες Πηγές.

μονάδες άνθρακα/ λιγνίτη σβήνουν σταδιακά και το σύστημα γυρνά στο αέριο και τις Ανανεώσιμες Πηγές.

Στο πλαίσιο αυτό, κομβικός είναι ο ρόλος του αγωγού Ελλάδας - Βουλγαρίας (IGB), o οποίος προβλέπεται να τεθεί Με τον νέο αγωγό, που ξεκινά από σε δοκιμαστική λειτουργία από τα τέτα ελληνοτουρκικά σύνορα και κατα- λη της επόμενης χρονιάς ή στις αρχές λήγει στη νότια Ιταλία, του 2021. Με ανάστροφη μέσω υποθαλάσσιας Με την λειτουργία ροή, η Βουλγαρία ήδη μποδιασύνδεσης από την του νέου αγωγού ρεί να τροφοδοτείται από Αλβανία, η Ελλάδα περτο υφιστάμενο εγχώριο TAP η Ελλάδα νά στο κλαμπ των χωσύστημα. Μάλιστα, εισάγει ρών τράνζιτ διέλευσης περνά στο κλαμπ αμερικανικό LNG μέσω του αερίου και το Αζερμπα- των χωρών τράνζιτ ελληνικού δικτύου, ενώ ϊτζάν, μετά από χρόνια διέλευσης αερίου μόλις λειτουργήσουν ο αναμονής, αποκτά τον και το Αζερμπαϊτζάν, ΤΑΡ και ο IGB σημαντικές ρόλο του στους προμη- μετά από χρόνια πλέον ποσότητες θα διοθευτές αερίου της Ευχετεύονται στη γειτονική αναμονής, αποκτά ρώπης. Την ίδια στιγμή χώρα. Σταδιακά το αζέρικο το μείγμα του αερίου τον ρόλο του στους αέριο και το LNG μέσω που κυκλοφορεί στα προμηθευτές αερίου Ελλάδας προβλέπεται να ευρωπαϊκά δίκτυα ανα- της Ευρώπης. μεταφέρονται συστηματιδιαμορφώνεται, χάρη κά και σε άλλες γειτονικές στη δυναμική είσοδο του Υγροποιη- χώρες της περιοχής. Στους σχεδιαμένου Φυσικού Αερίου (LNG). Νέες σμούς της Ε.Ε. είναι ο IGB να αποτε-

8 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

Τη δεκαετία που εκπνέει στο τέλος του μήνα, η επέκταση της χρήσης φυσικού αερίου στον οικιακό και τον βιομηχανικό τομέα, συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτροπαραγωγής, οδήγησε σε αύξηση των εισαγωγών αερίου στην Ευρώπη. Σύμφωνα με σχετική μελέτη της McKinsey, η εξάρτηση της Ε.Ε. από το φυσικό αέριο ήταν στο 74,4% το 2017, έναντι 70,8% το 2016, ενώ το 2018 οι χώρες της Ε.Ε. εισήγαγαν 401 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου, 0,6% πάνω από τα επίπεδα του 2017. Για τα χρόνια μέχρι το 2025, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προβλέπει αύξηση της κατανάλωσης αερίου στην Ε.Ε. Σε συνδυασμό με τα νέα έργα που σχεδιάζονται, όπως ο πλωτός σταθμός LNG στην Αλεξανδρούπολη και η υπόγεια μονάδα αποθήκευσης αερίου, είναι φανερό ότι ανοίγεται μία νέα προοπτική σε μία δυναμική αγορά, αρκεί να την αξιοποιήσουμε κατάλληλα.

άποψη

Του Αντώνη Κοντολέων,

μέλους προεδρείου ΕΒΙΚΕΝ

Ολιγοπώλια σε μία στρεβλή αγορά

θεσμοθέτηση νέων στρε- πλαίσιο υλοποίησης του target model. βλώσεων στην αγορά, στο πλαίσιο υλοποίησης του Η ορθή υλοποίηση του target model target model, θα πλήξει στη νέα δομή αγοράς αποτελεί βασική καίρια τη ΔΕΗ και θα αυ- προϋπόθεση για τη δημιουργία σταθεξήσει το κόστος για τον ρού και προβλέψιμου μοτελικό καταναλωτή. Το Είναι αυτονόητο ότι ντέλου αγοράς, καθώς και κόστος ηλεκτρικής ενέρ- η άμεση υλοποίηση την ανάπτυξη συνθηκών γειας για την ελληνική του target model υγιούς ανταγωνισμού μεβιομηχανία κατά την τεταξύ των συμμετεχόντων, και η πλήρης λευταία δεκαετία ήταν προς όφελος του τελικού και παραμένει μακράν εναρμόνιση της καταναλωτή. Ήδη, με το υψηλότερο συγκρινόμε- ελληνικής αγοράς πρόσχημα της ύπαρξης νο με εκείνο των Ευρω- με το ισχύον πρότυπο δεσπόζοντος παίκτη στην παίων ανταγωνιστών της. των ευρωπαϊκών αγορά έχουν προκριθεί ως βασικές επιλογές σχεαγορών αποτελούν Βασική αιτία η συνεχής διασμού της νέας αγοράς, θεσμοθέτηση σειράς μέ- στόχους άμεσης ρυθμίσεις, οι οποίες διατρων που έχουν οδηγήσει προτεραιότητας. φοροποιούν την ελληνική στην εδραίωση ενός θεαγορά σε σχέση με το σμοθετημένου ολιγοπωσύνολο σχεδόν των ευλίου σε μια αγορά που κατακλύζεται ρωπαϊκών αγορών, απηχούν μια ξεπεαπό στρεβλώσεις και ρυθμιστικά εμπό- ρασμένη αντίληψη περί κεντρικού δια, καθώς και η παρατεταμένη καθυ- ελέγχου της αγοράς και διατηρούν στην στέρηση της έναρξης λειτουργίας της πράξη την υποχρεωτική αγορά (pool). νέας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και της σύζευξής της με τις γειτονικές αγο- Ειδικότερα: ρές της Ιταλίας και της Βουλγαρίας, στο 1. H συμμετοχή των ηλεκτροπαραγωγών 10 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

στην αγορά επόμενης ημέρας θα γίνεται σε επίπεδο μονάδας και όχι ανά χαρτοφυλάκιο (portfolio). 2. H αγορά εξισορρόπησης θα λειτουργεί με βάση την αρχή του κεντρικού προγραμματισμού και κατανομής ανά μονάδα (unit based central dispatching model). 3. Το ανώτατο όριο (20%) που σχεδιάζεται να τεθεί στα forward συμβόλαια που θα συνάπτει η ΔΕΗ, ως προμηθευτής, ακυρώνει στην πράξη την πρόσβαση σε προθεσμιακά προϊόντα με φυσική παράδοση. Είναι αυτονόητο ότι η άμεση υλοποίηση του target model και η πλήρης εναρμόνιση της ελληνικής αγοράς με το ισχύον πρότυπο των ευρωπαϊκών αγορών αποτελούν στόχους άμεσης προτεραιότητας. Στο πλαίσιο αυτό, οι ελληνικές Aρχές θα πρέπει να επανεξετάσουν τις βασικές επιλογές σχεδιασμού της αγοράς και να μη θεσμοθετήσουν μέτρα που εισάγουν στρεβλώσεις και δεν συμβάλλουν στη δημιουργία συνθηκών πραγματικού ανταγωνισμού στην αγορά.

ενέργεια

Καντ’ το όπως το Τέξας! Ένα ενδιαφέρον άρθρο που πρέπει να διαβαστεί από τον ΣΥΡΙΖΑ και τους συνδικαλιστές της ΔΕΗ… Του Τάσου Φραγκούλη

ι σχέση μπορεί να έχει μια δασική περιοχή στη Σουηδία με το Τέξας των Ηνωμένων Πολιτειών; Κι όμως, μπορεί… Όταν κοινός παρονομαστής των δύο γίνονται οι ΑΠΕ και, συγκεκριμένα, η αιολική ενέργεια. Με τη μία χώρα μετά την άλλη να υιοθετούν όλο και πιο φιλόδοξα πλάνα για να επιτύχουν τους περιβαλλοντικούς στόχους που έχουν θέσει, το φαινόμενο ανάπτυξης πρότζεκτ εναλλακτικών μορφών ενέρ-

γειας σε μέρη που δεν θα το περίμενε κανείς γίνεται όλο και πιο συχνό φαινόμενο. Μια τέτοια περίπτωση είναι και το Markbygden, μία απομακρυσμένη περιοχή στη βόρεια Σουηδία σπαρμένη από εκατομμύρια νεαρά έλατα, στην οποία αναπτύσσεται το μεγαλύτερο χερσαίο αιολικό πάρκο της Ευρώπης. Ανάμεσα στα έλατα «ξεφυτρώνουν» κάθε εβδομάδα κατά μέσον όρο δύο ανεμογεννήτριες, ενώ το υπό ανάπτυξη

12 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

αιολικό πάρκο έχει προσελκύσει ισχυρό επενδυτικό ενδιαφέρον τόσο από τον ενεργειακό τομέα όσο και από τον χρηματοπιστωτικό. Είναι ενδεικτικό ότι επιχειρήσεις όπως η General Electric και η Macquarie Group σχεδιάζουν να επενδύσουν στο έργο έως και 7 δισ. δολάρια. Σε ένα έργο ζωτικής σημασίας για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών, αλλά και για τις εξαγωγές της Σουηδίας, καθώς μέσα στο ερχόμενο έτος βγαίνουν «off» δύο παλιοί αντιδραστήρες. Μέρος

της ηλεκτρικής ενέργειας που θα παράγεται θα πωλείται επίσης σε πελάτες, συμπεριλαμβανομένης της Norsk Hydro, από τους μεγαλύτερους παραγωγούς αλουμινίου στον κόσμο. Η μεγάλη άνθηση που γνωρίζει ο κλάδος της αιολικής ενέργειας στο βόρειο τμήμα είναι τόσο έντονη που κάποιοι την παρομοιάζουν με την αιολική «έκρηξη» που σημειώθηκε στο Τέξας τις τελευταίες δεκαετίες, με αποτέλεσμα να

είναι σήμερα ο μεγαλύτερος παραγωγός νη χερσαία δυναμικότητα θα πρέπει αιολικής ενέργειας στις ΗΠΑ. Κοινό στοι- σχεδόν να τριπλασιαστεί μέσα στα επόχείο; Οι μεγάλες, ελεύθερες εκτάσεις μενα 20 χρόνια, σύμφωνα με εκτιμήσεις γης και οι κλιματικές συνθήκες που ευ- της RWE, ενός από τους μεγαλύτερους νοούν την ανάπτυξη της αιολικής ενέρ- «παίκτες» στην παραγωγή ενέργειας γειας. Στοιχεία που δεν συναντά κανείς από ΑΠΕ παγκοσμίως. Αν το καταφέρει, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το πρότζε- η Σουηδία θα ξεπεράσει τη σημερινή κτ της Svevind στο Markbygden εκτεί- δυναμικότητα του Τέξας. νεται συνολικά σε 111.000 στρέμματα. Σε μια περιοχή όπου, όταν ξεκίνησε η Την ίδια ώρα, η παραγωγή ηλεκτρικής κατασκευή του έργου, το 2012, υπήρχαν ενέργειας από άνθρακα αναμένεται να μόλις έξι κάτοικοι. Το μεγάλο «μπουμ», σημειώσει πτώση-ρεκόρ, της τάξης του όμως, της αιολικής ενέργειας στη Σου- 3%, φέτος, σύμφωνα με έρευνα που ηδία δεν περιορίζεται στο Markbygden, δημοσίευσε η εξειδικευμένη βρετανική καθώς την ίδια ώρα βρίσκονται σε εξέ- ιστοσελίδα Carbon Brief. Κατά την ίδια, λιξη διάφορα μεγάλα έργα και η παρα- οι ανά τον κόσμο ηλεκτροπαραγωγικές γωγή αιολικής ενέργειας στη μεγαλύτε- μονάδες καύσης άνθρακα λειτουργούν ρη οικονομία της Σκανδιναφέτος στο 54% του βίας αναμένεται να διπλασι- Στη Σουηδία δυναμικού τους, κατά αστεί τα επόμενα τρία χρόνια. βρίσκονται σε μέσο όρο, γεγονός που αναμένεται να πιέσει εξέλιξη διάφορα Οι ίδιες οι εταιρείες λένε προς τα πάνω το κόστος μεγάλα έργα ότι προτιμούν τη Σουηδία από του παραγόμενου ηλετη Γερμανία, λόγω του ρυθ- και η παραγωγή κτρικού ρεύματος, προμιστικού πλαισίου της που αιολικής ενέργειας κειμένου να καλυφθεί καθιστά ευκολότερη τη σχε- στη μεγαλύτερη το κεφαλαιουχικό κότική αδειοδότηση. Όταν το στος.. Η μείωση ισοδυοικονομία της πάρκο ολοκληρωθεί, θα παναμεί, μάλιστα, με περάγει σχεδόν εξίσου μεγάλη Σκανδιναβίας ρίπου 300 τεραβατώισχύ με τους δύο πυρηνικούς αναμένεται να ρες. Είναι, δηλαδή, μεαντιδραστήρες του εργοστα- διπλασιαστεί τα γαλύτερη από τη συσίου της Vattenfall στη νότια επόμενα τρία χρόνια. νολική ποσότητα ενέρΣουηδία, που προγραμματίγειας που παρήγαγαν ζεται να βγουν εκτός παραΓερμανία, Ισπανία και γωγής μέχρι το τέλος του Βρετανία μαζί από την καύση άνθρακα 2020. Αυτό θα βοηθήσει τη Σουηδία να το 2018. διατηρήσει το πλεόνασμα που έχει στην παραγωγή ενέργειας, αλλά και να εξάγει Η πτώση αυτή στην παραγωγή ενέργειενέργεια σε διάφορες άλλες αγορές, ας από άνθρακα οφείλεται κατά κύριο από τη Γερμανία μέχρι τη Βρετανία, όπου λόγο στο γεγονός ότι αρκετές μεγάλες οι εγκαταστάσεις στην ξηρά έχουν μειμονάδες παραγωγής στις ΗΠΑ κλείνουν, ωθεί. στο ότι έχει μειωθεί η παραγωγή ενέρΗ νέα δυναμικότητα στη Γερμανία, τη γειας από άνθρακα στην Ινδία, αλλά και μεγαλύτερη αγορά ανανεώσιμων πηγών στην επιβράδυνση της παραγωγής που ενέργειας στην Ευρώπη, υποχώρησε στα καταγράφεται στην Κίνα. Σημαντικό ρό0,3 γιγαβάτ στο πρώτο εξάμηνο, σε σύ- λο παίζει, ωστόσο, και η αύξηση της γκριση με 2,4 γιγαβάτ που ήταν το 2018. ενέργειας που παράγεται από καθαρόΩστόσο, η αιολική ενέργεια στην ξηρά τερες πηγές, αλλά και η επιβράδυνση ή έφτανε να καλύπτει έως το 17% της συ- και μείωση της ζήτησης παγκοσμίως. νολικής εγκατεστημένης ισχύος στη Είναι ενδεικτικό ότι φέτος, για πρώτη χώρα πέρυσι. Για να μπορέσει η Σουηδία φορά ιστορικά, υπογράφηκαν στην Κίνα να επιτύχει τον πολιτικό στόχο που έχει τα πρώτα συμβόλαια που κοστολογούν θέσει, να φτάσει έως το 2040 να παρά- την αιολική και την ηλιακή ενέργεια στην γει όλη της την ενέργεια από ανανεώ- ίδια τιμή με την ενέργεια που παράγεται σιμες πηγές ενέργειας, η εγκατεστημέ- από την καύση άνθρακα. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 13

ενέργεια ΔΕΔΔΗΕ ΚΑΙ ΑΔΜΗΕ

Οι δύο εμβληματικές ιδιωτικοποιήσεις στην Ενέργεια το Α΄ εξάμηνο Tης Μανταλένας Πίου

ύο εμβληματικές αποκρατικοποιήσεις στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας επιδιώκει να προωθήσει η κυβέρνηση το 2020. Πρόκειται για τη διάθεση μεριδίων στον ΑΔΜΗΕ, τον Διαχειριστή του Δικτύου Μεταφοράς Ηλεκτρισμού, αλλά και τον ΔΕΔΔΗΕ, τον Διαχειριστή του Δικτύου Διανομής Ηλεκτρισμού, που σύμφωνα με δήλωση του υφυπουργού Ενέργειας Γεράσιμου Θωμά θα επιδιωχθεί να τρέξουν παράλληλα -τουλάχιστον να δρομολογηθούν- το πρώτο εξάμηνο του 2020. Στους δύο τρίτος δεν χωρεί Ο στόχος δεν είναι απλός: Ο ΑΔΜΗΕ, στον οποίο το Δημόσιο, άμεσα και έμμεσα, ελέγχει το 51%, υπάρχει ήδη στρατηγικός εταίρος, η κινεζική State Grid με μερίδιο 24%, πράγμα που δυσκολεύει την πώληση πακέτου σε τρίτο παίκτη χωρίς τη συναίνεση των Κινέζων. Παράλληλα, ο ΔΕΔΔΗΕ, 100% θυγατρική της ΔΕΗ σήμερα, μπορεί να διαχειρίζεται τα δίκτυα διανομής (Μέση και Χαμηλή Τάση), αλλά τα δίκτυα δεν του ανήκουν, καθώς παραμένουν στην ιδιοκτησία της ΔΕΗ. Πρόσφατα η Goldman Sacks και η Eurobank επελέγησαν για το έργο του συμβούλου στο όλο πρότζεκτ, το οποίο θα ξεκινήσει από τον ιδιοκτησιακό διαχωρισμό των περιουσιακών στοιχείων μεταξύ μητρικής

και θυγατρικής, μία όχι και τόσο απλή υπόθεση: Για αρκετά από τα πάγια, οι γνωρίζοντες εκτιμούν ότι θα εκδηλωθούν πολλές διεκδικήσεις και ενστάσεις εκατέρωθεν και αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους που ο υπουργός Περιβάλλοντος - Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης έχει θέσει ως χρονικό ορόσημο το τέλος του 2020 για την έναρξη του διαγωνισμού πώλησης μειοψηφικού μεριδίου, όπως τουλάχιστον έχει δηλώσει. Το μοντέλο Το άλλο μεγάλο ερώτημα είναι το μοντέλο της ιδιωτικοποίησης, καθώς ήδη έχουν πέσει στο τραπέζι τόσο η πρόταση για τη διάθεση ενός μειοψηφικού μεριδίου στον ενιαίο ΔΕΔΔΗΕ, όσο και το «σπάσιμο» του Διαχειριστή στα δύο (ή και σε περισσότερες μονάδες) ανά γεωγραφική περιοχή και η πώληση μεριδίων σε κάθε μία από τις διαφορετικές επιχειρηματικές οντότητες. Πρόκειται για μοντέλα ιδιωτικοποίησης διαχειριστών δικτύων διανομής που έχουν δοκιμαστεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όχι πάντα με επιτυχία, καθώς υπήρξαν περιπτώσεις που το δίκτυο επέστρεψε στον αρχικό ιδιοκτήτη ή τελικώς κατέληξε σε τοπικές αυτοδιοικητικές Αρχές. Δίκτυα διανομής Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι ειδικά για τα δίκτυα διανομής ηλεκτρισμού και αερίου, η αρχική ευφορία που συνό-

14 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

δευσε το πρώτο κύμα ιδιωτικοποιήσεων στην Ε.Ε. τη δεκαετία του 1990 κατέληξε σε μία τάση επανεθνικοποίησης των δικτύων. Κλασική είναι η περίπτωση της Γερμανίας όπου, σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Wuppertal, μεταξύ του 2005 και του 2016 δημιουργήθηκαν 139 νέες δημοτικές/περιφερειακές εταιρείες στις οποίες πέρασαν τελικώς τα δίκτυα που είχαν ιδιωτικοποιηθεί. Πολλές φορές για την «επιστροφή» αυτή χρησιμοποιήθηκε ως

ρηση δικτύου/ων, αλλά η πώληση μειοψηφικού μεριδίου, το ποσοστό του οποίου δεν έχει οριστικοποιηθεί. Από την άλλη πλευρά πρέπει να σημειωθεί ότι ο ΔΕΔΔΗΕ αφενός συμβάλλει στα EBITDA (κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων) της μητρικής ΔΕΗ με ποσό της τάξης των 300 εκατ. ευρώ ετησίως και αφετέρου βρίσκεται στο κατώφλι ενός μεγάλου επενδυτικού προγράμματος, άνω του 1 δισ. ευρώ, για την εγκατάσταση ψηφιακών μετρητών ηλεκτρισμού.

μέσον η λήξη των συμβάσεων που είχαν συναφθεί με τους ιδιώτες διαχειριστές όταν ανέλαβαν τα διάφορα τοπικά δίκτυα. Μεταξύ του 2007 και του 2015 στη Γερμανία, ένα σύνολο 234 τοπικών αυτοδιοικητικών οργανισμών απέσυρε τις παραχωρήσεις διαχείρισης δικτύων ηλεκτρισμού και αερίου από ιδιωτικές εταιρείες. Από τις πιο γνωστές υποθέσεις ήταν του Αμβούργου και του Βερολίνου, όπου η σουηδική Vattenfall έχασε τη σύμβασή της μετά από 10

χρόνια λειτουργίας. Βασικό χαρακτηριστικό του γερμανικού μοντέλου ιδιωτικοποίησης δικτύων, πέρα από τον τοπικό χαρακτήρα του, ήταν οι συμβάσεις παραχώρησης της διαχείρισης των δικτύων για ορισμένο χρονικό διάστημα. Σχεδιασμός Στον σχεδιασμό του υπουργείου Περιβάλλοντος - Ενέργειας δεν φαίνεται -μέχρι στιγμής τουλάχιστον- να περιλαμβάνεται η μίσθωση/παραχώ-

Τα δίκτυα 5G Ταυτόχρονα τα δίκτυά του, συνολικού μήκους 239.236 χλμ. στο διασυνδεδεμένο σύστημα και στα νησιά, έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιακών δικτύων 5G. Γι΄ αυτόν τον λόγο άλλωστε στον διαγωνισμό, προϋπολογισμού 870 εκατ. ευρώ, για την ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων με σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) στις λεγόμενες «λευκές περιοχές» της χώρας, σε εκείνες δηλαδή που δεν έχουν εντάξει ακόμη στη στρατηγική τους οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι, έδωσε το «παρών» ο ΔΕΔΔΗΕ. Το γεγονός ότι η τεχνολογία 5G προϋποθέτει υποδομές με πυκνό δίκτυο οπτικών ινών που να υποστηρίζονται από παροχή ρεύματος, δίνει υπεραξία στο δίκτυο του Διαχειριστή, που θα πρέπει να αποτιμηθεί ανάλογα. Τέλος, στην περίπτωση του ΑΔΜΗΕ, η κυβέρνηση δείχνει να αναζητεί ισορροπίες ανάμεσα στην κινεζική State Grid, που έχει και οψιόν πρώτης επιλογής σε περίπτωση διάθεσης μετοχών, και στην Ε.Ε., που δεν βλέπει θετικά την περαιτέρω επέκταση των κινεζικών εταιρειών στις ευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές. Σε παλαιότερες αναφορές τους κυβερνητικά στελέχη είχαν αφήσει να εννοηθεί ότι η περαιτέρω ιδιωτικοποίηση θα αφορά σε ένα μερίδιο ως το 17%, αφήνοντας στο Δημόσιο με τη στρατηγική συμμετοχή του, 34%. Όποιο ποσοστό πάντως και αν αποφασίσει το Δημόσιο να διαθέσει είναι φανερό ότι χωρίς την καταρχήν συναίνεση της State Grid δύσκολα θα πετύχει τους στόχους του.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 15

ενέργεια

ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ

Τσιμουδιά για τις λιμουζίνες των... golden boys του ΑΔΜΗΕ

ο θέμα το έφερε στο προσκήνιο ανάρτηση στο Facebook του προέδρου της ΓΕΝΟΠ, Γιώργου Αδαμίδη. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της συνδικαλιστικής ομοσπονδίας, στο νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ που ψηφίστηκε από τη Βουλή υπήρχε διάταξη με την οποία καταργήθηκε παλαιότερη ΚΥΑ που καθόριζε ανώτατα όρια κυβισμού των αυτοκινήτων που προορίζονται για εταιρική χρήση ή για στελέχη της εταιρείας. Ο κ. Αδαμίδης έκανε λόγο για πολιτική που επιβραβεύει τα golden boys της ΔΕΗ. Το ενδιαφέρον, βεβαίως, με την ανάρτηση του προέδρου της ΓΕΝΟΠ είναι ότι ο ίδιος δεν έκανε καμία αναφορά στην πολιτική που ακολούθησε για το θέμα των εταιρικών αυτοκινήτων ο ΑΔΜΗΕ. Η μη αναφορά στον ΑΔΜΗΕ δεν είναι τυχαία, αφού, σύμφωνα με πληροφορίες, εταιρικά αυτοκίνητα με τη μορφή δανείου είχαν χορηγηθεί από τον ΑΔΜΗΕ και σε συνδικαλιστικά στελέχη της ΔΕΗ. Τότε, μάλιστα, τα στελέχη αυτά είχαν ζητήσει δημοσίως συγγνώμη γιατί αντιτάχθηκαν στο σχέδιο κρατικοποίησης του ΑΔΜΗΕ που προωθήθηκε και υλοποιήθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση. Και όλα αυτά, όταν η ΔΕΗ αποζημιώθηκε για την πώληση του ΑΔΜΗΕ μόνο για το 49% που αγοράστηκε από το κράτος και τους Κινέζους της State Grid, ενώ το υπόλοιπο 51%, για το οποίο πληρώθηκαν φόροι, η ΔΕΗ δεν εισέπραξε σεντ. Τα αυτοκίνητα του ΑΔΜΗΕ Τι γίνεται, όμως, με τα εταιρικά αυτοκίνητα του ΑΔΜΗΕ; Το «Β.Ε.» αποκαλύπτει ότι στην περίπτωση των αυτοκινήτων που χρησιμοποιούν τα στελέχη του περιβάλλοντος Μανουσάκη αλλά και ο ίδιος ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ, όχι απλώς δεν υπάρχει όριο κυβισμού, αλλά αντίθετα τα ακριβά… γούστα της διοικητικής πυραμίδας της εταιρείας επιβαρύνουν με υπέρογκα ποσά τον προϋπολογισμό. Volvo, Jeep, Audi περιλαμβάνονται στις προτιμήσεις των στελεχών του

ΚΑΘΕ ΜΗΝΑ ΟΙ ΛΙΜΟΥΖΙΝΕΣ ΤΟΥ ΑΔΜΗΕ ΚΟΣΤΙΖΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ 3.376,83 ΕΥΡΩ Του Χάρη Φλουδόπουλου

υπό κρατικό έλεγχο διαχειριστή του συστήματος μεταφοράς με συνολικό κόστος ανά μήνα, για 6 αυτοκίνητα τα 3.376,83 ευρώ ή αλλιώς τις 40.521,96 ευρώ ετησίως. Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί ότι η διοίκηση του ΑΔΜΗΕ έχει περάσει στη σύμβαση που έχει υπογράψει, όρο που προβλέπει ότι ακόμη και εάν απολυθούν από τη θέση τους, θα διατηρήσουν για όλο το υπολειπόμενο διάστημά της το αυτοκίνητο που τους έχει παραχωρηθεί.

16 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

Ποιος έχει τι Ας δούμε, όμως, πιο αναλυτικά τα αυτοκίνητα αλλά και τα μηνιαία και ετήσια κόστη των εταιρικών αυτοκινήτων του ΑΔΜΗΕ. Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος, Μανούσος Μανουσάκης, έχει ένα ντιζελοκίνητο τζιπ Volvo XC60 D4 AWD στην έκδοση Geartronic Inscription. Το αυτοκίνητο αυτό έχει μηνιαίο μίσθωμα στα 966,34 ευρώ και μισθώνεται από την εταιρεία AVIS με διάρκεια μίσθωσης τα 2 έτη και

1,2 PureTech 130 S&S Allure Grip. Για τα 2 αυτοκίνητα των κυρίων Μάργαρη και Καμπούρη το μηνιαίο μίσθωμα είναι 459,39 ευρώ και το ετήσιο 5.512,68 ευρώ, από την εταιρεία AVIS. Ωστόσο για το αυτοκίνητο του κ. Βρεττού η μίσθωση έγινε από την εταιρεία Hertz αντί 348 ευρώ τον μήνα ή αλλιώς 4.176 ευρώ ετησίως. Και οι τρεις μισθώσεις έχουν 48μηνη διάρκεια και λήγουν τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2023. Το συνολικό κόστος Το ετήσιο μίσθωμα των 6 αυτοκινήτων ανέρχεται στις 40.521,96 ευρώ, ωστόσο οι μισθώσεις είναι τετραετείς (48 μήνες), που σημαίνει ότι η συνολική επιβάρυνση για την εταιρεία μέχρι το 2023 που λήγει και η τελευταία μίσθωση ανέρχεται στο διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 162.087,84 ευρώ.

λήξη της μίσθωσης τον Φεβρουάριο του 2022. Το ετήσιο μίσθωμα για το αυτοκίνητο του κ. Μανουσάκη ανέρχεται σε 11,596,08 ευρώ. Ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος κ. Shi έχει ένα Audi Q3 με μηνιαίο μίσθωμα 760,07 ευρώ που μισθώνεται από την εταιρεία AVIS. Η διάρκεια της μίσθωσης είναι 2 έτη και η λήξη της μίσθωσης είναι τον Ιούνιο του 2022. Το ετήσιο μίσθωμα για το αυτοκίνητο του κ. Shi είναι 9.120,84 ευρώ. Ο νεαρός αναπληρωτής γενικός διευ-

θυντής της εταιρείας, με μηδενική ανάλογη εργασιακή εμπειρία, κ. Ι. Ρουσόπουλος, έχει επιλέξει ένα Jeep Compas με μηνιαίο μίσθωμα 383,64 ευρώ. Η διάρκεια της μίσθωσης με την εταιρεία Leaseplan είναι 48 μήνες και λήγει τον Απρίλιο του 2018. Το ετήσιο μίσθωμα για το αυτοκίνητο του κ. Ρουσόπουλου είναι 4603,68 ευρώ. Δύο ακόμη στελέχη, οι γενικοί διευθυντές κύριοι Μάργαρης, Καμπούρης, αλλά και ο κύριος Βρεττός, επέλεξαν το ίδιο αυτοκίνητο, το Peugeot 3008

Δωρεά στη ΓΕΝΟΠ Όπως προαναφέρθηκε, υπάρχει έντονη φημολογία ότι με τη μορφή δωρεάς, ο ΑΔΜΗΕ έχει παραχωρήσει καινούρια αυτοκίνητα σε δύο κορυφαία στελέχη της ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ από τον Φεβρουάριο του 2019. Η παροχή αυτή ήρθε ως επιβράβευση των θετικών σχολίων που έγιναν στη διάρκεια της κοπής της πίτας φέτος στις αρχές του έτους. Οι δύο αποδέκτες της… «δωρεάς» του ΑΔΜΗΕ έκτοτε αναφέρονται στην περίπτωση της πρώην θυγατρικής με τα καλύτερα λόγια και υπερασπίζονται το σχέδιο της βίαιης απόσπασης από τη ΔΕΗ με τις τεράστιες επιπλοκές και τη σοβαρή ζημιά που υπέστη η εταιρεία καθώς απώλεσε ένα περιουσιακό στοιχείο που της απέφερε πάνω από 200 εκατ. ευρώ τζίρο αλλά και σταθερή καθαρή κερδοφορία της τάξης των 90-95 εκατ. ευρώ. Λεπτομέρεια με τη δική της σημασία: όταν η ΔΕΗ συζητούσε να πουλήσει το 66% του ΑΔΜΗΕ με προσδοκώμενο έσοδο της τάξης του 1,2 δισ. ευρώ (book value), η ΓΕΝΟΠ αντιδρούσε. Όταν πουλήθηκε το 100% του ΑΔΜΗΕ σε κράτος και Κινέζους με το καθαρό έσοδο που εισέπραξε η ΔΕΗ να μην υπερβαίνει τα 500 εκατ. ευρώ, οι συνδικαλιστές σιωπούσαν…

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 17

ενέργεια

ΑΓΟΡΆ ΑΕΡΊΟΥ

Η Mytilineos απειλεί την πρωτιά της ΔΕΠΑ ΤΑ ΠΑΝΩ ΚΑΤΩ ΕΧΕΙ ΦΕΡΕΙ ΣΤΗΝ ΕΜΠΟΡΙΑ ΑΕΡΙΟΥ Η ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ LNG. ΠΩΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΜΕΡΙΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΕΣ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ 2020. ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΡΑΕ ΓΙΑ ΤΟ ΑΡΧΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΦΟΡΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΕΣΦΑ Του Χάρη Φλουδόπουλου

αρωτικές ανακατατάξεις έχει φέρει στην εγχώρια αγορά του φυσικού αερίου η έκρηξη των εισαγωγών LNG, από τις χαμηλές τιμές του οποίου θέλουν να επωφεληθούν όλοι οι παίκτες τόσο στον κλάδο του αερίου όσο και στον κλάδο της ηλεκτροπαραγωγής. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία αλλά και τις εκτιμήσεις για το κλείσιμο της χρήσης, το μερίδιο

αγοράς της ΔΕΠΑ αναμένεται να κυμανθεί κάτω από το 40% και συγκεκριμένα στο 39%, για πρώτη φορά στην ιστορία της ελληνικής αγοράς. Η μεγάλη ανατροπή έρχεται από τη Mytilineos, η οποία στη διάρκεια της χρονιάς βρισκόταν κάτω ή κοντά στο 35%. Ωστόσο το ντεμαράζ εισαγωγών LNG τους τελευταίους μήνες έχει ανεβάσει το μερίδιο της εταιρείας πάνω από το 35% και συγκεκριμένα στο 36 έως το 37%. Δηλαδή η από-

18 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

σταση μεταξύ της πρώτης ΔΕΠΑ και της δεύτερης Mytilineos μετριέται πλέον σε λίγες χιλιάδες κυβικά μέτρα ή μεγαβατώρες αερίου. Διψήφιο μερίδιο αγοράς εμφανίζεται να έχει ο όμιλος Κοπελούζου μέσω της κοινής εταιρείας με την Gazprom Prometheus Gas, ενώ αξιοσημείωτη παρουσία αποκτούν φέτος Elpedison, Ήρων, ΔΕΗ και Motor Oil. Όλοι οι παραπάνω παίκτες έκαναν τουλάχιστον 2 εισαγωγές φορτίων LNG στη διάρκεια της περασμένης χρονιάς. Συνεχίζονται οι ανατροπές Η δημοσιοποίηση από πλευράς ΔΕΣΦΑ του αρχικού προγράμματος των εκφορτώσεων για το 2020 προκάλεσε ποικίλα σχόλια και αντιδράσεις. Και αυτό διότι δύο παίκτες που είχαν πέρυσι παρουσία στην αγορά του LNG, η ΔΕΗ και η Motor Oil, κόπηκαν εντελώς από τον ετήσιο προγραμματισμό. Ο ΔΕΣΦΑ με κριτήριο τον όγκο των δηλώσεων κατένειμε 22 slots για φορτία 3,2 εκατ. κυβικών στη Mytilineos, η οποία κινήθηκε κοντά στον όγκο της κατανάλωσης του 2019 και για το 2020. Πολύ μεγαλύτερο αριθμό slots (22) σε σχέση με το 2019 για 3,1 εκατ. κυβικά κατανεμήθηκαν στην Elpedison. Η ΔΕΠΑ παρέμεινε

στον ίδιο αριθμό slots όπως και το 2019 αυξάνοντας όμως τον όγκο των φορτίων στο 1,9 εκατ. κυβικά μέτρα. Τέλος, ο Ηρών δήλωσε 7 slots για 0,738 κυβικά μέτρα. Συνολικά δηλώθηκαν 65 slots για 9,098 εκατ. κυβικά μέτρα, όσο δηλαδή το σύνολο της κατανάλωσης της ελληνικής αγοράς. Παρέμβαση Η κατανομή του ΔΕΣΦΑ έγινε με το κριτήριο της προτεραιότητας με βάση τον αριθμό των slots που δηλώθηκαν. Ωστόσο στην αγορά, ιδίως από το κομμάτι των εταιρειών που βρέθηκαν χωρίς κατανομή slot, μιλούν για τεχνητή συμφόρηση η οποία προκλήθηκε από το γεγονός ότι κάποιοι παίκτες υπερθεμάτισαν. Οι ίδιες πηγές θέτουν θέμα ανταγωνισμού και προαναγγέλλουν παρεμβάσεις ακόμη και στο επίπεδο της Επιτροπής Ανταγωνισμού. Ήδη πάντως η ΡΑΕ έχει κάνει μια πρώτη παρέμβαση ζητώντας να παγώσει η ανακοίνωση του τελικού προγραμματισμού, θέλοντας να ελέγξει την ορθότητα της διαδικασίας. Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός ότι φέτος η χρονιά θα κλείσει με σημαντική αύξηση με 52 φορτία LNG και για το 2020 δηλώθηκαν 120 καράβια

διπλάσιας χωρητικότητας ήδη γεννά προβληματισμό για την ορθότητα των δηλώσεων που έγιναν. Τα στοιχεία της αγοράς Φέτος, πάντως, η χρονιά αναμένεται να κλείσει με νέο ρεκόρ στην κατανάλωση αερίου. Πιο συγκεκριμένα ,το 2017 η συνολική κατανάλωση φυσικού αερίου έφτασε τα 53,570 GWh, ενώ το 2018 μειώθηκε στις 52,4501 GWh. Για φέτος, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν από τη ΔΕΠΑ, η εκτίμηση είναι ότι η κατανάλωση θα ξεπεράσει τις 60 GWh με αύξηση της τάξης του 15%. Πίσω από τη σημαντική αύξηση του 2019 βρίσκεται η ραγδαία αύξηση του LNG. Οι εκφορτώσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου ήταν 15,54 GWh το 2017 και 11,598 GWh το 2018, δηλαδή αποτελούσαν το 30% και το 22% αντίστοιχα της συνολικής κατανάλωσης αερίου στη χώρα. Φέτος από τη Ρεβυθούσα οι συνολικές ποσότητες αναμένεται να ξεπεράσουν τις 27 GWh, δηλαδή να αποτελέσουν τουλάχιστον το 45% της συνολικής κατανάλωσης αερίου στη χώρα. Η ενίσχυση του LNG αποδίδεται από την αγορά στις εξαιρετικά ανταγωνιστικές τιμές του έναντι του αερίου

των αγωγών. Παράλληλα στη Ρεβυθούσα πλέον μετά την ολοκλήρωση των εργασιών αναβάθμισης, μπορούν να προσεγγίσουν μεγαλύτερα καράβια. Ενδεικτικά φέτος έφτασαν στη Ρεβυθούσα καράβια από πηγές που μέχρι πρότινος ήταν ασύμφορες οικονομικά λόγω του μικρού μεγέθους των φορτίων που μπορούσαν να φτάσουν στο ελληνικό τερματικό: Νιγηρία, Κατάρ, ΗΠΑ είναι μερικές μόνο από τις αγορές από τις οποίες προήλθαν τα φορτία LNG που τροφοδότησαν την ελληνική αλλά και τη βουλγαρική μέσω εξαγωγών. Προοπτικές Σύμφωνα με το δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης του ΔΕΣΦΑ, το οποίο είχε καταρτιστεί πριν από την ανακοίνωση της κυβέρνησης για την επίσπευση της διαδικασίας απολιγνιτοποίησης, μέχρι το 2030 η κατανάλωση αερίου στη χώρα θα προσεγγίσει τα 7 δισ. κυβικά μέτρα. Ωστόσο οι ανακοινώσεις για την απόσυρση όλων των λιγνιτικών μέχρι το 2028 οδηγούν τον διαχειριστή να εκτιμήσει ότι η κατανάλωση αερίου θα φτάσει ακόμη και τα 8 δισ. κυβικά μέτρα, λόγω αυξημένων αναγκών του τομέα της ηλεκτροπαραγωγής.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 19

ενέργεια

Γιατί το Κατάρ στοχεύει σε αύξηση της παραγωγής έως το 2027 Ο μεγαλύτερος παραγωγός LNG παγκοσμίως ανεβάζει το δυναμικό του κατά… 64%

Του Τάσου Φραγκούλη

ε αύξηση της παραγωγής ποσοτήτων φυσικού αερίου. Το LNG κατά 64% σε ορί- North Field εκτιμάται ότι κρύβει ζοντα 8ετίας προσανα- πάνω από 50 τρισεκατομμύρια τολίζεται το Κατάρ, ο κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και η κρατική Qatar μεγαλύτεPetroleum θα ξεκινήρος παραγωγός υγροΤο Κατάρ προσπαθεί σει αμέσως τις εργαποιημένου φυσικού σίες για την κατααερίου στον κόσμο, να προασπίσει την σκευή δύο επιπλέον μετά τα σημαντικά κοι- ιστορική κυριαρχία μονάδων παραγωγής τάσματα που ανακα- του στην αγορά του φυσικού αερίου συλύφθηκαν πρόσφατα. LNG, νιώθοντας νολικής δυναμικότηΑυτό σημαίνει πως το πολύ κοντά του πλέον τας 16 εκατομμυρίων Κατάρ θα αυξήσει στατόνων ετησίως, σύμδιακά το παραγωγικό την ανάσα άλλων φωνα με τον υπουργό δυναμικό του σε ό,τι ανερχόμενων παραΕνέργειας του Εμιράαφορά το LNG στους γωγών, όπως του. 110 εκατομμύρια τό- η Αυστραλία Ο ίδιος, ο οποίος είναι νους έως το 2024 και και οι ΗΠΑ, που έχουν επίσης πρόεδρος και στους 126 εκατομμύανεβάσει στροφές. CEO της Qatar ρια τόνους ετησίως Petroleum, δήλωσε έως το 2027, από 77 χαρακτηριστικά ότι το εκατομμύρια τόνους που μπορεί Κατάρ θα είναι σε θέση να παράγει να παράγει σήμερα ετησίως. Το κοίτασμα North Field του Κα- περίπου 6,7 εκατομμύρια βαρέλια τάρ εκτείνεται στην ξηρά στην ισοδυνάμου πετρελαίου ημερησίπεριοχή γύρω από τη βιομηχανι- ως έως το 2027. κή πόλη Ρας Λαφάν και οι τελευ- Να σημειωθεί ότι οι νέες αυτές ταίες δοκιμές επιβεβαίωσαν την ανακοινώσεις έρχονται σε μια πεικανότητα παραγωγής μεγάλων ρίοδο που το Κατάρ προσπαθεί να 20 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

προασπίσει την ιστορική κυριαρχία του στην αγορά του LNG, νιώθοντας πολύ κοντά του πλέον την ανάσα άλλων ανερχόμενων παραγωγών, όπως η Αυστραλία και οι ΗΠΑ, που έχουν ανεβάσει στροφές, αυξάνοντας την προσφορά και πιέζοντας προς τα κάτω τις τιμές. Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg, η Αυστραλία έχει εξαγάγει φέτος περίπου 70 εκατομμύρια τόνους LNG, έναντι των 71,9 εκατομμυρίων

τόνων του Κατάρ. Παράλληλα, οι Καταριανοί δρομολογούν επενδύσεις και σε εγκαταστάσεις LNG στις χώρες στις οποίες εξάγουν, όπως η Βρετανία, το Βέλγιο και η Ιταλία. Η Qatar Petroleum είναι επίσης εταίρος στον σταθμό LNG της Αδριατικής, κοντά στη Βενετία. Ασφυκτικά γεμάτη η Ευρώπη Την ίδια ώρα, η Ευρώπη δείχνει να έχει φτάσει στα όριά της σε ό,τι αφορά τα περιθώρια απορρόφησης

νέων ποσοτήτων LNG. Με τις αποθήκες γεμάτες και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν να παραπέμπουν σε έναν μάλλον ήπιο χειμώνα, η ζήτηση αναμένεται να παραμείνει υποτονική. Παρ’ όλα αυτά, οι εισαγωγές LNG αναμένεται να σημειώσουν κατακόρυφη αύξηση αυτό το τρίμηνο, με τη χρονιά να κλείνει στο +65% και στους 81 εκατ. τόνους, σύμφωνα με στοιχεία της Wood Mackenzie. Και το 2020 θα προστεθούν άλλοι 10 εκατ. τόνοι.

Η ανισορροπία αυτή έχει αρχίσει να πιέζει τις τιμές, με κάποια φορτία να πωλούνται ήδη σε χαμηλότερες τιμές, ενώ τα πλοία καθυστερούν να παραδώσουν περισσότερο από το αναμενόμενο. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση τάνκερ που έμεινε ανοικτά των ισπανικών ακτών πάνω από έναν μήνα πριν ξεφορτώσει, αρχές Νοεμβρίου, στη Βαρκελώνη. Και αν δεν βρεθεί τρόπος να αυξηθεί η ζήτηση, περιπτώσεις σαν αυτή θα υπάρξουν κι άλλες.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 21

τράπεζες

22 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

Ρομπότ ταμίες στις ελληνικές τράπεζες! Από το mobile banking στο… cyber banking • Ο αναπληρωτής CEO της Eurobank κ. Σταύρος Ιωάννου αναλύει στο «Β.Ε.» την επόμενη μέρα της σχέσης τράπεζας-καταθέτη-δανειολήπτη.

Της Έφης Καραγεώργου ηφιακός μετασχηματισμός, τεχνητή νοημοσύνη, ρομπότ σε ρόλο τραπεζικού υπαλλήλου. Αυτές είναι οι τρεις παράμετροι πάνω στις οποίες επενδύουν σήμερα όλες οι τράπεζες διεθνώς. Το banking περνά στη νέα εποχή και εξελίσσεται ενσωματώνοντας τις εφαρμογές της ψηφιακής τεχνολογίας. Οι αλλαγές είναι τεράστιες. Οι τράπεζες επενδύουν δις ευρώ στις νέες τεχνολογίες και ήδη σε μεγάλες τράπεζες της Ελβετίας και της Γερμανίας έχει ξεκινήσει η πιλοτική εξυπηρέτηση της πελατείας από ρομπότ, που διαθέτουν τεχνητή νοημοσύνη. Η σελίδα λοιπόν έχει γυρίσει. -Θα δούμε ρομπότ να εξυπηρετούν και τους Έλληνες πελάτες των τραπεζών, ρωτήσαμε τον κ. Σταύρο Ιωάννου, αναπληρωτή διευθύνοντα σύμβολο της Eurobank, που «τρέχει» το έργο του ψηφιακού μετασχηματισμού της τράπεζας. -Όχι ακόμα απαντά. Ωστόσο τα τραπεζικά στελέχη παραδέχονται πως η ταχύτητα διάχυσης της ψηφιακής τεχνολογίας και των εφαρμογών της δεν έχει ιστορικό προηγούμενο. Όπως λένε η οικονομία του μέλλοντος είναι ψηφιακή και χαρακτηρίζουν τις αλλαγές ως την «τέταρτη βιομηχανική επανάσταση». Διότι όπως λένε τράπεζες και επιχειρήσεις που θα επιλέξουν να παραμείνουν στάσιμες, που δεν θα ανταποκριθούν στην τεχνολογική πρόκληση, θα βρεθούν αντιμέτωπες με σοβαρούς κινδύνους…. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός των ελληνικών τραπεζών είναι έργο βαρύ, πολύπλοκο και συνάμα κοστοβόρο. Απαραίτητο ωστόσο για την επόμενη μέρα του ελληνικού banking. Οι επενδύσεις που θα πραγματοποιήσουν οι τέσσερις συστημικές τράπεζες στο συγκεκριμένο κομμάτι θα προσεγγίσουν το 1δις ευρώ μέχρι το τέλος του 2021, αφού χωρίς τον ψηφιακό μετασχηματισμό το μέλλον

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 23

τράπεζες όλων των τραπεζών διαγράφεται αβέβαιο. Πέρα όμως από τις μεγάλες και διαρκείς επενδύσεις σε θέματα υποδομών και λειτουργίας του συστήματος, βασική προϋπόθεση είναι και ο «μετασχηματισμός» της κουλτούρας, που έχει εδραιωθεί εδώ και χρόνια και αφορά την εικόνα και την λειτουργία μιας τράπεζας. Αφορά το προσωπικό των τραπεζών, αφορά όμως και την πελατεία τους. H εκπαίδευση Ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν είναι μόνο θέμα συστημάτων, λέει ο κ. Ιωάννου και προσθέτει πως: Ξεκινάει από την δική μας εκπαίδευση και ολοκληρώνεται με την εκπαίδευση των πελατών, αφού όλοι μαζί πορευόμαστε σε μια νέα εποχή που ήδη έφθασε στις πόρτες μας. Βέβαια και στο συγκεκριμένο κομμάτι η Ελλάδα έχει μείνει πίσω, έχασε πολύτιμο χρόνο καθώς ήταν μπλοκαρισμένη στην κρίση και τώρα θα πρέπει να «τρέξει» για να προλάβει τις εξελίξεις. Σύμφωνα με τους τραπεζίτες ο «μετασχηματισμός είναι σήμερα απαραίτητος, όχι μόνο για τις τράπεζες, μα και για το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων, που θέλουν να έχουν παρουσία στην επόμενη μέρα». Για παράδειγμα η Eurobank ξεκίνησε τον ψηφιακό της μετασχηματισμό το 2016 και μέχρι σήμερα έχει πραγματοποιήσει επενδύσεις της τάξης των 150 εκατ. ευρώ, με στόχο να δαπανήσει άλλα τόσα την επόμενη τριετία. Στόχος και για τις τέσσερις συστημικές τράπεζες είναι να δημιουργήσουν νέες δομές, εύχρηστες και απλές για να μπορέσει ο καταναλωτής να μάθει και να αναζητά τις αυτοματοποιημένες υπηρεσίες που κάνουν τη ζωή του πιο εύκολη, να εγκαταλείψει το χαρτί και τις ουρές στο γκισέ και να προσαρμόσει τις συναλλαγές του στο χρόνο και τον τόπο που τον εξυπηρετούν. Πραγματοποιούν λοιπόν επενδύσεις στις νέες τεχνολογίες και αξιοποιούν όλα τα προηγμένα εργαλεία. Το έργο του μετασχηματισμού είναι

ιδιαίτερα σύνθετο. Οι τράπεζες ξεκινούν εκσυγχρονίζοντας τα κεντρικά συστήματα τους. Η διαδικασία είναι απαιτητική, καθώς οι τράπεζες είναι δομημένες πάνω σε παλιά συστήματα μηχανοργάνωσης, συστήματα «βαριά», όπως απαιτούσε το μέχρι τώρα banking.

24 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

Επενδύουν στην «έξυπνη» τεχνολογία, σε συστήματα, που έχουν ψηφιακές ικανότητες, αναδομούν τις υποδομές τους ώστε να αντέχουν μεγάλους όγκους δεδομένων, τα οποία αναλύονται σε real time χρόνο. «Κυνηγάμε την τεχνολογία», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Ιωάννου και στό-

θυμίες του, τον διευκολύνει στην καθημερινότητά του. Αυτό είναι το νέο μοντέλο. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να χάσουμε ούτε χρόνο, ούτε βέβαια το μέλλον.»

τιμά, χωρίς να επισκεφθεί υποκατάστημα της τράπεζας. Παράλληλα μειώνουν σημαντικά το κόστος λειτουργίας, αυξάνουν την ασφάλεια των συναλλαγών, βελτιώνουν την ταχύτητα των προσφερόΜονόδρομος μενων προϊόντων και υπηρεσιών,διΣε κάθε περίπτωση οι εξελίξεις έχουν ευρύνουν τα δίκτυα και μέσα εξυπηδρομολογηθεί και τα τραπεζικά στε- ρέτησης πελατείας, αναβαθμίζουν λέχη παραδέχονται πως ο ψηφιακός την αποτελεσματικότητα των λειμετασχηματισμός επιχειρήσεων και τουργιών back office και στήριξης τραπεζών είναι μονόδρομος. εργασιών. Για να διατηρήσουν τη θέση τους και Και ακόμα βελτιστοποιούν τις μεθόγια να μην έρθουν αντιμέτωπες με δους λογιστικής παρακολούθησης, προβλήματα στο άμεσο μέλλον θα διαχείρισης κινδύνων, ελέγχων και πρέπει να προχωρήσουν και να υιο- κανονιστικής συμμόρφωσης. Σύμφωθετήσουν σύγχρονο μοντέλο μετα- να με τα στοιχεία των τραπεζών οι σχηματισμού στο παραΕλληνες τα τελευταία γωγικό, λειτουργικό και χρόνια στρέφονται προς Σύμφωνα με πελατοκεντρικό τους τα εναλλακτικά δίκτυα τους τραπεζίτες πρότυπο. για τις συναλλαγές τους. Να επανιεραρχήσουν ο «μετασχηματισμός Και συγκεκριμένα: · Οι συναλλαγές στο τις στρατηγικές επιλο- είναι σήμερα γές τους. απαραίτητος, όχι μόνο γκισέ έχουν περιοριστεί Να επενδύσουν έγκαιρα στο 20% από 40% που για τις τράπεζες, μα και με εμπορικά κριτήρια ήταν πριν από 5 χρόνια, στις νέες τεχνολογίες και για το σύνολο το 2014. · Το 39% των εγρήκαι στην εκπαίδευση του των ελληνικών προσωπικού. Να σπά- επιχειρήσεων, που ματων συναλλαγών σουν τα δεσμα του κα- θέλουν να έχουν πραγματοποιείται μέσω τεστημένου status quo, παρουσία στην internet (e-banking ή να αλλάξουν τις δομές mobile banking), έναντι επόμενη μέρα». και τις δεσμεύσεις του 19% το 2014, · Το 35% μέσω των υφιστάμενου προτύπου. Αυτή η προετοιμασία για την τεχνο- ATM, ποσοστό που παραμένει σταλογική αναβάθμιση του συνόλου των θερό τα τελευταία χρόνια, υποδομών τους θα κοστίσει στις τέσ- · Ποσοστό 6% μέσω APS – επίσης σερις ελληνικές συστημικές τράπεζες σταθερό τα τελευταία χρόνια. σχεδόν 1δις ευρώ. Επίσης με βάση στοιχεία του 2018, η Αναμφίβολα οι αλλαγές που έρχονται Ελλάδα έχει σήμερα στον τραπεζικό είναι ανατρεπτικές για το ελληνικό τομέα: banking. Και ταυτόχρονα μία σημα- 2,9 εκατομμύρια ενεργούς πελάτες ντική πρόκληση για τις διοικήσεις των στο Internet Βanking, τραπεζών, οι οποίες καλούνται σή- 1,6 εκατομμύρια ενεργούς πελάτες μερα να οργανώσουν μια ομαλή και mobile banking, αποτελεσματική μετάβαση από το 667.000 POS, έναντι μόλις 130,000 παραδοσιακό πρότυπο λειτουργίας στο τέλος του 2014, παρότι αρκετά POS παραμένουν ανενεργά (περίπου χος μας είναι οι «ψηφιακές πωλήσεις» στη νέα ψηφιακή εποχή. 120.000), που αντανακλά τις αντιγια όλη την γκάμα των προϊόντων, ώστε να εξυπηρετούμε τον πελάτη Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί πως στάσεις επαγγελματιών στη διαφάνεια, μας σε όποιο «κανάλι» τον συναντά- οι νέες ψηφιακές αλλαγές: με, απλά και αποτελεσματικά. Και Καθιστούν τον πελάτη κυρίαρχο, 17,6 εκατομμύρια κάρτες πληρωμών συμπληρώνει: «Η τράπεζα του μέλ- αφού θα μπορεί να συναλλάσσεται (χρεωστικές, πιστωτικές και προπληλοντος πηγαίνει η ίδια στον πελάτη, από όπου βρίσκεται, όποτε επιλέγει ρωμένες), δηλαδή 5 εκατ. περισσόπρολαβαίνει τις ανάγκες και τις επι- και σε όποιο προϊόν ή υπηρεσία προ- τερες σε σχέση με το 2014. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 25

Γεωστρατηγική

Πώς μπορεί να αποφύγει η Αθήνα το δόκανο της Άγκυρας για τη λιβυκή ΑΟΖ ΚΑΘΗΣΥΧΑΣΤΙΚΗ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΓΙΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟ Των Μανταλένας Πίου – Στ. Κ. Χαρίτου

πό τον Αύγουστο είχε βερνητική πηγή, μιλώντας στο ΒΕ π ρ ο ε ι δ ο π ο ι ή σ ε ι τ ο εμφανίστηκε απόλυτα καθησυχαστι«Business Energy» για κή, καθώς το Μέγαρο Μαξίμου και ο την προοπτική να εκμε- πρωθυπουργός δεν επιθυμούν σε καμία περίπτωση να διαταλλευτεί, ταραχθεί το φιλοεπενκαι μάλιστα με τον πλέΜετά την ανακάλυψη δυτικό κλίμα. Η Τουρκία ον προκλητικό τρόπο, η τον τελευταίο καιρό και Τουρκία την «ξεχασμέ- των πλούσιων κοιταεν μέσω της εμφύλιας νη» (;) από τις ελληνικές σμάτων αερίου στο σύρραξης στη βορειο-αΑρχές πολιτική καθορι- Ισραήλ, την Αίγυπτο φρικανική χώρα, επιδεισμού της Αποκλειστικής και την Κύπρο, κνύει ενεργό υποστήριΟικονομικής Ζώνης έχει αναβαθμιστεί ξη προς την κυβέρνηση (ΑΟΖ) με τη Λιβύη. Η της Τρίπολης σε μία ακόανησυχία της Αθήνας εντυπωσιακά ο γεμα απόπειρα να αναδεισυνδέεται σε μεγάλο ωπολιτικός ρόλος χθεί σε βασικό παίκτη βαθμό με την προσπά- της Ανατολικής στους υδρογονάνθρακες θεια της κυβέρνησης για Μεσογείου, ανοίγοτης Ανατολικής Μεσοανάταση της ελληνικής ντας νέες προοπτικές γείου, αποκτώντας ισχύ οικονομίας, αφού τυχόν για την Ελλάδα. ή/και δικαιώματα στη θαπροβλήματα στο Αιγαίο λάσσια περιοχή νοτιοδυή ακόμα στη χειρότερη τικά της Κρήτης. Παρ’ ότι εκδοχή που η Τουρκία βγάλει τα γεωτρύπανά της νοτίως της Καρπάθου η φαινομενικά επίσημη εκδοχή για τη και της Κρήτης, το «πολεμικό» κλίμα στήριξη της Άγκυρας προς την κυβέρπου θα δημιουργηθεί θα είναι ό,τι νηση του Fayez al-Sarrai είναι η προχειρότερο. Ο τουρισμός, το τραπεζι- στασία των συμφερόντων των τουρκό σύστημα, το πρόγραμμα ιδιωτικο- κικών εταιρειών, κυρίως κατασκευαποιήσεων και οι όποιες προγραμμα- στικών που δραστηριοποιούνται στη τισμένες ξένες επενδύσεις στη χώρα χώρα, δεν είναι λίγοι οι αναλυτές οι τινάζονται στον αέρα. Κορυφαία κυ- οποίοι εκτιμούν ότι στο βάθος του 26 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

τουρκικού σχεδιασμού είναι το φυσικό αέριο και η εδραίωση της πάγιας πολιτικής της Τουρκίας να αποκτήσει ερείσματα και δικαιώματα, «μπαίνοντας σαν σφήνα» στη θαλάσσια περιοχή, κυκλώνοντας και περιορίζοντας την ελληνική ΑΟΖ. Πρόκειται για μία πολιτική που συμπληρώνει τις κινήσεις της Άγκυρας στην Κύπρο με την αποστολή των δύο πλοίων ερευνητικών γεωτρήσεων, του Fatih και του Υavouz στα κατεχόμενα, αλλά και τις διεκδικήσεις στις θαλάσσιες περιοχές του Καστελόριζου και νότια της Γαύδου. Μετά την ανακάλυψη των πλούσιων κοιτασμάτων αερίου στο Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Κύπρο, έχει αναβαθμιστεί εντυπωσιακά ο ρόλος της Ανατολικής Μεσογείου στον γεωπολιτικό χάρτη, ανοίγοντας νέες προοπτικές για την Ελλάδα, τόσο στο επίπεδο

Ταγίπ Ερντογάν με τις εκάστοτε ισραηλινές κυβερνήσεις δεν αποκαταστάθηκαν ποτέ. Το 2009, σε μία θαλάσσια περιοχή περί τα 50 μίλια δυτικά της Χάιφα, εντός της ισραηλινής ΑΟΖ, ανακαλύφθηκε το κοίτασμα φυσικού αερίου Ταμάρ. Έναν χρόνο αργότερα, το 2010, η αμερικανική εταιρεία Noble Energy Inc εντόπισε ένα τεράστιο κοίτασμα αερίου, και πάλι στα ισραηλινά νερά, το Λεβιάθαν, περίπου 80 μίλια δυτικά της Χάιφα. Το Ισραήλ από εισαγωγέας υδρογονανθράκων θα μπορούσε να μετατραπεί σε εξαγωγέα. Τη δυναμική που ανέπτυξε η ανακάλυψη των ισραηλινών κοιτασμάτων ήλθε να συμπληρώσει η εύρεση αερίου στην Κύπρο, το κοίτασμα «Αφροδίτη», που εντόπισε η Noble το 2011, αλλά και πολύ πιο πρόσφατα, στις αρχές του 2019, το κοίτασμα «Γλαύκος», που ανακάλυψε η ExxonMobil.

του εντοπισμού πιθανών κοιτασμάτων, ιδιαίτερα νότια και δυτικά της Κρήτης, όσο και στο επίπεδο της μεταφοράς υδρογονανθράκων προς την Ευρώπη, μέσω του σχεδιαζόμενου αγωγού EastMed. Πρόκειται για ένα σύγχρονο «Great Game», από το οποίο η Τουρκία όχι μόνον δεν θέλει να απουσιάζει, αλλά επιδιώκει να επιβληθεί σαν την ισχυρή περιφερειακή δύναμη, με λόγο τόσο στο μοίρασμα των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου όσο και στον έλεγχο των δρόμων μεταφοράς του φυσικού αερίου. Η αδράνεια και η αναποτελεσματικότητα των ελληνικών κυβερνήσεων όσον αφορά στον καθορισμό της ΑΟΖ με τη Λιβύη ίσως αποδειχθεί μοιραία αν το καθεστώς al-Sarrai αποφασίσει μονομερώς να κηρύξει τη λιβυκή ΑΟΖ

προς τα βορειο-ανατολικά με τη στήριξη της Τουρκίας, προάγγελος του οποίου είναι το μνημόνιο που υπέγραψε ο Λίβυος πρωθυπουργός με τον Ερντογάν. «Παιχνίδι» Το «Μεγάλο Παιχνίδι» είναι πολύπλοκο και δυναμικό: Mέσα στην τελευταία δεκαετία διεθνείς πολιτικές και διπλωματικές ισορροπίες στην περιοχή έχουν αλλάξει, νέες παράμετροι και νέα δεδομένα έχουν τεθεί στο τραπέζι. Η παραδοσιακή συμμαχία Τουρκίας - Ισραήλ διαταράχθηκε το 2010 μετά το επεισόδιο με την εκτέλεση, από ισραηλινά πυρά, των 10 Τούρκων ακτιβιστών που επέβαιναν στο πλοίο με την ανθρωπιστική βοήθεια προς τη Γάζα. Έκτοτε οι σχέσεις του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ

Χάρτης Στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα, το 2015, η ιταλική Eni τοποθετούσε στον χάρτη ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα αερίου παγκοσμίως, το Ζορ στην αιγυπτιακή ΑΟΖ. Κολοσσοί της πετρελαϊκής βιομηχανίας, όπως η αμερικανική ExxonMobil, η γαλλική Τotal, η ιταλική Εni, δίνουν συνεχώς το «παρών» στην περιοχή. Μάλιστα, η ExxonMobil μαζί με την Total «κτυπούν την πόρτα» και της ελληνικής πλευράς, διεκδικώντας και αποκτώντας το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης σε δύο μπλοκ, νότια και δυτικά της Κρήτης, σε μία ανεξερεύνητη μέχρι στιγμής περιοχή για την οποία όμως έχει αναπτυχθεί πολύ μεγάλη φιλολογία όσον αφορά στην πιθανότητα ύπαρξης μεγάλου κοιτάσματος αερίου. Η έλευση της αμερικανικής ExxonMobil και των άλλων μεγάλων σηματοδοτεί και μία τεράστια στροφή στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις κατά την τελευταία δεκαετία. Η εξωτερική πολιτική Ερντογάν και οι συνεχείς τριβές με Τελ Αβίβ και Ουάσιγκτον αποξένωσαν την Άγκυρα από τις παραδοσιακές της συμμαχίες με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Αναπτύχθηκε

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 27

Γεωστρατηγική το τόξο Ελλάδος - Κύπρου - Ισραήλ με τη στήριξη τόσο των ΗΠΑ όσο και της Ε.Ε. Μία στήριξη που δεν αφορά μόνον στις έρευνες για αέριο/πετρέλαιο, αλλά και στο κανάλι της μεταφοράς.

προς την Ευρώπη, μία προοπτική που η Άγκυρα με κάθε τρόπο προσπαθεί να ανατρέψει. Ενώ οι σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ έχουν πέσει στο ναδίρ, όπως μαρτυρούν και τα πρόσφατα γεγονότα με τους ρωσικούς πυραύλους S 300, οι σχέσεις της Αθήνας με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ δείχνουν να βρίσκονται στο καλύτερό τους σημείο, ενώ στη νέα αυτή ισορροπία και τις προοπτικές που δημιουργεί δείχνει να προσχωρεί και η Αίγυπτος. Είναι προφανές πως για την Αθήνα έχει ανοίξει μία διπλωματική ευκαιρία, που αν την εκμεταλλευτεί σωστά μπορεί να ισχυροποιήσει τη γεωπολιτική της θέση. Ποια θα μπορούσε να είναι αυτή;

Αγωγοί Το πρότζεκτ για τον αγωγό αερίου EastMed από τα off shore κοιτάσματα του Ισραήλ και της Κύπρου ως την Κρήτη και την ηπειρωτική Ελλάδα με τελικό προορισμό την Ιταλία, που κάποτε ήταν στα αζήτητα, ανασύρθηκε στο προσκήνιο. Παρ΄ ότι ακριβό, περί τα 7 δισ. δολάρια υπολογίζεται το κόστος κατασκευής του, και τεχνικά απαιτητικό λόγω του μεγάλου βάθους όπου θα ποντιστεί ο αγωγός, το έργο προωθείται τώρα ως η πρώτη επιλογή για τη μεταφορά του αερίου στην Ευ- Ας σπεύσουμε… ρώπη. Βραχυπρόθεσμα, ωστόσο, εξε- …από τα λόγια να προχωρήσει στην τάζεται η αποστολή αερίου σε μονά- πράξη και μάλιστα το συντομότερο δα υγροποίησης στην Αίγυπτο και η δυνατό η ανακήρυξη ΑΟΖ με την Κύεξαγωγή φορτίων LNG (υγροποιημέ- προ και την Αίγυπτο. Το ταξίδι του νο αέριο). Πριν από την ανάδειξη του υπουργού Εξωτερικών στις αρχές EastMed, o δρόμος μεταφοράς του Δεκεμβρίου στο Κάιρο λέγεται ότι ισραηλινού/κυπριακού αερίου που αυτή τη φορά έβαλε τις βάσεις για να προωθούσαν Ευρώπη και ΗΠΑ περ- προχωρήσει το εγχείρημα. Ταυτοχρόνούσε από την Τουρκία, καθώς το νως, η ελληνική πλευρά πρέπει να κόστος της εν λόγω αναπτύξει σχέσεις με την διαδρομής ήταν πιο Η έλευση της αμεριέτερη αντιμαχόμενη πλευπεριορισμένο και πα- κανικής ExxonMobil ρά στη Λιβύη που δεν αναράλληλα ο αγωγός, κα- και των άλλων γνωρίζει τη συμφωνία με τά μήκος της όδευσης, τους Τούρκους. Ο Αγκίλα κολοσσών της πετρε- Σαλέχ, πρόεδρος της Βουθα μπορούσε να τροφοδοτήσει τη μεγάλη λαϊκής βιομηχανίας, λής της Λιβύης που υποτουρκική αγορά, αυξά- όπως η γαλλική Τotal στηρίζει τον Εθνικό Απενοντας τις οικονομίες και η ιταλική ENI λευθερωτικό Στρατό, κλίμακος. Η περαιτέρω σηματοδοτεί και μία έστειλε επιστολή στον όξυνση, όμως, στις τεράστια στροφή στις γενικό γραμματέα του σχέσεις της Τουρκίας ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες τόσο με το Ισραήλ όσο διεθνείς διπλωματιαναφορικά με την επίμαχη και με τις ΗΠΑ, σε συν- κές σχέσεις κατά την συμφωνία. Ο ίδιος ανέφεδυασμό με την άρνηση τελευταία δεκαετία. ρε ότι η εν λόγω συμφωνία της Λευκωσίας και τη αποτελεί απειλή για το συνειδητοποίηση από λιβυκό κράτος, το μέλλον τις Βρυξέλλες των πλεονεκτημάτων και την ασφάλειά του. Επίσης, απέενός καθαρά «ευρωπαϊκού» διαδρό- στειλε επιστολή με το ίδιο περιεχόμου (Κύπρος - Ελλάδα - Ιταλία), έδω- μενο στον γενικό γραμματέα του σαν το προβάδισμα στον EastMed. Αραβικού Συνδέσμου. Είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία αποκλείεται (στον σχεδιασμό τουλά- Καλέστε τον Χαφτάρ στην Αθήνα! χιστον) από τους διαδρόμους μετα- Ο Λυβικός Εθνικός Στρατός, υπό τον φοράς αερίου από εναλλακτικές πη- απόστρατο στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ, γές εφοδιασμού (δηλαδή μη ρωσικό) ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος των 28 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

Ταγίπ Ερντογάν

Αγκίλα Σαλέχ

Καλίφ Χαφτάρ

λιβυκών πετρελαιοπηγών και πετρελαϊκών εγκαταστάσεων, όμως τα πετρελαϊκά έσοδα ελέγχονται από την κεντρική τράπεζα στην Τρίπολη. Είναι στενός σύμμαχος των Αιγυπτίων και των Ρώσων. Από την άλλη, η κυβέρνηση, με την οποία συνομιλεί ο Ερντογάν, έχει την έδρα της στην πρωτεύουσα Τρίπολη και στην ανατολική Λιβύη. Ο εμφύλιος στη Λιβύη Στη σύγκρουση που σοβεί στη χώρα από το 2011, όταν και είχε αποκαθηλωθεί ο Μουαμάρ Καντάφι, από τη μία πλευρά βρίσκονται οι δυνάμεις της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας του Φαγέντ αλ Σάρατζ με έδρα την Τρίπολη και από την άλλη ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός του στρατηγού Χαλίφ Χαφτάρ που ελέγχει τη Βεγγάζη και τις ανατολικές περιοχές της χώρας, όπου υπάρχουν και τα μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου. Χιλιάδες άτομα έχουν χάσει τη ζωή τους από τις συγκρούσεις και περισσότερα από 120.000 έχουν εκδιωχθεί από τα σπίτια τους, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ. Τον Απρίλιο, ο Χα-

φτάρ εξαπέλυσε νέα επίθεση εναντίον της Τρίπολης. Οι στρατιωτικές δυνάμεις της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας, την οποία έχει αναγνωρίσει το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινότητας και ο ΟΗΕ, κάνουν ανάλογες επιθέσεις χρησιμοποιώντας drones τουρκικής κατασκευής. Επιστολή O στρατηγός Χαφτάρ έστειλε επιστολή στον ειδικό απεσταλμένο του γ.γ. του ΟΗΕ στη Λιβύη, δρ. Γκασάν Σαλαμέ, σχετικά με την υπογραφή συμφωνιών και μνημονίων της Τρίπολης με την Τουρκία. Εκεί ανέφερε πως θεωρεί την υπογραφή άκυρη, δεδομένου ότι η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας δεν έχει εκλεγεί από τον λαό της Λιβύης και δεν έχει ορκιστεί ενώπιον του μοναδικού νόμιμου Κοινοβουλίου στη χώρα, τη λιβυκή Βουλή των Αντιπροσώπων. Προσπάθεια συμφιλίωσης και σχηματισμού κυβέρνησης κοινής αποδοχής είχε γίνει το 2014 με τις εκλογές. Ωστόσο απέτυχε, με αποτέλεσμα η

χώρα να ελέγχεται από δύο διαφορετικές κυβερνήσεις. Κοιτάσματα Αν επιβεβαιωθούν δε και οι φήμες για πλούσια κοιτάσματα αερίου νότια της Κρήτης, τότε το παιχνίδι φουντώνει. Η ευκαιρία, βέβαια, δημιουργείται σήμερα. Ή χάθηκε; Γιατί σε βάθος χρόνου οι εξελίξεις μπορεί να αλλάξουν. Η παραδοσιακή φιλία Τουρκίας - Ισραήλ, για παράδειγμα, έχει ρίζες στο παρελθόν, ξεκινά από την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και εδραιώνεται με τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε ίσως τα πάντα να είναι ανοιχτά για τη μετά Ερντογάν εποχή. Το ίδιο πιθανώς να ισχύει και για τις σχέσεις με τις ΗΠΑ, δεδομένης της κρίσιμης γεωπολιτικά θέσης της Τουρκίας για τα αμερικανικά συμφέροντα στη Μέση Ανατολή. Είναι η ελληνική εξωτερική πολιτική και διπλωματία που πρέπει να εκμεταλλευτεί τα νέα δεδομένα πριν να είναι αργά.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 29

διεθνή

Ο Μαδούρο αποθεώνει το… δολάριο

Της Έλενας Κρίτσαλου

ύο δεκαετίες αντιαμερι- Πέραν του ότι στην πρωτεύουσα, το κανικής ρητορικής από Καράκας, συναντά κανείς πληθώρα ξέτους Σοσιαλιστές του Νι- νων καταστημάτων, όπως Zara, Mango, κολάς Μαδούρο δεν στά- Adidas, Victoria’s Secret, Timberland, θηκαν αρκετές για να ανα- Guess, οι περισσότερες αγορές γίνονται κόψουν την επέλαση του αμερικανι- σε αμερικανικά δολάρια. Σε κάποια κακότατου δολαρίου στη Βενεζουέλα. ταστήματα δε το ποσοστό των πωλήσεΜάλλον το αντίθετο, αφού το δολάριο ων που γίνεται σε δολάρια ξεπερνά το είναι πλέον κομμάτι του ζωτικού ιστού 70%, ενώ σε ανοδική πορεία βρίσκεται της χώρας περισσότερο από ποτέ… και το ευρώ. Όπως λένε κάποιοι καταΈφτασε να το παραδέχεται στηματάρχες, κανείς δεν ακόμα και ο ίδιος ο Μαδού- Το 50% των ψωνίζει πια με μπολιβάρ. ρο, πλέκοντας μάλιστα το χρηματοοικονομικών Την ίδια πάνω-κάτω εικόνα εγκώμιο της «δολαριοποί- συναλλαγών σκιαγραφούν και τα αποησης» σε πρόσφατη τηλε- στη Βενεζουέλα τελέσματα πρόσφατης οπτική του συνέντευξη. έρευνας της τοπικής εταιγίνεται σε ξένο «Αυτή η διαδικασία που ρείας συμβούλων ονομάζουν δολαριοποίηση νόμισμα, με Ecoanalítica, διαπιστώνομπορεί να είναι χρήσιμη για το δολάριο να ντας ότι πάνω από το 50% την ανάκαμψη και για την κρατά, φυσικά, των χρηματοοικονομικών απελευθέρωση των παρα- τα σκήπτρα. Στο συναλλαγών στη Βενεζουγωγικών δυνάμεων της χώέλα γίνονται σε ξένο νόΜαρακαΐμπο ρας και για τη λειτουργία μισμα, με το δολάριο να της οικονομίας», ανέφερε αγγίζει το 86% κρατά, φυσικά, τα σκήπτρα. χαρακτηριστικά ο ΒενεζουΣτη δεύτερη μεγαλύτερη ελάνος πρόεδρος, προσθέπόλη της χώρας δε, στο τοντας: «Είναι μια βαλβίδα διαφυγής. Μαρακαΐμπο, κοντά στα σύνορα με την Να ευχαριστούμε τον Θεό που υπάρ- Κολομβία, το ποσοστό αγγίζει ακόμη χει». Και να φανταστεί κανείς ότι ο και το 86%! σοσιαλιστής ηγέτης της Βενεζουέλας είναι συνήθως αντιδιαμετρικά αρνητι- Αυξανόμενη χρήση κός με οτιδήποτε αμερικανικό, δίνοντας Η ίδια έρευνα αποκαλύπτει ότι οι κάτοι-υποτίθεται- αγώνα να «απελευθερώ- κοι της Βενεζουέλας χρησιμοποιούν σει» την Οικονομία της χώρας του από μεν δολάρια για τις μεγάλες αγορές το δολάριο. Παρ’ όλα αυτά, το αμερι- τους -το 95% των οικιακών συσκευών κανικό στοιχείο είναι παρόν στη χώρα για παράδειγμα-, αλλά και για μικρότεκαι μάλιστα ενισχύεται όσο περισσό- ρες αγορές καθημερινής χρήσης, όπως τερο βυθίζεται η τοπική Οικονομία. τα τρόφιμα - τάση που φαίνεται μάλιστα 30 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

να ενισχύεται όσο περνά ο καιρός. Η αυξανόμενη χρήση του δολαρίου είναι, σε έναν βαθμό, συνέπεια του υπερπληθωρισμού, αφού κανείς δεν θέλει να κουβαλά μαζί του τσουβάλια γεμάτα μπολιβάρ για να πληρώσει έναν καφέ ή ένα σνακ. Είναι πολύ πιο εύκολο να χρησιμοποιεί δολάρια. Ακόμα και αφού η κυβέρνηση αφαίρεσε πέντε μηδενικά από το νόμισμα και εξέδωσε ένα σωρό νέα χαρτονομίσματα πέρυσι, το μπολιβάρ δεν έχει αξία. Το μεγαλύτερο νόμισμα που κυκλοφορεί είναι το νόμισμα των 50.000 μπολιβάρ, αξίας περίπου 1,6 δολαρίων. Το μικρότερο αξίζει όσο ένα κλάσμα ενός αμερικανικού σεντ. Ο πληθωρισμός Την ίδια στιγμή, αν πάει κανείς σε ένα ΑΤΜ, το μέγιστο ποσό που μπορεί να σηκώσει ισοδυναμεί με 10 σεντς του αμερικανικού δολαρίου. Ακόμα και όταν οι κάτοικοι της Βενεζουέλας πληρώνουν σε μπολιβάρ, το κάνουν συχνά με χρε-

ωστική κάρτα, βάζοντας έτσι τα θεμέλια, έστω και εξ ανάγκης, για μία Οικονομία χωρίς μετρητά. Σύμφωνα με τον ειδικό σε θέματα πληθωρισμού, οικονομολόγο Στιβ Χάνκι, του Πανεπιστημίου John Hopkins των ΗΠΑ, ο ετήσιος πληθωρισμός στη Βενεζουέλα είναι περίπου 100.000% και η χώρα διανύει την τρίτη μεγαλύτερη περίοδο υπερπληθωρισμού που έχει καταγραφεί ποτέ. Την έχει ξεπεράσει μόνο η Νικαράγουα στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και η Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Το ΔΝΤ προβλέπει πληθωρισμό 200.000% φέτος και 500.000% το επόμενο έτος. Η δολαριοποίηση είναι επίσης συνέπεια των πρόσφατων κυβερνητικών μέτρων φιλελευθεροποίησης της Οικονομίας. Μέχρι φέτος, κάποιος μπορούσε να αγοράσει νομίμως δολάρια μόνο σε κρατικές δημοπρασίες. Τώρα, θεωρητικά, μπορεί να κάνει δολάρια και σε ανταλλακτήρια

συναλλάγματος, αν και η προσφορά είναι περιορισμένη. Τα αποθεματικά Η κυβέρνηση ανέβασε επίσης τα όρια για τα αποθεματικά των τραπεζών, με αποτέλεσμα να καταστήσει δυσκολότερες τις χορηγήσεις δανείων. Το γεγονός αυτό, με τη σειρά του, έχει κάνει τους Βενεζουελάνους να αναζητούν αλλού δανεικά κεφάλαια, μερικές φορές σε ξένο νόμισμα. Τα εμβάσματα είναι κι αυτά ένας παράγοντας. Πάνω από 4 εκατομμύρια Βενεζουελάνοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα μετά την οικονομική κατάρρευση των τελευταίων ετών και πολλοί στέλνουν χρήματα στην πατρίδα, συνήθως σε δολάρια. Περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους στο Μαρακαΐμπο λένε ότι λαμβάνουν χρήματα από το εξωτερικό. Τέλος, οι οικονομολόγοι λένε ότι οι παρατεταμένες διακοπές ρεύματος που έπληξαν φέτος τη Βε-

νεζουέλα τροφοδότησαν κι αυτές τη δολαριοποίηση. Όταν τα φώτα σβήνουν, είναι αδύνατο να χρησιμοποιηθούν κάρτες για οποιαδήποτε συναλλαγή. Οι άνθρωποι αναγκάζονται να επιστρέψουν στα μετρητά και τα δολάρια είναι πιο πρακτικά από τα μπολιβάρ. Όλα αυτά δεν σημαίνουν, φυσικά, ότι έχει βελτιωθεί η κατάσταση για τον ίδιο τον κόσμο. Μάλλον το αντίθετο… Επειδή κυκλοφορούν δολάρια, δεν σημαίνει ότι έχει βελτιωθεί κάτι στην Οικονομία, ούτε ότι αυξάνεται η αγοραστική δύναμη του κόσμου, λέει άλλωστε και ο ίδιος ο διευθυντής της Econanalítica, Ασντρούμπαλ Ολιβέρος. Και τι θα συμβεί αν η Βενεζουέλα επιστρέψει ποτέ σε κάτι που θα είναι πιο κοντά σε αυτό που λέμε οικονομική ορθοδοξία; Υπάρχει περίπτωση να αναστηθεί κάποτε το μπολιβάρ ή θα υιοθετήσει τελικά και επίσημα το δολάριο, όπως έκαναν ο Ισημερινός και ο Παναμάς;

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 31

διεθνή

ΌΛΕΓΚ ΝΤΕΡΙΠΆΣΚΑ:

Ο μεγιστάνας που λάτρεψε την Ελλάδα, το κυπριακό διαβατήριο και τα... bitcoins! Του Τάσου Φραγκούλη

ίναι από τους γνωστότερους σε Ελλάδα και Κύπρο Ρώσους ολιγάρχες. Μόλις τον μήνα που μας πέρασε, μάλιστα, το όνομά του έγινε για μία ακόμη φορά… πρωτοσέλιδο, όντας το πιο τρανταχτό όνομα στη λίστα των 26 «χρυσών διαβατηρίων» που ανακλήθηκαν από τις κυπριακές Αρχές. Ο 51χρονος Ρώσος νεοκροίσος, ο οποίος κατάφερε από την απόλυτη ένδεια να δημιουργήσει τη μεγαλύτερη βιομηχανία αλουμινίου στη Ρωσία και τη

δεύτερη μεγαλύτερη στον κόσμο, είναι άλλωστε ένας επιχειρηματίας που έχει βρεθεί αρκετές φορές στο στόχαστρο των Αρχών. Κάθε φορά για διαφορετικό λόγο. Το όνομά του έγινε γνωστό παγκοσμίως όταν οι ΗΠΑ τον κατηγόρησαν για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και δωροδοκίες αξιωματούχων, προχωρώντας, μάλιστα, τον Απρίλιο του 2018 στη δέσμευση της περιουσίας του και στην επιβολή κυρώσεων εναντίον του. Κυρώσεων που ήρθησαν στη συνέχεια, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι θα

32 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

πάψει κάποια στιγμή να προσελκύει πάνω του το ενδιαφέρον. Συγγένεια με τον Γέλτσιν Η σύζυγός του είναι άλλωστε εγγονή του Μπόρις Γιέλτσιν και η σχέση του με τον Πούτιν από «στενή» έως «θυελλώδης» - ανάλογα με τις συνθήκες ή την οπτική γωνία από την οποία τη βλέπει κανείς. Έχει κατηγορηθεί επίσης για εμπλοκή τόσο στις (τελευταίες) αμερικανικές εκλογές όσο και στις κυπριακές. Συγκεκριμένα, δικαστικά έγγραφα που

με σκοπό την εκλογή Τραμπ. Έγγραφο που δόθηκε στη δημοσιότητα από τον δημοσιογράφο της εφημερίδας «New York Times» Κένεθ Βόγκελ έκανε λόγο για προσπάθεια προώθησης συγκεκριμένου πολιτικού κόμματος και του πολιτικού αρχηγού του στις ευρωεκλογές του 2009 και στις βουλευτικές εκλογές του 2011. Τα απανωτά χτυπήματα πλήγωσαν ανεπανόρθωτα την τεράστια περιουσία που κατάφερε να χτίσει ο Ντεριπάσκα, ο οποίος, πριν αρχίσει να ασχολείται με τα μέταλλα, σπούδασε Φυσική στο πανεπιστήμιο της Μόσχας και έφτασε να θεωρείται κάποια στιγμή ο πλουσιότερος άνθρωπος στη Ρωσία, με περιουσία 28 δισ. δολαρίων.

κατατέθηκαν στη δίκη του Πολ Μάναφορτ τον Ιούνιο του 2018 αποκάλυπταν πως ο πρώην πρόεδρος της προεκλογικής εκστρατείας του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ είχε στενές επαφές με τον Ντεριπάσκα, ο οποίος φέρεται, μάλιστα, να προσέφερε οικονομική στήριξη στον Μάναφορτ χρόνια ολόκληρα, με κάποιους να υποστηρίζουν ότι Μάναφορτ και Ντεριπάσκα συνεργάζονταν μυστικά προς όφελος της κυβέρνησης Πούτιν και άλλους να υποστηρίζουν ότι στόχος ήταν να επηρεαστεί η αμερικανική κοινή γνώμη

Tο data center των bitcoins Σήμερα, μετά τη σοβαρή οικονομική ζημία που υπέστη την περίοδο της οικονομικής κρίσης του 2007-2008 και τις κυρώσεις που τον ανάγκασαν να παραδώσει τα ηνία της ενεργειακής En+ Group και της βιομηχανίας αλουμινίου United Company Rusal, η περιουσία του υπολογίζεται, σύμφωνα με το περιοδικό «Forbes», στα 3,3 δισ. δολάρια. Κι όμως, όλα αυτά τα χρόνια ο Ντεριπάσκα έχει αποδείξει περίτρανα ότι όχι μόνο δεν… μασάει, αλλά καταφέρνει να διακρίνει ευκαιρίες εκεί που οι άλλοι βλέπουν μόνο δεδομένα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ικανότητάς του αυτής αποτελεί το Bitriver: το μεγαλύτερο data center της Ρωσίας που μετρά μόλις έναν χρόνο ζωής και, παρ’ όλα αυτά, μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα κατάφερε να αποκτήσει πελάτες από όλο τον κόσμο, περιλαμβανομένων και των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας και της Κίνας, οι περισσότεροι από τους οποίους εξορύσσουν… bitcoins. Η εταιρεία ενοικιάζει ένα κτίριο κοντά στο εργοστάσιο αλουμινίου της πόλης Μπρατσκ. Το μεγαλύτερο μεμονωμένο χυτήριο αλουμινίου στον κόσμο κατασκευάστηκε από την ΕΣΣΔ τη δεκαετία του 1960 μαζί με το κοντινό υδροηλεκτρικό εργοστάσιο, καθώς η ενέργεια αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο κόστος στη χύτευση του αλουμινίου. Εκτός από την παροχή ενέρ-

γειας, ένα άλλο στοιχείο που καθιστά την Μπρατσκ ιδανικό μέρος για κρυπτονομίσματα είναι το κλίμα της Σιβηρίας με τους μεγάλους και κρύους χειμώνες, καθώς οι χαμηλές θερμοκρασίες είναι ιδανικές για τον εξοπλισμό των data centers. Oι κυρώσεις Η ιδέα της κατασκευής ενός data center στη συγκεκριμένη πόλη ανήκει, όμως, στην ομάδα του δισεκατομμυριούχου Όλεγκ Ντεριπάσκα, η οποία πριν από πέντε χρόνια σκέφτηκε να ανοιχτεί σε έναν καινούργιο -επιχειρηματικά- κόσμο. Η En+ Group και η μονάδα της, United Co Rusal, που ο Ρώσος επιχειρηματίας ήλεγχε παλαιότερα, έχουν άλλωστε στην ιδιοκτησία τους τόσο το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο όσο και το εργοστάσιο αλουμινίου του Μπρατσκ. Αν και η ρωσική νομοθεσία δεν αναγνωρίζει την εξόρυξη κρυπτονομισμάτων, η Bitriver δεν ασχολείται η ίδια με την εξόρυξη και παρέχει μόνο εξοπλισμό στο κέντρο δεδομένων και τεχνικές υπηρεσίες, πράγμα που σημαίνει ότι η επιχείρησή της είναι νόμιμη. Οι εταιρείες του Ντεριπάσκα ήταν επί σχεδόν 10 μήνες υπό κυρώσεις, προτού ο δισεκατομμυριούχος καταλήξει σε συμφωνία με το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών και περιορίσει τον έλεγχό του. Οι κυρώσεις ήρθησαν, στο μεγαλύτερο μέρος τους, φέτος τον Ιανουάριο. Παρ’ όλα αυτά, οι κυρώσεις που εξακολουθούν να ισχύουν σε βάρος της En+ θα μπορούσαν να προκαλέσουν προβλήματα σε αυτούς που εξορύσσουν κρυπτονομίσματα. Κι αυτό γιατί η En+ παρέχει στην Bitriver έως και 100 μεγαβάτ ενέργειας ετησίως σε μια προσπάθεια να διαφοροποιήσει την πελατειακή βάση της και να διαθέσει την πλεονάζουσα ενέργεια. Την ίδια στιγμή, η φτηνή και σταθερή ενέργεια αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την εξόρυξη κρυπτονομισμάτων, που δεν γίνεται να εκλείψει χωρίς να δημιουργηθούν αναταράξεις στην επιχείρηση. Από αναταράξεις, όμως, ας ήξερε κι άλλος…

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 33

διεθνή

Big Brother (και) στην Uber! Προσθέτει υπηρεσία… βιντεοσκόπησης πελατών για λόγους ασφαλείας Της Έλενας Κρίτσαλου

άμερες, μαγνητοφωνάκια, μηχανισμοί και εφαρμογές παρακολούθησης, «βαλιτσάκια» άλλοτε εμφανή άλλοτε όχι... Ο «μεγάλος αδελφός» είναι εδώ περισσότερο από ποτέ, νομιμοποιούμενος στο όνομα της ασφάλειας… της δικής μας και των άλλων. Παραγνωρίζοντας πολλές φορές ότι στον ίδιο βωμό θυσιάζεται αναπόφευκτα μία άλλη μεγάλη, και επίσης αναγνωρισμένη, ανάγκη: αυτή της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση της Uber Technologies, της γνωστής σε όλους τεχνολογικής εταιρείας παροχής υπηρεσιών μεταφοράς που έχει κάνει αισθητή την παρουσία της και στην ελληνική αγορά, παρά τους νομοθετικούς και συνδικαλιστικούς σκοπέλους στους οποίους προσέκρουσε, με αποτέλεσμα να βάλει στον… πάγο κάποιες από τις υπηρεσίες της. Συνηθισμένα τα βουνά στα χιόνια, θα μπορούσε να πει κανείς, αναλογιζόμενος ότι πριν από λίγες ημέρες η Uber έχασε το «fit and proper» στο Λονδίνο… Μεγαλύτερη ασφάλεια Η «πολύπαθη» Uber, λοιπόν, ταράζει για μία ακόμη φορά τα νερά, μετά την απόφασή της να προσθέσει δυνατότητες βιντεοσκόπησης και ηχογράφησης σε κάποιες από τις αγορές στις

οποίες δραστηριοποιείται, με στόχο να παρέχει μεγαλύτερη ασφάλεια στους επιβάτες αλλά και στους οδηγούς της. Συγκεκριμένα, από τον Ιούλιο που μας πέρασε, η Uber άρχισε να δίνει στους οδηγούς της τη δυνατότητα να εγκαταστήσουν κάμερες στο αυτοκίνητό τους, ενώ δρομολογεί πιλοτικό πρόγραμμα στη Βραζιλία και το Μεξικό για να επιτρέπει στους επιβάτες και στους οδηγούς να μπορούν να ηχογραφούν ό,τι συμβαίνει μέσα στο όχημα. Και τα δύο αυτά πειράματα εντάσσονται, σύμφωνα με την εταιρεία, στην προσπάθεια της Uber να παρέχει μεγαλύτερη προστασία στους επιβαίνοντες, μετά από αναφορές για σεξουαλικές επιθέσεις, σωματικές επιθέσεις και ληστείες. Το άγρυπνο μάτι Έρχεται δε σε μία περίοδο που οι ανά τον κόσμο ρυθμιστικές και αστυνομικές Αρχές ζητούν όλο και πιο συχνά από τις εταιρείες να γνωστοποιούν στοιχεία για τους πελάτες τους. Η ίδια η εταιρεία αντιμετωπίζει το θέμα των βιντεοσκοπήσεων σαν επένδυση στην ασφάλεια της πλατφόρμας. Σύμφωνα επίσης με την τεχνολογική εταιρεία Nauto, η οποία συνεργάζεται στον συγκεκριμένο τομέα με την Uber, το πρόγραμμα βιντεοσκόπησης εφαρμόζεται σε ελάχιστες πόλεις και αποκλειστικά στις ΗΠΑ. Οι επιβάτες

34 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

σε αυτές τις πόλεις μπορούν να δουν ποιοι οδηγοί έχουν κάμερες την ώρα που προγραμματίζουν τη διαδρομή τους, αλλά και όταν τους παραλαμβάνει ο οδηγός, καθώς στο αυτοκίνητο υπάρχει αυτοκόλλητο το οποίο αναφέρει ότι η διαδρομή… καταγράφεται. Σύμφωνα με τη Nauto, τα αρχεία ήχου και βίντεο διαγράφονται σε τακτική βάση. Οι οδηγοί και οι επιβάτες μπορούν αμφότεροι να ζητήσουν να δουν το βίντεο -με τα πρόσωπα πιξελαρισμένα και χωρίς ήχο, αλλά δεν τους ανήκει. Η Uber ελέγχει το υλικό μόνο εφόσον ο οδηγός ή ο επιβάτης ζητήσει να ελεγχθεί. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η Uber μπορεί να έχει πρόσβαση στον ήχο αλλά και να δει καθαρά όλα τα πρόσωπα.

Το πρόγραμμα ηχογράφησης Στο Μεξικό και τη Βραζιλία, όπου η εταιρεία σχεδιάζει να «τρέξει» το πρόγραμμα ηχογράφησης, οι επιβάτες θα έχουν την επιλογή να καταγράφουν ήχο στο κινητό τους στη διάρκεια της διαδρομής. Εν συνεχεία, το αρχείο θα αποθηκεύεται στο τηλέφωνο του χρήστη, αλλά δεν θα είναι προσπελάσιμο επειδή θα είναι κρυπτογραφημένο. Εάν ένας επιβάτης ή οδηγός θέλει να ελέγξει το υλικό, θα στέλνει την ηχογράφηση στην Uber, η οποία και θα την αποκρυπτογραφεί. Αν και η πρόσβαση της Uber στις ηχογραφήσεις θα είναι περιορισμένη, δεν είναι λίγοι εκείνοι που ανησυχούν ότι η εταιρεία θα βρεθεί να έχει στα χέρια της μια «τρομακτική» ποσότη-

τα προσωπικών δεδομένων. Πολύ περισσότερων από εκείνα που ούτως ή άλλως συγκεντρώνει μέσω της πλατφόρμας της. Στην τελευταία έκθεση διαφάνειάς της, η εταιρεία εξέφραζε άλλωστε από μόνη της την ανησυχία της για το γεγονός ότι οι πληροφορίες που συγκεντρώνονται για διαδρομές, αιτήματα μεταφοράς, σημεία επιβίβασης και αποβίβασης, τιμές, οχήματα και οδηγούς θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την προστασία της ιδιωτικής ζωής σε περίπτωση διαρροής. Ο γνωστός κίνδυνος «Υπάρχει ο κίνδυνος πληροφορίες, όπως είναι τα σημεία επιβίβασης και αποβίβασης, να επιτρέψουν σε κυβερνητικές υπηρεσίες -ή σε οποιον-

δήποτε άλλον αποκτήσει πρόσβαση στις πληροφορίες αυτές- να εντοπίσουν μεμονωμένους επιβάτες συσχετίζοντάς τους με διαθέσιμα στο κοινό αρχεία», αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση της Uber. Όσο προχωρά, όμως, και εξελίσσεται η τεχνολογία τόσο μειώνεται το ποσοστό διασφάλισης του απορρήτου των προσωπικών μας δεδομένων. Και κάπως έτσι χάνεται και η διαχωριστική γραμμή μεταξύ ασφάλειας και ανασφάλειας. Και ας λέει ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων, το περίφημο GDPR, ότι «η προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα είναι θεμελιώδες δικαίωμα». Θεμελιώδες ναι, απόλυτο όχι….

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 35

συνέντευξη

«Δεν πρόκειται να βγάλουμε σε διαγωνισμό όλο το θαλάσσιο περιβάλλον της επικράτειας» - Εκκινούν οι διαδικασίες της πρώτης φάσης των ερευνών σε Κρήτη και Ιόνιο - Στο στάδιο της παραγωγής το κράτος εισπράττει πολλαπλάσια ποσά, τα οποία σχετίζονται με μέρισμα στην παραγωγή και έσοδα από φόρους εισοδήματος

36 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

Στον Χρήστο Κολώνα

ην εκκίνηση των διαδικασιών της νται μέχρι και 6 χιλιόμετρα κάτω από τον βυθό πρώτης φάσης του προγράμματος της θάλασσας. Αυτή η πρώτη φάση ερευνών, ερευνών στις δύο θαλάσσιες παρα- που θα διαρκέσει τρία χρόνια, δηλαδή μέχρι το χωρήσεις της Κρήτης καθώς και της 2022, έχει στόχο την καλύτερη κατανόηση της μίας του Ιονίου αναγγέλλει με συνέ- γεωμετρίας του υπεδάφους, τον προσδιορισμό ντευξή του στο «Business Energy» ο πρόεδρος θέσεων για την απόκτηση πρόσθετων γεωφυσικαι διευθύνων σύμβουλος της Ελληνικής Δια- κών δεδομένων όπως και για την προετοιμασία, χειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων, Γιάννης αν αυτό κριθεί σκόπιμο, πιθανών στόχων γεωΜπασιάς. τρήσεων σε ορίζοντα πεΟ επικεφαλής της ΕΔΕΥ κάνει νταετίας ή εξαετίας από γνωστό ότι στελέχη των ανάτώρα. Θα προσπαθήσουδοχων κοινοπραξιών «Total με, από κοινού με τις δι– ExxonMobil – ΕΛΠΕ» και εθνείς κοινοπραξίες, να «Resptol – ΕΛΠΕ» πραγματοεπιταχύνουμε το ερευποιούν συναντήσεις για την νητικό και τεχνικό πρόέναρξη των ερευνών, οι οποίγραμμα. Σε σχέση με τις ες θα κρατήσουν τρία χρόνια, ταχύτητες που κινούνται ενώ εκτιμά ότι η πρώτη γεώοι υπόλοιπες χώρες της τρηση θα πραγματοποιηθεί σε Ανατολικής Μεσογείου πέντε με έξι χρόνια από σήκαι τα επιτεύγματα που μερα. παρουσιάζουν όσον αφοΟ ίδιος μιλά επίσης για το κόρά στην έρευνα υδρογοστος των γεωτρήσεων αναλύνανθράκων, η Ελλάδα οντας τα δεδομένα και σημεικατά την τελευταία δεώνει πως στην περίπτωση της καετία έχει καταγράψει Κρήτης και του Ιονίου για να κάποιες αργοπορίες και είναι εμπορικά αξιοποιήσιμο στόχος είναι η ΕΔΕΥ (η ένα κοίτασμα, θα πρέπει να Μιλάει στο «Β.Ε.» ο Ιωάννης Μπασιάς, οποία άρχισε να λειτουρείναι της τάξης του 1 τρισ. κυ- πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος γεί κανονικά στο τέλος βικών ποδιών. Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας του 2016) να καλύψει τις Επίσης, ο κ. Μπασιάς περιγρά- Υδρογονανθράκων καθυστερήσεις και να φει το αν είναι συμφέρουσα κερδίσει μέρος του χαη μεταφορά των ποσοτήτων μένου χρόνου. φυσικού αερίου της Μεσογείου με αγωγούς ή με πλοία μεταφοράς LNG. Υπάρχουν, όμως, και οι αδιάθετες περιοχές της υπόλοιπης περιοχής νότια της Κρήτης όπως Κύριε πρόεδρε, οι συμβάσεις παραχώρησης και του Ιονίου. Έχετε εκκινήσει διαδικασίες των δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης διενέργειας νέων σεισμικών ερευνών; της Κρήτης και του Ιονίου κυρώθηκαν από τη Ναι, οι διαδικασίες έχουν ξεκινήσει και αφορούν Βουλή. Πότε οι κοινοπραξίες-ανάδοχοι των σε επιλεγμένες περιοχές, οι οποίες πρέπει να περιοχών «Total – ExxonMobil- ΕΛΠΕ» και προωθούνται χωρίς βιασύνη και αφού συνεκτι«Repsol – ΕΛΠΕ», αντίστοιχα, έχουν την υπο- μηθούν όλες οι παράμετροι και η ανάγκη τήρησης χρέωση να ξεκινήσουν το ερευνητικό τους των ισορροπιών σε όλα τα επίπεδα. Θα ήθελα να επισημάνω ότι δεν πρόκειται να βγάλουμε σε πρόγραμμα; Ήδη έχουν ξεκινήσει οι συναντήσεις που σχετί- διαγωνισμό όλο το θαλάσσιο περιβάλλον τη επιζονται με το πρόγραμμα ερευνών της πρώτης κράτειας. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχουν φάσης για τα συγκεκριμένα μπλοκ. Όπως γνω- ακόμη ενδιαφέρουσες περιοχές που δεν έχουν ρίζετε, αυτά τα τέσσερα μπλοκ καλύπτουν μια διατεθεί προς έρευνα και εκμετάλλευση, για τις συνολική έκταση 50.000 τετραγωνικών χιλιο- οποίες επιδίωξή μας είναι να προσελκύσουμε μέτρων και περιέχουν πάνω από 5.000 χιλιόμε- το ενδιαφέρον αξιόπιστων εταιρειών. Η διενέρτρα δισδιάστατων γεωφυσικών δεδομένων που γεια νέων σεισμικών ερευνών δεν είναι απλή απεικονίζουν με αρκετή σαφήνεια τη γεωμετρία διαδικασία. Πρόκειται για εργασίες τις οποίες και σύσταση των πετρωμάτων τα οποία βρίσκο- διεξάγει σκάφος το οποίο βρίσκεται επί έναν ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 37

συνέντευξη μήνα στη θάλασσα, απασχολεί εξειδικευμένο προσωπικό, ακολουθεί συγκεκριμένες διαδικασίες και φυσικά όλα αυτά συνεπάγονται υψηλά κόστη. Τα προηγούμενα σεισμικά έγιναν την περίοδο 2012-2013 και ακολούθησε ο διαγωνισμός του 2014 κατά τον οποίο δεν εκδηλώθηκε το αναμενόμενο ενδιαφέρον. Δεν ίσχυσε όμως το ίδιο πέντε χρόνια αργότερα: το 2017 σημαντικές διεθνείς κοινοπραξίες εκδήλωσαν ενδιαφέρον για έρευνες στην Ελλάδα και τώρα, οδεύοντας προς το 2020, τα πράγματα έχουν μπει σε μια σειρά. Αυτό οφείλεται σε πολλούς λόγους. Καταρχάς, όσον αφορά στις περιοχές νότια της Κρήτης και στο κεντρικό Ιόνιο, από τεχνικής πλευράς τα πράγματα είναι βατά και όπως ίσως θα γνωρίζετε, στην περίπτωση των γεωφυσικών ερευνών δεν τίθεται θέμα κρατικής χρηματοδότησης και βασίζονται στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Ωστόσο, για να κάνουν οι εταιρείες το επόμενο βήμα αξιολογούν το πόσο γρήγορα θα προχωρήσει η πρώτη φάση (2020-2022) για τις περιοχές που έχουν ήδη εγκριθεί από το ελληνικό Κοινοβούλιο. Με τις υπόλοιπες «ώριμες» παραχωρήσεις του Πατραϊκού Κόλπου και του Κατάκολου έχετε ενημέρωση από τις μισθώτριες εταιρείες πότε θα είναι σε θέση να ξεκινήσουν τις γεωτρήσεις; Βάσει των συμβάσεών τους ποια είναι η υποχρέωσή τους; Είναι υποχρέωσή μας να βρισκόμαστε σε διαρκή επικοινωνία και συνεργασία με τις ανάδοχες εταιρείες και αυτό πράττουμε σε καθημερινή βάση. Οι συμβάσεις περιέχουν σαφή χρονοδιαγράμματα υλοποίησης και προβλέπεται η δυνατότητα αναπροσαρμογής όταν συντρέχουν αντικειμενικοί λόγοι. Στην παρούσα φάση έχουν υπάρξει καθυστερήσεις και στις δύο παραχωρήσεις για λόγους που σχετίζονται: α) με την αμφισβήτηση κυριότητας δασικών εκτάσεων που απαιτούν αδειοδότηση από τις αρμόδιες αρχές και β) με τη δυσκολία επιλογής λιμένων, οι οποίοι θα διαθέτουν τις απαραίτητες υποβοηθητικές εγκαταστάσεις για τις εργασίες γεωτρήσεων.

Κύριε Μπασιά, πολλά ακούγονται για τα έσοδα που μπορεί να έχει το Ελληνικό Δημόσιο από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. Ποια είναι τα κοστολογικά δεδομένα για τις εξορύξεις στην ελληνική επικράτεια; Συχνά το ύψος των εσόδων και το μέγεθος των πιθανών κοιτασμάτων έχουν αποτελέσει αιτία παραπληροφόρησης των Ελλήνων πολιτών. Το βασικό μήνυμα σήμερα είναι ότι κάθε βήμα προς την ενεργειακή ανεξαρτησία συνεπάγεται ένα βήμα προς την οικονομική ανεξαρτησία και αυτό πρέπει να παγιωθεί στη συνείδηση του κόσμου. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έργα τέτοιας εμβέλειας συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας και προκα-

38 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

θορίζουν ένα ευρύτερο πλαίσιο εσόδων για τη χώρα. Σε ένα τέτοιο βιομηχανικό και τεχνολογικό περιβάλλον του κοντινού μέλλοντος, οι αναδυόμενες επιχειρηματικές ευκαιρίες τόσο στον δευτερογενή όσο και στον τριτογενή τομέα δημιουργούν την ανάγκη για εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, το οποίο απουσιάζει σήμερα από την Ελλάδα. Για να μιλήσω πιο συγκεκριμένα, όμως, σας αναφέρω ότι το ύψος των εσόδων που προκύπτουν για το κράτος συνδέεται με το στάδιο εκτέλεσης της σύμβασης. Στη φάση εξερεύνησης τα κρατικά έσοδα προέρχονται από τα ανταλλάγματα υπογραφής, τις στρεμματικές αποζημιώσεις και τα ποσά που καταβάλλονται για την εκπαίδευση

του ανθρώπινου δυναμικού. Στο στά- σμα θεωρείται τελικά εκμεταλλεύσιμο, σημαντικά κέντρα κόστους: α) την καδιο της παραγωγής το κράτος εισπράτ- η επένδυση που σχετίζεται με την τασκευή και λειτουργία της μονάδας τει πολλαπλάσια ποσά, τα οποία σχε- ανάπτυξη και την παραγωγή κοστίζει υγροποίησης, β) τη μεταφορά ΥΦΑ με τίζονται με μέρισμα στην παραγωγή δισεκατομμύρια δολάρια. εξειδικευμένα δεξαμενόπλοια και γ) και έσοδα από φόρους εισοδήματος την επαναεριοποίηση (FSRU). Θα μποκαι περιφερικούς φόΜία από τις μεγάλες συ- ρούσε να ληφθεί υπόψη ένα επιπλέον Σε γενικές γραμμές, ζητήσεις που γίνονται κόστος, εκείνο το οποίο εξαρτάται από ρους. Βέβαια, λόγω της αβεβαι- τα προγράμματα στην πετρελαϊκή βιομη- την απόσταση μεταξύ του κοιτάσματος ότητας του όγκου των χανία είναι κατά πόσο και της μονάδας υγροποίησης. Στην που αφορούν σε δυνητικών κοιτασμάτων είναι συμφέρουσα η με- περίπτωση της ΝΑ Μεσογείου, και οι που καθορίζουν την θαλάσσια βάθη ταφορά ποσοτήτων φυ- δύο μέθοδοι είναι υπερβολικά δαπαεμπορική εκμεταλλευσι- 1.500 μέτρων σικού αερίου με αγω- νηρές για να καταστήσουν τους υπάρμότητα στα τεμάχια που γούς ή με τερματικούς χοντες όγκους φυσικού αερίου ανταέχουν παραχωρηθεί για μπορούν να σταθμούς LNG. Ποιοι γωνιστικούς και οι υφιστάμενες εγκαέρευνα, η εκτίμηση των υλοποιηθούν με είναι οι παράγοντες που ταστάσεις ΥΦΑ στην Αίγυπτο επαρκούν εσόδων από φόρους, κόστος κάτω των καθορίζουν τις σχετικές για να απορροφήσουν σε ρεαλιστική προσθετά ανταλλάγματα επενδυτικές αποφάσεις; βάση μέρος του διαθέσιμου φυσικού και μερίσματα επί της πα- 27 δολαρίων (ανά Η επιλογή μεταξύ ΥΦΑ αερίου στην περιοχή. ραγωγής παραμένει δύ- βαρέλι ισοδύναμου (LNG) και αγωγού είναι Για το συγκεκριμένο έργο του EastMed σκολη. Σε κάθε περίπτωένα δίλημμα που δεν υπάρχουν κατά συνέπεια πλεονεκτήπετρελαίου). ση, αν δεν γίνουν γεωαφορά μόνο στον πολυ- ματα αλλά και μειονεκτήματα, καθώς τρήσεις δεν μπορούμε συζητημένο EastMed. διατυπώνονται επιφυλάξεις σχετικά να έχουμε σαφή εικόνα για όλα αυτά. Είναι ένα διεθνές κρίσιμο ζήτημα στην με την επάρκεια του όγκου αερίου που Όσον αφορά τα κοστολογικά δεδομέ- αλυσίδα των ενεργειακών ροών. Το μπορεί να διακινηθεί μέσω του αγωνα, αυτό που είναι καθοριστικό εξαρχής κόστος που προκύπτει κατά τη διάρ- γού. Αξίζει, πάντως, να αναφερθεί ότι για τη διεθνή βιομηχανία είναι το κό- κεια της περιόδου εξερεύνησης μπο- ο συγκεκριμένος αγωγός τυγχάνει στος μιας γεώτρησης και οι αναγκαίοι ρεί να προσεγγίζει ή να ξεπερνά το 1 πολιτικής στήριξης, καθώς οι ευρωπαόγκοι εμπορικά εκμεταλλεύσιμων δισ. δολάρια, αλλά η ανάπτυξη και ϊκές εταιρείες και η Ευρώπη εν γένει αποθεμάτων. Σε γενικές γραμμές, τα παραγωγή ενός κοιτάσμαπροτιμούν να διαφοπρογράμματα που αφορούν σε θαλάσ- τος είναι συχνά πολλαπλά- Για τον EastMed ροποιούν τις πηγές σια βάθη 1.500 μ. μπορούν να υλοποι- σιες αυτού του κόστους. υπάρχουν πλεονεενεργειακού ανεφοδιηθούν με κόστος κάτω των 27 δολα- Σε αυτό το στάδιο οι εταιασμού. ρίων (ανά βαρέλι ισοδύναμου πετρε- ρείες λαμβάνουν σοβαρά κτήματα αλλά και λαίου). Σε βάθος 4.000 μ., το κόστος υπόψη το κόστος της με- μειονεκτήματα, καΚύριε πρόεδρε, στην θα μπορούσε να αυξηθεί κατά περίπου ταφοράς είτε με την καταέχουν εκκιθώς διατυπώνονται Ελλάδα 25% ή κατά επιπλέον 4-5 δολάρια ανά σκευή αγωγού φυσικού νήσει οι διαδικασίες βαρέλι ισοδύναμου πετρελαίου. αερίου είτε μέσω υποδο- επιφυλάξεις σχετιτης πλήρους απολιΒέβαια, μία γεώτρηση δεν επαρκεί για μών υγροποίησης και οι κά με την επάρκεια γνιτοποίησης. Επιστηνα δώσει σαφείς ενδείξεις σχετικά με περισσότερες επιφυλάξεις μονικά αλλά και επιτου όγκου αερίου τον όγκο των αποθεμάτων. Σε κάθε αφορούν στα αποθέματα χειρηματικά τα ορυδυνητικό στόχο θα πρέπει να γίνουν φυσικού αερίου, τα οποία, που μπορεί να διαχεία του λιγνίτη που γεωτρήσεις σε τρία έως τέσσερα ση- εάν δεν είναι επαρκή από κινηθεί μέσω του θα πρέπει να κλείμεία και αυτό έχει ένα συνολικό κόστος οικονομική άποψη, εμποσουν, έχουν δυνατότο οποίο μπορεί να ξεπερνά τα 700 δίζουν την αγορά να κατα- αγωγού. τητες αξιοποίησης για εκατ. δολάρια. Προκειμένου να δρο- λήξει σε μία από τις δύο άλλους ενεργειακούς μολογηθούν εμπορικές αξιοποιήσεις επιλογές. Το συγκριτικό κόστος μετα- σκοπούς; σε μια περιοχή όπως αυτές του νοτίου φοράς μεταξύ των δύο μεθόδων ενα- Από επιστημονικής και τεχνικής άποΙονίου και της Κρήτης, θα πρέπει να πόκειται τελικά στο συγκριτικό κόστος ψης, υπάρχουν δυνατότητες αξιοποίυπάρξουν ανακαλύψεις, κατά στόχο, μεταξύ του μήκους του αγωγού αερί- ησης όπως αυτή του υδρογόνου ή ύψους τουλάχιστον 500 εκατ. βαρε- ου και της απόστασης που διανύει ένα πιθανά του φυσικού αερίου εγκλειλιών ισοδύναμου πετρελαίου, που σκάφος ΥΦΑ, αλλά υπάρχουν και άλ- σμένου σε βαθιά λιγνιτικά στρώματα, αντιστοιχεί σε περίπου 3 τρισ. κυβικά λα στάδια εκτός από τη μεταφορά. Σε αλλά είναι χρονοβόρες διαδικασίες με πόδια (TCF). Μετά από τη δήλωση της μια εκτενέστερη ανάλυση σχετικά με υψηλό κόστος σε ορίζοντα δεκαετίας εμπορευσιμότητας που κατατίθεται το συγκριτικό κόστος, θα μπορούσε και θα απαιτήσουν σημαντικές επιδοστο ελληνικό κράτος, όταν ένα κοίτα- να αναφερθεί ότι το ΥΦΑ έχει τρία τήσεις. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 39

σελίδες

Τα «χρυσεία» της Μακεδονίας, ο Φίλιππος ο Β’ και ο Μέγας Αλέξανδρος 40 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

Γράφει ο Λάζαρος Λασκαρίδης

εκμετάλλευση χρυσού, αργύρου και μολύβδου είχε μεγάλη σημασία για τους αρχαίους λαούς και ιδιαίτερα για τους Αρχαίους Έλληνες. Αναμφίβολα λοιπόν στην εξελικτική πορεία του αρχαίου Ελληνισμού έπαιξαν τα «χρυσεία» της Μακεδονίας, και ιδιαίτερα της περιοχής που εκτείνεται από τον Αξιό ως τον Νέστο, της Θάσου συμπεριλαμβανομένης. Το σπουδαιότερο μέταλλο που από τα προϊστορικά χρόνια ανακαλύφθηκε εκεί και χρησιμοποιήθηκε από τους κατοίκους του τόπου ήταν ο χρυσός. Για αιώνες τα πλούσια μεταλλεία του Παγγαίου παρείχαν σε μεγάλη αφθο-

νία τον χρυσό και τον άργυρο. Ο Φίλιππος Β’ οργάνωσε τα μεταλλεία του Παγγαίου κατά θαυμαστό τρόπο. Κάνοντας κέντρο της μεταλλευτικής δραστηριότητας τις Κρηνίδες, που μετονόμασε σε Φιλίππους, πλούτισε την περιοχή με πλήθος έργων, μεταλλευτικά και εγγειοβελτιωτικά, και ανακάλυψε νέα μεταλλεία, φτάνοντας, κατά τον Διόδωρο, την ετήσια παραγωγή χρυσού σε 1.000 τάλαντα. Βελτίωσε μάλιστα και την καθαρότητα του χρυσού κατά δύο

περίπου καράτια, πράγμα που δείχνει και αντίστοιχες βελτιώσεις στις μεθόδους και στα μέσα απόληψης των μετάλλων από τα μεταλλεύματά τους. Η κατάκτηση της Περσικής αυτοκρατορίας από τον Μ. Αλέξανδρο έφερε στην κατοχή του τελευταίου αμύθητα πλούτη σε χρυσό και άλλα πολύτιμα μέταλλα. Ο Μέγας Αλέξανδρος στα Εκβάτανα το 330 π.Χ. και το 324 π.Χ. βρήκε αμύθητο θησαυρό, όπως βεβαιώνει ο Αρριανός. Κατά τον Ιουστίνο ο θη-

σαυρός εκείνος έφθανε τα 180.000 τάλαντα ενώ κατά τον Στράβωνα τα 190.000 τάλαντα. Αυτοί οι θησαυροί έκαναν τα μεταλλεία του Παγγαίου, και του υπόλοιπου ελλαδικού χώρου, ελάχιστα κερδοφόρα ή και ασύμφορα, με αποτέλεσμα να γνωρίσει παρακμή η εκμετάλλευσή τους. Το ενδιαφέρον για την εκμετάλλευσή τους κορυφώθηκε εκ νέου επί Φιλίππου Ε’ (221 – 179 π.Χ.), για τον οποίο ο Τίτος Λίβιος γράφει ότι όχι μόνο φρόντισε να ξαναλειτουργήσουν τα παλιά μεταλλεία, αλλά άνοιξε και νέα σε πολλές θέσεις. Η εκμετάλλευσή τους συνεχίστηκε και επί του τελευταίου βασιλιά των Μακεδόνων Περσέα, για να περιέλθουν στη συνέχεια στην αφάνεια.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 41

auto news Ford Puma

Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης επισκέφθηκε την Έκθεση

Τα εγκαίνια έκανε ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κώστας Καραμανλής

Aυτοκίνηση - Anytime 2019

Με λάμψη Κάθε προσδοκία ξεπέρασε η φετινή Έκθεση Αυτοκινήτου στο πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού με τις αποκαλύψεις τόσων νέων μοντέλων! Kείμενο: Γιάννης Σταυρόπουλος Φωτογραφίες: reporter-images

σοι επισκέφθηκαν την Έκθεση έμειναν σίγουρα ευχαριστημένοι, καθώς «περπάτησαν» στις σύγχρονες τάσεις, καθώς εκτός από τις πανελλήνιες πρεμιέρες υπήρχαν και μοντέλα που ξεναγούσαν τους επισκέπτες στον άγνωστο ακόμα κόσμο της ηλεκτροκίνησης, ο οποίος μπορεί μεν να επικοινωνείται αλλά βρίσκεται ακόμα σε νηπιακό στάδιο. Οι εταιρείες που έλαβαν μέρος ήταν oι εξής: Alfa Romeo, BMW, Dacia, Ds Automobiles, Fiat, Ford, Hyundai, Jeep, Kia, Mazda, Mercedes, Mini, Opel, Peugeot, Renault, Seat, Skoda, Smart, Subaru, Volkswagen, Volvo.

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν δωρεάν για όλα τα νέα του αυτοκινήτου από την έκδοση motorimag

motori.gr όλος ο κόσμος του 42 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

auto news Aυτοκίνητο της Χρονιάς για την Ελλάδα

Στην τελική ευθεία Kείμενο: Γιάννης Σταυρόπουλος

τις 10 Δεκεμβρίου η κάλπη θα αναδείξει, σύμφωνα με τη βαθμολογία των 24 μελών-δημοσιογράφων του θεσμού, το «Αυτοκίνητο της Χρονιάς 2020 για την Ελλάδα». H ψηφοφορία είναι ανοικτή. Στην τελική φάση συμμετέχουν 10 μοντέλα, που είναι τα εξής: Audi A1, Citroen C5 Aircross, DS 3 Crossback, Kia XCeed, Mazda 3, Peugeot 208, Renault Clio, Skoda Scala, Suzuki Jimny, Vοlkswagen T-Cross.

Για 14η χρονιά διεξάγεται ο θεσμός και ας θυμηθούμε τους προηγούμενους νικητές, που είναι οι εξής: 2007 – Seat Leon 2008 – Mazda 2 2009 – Honda Jazz 2010 – Skoda Yeti 2011 – Volvo S60 2012 – Lancia Ypsilon 2013 – Volvo V40

2014 – Renault Clio 2015 – Opel Corsa 2016 – Jeep Renegade 2017 – Citroen C3 2018 – Ford Fiesta 2019 – Skoda Karoq

αυτοκινήτου στην οθόνη σας ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 43

press O κ. Δημήτρης Γόντικας, Energean

Γίναμε 1 έτους! Το τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας είναι το 12ο, παρακαλώ. Πλέον, το «B.E.» άρχισε να… μπουσουλάει. Με όλες τις παιδικές ασθένειες της πρώτης παιδικής ηλικίας δεν βιαζόμαστε να μεγαλώσουμε, αλλά με τον ενθουσιασμό του μικρού παιδιού θέλουμε να εδραιώσουμε τον βηματισμό μας. Η ανταπόκριση της αγοράς, αφού εκτός από το Energy καλύπτουμε και τον χώρο του Business, δηλώνουμε παρόντες κι αυτό μας το αναγνωρίζουν μήνα με τον μήνα οι αναγνώστες και οι πελάτες μας. Ο συνδυασμός των δύο είναι η αναγκαία πνοή για ν’ ανοίγουμε κάθε μέρα όλο και περισσότερο το βήμα μας. Πολύ απλά, το «ευχαριστώ» δεν είναι αρκετό…

Kαι ευκαιρία για επισημάνσεις Οπότε η επέτειος αυτή δίδει το έναυσμα για κάποιες σοβαρές σκέψεις. Προεξάρχοντος του υπουργού Οικονομικών κ. Χρ. Σταϊκούρα, τα πρώτα γενέθλια του «B.E.» δημιουργούν την ευκαιρία για κάποιες καίριες επισημάνσεις του οικονομικού περιβάλλοντος στο οποίο κινούμαστε. «Η χώρα μετά από εννέα χρόνια κινείται ανοδικά και σταθερά στο ενάρετο σπιράλ. Το οικονομικό κλίμα βελτιώνεται και η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας αναβαθμίζεται. Τα φορολογικά βάρη, νοικοκυριών και επιχειρήσεων, μειώνονται. Τη συνεργασία μας με τους εταίρους και δανειστές την τοποθετούμε σε νέο σημείο ισορροπίας, χωρίς εκ των προτέρων ναι ή όχι για το θεαθήναι. Η αξιοπρέπεια και η αξιοπιστία της χώρας στις διεθνείς σχέσεις της είναι βασικό μέλημά μας. Γνωρίζουμε ότι θαύματα δεν γίνονται και ότι ο δρόμος είναι δύσβατος. Όμως αισιοδοξούμε ότι με τη συμβολή όλων θα τα καταφέρουμε».

44 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

Η αναγνώριση έρχεται όταν σε παρακολουθούν καθημερινά από το businessenergy.gr, το οποίο προϋπάρχει του περιοδικού που κρατάτε στα χέρια σας (τέσσερα χρόνια πριν). Πριν από τα... capital controls. Oπότε αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για εμάς να φιλοξενούμε τη δήλωση του κ. Δ. Γόντικα της διεθνοποιημένης πλέον Energean. «Θα ήθελα να εκφράσω τα θερμά μου συγχαρητήρια για το σημαντικό αυτό ορόσημο του “Business Energy”. Συνεπές προς την αξιόλογη πορεία του διαδικτυακού τόπου που προηγήθηκε, το περιοδικό του “Business Energy” έχει ήδη καθιερωθεί ως σημείο αναφοράς στον ενεργειακό Tύπο, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση και στα θέματα ενός τομέα ιδιαίτερα σημαντικού για την εθνική οικονομία, όπως είναι η έρευνα και η ανάπτυξη υδρογονανθράκων. Ως οργανισμός που ξεκίνησε με μία μικρή, αρχικά, παραγωγή στον Πρίνο και εξελίχθηκε σε ηγέτιδα εταιρεία της βιώσιμης ανάπτυξης των φυσικών πόρων της Μεσογείου, η Energean βλέπει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον κάθε προσπάθεια που έρχεται να προσδώσει μία νέα δυναμική σε έναν χώρο - και το περιοδικό του “Business Energy” συνιστά ακριβώς μία τέτοια προσπάθεια, σε μία περίοδο ιδιαίτερα δύσκολη για την έντυπη δημοσιογραφία».

Eγκυρότητα «Εύχομαι το “Business Energy” να συνεχίσει να αναδεικνύει με εγκυρότητα και δυναμισμό όλα τα θέματα που συνθέτουν το ενεργειακό γίγνεσθαι και, παράλληλα, να μεταφέρει προς τα πολιτικά κέντρα των αποφάσεων στον τομέα όλα εκείνα τα ερεθίσματα που απεικονίζουν τις επιλογές, τις πρωτοβουλίες αλλά και τις αγωνίες του ενεργειακού τομέα στην προσπάθεια περαιτέρω ανάπτυξής του, προς όφελος της οικονομίας και της κοινωνίας μας γενικότερα».

Και πολλοί άλλοι Στις μέσα σελίδες δε, φιλοξενούνται συνεντεύξεις του κ. Ι. Μπασιά της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων, του αναπληρωτή CEO της Eurobank κ. Στ. Ιωάννου, άρθρο του κ. Αντ. Κοντολέων της ΕΒΙΚΕΝ κ.ά.

ΕΊΠΑΝ… «Η Τουρκία οφείλει να σέβεται τα κυριαρχικά δικαιώματα των μελών του ΝΑΤΟ. Εκφράζω τη στήριξή μου για τις ανησυχίες της Ελλάδας αναφορικά με τη Συμφωνία Λιβύης-Τουρκίας». Εμμανουέλ Μακρόν, πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας

Ο Ξιφαράς περνάει στην αντεπίθεση Στα δικαστήρια, όπως πληροφορείται η στήλη, πρόκειται να πάει την ELFE η ΔΕΠΑ, της οποίας ηγείται ο κ. Κ. Ξιφαράς. Αυτό, μετά την απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου της Αθήνας που αποφάσισε ότι η ρήτρα πετρελαίου με την οποία αναπροσαρμόζει τις τιμές της η ρωσική εταιρεία Gazprom και μετακυλίει η ΔΕΠΑ στους πελάτες της γίνεται κατά παράβαση δεσπόζουσας θέσης και συνιστά περιορισμό ιδιαίτερης σοβαρότητας, βλαπτικό του ανταγωνισμού. Οι δικαστές λαμβάνουν υπόψη τους ότι αντίστοιχες ρήτρες υπάρχουν και στις συμβάσεις της ΔΕΠΑ με την αλγερινή Sonartrach, όπως και με την τουρκική Botas, χωρίς ποτέ η ΔΕΠΑ να έχει εκφράσει αντιρρήσεις «σχετικά με την επιβολή του δυσμενούς αυτού όρου». Η ELFE υποστηρίζει πως από το 2012 έως το 2015 εξαιτίας της ρήτρας πετρελαίου η αύξηση της τιμής του αερίου ήταν για τους βιομηχανικούς πελάτες της ΔΕΠΑ η μεγαλύτερη σε ολόκληρη την Ευρώπη (ανά εξάμηνο) με εξαίρεση το Λουξεμβούργο, την Ουγγαρία και τη Σουηδία.

Έρωτας Η Soccar μπορεί να μην απέκτησε τον ΔΕΣΦΑ, αλλά κάποια στελέχη της ξέμειναν στην Ελλάδα για ερωτοδουλειές…

H ΔΕΗ πιάνει τιμές πριν από την απόσχιση του ΑΔΜΗΕ Πολύ κοντά στο να μηδενίσει την απώλεια της αποκοπής του ΑΔΜΗΕ που έγινε τον Ιούνιο του 2017 βρίσκεται πλέον η μετοχή της ΔΕΗ. Σύμφωνα με τους αναλυτές, οι αγοραστές ποντάρουν στη βελτίωση των μεγεθών από το πλάνο Χατζηδάκη και θεωρούν ότι η Επιχείρηση μπορεί να εμφανίσει ραγδαία βελτίωση των EBITDA. Έτσι εξηγούν τη σημαντική άνοδο της μετοχής, παρά το γεγονός ότι στο εννεάμηνο οι ζημιές, αν και μειωμένες, ήταν αρκετά υψηλές. Όταν αποκόπηκε το δικαίωμα για τον ΑΔΜΗΕ ώστε η μετοχή να εισαχθεί αυτόνομα στο Χ.Α., η ΔΕΗ άγγιζε περίπου τα 3,80 ευρώ. Την πρώτη μέρα της διαπραγμάτευσης χωρίς τον ΑΔΜΗΕ είχε φτάσει να διαπραγματεύεται κάτω από το 1,80 ευρώ. Σταδιακά και κυρίως με το πλάνο του ΣΥΡΙΖΑ είχε βρεθεί στα 3,36 ευρώ τον Φεβρουάριο του 2018, σημείο το οποίο ξεπέρασε για λίγο τις προηγούμενες μέρες. Πρόκειται για μία σημαντική αντίσταση, σημειώνουν οι αναλυτές οι οποίοι παρακολουθούν από κοντά την πορεία προσπαθώντας να ανιχνεύσουν τη μετέπειτα πορεία της. Πάντως, τα αποτελέσματα της ΔΕΗ δείχνουν ότι οι δαπάνες είναι τεράστιες και καλύπτουν το σύνολο σχεδόν του τζίρου. Ό,τι και να γράφουν οι ξένοι αναλυτές, κάποιοι αριθμοί στον ισολογισμό του 9μήνου βγάζουν μάτι…

Ιδιωτικοποίηση ΔΕΠΑ Πληροφορούμαι ότι μερικοί εκ των μνηστήρων πνέουν μένεα εναντίον έτερου μνηστήρα ότι η κυβέρνηση ετοιμάζει τον διαγωνισμό στα μέτρα του. Αναμένονται εξελίξεις προσεχώς… ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 45

τελευταία Τoυ Σταύρου Χαρίτου

λόγω των ιδιαίτερα χαμηλών αποδόσεων σε σταθερούς τίτλους) και της ανανέωσης της εμπιστοσύνης που σταδιακά ανακτάται απέναντι σε ελληνικά ονόματα. Το στοίχημα πλέον της Ελληνικής Αγοράς είναι να πείσει νέους επενδυτές να τοποθετηθούν ενόψει των εγχειρημάτων χρηματοδότησης νέων έργων και ότι υπάρχει συνέχεια και συνέπεια σε ό,τι οι διοικήσεις έχουν υποσχεθεί στον προγραμματισμό των νέων επενδύσεων που υλοποιούν, ώστε το αρχικό ενδιαφέρον να αποκτήσει διάχυση σε μεγαλύτερο τμήμα της Αγοράς.

Ο Τάκης Κανελλόπουλος, η Τιτάν και το placement Τούρκοι… Το να κλείσουν 11 από τους 12 μήνες της χρονιάς με θετικό πρόσημο, όταν η προηγούμενη καλύτερη επίδοση σε όρους δωδεκαμήνου ήταν 9 θετικά κλεισίματα, κάτι δείχνει. Όπως, επίσης, ότι μπορεί να βιώσουμε μπροστά μας κινδύνους που συνδέονται με τα Ελληνοτουρκικά και μάλιστα πρώιμα το 2020, είναι ένας παράγων ανησυχίας που δεν επιτρέπει εφησυχασμό. Το «Β.Ε.» στον έναν χρόνο της κυκλοφορίας του επιβεβαιώθηκε από το τεύχος του περασμένου Αυγούστου γι’ αυτό που βιώνουμε σήμερα με τους Τούρκους, όταν γράφαμε ότι η νέα ελληνική κυβέρνηση που προέκυψε από τις εκλογές του περασμένου Ιουλίου καλείται να αντιμετωπίσει αποφασιστικά το θέμα. Διότι σε μία περίοδο που η κυβέρνηση τα δίνει όλα για να γυρίσει το κλίμα στην Οικονομία περιμένοντας επενδύσεις, ένα, ο μοι γένοιτο, συμβάν στο Αιγαίο μπορεί να προκαλέσει άλλου είδους ανησυχίες στους υποψήφιους επενδυτές. Και όχι μόνο, αλλά στον τουρισμό, στο τραπεζικό σύστημα και τις εξαγωγές. Δηλαδή στο συντριπτικά υψηλό ποσοστό που διαρθρώνει το ΑΕΠ σήμερα. Σε κάθε περίπτωση, όλη αυτή η δυναμική της ελληνικής κεφαλαιαγοράς ως φαινόμενο αντανακλά την εγχώρια και διεθνή αισιοδοξία για την προοπτική των εταιρικών κερδών αλλά και τη διάθεση ανάληψης ρίσκου από την πλευρά των επενδυτών. Μέσα σε λιγότερο από έναν μήνα και ως το τέλος της χρονιάς οι ελληνικές επιχειρήσεις αναμένεται να εκταμιεύσουν 1,9 δισ. ευρώ σε ομολογιακές εκδόσεις και αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου (Lamda Development, Briq, Μυτιληναίος, Ελλάκτωρ), δείγμα της όρεξης που υπάρχει διεθνώς (ενδεχομένως και 46 I BUSINESS ENERGY I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

Κάτι ακούω στην αγορά ότι η διοίκηση της Τιτάν ψάχνει την αγορά για placement. Και πως τα παζάρια αφορούν στο discount που θα δοθεί. Αλλά μέχρι να γίνει αυτό, δεν έκανε και την καλύτερη των εντυπώσεων το γεγονός ότι το μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου κ. Τάκης Κανελλόπουλος βγαίνει και πουλάει. Αυτό, όταν η μετοχή βρίσκεται σχεδόν στα χαμηλά έτους (17,98 ευρώ) και απέχει αισθητά από τα 18,8 ευρώ που ήταν η τιμή μετά τη δημόσια πρόταση και την παράλληλη διαπραγμάτευση σε Βρυξέλλες και Παρίσι. Ο κ. Κανελλόπουλος βγαίνει πωλητής, όπως προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία του Χ.Α. από τις 27 Νοεμβρίου και μάλιστα από τα επίπεδα των 18,44 ευρώ! Κι όχι μόνο, αλλά ο ίδιος εμφανίζεται να πουλάει εκτός από 10 χιλιάδες τεμάχια στα 18,44 ευρώ στις 27 Νοεμβρίου, 22 χιλιάδες στα 18,35 ευρώ αξίας 403.654 ευρώ στις 29 Νοεμβρίου και άλλες 5 χιλιάδες τεμάχια στα 18,41 ευρώ στις 2 Δεκεμβρίου, αξίας 92 χιλιάδων ευρώ. Αυτό, όταν ο κ. Αθ. Λαβίδας με τα γνωστά οικογενειακά προβλήματα που αντιμετωπίζει με τον γιο του έγκλειστο σε μία από τις πλέον σκληρές φυλακές των Ηνωμένων Πολιτειών με κατηγορίες για inside trading, στο μέτρο του δυνατού, βγαίνει αγοραστής. Συγκεκριμένα, στο επίμαχο διήμερο 27-29 Νοεμβρίου αγόρασε 80 χιλιάδες τεμάχια. Τα συμπεράσματα δικά σας… Κατά τα άλλα, καλές γιορτές και ευτυχισμένο και υγιές το 2020!